Digitized by the Internet Archive in 2011 with funding from University of Toronto http://www.archive.org/details/patrologiaecur61mign PATROLOGI^E CURSUS GOMPLETUS, SIVE BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, QECONOMICA, OHNIUN SS. PATRII,D0CT0RII, SCWPTORIIMOUE ECCLESIASTICORII, QUI AB JEYO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TKMPORA PLORUERUNT ; RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIUM QU,E EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICjE TRADITIONIS PER DUODECIM PRIORA ECCLESI.E SjECULA, JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA ; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER IILUSTRATA ", OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU-E TRIBUS NOVISSIMIS S.ECULIS DEBENTUR ABSOI.UTAS DETECTIS, AUCTA ; INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALVTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS, SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI SUBSEQUENTIBUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREK DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA J OPBRIBU9 CUM DUBIIS TUM APOCRIPAIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ; DUOBUS INDICIBUS OENERALIBUS LOCUPLETATA. ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID DNUSQUISQUE PATRUM IN QUODLIBET THEMA SCRPSERIT UNO INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO SCRIPTURyE SACR^E, ex quo lectori comperire sit obvium quinam patres ET IN QUIBUS operum suorum locis singulos singulorum librorum SCRIPTURyE TEXTUS COMMENTATl SINT. EDUTIO ACCURATISSIMA, CA^TERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR : CHAHACTERUM NITIDITAS CHART,E QUA1.ITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETA3 TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO OPERIS DECURSU CONSTANTER SIMILIS, FRETII EXIGUITAS, PRyESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA, SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM. PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIRLIOTHECA, EX OPERIBUS AD OMNES /ETATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM. SERIES PRIMA, IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESI^ LATIN/U A TERTULLIANO AD CREGORIUM MAGNUM. ACCURANTE J.-P. MIGNE, CLRSUUM COMPLETOKUM 1N SINGULOS SCIENTI/E ECCLESIASTIC* RAMOS EOITORE. PATROLOGI^: TOMUS LXI. S. PALLINUS NOLANUS, CLAUDIUS MARIUS VICTOR, MEROBAUDES SCHOLASTICUS S. ORIENTIUS, S. AUSPICIUS, PAULINUS PETRICORDIENSIS, AMOENUS, SECUNDINUS, DREPANIUS FLORUS, AUCTOR INCERTUS. TOMUS UNICUS. PAnrsns APUD J.-P. MIGNE ET GARNIER EKATKES, EDITORES SUCCESSORES IN VIA DICTA : AVESUE DUMAINE, i08 1905 JHE 1NSTTTUTE CFI STUDIES TC \ 3.06/ QUINTI SJECULI POETARUM SERIKS ABSOLVITUR NOVAQUE ET ACCURATISSIMA EDITIONE DONANTUR S. PAULINI NOLANI, S. ORIENTII, S. AUSPICII, CLAUDII MARll VICTORIS, MEROBAUDIS, PAULINI PETRICORDIENSIS, AMOENI, SECUNDINI, DREPANII FLORI, AUCTORIS INCERTI, OPERA OMNIA, JUXTA EDITIONES MEMORATISSIMAS MURATORII, GALLANDII. MARGARINIQUE DE LA BIGNE RECENSITA ET EXPRESSA. PKt X : 9 Franew TOMUS UNICUS. PARISIIS APUD J.-P. MIGNE ET GAHNIER FRATRES EDITORES, SUGGESSORES IN VI A DICTA : A VENUE f)V UAISE, 408. 1905 ELENCHUS OPERUM QU£ IN HOC TOMO CONTINENTUR S. PAULINUS NOLANUS. Epistolae. . eo/. 153 Poemata 437 Dissertationes in S. Paulini vitam et scripta, auctore Lebrun 743 Dissertationes in S. Paulini poemita, auctore Muratorio 779 CL. MARIUS VICTOR. o Comraentaria in Genesira 9f7 Epistola 969 MEROBAUDES. Carmen de Christo 971 S. 0RD3NTIUS. Commonitorium. 977 S. AUSPICIUS. Epistola ad Arbogastem 1005 PAULINUS PETRICORDIENSIS. De vita S. Martini libri sex 1009 Epistola ad Perpetuum episcopum 1071 Carmen de Visitatione nepotuli sui 1073 AMOENUS. Enchiridion Veteris et Novi Testamenti 1075 Carmen de /Egyptio 1079 Acrostichis in Leontiura episcopum Ibid. SECUNDINUS. Hymnus (in hoc tiimo memoratus, editus autem tomo LIII, col. 837) 1081 DREPANIUS FLORUS. Psalmi et Hymni 1°^ AUCTOR INCERTUS. Carmen de laudibus Domini 1091 Oliehy. — Ex typis PAUI. DUPONT, 18, «4 dict» Bie-dAsniArM — 1.1.1905 EPISTOLA BEDICATORIA. Iliustrissimo ac nverendissimo D. D. Francisco Antonio Corrario ex Capucinorum ordine Yenetiarum patriarclw, Dahnatia primati , etc, Dionysius Jtamanzini typographusS.P. D Consueverunt illi qui sibi gratiam a principibus viris queerunt, ea ipsis munera maxime 0f- ferrequm eorum ingenio gralissima alque acceplissima futura esse arbitranlur ; atque ideo mirum nobis videri non debet interdum legcntibus aut videnlibus, aliis numismata aut mar- mora, aliis eliam gemmas et pictas vestes, aul insignesequos, axtt artm dono dala fuisse. Sei- lioet indulgenl Jiomines illorum studiis quos admirantur atque terentuf. Mihi vero maxime prccsul, tecum pro animimei obsequio cupienti facere, nullum aliud munus in menlem vcnh; poterat ut ad te mitlercm quam hunc librum, in quo S. Pautini scripta continentur Oplima rerum ( quantulacunque suut) mearum hic liber est, quem tibi eliam confido fore cahssimum Qui emm virtute omni prceditus, pielaiis maxime ct retigionis es amantissimus in hisce scnplis tanlx et tam antiqm prmulis virtutum omnium exempla, pielatis et religionis rectis simam normcm cognosces. Probabunt interea legentes cwteri consilium meum quod hme onera nommi xnscripserxm iuo, illud animadverlmtcs, tequamdam S. Paulini earumauctorhrelrre specxem, sx utrxusque vitam, si studia, si laudes comparaverinl. Romanw rcipublicw senator tlle et consul, humanarum et divinantm lilterarum doctissimus, amptissimis honoribus noH habttis,ad sanctxorem vilam accedens, factus Nolanus episcopus Chrisiianum orbcm ouxi' sctentia et exemphs. Tunon secus uique ille in Veneta republica, quce cum Bomana prccclarl certat, clarisstma ex gente progenitus, inter cujus majores recmsentur Gregoriu/poncifex ejus nominis XH ; nec non Beriola egregia ac celebris iila femina laudati Gregorii soror ea demque EugeniilV mater et Pauli II avia, prceler nlios plures et cardinates eminentissimos et episcopos mctijlos, aiiosque belii toga-que insignes imperatores, senatores, procuratore*' duces, quorum nomina in annoiibus frequenler occurrunt : Tu, inquam, in ianla rcpubiica ex lam generosa stirpeprcgenitus, non secus ac Puulinus, imnortalis ejusdem reipubliae senator ampiimmus, summus ilem armorum imperalor, omnique prwclarissimo munere terra marique. functus, Patavina prafeclura poslremum egregie gesta, omnes tibi paratos honores contem- ■nens, severissimum sanctioris vitce instiluium arhpiens, le in Capucinorum ordinem rece- pisti. A quo tamen snbinde eductus, ui Venelce cuthedrceprreficereris, cux olimduoetua famu tia percdcbres insederant { nimirwn Gregorius ipse XII cum Casletianus epucopus Venetiis projerat, ac Gregorius patriarcha qui laudaio pontificifuit frairis nepos),iid longe iateque Cua virtulis lucem effundis, ul omnium animos rapias in admirationem tui. Non enim te a sus- ceptx disciplinm sanctitaie et rigore abduxit novus dignitatis honor, sed propositi tenax pro antiquo familim quarn ingressus es tnore, parce ac duriter titam agis. Eorum. autem qui tuat subjiciuntur curce, invigilas moribusuc doctrinw, ut nullavitiorum labe nxtllis errorum tene- bris infirmenlur. De pietate autem lua et caritate\ qua egenorum necessitatibus promptisshns subveniens, egrcgie sanclum Paulinum cemularis, qnidmulta dicam, cum palam sti omnibus quantum in his ercellns et emiccs ? Verum ii non ago ut in ie conferam laudes; non enim esset cxigui operis. Sed pauca dsjudiao meo ntque officio dicebam qui librum hunc tuo prccclaris- simo nornine ornatum voluerim, tibique dicaverim, ingcmi tui humanitatem aiquc pietatem co~ gnitam habens. Accipe igitur kilan vnitu munusculum hoc nostrixm^criptoremqneelegantissi-. mum atque sanctissimum el ipse amarc et aiiis commendare velis. Yaie feliciiatem. X cal. Jul. 173G, die festo S, Paulim, P&TROt. LXl, j ii S. PAULlNUS NOLANUS EPfSCOPUS. 12 PROLEGOMENA. PRjEFATIO. • ,• Pr nni Merooii Paulini opera ■ nemine satis A erai ; verum quod hec vetuti disjecta membra ab Sancli PoRin »!eropu rauum «l CMarar<.n!.nr. in omnium votis erat, pro dignitate laudanda, qui in iOo aut eloquentiss.mi scriptoriserudilionem et tidern, aut ewmii valis divi- nam inentem et intelligenliara suspiciat, ut lecton- bus ego magnopere co.ntnendem, nequc insUtuti mei ratio neque ipsa patitursanetissimi auctons pnestan- tia • in nueni pracclarum iilnd etogium phirima jam diussecula.lotque aliorum Patram, et tumpnm.s \mbrosii, Hieronymi.Augustraitestimonia consen- serunt, sommura in Ecclesia fuisse virum. At enim quod illa universa nunc primum eollecta in pubhcum profero, si nihil aliud, boc cerie spero assccuturum melaudis, quod eorum bominum, quos sanetorum lectio Patrum delectat (quibus profecto omnis doctri- na elegans, omnis antiquitatis meoioria contraelur) reliquo corpore. separarentur, in omnium votis eral, ul in unum coalescerent, esselque adeo ut aliorum Pa.rum, ita et Paulini opernm absoiuta cdiiio. El vero hsec est , ad quam contendirnus ulilitatem, hoc laboris nostri palmarium, sluduisse ut et nova acce- derent recto quseque ordine, eorumque ipw accessio ahera donaretur prserogaliva , i't novis curis ab ipso editore recognoscerenlur. Quare convertimus nos ad cl. Muratorium, ipsumque enixe efflagilavimus, ut quasmuUisjam abhinc annis in ca poemata excude- rat, dissertationes et notas recoieret , et si qua sitii veluberius edisserenda , \el quoquo modo viderem tur imiuutand», edissereret, miitaretque, et in put.li- cum, eujiis maxime studiosus esl, bonum conferret. na elegans, omnis antiquitatis memoru ,o„u..^ , ~T ^ ^ el ^ studiis consuiuerim. Nam etsi baud mult, feciendam B 0», ben g, ,e anmn t ^ ^ seutio, quam in us colligendis impendi opcram, nec quod nonnulii nnnc faciunt, ex pura putaque alusno- rum descriptione ^vray^v famaui inter erudi- tos aucupor : video tamen quantum ex hac ipsa cura utilitatis ct commodi ad rem Christianam sacras- que LUleras eveniat, quando eorum operum ador- natur ediiio, qiue cum sui merito nullis ferme secun- da sint, nondum tamen integra simulque numeris omnibus absoluta invulgus prodierant, ut vetustio- res omittam, deque una, quse omnium postrema est, Parisiensi dicam, erat ilia quidem celeberrimi presby- leri Jdannis Baptistse Le Brun studio sane perquam erudite ae diligenler concinnata, ad plarium mann- scriptorum codicum exacta fidcm.notis ac disserls nesta siudia promptissimus, suoque potisSimnm fa« vore factum est, nt egregium hoc.e opus quanta li- cuit euia expolilum prodiret inpublicUm. Jam qna id ratione sit praestitum, paucis comme- morabo. Qua tribus in quarto, ul vocant, tomis an- lea contincbantur, hoc nos uno comprebendiraus voluraine; tribuimus autem in duas parlcs universi syntagmata, quarum altera quae soluta oralione eon- slant, altera qua> poetieis numeris, ( omplexi sumus. llis succedere jussimus appendicis loco post pauca quacdam utriusque generis opuscula, qiia falso la- men Paulino ascribuntur , veiustiorum editorum notas, disserlationes et comraentaria, qu;e Parisien- sis quam laudavimus postreraa editio auni 1685 •-• rinlnriiin coilicum exacia uwni, iiu." »"" - t — ,ma aut altera privala epistola, sed integra qualuor poemaia, pars lotius operis nobilissima, dcsiderarc- tur, qux lemporum infelicitate nondum in Iutis con- spectum venerant, aberat quoqne illa a nativasui integriiate tantum, quantum illnd ab bumani corpo- ris perfeclione, eui ora manusve fuerint amputatse amboe. Conligit vero felicissimo veterum monimenlo- rum indagatori atque interpreti cl. viro Ludovico Ahtonio Muratorio ipsa illa quatuor poemata ex Am- brosian*, qua: Mediolani est, bibliothecse mss. erue- re, jacturamque illam eo graviorem, quod series na- taliura S. Felicis interciperetur, quse singulari poe- inate celebrave Paulinus quotannis consueverat, rc- sarcire. Cum tanti res essei, nec pati vir doclissimus quam Ires doctissimi c socielate Jesu pieshyieri. Andrea; Schollus, Heribertos Bosweydus et Pe- Irus FrniK iscus Chifnetius adbibuerunl, eum suam quisqne Spartam adornaret. Uno verho cam ^-xw editionem quee auclore Brunio prodiit, fterpelua fer- me scrie atquc ordine sequi libuit, ad ejusque inge- nium ea cliam quse noviter accesseronl, digessimus. Quoniam vero id optarc quispiam potuerat, ot quan- do hsec uno volumine coinpleclebainur, qusedam pro- posito magis accommodarentur, ne suo islo lecior voto excideret, ei frustralns videri posset, Vilam sancli auctoris scriptis ejus prceposuimus, elenchos quoqnc, sive tabulas cuin epislolarum, Him poema- lum, nlrique parti pralisimus '. aliaque id genus SL monimenta il.a tanto sacrarum ac po- D P^limus, »t r,, minns e.eganti* sat.slactum fue- Silolum liUerarum impcndio cum Watis connictari, rit, nec aliquid ntililali delractum, au, legen. um vo- ac tiues. seorsim uno Anecdolorum tomo edidit. Ita luplati, dum omnia qute ad scnptons nosln commo- demun quod saltera l.a.-c spectat Nataliti^, salvn res diorem .ectionem raciunl, uno lenore Contextuque * Nos omnes ihdices in unum corpus ad calcem hujus PatrologiK lomi collegimus. Ebit. 13 PROLEGOMENA. U constant. Nibil enimvero in reliquis quaniicunque A percepisse videbimur, si nostram induslriam solidio-- ris doctrina» candidatis luni gralam cum utilem fuisse studii licnil prauermissum, quod ;id novain hanc edi- tionem ex omuium votis ex animo cumidatissimc instruendam ac numeris omnibus absolvendaro per- tinerei, Irrtio ipsa magis quam verbonim commen- dalio comprobabit. Magnani exinde fructum nobis intellexerimus : pergemusque huc eniti ut quoiannis aliquid ex labore nostro prodeat sacrae cuni priinis lilleralitrae studjosis voluptatein cuin utililale conjtm- eiani ailaiurum. PPv/EFATIO PAUISIENSIS EDITIONIS. Paulinnm episcopum Nolanum et ipsius scripla quanti lecerint SS. Ecclesiae Palres, nmili noruiil, omnes ex ipsorum elogiis infra describendis nosse possunt. Jam pridem viris doctis aegre erat laui de- pravau esse tanli viri opera, c-t ab aiiquo liiedicain ipsis sdhiberi manum vebementer optabant. Horum cousiliis et aurlorilaiihus adducli ad ea primavo ni- (ori resliluenda animuni adjecimus, corrogatis mide- quaque, tum cx Galiia tum ex vicinis regionibus, codicibus manuscripiis, quorum ope aucta ct einen- data sunt. Priina eorum edilio prodierat Lutelis Parisiorum anno 1516 lypis Jodotf Badii Aseensii in mullis la- cera, in nonnuliis jistiiil.-.. ac ctiam a censore ipso Badio depravala. Secula est edilio seeunda Hemici Gravii Domini- cani, qui anno loGQ Coloni;c sub prelo Cboliniano Paulini opera multis mendis repurgayit ex veteribus exemplaribus mss. Inde lerlia prodiit Basiiese an. IfJGD inter ortho- doxographosa Joanne Jacobo Grinxo collectos qt;"»■«■■»«' •"" .... ,-u . Seouuntnr variantes ex iuss. el editis codicibus B vimusorthographiam, in Lal.n.s eam q.iam exhibent *i .... ___. __„„ „*,Y.nac •" ,lii,,. ii, ,,,!,. u» ii« ni-_.niinli.in- iectiones, quas inter deprehendere est levioris mo menii emendationes '. Ne quid vero in pos-.ema hac editione desidera- retur, quindecim indices attexuimus. Primus novuin hunece epistolaruni ordinem cnm hactenus vulgo coioparatum exhibet. Secundus vulgalum prius ordi- nem continet , qoatenus ad hunc iiovum reducitur. Tertius constat eorum nominibus alphabetico ordine digestis, ad qnos Paulinus dedit epistolas, vel a qui- bus ipse vicissim accepit. Quartus -vero exhibct epi- stolsrum initia secundum alphabeti seriem disposila. Quatuor «equentes carmina eadem speclaat ralionc. His ocio adjecimus digeslum ordine alphabetico syllaburaet editorum et mss. Codicum, quorum ope Paulinum repurgavimus, Horum non mediocrem co- C piam humamssi.ne pro more suo fecit nobis lum e sua insigni Bibtiolheca, tuin ex nonnullis aliis vir cl. Emerieus Bigotius Botomagensis , viris doctis satis notus. Apposuiraus indices duos codicum ad quos singula. ep.s.ola. recogniue sunt, et poemata quaeque casligata. Has varianles quae etiam ad Veronensis editionis calcem rejectae fuerant , nos sub textum revocavimus. Edit. __ _. , . , . '" His indicibus Seriplune abslmebimus , ut qui veteres mss. codices "", dummodo in iis pronuniian- dis nulla sit ab usu recepto dissonantia qua. aures offendat. Nobis quidem fuisset in votis nt Pauliniana h_ec opera manus eleganlier retractasset, quo tanli viri dignitati ac mcritis respondere potuissel laboris in- dtistria. Cum vcro ad snsceplum opus eiuui.orum virorum consiliis adducti simus, quiuus iiou parere religio nobis fuisset, hoc unum nobis relinquilur, ut illud buinanitati tute, lectorcarissime,. commendemus et contendamus abs te supplicibus votis, ut si quie ibi errata deprehendcris, non malae menti , non in- curise tribuas , scd infirn_.ita.is bumanx vitio. Porro age nobiscum pariter, obsecro, ut huic opcri bene- dictione ccelesti faveat Deus, illudque omnes quorum in manus pervenerit, digna Paulino vencratione tiacte.it, el quam divinte caritatis luce perfusum, prteceptisque evangclicis ct disciplina ew.Iesiastica referlum opus congrua pielatc suscipiant postea in indice generali Scriptura. in nnivei-cam Patrologiam exscribendi sint. Edit. •" Eam orthograohiam nos quoque intactam ser- vavi.nus. Edit. VITA SANCTI PAULINI KOLAKI EPISCOPI, EX IPSIUS SCRIPTIS AC VETERUM MONUMENTIS CONCINNATA. CAPLT PRIMUM S. Pau.ini orlus, fomiiio «.. opes. De variis PauHnis. 1 Paulinus, qui ct anliquis • Pontius, et mss. ac edi- lis codicibus »> Meropius , lol ac tanlis laudibus in Ec- ilcs.a celcbratus ex c illustrissima familia orlus est, ex * senaionbus scilicet tum paleino tum matcrno generc « Romanis. ( Melanire seniori, cujus nobilitas D tam illustris Romae habebalur. affinis eraf. « Pneuma- tii qunque filio Celso, de cujus obilu suave et elegans Poeraa condidii. 2. Sub primis imperatoribus h plures exslitere Paulini;1 Consules duo sub Conslantii.o annis 525 ei 534. Inler patricias familias, qua. primilus ab ido- lis ad Christuro transierant , Paulinos recenset I Prudenlius. Enim vero cum Paulini noslri fama jam Ausnn. ep. 2 ep. 2», n. 5. x Paulin. carm. 32 v. -j22 . Paulin, ep. «. • Ambros.ep.^, JV™±\n W^tfUTS SSWi* • bEA. V s». § 78- : ^ud- &'mm- p- 7- !7 PROLEGOMEPSA. 18 per orbem esset vulgata, 2 a «"'« "°c faniilise elogto A no Doraini" 353 ex Chifftetii raiionibuseiargumentis, a Prudentio donatum merilo adnolat cardinalis Ba- ronius,' qui ad Aniciam illustrem familiam "Paulinum nostrura pertinere existimat ; qoia duobus b Paulinis sub Constanlino eonsulibus fuit Anicii cognomen. Et quidem Paulraos Uoma in Aquitaniam transmigrasse facile creiliderim, cum S. Paulinum « spiendore gene- ris i» parlibus Aquilanim nulH secundum tesletur Am- brosius. Etianmum superest d Burdigalas iocus Pau- imtPodium dictus, qui bujusce faniilise doinicilium olira fuisse creditur. Fuere prseterea ex e Ausonii af- linitate alii Paulini in Aquitania, inter quos fuil Au- sonii nepos Pauiinus, cujus poema quoddam Eticha- rislicon reperiturf : nec lamen Ausonitis et Paulinns in lilleris ad se invicera daiis, ulla sedicunt affinitale devinctos. Nol* i S. Paitlino aderaut ejusdem nomi- nis aiii duo, quorum unns presbyter, aiter laicus, ut alias demoitstiabilur Eodent teinpore vixit b Pauii- nus in inferiori Occilania ' Biierrensis episcopus, 3 qui anno 419 scripsit episiolatn quse inlercidif. Fuit insnper i Pauiinus S. Ambrosii Mediolanensis episcopi diseipulus, cujus vitam scripsit : ipso lunc diacono accusanie, Ccc-Iestius anno 41 i in concilio Carfhaginensi damnaltts est. De aiio item Paulino, qui scripsit quasdam homilias, metnir.il Gennadius : is, ex ordine Calalogi Gennadii, k videlur fioruisse circa medium v seculi. Etteunle eodcm secuio. vixit 1 Paulinus altcr Pelricordius, qtii S. Marlini Turo- nensis episcopi vilam carmine cornplexus esc. 3, Pauiinus noster m filitts erat alterius Paulini, qui iicet anno 354 euro natum fuisse dicat. » Patrimo • nium ei st conjieere, quia secessu Hispanico Paulinum reyocans, ait : Ne raptam spai samque iioitnim, taceraiaque centum Per (Joniiiios vpteriy Pattlini regna Ileanius. 4. In seculo agens Paulinus quoddam oppidum a doininio suo incolebat dictura r Ebrom.iuum , seu Ebromagum : quod unum est. Vineius et Fronto Du> cacus ex illa regione oriun Ji hunclocum ■"> infra B!a- viam, quatuor ieucis Vasconensibus uistaniem, tnfra Biirgttm proprium olim Paulinorura dominium, in B ripa Garumna? situra vicum nomine Emfrrau, seu Brau, veierent ttbromagum esse, suspicantur. At vox Bur- gus, qua donalus est iocus ille, post annos quinqua- ginla cutn ad Ebromagttm nullo modo aecedat, plaue diversa mihi videtur civilas Burgus ab Ebronwgo. Brou euim, procu! dubio, idcm est oppidum, quod geographus i,b Samso Braux in Yoireziaco apud San- tones vocat , et a Garumna leuca u&a dissitum scri- bit; cum Ebromagus olim navigio appeilerellir, le- stecc Ausonio : Adusque veclus Kbromanum iuam. Hac fultus raiione Samso Ebroraagum iwaBrau SedBwr- gum esse conlondil. Nihil iamen obsial quin fiuvii al- veus huic o['{i!(Jo vicinior olim fuerit. Regionem au- tem, quarn incuiiam et ingralam dicil; nemo mirabi- tur, profusis procerum suinlibus, olira ornatam, a ad diuturnam auatem vitam prodinit, quem, verosi- c duodecim sccuiis negleclam, antiquum amisisse de- mile esl fuisse n Pontium Pauiinum Biirgi ad Garum- nara conditorem,. cumque Galliarum praefectum pra;- torio, qni postcritati liberos dimisit : quod Pauiino nostro non convenit. Paulinus ille et sponsa Chri- siianam religionem fuerant professi ; ° siq.iidem Paulinus noster unurr. ex iibertis sitis Burdigalam misit, qui in domo Domini servir.il, delegaiis ad pa- rentum memoriara obsequiis. S. Paulinus p sororera iiabuit, ad quam plures epistolas de conteratu mundi scripsil; et .. . ... . . . - ■"*"cm O De Pauhm stftans et erudmone. De Ausomo tlltus yrm- veberaeuter coittristavit, qui ejus animam Delphini ceplors. et Amandi precibus commendavit. Qitidam Paulinum i. Ex his quse supersunt Paulini monumentis ge- 9 Ebromagnm patriam appeilare aulumant : quod ntum ejus cognoscere facile est. Huue ! * Ambrositts non saiis conslat. Is igitur > Biir.!ig!>ia> natus esl an- et i i Hieronymus suramis laudibus aito!lut\t. Libera- a Baron. an. 394, S 79. » Ibid ' Vide Be" • i Galiice 20. bidon Apoll. caim. 22. • Paulin. ep. 1% n. 12. f Gennad. Cat. c. 48. ''"• ePv°5 cl ^6' "• *■ s Saccn"'- ?'1- S. Paulin. et ep. \\ , n. U. « Onm. 8 1. Vtdemfra c. 23 t Greg. lur. Comess. c. 107. Vii.Mari. 2, t. VIU. Snlp. Vit'. Mart. c. 26. Aug.Civit. !. x. Eticher. eP. ad Valer.an. « Auson. ep. 23. r Ibid., ep. 2i et 22. « I»aulin. ep. 11 , n. 14. . •• Vide not. ,11 .i1, ,,v-a.n,so- B;P'.%- " Auson. ep. 22. « Vide not. 30 in Paulin. «Pauiin. ep. 20, n. 5. ctli n. 12. " Vtoenol. WmPauIin. Samso. A. p. 64. 6* Paulin. en. 5. n. 22, & ' " Ainb^cs. ep. oO jj Hieron. ep. «5. i • M Auson. ep. 23. u Pauiin. Chili!. p. Pau- 130. Ep. 52, n. 17. S. PAULINUS NOLANUS EPISCOPUS. 9 „.. .i«A(n«ii nmni elo- \ am- maticam ei rhetoricam fuissel proiessus, imperator Gratianus u.stituendus regendusque Irauitus •*,.»,» quo postea ad amplisaimos dignilatum gradus eveclus est Ausouius, pwefecius Galliarum et ItaliS pratono, et anno 379 creatus consul ordinarius. Ex carauni- buS Christiamim fuisse Ausonium liquet ommno ras ejus, et ulilitatem lequm futuns secuhs consecra- sli; mar.le virlute, qui talia hubes rudimenta, qualis exerciiatus miles eris ! In ipso uihil desiderari teslatur si interior accedat divinarum scientia litterarum. p Si haberes, inquit, Iwc (undamenlum, immo si ' veteris Paulini patris necess.lud.ne et amorecompidsus, ita erudiendum educandumque nobilem puerum suscepit, ui sedulitate industna- que prseceptoris buinanitate ac p.etate patr.s do- cuerit formarilque;..ec aliter eura postea, quam ' tiliuro consueveril appellarc, seque pareulem Pjus et aitorem dicere Paulinus vero pro sua partc om- nia Ausonio debere fatetur : Tibt di&cvolinas, dignitalem, litleras, Lingua, la«*. fam» decus, roveclus, allus, inbiilulus debeo, rairOnfl , praeceptor, palcr ) Sed et k omnia sua, bonos moi el iitfinitum sermonis supelleclilem, et fadle loquerU ei pure. (acilitasque ipsa et mirilas prudentia mixta est : capile quippe sano omnes sensus uigenl. Iluic prvden- liai el eloquentite si accederel studium rel inteltigenlia Scriplurarum, viderem te brevi areem tenere nostro- mm. F.iiam i alihi commendat ejus eloquii venuslatem et in litleris seculi eruditioncm. Paulinom ' Cicero- nem Cnrislianum vocat Erasmus. In litleris Paulini « eraditionem mudat Ansonius; sed -poeticam ilUus vc nam roirum in modum ejtlollit. cum qnoddan. poenia a Paulino l pradical scnptum laittaftegnntut, ut so- "ius nderetttr astecutus qvod contraTtrum. naturam esl, brerilas vt obsatra non essel. Hec tu quam perue, inquil, el ccncinne, quam moduiate. et dtdater! Jam L\« studia ex Mi-CW * c'^'entia dicam? ^" "^ ""'7T res el siuuia , ex au f /,„„.„/;„,,, nnmimir mventulis sonii fontibus orla alibi ultro conliteiur. 5 Quamvis ope.-a Paulini qui pne mambus habe- musejus eruditionis sint pr*clar.. monumenta; dl.us tamen de Eleemosvna seu i de Gazophylaeio homil.a Pauliniani slvli suavitaiem magis arguit, quodcom- positio adstricta sit, et solitam in epistolis «rboru.n copwmetrapiditatem coerceat. Eximiam illius * eto- auentiam, nobiUlalem e, indolem summopere co.n- roendat S. Ambrosius. ldaliusinChronico eunmoh. K»i*m.m et thqucntmimum dicit, e.t - S. Euenenus uterrimtim etoqueniice (ontem. Scd instar ommum S. • ffieroivvmi eloginmesi : sic euim ad ipsum ahqnandiu post Nolauum secessum scribil : l4*r»m tuum, tmem pro Theodosio Pri,tcipeVr„tlenter ornaUque composUum ^ transmisist,, ^UKenter bfi, e, praapuenuhuneosub- O Nec « I a-Msi, plaeuit. Cummte ,n prunis partibue omeas al,os, i„ penuttimh teipmm snperas; sed et ipsum genus eto- ,Jt pressum est et mtidum. el cum Tutliana luccat puritate, crebrum est » senteotiis. W enhn, ut «l auidam, oralio •» qua lanlmn oerba laudantur. I r$- terea magna est rerum conscquenlia, el allcrum pendct ex altero. Quidquid mde asstimseris, vet fnns supe- riorum, vel initium sequentium esl. Telix Theoiosms, nuthm libiad poeiicam facundiam Homanr jure*t*tt> «anari. Cerle mihi it« videris. Si erro, patcr sum... Verwn e»m pic diligam, sincere et seeere judiee. Lau- dat praterea ... carminihus ilhus vegttam et subhmem ahterita-emi et dicil eum sic summa appelere, utnon decidat. Discipulum sibi. palmam poeUcara pnen- pufese « ahbi fatelnr. Alia vero epistoh, gaueet -I, dc alio poemate idem Ausonios ' ail : lUaddt Voe- matis iuainditate, deinxeunoM el coutinuatwne, juro omnia nulli ustmtam imitaeile (ui„rvm,e,si faietmmr imiiandum. H;cc poemata uulli imUabilia pericrunt. Haud dubie * Paulini natura et voua leuior ac sua- >ior, itemque maguiOeentior erat, cui, ut idem test.s esl Ausoniusi, meilea qucedam iuerat moduUtf.o, elc. Nec vero poeta Qorenlis facullas esi.t.manda cst es llis ,« exstant carminibus « evangelica s.mpl.cate ,H,t,spasl/abdic.UsMusas:se.l,oS.i.1ui1.m. ^cumumentaiiasint.pro.cctodumferverei a.ulJitio,du,,piacc,.d,5tud,u,.,etcupidJ.f.u^ — ■ ,e,,taupiee»c,1Crent.uram,s.mui:1h,,, , mdictim.ematt«llere,t exstilisse a.um.d valdc Belctum,quo,t,neriloctdoct.seim«!titud,n,pl:Ke.e.. «S3* »dhuc agens tres Suetonii libros, quos F., it» „ 6. d A.«son- eD' 2l £ ?*" fcp. W, ii. J »• . .. ai^ , pa,|ln,. . Pauliu. epAS, ...5. « «n» ^ ^ ^ ; ^ h ^- g «% ^»« ^. et-2l. "Aus. ep.»9. » Aus.ep, 20. 'Aus.ep. 21. ep. 13. " Paulin, carm. 10, v. I.'- 21 PKOLEGOMENA. 22 il!e de regibus dedit, in * Fpiromen redegit et ju- A benles usque ad annum 108 aul 409 Therasiam et cundissimum poema composuit. lntercidit autem il- lud Suetonii Tranquilli g opus de regibus, unaque cum eo Paulini Epitome, si Pauliniani curminis pau- cos versus cxeeperis, quos Ausonius in epistola 19 ad eumdem laudat et miriliee extollit. Ausonio insu- per miserat poema b aliud casiigandum, quod se fa- clurum recepit, quamms, inquit, per te nwuus summa contiijerit. Ausonius vicissim carmen arle sua coinpo- situm heroieo metro ad enm misit. '5. Hisloriarum c pariim siudiosus fuit iudagalor Panlinus; etenim in tempore veteri quo videbalurle- gere non legenda, ab historicis scriptoribas peregri- ualus est. d Geogfaphiani ignorasse inde maiiifesluin est, quod Nicetse Nola Scupos in Dardaniam redeimti per Tomitanam urbcm in Scythia iter dirigat. Si Hie- ronymo e credimus,Gr;ec£e Iingu;e peritns fuit : verum econtra Paulinus f hunc sermonem sibi ignotum di- cit. 8 Ibidem tamen fatetur S. Clemenlis opera a se tuisse in Latinum sermonem translala, sed non sine mendis : itaque eum in Graccis litteiis mediocriier in- struetum fuisse dicamus. CAPOT III. Therasiam in maUimomum ducit Paulinus. Consttlatu et amplissimis lionoribus decorutur. Cuin plurimis aiukitiam constituit. 1. Paulinus b Tberasiam simiiem sibi soititusest conjugein, qufe ingenlia ei conluiit pnedia. ' Virtuli et sludio ejus proxime accessit,' neque a viri propo- silo de lugiendo seculo discrepans, transcriplis in aliorum jura suii prsediis, virum in Nolas secessum Paiiliiiuni salulabant. Jam ver.o ad virlutem, et a se- culo ad Deum conversionem Pauliuo fuisse " adju- niento Tberasiam conjugem ex gloriosa Ausonii con- lumelia conjkere est; qui Paulinum carpens tamquam in amicitia parum consianlem, causam in eam velut abdueentem confert ° Tanaquilam appellans, quse 7 sapientia et religionura perilia sese pueferrel, impe- rilaretque viro, et eam ob reni liinerelur a Paulino; sic enini latrat : Si procii, Pauline, times, nostrsque vereris Crimen amicitise : Tanacpjil tua nesciat isiud P. At Paulinus conjugem suain non TanaquHum, sed Lucieliam esse i rescribit. Et sane divina illius ma- tron.r sapienlia et virilis conslaulia inde lit rnanifesta, quod in pauperem ac duram vitam viro alacriler con- sensit, et quidquid sive dotalium sive aliarum habuit iaeuliatum vendidit, et in egentes pretium erogavit. Nomine Therasix ad Bassulam Severi soerum parti- eulain de ligno divin* crucis misit r Paulinus, quam Melania ab Hierusalem anno 402 atlulerat. Quaedani occasio Therasiam viro ininus lidelem demonstravie, " si Gregorio Turonensi sit habenda fides, quia * Ida- tius, qui demortui Honorii anno 423 illam etiamnuni vitam agere supponit, eam meritis el pietate a viro non discedere ibidem docet. u Anuo 426 vita funetam ex infra allatis patebit. Post v ionga vota soboles landem virilis illis in Hispania agentibus obtigit; sed vitaiis non fuit, sub octavum cnim ab ortii diem ra- ptus puer vitam expedivit, et Compluti sepultus est. fortiter secuta esl; et exiguo illic conletila cespite, C An alios filios procrearint non conipertiiin. solabatur sese caritaiis, simplicitatis et religionis ob- sequiis. Sicque conjus, non ut Eva quoiidaui i dnx ad mollitiem viro suo, sed ad forlitudinem redux in ossa viri sui, cordis et volunlatis unitate redacla et reddita, spirilualibus ei tanlo lirmioribus, quanto ca- Btioribus nexibus copulata,. ilTius in Deum anioris san- ttissmii faeta esl particeps; ita ut in unc matrimonio scxus uterque calcaiidoe supeibiae seeularis,. et non desperanda; Chrisiianai perfectionis exenipla inveni- ret. Hieronymus k Therasiam sanclatn Tnulini soro- rem vocat, eo sane quod cum eo in soliludine eonti- nenlem ageret vitatu. Studiosc admodum S. Hiero^- nyini cousiliis illa paruit, malronarum declinans eonsorlia ; et inter genmias circurasedenlium fcini- 2. Paulinus primo in * fori strepitu et secularibus rebus occupaius a priinis annis amplissimos dignila- lis et honoris gradus adenlus est. t Anno 572 Novse Epiro seu Albanioe prccfectus fuit quidam Paulinus : si ncsler novemdecim, aut ad summum viginti annos erat natus. z Ante Ausonium eum consulem fniss-e eonstat, id est anle aiinum 379. At cnm iliius consu- Iatus in Fastis inscriptus nou habeatur, "a eum Va- Ienli anno 378 vila functo, aut cuipiam alteri consuli suflectum dicere r.ecesse est, non autem ordina- rium. Quod enim Ausonins bb nomen Paulini Fasto- rum titulo bonoratum dixeril, nemo mirelur : suffe- ctos siquidem ordlnariis consules in fastis scribi in usu fuit, csijus exempla supeijsiint : quod cc Baronium iiiirum et sericas vestes, paupercs induisse cultus D proleclo movere non debuit, ut consulem ordinarium nusquam erubuit ; tum quia noblliuiu Ceminaruni contubernia fugiebat, luni quia allerum propositi pccnitentiam, alleram jactanti* et superbiss semina- rium esse probe sciebat. Eiipropter Paulinus ' eliam ad episcopos scribens ejus nomen in cpistolarum li- tulis insciibebal, et ex sua parie "' episcopi rescri- anno 375 eum assereret, cuni i| somet anno, Hienn- nyinod,i teste, nullus crcalus sil eonsul : idque Baro- nius ct ibidem asserit el negal. ' ' Anno 580 Paulinum Roma? prsefectum legimus : ss quoa de noslro inter- pretari pronuin est. Veterum ejus honorum largitorem se dicil hh Ausonius, cujus apud imperatoreni Gratia- * Auson. ep. t9. bibul. c Paulin. ep. 28, n. 5. d Pauiin. earm. 17, v. 593. c Hieron. ep. 155. ' Paulin. ep. 46 n. 2. t' Ibid. ' Greg. Tur. de gl. Confes., c. 107. ' Ambros. ep. 50. i August. ep. 27, n. 2. " Hieron. ep. 43. '■ Paulin. ep. '5. I, 0, 7, 26, 59, 40, 45, 44, 45. ™ August. 51, 95. " Sach. Vit. Paiilin., p. 662. » Auson. ep. 24. r Ibid. " Paulin. carm. 10, v. 192. ' Ep. 31, n. I. 3 Vide infra cap. 8, n. 2. l Idat. Chronic. " Vide. cap. 52, n. 2. ' Paulin carm. 52, v. 600 et seqq. * Paulm. ep. S, n. 4. y Cod. Theod. Golhofred. t. V, p. 565, 560. • Auson. ep. 20, 25, 25. »« Paulin. Cbiffl. p. *51 et 136. bb Auson. ep. 20. cc Baron. an. 594, 5 81. dJ Ilieron. Ciiron. « Baron. an. 375, § 1. ff Ofg. t. V, p. 565, 366. e? Baron. an. 594, § 82; et Cliiffl. p. 151. bb Aus. ep. 21 et 24. S5 S. PAULINES NOLANUS EPISCOPUS. 94 num magnaro fmsse graliam atque autorilatera ex eo A graviora scelera non arguanl nec 4»prin»nt. Sed ea constat quod eum docuerit et educaril. Paulinus M-ero honoreset dignitales Ausonio se debere nllro fatetur; quem b et amasse, et coluisse, et colere, et cum quo se xterne foedere junctura conlestatur, * 5. Sec solum cum Ausonio, sed et « cum plurimis in seculo amicitia conjunctus est, in quorum numero fuit imprimis SuipiciusSeverus, de quo alibi iusius. in «1 ir.tideli via fideliler et nmtuo se dilexerant, et tam reiigiosus erat utriusque amor, ut ad eorum di- iedionem nulla adjici posset atfectio, nisi caritas Christi, qus so'a omnem sensum afTeelun.que super- eminet. In seculo etiam e Sanctum noverat Pauiinus ac dilexerat; et ex tunc proccsserat ejus qua; cum Jovio et Apro intervenil necessitudo. CAPUT IV. Ouomodo in secuio conversalus Paulinvs. Variis labo- ribus et eerumnis, S. Felicis tpwque et altorum san- 'torum precibus ad Deum convertitur. £ i. Non rairuiu si vir adeo mirabilis, tam eruili- tus, tam dives, lol dignitatibus bonoratus, tam egre- ,>cre- grinationes suseipiendi necessitas ci fuit, ut rerum inquietantiura malitiam declinaret, quibus ut videtur, aimt>387 ad Valentiniani aulam accedere compulsus est, cum Aiypio fueril eo tempore cognitus, qtio s Me- diolani baptismo initialns cst Alypius. Fundis ' diu eommoratus fuit Paulinus, quod oppidum sibi fami- Iiare et usitatius habuit. Curis seculi adbuc iniplicilus Vientne a SS. episcopos Martinum Turonensem et Victricium Dotomagcnsem vidil. Labores muitos diWticiiissuaviiatem, et consuramata: an.iciti* spe- C terra mariqae experlus, iacibus - procl.viusque ad cimen in eo commendat. Miiis ' fuit et benignns, contemtnm mundi comitatmnque Cbnsti, subducto a secularibus turbis auimo pnecepiisque ccclesttbos ac- commodato, quasi de Gnilimahuic proposilo via de- migravit. Pr.Tterea T corpns inurraius et decoctior caro obterebal studia voluplatum. IMius uxor, nt ■ superius dixin.us, ad pietatcra eum horlabatur. 3. Ad ba;c ailfuit il'i sancloruro, quorum consue- tndiue utebatur, ingans uumerus : inter quos S. Am- brcsius ", cujos dikctione ad fidem nutrilus est et fotus, quem sv.spkiendum patrem et onniis boni sui menii autorem appellat. Cum S. Delphino Burdega- lensi episcopo, a quo Burdjgafa! baptizatus est, et cum ipsins Deiphini successcre S. Amaniio, a qno sata- i.rib-J^ rcligionis Cbristionai disciprinis fueral infor- etiam cura in snperbia secuii versaretur. Singularem hanc humaiiitalem suavisslmostrue mores spirant il- lius epislote. Se in seculo I bene moratum A bomi- nibns habitum innucre viuetur. Et qnidera si crimen aliquod in viu admisisset, sspe saspius lugens com- memorasset iu scriptis suis, in (roibus tot pxstant ejus buraililatis argumcnta. Cousumtam in pcccatisxta- tcm, et iu secuto se volutatum dolet, in quo intcr ioi- micos, u! '* ait, inveteravCrat, ac sub ' magno honore peccatorem etiamquc veteranum se in numero pec- catorum, in ■ nuctibus seculi se multa subiisse nau- ragia gemens fatetur, et LVi judicm tremens formi- dat ; n in inlideli >-'ia ambuiasse, r mortis pabula vixi w, et stulta Deo sapuisse iogenul et ex his grandem D malus, adhuc in securo agens singabn aniicitm jun caput humiiitatis materiam. Vcteramu r, inq«>t in mcnwro pcccatorant, sajMC»ti«m mutidi miser hucusque miratus snm, et ,•-, mittiles liuevas reprobatamque prtt- dentiam Deo stultm et mutus fai. At nihil sceieris nominatim designat. ilaqne illuiu m seculo cani > Bcatutn palrem nominat, et ubiqucde eo honorifice s< ripsit, et stimmos eidem dtrulit honores : a quo <•■• he amalum commemorat et IdHaiur. Et profreto Paulinum singubri veneralione cum prosequi p^r eral : eum enim lJ oculo graviler dolerel PauSinos.ei jam pupillam ejus crassior nubes supcrdueta texisset, oculumel Marliuu3 peniculo contigil, prislinamque a Panlin carm 10 v. 9. '' Carii). II. « f-auiio. ep. 11, n. 5 etr,. 1. " Ibid., n. o. e Ep. «, fi. % t HiS TeM«3 ri Auson. ep.il. " Auson. ep. &. i Uran, § 5. i PauUn. cam. 10, r M. " En. Hieron. ep f ._ n; ^ ^ ^ u ^ n g . C:,rm. 10, v. 455. r Ep. 4. 7.i ?-VSar.hi,.vil.ra;.ii...,Vfi'«». ' >'aulm e,. g, „. *, • Epw 5, «. *■ ' EPBb5|„V '" • ^ft .,'.(. vcarm. iZ, v. 10. »Ep. o,n.4. r Ibid. • Cap. 5,n. 4. "Ep.5,n.4. ^^p.!8,n.5. ^p. 52, v. ',5. •>* Sulpic. Vil. Marl. c. it. 25 PROLEGOMENA. 20 illi saniiatem, sublalo omni dolore, resliluit. Evan- A lini secess jiidicii meluscor illius pervaserat : quamobrem ad Ausonium scriliensail, Deum se timere jiidicem, sO- premae illius lubie cieri lerrore; id providere ne im- paralum mors opprimat, el ul hunc recognitionis dient secnro sibi liceai auimo exspectare. i llujus e,inadventnni trcpiuisrnilji crcdtuj Rbris Corda tvemoiit, geslilqlie aninui, ii) jini cauta fuluri, Prajrueiuens, ue. viiicta ;egris pro corpore curis, Ponderibosque gravis reruin, 3i forte- recloso Increpiiit tuba.vasia pnlo, non possilin anras Regis ad occqpsuiii levibos se tollere pennis ' Hic inclus est, labor iste, iiies »e me ultimns atiis Snpituu, leuebris sterih deprendat inattu 8. putabal. Ita enim ad Ausonium scribit : Quid abdicatas in meam curam, Pater, fVediro uiusns pry.eipis? Negani-Caemcenis, nec patent Apolliui Dicaia Cliristo pectora Vacare vanis oiio ant negoli», ' Et fal ulosis liueris, Velal (Devs) suis ut pareamus legibus, Ltieem.pie cernaniussuam s. Etquidem post abdicalas musas carmina qtue scri- psit, *' et sinesludio, et exevangelica siniplicitate et pielaie condidi! ; poetarum aileo oblittis , ut ne eus qiiidein nominare auderet, ctu veniam a Soverope- stulaveril, quod aliquid de poeta Virgiiio assumserat a studio monaehi alienum. CAPUT VIII. Pieediu vendit, et pecuniam pauperibus eeoyat. \. Nihit esl (jrande; v'inquit Hieronymus, trisli et luridtlfacie vel simularewl osteulare jejunia ; posscs- siomtm redilibus abuudarc, el vite- jactare' paUiobtm. Crates itie Tltebanus non putnvit se simul posse et virtu- les et ettvitias possiderc : nos suffarctnati iuto Chri- stum paltperem seqnimur, et sut> preelextu eleemosynm Sed et iiitid dc gratia Christi tofum irnmutanse ho- pristinis opibus incubamui. In boc vitium non incidit rainem ostendit, quain ipsum sibi Paulinum penitus Paulinus; tunicam enim ima rum animo rimtavit ; nec vendicasset : pleno marsupio gloriosas sordes appcliit, sed puris Hic ergo noslris ut suum prs?cordiis manibus et candidO pectore paupereni se et spi- Abster^uSgr^wsiporispigrisiiam, l itu et operibus glodari poterat. Non cxspeetavit Habimmque mentis ir.novat : doifc * lurbuleulissiiiia miseriarum tempestas eum Exhaurit omiie quod juvabat antcj • . . . .• ,, •.i...0,j.,.., „;,,,. Csstse voluptaiis vice : niillerel in portum pauportatis, ut qo.bi.sda.;. ejus- Toiusquenosirajure fioruini vendicst licm nominisaccidit ; sed pelago tsaiiquilliore per- El corda, et ora, et lempora . .,,. . . , j„t , Se cogiiarij imellrgi, credi, legi, D meavit, quia m 'psa tranqui.litate periculum videbal Se vult liraerl 0! diiiei U. % Eodem ' tempore et vestom mulavit, ei novum indiril ammum. Domui, i palri;e, cognalioni qtioque valedicere constanter statuit et a senatu migra.e, quo Aodita .v senientia SalvJtoris : Si vis petfectns esse, vudc, vende omnia quce habes e! da ptiiiperibus,et habe~ iinpensius Deo scrviret, « vitam niqnasticam profiteri, ei ' reliquum 14 v'la; spalium, subducto a seculari- bus turbis animo prope Moiain in solitudine' transi- WstAesattrHm in coelo: etveni, et seqaereme; T Evan- gelica verba vcrtii in opera. Ha?c, inquam, verha promta ellicacique fide in Paulini menlem jienitus descendere, ei cordis' ejiis aures assidiic persunarunl. Quo'1 aa ox oro Domini cu.n tnsliiia dives audiit, hic » Cap. ?>, n. 1. b Paulin. ep. i, n. 2. t Carm. iQ, v. I7»2. * Eu. 9. n -; Ct Psai. lxxvi, II. e Scilicet Christi. ' Carm. 10, v. .304. s It,id.,v. 5!C>. hSbid., v 57.' i Jiier. ep. 35. i AmbrOs: ep. 50. '' Hieron. ep. io. l Ambr. ep. 30. •>• Paulin. ep. I i. " Canu. 15, v. 5?. ' Ep; I, n. iO. i> Epist. H, n.-9. ". Idat. Chronic. p Paulin. carui. 10, v. 19. B Ibid., v. 20, etc. ' Baron. an. 594, § 83. « Paulin. ep. 22, n. 3. " Hieron. ep. 43; * Augusl. ep. U9, n. 54. r August ep. 149, n. 54. * Hieron. ep. 43. "* Creg. Tur. ct Aug. en. 31, n. .'i. • 3f S. PAULINUS NOLANUS EPISCOPUS. 32 cum tetilia fecit : quod " sibi iiccessarium exislima- A moralos, quodorta fempeslas unam eis cumlritico abs- vil ut advenieniis Christi jusiiliam prjeveniret. 15 Hic metitseSt, lauor isle.uita ne mc uliimusaLris Sopiltim lenebrisslenli deprendal in actti, Tenipora sub vacuis ducenleiq perdila curis. Nam quid agatn? lenlis sidum conniveo volis, Chrislus ab anheria mihi proditus arce coruscet, Et subilis Domini ccrlo venienlis apcrto Prtcsirictus radii=, oiiscura el Irislia noclis Subfugia illato confusus luinine quwratn? Quod mihi ne parerct vel diflidemia veri, Vel prssenlis amor vilae, rerumque volupus, Ctitaiumve iabor, placuit pvaverierecasus Proposilo, etcuras finire supcrslile vila : Commisstsque Deo verMura in sECularebus, Kxspecure tiuceoj securo pectore morlem •». U v. 07 : jEsitis inanes, qunsrr.ovet vita? labor Praesemis aevi tramiie, Abolet fttlura; cum Ueo vilaf fides, Quaj, quas videmur spernere, Non ut ptofauas ahjir.il aut viles opes, Sed ul tnagis caras monel Cietis- reponi eredilus Ciuisto Deo, Qui plura promisitdalis : Cenieinta pnesens vel mage depositasibi Mulloul repcndat fenore. Siue fraudo cuslos vucta crediloribus Honus a;ra reddel di'bilor : Muliaque spretam largior pecuuiaru Reslituel usura Deus. Paupei tatem diviliis ptsetulit « sccurus de Cliristi sermone, quo quaerenlibus in veriiate regnum Dei et justiliam ejus, victum, et vestitum insuper se adje- cluruin prornisit. An magis, d inquil, abundare credis ittum qiti terrte, quam qui Deo credit ; el qui projtna, quam qtti dtvina pascitur eurai Quidille miserhabeut, qui se non liabcl? Aon enim se liabcl, qtti plus de se luieril navem. Tunc vir De.i conversus ad mulierem , ait : Inleilige te nunc pauperi unum panem [uisse fu- ratam, et ideo hanc navem esse. mersam. ' Pauiinus igilur innuineris nummis et eleetnosynis peccata sua redemit, et facultatcs in terra cum sparsisset, ad coe- !os migravere; quin eli3m in ccclum terras- fecit as- cendere, ut ibi a;iernam sibi pararet mansionero. Pro Cbristo sibi factns est pauper, et ipse fide ditior quam antea, ! Exoneralus a cunclis cupidilalibus Ma- gixtrum iiber sequiiur, per hcec se putans paradisi di- vitiis iocuplclari, \Q si videretur nihil de transitoriis possidere. ' Ipsc pauper ex divite [actus est, ut tamquam dconeratus gravi tarcina Deo impensius serviret; ' ut nudam crucem nudns setptens , expeditior et levior B scanderet sc.ulam Jacob. m Prastanlissiinumque horum temporum [uil itiustris Paulini exemplum, qui summis epibus abjectis Christum seculus, solvs pene his lem- poribus evangelica proycepla complesset, n aliorum non ulens exemplo qui attentiores ad sacrosanctam reli- gionem videri erubescebant. ° Beatum [uit secuitim qnarium Itmia? fidei virtutisque docuntento : P Pauliue euim nutjestas dhina tribuit, u( quod impossibite dixe- rat per Evangelium, liic possibilitcr adimplere mere- relur per actum. t Piscaloret, vocante DominoTquod navicutas et rctia dimiserunt, omnia te dimisitse, el Dominum sectttos esse etiam commemorando leelalt sunt. Et revera OJlSlA cONTtBMT, qui non solum qttan- tttm poluit. scd etiam quuntum voiuit habere, conlem- nit. Sed in eo quod cupiebatur, uculi Dei lesles sunt, quam Je Deo sperat; vereque est mcrluus, qui .« non C in eo qund habebalur, et homimim. Kescio quo autem modo, cum supeiflua et u-rnena diligunlur, arctius adepla quam concupila censlringunt... Aliud esl enim, uotle incorporare qucr. desttnt ; altud, jam incorpotala vtverc timet, si lotum se Deo credat, Deoque per- miltat. 1. Vendilis f igilitr [acidiatibus lam suis quam etiam conjugalibus, ea in puupcrcs conlutit qita? tedcgit in pecunium. 6 Aperuil horrea stta paupeiibus, apothecas suus advcnienlibits patefccil : num parum ci eral vroii- mos ulcre, nisi cliuiu undique evocaret quos pascerel atqtie vetliret. Quantoi caplivos redetnil ! quantos jn- irilaleres dcbiti a crediloribus suis , reddiia pecunia liberavit! una sciticet pietatis negotiatime et plancius debitorum exlersil, et creditorum ijttudia tcparavit. Qtiadiim vero die, in»ufii L Gregorius Turonensis, venit ad euin qui stipem pelcrel, cl f o m a.M . Mar . . > i. 761. i Greg. Tur de Gl. Confess.c. »07. « Ambr. ep. 50. LHier. ep. 15. » Su pic. V ii. Mari. t. -f t 26. » AmT)rS ep. M. o s„!p. vit. Mari, c. 41 ei 26, p Greg. Tur. deGI. Cunress. 0V &&$£: b. 'Hieron. 103. » Paulin. carm.iO.v. 81 el 328.Epist. 1,n. 7. 'Ep.*,n.5. • Aetor. iv, 22. Ihttfu unnurum ampiint quatn qitatliaginta. 55 PROLEGOMENA. 34 sptotaestpassionem; Mdestbimalumlnnocentiu.n: A tiftw? - Alibi miratur quod res a.agna puiaretur quia UUOd CUm de eius hanlismn in.prm-*>Iai"i nnn nnccli A^ .„ „ . i _ . quod cum de eujs baptismo interpretari non possii, ad strictioris vitae institutum et seculi fugam referri necesse est. Nara etsi Paulinum, illo exeunle anno, sacerdolium suscepisse poneremus, ba>c dicta de sa- cerdotio intelligenda nemo, ul opinor, dixerit. !n »1- tera epistola, etiam anno oU4 data, i> ait : Scias an- tiquissimum peccalorem, nec ita olim ile tenebiis et umbra mortis educlum, spirilum aurw vilntis kausisse, nec ita oiim posuisse m aralro mattum, el crucem Do- mini sustulisse. Ei alihi « se adhuc infantem in nerbo Dei, el spiritali cetale taclentem Augusiino e.lucandum tradit humiliter. CAPUT IX. In bonorum abdicalione Pauiini fmmiiilas de re pereunte salutem mercatus fuisset atternani, et perpeluis caduca raulasset; quod terram vendidisset ut coclum emeret, cum Deus imagine servi dejeclus morlem crucis passus ipsum inulto carius eraisset. 0 miseri homhtes, inquit " alibi, largiri nos atiquid crcdimus : negotiamur, el (iberales liabemur, qui ava- rissimi esse convtncimur ; et quidem lanto avariores cupidissimis ferrte feneratoHbns , qtianto nmpims esl cwtestia de terrenis, el beata de miseris seris egenisque rebus emere, quam terrena terrenis, et labeniibus la- psura mercari , et Dominum quam hominem (enerare. Koc sibi ad salutem necessarium fuisse dicit. 2. In publicis » inscriptionibus in exemplum reis et peccatoribus se suppbnft, qui fi.sis nummis cri- -r» a i . , i~w-«muiu* se supponit, qiu tusis nummis cri Tam pr^clara et .Hustns ab ongine virtus gloria B mina sua rcdimeront, dura p a.ii perfectum eum d insti erat. Err e^. ,i ; : ._. v cu'" "' Christi erat, Ecclesise gaudium ct exe.nplura ; al inani glorioe valde subjecla, qure omnia ejus merita iabela- ctasset : Vtilius enim, inquit e Augusiinus, lerrena opulentid tenelur humiliter, quam superbe reiinquhur. Tantum opus non \*J suis viribus, sed divina vi.-lule et misericordia freius arripere ausus fuerat Pauliims; et ille in quo sperabat, polens erat perficere in eo opus perfectionis sure, et qnod fundarejam ac primis machinis erigeredignatus fuerat, suis struere raensu- ris et consummare fasligio. Ilumanam gloriam ut ' inimicum cauiissime intuebatnr Paulinus, el cuncia agebat sicut discipulus Christi humilis ac mitis corde; el prudenter ac pie intelligebat istam non esse suam, hoc est humanam, sed in semetipso Domini gloriam. Iliud enim testimonium ejusvirtuti redditAugustinus. C At ipse Paulinus fidus est leslis ; ejus enim scripla caritatem et humiliiatem omnino indicant. Hanc 8 humilitatis pietalem omnia spirant, qua a Deo gemi- tibus et suspiriis assidue flagkabal ne inferretur in tenlationem. Sed in eo pnecipue illius elucet humili- tas cum de vendiiis faciillalibus serraonem babet. L Confitetur hilaiitermisericordias Domini, et tautura- modo gloriatur in faude ejus, qnoniam si quid bonum in illo, ab ipso est; et si quid optimum", ab ipsius majeslaie est. Ui.de « ilii iam leves fiebant anguslke quando laiidabatur : nihil ei.im sibi ipsi conscius crai de proprio bono, ut tamquam agnoscentis pudorem laudatorperurgerei; quia non seipsum, sed divina: bonitatis miH.era alqueopera praedicari rog.ioseebat. r„„ , .- , ... r r wgn^d.. uwr prwuentl, aut prifterUir opiitenth Cura tamen h.sce laud.bus tentaretur l a.nicos enixe l> stimes jam et comparlc «, Liu, rogat ut h.s absuncant , ne peccent de caritate in raritaiem, peccatorum illius sarcinam pondere inde- bilx laudis accumulantes. Nam el inimicum cauth- sime intuebalur, ut k Augustini verbis ular, et ad va- r.italis obluium tremebat. Xisi ceno statu ' inquit Paulinus, dirigenles unimi momenla libremus, de ipsa humilitate capiemus superbiam; et evanescet species pietaiis, si per taudem paupertatis obrepat inflalio. Et quid proderit caruisse divitHs, si remanemus divites «Sacch Vit. Paulin. p. «64. bPaulin. ep. 5, n. 3 ' Ib.d. * Aug. cp. 186, n. 41. i. pauim. ep. 40, „. 10. • Ibid cerent, cum ad q ingressum et januam solumraodo se peiveiusse, nou ad ti.eiam, existimaret. Tempo- ralium, inquit, r qulB in hoc sec,dg nabentur bmorum relutio sive distraclio , non decursus stadii, sed i». gressus; nec ut meta, scd janua est, Non enim athlela lum vincit cnm exuitur, qui ideo nudatur ut incipial dimicare, cum legiiime cerlaverit coronandus. Et na- latur amuem inlerpositum superalurus exuilur; nec la- men hoc lunio apparatu qnod se dispotiaverit transna- tabit, nisi tolius corporis nhu, et omnium scita mobi- tiiale membrorum, propulsu Pedum , et remigio bra- chiorum, el lateris iilapsu torrcntis impelum scindat et taborem nataiionis exhauriat. Eodem sensu • per' sequitur, allegorice eiponens luctaiionem lg Jacob dc nocie cuui angelo, torrente anlea iransmissp, et praraissis curarum suarura one. ibus. Ad Auguslinum scribens assimilat se hon.ini, qui vestirnentis oneran- tihus se exuit ut fluvium trajicial. Idcirro, inquit «, ego lcvare mesarcinis,el vestimemU oneraniibusex.uere curavi, ut undositm hoc quod inter nos el Deum pec- catis inlerlalrantibus separat , prcesenlis vtta; salum omni amictu carnis et cnra diei sequentis, jubente et adjtivanle Clirislo, expeditus enalcm. Alias prautcrea ejusdera generis subdii similitudincs. ilcec est illa, snquii u, profligatis emenda patrimoniis marnariia, sed non slatim emitur cum ejus pretium pneparntur, quia pturimiB interieniunl huic commercio dijfmtUatcs , aut enim mare interjacet, aui prgedo intercipit, aut cupi- tiior prwoenil, aut pra-ferlur opulentior. Ideo ne exi- . nnin vides vre- tium prwparasse , neque wdiflcasse jam domum, cut Kdificandwtocumfetimus, eum visibitesdivilias, supet- lectiles, pecuniam, patrimonia velttt sordidos aggercs et imporlunum rudus egessimns , ut in corde purgato, quasi in terra viva, /trmius stabiliorh wdificii funda- menia jaceremus. Vcndendo igitur.omnia et erogando p.iuperibus se solummodo primara pnecepti evange- Iki partem adiinpievisse pulabat; et cum magnse molis superesse verbum cerneret, Veni, el sequere 1 Paulin. cp. 40, n. II. ' m Carm. 24, v. 501 et3. q lbid., n, 7. ' Ibid. « Ibid., n. 8. " E;.. 52, n. i!>. - Ep. oi, Ep. i, n. I. » Ep. 24, n. ■■!{ 3. « Augnst. ep. 51, n. 6. Mbid. ' Ep. U, ... I. k Aug. ep. 5(, n. 6. n. 5 ct 4. r Ep. 24, n. 2 35 5. i AULINIJS NOLANUS EPISCOPUS. 56 me {Matth. xtx, 21), istam altiorem diflicnltatem at- A deie ■quoviam ego sum Dvminus ( Psat. tlv, I! ). lendens, verebalur nc sccundam non posset perfi- cere. Cum videas, inquit a ad eumdem Seyerumsuum scribens, qttankv molis verbum supersil, cum ipse Dominus majesiaiis adjiciat : Ei veni, sequere me (Ibid.) : tstmn polius difficitllatem considera, et di- latalo corde metire, tunc inletliges majores libi causas pro nobis :,uperesse sotlicHudinis, quam esse gratvla- tionis. Facite enim nobis bona vel oneru apposiiu pul- iunn remiilenlibiis exciderunl : et qum nobiscum non intuteramus in hunc mundum , nec peteramvs ejferre uobiscum. quasi mu.tu.ala reddidimus, nec ul rutem a cante dislraximus, sedutvesiem a carpore deposuimtts. 3. Solci ti htimililate exponii se nondum omnia vendidisse. Non eritm pecuniam lanlum , inquit b, et Nonne et Itic oidetur dicere : Non polesiis duohus do- minis servire (MatUi. vi, 24) ? Non enim otium suodet hoc verbo, qui instanter orare et liailare noi monet nc intremus in lenlaitonettt (Malth. xxvi, 41 ; ied ca- carea secalo ut occupemur sibi, vitcare ub his negoltis qnibui implicaii uliumai Deo. liuque novilatem vilajin v.obis atdifieanles neeesse est, ul aetuslatem deslruumus (Piom. vi, 6); et quia nuttum tenebris cum tunitne el mammone cum Chrisio poiest esse commereium (H Cor. vr, 15), oportet ut riouh vetera mulerrwi, el occu- pattonis pariter ac mealioiris genere converio, imptice- mur, quibvs vacuvimus, e.l vicissim vacemus, quibus [uimus implicaii : moiiamur quibus viximus, et i)S«Mf> mus vicissim his operibtts ac sludiis quibus morlui (ui- (undos, et eriraneas (acuUates. sed eliam animi nostri g mus : cum ihi, essemus morlui, ei morli/icantia ge- intemas opes, unaz sere noslra subslamia est, vossi- renies, tn mortuis viveremus. demus : hanc tenderc, hoc est aHenare anobis, lanto 4. Tam bmniuterde se senliens P;tii!!iius, in ni- major victoriu , quanlo aliior dtjpcnitus est ingenila hilo se aliis praponebat qui sua reservassent bona ; quam apposita separare, ei inlus infua dheUere, quam t, cogitabat cnini divtsiones e.-se gratiaruni et men- affixa exlrinsecus rejicere. El alibi <\ Nunc opus est suras donatiomim, quas Ut in corporis sui membris utquaivere r.oslra siutl dependamus Deo, lioc esi co? unus atque ideiu dispensator opeiatur Dominus, di- et animam el corpora noslra exhibentes in hosliam vi- versa in suo corporc dislingucns placitis membra vtim, ui scriplum est ( Bom. xn, I ), Domino, nosque muncribus ; sed et corpus unum cx diversilate mcm- ipsos cedificuntes ei in tempbim sanclum. Orale solti- brorum struens, ul binc quoque gralia sacri corporis cili, inquit alibi J, m tanio oie vet munere Dei dignum augealur, si multiples virlus in una compage nume cor accipiamus , et qui accepimus conlemtttm patn- monii, accipiamus etiam nostri cmlemtum. Scd et su- pra satis ex Hieronymo demonslraviinus * hunc ier- ventissimx fidei vfrum non solum divitias , sed et retur. Sulpicius Severus, qnem cum Paulino junclis- siina prioris vila: unicitia signavcrat, eoilein qno Paulinits lempore se Deo dicavit; sed prxdia sua conferens Eciiesice, ius utendi fruendique sibi reser- seipsum Dominooblulisse; qui contra diaboli lergi- q vavit. Onmem iugenii sui soiertiam et industriam adhibcns Pauiimis ei palmam adscribit, dicens '■ for- tius esse manentibus quam alienatis rebus carere; e.t spernere quod habelur, quam non babcre quod sit spernendum; itaque nullam in se esse perfectio- nctn quic laudetur, sed inlirmitateiu qua: excusa- lione tegatur. in laudibus silii a Severo datis, variis modis fliam seipsum despicit. Nisi forte, inquit ■, iii quoque altiore. pietatis consitio faciat, :••' tlum atiena nobis bonu vcrbis indulges, Stimutum pudoris suggeras, u! legenicf quod esse debemus boni essc discamus, ni- tamurque noc. juxla scnnoiiem suitm promere; el (orsi- versationera nequaquam pcllem pro pelle ; sed car- nes, corel ossa, animain suam et meinbra omr.ia Deo consecravit. Eliam alibi docet ' Paulinus : Viam vitai nobis ( Dominus ) perfectionemque rirlutis non in vendendis lanlum prtcdiis et pretiis erogandis, sed in sui sectalione proposuil, el quia dixerat : Cum cxul- tatus (uero omnia ad me trultom (Johan. xu, 32), ideo dicil: Veni, sequere me (Multh. \\\, 21). Uealtis qui tam proxhno intervallo sequitur ut dieal : Adtta-sit animamea posl le ( Psnl. lxii, 9 ). Quod iliu laiitvm caritas dicerc potest, quw (inis prwcepli et pleniludo legis est (Rom. xm. 10) ; id esl de corde puro et bona lun possimus eff.ci quod non lumut ? dum erubescimus conscienlia, et ftde noii ficla ( I Tim. I, 5) u Ua m- non esse quod dicimur. lnterim lamen dum conscientia seril ct afpgil Deo, ul nihil exlra Deum amans dicul : non agnoscil fidem sermonis tui, blandimcntum nsper- Et egosemper tecum (Psal. f.xxu, 25). 19 Quarc lo- D nalur verccundia. Exlra culpam non cssent plerique, tus lubor et plenum opus ncbis in observantia el in ex- qui tanlsc perfectionis institutum arriperent; si eniui ! plenum opus spoUatione cordis nostri est . cujus lenebras, vel ab- strusas in eo inimici latebras viderenon possumus, nisi defxcato ab exlernarum rerum cuiis uuimo <■' intus ud semetipsum converso. ALdijicatitrus nos (Deus) ro iti- nerequo post sevocat, isto opere \nwparat quo, ven- ditis rebus , absotvt prius suadet : quarnm ciua vel ttmor, quohiam mcntis ipsitts perslntigil aciem, ei ani- mtnn ab interioribus suis abdaclam ad exleriora soili ■ cilat, dicitetiam uobis per Prppltelam .' \acatcctvi- forii«sima Gdcs non vigeat, accedal autem quoddam incommodum, plurimi anirais solent cadere, etero- g;iioru:i> bonorum desiderio tcneri. Scd in araora paupei taiis et divitiarum coulemlu sempcr parem , generosuni ct constanlem se prxbuit Paulinus. Cura Severus, qucm jamdiu ad se invitabat Nobe degcns . ad cum srripsissct se crederc ita cimi futurum esse brevi paoperem, ul ulterius non auderel iUum invi- tare : PaulinHS respondel i hcec comitatis jocum » Ep. 24, n. fi. '• Ep. 40, n. II. • Ep. 24, n. 0. » Ep. 40, n. II . ' Rieron ejf i .. .'. ._ v.. .' ... _. h n.: i .. ( i ii. ;h i, I i h.msi.. 1 25, n. y, II et 12. ? Patilin. ep. 24, n. Ubid., n. '.. ' ll>id.,n. I. i Epist- H. "■ 13- P.uitiii. ep. 57 rROLEGOWENA. SJ* esse; et faletur nihil se preeoplare lanlie liberlalis A »1 sciat qtiantum ibi diligalur et dcsiderelur. In se- hono , cuni tam intima circumciso plena essel per- fectio. ISihil hobemus 20 inquit a, nisi Christum ; ei vide si niltil huueamus, qui omnia hahcntem hubemus... et propler qiiem si uihit habeamus, in ipso omnia pos- siilemus ( II Cor. vi, 10). Nunc in ista sphtarum et tabortnn humo, ne in horluli quidem gtebula nos lerree limus tenei : sed utinam ila ntiltus a peccatc nobis pul- vis hwreret '. In Domimim ipsttm cominittis t>, si putas tum demnm dijitturam nobit vita' mortulis aliitwninm, ettm uobis ceepcril Deus cssc possessio ( Psal. xv, Si. CAPIT X. De Paulini canversione ct paupertate SS. Ecctesicc Pa- intm Elogia. 1. Toto c laudatum orbe Pauliuum cclebravit fa- cunda eplstoia eum ad se invitans obleslalur atque obsecrat in liunc niodnm : i Non impttdenter egorogo ros, el poslulo, el flagtto ut in Africam, majore laiium itominum sili quam sicciialis nobiiilale, 21 laboran- tem venire dignemini. Scii Dc.ts qttia non solum pro- pter desideriuinmeinn, neqiic solum propier cos qui vel per nos vestrum propositum , vet undecumque , fama prcedicante didicerunt; sed ciiam propter ceteros qui partim non uudiunt, partim auditu non credttnt, tumen possunt compertu diligere, vos islis tcrris eliam corpo- raiiler adesse cupimus. Tuin ad Licenlium suum scri- Lens k ait: Yade in Campaninm, disce Paulinum egre- gium et sanctttm Dei servum, quani grandem fastum sec.uii httjus tanlo gcnerosiore, qutmto humiliore cer- Cimn tam illustre et gloriosum. Pnesiantissimi qui- J} vice incunctanler cxcusseril, nt eam mbderel Chrisli que Ecclesire viri qui iiinc. vivebant illud mirati stint pene universi, ei muliis laudibus celebrarunt, Quod ubi cognovit J Ambrosius, Sabinum Placentioe epi- scopum gaudii sui participem esse voluit, quem plu- rimi facturnm tautuni miraculuin profecto sciehat. Conjugem a viri proposiio non discedere testatur, et prxcipue in eo versaiur, ut generis splendore adeo nobilis viri animum et virtutem commendet, qui co- rani hominibus Christism tain constanter ronfuere- tur, et sancl* religionis ac severioris disciplinaj cul- tum aperle profiteretur. Rujusce egregii facinoris magnitudinein et meritura rnirum in modum extollit Auguslinus " quod Christi gloriam oppellat, el cari- tatem mirabili gaudio eura verba Domini adiniplen- jugo. F.t alibi commemorans ' quam secure gauderet Paulinus quando iNoIam Gothi vastaverunt, nihil ha- bens quod amitteret, eum vocat, ex oputeniissimo divite, voluntate paupe.rrimutn , et copiosissimc san- ctum. m Ilanc bonorum abdicalioncm miris et debitis laudibusextuiiiHieronymus, etadhibnitpleiiapniden- tise eonsilia quibus caritatem illius moderaretur : jara quaedam commemoravimus, de alio suo ioco sermo- nem faciemus. n Juliano nobilissimo viro SS. Paulini et Pammachii exempla proponit, et cum dixisset illos exemplo el cloquio , id est opere et sermone, posse ad majura eum perducere, addil : Nobitis es? cl illi, sed in Christo nobiliores ; Dives el honoralus ? el illi : immo cx divitibits cl honoralis pauperes el in- tern eonspicere dicit. Gaudent, inquit ' , infaligabi- q glorii, el idcirco diiiores et nuigis inclyli , quia pro (uerel ineffabililer fratres lam uberibus et lum excel- Chrislo pauperes et inhonorati. tentibus donis Dei, bonis ttiis. e Fratres non solttm qui 3. lli»ce tribus Eedesi:e Latiiix docloribus sub- nobiscv.m habitanl, et qni ubilibct habitantes Deo puri- jungendus est mirificae sanctitatis Turonensis anlislcs ter serviunt; sed prope omnes qui nos in Christc tiben- ter norerttnl, salulanf, vcneraniur, desiderunt, getma- nitateni, bealitudinem, humanitatem tuam.h Laudatur et benedicitur Dcvs, cuhis grutia tu taiis es. Ibi ezci- tatur Christus, v.t ventos et marin libi placare dignelur iendenti ad stabiliiatem sttam. Vtdetur a legenlibus ibi conjux non dux ad mollilicm viro suo sed ad for- iiludinem redux in ossuviri sni... tbi cedri Libuni ad tertam deposita:, el in arcce fabrkam compngine curi- tatis ereclaj, tnundi httjtis ftuctus impulribiliier secant. Ibi gloria ttl acquiraiur, cordemnitttr : et mtindus ul " Martinus, qui beatum cxistimabat scculum cui tale fidei et virtutis exeinplum contigisset, illiquc videba- turPaulinus, summis opibus abjectis, Cbristum secu- tus , solus penc his teinpoiibus evangelica prxcepta complevisse. Eos qui se adirent, ct pr-.ecipue Seve- rum, autoritale atque admiratione Paulini seraper lacessebat, illuin sequendum, illum clamabat imitan- dum; ejusque exemplum ingerens, dicebat inundi bnjus illecebras et seculi onera relinquenda, ul Jesum tiberi expedilique sequerentur. Curh Nolam se rece- pissel p opus Dei in eo Campania tota vencrata est. obtineaiur, retirtquiiitr. Ibi parvuti, sive eliam gran- n Inter Hieronymi opera exsiat epistola, qua; ipsi me- diuscuti fttii Babijlottis elidtiiilur nd peram , viiia sci- ticel confusionis mperbiccque secvturis. 2. At ardens Augustini in Paulinum amor, quem in ' prirna sua ad euni anno 395data ejiislola videre est, nullum potest incremenlum recipere, el sibi carissiinos extunc ei commendavit, sperans eum et sermonibus et precibus saluiein illoruiu operaturum; illuTi rogat et flagitat ::l in Africam vciiire dignetur, rilo abjudicatur. Et quidem ea sciipta est dum Pau- linus illiusqiie uxoradhuc vilam agerenl : hanc i Gen- nadius adscribit Eutropio presbytero quem in ordine Calalogi Paulino subjungit. r Antor ille cum dixisset duplcx sepiileruin quod sibi providit Abraham, non soluni pr*figiiras^e sepulcrum in quo corpora mor- tnorum bomintiin sepelirentur, sed eliara siguasse nuietem quain sibi lide sua ct opum coiilenitu com- ,iiu-ii njgai ci .la^n.ti ..t iii iinicain vrnire uigiieiur, niinneni iniain siui iiuc mij ci ojiuin coniciiau cum- 6 Epist. II, n. U. '•> Id estTpecca$. c Sulpic. dialog. 5, c. 20. d Ambros. ep. 30. e August. ep. 31. n.C. ' Augost.ep, 27, n.'2. slbid., n. (i. h Ibid., n. 2. > Aug. eji. 27. j Aug. ep. ."!, n. 4et 5. k Aug. ^p. 2G, n. 5. i Aug. !ib. de C.ivit. Dei, c. 10. "> Hieron. ep. 13. •• Hieron. ep. 54. ° Sulpic. Vit. vtart. c. 26. P Paulin. ep. 5, n. 13. n Gennad. Catal. 49. ' Inter. ep. Hier. lom. IX, ep. 3 ad Qeruntii filias 39 S. PAULINUS NOLANCS EPISCOrUS. 40 paravisse, addit: a lshtd sibi sepulcrum et Pautinus A na, ut ita dicam, vel stulta verba circumlalrabant noster nuper ipse divitiis cum sua matrclamttius ccm paravit, qni conversalioni seculi morienles u mundhiH- bus opcribus jam quiescunl , dkente Apostolo : Mortui enim estis , et vila vestra abscondita cst cum Christo in Deo (Col.m, ?>).... Uoc est iltud duplex sepnlcrum eslerioris hominis et inlerioris, quies vna.... Hoc sepulcrttm sibi dttptex patres[amitias isli provideruiil, qui senalum, honores, divitias reiinqnendo, morttti vide- banlur Ecce unum sepukrum in quo couversutio veteris hominis cum crepundiis stice nobiiilatis abscon- ditur. Sanelus Eticberius b de quibusdam iUoSlfibus vhis scrmonem habens, qui contemtis opibus el digni- tatibus omnia pro Christo reliqnissenl, ait : Puutinus quoque , pemliare et beatum tiatlice nostrm ornumen Pietatem slultitiam putabant. In operibus servi opus Dei lacessebant, quia eum in suis actibus spernebanf, crant enim infideies, aut ex iis qui Christum nomino conGtenles actu neg&banl. 2. Cum in soliludine Paulinus degeret minus hisca conlradictionibus erat obnoxius. At Sulpicius Seve- rus, qui in conversione eum secutus licel inferiori gradu, l de pairia non migraverat, laborabat m mul- nim ut pro suo ac Paulini facto rationem redderet. f)e his conqueiitur in episEola ad Paulinum data, qui ei respondens e\ sacris Litteris oslendit " quam grave sit enrnm crimen, et insuper addit : Obstrue [rater el sepi aures tuas spinis (Eccli xStvni, 28) ad vcrba eorum qum sunl spince et sagittm zabuii, qui in eorum prcecor- tum.ingenli qttoiidam dhiiiarttm censv; uberrimo elo- f( dtis iatens insidialur in occullo ul rapial pauperem queiitke (onte ita in sentenliam nostram propcsilumqtte migravit, ut eiiam cunctas admodum mundi 22 pofta eloqttio operibusque resperseril. IdatitlS in Chronioo ad Annnm 425 ait c : Paufiiii/s nobilissimus et eloquenlis- sinvts, dttdum comersione in Deitm nobilior factus. TyroProsperde eodem Paulino testatnr in bacverba : * Admirubili exempto vendilis omnibus, cttm essel do- minus iumtmerut/iltum pmdiorum, religionem e.rpeditus elegit. CAPUT XI. Proceres ei seculares viri Pautinum imprudentem dicunt. Jlle reposita sibi ludibria conslanler el (orti- ter sustinet. 1. At si ex una partc prsestantissimis Ecclesise viris Christi.... ° Tu autem homo Dei (uge ab istis (I Titn. \i, II); neqtte ul sapienlioribus rationem reddere labo- res, cum siias venes te principium e.sse sapienlie qui tbnet Domitmm (Psttl. c, 10). St slultum putant esse quod geritmts, gratttlare conscius tibi qttiu opus Dei et prmceptum Chfisti geris ; et reminiscere quonimn siulta mttndi eiegtt Deus, ut con(ttndat sapienlia (J Cor. I, 27 ), et qnoniam quod stuitum est L'ei, sajrienfcts 23 est hominibus. Tutibus atttem vclle purgari, idem est qv.od posse Chrislum ipsum negart, qui erubescentes nomen sttum corttm hoc mundo, erubescel invicem co- ram Palre confiteri suos (Matth. x, 33). Tu igitur qvi laboras, ul scribis ralionem pro meo ac ttto (ucto red- dere, qttid (acies si hon persuaseris Itominibus, non ad erat adniiralioni et gaudioPauliniconversio,ex altera q atdifieatianetn suam, sed ad destrnc.ionem luam lecum proeeribus et seculavibus viris intolerands videbatur. Hmc ubi audierint proceres viri, aiebat Ambrosius, « qum toquentur? Fx itta famiiut, illa prosapia, ilia indole, lanta proeditutn etoqttentia migrasse u senulu; inlercepiam (amilhv nobitis successionem : ferri hoc non posse, Paulimis dirit f in sc congmisse illud Scriptur» ; Jnimirt homini* domeslki ejus (Mattlt. x, 5fi). Omnes enim divites, is uraiiam mundi, quiv est odium Christif r Displi- ceamus ertjo Itts, el qratulemtir iisdem nos dispikere, qnibtts et Deus disnticct... - r rttantur intcrim roluptati- btts, dignitatibus, opibus suis, si tamen eorttm suut q las isiic hahere matttnt ubi esse desinimus, quam ittic ubi esse persistinins. Sibi habeanl sapicntiam, sibi [eti- » Kp. 5 ad Genmt i lilias. '' Hat. Chron. an. «3. « T) ro Prosper. d Ambros. ep. 50. " Pauhn. ep. a, n. 2'-. r Paulin. ep. II, n. 5 .-t 4. « ibrd., n. 5. »" Ibid., n. 3. ' Pauiin. ep. 11, r,. i. i Lp. 1, n. 2 et 3, 6. k Ibid., n. 0 et 7. » Ibid., n. 10. ": Ibifl., n. i et (i. " Ibid., n. 2. • Ibid., n. o. ? Hebus eilit. Scli.. isle sit cui. * Ibid.. n. 5. • Ibid., n. li. 6 Ibid., n. 7. *1 PROf.EGOMENA. 42 eiiatem suam, nobis iaopiam nostram, n. putaut, el A datorem, diliuit Deus, proinde stabiies in fide veritatiis stultiliam nostram relinquanl. Sint prudenliores, dum ct operalione justitits , uon sint filii tucis. Sint in hac sua qeneralione sapien- tes, dum in itta regeneratione nosira invenianiur excor- des. Sint nunc beati vel magis fortunaii, per omnia prospera, biandiente secnlv, depuentcs, moltibus vestian- tur, in domibns regum sint, dum in laboribus hominum non sint e! cum homimbus non fiagetlentur. Sinl divites seculo, quia sunl egentes Dei.... » Utinam, mi fraler, digui habcamur qiti maledicamv.r, et nolemur, et con- teramur, atque elium interficiamur tn nomine Jesu Citristi, dum non ipse occidalur Christus in nobis. Tvm demum super aspidem et basiliscum ambularemus, et toncutcaremus caput draconis antiqui (Psai. xc, 15). Scd adhuc amico, quod pejus esl, seculo soliimur, el taiium vcl odia vrl conviiia vkendo, melius qunm toqucndo, arguimus. CAPUT XII Paulinum tamquam kviler immutatum incusat Auso- nius, el expostulat cum eo de iutermissione littera- rum. Amorem el reverenliam ei contestatur Paulmus, i. Cum in soliludine degeret Paulinus, seculi ami- eorum contradiclionibus niinus palebat; aitamen in eum carminc scripiis epistolis oblatravit Ausonius, quem ut patrem Paulinus venerabalur : qui Ausonius s licet Christianus, erat carnaiis adhuc homo, nesciens qucc suut spiritus. Crebris antea » littcris se invicem salutabaut Ausnnins et Pauiinus; aipost Hispaiiicum secessum nihil scribens Paulinus noster, aut cum , ., r-j~- -—i — - — , -• —• ^ » o„.,i,u3 nusier, aui cum in Christo deiiciamur taudari, iantnmin nomine ipsius ]} lilterx non redderentur, et jam ' fama increbresceret amanles ; coniristari et tiibulari, quod esl utilius, recu santes. Memento gianum sinapis, dc quo semine sumus, ii conteratur, accendi nwgis , et tum aemum vi vim suum excilari. Quamobrem debemus quusi naturte nottrx in hoc respondere, ut adversis sermonibus contriti inardestamus adfdem; et cos ipsosqui nos ut minimos hominum, scilicet quasi granum sinapis, quod minimum ett seminum, (rangere conanlur, uramus. Si vero ii nui deforis sunt ralionem a te sancti operis inquirunt, et vencnalus de corde viperino linguas in cor tuum vibrant; noti dare sanctiun cnnibus, el margaritas tuas non projicius ante porcos (Matth. m, 6). Et in aitera b ad eumdem Severum epistc!.. : Mundus nos non amat, ud amat Christus : homo negligit, ted Deus diligil eum ahdicare seculum et pa.rimonia vendere con- stanter statuisse, el falso ex rurnore credcretur i va- stas quasdam inhabitare soliludines ab hominum societate remotissimas, ad eum grandem fecit episto- lara «, in qua suam queritur labefactari aniiciliam ae dissolvi, et eum dicit impium. Tum illum obtestatur alquc obseerat ut illius criminis non liat conscius, et queritur quod in Hispania tam remotus ageret. Quie- tem et delicias villae sux apud Sautones describit in Novero, qui ' Novalarius pagus esse creditur, Galiico les Nouliers, prope S. Johannem de Angeri.ico. Intcr hujusce villae commoda eccles.K vicinitatem cnuntiat, sed his omnibus amicum suum pncferre se asserit, quem votis precibusque voeat. Isihaec epistola ™ quar- ...... - - . _, . _- -- — ■ -~"~ --.-...».-. *.p._>iui._ ■" i|uU!- inirma nomims domestici ejus , sed rursus amici C tu™ jam annum iu secessu Ilispanico agenli Paulino hominis domeslici Dei. Quod hic Severo scribit, idipsum repetit scribens ad Apruro, qui in eadcm per- secutione posilus omnia fortitcr lolerabat. Jam hanc graliam, inquit «■ , mererh a Dominc ut te oderint omnes : quod r.on fieret nisi verus imitator Christi esse ccepisses : non enim odissel hic mundus nisi quod jam a se alienum et sibi viderel adversum. Gaude el exsulta : jam in rudimenlis tttis virtus perfeclionis operalur. Per- spicuum est quam fortiter credideris in Christo, cui jam donatum est pro Chrislo pati.... 0 beata injuria (tisplicerc cum 24 Chnsto ! notris magis limendus est amor taiium quibus sine Chrislo ptacelur.... « Vide ab inilio utute ceciderimus , et intetliges quod divina: sapientim pietatisque consilio reformemur ad vitam : reddita fuil : itaque cum nihil rescriberet Panlinus, aliam itein ad eum misit epistolam ° Ausonius in qua de illius silentio conqueslu iterum proditie crimen amiciti* ohjcclat. variosque oslendil scribcndi modos quihus uti posset si prodi limeret; at rogat nt ipsigs ■ Tanaquil iUud nesciat, sic enirn Paulini uxorem malo nomine vocabat. Nescio an ad Therasiam re- spexeritAusonius.anadEugenJiturbasquiHispaniain, ut credimus, nondum subjugaverat , cum Paulinum meuiere dixit n« interciperentur liiter*. Tertiaui p item scripsit epistolam qux intercidit : in hac, ut puto, conquerebarur Ausonius quod jam tricnnio a patria abesset Paulinus, et ad musas reditum preca- batur. Quartam 25 q insnper addidit,in qua peigit :_ i„. . .. — * ■ «u ■ ■•"«i«=i auujun, iii qua neig ,n Aaamquippe superb,a ,-utmus, atque ideo humtlta- D queri de fastu quo Paniinus rescribere dedignaretur mur in Christo, ul peccalum sceteris anliqui conlraricc tirtutis obsequio diluamus: et qui superbiendo offendi- mus, serviendo piacemus. « ExsuLlemus itaque el glbtiemur in ipso, qui nos el pugnam et vicloriam suam feciL... Nos igilur taceamus islis toquentes ad Dominum silenlio iiumitilaiis, et voce palieatia: : et tunc xpse qui invictus esl pugnnbit pro nobis, el vincel 'n nobU.... ' Inconfusibilem operatorem, sicut hilarem tum demum subjungit Hispanise pagos, ninguida Py- renaei loca et vasconum saltus mores Paubni dulcis- siinos verlisse : eumque menlis inopem, ccetushomi- num vitantem, et airae bilis morbo laborantem diciu, ac tandem Musas precatur ut Paulinum ad poesin revocent anno cnrtiSTi 393. 2. Ignoramus an alias ad S. Paulinum epistolas JsM 8"«'P i";8' Epi?'tt;4- 'EP-8."-2. »lbid.,i..S. luson n§ 18«. - p0"r ep" "' .nAuson- eP" 23- '' Au*«"- «P- 25 Pathol. LXI. ep. 2S ^lbid.. n. 4. ' Ibid., n. 5. 8 Baron k Auson. ep. 23. ' Vinet. Not. ad v. 31. p Vid. Auson. ep. 23, v. 1 5. PAULiNUS NOLANUS EPISCOPUS 44 ... , ,-, ,A i Tberasiam esse Taftsqiiilam . ut erprobravmt Au- teriiMrit Ausonius , ul a rtf.ot.ons v.ue h.H.tuW • ^ Lucreljaav. Btae dfcil Paulinus t : cum rcvocarei : at qu» diversis annis carmma, seu potius incar.tamcBta , iuerunt missa , feCil Beus ul sero admodum redderentur , « quarto scilicet anm> es quo rsihti ao eo liltcrarum acceperat Pauiinus, Bl sane validior facttfs laiitanlis diaboli insidits et ten- tationibus obsisteret. Tamiem >> quadriennio post tressimu! rccepit cpislolas, can. nempe cujus im- tium esi, ■ Proxima qum nosircs, ut infra palebil, eam quoque qute sic inchoalur, * Quarta libi l«zc, cum aitera qu» inlercidit. Hisce tribus ep.stolis etiam metrica epistola « respondit Pauiinus , cujus iniiium elegia , est veiuti quaulam prafatio. quam scquuntur versns iambici trimetri et dimetri, ir. qui- bus ei reddil raiiooes cur musis renunliaverit, ct bona abdicarit. Tum ostcndit quam gratla Cl.risti B totum immutans hora.nem ipsum sibi peuitus vendi- casset. Faletur se Ausonio omi.ia debere, et prote- statur se semoer euin cotuisse, colere, culturumque etiam pietate mansura post mortem : Lai.den.que alias Ausonii «juerelas his coiifunu versihus ' : Huic s vacantem, vel siudenteui, el deditum, ln hoc reponeulem ornoia, Ne uiia»»so«iie!n. liere perversum pules... SeJ cnr remo.u» laiudiu uegam argui;., Vioque motu irsseerte : ... Conducit istud, aul necesse esl, aul placei . Yeoiale quidquid horuui eril. lgnosce amanli, si geram quod expedll Gralare, si vivam uiliOct ». Utinsin juSWS ni<- carpere livor lucii.iat, Ghrlsti sub iwimne prolira placeiiunU Non oulitur lei.erum meus S.im.ne Urma pndorem V.i laus hic couteWpUre iii mlni judice Uiristo. Tunc iocum ' gratissinium oon longe a mari incolc- bat Paulinus, el Barcinoncm, ut videlur, uhi boc ct insequenti anno mattslsse alias s demoiistrabiiur. Sed et si ninguidos Pyrenxos montes, et vastissimos (tunc in Hispaisia) Vasconum sailus habitassel, ■ bar- baricos non iuduisset mores. Hos sibi jocos non placere, eosdemque sibi licitos fuisse scribitad Au- sonium: Muila joeis pateanl ; liceat qooque "dere ncjis. Sed li«6ua mulccnie gravem .merl.deredentem, Ladere Wamiili» ore.ihm.s. el male rfulces .'ermentare jocos salirae laordacis aceto. Ss™ poeUrum, OOH iuam decet esse pare.Hutn". Uxoris ' bonorem defendil, et landem conversio- nis su* causas Ausonio exponil, dkens • sesecuI.iTn logereet bona abdicare velle, ut Chrisiii judua se- curus possit occurrei». Quod si quis merilis crrotem esse judicet sic jnxta CUrisii leges vivere : Juvathoc, nec poenilet liuj.is F.rroris : slullus diversa sequeiiiibusesw N.l iiioror, se.erno uvea dum senten la Uegi Sil sapiens f. Uenique pncclacain Chrisii confessionem ita claa dit, ct quasi trabali claVo ligit: Si placct boe, g«wre tui spe divite smici ; Si conira eal, Cbrisw lanium me luique prohari CAPUT XIII. 1. \ersus iambtcos seqi.ebanlur hevamein m L ^ «wpii instiluU rodd. quibus aspera Aos.bii dicta fortiter rcfulat herou. mmmm^^^ ^ ^ ^^ I scilicet carmiite, Jfcfow »« W™, %>«** ^S^JZL, colere, cul.urumque e.iam pie, respondet Ausonii epistote, k Quaru, nbi *««-.« ^^ {n animis a cor. tertfec qo» «cidit »n qua Ausomus Paubnum jam t^ma J^.^ ^^, exislimans. lUud ) triennio absentmn qoerebatnr, nec noi. secunox f . ^ re.()0n(]eli ct cuiv.s m Prvxima qua, nortrcc. in qua Therasiam Ausonms poem Tinaquilam vocabat. Cumqne Paulir.ns ■ dhat Au somum Hispanix oppidula noroinare , tacJtis urbwm nominibus Cnesarc* Augustx, Tarracouis et Bare:- nonis, qua; cum habeantur in epistola Ausonii» pn- ma:, hanc nondum Paulinum lunc recepissc inde msnifestnm est. Postquam igitur r primo conqueslus est Paniinus qupd Ansontus non Christam viue no- strac autorem . scd Musas depfecaius fuerat v.i Paoli- alteri io qua idem Ausonius The.asiam n.arito impe- ritare incusabat : aliquamlo post tres alias.duas has- ce siinul iilteras forsa» recepit Paulimts. CAPUT XIV. /»nclisttma Pautim cum Severo necessiutdc. \ jam supra « obscivavimu? juncliss.iiiiani PauU- num inlcr et Severum iu oecolo intercessisse amici- stra3 sutorem, sed Musas depreca.us foerat ut «- num '"- " '™ ai.sohit. qu.a - ad ^/r^*JZ£ZZZ. ° SU=£Tm eonJsi, in Cbristo semper 13'.'*.- «« f« esse vere mutationem Excelsi qoam solus Dcos ope- rari poterat : et si quid i» alomno 26 est quod Christns amet, ioctari cl ipsum oportere, ad quem nt ad magistrnm pars Taudis et pramii pcrtincret , ne mashna perdat prasmia, detestando bona so.s orla fontibus : se non incolere sotitaria ioca sanctis ana- Clioretis usiiata qtrornm vinuti minime accedebat, nec Bellerophonteo vitio laborare, neque uxoreiu a ambo panterad Deu.r. cor.Tersi, in Chrislo semper cohxscronl, pariter in caritatem ejus animaU uno et tenore proposili et temporo conversionis; ita ut, cum Sulpifius Severus qui own gaudio majorem in Paulino graii* copiam recognoscebal , ad Paulinum scriusisset •• cx daobwsqtfi lucrant in agro onum as- sumptom. relictum aUcrum.Paulinnsfiic.respondcat : C«r » »o.< o»rr«w, « dt * f»t» lotfneri*." EranmT, ae e P.iilin carnu 10. f lbiil.,v. 81« . p»„li». am. 10. '•Ibi.l. .*»«».«. f"""vto3">Au,o,;., ',..«. ' P,..Im, ca,».. .0. ». n. i. « Paulin. eo. i», n. 6. <" Ibid., n. 6. ' ■ lonl., n. 5 et o. 45 PKCH.EGOMENA. 46 quidem, et tuigiliaiim 27 dm ,um in „obis caro re. A , ToJoga d(iodecini fere ^ BCltls ll smrtht dtezirlo-*! fl.,« r...'........ 1 t. __._ r, ' M.ts « s/ar itu dissideret ... Duo /tu'..t_.s , scd quaudo cum illis fralribus combinabatnus; quorum a nobis ser hoc propositum faeta divisio esi . . . Nunc vero propUic Christo, qui fecit uirumque tmtim, et duo unum sumus, quia uuus spiritus in duobus . - . Quo impensioies de* bentus bono Domino graiias, quod respicere dignutus in ImmiliUUem nosUram, cum paritcr in itgro mtmis- set, periler ul geminos ab utero carnis extruxil , ' el pa- riter assutnpsil. Duo enim fuivius in egro, sed omnipo- tentia Dei, ausim dkere, ita de nobis uuus assumplus est, quod neuler esl reticlus. . . Non pmus ittgrali Deo qui non unum ex nobis, sed unum nssumpsil in nobjs. 2. H«c amiciike ■ necessitudo omnibus vere Cliri- stiauis communis est, sed ih Paulino et Severo spe saltem a Carcassona , circa urbem Podium ad Ler- tium, in finibus Tolosan* dioeeesis. CAPUT XV. Barcinone Paulinns presbyteralu initiatur invilus \. In votis babuerat Paulinus, ut superius obserr vatura esfs ultimum • in Ecelesia lenere locum, indignum se pulans •» inter saeerdotes 28 collocari, ut qui in domo Domini domesticus fieri ac benedi- cere solenraiier Dorainum non auderet recipere. Quod si tandem ad sacerdotiura adigerelur, cutn in- dignum se tam augusta muneris sanclilate dueeret, per gradus paulatim cvehi . perque longam servitu- lem se reddere digniorem volebat, ct ad tumulum S , ,_._ „ „...„.„ _,,,,,. .__., ._,, ,_.„„_,,. .,,6,,,kM.u, tuuuiai, et au lumulum S ctalis erat et peculiaris. Multi spiritales viri, ct san- B Felicis Deo servire statuerat, « ibres ecclesia. ane «ti non pauci , ob Chrisii gratiam Paulinum dilige- bant, quurum 3ffectus maxinii pio patria, et parcn- IiIhjs, et p:Urirnoniis ipsi erant, ea tarnen quw ab illis acceperai bona largius atque pietioslus in sno Severc, compensata reputabau lUud m te, inquit>>, speciak nobis donutn est, quod prredeslinalos nos i»i- i.cem nobh in carilate Cltrisli jundissima prioris qno- epe ri/fp amkilia signavit Nam iit hauc mta modo imervenlii Deitiectrmur cvpuiam, per consvettt- Jinem ittius familiaritatis inoievimus ,„,.-* Jn le uno, qux accepimus bona si compnlemut, omnia nobis no- itra in te largius atque preliosius compensata reputa- iiimvs ....■> Pro parentibus, el fralribus, et amicis tu nobis factus a Domino es, qui el parenlum cura anxius, rhe, mane limina mundiliis curare. nocle sacris ser- vare excubiis , et in munere isto claudere vitam : Sedcui placuit segregare me, inquit Paulinus 9, ab ulao matris mex, et ab ami:Uia carnis el sanguinis ad gratiam suam trahere (Gal. i, 15), eidem plaouit ino~ pem me omnis bonimeriti suscilare de terra, cl deiacu nmeriarum ac de lulo [wcis educere, tit coilocarct me cum principibus populi sui (Psal. cx», 8), et partem merm in sacerdotum sorte ponerei : p m dum cutro in odorem uuguentorum ejus , fierem gutia ejus wiauenli qiiad descendit in barbam Aaron (Psat, cicxxh, 2;. Cura igitur i in ecclesia Barcinonensi divinis inleres set oiliciis die Domini quo nasci carne digualus ett, repeniina viin flammalx pJebis correptus esi ut pres- et jratemadttectione soUicitus, n l04a non ftcta; ami- C bytcr creareliir, sicut Hippone ante tres anuos Au- atio? Hde tteAului ^m,,,/,,,,»,,. ;„ _.*-.,..._ _..- • .-__ •_ ... titiw ftde sedulus^ omnibusque in nos pieunis visceri- bus effusus , assiduis nos litteris adeas, blandissimis ZQtaliis mulceas : " Tuis erga humitilulem nostram offt- ciis utios antevertera», omnibus noslris, ut swpe teslati sumus, el amkh studiosiar, el pwximis religiosior, et fratribusdiRgentior. Ideo eum masime anmbat. Quid extorquet , inquit ad eumdem * , ut te pius amemus ? Larapio Barcinonensi episcopo, qui c ul videtur, snffectus fuerat S. Paeiano sub Tbeodosio anle an- nura 332 vita functo. 2. Jam vero quo animi sensu , quanta submissio- ne, quanta reverentia Christi jugo colla snbdideril, nequissimi exstinguere et cerlamine decertato, cursu- qtie decurso, fide servnta , mimsterio impleto, exspe- clare iiiud quod Dominus in ilia dic justus judex reddet omnibus qui diligwit adventum ejus (II Tim. iv, 8). Paulini eliam humititas in eo elucet quod Augusli- num presbyter fratiem vix auderet appellare ; ila enim ad eum scribil : h Prasumptione igiiur no» mea, sed placilo el ordinalione Dotmni, fratemitalis' tutt mihi fatdus usurpans , tanto indignus honore me ai- gnor, quia te pro lua sr.nditate certo scio non alta sa- pere, sed Immiiibvs congruere. ANNO CHBISTf 394. CAPUT XVI. versari. Vix adhuc inieileclum sacrcs molis capio men- tis angusliis; el onus muneris mei conscius infirmitaih horresco : sed is qui sapienliam parvuiis dedil (Psal. xvm, 8), et ex ore infantium atque lacicntium perficit laudem sibi, potens cslin me opussuum perficereelmu- kus ornare ; ut se dignum (aciat quem ab indigno vo- tavit. Digna digno 28 rt humiii sacenlote verba 1 Quanta autem humilitate altari deseryiret et tracta- rel myeteria pictatis , ex l.is qu;e precesserunt et proxiiiie sequuntur colligere est. Sic eniin scribit ad Amandum paulo post consecrationem suam : • Prw- innti iyimr a Domino. et apprehensi ab eo quem nec- iunt apprehendimus. deyervimus altario Dei, et mensis saluturibw, minislramus, jum nomitie officioaue senio- C rcs, sensu atilem adhuc parvuti , el surmone lactenles. ' Quod miuisimttm »(• bene ministrem , el gradum bo- num mihiacquiram, el seiam qualitcr oporteat me in do- mo i>«'< ronversariet tractare mysteriumpietalis, lit, do- miiitf venerabttts et \ruter, st domine in Chrislo nobis, om Dominum in omni bono divitera , vt abvndemus fide, «■- iermone, et scientia , e >. omui toUicitndint . . . Prwterett ipse, episiotis tu;s nos stepc insirue nccessu- riis supplementis; enuirilus enim sermonibus fidei ei bonic doctsina', quam a puero in *«.w l.illeris subse- ■utus es, inws nd rcqutam direcuoms. vasce nos ipirila.i cibo, id esl verbo Dei , qui est i>::rus el vivens )a«w, el esca juslomm qui ex /i«V' uivtOK. « /.ii/nr quia \ae& snmus de ovibus paslores, ei positisumus infun- ihmentoapostolorum ei propheiarum, erudite etconfir- mate maims ad wdificandi s-:icniiain, tit lapide qai fa- ttm est «« capui anguti discam parietem utrumqtie cenneeiere, ei m tempinm sanctum alque iu hahitacu- lnm Del, corpora el cordu fide mundala conslruere ; per anna Aposloii potentia Dco omnem elalionem ix- iotlcntem se adversus identiam Dei eaplieam ducere, omnem inlelieclum ud obediendum Christo perducere, cvengeiicam securim arbonun radicibus admovere, et qladio suiritus. ici est verbo Dei, inleificere peccaiores ipse jiersequitur ■■ >» Data, inquit, cervice in jugum Chrisii video majora me mcritts et sensibus opera tracta- rp-iamaue arcanis el penetralibus Dei summi receplum re,)amqueiii<.iasfaciles, et, si properanlibus ad le In»idns hosiis obesl, objecla repaguhpelle Forlior adversis, etan.icos provehe tursus. Seu placeai tellnris iler, comrs aggeremio 30 Eslo luis : sc.i nia^na tni ilducia loogo Si.adeal ire mari, da.eurrere roollibus undis, El famulis lam.dos a pnppi suggere ventos, Uldampana^imul Chrisio due.f liliora vecli, Ad lua-mox alacri rspinmnr culmina cursu, Inque tuo pljcidus nobissil li.niue porlus. Nec solum Paulino meluenda erant diaboli cona- rnina, sed et pericula commissi Theodosium inter cl Eugenium Occidentalis imperii usurpatorem ' be!li, quod nonnisi mense Septcmbri hujuscc anni absolu- lum est. llle est forsan hymnus"1 quem Alypius hoo eoJem anno legerat. Yidimus supra B Sulpicium Se- vcruni Elusone anno pracedenti Paulino scripsis-e, nuod bona abdicare statucrat ac seculum fugere, et laborabat multum ul pro suo ac Paulini lacto ratiu- nem redderet. Respondit - ei Paulinus paulo anio Pascba, el maximum iili gaudium testatus esl de ac- D < cpta ejus epistola, qsia illsus in pietalc profectmn <:o"nosccret, euniqoe docet quomodo responderet iis qui ipsos despcctui haberent, ut r supra retaliraus. Scribit se iia consecratum presbyterum quod nulli Ecclesix sit alligalus, sicqne voli conununis sese No- lam reeipiendi salvam esse rationem. Uaqne eum hortalur ul Barcinonem veniat an!c feslum Pascha, qui dies anno 6H erat 2 Aprilis, si ipso sacerdotc sacras ferias concelebrare vellet ; aut sallem si jan. in itiucrc Nolano vellet occurrerc, siati.n pou Pa- r Panlin. eo I. n. 10. » Ep. 3. n. 4. <■ Hieron. Caial. c. 106. d Paulm. ep. i , n. 10 «Ep-S.n.S. | Ibid.«. 3. "e Ibid. . n. 4. ■>Ep4. n. S. ' Chiffl. p. . U5. i Panlin. carm. 12. Mbid.,v. 18. RttO| . lib. V, c. 53. ei Ambros. dc Fu . Thco los. ■" Paulin. ep. •">, n. 'i. " Cap. U, n. o. • Paulm. ep. I, c. 1U. !• Cait. 11. o. 2. 49 PROLECOMENA &Q scha proficiscatur; statueral enim Pauljnus, elapsis A Paulinum «misse Mediolanum censuerunt ut ibi Am- ferjis Paschalibus, Bai-cinone per Galtias in Italiam proiicisei. Dicit se sperare quod Severmu flagrantius desiderium ipsius inspirabil, ne ullra Pascha lempus difierat ; additque iter brtvc esse et facile, r.um ip- sius Severi puer de Elusone octava die Barcinonem pervenerit. Ventm quid de spatio agimus, inquil », ii noi desiderus, via brevis est : longa, si negligh. 2. Sub idem tempus scripsii ad Amanduro episto- lam secundam in qua de eonseeratione sua muita scribit, qua: capite *> superiori enarravioius. Quan- doque lanquam c ad plures in ea sermonem facil, in- telligens proleclo aut clericos Burdi galensis Eccle- siff, aut ipsum Delphicum episcopum. Cum Amandod commercia litterarum habuissc videiur Paulinus, unamque ab Amando accepisse diu desideratam epi- n stolam. Hanc de Pauiini epitcopatu, nor< presbyteratu. interpretatur « Chimetius. Noiiimlla illius opinioni fa- renl; nec mirum esset Paulinum eadem vi multilu- dinis coactum suscepisse episcopstum, qua sacerdo- tmm. At satis aperle dcolarat f ipse Paulinus se ex ovc pastorem factum, et laieuru in apostolcrum funda- mcnto posilum ; seque pre»bylerum innuit s his ver- bis : Jam nominc offtcioque seniores CAPCT XVII. Ixltaliam veml Paulimu. A S. Ambrosin ammter ac hononfice excipilur, rnaie a Siricio P.otnano von- ttftce. r l. Omnia conducurii ui credaraus PauViiium statim posl Pascha, sicut staluerat, pcr Gallias Nulam ve- brosium v.derel; q melms dixissenf. Floreotiam quo jam ab 3nno 595 se recperat Ambrosius ut iyran- uum Eugcnium fugeret. et per id lempus ut pluri- mum FJorenlisc commoratus Ambrosius , nonnisi mcnse Augusto anni 594 ' MeJiolanwn rediit. % Paulinus tandcin Romam advenit, ubi pro suo merito el generis qualitate fc.it bonore- ac vcneratio- ne ingenii exceptus a pnpulo, ct prseeipue a S. Dmn- nione Romanx Ecclesi;? presbyiero, qtiem * nanclisa- mum purenitrn vocat, a proferibus viris Romanis SS. Pammaebio et Mscario, ' aliisque maximo isumero Dei servls. At a quorumdam ciericorum sensil invi- diam, ipsinsque etiain Urbici papa>, ul rncat P.iuli- nus, hoc est Siricii Romaui pontificis, commot.im, ut putat cardinaiis ' Baronius, quod Siricius repenti- nam Pauiiui consecrationem non probaret : vcbemen- irr enim incubuera! ut grassantem per ea tompora pravum morem elideret, quo 'aiei homines aot e'iam neopbyt: rop.iim in sacerdotes oonsecrabantur; et certa statuerat intervalla per quse sensim ad ss- crw mllilL» ordines ascendcrctur jnxta ecclesinsticas regubs ; et idco forte dixerit » se Paulini consuctu- di.iern «o!Ip, aut forsan > inter presbyleros ci dene- gaverit in Ecclesia 'ocum, ne scilicct repenliiiam ejus consecrationem probare, et 'atas a se le^es ipsemet enervare videretur. Qnamvis si qua iuisset iu hac con- secratione culpa, in Paulinuni certe cadere non de- buit, qui nihil per contumaeiam eomniispral, e! qnem nisse; quidam h enim existimant illum in iianc re- r * mvitam ac «nflammatas plebis Jnultiiudine, ct v: *■' cnactum fuissa presbyteratu iniliatum omnes scie- iiant. Iegcs.'ise genei-ales in hac singulari occasione measse regionem ut rciiquorum bonorr.ra suorum auciionem facieud.m curaret. Vinum vetus ftarbone sibi csse scribit ' 31 ad Severum quom rogat ut No- lam pervehendum piocuret. Narbone in italiam pajai, Iter rr,ari, ubi quadam tempeslate commorus patro- num Fclicem reclamavit, ut naialitio anni sequentis carniine patei i : £t niaria imrjvi, hoc eodem anno scripte dicat Pauiinus se ab eo in fide innolritum et in sacerdotii ordine fo- tura, ac eum de suo clero censeri voluisso etsi diver- cedere, at iti Ambrosio faciuin fuerai. Kaque »■<■ in Si- ricio saltem inconsideratiss zelus excusari non po- test. At ex scripia Paulini ad Ssverum M« epistola S facile colligitur quoruiiidam clericorum ipsiusijue Si- ricii invidiam ex eo comrriotam, quod adveniente Paulino Hnmara post lam loiiguin temporis spatjiim omnium oeuli in ipsum csseni comersi, obstufesecn- tium pne rniracnlo cum viderent senatorem, eonsu- hrem viram, prcfectum, jam presbyterara fiietum et monachunj, quigloriie coniemptu glofiam adipteere- tur; indeqiic idem celebri concureu tum eivinm, tum exterorum, aniistiium, cierieorum, mohachorum, at- que laicorum /requentaretur officiis ac Irgatidaibtis. s.s degeiet locis. Hanc graliam legibus Eeclesia, non D Quamobrera ipse .« pacis filius, c«m bis 3» oUi od eonseDUneam. <» Paninnm .<»»»>«.„ 1..1...: . . . ' -.«-"■"■ns j^qumo consentaneam, °> Paulinum acceptam babuisse putat Baronius, additquc eum fortasse in clerum Mediola- nensem ideo cooptatum ab Ambrosio, ul post se ba- ber&t in seJe successorem. Gonstat tamen " Ambro- sium sibi successorem designasse S. Simpiicianum. Post • Baronium p Saccbinum ei Chiffleliura nonnulli rat-t pacem mente pacificus, sic male affeetsB Svore animis non respondit conteitiionibus, sed sileittia bu- mililatis. in corde habens illud Aposloii : Si auis vuit conlentiotm esse, Itoc noslra consuetudo non recipil (1 Cor. xi, 16); iiaqne nuilo opportuniori rr-mertio his occiirremiuni putavii, quam maturata ab Urbe Paulin.capii,n.ll. »Cap.I5. 'Paii!in.ep.2. n. I "Ibid n I «fhiffl r u>i r tr u ■• ramm. ep b, n. M ; et Baron., imd. ce Sacchin. p. 681, et Pauiin! ep. 5, n t^ 5. S. PACLINCS NOtAJSCS EPISCOPCS. discess-one. • Romam igilur rcliiiquere properans m A hottus 8 pomanus, ex quo privalus in S. Feiius ba- . --« *■ * . . . .*. __. _. * ] '. I ' t _■.*_.-._.■-..__.. i . , r . . _ r i! ■ • . -. ■ '. _ Ati/kniAt.nliiH i n *t .- . i - i » r .- I 1*tn Y» . . ;ilif\/\ . . -. I . i i ■ l _ sui Felicis optatum sinum se abdidit- ut .nvidia quio conspectu et prsesentia sua arebatur, subdueto fomite exstingueretur. Denique a nobh,- inquil b aliquanio post, Romcc Zelolyporiim incendia clericorum longin- quilas Vrbi» exslinguil, et omnis illic iniquitas obstruit os suum, quia per absenliam iude nostram, quasi sub- ducto [omite, segnis bdiorum flamma [rigescit; nec in tocem audet erumpere licet deniibu.% frendeal inridia, dum iniquitati» suat eouscia ipsa se erubescil, nec in pnnnptu hubet uH (aces litidx tnentis accendal... tlo- rum vix ad nos tenuis (anta perlabitur, et ab auribus noslris spinarum sepe munilis, ul aura [rigidu rel im- porlunum u.icai culicis murmur exctudilnr. Ad cam- deni forte persecutioncm spectaveril in eadem epi- silicaTii aperiebalur ingrcssus. Cum Paulino habiia- bant 33 quidain servi Dei, inler quos l Proforus ct Resltttitus Hebrai. Domicilium suum Paulinns dicit Q monasierhim, el socielalem suam vocat v [raternitu- tem monacham, quia oumes inhabilantes regulis mo- nasticis addicti vita. severiori inctimbcbant ; ibi * advenienle Inee malulinunVofticium eelebrabant, vcs- perlinum ad incensum lucernse. 2. Facile colligiltir eorum vivendi ratio ex quadam Paulini epislola r, in qua ctim dixisset sibi non pla- cerc bomines seculares babei-e hnspiies, addit : * iVos adeanl ct rerisanl consenuli etcompallidi noslri, noti vestibus piciis superbi, sed horrentibus ciliciis humi- les; nec chlamide curlaiini, sed sagulis pattiati;nec Ut.UI |l_*l-t- lfICI_r.__u*Jii_ii» _,p_-.*-.x., .» •— _«_-... -j-- ,»._•, ■».■' -...._.....-... — , _, t blola illud quod sequitur : c Eliam in causis vociferan- [>, baltheo, sed reste succincti ; nec improba atlonsi capi- ._ .. ... r_ • _ ■ f ._■_ _* __. _...:_._«_; -_,J ....... .' ,, /...-.... •<»i_. r/tnillnm aa rfis silere nos docuit ipse Dominus : ip_.tts ergo volun- latem et judiciutn laciti suslinemus, ijmi potens tst et nunc in nobis tacere, et cum rorueril inlerpeUare pro nobis. Idipsum d in magnum divin* gloria. cedebat impedimeulum, el Dominica. grati.e deliiinentum fa~ tiebat, cum ab sequendis Paulini vcstigiis non pau- cos rumor ille de alicno Romani pomihcis anhno re- tardaret. Hanc tamen Siricii zelotypiam paulo posl fa;sse sedalam • ex infra scquenlibus patebit. CAPCT XVIII. Nolte constslit Paulinus. Quam illic vilam instiliurit . i. Amcetio f in agro »U quingentos ab urbe Nola passus ossa beali Felkis presbytcri el confessoris tii [ronte crinili, sed casta informilale camllum ad cutem Ctxsi, et inxqualiler semilonsi, el deslitula (ronle prwrasi ; el ornalu pudidlix inornuti el decenter in- culli sint el honorabiliter despicabiles, cum ingenitam quoque speciem corporis pro inleriere cultu aspernaa- l«s, etiam studio de[ormantur, ul jiant prudenter in- honesti vultibus, dum perficianlur salulaiver honesli mentibus... Quid nobis jure succenseanl, :i MCtHnn nofcis [osteat odor vita eorum, quibus odor nostra in. morteni est ? Ille jejunium meum horret, ego itlius cra- pulam ferre nori possum. Ilte halitum monuchi toquen- tis evilat, ego flalum Thrasonis ructantis effugio. Si Utis displicet gulluris nostri siccilas, et nobis guUe eo- rum cruditas. Si illos offcndit (rugalilalis ariditas, et passus Obsa .nw.. -cin.i. p.i.--.;.-.- — ...... ~- .. . _■ uuics-ebaiil, hodieqne servantur. In emn reluti por- c n0s ventrium offendil inglumet. Mdeant ergo tios non _ .. . .. . . /■ . iam. :« . -_..-■ r ......--.., .'«:,.■.«;• n^r he*ii>rnn inilali vi- lum itbi Paulinus ab sicculi «stu fessam ralcm in vexit, dici non polesl, ut rcspirarit, quibus gaudiis exundarit, nl araanlissilBO patrono se toluro dicarit permiseiilqnc, ac lotnin in oinnem sanclitalis pr«e- stantiam etluderil. Crbs * Nola celcbris esl colonia in Campania, eaque inaritima ; octo lcucas a Capua distans, seu " viginli mille passus, unum supra vi- ginti juxta Ai.loniBin in Uinerario; el ad unum supia cenlum sexaginla passuum ntiilia aburbeRouia, seu i exaginta quatoor leucas ; quam tamen ■ cenlum cl viginti mille passns solintimodo a Roin» dissitam di- ,-it Paulinus. Hanc urbem maxime J commendabat S. Felicis tumukis paululum k »b urbe rcmotus. Su- ver tumulum erat ■ construeta basilica, el juita eatn mane ebrii, sed vespere jejunii ; nec heslerno inflati vi- no, sed hodierno abstemii; nec de craputa tibidinis de- menter instubiles, sed vigilus honestalis integre saucii el sobrie iemulenli, quos pardmenia (acia, tro» vorago,. lilubare. Non solum singulis a» Quadragesima; diebns ad vesperam usqtie differebat Paulinus cibum sutne- re, verum etiam bb Paschali icntpot e ante nonam nul- lus in familia edcre pr-esumebal : tolo anni curriculo «<• ad vesperam cdebant, ct eorum ■sibi consueli herh-B' et Ai oluscula erant. Cum panem siligincum Paulinus e« pro eulogia iniiieret ad Severum, dicil quod ei vide- bilur modiuu sutc bumiliuti- excedere : ex quo eon- ficiturtam dclicatum non fuisse pancm clbarium quo vesceretur. Sumina erat ejus in victu tcmperanlia jer luinutuiu oia» - wuo" «•"■"»«<»"■■--» ~-j — - - edillcium m a terra suspensum coen«€ulo, una porti- d iom in ciborum luin in potus qualitate et copia, 10 . ..»_.__■___. _i_.__l__.L__. : . . _ \. -.:.. «\._( .. i-i.it-i» _i__hri_»t ■> llv tnvlTlHit. »u cellulis hospitalibus ir.terposila, longius lendeba tur. » E diverso habilationis ejusdeni altermn erat domieilium in quo seculares viii aliquando hospita- bantur : et bac oinnia ° videbantur urbs allera. lllic l' hortulus erat, quera S. Felitis t boitum voeali.il Pauliuus, eumque lani r anguslinn deseribit, ul vix iinici caulis ferax etcapax esset. Ex altera parte crat quens cnim de Cardamate lant-c sobrielalis insueto , dicit eum pene imtmilatum : Nttm astiduus, inquit tt, mensulcr noslra: partireps, ila se ad mensvram noslri qultnris arclavit, ut nee otuscula, nec poeula notlra vitaverit quod polerit uneinuitione «ni corporis el orit pallore testari. El .libi, •• Ciim i-ari« el miun.is calicu bus aspergcretur quibus labra summa vix tingeret, nilnt ' Paulin. ep. 2!>, n. 13; Baron. et Sacch.. loc. supra cit. * Pai.hti. cp. 5, n. <5 • Ihtd., n.1. IM „ U "cap. '22, n. 1 ' Sacchin. Vil. Pau_.ll. p. 68*. « I.cxic. Ferrar - 1'a.il- .««J1» *; **; "carin. l£T«_7 I Cdrra, 18, v. .66. « C-rti. 24. T. m. ■ F.p M . n. 10 ei S. *Ep. 39, n. 13. rt carm23vM)0. » Ibid. • Car.ti. 18. v. 169. P Ep. II, n. U. i Ep; 5, n. U. 'Ep»3 n 12. ' Ep. i>. ti. 19- u Ibtri., n. 15. v Ep. 23, __ .■'_*.• , i.l li. -J ,_.!,■ QT _. O n. 8. » H ran. n 5. ') Paulin. ep. 22, n. t. Ep. 3 > ll.id i.i. 19, n Ep. lfi, ii. *. « IMd. 4 •- Ep. 21 , n. I». ftftiK*«.£ii™ «Kp. i i .4i." ;i ev »«. »-i« '«ep 53 PftOLEGOMENA dsvacui ve.ntris aut sicci gutturit hijuria querebaitti: Mo- A dico tamen a vino usus fuisse videtur Paulinus eliam. quadragesimali tesnpore, quou ab hajus tevi discipli- na ecelesiastica prorsus alienum erat : nisi dixerimus cum iufirmum et debilem. ut ipseinet teslatur in epi- stoia '■ ad Pammacbium 13, potuisse uti Aposloli cen- silio. Tnro de quibusdain i inventis bilaritcr ioquitur, quibus Yictor, de quo d aiias fusius dicemus, eum iiislritxerat, ut parcius, siniplieiusel asperius viveret. Sua fercula « Paulinus dicebat esse nptissima quo senaloris poneretiir fastidium ; al f infii mo slomacuo probabiliter fortiores fuere. cibi qnibus veseeretur. Divinas « laudes videiur de nocie cclebrassc; gravi h sacco eaprigenum tectum, ac seiarum aspcritate eum stimulatum et cotn.pun.ctum fuisse salis colligi- tur ex illius scripiis. 34 Cumque hujusgeneris ' de- licias Severus Paulir.o misissei. sciiicet pallia caine- lorum pilis texta, ex bis muneribus graudem captsvit compunctionis et humilitatis matcriam. S.inc cst quod miremur tantam austerkatem in tanto senalore. qui non soluin naiutaliter delicatus erai, sed et ciijus i corpus semper utflraium. I)e k vaiiis cjus morbis alias sermonem balwbimus, CAPUT XIX, Si moda itigenieai gravis iiirto legnilnesaccus Caprigpnum setis dttm teget et sdmulet. Tune P.vre placato merili reddeitiisr iionores, Annulus, el cingel nie stola Isetitiaf, Tunc mihi jure Pater vitulum maciauisofiiriiiim, Si modo jeiunns jiisiiliam esuriam. Malo fi.mem panis quam sancii ducere verbi ; Noln «ionmri! vini, lucis arjuam silio. Hie cruciot nie dira faines, iiic turpis egesias Contractunt psnnis liislibusQbstdeal. Hic licet ante suasdives me transeai #des Spernens vel inicis me salurare suis. Nolo niilii Tyrio niodo seriea murice vesiis Ardeat, «rsun eornoris invidia; Ne pos1 purpurcos me flr.mraa pprennis aroictus Amtiiat, et prelium ves:isin igne luarn. Hie pnlius niReii jaceainus iu aggere firdo Siercoris, et latnbsnl olcera uostra canes; Ul placida. trisieni pest vitam niorle s liilos Hitisad occursus augeius excipial r. Qtih{Ueritpattpertalis,VQtuntari st.ntu, quem elegerat, delcctaretur, ita- que Augustinus paueis verbis vitam exponens quam in Catnpania Panlintts noster agebal, ait * : Nunc Cliristo moderatore iiineris sui quietus et modesius ex- suitai. Neque enim ecclesiasticis rebus erat mtlituin oecupatus, iicet tamen eodem tempqre quo S. Augu- slinus l com putabat sancfo perfrui ono, illi essent « incrcdibiles oceupalianes; r.cc minus solituditii va- cabai quam aliis pcenitentia; operibus : quippe enisn ciim apud Pammachium se purgaret quod iilius con ■ jnb'is Pauiime mnrtcm serius cognovisset, ait y :i!i : Neqne videar dc ie netjtigeritia inea sents uudisse. cutii ipsa me et loci remotio etproppsiti ratio defendal, qac secretus et iacilus agsns neque videre nisi raros pnc- versionis in ligncam mutaiiit ac fictifem, qua.n ideo q to-etintiam pessum, neque interrogare de tanrtts (ra- amare sediiit :, quia msa ficlHia iecundnm Adam coijnala itti essent, ei Domini thesaurum in ialilms vtt- sis eommissum httberet. Scutellam ra buxeam Severo misit lanquam spiritualis convisii munus, ut docere- iiir situili argento uti. Ad qualein panpertatis statuni se redegerit Paulinus coliigi poiest ex " epistola 5!), ctim inopise r.ecessitate se aliquando sale egere ponil. Ejus itaque ,J pauperlatem adniiralialur Severus, sed imilari se negab3t posse. Et quidem niliil Paulinus P babebat nisi Cbristum, at omnia possid^re se existi- mabal in eo qui omnia liabentem haberot. in pauper- tate non Uuctuabat aut difmiehat, nihii curans de craslinoi; noc tamen amicos ad se invttatredtibitabat: sciebat enim Detim sibi adfutarum qtii se tolum Deo iiibus nisi caros volo. inde frequentes advenanmi raiervas qut ad S. Felicis tumulum veniebant nihii solitudinis rjus ef silentii minuisse colligituf ; remo- tus enimagebat, tit aiibi « ipse testaiur, et secrettis silebat, eaque yivendi ralione -v Romte zelotyporum incend'3 clericoruin exstisixti. Maxime auteni in so^ litudinis tranquillilate et i;etkia pacis coram Deo gr.i- fiarurn actionibiis vacabat, undc Aogiistinus ad Li- eentium sutim scribens, ait : Vmle in Campaniam, tiisce Pautinnm..., dhce qnihus ovibus inyenri sacrificia Uiv.dis Cltristo ojferat, refitndens iiti quidquid aecepii e-.r Hlo, ne amiltat omnia si non in eo reponat a quo hocc kabet. Iu observaniia el s exspoiiattone cordis sni fotus erat, ut diabcii tela declinaret. Idcirco prffi- crediderat et permiserat, neque tum defulurom illis rj rjia vr-ndidcrat, et ab omnibus aliis se espedierat ot;- vitx mortalis alimoniam, quorum Deus cooperit esse possessio. Hanc paupertateifi, voluntariam corporis afllictalionem, humiliationem amabat, sperans se di- vitias, gloriam el gaudia aeterna iode consecuturum. Ds milii nnnc lugere Deus fieHiqu? saliibri Praeserere a^ierttaesemina l*|iti;e. Hnc precor, iiocpoiius inanesl milii luctus in svo, in nuo (|ui<-(|uirl adest ptr brere transit iler, flc procul, teii, fleilluin consorlia malo, Ut brevibus laciymis gauiiia ioug^i meiam. eupationibus, ut huic tmi vacaret. 5. In "" scribendis litleris ejus humilitas fltieiitem styli venam ex un3 parte comprimebat, interdum ab. ripi se caritatis *stu iongius sinebai, cum loquendi necessitatem agnosceret : qu.tnti autein facieniiai sini ex Ai.gtistiiio discamus, qui'primis a PauSino accepiis litteris sic responde* b'' : Le.gi iitlcros tuas fhtentes iac et met, prceferenfes- simpiisittitetn cordit iui, in qno. » Ep. 15, p.4. h Ep. 15, n. 2. « F.p. 25, r„ 6 el !>. « Cap. r^S, 39ef 47. « F.p. 2,5. n. 6. •' !b;,< . n. 3. * Ep. 29, n. 13. f> Car-m. 52, v. 451; et ep. 20. n. i. ' Ibid. i Ep. i5, n,2. k Cap. 26;5SetS5. Pau- lin. ep. 5, ii. 21. "•• [hid. «Ep. 59, n. *. • Ep. U, n. <5. t Ibid., n. U. t lb*d. ' Carm. M, v, U$. ' August. ep. %, n. 5. ' Ep. 51, n.4. u Ep. 95, n. 9. T Paulin, ep. 15. n. i. Ep. 5; n. 7- * !hid. et n. U. j Aug. ep. 2«, n. 3. « Paniin. ep. 24, n. 0, 13, e» U. «s Ep. 13, n. I. *>■' Aug.ep. 27, n. 3. 55 S. PAULINUS NOLANUS EPISCOPDS. 56 quteris Dominum sentiens de illo in bonitate, et affe- A anostro pectore temporaliumTenim possetsionc et citra, iam nobis insvectione cordis nostri vacanles ab kisqiue nos (oras extrahebant, inveleratoram criminum nodos, el inimkorum sviritualhim laiebras in nostris sensibus invenimus. Nunc nobis apparere incipil interior domus, et illic repentia quorum non est numerus. Nanc tota in[clicitalis noslrce patescil obscuritas. Nunc demunr quam longinqui a Deo sumus, et quam mortui in com- paratione vivorum, videmus. r Intcllige hmc, et cura nostri anxio corde suspira. Cuni aliqnando poslulas- set Severus * Paulini imaginem, hinc abjiciendi sese- alque dcspicfendi causam ille venatns est, et postu- latum de homine interiore inlerpretans, ac hominis coeleslis imaginem in se ipso terrena torrupiione in- iRialam praetexens ingeniose elusit Paulinus. His rentes ei clariUitem el honorcm... Quolquot eas legc- runt rapiunl, quia rapiuntur cum legunt. Quam suavis odor Christi, et quam jragrat ex eis dici non potest. iila: littercc cum te offerunl ut videaris, quantum nos excitant ul quxraris : nam el perspicabilem faciunl el desidcrabilem; quanto euim prasenliam tuam nobis quodammodo exhibenl, lanlo absentiam nos ferre non sinunt. Amant te omnes in eis, et antari abs te cupiunt. Laudatur et benedicitur Deus cujus gratia tu talis es. " Litlerce iltte, lilterw fidei non fictte, lilterce spei bona; litterm purce caritatis, quomodo nobis anhelant sitim tuam, el desiderium defectumque animce tua: in atria Domini! Qv.id amoris sanctissimi spirant? quantam opulentiam sinceri cordis exxsluant? . 21. 8 Paiilin. ep. 30, n. 2 et 5. >> ibid., d. 2. » Aug. e.p. 186, n. 40. / Paulin. ep. 30, n. 5. * Aug, ep. 186, n. 41. ' Paulin. ep. 28, n. 4. m Ep. 10, n. 3 CT PrKlLECOMENA. S8 cratnenlis nulrora fceisse m virtute progressu.n ; ita- A /ron/lc*,; ^orf auton afi^afe «,, „ maU est. In UU6 dlfll ■!!!'■! !id ;lir ll!»ilBPo r,,.n,l r.™ !«-» r„:~, ■ . . . . -• que dieit illum adhuc habere quod pro ipso fjteial imitalione iHius qui slerilis liculnea; commeatum a Damino vinea! desrecalus est. Cian Severo de pietate in famiiiam ct servos luisset gratuiatus, ejus extoilit felicitatem, et addil » : Falemur gemuisse nos ad in- felicilalem nostram, qttibus ab ejttsmcdi filiis slerilila temgrasiora peccata fecissenl; sed facti sumus quasi consoluli, qvia vicirmm essenobis ium [elicitntis bonum juduamus. *> Vertnn ne tongiore intervalio noslra ini- quitas inter nos et le separel, totum httnc, quo dtcbus et noctibus Deum mtitces, sacrm pubis accingc delectum, ut adversum peccala nosira pro nobis aciem orationum dirigant, et exorenl ui confirmei hoc Dominus quvd operutus ese nobis. id est ul caritate tua, in qua nunc bac iamen laude admittenda faciiem se pnebebat, et eamdem tribuebat eum iis agens quibus minus fami- liariter ulebatur, in re pene indifierenli morem et consueludinein retinens, et servans honorem. Convi- varura manibus ! aquam minisirabai, ut in hac sal- tcrr. minima humanitaie S. Martino aliqualenus ac- cederet ; sed et ex eadem submissione, snique eiisti- matione inQina sibi vilior factus, immensis laudibus Victorem extollit unura e vulgo, qui sibi quaedam « carilate nsip.isieria exhibuisset. Audeo, inquit j, rem oneris nostri faleri, dum tibi nihil de ejus bonis ta- ceam quce gaudium tuum esse cerlo scio, quoniam por- tio lua est bonum famiUaris lui. * Serviril ergo ir.ilti, servhit, inquam, ei vce milti misero, quod passus sum; „„.,„■ . , ■ . -. .. ••-»-- --. *er«w», mquam,ei vm m;m misero, quod pnsstis sum- acquiesamus ei mta alortamur, in i a die refriaerentur n • •, . . • ■ , .1 L,,^™,,,, I„ "„ i- •• • re'r'9eremur B servtvit el peccaton, qut non serviebat peccato, el ego el qaudeamns. Amunui nrecihiis spincnm /.rtinmo., • ... ... r ' v el gaudeamus. Amandi precibus seipsum commen dans ait=se iudignum cujus noraen nsanetis viris divims auribus iageratur, ne forte labia eorum im- munda fiant cum ipsura nominaveritit. Icem ad alium presbyterum scribit << : Verum quitt novissinta hora est, et securis jam ad radices arborum posita, aridis el infeiicibus tiguis jusium minatur excidiiim, quwso ieta indulgentiam mihi et luxamenlum letnporis depreceris, ut morle dilata forsilan succum feraciiaiis accipinm de caritaiis tue dUigcnlia et sollicitudinis tmm cultu, vs cor meum divinus litnor fodial et slipem meam ncces- saria poeniludo stercore liumilitatis impinguel ; deindc ego ad mgilantiam .soW.citudinis excitatus omni hora paralus assistam, et Domino absente rfm Irepidus ut advenienle securus sim. Et aiibi • : Adventum ejm el < l^ ^1"" ViC!°r " diUgimus miseri spe misericordiw ?jns, el horrescimus 38 peccatores limore justiiim ejus. Eaindem quam in epistoiisservat in carminibus buroilitatem; cum enim iii quodam poemate de cttremo juiiicio et Davidis paDuitenda egil, subdil :" . Qmd facere beu ! misero mihi ccmpeiit? undc piabor? i-'nrfcsatisracijin?quanam ope salvus ero' rnmieeuia cor ,:gei lacEymis, cinis horrct ad es-am, Uehci^que juva.-it esu.-ieiitp anitna. Uuis linlii suggeretad lacrymarum flumin» fo.nem yno mpa deflerem factameosque rtips ' ream mibi pro ineritis acla> per Crimin.i vit» l.igeutes ;.!a«as flinnina Uere ociis est. Kuinpe mei lapideui co^Jis, salvalor lesu.l Ut mol!i.-a pioviscera Ibiite Ouant. u, pr.ecor, o fons Chi isle, uieis innascere I iA nnbi viva tus veus resullf i u.iut . indignus a servo jasiitice minislrabar. Sed hinc mihl levamen uiiquod lanti pondcris spero, quod sancli fra- irisfumulatum ncn supcrbia vendicavi. sed coniestanda: caritaiis mea, cl fide capiendm benedictionis admisi. Benedictvj enim miht eraL saneta in nemine Dei famu- laiio, et in tibertatis spiritu famida dilectio. Ob hoa voltmtarium ejus boiiutn ei pro ipsius unliinie suseepi, prarsumens co poteiiliorem exorandi pro me (utttrum, quo pias rneriii de religionis operibus acqnisisset. Aget pmfeclo oratior.ibns suh, ne meis oneribits accreverit, quodetinm ex me accessit fruclibus suis. Dilexi enim, faleor, in eyus obsequio benedklionem, timens ne repu- diata etongaretur a me. Addit ' quia ct sibi pedes la- vare voluit Viclor seinel se lanlum aposloiico cxeni- in Viclorc Christum veneratus optaret ttl ad inlirmitutis remetHum melior se conservus aqua attingercl. Quamvis eminens Pauliiii virius in ejiis admiralionem oniniuin oeulos et ora convcrte- ret, inter bos tamcn plausus °> nibii sibi rie bonis .-perib-js blandiens 3e scrvum inutilem assereksl. In virtute Dei ct misericordia ejus spem s<:am omnem collocabat, a quo inteileclum itincris sui pctcns, 'oxilium quo hanc curreret viam praestolabatur. Quin ^tiam in ipsis operibus bonis Dei judicia timebal. Po- icrii nos, inquiebat », vel humitilas confessionis as- serere g@ qurisi modestos apud Dominnm, quos com- men&nre. non polerit vt ignavos slremce servitulis uti- tilas. CAPUT ILXi. Cmn 8 in titulo epistote Paulinum Severus domi D Se pxttat indignum ipti sacram Scriplurant exponai m nnnelln^.coi at crt :»;..« .i . . . tmm appellasset, el se iilius servum adscripsisset hanc iau.iem omnino exclnsit Paulinus, nec in ve- scripto voinii eam Sevsro referre, quia, inqnit \ tu- tius credtdi vcre scribere. Cave ergo posihac servut Christi in iibertalem voeatus, kominis, el fralris, et conseni inferioris servum le scribere; quia percutum adutationis est magis quam humitilatis JHstificalio, honorem uni Domino, uni Magislro super terram, uni Deo debiinm. hoiniin cuilibet, ne dicam miserrimo pec- tatari, deferre. SulTtcit carilas de corde puro el fidc i . Panliims semper Eatendi cupidns, nec se ido nei:m ducens qui Chjistians religiouis sacraraenta docioris autoritate tractaret, opuseulis levioris openB conlentus erat. Desiderio " presbytero qui expiica- tionem postularat veiborum auibus patriarcha Jacob Ciiis bencdixi!, humiliter respondet tantorum nomi- niim et mysteriorum pondera se ne digito quidcni ftusum t.ingere. De quo, iuquit P, mihi scripserus, aquam dulcem et eopiosam in amaro e.l arenie rivuic quairens, lua» potiur, graiice explicaudtim refnndo; nam 3»,n.i. P''^il ^LlttiX !"*5^P3 VTbid. i£piSt2j-"-3- kIWd..".4. ' ibid, n. 5. «Ep. 59 S. PAULINUS N0LA3US EHSCOPUS. 60 me iaieor taniorum nominumet mysleriorum pondera A Ivtificans civitatem Dei. k Qvce autem virlut hanc in ■nec digiw ausum iangere. Legi enim quia vtmoleiolam miimam >mt inlraibit sapknlia [Sap. !, i) ; et ideo maliiix meee consrius non potui dhiruE rerelatiouii habere fiducimn, cum prudenlice lutem tenebroso corde non eaperem. Tu vero benedicte,vcts mundum et aptum Deo, ti accepisti intetlecivm benedktionis illius quaji- lios suot propltetko spirim poiriarCta in cceciiate cor- jioris tumiuaius altoquilur, expone mila rescripto mu- steria regni, etc. Ejusdein loci expiicationeia pauto post * Ruffino postulavit, ut le magnce graliv, inquit ci, ac ta dis auclorem huheam, si nis qui de me suprcc me opinantes consuiendum me. putaveruui, divina po- tht» ie luo spiritu quam de meo sensu inepta, respon- cieam. Cum in quodam earmine mulla de Cbrbti nobis efficit mortem, nisi carilns quts fortis esl ul mors t Sic enim obliierat nobis ei perimit hoe seculum, ul im- pleat mortis e/fectum per effectum Christi; in quem conversi, averlimur ab hoc mundo, et cui virenles mo- rimur ab elementis huhis mundi. Net tamquam vhxntes in eorum conspectu visuque decernimus, quia portio nostra mors Chrisli est,cvjus a mortuis resurreciimem non apprehendimus in gloria, niii morlem ejus in cruce morti/ieatis mrmbiis et sensibus carnit imittmur, ut jam non nostra roluntate mvamvt, sed itlhts.cujut. voluntas sanclificalre mstra esl. S. Augustinus ' ad sensum modestissimi viri se accommodavit. Ab A!e- Ihio eonsultu"» Pauiinus respondit i in hune modum : ln iit qiuc mihi injvngenda dives inopite oestimator pu- fico et sublimi stylo iractasset, se statim B tasti, sanctam quidem puristhna! carilatis fidvciamde- njoite magm! quasi " temcrilatis el superbiae cousciuw arguit, ac se b piiesenti* Nicetse excusaiiooe defendit, qme inseli- lum sibi hunc incitavisset ardoiem, et addit c : Sed reprimam tumiiJos fiatus ; nee magna super me Exiguusspirat* loaui, lelerarqiie. relici» Parvus liumo, el plino modici pede tarmmis ibo. \d AugustLuiim seribit se nihH de beata Melania seniore sauctius aut mclius posse pradicare quam ille in eam proiatus fuerat, ut quia, inquit ->, eao pec- ca'or immKnd« tabia Itabeni, nimt dignum loqui polve- ram, M lonmnquus a meritis fidei ejus animwque vir- luiibus; tu.ille vir Christi, doctor in Ecciesia teritatis procuranle in melius Deigratia, parareris digmortam nrilit in Chrislo anima: prwdic.aior. qui el mentcm ejus divinarirtulefirmatam,utdiii,t;}irilu propiore con- spiceres, el mixtant ewn virlule oietateni eloquio di- gniorc laudnres. 2. Quanto erat vilior sui ipslus existimatio, tanto major erat apud alirw illius fama qui cum in rebus obscurioiibus consulebant, et pmecipue apud Augu- slinum, qni Paulinum inlerrogavit, • qusenam post resurrectionem carnis in illo seculo bealonim futura essel actio. Ad hoec ille respondit ! : Af ego de prcc- senti ritae mea sinta et magistrum et medicum spirita- lemcor,suto,utdoceat mefacerevoluntatem Dei, tuis vestigiis ambulare post Christum, et morte ista Evun- geiknpriusemori, qua carnakm resolulianem vctun- tario pravenimus e-xcessu, non obitu, sed sentenda re- monstrasti. fama iumen avantum intcthgo, dominici operis persuadente indutus es vt feeundvm opvt Do- mini, quo nobis curum redemplionis noiirar inspirarfi dignaiv.s est, iftgeni: quoque el oris opes suppelere no- bis arbitrareris. sed benam concupisccntiam magna fide vaaiis opinionibvs spes if/asa decepit. Lnde enim milii tantum aqua?, quantum sitis? Unde tale pocuhim, quod digne bibas? Cnde tanti panes, quantos poslutas ? Sed ipsi tibi auctor injuricc lutr: eris diuthit esurire qui evungelicos lucis et vila> cibos in alta Imjus tecvli nocte defideram, tomnolcnli et paupens emki egenam penum pulsas, qui (tumina aquee tivw siliens, arentem renu- iam scalpi», et liumorem de mimice conaris exprimere. Aul enim nullus mihi de inspirtmlitc skcitale, aut C anuirus de matititv [eile font inlus est, quem utinam oratianes el tillerw ina; scepius impensa: mihi exundare ac dulcc-scere fatianl fidei lucn ligno et eloquii suavitnte. De duobus libellis a se compositis, eujus alter erat Panetyricus seu Apologia pro Theodosio imperatore, el cujus desiderium doctis viris inlolerabilius reddit magnifica illa S. Hieronymi approbalio, ita ad Seve- rum suum scribit * : Ut aiiquid de prxceptis luit (a- cerem, misi ex /n's qua: metuo ne inertiee pottus vei imprudenlice inca: testhnonia sint quam supernte mi- nistrationit insigniu, aut cerie vei httnumv dociiwentu supieniiee : mhi tcimen libi, id esi commisi meo pcctori meus nngas, non ut sensut luos potiuani tenebrx mece, sed ut tuis tensibtts dituantnr. iSugas autem meat de rerbis ac sentenliis nteis dixi : ctelerum materia sancla. tedenles ab hujut secnti vita qitte tu,a ten'alwnum j. ctluo pa,^ inqtnw etoqwoipte dlgna eisi mrit termo- . - .1 ... u ... „/...,.„,,,/n „,/ m,'tncnlM\ es. loia tert- " .. ..." ■ ; .. ..-..._ : . „_ .i:..:_: plena, vel, ul « 1« aliquando ad me locutus es, toia ten Mio esl. btmam crgo sic dtriganlur rim mem post w- siigia tua, ut exemplo iuo sotveits talceamentum vetat a pedibus 4©. meis disrumpam vincuta mea, et tiber exsuilem ad currendum viam qvo posshn asseqr.i mor- tem istnm qua tu mortuus « huie szculi, v! vivas Deo in Christo vhente in «, cujus et mors et rita in corpors tno et corde ei ors etsgnastiUtr. quia ntm sapil cor tuuni terrena, nec «s tuum ioquilur opmt hommum, sed '■erbum Christi abimdai in peciore tuo, el spirims veri- mis effuitditur in lingv.a tvia supcrni Uiminis impelu. nibus vetul alro iiabiln vestialur, speciem tamrn d:\ini luminis, intcrni decoris, quauaxam in egnia: supelk- clitis vttilaU custoilil GAPUT XXII. Panlini pu-ws erna sanctos, cl pi cccijntc in tanclisti- mum putronum Feiicem. Quotannit ad sacru opa- tiolontm corpora coratn veneranda Romata petit. J. Quam meuior esset bcneftcionim Dei, qoas gra- tiarum actioncs rcfiinderet Deo, proclive mleUecta esl er. grato et hdcii obscquio quo sanclis>imo eu- " (.arm 44 v. 307. Mbid., v. 3IS. « Ibid.. ».3». "• F.p i ep 05,n i Mbid., t>- S ' Ibid., n. 2. i Paulin. ep. 35, n.2. n. '--y. • ibid.. ■>. 4. v Fpisl. 28, n. 6. ! Ibid. »• Augutnl 61 PROLEGOMENA. 6i trom» Felicifamulabatur, 41 perquem Dcido.ia sibi A tis pnediis sibi supererat, glebula se non teneri Nec solummodo S. Fehcem colebat, sed et aiios saneios. ut ex ejus scripiis conslat, masima vetierabatur re- veremia, ae prw caHeris S. Martinum Turonensem episcopum, ejusque discipulum Ciarum. 2. Singuiis * annis Romam aii nataiem apostoforum se conferebat pro veneralione apostolorum et marty- nim, ut ad eorum sacras 4g memorias vota sua of- ferret : quam ob causam dicit se eo proficisoi soji- Mffil ' atstate labcnte, quibus tamen verbis non vide- tur aliud denotare quam iolam xstaiem. Difficilius cst conciKare quaj dieit in » epistola quadam idibus Maii data, nempe se ivisse ftomani post Pascha Do- mini iuxta soiemnem suum inorem pro aposlolorum et roartyrum veneratione. Neque enim dici potest B eum bis singolrs annis Romam venisse n, ctim ipse suum rfer annuum vocct; itemque ad eum Augusli- nus " : ctim Iiomam toto annhersario pergitis ; quin ei Pauiini ad Delphinom p episiola vigesiuia ipsttm quotannis semel lantum eo ivisse satis indicat. Nec eiiam dici potesl fam proximum Paschaii fuisse Nala- lem apostolorum, enm ipse tesletnr bunc festum astaie fuisse celcbraium ; neque ulium Videtur essu dubitandi fuiidainentiim qnin Natalis i!ie dies fuerit Petri et Pauli. Etcnim cum perreiit Romam post Pascha, non dicit, ut alias, se adiisse Romam ad nataiem aposlolorum. Similc igilur vero videlur rum (cum neeessitas illi incumierit eo anno pergen.li Roniam paulo pose Pascha, cumque eo se rursus ad natalem aposiolorum non iiuruns judicaret), iliud iier concessa Misiimabat. Natalem filius ieslum cmnibus cxsuitaiioms et la-iiliffi diem esse dicit, sed sibi spe- ciaiiter. Qumi nos libi Christus Esse dedit viles caro largiius amicn : Non qtiia 111 digmts famulis lam vilitius esses .ttirnis dicnatu Deo emnes irti Iriumphis. Sed qni.T nosiuopesjusls injignosquc sslulis Sic volnit ditare Paler hoatis, ul maie liiles Criminibns versa iu mel.tts vicw divitiarwii l'ro cunclis oiiibus cuiiclisqne aflectibus. el pro Nobililms liluhs et hoaonuus omnia vatsts, Felicem c-iperemos oprs, patriaiiKiue, ijomumqne. Tu Pater, el patria, et domus, et substaiilia nobis. Jngremium translata luum ciiri3biila nosira Et lnus es: nobis iihIo sinus; lioc liene fotl ' Oescimus, iiujue aliara mulatiles corpora formaiu Terrena exuimur sliipe , et sul.eutilibusahs ' Yerlimur iu volucres divini semine vetui. Te retevanle jtigum Clirisli iev« noscimtis : in le Biaiiilns et indlguis, et dslcis Cliiisliis amaris. Isla diesergo etnobis solen nis iiabenda, •Juip libi naulis; quia te mala nosira ai.olenle OcciiJimusmuiido, iiaacamur nt jn b^na Clnisio ". Nihil dubitabat Pauiinus se amari a S. Felice, sa! tem ut dominus <» catellum aiaare dignatur : Cunj mihi vita, domus, res, gratia, glori», panis, SsiltelixdonauteDeo'. Cum illius domus hujusce sancti basilicx cobxre- ret, eum sa-pe saepius <» domincedium suum, lanquam dominum Kdiuin, sppellat; • itemque domum suam et borluJum suum, S. Felicis .-edes et bortum vocal. In t vigiiia solemnitatis S. FeJicis ciim tota familia jejunare solebat, et iibatis vespere saeris, soJutoque cwiu, doiiium remeabat; et sumpta dape, exsultans Deo bvmnis et psalmfe noctem omnino aut ex parte C IZ, 7 "°" ^™?1*™™)' ^ **> Produc,bat. Corporeset s.iriiu «uantu,,, JZ ^ ! T-.ZTZT te-PO™'« -dinem snsceptum pro producebat. Corpore s et spiriiu quantsmi poteiai coslesti i!li patrono quotidie fantnlabatiir, sed solebat quotannis natalem bujusco sancii diem novo natalilio carraine hotorare, Jingna dulcissinium voluntaria! servituiis Iributum pensitans, immolans Christo iio- siiam laudis, et reddens Ahissimo voia sua. Super- sunt quindecim illius rie S. Felice naialitia carmiBa, ex quibus totam confessoris vitam, sacra certamina etpalrata ad scpulcrum ejus miracula babemug; Ha nt, si Paulinus noster sanctissimo Felici su« debet gluriam conveisionis , vicissim S. Fclix suam apud bomines gloriam dcbeat Paulino, qoi S. Felicis No- lani nomen tuni basilicarum magniiicemia, tum car- ininibus longelateque per lerras venerabile et incii- erdinarlo habuisse, eumque Romam se coitltilisse ea mente, Ht eam tam ?anctis venerationeia quam mense Jtinio soliius erai eshiberet. iiomiiium n turbis oppri- mebaiurcum sic Romam veniebat. Tcmpus ', ania mcridiem in votis suis per apostolorum et martyrum saeras memorias consumebat ; cumque dcinde ad hospitium redierat, innumeris visitantium frequenla- tionibus occupabatur, quas pariim amicitia, partim religio coniraiiebat : ita ui vespera tantum solveret coeiu?, Paulinique aniinum laxaret; et cum toios ibi » decem dies ageret, aliquando tamen epislolam scribendi, aut aiiquid sine intermissione tegendi fa- eultas i!ii non erat. Ab ipsis temporibiis Siricii hanc inierat consuetudinem, quamJoquidem cumseRomam lum fecit In Re.i..flWt;h ,c h ,-iAa, ■ ' . , '" "l <^"s^i««»iem, quaiKioqutaem cuns se Komaro basilieam amplilitaverit et omaverit. Sed quantavis piciale coleret S. Felicem, et licet lam Issto animo se Deo ad ejus lumuluru pro tolo vita> suse spatio de- vovisset, scribebat tamen ad Augustmum * iia se in illo quo Miciter utebalur, Joco perseverare decre- visse, ut, si quid de se aliud Domino placuerit, ejus volunl.itcm sua' essetp.tclali!rus. Iiem Sulpitio /scri - bit se liino teiTse in bortuli stii, qui solus e lam mui- lesiiao nonagesiino nono, lestatur se iliud iter *o- lemni ronsueludhm confecisse : aiqiie ita probabiie. omninovidetnrSiricium brevi eam, qua in Pauiinum. arserat, r.elolypiain deposuisse "k capct ixnr. Pauiinus amicitinm jungit cum Auguslmo el aliis in Afrifi satcctis- Brevi admodurn «eronore sane postquam Nyiam " Paulin. raim. lo. v. 5. •■ Carra 24 v tiiV» c \wa ■• nnx -i u c 10, et carui. 20, v. 109. « En 5 n 4S eti6 i rLl '^n ^ **? '2: l8' "• 5= 28' »• 6= S2> "• 9.\ n. 6. i Ep. |7. n. « . " Ew i". n 7 ei .. vL % ' -' i V ' "' ?:■ ''' "■ ' : *"< n- ji « ^S- *. < Ep. i5. n. ,. r £M ft, t \ gi ik> n fp ?ip^k;n%- ^KP6n, ;p2,,lin- e" 20' ■- 63 S. PAULINUS NOLANUS EPISCOPUS. 64 se receperat Paulinus, per » Jutiauuia suiun hotninem A raura nonagesiumm quaituin, ;nde neeesse iiabemus de Carlhagine revertentem ei redlitsesunt Alypii Iittera*,qufousainiciliamcumeojungeret; eriamque ab eo accepit Auguslini librum de Vera Religione, cl ejusdem aliosqualuor adversus Manichseoruin luere- ses. Simui Paulinum rogabal Alypius ut sihi mitteret « Euscbii de cunctis temporibus historiem , quam Roina? apud Domnionem reperiret Ex quibus appa- ret Alypium credidisse Paulinum non tunc iu Hispa- nia aul in Galliis degere, verum Noia*, aut Romse. * Aurelius Cartiiaginensis episcopus ad euin sub ident teinpus scripsit, et quasdam de Augustino commemo- ravit. ° Gratissimie Paulino fuerunt illse littera., et isiam Dei amicerum in ignoto orbe erga se beneyo- lenliam reputavif £ 43 gratiam retributoris Dei pro dicere jam usm lemporibus islisNolam sese recepisse Paulinuro. Merito etiam quis possei credere in iila urbe eum commoratum Fuisse vci ipso anno irccen- tesimo nonagesirao tertio, presbyteriimque fuisse or- dinatum anno 392. Sed maluimus cum Barouio et Chifiletio id rejicere in annum sequentcm, quia vide- lur Alypinm voiuisse cum eo jungere amicitiam ubi reseivit eum Nolam adventasse. Quod si sacruru pres- byteralus ordinem die dominica susccpit vigesima- qniiila Decembris die, ea die incidit domiiiic&amu) treccnlesimo nonagesirao terlio, non vero anno 592. Quin eliain scries carrainum qua: singulis annis m honorem S. Felicis scripsit Paulinus, facile eo modo cum hisloria temporum congruil. Dicil sibi iuisse rum patriinoniis, palria et parentibus ejus causa dereli- R u cam xtatcni, qua fuit claudus ab aposloiis Petro el ctis. Ex e* tempore s Augustinum et miralus esl mul- lum,et veneratus est peramantcr. Accersivit h Roma Eusebii de cunctis temporibus liisloriam (unde fuit respondendi mora) quammisit Aurelio, qui eam red- derct Alypio ad quem una dedit Paulinus litteras, qu« etianuuum exstant, in quibus Alypium rogat ' ut omnem vitre sux historiam sihi referat. Ad eum etiam i misii panem, qnem pelit ut accipiat pro eu- logia : quod fuit k in morc positum apud Paulinuui. Augusiinns, apurt queni ts mos non obtinuerat, Pau- lino tamen l misit panem cum epistola, in cujds ftne erat, Panis quein misimia xiberior benedictio fiet dilec- tiom accipientis eestrai beniqnitctis. 1'ndc non imme- rito dixerimus panes iilos fuisse benedictos, quod et eulogix vcrbum indicat. Cmii Paulinus m panes quin- C que ad R.omanianum niitteret, ad eumdem ha.e scri- psit. Ne vacuum fmlcrnir Immanitath officium videre- tur, de bucceUalo Ckrisiiance eXpedilionis, in cujus procinctu ad frugalitaiis annouam miiitamus, panes tibi quinque pariter et filio nostro Licentio misimus : non enim polmmis a benedictione secernere , quem cupimus cadem nohis qratia pcnitus annectcre. Possu- mus igitnr inde interpretari par.es istos nou ad qnos- vis iudiscriminatim fuisse rois?os, sed ad fideles vulgo, nam ■ apparet Licenliuui iiaptisnialis nondum aquis lunc fuisse renovalum : in quo panc Pauiinus ° dicit contentatn fuissc Triiiilali6 solidilatem, forte qni;i p tiilidus erat. Eusebium Cxsariensem i venera- bilem ephcopum vocat Panlinus : unde probalur, qood ipse r fatetnr, eum in Historia fuisse rudern. 2. Snb idcm lempus ad Augusliunm * misit liiteras quibns conglulinaret carilalem, quam inter se a Spi- ritu Sancto per Alypium formatam esse conlidehat. Ab eodem Auguslino omnia quaj scripserat opera expostulavit. Has ' liltcras per unum c suis ad Au- gustiimm aliosque Deo dilectos salulandos nnte hie- tnein niisit. Cumque ex Auguslini bistoria id lieri non potuerit neque ante neque posi annuai trecentcsi- .lohanne itt porla Speciosa sanaUis, nempe quadra- gesimum et supra aiunitn : unde couclusiinus eum natum csseanno circiter li-eceiitesimoquinquagesimo tertio ; itaque anno uno eral stiperior Auguslino die decima tertia Novembris anni treceniesimi quioqua- gesimi quarti nalo. In natalibus vero animx dicit v sibi rebanf , ilein Paulini prudentiam et cloquii venustatem. Adfuil L" etiam apud Hieronymum Euse- iiius quidam, Cremonensis forte. cui cura nolissinius D aliunde canssimusque essct Paulinus, eum amplius apud ipsum commendavit, refercns Iionesiaiem mo rum illitts. contemplumseculi, artiicilia: fidem, amorein Cliris'i. Hieronymus igiiur ad '-um his de rebus epi- stolam centesiinam tertiam misit, in qua bu illius su- ditim et scieiidi laudat ardorem ; neque etiim quem- qiiam in sacris Srripiuris si:;e prasviq ct monsirante sernitam possc ingredi dicit;scse magislriim renuere. sed comilem spondere, simul quasiiurum. simul pe- " Paulin. ep 3, n. % 5, n. » Ibid.,n 2. i. i Ibid., n u Paulin. ep 7,ii.3. ■ Aug. ep. 36. • Paulin. ep. 3, n. fi. rVidenot, 7. , n. I. * Epist. i, n. 3. r Ibid. » Sacchin. Viu Panlin. p ■*■ Pauiin. ep. 6, n. I. * Hieron. ep. I'>5, t. !H. •" itiic. :,:- Hieron. «*p. 10; lEp. 6,n.2. *Ep.3,n.l. • Ep. II, n. 3, k Vide noi. 8. ' Aug. ep. ">i . n. 9. " Pa Z. «Fp c ihid.,n. _ ii Ibid., n. 3 et 0. ' Ibid., n. 3. i iiiid., n. t\. " Vide noi. S. < Aug. <*p. 31 . n. 9. a Paulin c, f Vide noi. 7. °. Ep.3 , n. 5. r Ep. 28, n. 5. • E;v *. n. ' l.p. *o, II. o. • r.;> '*. i". .. (*Gi,'n Chifll. parl. 2. c ."*. 65 PKOLEGOMENA. 0» nUIU&UMjLNA. gg titurum, sitnul puisaturum. Deinde festinet, rogat, el A oralionein dubio procul legerat Augustinus : verum ■ia rniiri^ 1 1 ii.-: t /Kahi <1a (I i i ■ »"i!(isiiL' .-. '. u i .- -. i . . . .. I . .;...■:. i „ 1 : t . . t i .„ 1 i ,n ne recrastinet, diem de die traiiens, caute et pede tentim possessiones suas veudere ; eas potius proji- ciat, et hxrcntis in salo navicuhe funern magis pne- scindat quam solvat, Deo se tolum dedat; Cbristtim aliunde habere unde pauperes alal; Christo, nonsu- perstilibus sibi fortasse facultatibus, ceniidat. Qua exhortatione tam sancla indical Hieronymus vereri se, nc si retinuerii prisiinarum tiliquid facultattim Paulinus, quibus sub praetextu eleeinosyn» sapien- titis deinde pauperibus distribuendfe incubuerit, illis paulalim irreliaiur rursus; neqne eiiam in tota epi- slol* seric bud.it lam egregium facinus, cujus exitum necdum plane pcrspeclum habehat. Veruni postea cum procuidubio audiit quam iibens sua seseque ipse si est iile libellus tAdversus Genles, quem ab co pe- tit anno trecentesimo nonagesimo sexio, quern non- dum plane absoiutum videtur supponere : eum, vivo Tiieodosio, non scripsit, neque eum ipsi dedicavit, ut Gennadro placet. Auguslinns ' denotare videtur illum panegyricum his verbis : Chrisiiani quoque imperatores plenam gerenres fiduciam pietalis in Chri- sto, de inimicis sacrilegis, aui spem suam in saeramen- iis idoiorum dannamtmque posuerant, gtoriosissimam vktoriem perceperunt ; cum apertissimis notissimisque doeumentis, de quibus nonnuHijam scriptum memoiim comineudarunt, illos fallerenl vatkinia dcemoniorvm, hcs firmarent prcedicta sunctorum. Quibus verbis con- stat etim indicarc cladem Eugenii et Arbogasti. Men- Deo oblubsset, r.on solum « mins eum ct maud.tis 8 lionemetiam facit Cassiodorus « libri quem Pauli ornavit laudibus; sed et monuii potius ul sapienti discretione aliquid de zelo remitteret quo facultatcs crogabai, qtiam excitavil ut eum augeret. Baronius b existiinavit illam epistolam fuisse scriptani ad alium quemdam Paulinum, non ad Nolanum, sed qui « post eum illud diligentius perscrulati sunt, credidere ra- tiones quibus nititur eius ooinio, poslponeudus esse iis quibus infringiutr. _. Sub idem temptis Paulinus Theodosii panegyri- cum cclebravit, si assentiendum est A Gcnnadio asse- renli hanc oralionem fuissc a Paulino ipsi Theodosio dicatam, qni quidem princeps 17 Januarii die, anno irccenlesimo nonagesimo quinto obiit. Argunierituiu * suppedilarunt victonse quas a tyrannis Maxirno sci nns dc Theodosio seripserat, sed quse de eo refert, c.tl Hieronynm excerpsisse videtur. CAPUT XXV. lie Paulini necessiludine cum Saucto et Amando. i. Non facile conjiciluran ille Sanctus Endelechius ad qticm Paulinns misit Theodosii panegyricum, idem tile sit cut epistolam quadragesirnam scripsit! Nomen Sanclus erat utrique commune. Cumqtse evi- denter appareat Sanctum istum ( hymnos Christianos composuisse, quorum aiiqims ad Paulinum miseral, ca perstiadere possunt unum ct cumdem esse San- ctum : et constant Paulinum coepisse » eum diligere vel nondum renatum. AIitn.de vero quamvis etiam .. . , _ . ,„ ,. . _ . -.«.». i-iunuc veio quamvis etian l.cet et Eogenio 45 retuht, qtu Eugentus victus C tum temporibus istis Romani muliis insignirentnr no dunlaxat fuit mense Seplembri, anno 594. i Ende- lecbius Paulini amicus, idemquc Christianus, iiii hu- jns operis auctor fuit. Creditur hic esse s sanclus Se- verus Endelechius cujus etiamnum exstant nonnulla carmina. Paulinuseo iibentius hunc ab amico »la- borem suscepit, quod 111 Tbeodosio non tam impc- ratoreni quam Ghrisii servtmi ; non doininandi su- pcrbia , sed humililate famulandi potentent ; nec regno, sed viva et ardenti (ide, principem pnedica- ret. Osteodit ' etiam Theodosium vicisse poiius fuie et precibus, quam armis. i J.egum ilem ab ipso lata- rum utililatem ea in oralione commendat. Fclix Theodosius, inquit? Hiercnymus scribens Paulino, <7«i « wfi C/3ri.ft orator, defenditur. Illustrasti vur- puras ejus, et utihtate u legum futuris temporibus de- D habere sermonem miiiibus, videtur tamen in usu idern semper fuisse adhibitnm. liaque cuni Paulinns alium vocet scmper Endclechium, alterum semper Sanelum cum terqua- terve iiliusnomcn repelit, non sine fundamento vide- ttir pojse concludi eos a se invicom e«^ diversos. Accedit eodem (]uod Paulinns » viiietur innuere ex quo fuerat ad Christum conversus 4@ unam se dum- taxat ad S3nctum misisse epistolam, a quo reccpis- set unam tantum camque brevissimam, neque men- lionem sui panegyrici facit, quem nec dicit Endele- cliium a se petiisse, Quis igitur fuerit ille Sancltis non planc apparet. nec liquido constat. nisi quod, cum loquitur - Pauiinus de eo tempore quo corruptela. muudi serviera., vitietur Endeiechium eam misit Paulinus, quam non edidit; iliius tamen esemplaria ad snos amieos ■> Sulpicinm Severum sciiicet, et ° Hieronymum, misit. p Pra.scripscrat libetlo suo pro themate epistolam, qna hujus opus- cu!i sibi luisse auctorem Endelcchiurn diccbat. Eam 2. Sc jugucr diiexerant Paulinus Ibi ' Pau m. ep. 28 n 6. . Vide not. 123. - Paulin. ep. 58, n. fi/ > Gennad Catal. c. 48. llieron ep' m n I" r n&- m F/USL ^ c" '?■ . ' Cassiodor. lib. Div. Institut., c. 21 . 1 Pauim. ep 41 , n. 1. » Ep 40,n. 2. Mbid., n. I. * Ibid.n.4, 5ct 6 y Ibid.. n. _. *ibitl. « Ibid., n. 4. H S. PAULINUS NOLANUS EPISCGPUS. 68 «ssims epistoln, eredidit jtersolatmm esse ofSeii de- A immomorero esse, ul suas esse non recognovisset, bitum; et dinturnffi salis tacitiir-t-lan sese iterum re- nisi ipsorum litleris credidisset. fodit, donec • spiculis caritatis Christi wlneratus Sanctus prseveni! Paulittum in verbi Pei duicedine ».er eloquia liueraru.n casia ei iide-ia, ut ipse lestalur Pauliuus; ila ut jitdieare possimus eaa», sicul et Pau- litiutu, novutu vjveudi instituisse nioJuw; el sane Paulinus ait in eo sabitare ■> earitatero de corde puro, el bona conscientia, cl lide uuu licta. Verbis c beaii- ficannbus Saoctus iu suis liUeris Pauliuum boncrabel quod Chiisii verbum d complesset jubeotis omnia vendetc qua. possiilereu Scribendi ad Pauiinum Sau- ctus sibi e feceral patticipent Amandum quemdaro, alium porro ab episcopo Burdegalensi; quem apparet itoii piatte fuisse Paulino noiuiu. Puerum Domini be- an_.o chbisti 595. CAPUT XXVI. In morbum incidrt Paulinm, et Sulpicio Serero jter Vigiiantium mitHt respousum. 1. Carmen r quod in honorem S. Felicis scripstt Paulinus, cuns primuro ejus natalem Nolte eelebravil ex quo se eo reeepit, ex iirtimo Is-lilioe sensu prodiit; pienis ii« eo votis Deo grates rcfundit, qui ipsi amiui.set qttod ab eo precibus tamdis esspostularat. Subfinem • pet.il a S. Feliee Deam exoret ut sibi liceat semper iit eo consistere poriu, quem tol ac tantis laboribus superatis demuiu attigerat. Quinla illius epistola vi- •Jeturscriplaannosecuniloexquo se Nolam receper.it; non jiiaiic iuiw». »«"•"■« "•»—»— — ■■»»-»■»—-, . - nediclum voeai cum Pauliims, et ab eo ■ preces expo- g ,.uam etiam ob causam citra dubium caai reticit • Clnf _-. t I u :« Ia«»#» n .* _ * . _», i/.r'.,num ....'.,._: .mii n, ..ll.ll. slulal. Aduotarant Sanctus et Amandus s in tergo epistoia. sua. iildieem episloiarum Paulini, qutbus Sanctus nonnullos adjecil bymnos quos Paulinus de- sidcraverat. el in quibus, ut rideiur, dccem virginum referebattir parabola. Maximo perfusus est L gaudio Paulittus, aecepta ea epistola ; et itt hac, quani renti- sit a.l ulrumque, dicil se earn unam computarc a San- cto sibi redditatu, quia taleiu ab eoqua replcta essct anima ipsius adhuc sentel acceperat, se ad Sancti lil- teraruat desideriura excitari, modo ' caveal eunt onc- rarc laudibus quibus se ittdignum omniito censcbat. Dcinde ad pietalem quasi seipsum hortatur egregia oratione, al proculdubio qua Sanctum informet. quem mullis in locis alloquiiur. De i seipso solita humilitat P.etius itt annum treceiitesiinum Bonagcsimum qnin- Uiin. Ex ea u cogncscimus .cgrolasse Paulinum, et ut T videtur prima cestatc, Dicit ea a.griludirie J suorutn in poenara peccalorum sc a Deo castigaturo, cum J tota Citmpania opus Dei Salvatoris in eo vencrarclur, as- sidua et sedula sollicitorum anlistitum, clerieorum, n.nnachorum, atque eiiara ipsorum ssepe secutarium toio iilius tegriUidinis tempore illura eeiebrarnul of- lieia. Nemo prcpemodum tola Campania episcoporum non visil3re emn fas existimavit sibi, et qttos inlir- mitas vel necessitas aliqua devir.serat, missis vice sua cierieis el lttteris adfuerunt; ' Afri quotjue episcopi ad eum rcvisendum prirea xstate miserunt : quod eonvcuire posset litteris quce ei luerunt ab Aurelio et verba facit, et possel videii lunc rcptanlem xvi spi- q aD AJypio redditse anno 50t si fuii Nola anno 395, ritaii- inlantiam adltuc agere, nisi k diulurnum silen- tium qtto cum Sancto erat usus indticerct ad creden- dum eum jain a lituliis annis Wolce comrnorari. ' At enim dictt, sencctuleiu canis caput non spargere modo, sed et profundere. Possumus solum judicare eum scripsisse antequam ad cpiscopatum fuisset pro- mulus, atque idcirco anle animm quadriiigentesimuin octavmn, cum m scrihat mia cuni Tberasia. Dicit u se aliquid acccpisse a quodam sibi carissimo, qui mul- tum fucrat peregrinatus. RuWinum proculdubio inlel- ligH qui iu Occidentem reversus esi anno dunlaxat Irecentesimo nonagesimo seplimo. 3. Postquam episio1_e veluti ciausulam apposuit Paulinus, aliud rursus ° aggreditur aTgtimcnlum, dc quamquatit verbuin revisere parum convenit prin_o ipsorum oflicio, eique per suos exhibito, non vere per viroshac de causa a se missos. Probabilius igitur cst quod supposuiinus eum venisse r»olaui anuo 394, :egrotasse auno 395, ct Itinc lemporisAureUuraCar- tbaginenseiu eptscopum , quem miserat visitandum Pauiinus auno ipso 391, et fortasse nonnulios alios cum eo, ipsi quibusdam raissis adfuisse. Augustinum eodera iilo anno per Roroaniauum ad eum scripsisse videbimus, verum probabile non videlur illius litteras prima aeslate Pauuno fuissc reddiUs. De proborum virorum officiis »« gloriabatur, at in Domino lantutti, cujus grati36 hoc opus et mtmus esse reptttabal. bu Dei graiiam in tenebtis reiuxisse, nec obscurum se pet bymnis scilicet quos a Sancto acccpcial : quod cle- jj nominis ipsius claritatem in solUudine ogisse dicit. t i_ ___.?... _.(-___!__> *. .-. . . • * * _. . ; . 1 _ . ' . . ' .. ri-ifffll t\A\ ganler speclari potesi aitl veluti epistoi* alicra pars, tnide et tma typis oiim excuste sunl, aut vciuti aliera prorsus cpistola, 47 ct sa,ie p s" quibus3am mattu- scriptis codicilms separatim leguntor ; sicque in duas tSivisimus. in h-.\c postretrta' quadragesima prima dicit se ita prope «mriium epislolsrum suarum, quas in tergo cpistolas Saitctus et Amandus amiotara.il i 2. Solatiitm •« ipsi ntaguuiu et dulce in xgritudine prarbuerunt Severi littei.v Stittterant, ut vidimus, sc siniu! Nokm recipere, el Paulinu, eum hbrtatus lueral ul eam ob causam sc convettiret Barcinonem, aui se ipsi in \ia adjungeret; verum dd geminas eo anno pertulil 48 Kgriludines cc.m ad Paulinum ve- ntrevoltiit.naauecoactusfiiitsc «litterisapud ipsuiu • Panlin. en. 40 n. 2. Mbid.,n.. -Jbid..n. 3. " !bid., n. ii. ' Ibid., n. 3. < Ib.u. « Epist. 4i. „.1 "E,i^ «,'n. I. 'ib,U„.3. i Ibid., n. 6. - Ihid.. n. I ei 3. | lbid„ n. 6. - Ibid.,ta tUt^. Mbid.n.o. «Ep.*lfn. i. p Chiffl. part. {, c. 24. Ibid.. u. 8. <" Ibii., tt.l. ibitl fra- A bare consiiii coiisiaiiiiam, non vero damnare ; dicit- tres spirilales seeum ipsi adfuiuros spondebal, masi- mis c preeconiis viriuiem et conversionem Paulini ex- tollens. Hsnc epislolam per * alkjuos e suis virlute sibi connexos misit, per e Yigiianiium scilicet ei alium catechuraenum. Yigilantius in Canipania fcbre labo- ravit, etiam anlequam ad Paulinum perveniret. Dc eo niliil refert Pauiinus, f nisi quod fuerit baptizaius; itaque si iile ipse est qui prcsbyter reddidit Hierony- rno Paulini iitieras, et qui deinde lalsis dogmatibus nomen suum infamavii, verisiniiie e«t euiu ordiua- tum Fuisse presbytermn statim posi suum in Gallias e Caropania rediium. Miralus est Paulinns quod ipse et Severus * iisdem incommodis siroul fuisseut aUecli : id non sinc Domini nuinine factum esse ilieit, cujus injussu nihil in raundo accidil, qui eoriim uuitatis ic- lcriiae operator, carnalem in ipsis subslanliam disere- pare non esset passus. Itaque solalium ipsis inagnum et duke pradiebat ista tonjunctio passionis; verum ul ipsis graiius concordix signmu esset, eo ipso se refe- clura sensilPaulinus, quod Severus se revaluisse scri- pserat, ita ut Severi levamine aliquo modo respira- ret, ^ acque ac sanctorura orationibus, atque ipsius- met Suipicii Severi, cni ignota erat PauSini xgritudo. Snfirmns « din remansit Paulinus, nec facile poinit corporis sui exhauslas morbo et austeriialibus vires reparare, et in ea Inlirmilale sicut Paulus gloriabatur, qua sperabat se potentem faciendum; et quo magis adversa vaietmiine frangeretur caro, eo miuns virtu- tem spiritalem ab ea expugnandam contidebat. Ejus uue r se noa vereri, Be ad illius desiderii innpedimen- tum caro infirma prsevateai, quam fide roiioraret. «tc. Postquam vero de xgriludiue iilius verba fecit, addit 5 amorem pacis cum dehere de patria paruut- per sevocare, ut obstrueret os earum {_, Auguslmus scrihl ad Pauttnttm qut denuo ill* mititl lantius quoque rursus \i febrinm laboravix. Non a-gro- lavit ilie catechumenus qei Vigilanlium comitabaiur. Qiii necdvm nostri corporii e.ral menibnm:, lnquit Pau- iinos, k vuhiera nostra non sensit, et sanus [uit atque espers languorum nostrornm, quia non snce cotnpuginis dolorem raro adhuc aiiena sentire non poterat. Yigilan- iius ' ut coepit convalescere progredi volcbat, verum Paulinus enm invitum retinuit, negatis litteris, donec satis recepisset virium ad illud iter suscipieudum , quod, ut videtur denotare vcrbnm rrvgredi, Yigilan- tius pedibus conficiebat. Tandern igitur deditm ei Pau- iinus responsum ad Severurn, cui maximas de iliius carita Je agit graiias, pro quatibi, inquit i:, retribueiw a Bto, quem in me diligis, eo uberius nnod non habeo unde retribuam tibi. 5. Severo seribit Paulinus * se poenas debiturum, cum honores accipiat iiiimeriios, sibique eo magis exprobrari torporem ignavia;. Dcinde humiiiier et ingeniose admodum constur f ostcndere rnajim mi- raculo Sevenim esse conrersmn, quam seipsum : postca i transit ad Severi promissum ad se veniendi, et rogat ul geminas segrifudines quas pertulerat censeat esse pramissas tentationes. qni.bus Deus vohierat pro- litleras. Paulini potestas in dcsmones. i. s PauHmrm circa iinem superioris ar.ni ad Augu- stinum scripsisse aa observavimus ut cum eo jungeret amicitiam , qnam Auguslinus cuivis faeile coucede- bat, sed eam maxime debuit Paulino, cujus exstabant tot ac lanta in Augustinum benevolenliaB argumenia ei sui in Chrislum amoris. Et quidem nihii carius, nihii ardenlius Augustini bb iilteris quas hocce aimo ad Paulinum niisii per Romanianum amicum sibi carissimum. rrseter ea qua: de illo supra diximus, vehementi ejus vidcndi dcsideiio leneri se lestiiiur. El posiquam suscepluiri de Paulini cnnversibne gau- dium abuude effudit, nescire se asserii quid pro cjus amore rependai, r.izi quia totus sum tuus, inquic cc illi j» in eo cujus lotiis cs tti. Si parutn est, ptus certe non ha- beo. Tu otttem [eclsli ul non mihi parum videatur qvi me in illa epistola lanlis taudibus honorare diguaius es, ui cvm me libi refundo, ii parum lloi libi putent, non credidisse convincar. Narratdeinde quomodo eon- cordarcnt Paulini , quibus eJTerebatur, pwconia, ei ipsamet deliclorum suorum conseientia, pugnam hans sic &i dirimit : Non me credam talem quatem pittas, qnoniam non agnosco , et credam mc abs ie ditig- «Panlm.ep.S, n.S. '» Ihi.J., n. 15. cIbid., n.a. <*ibid., n. 1. Mbid.. n. I.. • Ibtd. elbid., n. fl et id. tlbid.n. \% • Ibid. i Ibid., n, H. •> Ibid. ' Ibid. m Ibid., n. i. - Ibid., n. 2 et 5. ■ Ibid., n. 4. fibid., n. S, « et 7. >< Vniii., n. 8. ' Ibid. » Ibid^ ». i3. » Ibid., n. 14. u3bid.. n. 15. ' ibid.. n. 1» «. 3. 1 Ibid., n- 20. « Ibid. •y ibid.. n. 2|. ■ Ibid., n. 22. «* Cap. 25, •■» AHgust. ep. 27. cc ihid., n S. PATT.INL'S NOLANUS LPISCOPUS. 72 quoniam sentio et plane percipio : ila nec in me teme- a Tarius-. nec in teingralus exstilero. Roni.inianum a ami- cum suum harum litterarum portilorem po!!ice!ur facturum Paulino ipsius librorum copiam, de qnibus summa animi demissione loquitur, el ■> peiil si qus Paulino displiceant velit emendare. Mitiit insuper ad eum « carmen Licentii fiiii Bomaniani, et pelit ab eo ut procceptorum suorum opera patris et fiiii curam salulis suscipiat , et ad virtnlcm utrumque promo- vere sludeal. El rl addit, neque velim credas qtiie parer de me forte landans dixeril , ne si meliorem quam re- vera sim judices , pro me non ores qnantum vetim. Respnnsum c etiam suum ad Licenlii pocma peilerri ad eum curavit, in quo 50 ' ae Pauhrm nostro mi- riiice et praclare admodum loquehatur. Paiilinum s CAPUT XXVIII. De Augustini ad episcop.iinm protnotione ab ipso Au- gttstino cerlior factus PauMnus suum singulare gau- dittm Homaniano leslitlur. i. Romanianus, cujus opera usns fueral « Angusti- nus ad perferendam anno superiore ad Paulinum episiolain : eum adiit cum jnni sollicitns csSel dc sancton.m fratrum Romani et Agilis "redilu. Advene- runt u tandein post discessum Romaniani , et ab iis » Augusiini jam episcopi, aliorumque chrissimorum virnrutn, Aurelii scilicet Carlhagirten-is, Alypii, Pro- futuri Cirtensis, Severi Miievilani , omniuin pariler episcnporum lilteras recepit Paulinus, quarum sola * Auguslini exslat qnae ilerum de Licentio agebat : qua nimirum posieriori Pauiini epistokc responsum dernum orat et obsecral ut si ab ofliciis ecclcsiasticis r expcnderc volebat, et testatur, ut in prioribus T lit- sibi vacet, in Africani usque velit excurrere , ut vi- dcat quantum omnes eum siiiant. h Therasix deni- que salutem plurimam precalur. Romanianus quem propria: lites in Iraliam , nt videtur, perlraxerani, Auguslini epislolam tara cilo Paulino non reddidit, ct solummodo scquenli anno Noiam advenil. Quem 1 pucrum Paulinus in Afiicare anno superiore mise- rat, is nondum redierat : nec fuevat profeeto Angu- sliuus ex iis qui, ineunle teslaic, ad cum invisendum DBiserant; ita ul cum de epistoh ante tot menses perscripia nihi.' audirel Pauiiniis, i alteram rcscri- psit aniequam promotum eum ad episcopaium acce- pissct : quod accidit sub iinem anni 595, cum Au- guslinum (ratris nomine l compellct. Per ' Agilein el Roinanum Augustino rcscripsit Paulinus. anno cimiSTi 396. 2. De liistoria niliil cxcerpimus ex ro Paulini lcriio in laudem S. Fclicis natalilio carmine , quod lioc nno cdiium arbitramur. insignia duirilaxal " tnir.i- cula qua? hac die maxinic in energiimenos patraban- lur, cl ° populi ad hanc solemnitalem conoursum exponit qui S. Kelicis p tumulum floribus, serlisque et coronis limina praelexerent, et nocte dieque circa altaria micare lumlna describil. Vota i deinde ad S. Feliccm fundit , et precatur ul longo aevo suum illi impendal servitium , et ad ejus tumulum vilam tib teris anno superiore datis, pari z se cum eo et slu- dio ct dilectione vinciri. Sanct; , cui respondebat , aB verbis quibusdam nsus esl, idque dc 51 induttria; erant enim ipsi suavissima, et bb quod vera essent etquod Panlini essent. Ei narrat « quomodo factus sit Hipponcnsis episcopus , ct quod hoc munere im- pediebatur ne eum Nolam adiret; itaque illum dd ur- get innito vcliementius quam in prioribus litieris, r.t in Africam ipse et uxor vcniant ; ee ac eo rem addu- cit ut asserat crcdere se qnidquam eos non minus Deo acceplum arturos si infusas sihi virtutcs tanto sludio notas omnibus faciant , quanlo labore et ar- dore adepli fuerant : unde quivis facile perspexerit optime nolam Augustiuo fuisse Paulini et Tberasi» C niodestiam. iisdem videliir principiis insislcre Gre- gorius M. cum dicil f f : Quisquis laudis concupiscen- liam calcure jnm sujjirit , cediftcalioiiis [raudem per- petrat, si bona qttts agit orcultal, el quasi jactato $e- mine , jferminandi radices subtrahit, qui opus qttod imitandv.m esl , nou osiendil. Idemque cum sibi ob- jccisset quod tradidit Christus mandatum de occul- tandis bonis operibus, respondet se : Qni in pubiico bono opcre non suam, sed superni Patiis gicriam qum- rit, quod facii, abscondil, quia sofum i//«rti teslem ha- buit cui plttcere curarit. 2. Auguslinus h1, in cpistola sua Pauiino commen- dat queiiidam nomine Yetusiimim Nolam prolici- sccntem ve! ;it Dco cum iHo militaret, vel ut S. Fe- licis precihtis c qiiibiisdem eripcrelur malis quaj solvat; animamqne Feliv ad Chrislum paterno vc- D lacrymas impiis excussissent, <;iia?q'iie inflicta a Deo m P.iid., n. i, "«« Ibid., n. Set§. lilbid., ii. 9. " Ibid., n 8. verbera videbanlur. Tres > ' ad eum iibros de Libero Arbiirio perferri jussit, necnon i ! panem, ul conjieio, jam benedictiun {uberior benedictio fiet dilcctione ac- cipieivis vestr/r benignUaiis). Optis" beaiissimi papx Ambrosii contra philosopbos desiderare sc testaba- tur Autfustinus , cum minime dubilaret quin tar.ii viri scripta omr.ia haberet Paulinus. Citat frequen- h Ibid. et n. C. = Ibid., n. 6. *Ibid., n. 4. • Aug. ep. SS, ct ep. 27, n. 6. ' Au». n. 6. Mbid.,n. 2. > Paulin. ep. 6, n. 1 . i Ibid. " lbid.. n. 2 25 ei seqq. "Ibid. , v. U t IbiJ. v;._98 ct seqij ccfhi ctare gremio non renual, ut merilis ejus et precibus tandem laudatis agnis aggregari merealur. Ad Pau- linum pertinuisse, r nonnulli existimant imilta ex iis qiiss ad S. Felicis sepulcrum ge=ta sunt miracula ; s Gennadius enim affirmat Paulinum non solum eruditione et sanciiiate vilx, sed et potentia adver- sum dxmones clarufsse. » Aug. cp. 11, n. 4 ep. 2o, n. o. e Aiig. ep. 27, a> Pauiin. carm. \i. "Ibid. , v. 23 el seqq. "Ibid., v. 44 r Sarchin. Vit. Paulin. j>. 730. * Gennad. Catal. c. 48. '!bid. xAug. ep. 31, n.7. J Aug.ep. 27. ' Ang. e.p. 3!, n. 4 et 9. q. -l Ihid. v. I IGelseqq. ' Aug. cp. 27, n. 4 ct"6. tt Paulin. ep. 7, n. I. «•Ibid., n. 5. " Ihid. fbid.,n. 4. ff Greg. M. Pastor. I. m, c. 36. *« ibid. "" Aug. ep. 51, n. 7. ' ' Uiid. 75 PROLEGOMENA. ler hoc opus Augustmus in scriptis scaucnlibus , iu A librum suum pro Tl.eodosio, et < apHd eomdem Dlii 7* eo etiara libro " qui de Doclrina Chrisliana inscriplus isi, quein forte post duns aul tres anoos conscnpsit : quod opus a Paulino excepisse Augiislinuiu vero si- mile est. Dicil pmerea i> Auguslinus se aud.i.se a iratribus, Agili, ul videlur, el Roinano, contra paga- bos scribere Paulinuni : orat igitur eum ite sibi du- bilet mitlerequa. scnpserat: Nam pectut luum, in- quil, « tale Domini oroculum ett. ut eo nobis iampla- eila et adversus Iuquacissimas qucesliones explicalis- sima dari responsu prwsumamus. Haud scio an hoc ppus Theodosii panegyricon fuerit. Cuin eniin refe- rat d Hieronvimis Paulinuin liujusce principis apolo- giam scripsis.e. ibiqne de ejus legibus traelaie, p<>- terat hic tueri leges impriinis contra paganos san ritnum commendabat Vigilanli.ini qui idcirco r a divo Hieronymo honohfi e ac peramanter excepius cst. Cum vero Hieroiivmum inler et Jobanncm Hreroso- lymitanam Ruffinumque exorla esset maxima dissin- sio, » in islam rixam et cor.iroversiam venit Vigi- Jamiiis, et adversns Hieionymum locutus est : ab eo taraen supplex veniani petiit, apud eum invenit gra- tiam, deinde ex Pala-slina disces^um inaturavit, et in Olllias reversus " librum edidit contra HieronVmum qui respondere coactus esl. lnsurrexit etiam postiiii Vigilantius adversus lidei eatholice dbclrinum , r.i- versosque disseminavil errores quibus ba.relicoi-i.m GaHiu. prlncipis nomen mcrito obtinuit. En mrserri- inum hominis statum qui divino benefieio , quo lcit • " — ™ ">•"""■ mui »nini. ueiieuao , iiiih ti citas, easque ab n.juria vindicare, respondendo ob- B sai.ctis conjunclus erat, ad salt.tem non usus nt liv.|i,tnilui- •,!, ,.il,,,,,t. .-,,..,, ., ..„!:.,: rii ._.• . uoua .... jeclionibus ab ethnicis contra religionem Christianam allatis. 5. Quod « Auguslinus episeoualum suscepisset, et hanc Dei curam meruissent Afncaiue Eccfesice ut verba coclestia ex ejus ore pcrciperent, id maximum Paulino gaudium coutiili». Sialim ' posl duos dies singularis l_cuti_e causam Konianiano per litleras jn- timare properavit. b Panes quinque ipsi et iilio Li- centio misii " ad quem eodem f-mpore , et 1'one in eadem charta vel saltera in eodem fasciculo, rescri- psil soluta el slricla orationc , quo iropulsu > Augu- s ini a seculi van.talibus , bujusce juvenis animiiiii abduceret , eumque hortarelur ut saluli sua. provi- tleret, CAPUT XXIX. t'er X igiluntiuin , qui tnule rem gerit , Hieronymo scribit Puutvius. Summa liumilitute sacrw lectioni incumbit. 52 *• Dubium non est quin Severus et Paulinus hoc anno sibi invicera litleras dederint : quac desi- deranlur. Quautura ex i «liis episiolis assequi pos- sunras, signiflcabat Severus sperare se nos posse fore ut Nolam Pairlinum conveniret , et boc sibi su- pcresse ut litlerarum solatiis se mutuo recrearent. Paulinus ' lamen eum invilare non destitit. Severi lilleras Paulino redifidisse debuil Vigilantius, si in Pal_estinam hic ipse profectus est , quod ilcr ! post aiiuiim 5'J6 susrepisse non potuit. llluc m delulit lil- teras Paulini ad Hieronymum , qui " tanti viri lot quorum laraen caritas non sine mercedc, cuui virtu- lem qnam ejus animo inditam piitabant venerati sunl, et ea benig e in illo cxcusaverunt vitia qu.e lanto fore Ecclesia. delrimeoto non arbitrabai.iui. An allatce ab ipso Paulini epistohe responsum per eurodem deJeril u Hieroi.ynt.is , ince.tain est Nihil adversus enm dixit, et ijus reliqtiit arbitrio refefre Paulino quomodo ille ab ipso exceptus uierit : satis tameu indicat nescio quid moiestum et grave imer eos accidisse; piurimuroque iaudat Pauiinum 2. In hisce • duabus cpistolis Panlin.im in s..Cris Litteris iirsiituenduin slippoi.it Hieroiiymus : quod inteliigere esl de trauiiis a Gr.rcis inlerpretaiioni- bus. Ncminem enim feie reperias ex Patribus qui C sacras litteras frequentius iu sc.ipiis adhibeal, illas ubiquc inserit , ubique ad eas alludit , et pra claris- simas noiiones dctegii , quamvis obiter : idque 53 advcrtes a primis ejus epislolis, ita ut cuiquaif. du- biuai non sit quin iis le«endis, evolveildis, n.ediiau- dis, ab ipso Hispar.ico seces<-u tolus iucubuerii, ct ardwB pietatis et caritaiis quibus ea.ura iiiielKctoru assequimur maguos inde scienlix fontes liauserit. Ipse eliam Hieronynms 5 post paucos annos cum di- vinarura periude ae huiuai.arum iilteranim perituiii esse agnovit. Cum vero alios erudire non iiilcmlcrel, iis proculdubio ad propria... redilicaiio.uii. vacalrat simplici veritaiis i.utu.iu, non studioa difficttltatuni inquisitione. Quamobrem bac de re coir-ultus nnili uti* quam rcspondere prtesum.bal, y indig.ium sc ratus . „„ ...^, ,,,,j,,,„„, , ^ui uiiii vin 1.01 qudin 1 esrjiouuere prasuiiKuai , > inu.g.ium sc ratus anoos Cbri=ti servilio addicti insignem pietatem do- D qui divime revelationis baberel fiduciam. Summa r I niilhii r-l«.-. _. - ctrinamque summis prosequebatur laudibus. Ab eo quasrebat Paulinus » quam in statu suo monachaii deberet inire viam ; et videbatur quodaro tencri de- siderio Hierusalem proficiscendi , loca sacra invisu- ru<, ut forlasse S. Hieronymo propior iis pwceptis iiubuerctur , qu:e in priori epistola jam reeeperat Hicronymns de sacrac Scrir.luraR lcetione se ttaditu- rum Paulino. Witteba! p qi:oque ad euui Paulinus hurmlitale in dubiis eos consulebat qui sapientia: et scientise laude in Ecciesia illustres ha.erentur ; quod poslea (ibseivabiinus erga Hieronymum, Ruffi- nun. et Augustinom. Expusitionem in quoedam Siti- ptunr loca ab Augustino cum aliquando quajrer. 1 1 ait : yt«r si forte iucida sunt, rl milti cidenlur ob- scura,nemo ptvdentium filiorttm qui fvrtede nostris ut Itora lecliuneultz Itnjus circa le ttetcriut Jc imimettlk • Lib. 11 c. 28. kjxug. cp. 51, n. 8. « Ibid. « Hieron. ep. 15. « Paulin. ep. 7, n. 2. 1 Ibid n t « Ibid. , ,.. ... ► Ep. 8. Aug. ep 27, „. 6. 1 Paulin. ep. 17, „. I. * E,.. 1 1 n, 12. 1 VMe 1 lieron H stor § 88, 8,. Ibid ^ 144, et ib.Hieron, advers. Vigilarit. ■ Hieron. ep. 15. - I!ieiofi. eo. 15 et to. >£.p. Ijo, 1. III. 7 Paultn. cp. 43, n. 5. ' Ep. SU, n. 1. PlTKOl. LXI. 3 75 S. PAULINUS NOLANUS LPISCOPUS. 76 ,nea rideal, sed polint de benevotentia (raterna cariia- A Husas precalus, sed divino invocato Chrisli numine, . «... ..-.j. ...:...„ „„..,.v.„c qui Asin.r. quon.lam orasolveral : citatque illu.lpoe- /is (aveat instruendo, ut eflieiar mdenlium parliceps, el ex Uoctrina lua illuminatis menlibus considerantium mrabUia de lege Domini. Videlur qu* non inlelligc- l.at inter legendum adnotasse , ul eorum intelligen- liam ab aliis exquireret, diflicullatem vero anlequam proponerel ita discutiebat, ul ejus solnlionem ferre attinge.el. Unde ad enm Auguslinus » ; Multa quce ma in eoquod x anno sequenii edidit. In huncaninun referimus epistolam undecimaiu ad Severum, qni non modo onines u obscrvabat oceasiones ut ad eum lilteras daret, sed niilteliat quoqne ex suis quosdam, de quibus postea Panlini sanctilate et cxeinplo ad pielatem ronversis, ut de filiis sanctis et de bencdi- attmgerei. unae au euiu «ujumujid .. »«».™ ..-- uiemicm i>,inc»=i=, uv „„ ....... - — sisli, et quwrenda admonuisli, et quwrendo docuisti cl;1 j„ Doinino prole gloriabatur ipse Paulinos. Sic ■ .. •_. j„ w;o™.»/,c fi tmmrit ncciler. Ct v n^ nunrnm uuim hnr »nnn ad eum lllisil SeverilS per puerum suuni hoc anno ad eum ntisit Severus epislolam, in qua * ipsi se longe iuferiorcni reputans asserebat ainbos in agro, hoc est in lala seculi via, inventos, alterum assumtum , rcliclura alierum. Fa- tcbatur J insuper pauperlatem ejus se dcmirari, scd borrere; quam velle se, nec possc assequi conlen- I. Epistolam nonara hoc, ut videtur, anno scri- * debat, ut habens vic.un, et veslimcnlun. boeconten i. i/umuiou. , Mu.jmns- rm im.lat.d nim enim inlerrogando dispulas, et qnwris acriler, et doces humiliter. CAPUT XXX. SS. Delphino el Amando scribil Paulinus. Vitam S. Marlini miltit ad eum Severus. psit Paulinus ad Amandum, una cum deeimam ad Delphinum. Jam lum b' in ipso Hispauico seccssu Paulini et Amandi litterarum interccssisse commcr- i ium observavinius; « quod etiam Nolae tenuit scrva- vitquc etiam cum Delpbino : cujus litlenc spiritalia Paulino erant condimenla, quippc qus d spirilali sa- pioiitite sale, quo ipse in baptismate fucrat perfusns, eondircnlur, ut illius saporem servaret. Paulinus • vero religiosa quadam cga eum ohservantia plcna urbanilalis et bumilitalis responsa dabat. Liberius f cum Araando agebat, et incharla familiarius indi.os pietatis sensus cxponebat, sermonc quidem mellifluo, q.iem Paulinus alioqui vocat ineplura e. lemerarium. Gum vero s Amaudus patris communis Delphini au tus esset, nihil ullra diem cogilans ; cui imi.audo imparemomnitio sc censebat. Deinde z adjungit, pro- feclo per jocum, se credere ita eum fulurum brcvi pauperem, ut ulleiius eum invitarc non auderel; cumque »■ horluli causa rcliquisse Ebromagum. Vi- detur adenm siraul bb misisse vitain B. Martini, adhuc vivi, a se conscriptam. Responsum ex Severi « pie- tate erga sc exorsus est Paulinus, et de ea lusissi- mas illi gralias agil.virt.itemque ejus dJ multisdeindc preconiis pnedical in quibus Martim historiam insc- rit. Illimi « serio increpare videlur quod dc paupcr- tate locutus infirmum se iii fide et Chrislo diffiden- tem prodiderii; ct " profitelur se vel panperrimum nnmqiiam invitare enni destitulurum , et quam slu- Gum vero . Amanuus pa.ns com.u u„ . «-. . .... -u =- h()rlalul.UTU. Curaque nequaquam Severus ribus litteras ejus msmuasset, sanctus .lle v,r a Pau- ««"__' _ * ^ dcdmam lino » peliit lilteras spiiitali salc condilas, in '< quibus prater oflicii nccessitatem sermonein de Scripturis iidjiceret quo thesaurum cordis sui revelaret. Exinde piam sane et hurailem, camque decimam sciipsit opistolam, in qna dicit i Delphinum htcc sane juste ab eo repelcre, ut depositi sui debi.urn, et ul scminis germen exspeclarc, sed vcrcri se ne pro irilico tribu- los 54 ct pro uvis spiaas edaL Conquerilur k deinde amice apud Amandum qimd lilteras suas Delphino exposuerit, ct > de variis iisque piis apud eum ser- monibus disserit, quibus m aliquid deesse credilur. Posl morlem Theodosii, anno 395 vel 598, Medio- lani " Ambrosius marlyris Na.arii corpus reperit, • aliquas ad S. Paulinum reliquias perferri e uravit, _. qui id muneris humillime recepit. Ab eodem forte quasdam i-eliquias SS. p Vitalis ct Agricoke, i Gcrva. sii quoqttc et Prolasii, raartyrum Uabuerat. ANXO ciibisti 597- 2. In quar.o natalitio in S. Fclicis laudera r car- mine, quod ad hunc annum referimus, s.mc.i hujusce confcssoris referl hisloriiB primordia, idque ■ non polliccatur se venturura , idcirco epistolam deciniara septimam nonnisi post duos annosxollocamus. Quam Severus B. Marlini vilam scripserat, jam eam obser- vavitnus missam ad Panlinum , qui ee illam primus Romaui altulit, in co sane itinere qnod circa fesliun SS Pctri et Pauli snliius erat suscipere. Hone li- brumo.nnessititre. Eura Paulinus b» per Italiam nec- non per Illyriam ilisseniiuavit ; nec pielas cjus erga S. Feliccm glori.e B. Marlini quidquam invidebat, quin ctiam infusas a Deo in animan. sanrli h.ijus episcopi virtutes praclaras religiose venerabatur el miraba.iir. CAPUT XXXI. Yim cuidam sanclimmo presbijtero illatam arce Paulinus. 55 1. Boc auno ponciidara duxiraus episiolam duodecimam ob causam cujusdam presbyteri de qua . . subflnem agitur. Inscripta csl Amando.quem 1 1 epi- stolarum Paulini nusquam ollcndii prolixitas; in.rao npvas el ampliores ille poslulavit, cujus ut desiderio satisfacerei, hanc ei prolixioretn ceteris scripsil Pau- 1. I ibid., ... "2 et 5. 'Mb\ »•%-. I »Vi. o:' ' VitaGall. Ambros.l. «. c. I • NuKn. h i.,.,l.'3. c.20. " EniMt. r2. n. H. u Ibid., n. I. 77 PBOLEGOMENA. 78 nus, » ia qua clcganter cxponil iiiiquani lumiiliiatem, a rnni ctiam pro ipso bonuc voluntatis afleitu inatue- rtint facefe quod cxpcdiebai, quam quod licebat, et diclam douium sancto presbylcro, etiamsi propriam non probaret, rcstilui lamcn sine aliqua difficultatc jusserunt, ut eain, si de suo juie non pos-el, de iilo- ruin lainen munere possidereL Laiuui illud mintiuin accepit Paulinus » cx lilleris Delphini et Amandi, qui, ut verisimile est, niillebant ei pariier edictum l)a- ducii. lta et x planctus presbyteri in gaudium cou- versus esl, et qui gratulaliantur cjus nialis confusione perfusi sunl; et vir iste sanctissiinus y bujus liberali- tatis gratiam pcrinde pra.dicabat ae si indebilum inu- nus accepisset : neque ipsc solus, sed ' donius ejus lota gaudens consonis Capuana. Ecelesia. et urbis graluiationibus non cessabat Doiniuo benedicere. dam sancto presbytero vita et cclate venerabili, qui B Oral Paulinus Amandum "* utlios proceres ullrasolU et sanctain superbiaiu a seculi vanitalibus liberam, et praeceptis subjeclam divinis. '' Portitoi bujus epi- slola; fuit Saneniarius quem ex servo liberium fece- ral Paulinus, ut sub Ecclesice Burdegalensis auctori- taie in donio Doinini serviret dclegalis ad parentum iusius nieinoiiain obsequiis. « Alleram scripsit una ad Delpliiuum, qua; periil. Agit apud Amandum ut san- cli presbyleri Exsuperii opera in Ecclesia; casa lerru- lam Sancmarius, qua viclum suum procuret, acci- pial. Forle a sancto Pauliuo ager ille concessus fue- rat ecclesia; in qua paientcs buinati erant, et cu.jus regimini prafeclus erat Exsuperius, qui inagnus ille vir d postea episcopus Tolosanus crcdilur a Baronio. 2. Agit quoquc cum Amaudo Paulinus " dc quo- injunain gravem el alienarum jeJium exsilium palie- batur. ' Is profecto Basilius celcberrimus Capuansc Ecclesioe presbyler, de quo in lilteris anno sequenti dalis agit Paulinus. ls, inquam, erai s adniirabili pie- tate senex, u cujus erat domiis qu.c per vim illi fue- rat erepta a divitum quorumdain bominibus, qui > quidcm divites in Campania prjedia babebanl, ita ut afflictus I senex in alienis aidibus veluli exsul agere coactus fuerit : nec deerant k perversi boniines qui veneiabilis senis dolori et malis gralularentur. Vide- luc h.ee injuria a gesUe rci autoribus Christianis luis- se profecta, cum eos Pauiinus ' vocet suos fratres et 01 ftlios. Burdigalam " sccpius veniebani : itaque ° Pau- linus Delpbini et Ainandi opem implorandam duxit qua de saucti presbyteri negotio cura a se suscepla C haberet patrocinium. r Ad Daduciuin igitur unum ex illis proecipuum Pauliuus epislolam transmisit, i cam- que apertam Amando ut ejus rei momeutum et ne- cessariam agendi celeritatem agnosceret, ac peliit ab eo ut ipsius et Delphini, cui profeclo scribebal, com- mendatio litteris snis accederet; faceretque ut Del- phinus, si Daducius in Galliis csset, sine dilalione per conservum fidelem et inipigrum , vel clericum ex suis, vel unum ex Alingonensibus eas deferelulas curarel : quod cei teinditat Paulinum olim quoddain jus in hunc agrum habuisse, quem forte Ecclesix Burdigalensi douo dederal, r cujus Ecdesia; quondain fuisse per multos annos comperimus. Paulini • litte- ra. cum Delphini et Amandi commendationibus con- tum afleclum diligat, et si forlc ipsi Burdigalam ve- ncrint pioesentibus gralias etiain de Paulini sensiiuiu ac viscerum afleclione reddat ; vel si tarda fucrit co- rumcopia, dignetur eisgratulalionem debilam et me- rilam benedictioneni operis sui miltere, ut sciant ct intelligant quam acccpltim Deo sacrilicium dederiut hac obedienlia fidei sua;, qua Paulini pelitioncm iu Delphini et Amandi interventuexorabilesrecepcrunt : quamvis proprie nominebl lilieras ad eosdaredecre- visset ipse Paulinus cum quis cx ipsorum homiiiibus e Cainpania Burdigalam se couferrel. CAPLT XXXII. Pammacliium de morle u.xoris consolalur Paulinus. Ex Delphini cegritudine captat ImmUitalis maleriam. ln ejus gratiam scribit Anastasius papti 1. Paulina, sancla; Paula. lilia, ct iixor Pammacbii, diem supreinum ct obiit circa lineni anni 51)7, Pauli- nus dd nonnisi posl mullos menses mortem ejus co- gnovil et propter loci remolionem et nunlioruui ra- rilalem.eamqueaccepil ex lilteris cujusdam aniici e° Olympii scilicet, idque " in bicme; cujus tempestatis inclementia et solita valetudinis iniirmitate proliibi- tus cst ne Pammachiuni ipse adirot, ul in votis ha- bcbal : tulit enim 66 gravissime amici dolorcm, Cum eum igitur adire non posset, prolixam illi epislolam scripsit in qua primo pias ejus lacrymas" in funere conjugis , lum deinde impensas pro defunela. solalio egenis eleemosynas laudibus prosequilur : qua. ulti- ma pars epistolam olim 53 fere inlegram occupabat, junctce optatum exituni habuerunt. ^.Jjuvit ' Deus D cujus erat ad Aletbiu.n inscriptio. Yerum oslcndit h^ paupcrem bunc presbyterum de mendicitale, illumi- navit et humiliavit alta 5(j diviium corda, qui per cxigni domicilii juslam restiliitioncm anemun. sibi in ca-Iesti tabernaculo pauperis sancli , a quo invicem recipientur, hospitiom paraverunt. Sicque" non mo- do, cum possent iransgredi, non sunl Irangressi; ve- Chiffletius errorem esse manifeslum, ct totum hunc Iocura perlinere ad epistolam tredecimaio (olim 57), quce est ad Pammachium. Fuerat semper i • Pamma- chii memorPaulinus, et 57 lamenij congrua humi- litate silentium servaverat, donec urgente e.uiiale operlum pectore afleclum reclusit. tk01ympius,a quo .' Epist. 12, n. 7. blbid., u. 12. « Ibid. d Baron. an. 405, § 61, » P.iulin., ep. 12, n, 12. ' E» 14, n. 4. nEp. 15, n.2. k Ep. 14, n 4. ' Ep. 15, n. 3. i Ep. 12, n. 2. k Ep. 15, n. 2. i Jbid n 5. "Ep.l2,n.l2. °Ep.l5,n.5. " Ibid., n. 2; el ep.l4,u.5. r Ep. 12, n. 12. i ibid. ' Vinel. in no- tis ad Auson. s Paulin. ep. 15, n. 5.1 Ep. 14, n. 4. " Ep. 15, n. 3." vlbid., n. 2; el ep. 14, n. 3. " En 15,n.2. )Iliid.,n.3. ' Ibid , n.2; et ep. 1 i,n. 4. «» Ep. 15, n. 5. t>Mbid. " Vide Hieron. Histor. §!07. ddPaulin.ep.l5,n.2. «lbid.,n. 1. " lbil, n. 2. f.lbid., n. 5. bl< Cbifll. p. 8 et 20. " Puu- Im. ep. 13, n. 2. ii Ibid., n. 1 et 2. " Ibid., n. 1 19 S. PAlJL.NIfS NOLANl.S F.PISCOPlS. 80 irtortem Pau_ina_ acceper.il, et quem frtttrem appellat, A non lugc.il : quod pnrs. rtim dicit, ul appareat quam 1 - -■ _ _ _____._. '!_''■ __.._« . .. , 1 l . t , .1 > . - I . ___•_-__! _ ".. r>l 1 ,_ • «__ I. I I 1 I ■_ I .'. . - I _ I _ > I 1 1 I I I 1. >C t 1 *'H_. , 1 I 1 in excusis eodicil.us vocalur epitcopus. ¥.* qiioeolli git Chiflletius jam faclum Noke episcopum Pau.ii.um ; ipsc autem in quodam manuscripto codice, Begiosei- licei.quiolim fuit Puleanorum fratrum, episcopi.vo- cem deesse faletur ; quse tamen si foret addeivda, fa- cilius fuerit credere Panlinum s cribentcm polentl domino , cum ipse talis esset et sacerdos, episcopum voeasse frfrsm exlra consuetum ordinem, quam ip- smn Paulinum jam hoc tempore crealum episcopum ; inde emm oriuntur dilficuilales ex quibus Chiffletius expedire se non valeret. Quod enim dicit Paulinus " sub initium hujus anni S. Felicis nalalem sibi natali pro.irio esse cariorem, non video quid inde difliculla- tis orialur si illiid de die nativitatis ejus interprete- mur, et si pariler hanc solemnitatein, quam comme- morat, intelligamus S. Felicis festum diem, non Pau- lini, quod imprudeiitcr credidit el admisit Cliifllelius. A.YNO CHRISll 598. 3. In quinto de S. Felice c3Tminckiiatalitio h.rjus sancli confessoris historiam absolvit Paulinus, quam in poemate r anni superioris Inerat exorsns. Sub ini- tium hnjus anni vel sub linem-pra.cedentisex Severi famulis Paulinus d epistolam accepii, ubi boc ipso anno ad eum se venlurum pollicetur; hanc enim se ■mscepturum peregrinalionem « plus quam semel pol- licilus esl Scverus. Duhium non esl quin Paulini lesponsum acceperit, sed desideratur. Ejus pueros f ante a_statem el S. Petri fesluin remisit. Hoc anno oliain, s duobus scilicet annis anle eonscriptam epi- ^ siolam dceimaiii nonam advenisse h Cardainalem in diebus quadragesim». ad Paulinum, et a i Delphino ac Amando litleras aimlisse credimus. Paciebant euin cerliorcm i de negotio Basilii feliciler gesto, d« quosatis anno supcriore diximus; el prx-terea tle diiiiunio * ac gravi morbo Dclphini • febrium ardere ct variis humoribus vexati : sed eodem indicc ■ et asgriludinem et saiiilatem cognovil. Ex boc morbo grandem caplavit Paulinus humilitalis maleriain, Delphino dicens » : Si vot vix cilra verbera cast.ga- tionts evaditis, nos iniqui et peccatores ubi parebimus. « Brcvissimas quidem Bclphbius Irlteras, PauUno la- men gratissimas, misit. TJlrique i> post Pascha Do- mini fccit responsum , illudque citra dubium per Cardamatem, i quein ad id usque tempus retinucrat D » qui ejus servus fuisse videhir, ab ipsoque traditus Dclphino et Am.indo. Cardaniatem olim mimum egisse, " eumque vino fuisse dcdilum cenjicere lieel; verum' Amando magistro « omnino rmitatus <-_t , ita „t clertcus factus fuerit, atque a PauAino ul lalis af- locti. fralemo exceplus. ■ Confamulum eum vo< at, el gloriatur quod • sibi quotidianus prope conviva csse sobrius essel factiis; addil tamen * cum pnst Paseha murnmrasse, quod cibum non sumeret ilonec ad ve - sperum declinaret dies. Ad quem cleri gradum fuerit provectus non innolescil. In scriptis biennio post litteris J dicitur a Delphino factus cxorcistn. Jam 7 senex erat c' canos habehat, sxpissime tamen 58a,,Molam Burdigala se conlerebat; cumque asse- reret 1,b mulierem suam debllem et ideo inulilem sibi esse , Paulinus cum de eo aliqnanluhim jocando in cpistola ad Amandum verba fecil , serio pelil ut ei aliquoil mancipiolum , aul qmedain ancillula prwsle- tur. Primum NiceUe episcopi Daeico iier Nolam ad annum 59_ vcl 399 referendum est , cum i» secundo « postquadricnniumibi adfueril^ad natalcm S. Fe- B livis 14 Febtuarii diem anno 402. Sed fortasse plu- ribus alias de illo Niceta eril dicendi locns : moilo addam Paulinum arctissimam cum illo junxisse con- sueludinem. 3. Eo ee a no vigesima sexta Novembris die Siri- cius papa obiit. Anaslasiiis qui ei successit anno eo- dem , f ' ubi p. iinum poleslatem carilatis suce Paulino offerenda. habere cocpit , eam illi ingerere piisshna afloctione properavit. Cum ad illum dc hac promo- lione scripsisset ei Paulinus , gratissimum ei fuil hoc bencvolentix argumentum , et brevi pust ordinalio- nem suam epistolas de nomine Paulini ad episcopo. Campanirc misit ptenas f. religionis, et pictatit, et pa- cis , quibu* et suum declararet affeclum , et aliit bmi- gnitatis tute prccberet exemplum »sso cimiSTi 599. CAPIT XX.XIII. De Tlieridio ei Pvstliumiano Pautini amicit, el de Jo- vie ejus cognato. 4. Cuni Pauliiinsbhduobusa(iwssuperioribusquid- quid ad S. Felicis Vitau. pcrlinchal -carniinibus retu- lisset, in scxto nalali ' ' eisequias ejus commemorat, faciique tiimnli n.euiionen. ipsi primum erecli, nec- non inagnifici fempli quod dcinde fuerat superscdifi- calum. Ea cliam narral i i genci'atim qua?- ibi liebant miracula; sed pluribus refe.rt jucundam cujusdam " rustiei hisloriam cui a S. Fclice restituti suui Wh ves a latronibus'1 .ibducii. Eodem anno conligit ipsa natalis S. Fclicis nocte n->Theridiivulniis et iniraou- losa cnratio, quam Paulinus anno sequeiili versibus clegantcr describit. Hic Tlicridius , qucm »" fralrem suum vocat, "" e pairia sua aliquanlo ante exicrat, et i>er maris et terrx. pericula conlemta venerat No- lam, ul S. Fclici se dicaret cum aliis Dei faniuhs. lileesi dubio procul ri Theridius quemalibi Postbu- miano adjungit, quos sanctos ct reJigiosos viros vo- 81 PROLEGOMENA. cat, qui e patria discesserani., Gallia scilicet ut pro- babile est, et in Campauiam ipsius causa venera: t. Ita aiibi loquilur de Theridio, qnein Theridium mim vocat» : Vir, miinus a Chrislo iniln, Vir pacis, ei \ir leRis, el vir graiiae, Ret|iiies, vouptns, inensniea. Veriim hic Rom« el in dorao propria mansisse vi- detur. Credere non dubitamus illum Poslhumianuni, enin esse qui maxime celebratur iu Sulpicii Severi Dialogis, in quibus apparet eum b ex Aquiiania fuisse oriundum, eumque aiite illud teinpus iler in Orien- lem confecisse, illK]iie Hicrouymum Belhlecm fuisse nolum. Inopiuato Dci munere crant allapsi Tberi- dius et Poslhnmianus c ignoii Paulino, qui niaxi- mam in illis elucere virlutem comperit, et in ea qua se existimabat beatum gratia eos tantum increpavit quod se familiaritatis ac notitije Severi expertes fa- lerentur; 59 neque quidquani sludiosius mandavit pxofieiscentibus d e Cainpania iu patriam suam, quam ad conspectum Sulpicii Severi complexum ibid., 11.6, * Ibid., n. 4. 5 Ibid. » lbid., n. 2 et 6' " "!?•■ "• ' €l *- bb u»»0-'" "• 6- cr «>>fJ-. "• 2. M Ibid., 11. 1. « Ibid., n. 2 el 5. " Ibid., n. 5. a Ibtd., u. 5 el 6. * 1 Ibid. 11. 0. 83 S. PALLINUS NOLANLS fcPlSCOPUS. 84 cula virtuies viroriun in historia tam clarorum emi- A qne viiiorum, quibus anima non Dco serviens tervtre euerint; si " per fala intcliiganlur astrorum effectus, aslra quidcm esse minimas r.oslii istius niuniii par- tes, quse Dei volunlati parebunt; b extra hunc sen- sum Fala , Parcas et Fortunam cassa esse nomina, qu:c, cum oiiini specie careant, nec quidquam pro- ducere valenl ; mirum item esse Plalonem e ipsuni adeo abusum esse humanis auribus inanis arrosan- lia facundke , ut ridieulstm aniiis fabuloe cantilcnam iinn erubeseerel scriptis snis inserere, in quibus de divina etiam nalura disputarc audebat. Postquam sic probavil1 Dcnni esse cl noslrun) cl oiiiuiumcreatorem ac dominuni , addit e : Et qttia quanlus. quanlus esl, bonilas, el sapientia, el origo ration.s est, nillil nisi ratione constituit, ei ad niaterium suw bonitatis damiialur : qttw deinde ut proprii status exsul, per oni- nes cogilatiwmm suan>.m,aul aiicnarum opinionum de- vias vius sparcjilur, per philosophos vaga, ac per ario- !os curiosa , sitperslilioni reitgiosa , religioni pro[ana, spem inler ac metum scmpcr ambiguis affeclionibus pendcns. liinc omni vento cujuslibet doctrime circum- lata, quia dicini limoris vacua sapientiw caput uon liabct. Finein facit 8 eum rursus bortando ut tnittat errores phiiosophornm et ignoranliam, el sibi salis sit ab illis lingure copiam el ornalum , quasi quadum d.e hostilibut annis spolia cepisse, ut, inquit, eorttm nudiis erroribus, el vesiitus eloquiis , (ucum illum /«- cundite , quv dccipil vttnn sapientia , plenis rcbus uc- commodes ; ne vacuum ligntentorum, sed medulatum creavil. Ipsi omne quod sumits impendumus, el qute B verilalis corpus exomans, non soiis ; lacilura auribus, illi placila snnt, sludeamus discere, et fucere curemus. Tunc de[a'cata mcnte purius inuciites, videbimus hanc esse verilatem , ttt a beo sinl cuncla qtue snnl; et hauc esse conseqnentittm , ut omniu Dei fucta pulcherrima sinl; el nonsit malum, quod bonum habeal autorem, qiti cunclu per mundnm noslris usibtts prwpuruvil , <( noslris utilitaitbtts agil ; et itti islins universitalis opus ■condidil, ul ttlia ttd servienihtm , alia ad exercendum, alia ad dvminanihim creaveril. Rursus urget eum gravius ' ut verilali parcat, non ei abesse aut vacalio- nemttul [acuttatem; occnpaliones el tribula inipedi- mcnlo non futura quominus Dei discat sapientiam, cum eum a studio oratorum philosophorumque Grx- conim et Latinorum non arceant. Yacal libi, inquil s Paulinus, ut philosophus sis, non vacat ul Christia- C nus sis. Verte polius sententiam, vcrte facundittm. Nam animi philosophittin uon dcponas licet, dum eam (idc condias eireliqionc, conscrlis ulare saj icntium, ut s:s 51 l)ei philosophus el Dci vatcs ; non quwrcndo, ted imitando Deum sapiens ; ut r.on tam lingua tpiain vita ertiditns, tum disscras magnit qitam [ttcias. Ltque aliquid solid.c u ulililalis e poelaruin fabulis cducat, perniciosam inaiiium litlerarum dulcedincm , et oir.- nes rerum (emporalium spccies dicit esse similes vcl radicibus Lolophagorum, vel Sircnarum cantilui-. Pr.Tterea optat ut possit plane omnia ' exuere , ul Dcum iinum iuduat Jovius, eique vel nudo ex islius mtuuii salo liceat evadere. Coneedit tamen ei J ut dividal cum Deo; habeai sibi et suis cuncta qtia: possidet, modo sc , ingcuiique facidlatcs ac lingux f) opcs Deo dedicet. lllico, iuquit k, ut ad supema pe- nelrulia acicm mcntis iiitcnderis , aperiet ad le [ticicm suain vcritas , leque ipsum reserabil tibi , quia > eum homo Dcum intelligere noluit , diguns fuit qui sui ipsius ignoratione feriretur. Addil "' bomincm supe riorem omnibus crcaturis irrationabilibus,parera csse ceterisonmibusuniDeosubjeelis: llacmcdiocritalc.m- qnit n, hoinotemperalus, neqtie a sahtlissorte detabititr, neque a dignitatc naturw, fitque consciits veritatis, com- pos sapienlim , servus justiliw , liber erroris , dominus- « En. 16., n. 4. » Iliid. r Ibid. J H.id., n. S. c Ibjd i lhid. , n. 9. k Hiid. > Ibid. "' lbid. » Ibid., n. 10 rlbid., v. I. 'lliid.^v. 5'Jet seqq. l Fp. 17, n. 1. sed el mentibus hominum profutura medileris- 5. Praeler ill.un epistolam in qua Paulini ingenii acumen, ipsiusque scientia magis quam in aliis elu- cescunt, poema p eliam Jovio dicavii, idque forsan tcripserit paulo ante, in quo cum hortalur i ut vo- veat studium el operam scribendis lau.'andisqKe Dei miraculiset potenlia. Sic ail ': Incipe divinis lanlum darc pectbr3 rcbus, Subreclosque Den sonsus ailollere lerra Mos oculis cn-lo nova lux orielur a| erio, lulrabilqiie sacer l:>ciio per operla nicatu Spirilus, ctlaeto qualiet lua visrera flatu.... (Juanio major ab liis c> del libi glofia rnptis, ln quibus et linguam exercens, meuicm quoque san- [ciaiu Erndies; laudemqne simul, vilamque c»pesses* Dua.qne legescalu», et srrihes inii acnla sununi Vi ra !)ei, Miopior >1 s*ts. e'. cariur ipsi i 5sn llco : queni dum crcdens miraris, amare ln i i. s, et aniando Deum rc.laniabere ChriS".0 Addit insuper Paulinus eum edocendum » in libro Gcneseos qua* sii vera mundi ori;,'o, apud Johannem quse dc DeoetChrisio sii credcndum, cte., in Rubri niaris transitii cl JonaJ lii»ioria Dcum, non fortunaiii, niari dominari et teni, estalibus; in Josue et Ezechia solem et asira illi obtcmperare, nec faio vitse nosii-.c curriculum regi cognilurum. Quid isla apud Joviuni valuerint, non innolescit, constat sallem bis Paulini cxcrevissc 62 carilatem. lllius ad Jovinni pocina iifinnumquam S. Mamerli fratri Claudiano Uibuiuir : quod uiillo fundamcnto stabilituiu vidciur CArUT XXXV. /Eger I'i:ulin> s Sutpicium Severvm lolo snpcnore anno a suorum pue- rorunvdiseessu usque ad hicmemSuIpicium Scverum exspectaverat, a quo cum non accepisset litteras, nec reliquo illius anni lempore, nequc sequcntis ini- tio, credidil cum idf«- non niisisse lilteras, quod ipse adfuturus csset, ct id.ireo «ingulis cum dielin^ cy- speclabat. haque Roman « «d venerabilem solcmni- b Ibid. ° Ibid. ' Ibid., n. X. i Cann. 19. 'i Ibid., v. IW i Ibid., n. 6. o Ibid. , n. II. ' Ibid 85 PKOLEGOMENA. S6 latis aposloiieic diein adveiitaiilein « profeclus esl A vissi|lie r cognoverat a Tychico, quem S. Viclricii solemni consueludiiie,(> prajsumens illi ampleclendum slbi carissiiiiuiii Severun). AbeAnastasiopapa blande, peraioaiiter ae honorilicc exceplus est; :il (l Severi sui conspectu frui nou valuit. llaque liliens qua: ejus noinine ipsi reddilse sunt se eonsolatus esl, in qui~ bus c causatus infirmitatem suam Severus illi f spem pnesentix su;c adimebat. Has litteras Paulinus acce- pil ab liomine 8 ciijus ct vestis et facies minimc sa- piebant monachuin, aut eos quos ipse el Sulpicius Severus ad tale commcrcium eranl soiili adhibere. Etenim is servuseiat unius ex ainicis ipsius, nomine Sabini,qui Severo proxima eral affinilaLe conjunctus : quod ciuii ea in occasione 1'aulino innotuisset , cu- mulato lune Sabinum amore complexus esl. Ejus carissknum fratrem et fidelem ii> Douiino niiiiislruiu a|)pellat ; et lune 3 luxit negligenliam infelicilalis suse quod Victricii sanetilalem non saiis agnovisset et veneratus fuisset, cuin oliin Viennac apud S. Mar- tinuiii euin viderat, et iilins cicalriees non lambisset, Ad eum seribendi ' quxrebat occasionem, nec daba- lur, donec quod optanti oliqiiando non contigerat, id insperanli sibi provenit Konue quo accesserat Pau- linus; eodem enim lempore cum quodam calecbu- meiio" Urso concurritet Pascbasius S. Viclricii Ko- lomageiisis diaconus, in cujus T bumanilale et gralia qnasi quasdam virlulum gratiarumquc S. Victricii lineas, velut speeulo reddente, se collegisse dicit Patilinus; Paschasium eniiu cl institutionis Victri- vero servus haud scio an sit ille Marracinus quem B di discipulum el yiji comiteui - modestia mo Pauliiius h alio in loeo simili plane niodo depingil, et quem dicit alias sibi Severi litleras atlulisse. llle lameii ' Marracinus ad Severum pertinuisse videttir, qui illuni jusserat monackum fingcre, ut teslalur Panliutis qui eiim monachum inspiriialem vocal. Litleras ad Sulpiciuui Severum repeliit Sabinus a Paulino, sed nimium occupatus i lotos decein dies qu is Roimc r-gii, rescribere nou potuit; mtilto ininus domtiiu regressus, eum enim k gr.ivis opprcssit rcgri- tudo eaquc dinlina, sed Deus vila et resurrectio eoruin qui illi scmunl,. eum morti tradere noluit, ct verbcratum libcravit sperantem in misericordia e.ji:s. Cimi igitur revaluissct, ad Severum ' scripsit, et quesius estquod lantdiu eum fruslra™ esspeclassel, asserens " se de aniino suo spem istarn abjicere non C posse, qua praesumebat eum videndum amplecten- dumque sibi, cuiu toties id essel pollicitus; ni veni- rel, euin slaluenduro culpcereum in S. Felicem, nee eiini |:os-e eausari inlirmilatem, cnm Lot alias fre- quentaret pcregrinationes, el iteratis sa-pe inlra tinam astalum excursibus Turones Martinum visitarel , an vero vivum, aui morluum, ex hae epistola non colli- ges. Per p Amachium S. DeJphjui subdiaconuin Se- veroque nolissimum scripsil. Verisiniile esl cuni ss- mul detiisse iitteras ad Dclpliinum e! Aniandiim. Ex cnihibuilanien epistolis ad uiiumquedalisnulla exslat qu;e tioc auno poiiusscriptaquaniailcroadslruipossit. caput xxxvi. Ad licJrifiain saiblt Paulinus. Hieronymi ct Rnffini amicitiam colil. D 63 '• Hoc eodeiu amio et temporc jier Pa^olia- siuni Paulinus cpislolam decimam oetavam in qua eamdcm t suam segriludincm commemoral, scripsit ad Victrkium. iiujuscc iliristiissiini confessoris et episeopi Rotomagensis historiam describimus Dissor- lationc i, iii qua S. Paulini cum eo vidc commcr- ciinu. Cum ad Viclrieium iitteris dedit Pau vitam hu>us sauclissimi confessoris ct nr !m:is, :-sii!t-5 no- rum, cordis huniilitas, mansueludo spiritus, constanlia in fide verilatis ct sernio in omnibus saie condilus pro- babant. Itaque euni 7 praeter graiiam fraleruiin sacro diaconatus miiiisierio contiihernii eo venerabilius amabiliusque suscepit Paulir.us, quod isde Victricii clero, et corpore, et spiritu, esset. Nec illum ex Urbc ad Victricinm redire cupientem passus est prc- licisci, sed quadain caritaiis violentia emn perduxii Nolam, til diutius per illius pricsentiam quasiquadam S. Victricii gralia: porlione frnerelur. illius lamen 7 conversaiionis non mcdiocrcm consolalionem pei- didit Paulinus, qtii tunc lcmporis carnaii segriludiiifl affiictus est, ut jam :] -uperius observavimus. Nequc vero in infirmitate Paulini diimtaxat b'° Pasehasius contribulatus ct compassns esl, sed et in Ursi, quem indivulsum surc peregrinationis comitem liabuerai, gravissimo languoi e confectus est in quo Pauiinus se perspexissc asserit (idem ct carilaiem in Domino plc- nam.Tandcm labore a<: fide Paschasii, quein Dominus experiri voluit potcntiam apud se sancti confessoiis sui Fclicis, Urstis tisqtie ad mortem infirruatus depc- rictilo invenit salutem,et perc^Paschasii diaconi ma- nus Christo genitus in leclulo baplizatus rediit, licet adesset Pauiinus jam presbyter, etplures alii potuis- senl pnc; to esse presbyteri; Cuni autem d,i Crsus sana ct robusla esset valetudine, et Paschasnis ad Victri- eium redilum meditarelur, per ipsmn dccimam octa- vam episiolam suam ad Victricium direxit Pauiiniis, in qua cum '^ Pasehasiura 'Jiuiiiis apnd se retenlum exeusasset, Vietricium ff ad Morinos ct Nervios iu Belgio 64 Evangelium disseminasse comniemorat, et qtiemadmodtunse Rotomagensem Ecclesiam insti- luer.it et formavcrat; deniquecum martyrii i^eu w> confessionis texuil hisloriam, illius ' > videndi sununo se teneri desiderio significat, et coram in oie ilbus Christum adihirari atque venerari vclle;acJi luget infeiicitalem suam quod cuiii olim Viennse fuissct, iiiietus iste non contigerit, cum tamcn in manu fne- •Ep. 20.U.2.. i-Ep. 17, n. I. '■ £;■. -2i , n. I cl i. ■ !Im.I 3- " Ibid., n. i. f Jbid., ii. 5. I8,u. i. " Ibid.,n. '•. • Ihid. 18 "■ •"•• "■ Ibid. '''' ibid . e i' ibid., e. 8. ii Ibid * r\>. 20 Ep. 17, \- Paulin. i. !0. ' ii. I. n. -J. n. 2. ep. i8. Ibid., ii ' Ibid., «Ep 1 Ibid. n. 1 !. n. i <7, n. i. * liiid., ii. i. i Jhid., ii. I. s Ibid. , ii. 2. ' ibi.J., n. 5. "i ibid.. u. i. " Ibid., n e! 17, n. 2 ■ il.il. , n. i. '" Ibi.l., n. 8. ' Ep. ii. 2. ^Cst). 55. '■'<• Panllii. ,-p. >*=* Ibitl. "lbid. '; ibid.i n. 2. "Cap. o;i. iK Ibidi , n. h. '■'<> Pauiii: :'!i Ibid., 87 S. PALLLNUS NOLANUS EPISCOPLS rit. Niliii de Viclricii »d Urbcm aecessione hic com- A inemoiai, quam anno 40i faclain fuissc demonstra- liililUS. 2. Hoc exeunle anno » Anaslasius papa ad anni- versariam consccrationis sua» coinmeuioratiouem Paulinmii inviiavit : quem honorem suis lantuin consacerdotibus defcrre solcbanl su.nrai pontilices. Fortasse liicmis diflicultaicm causaius Paulinus non aceessit, sed invicem prxsentix liumillimas summo pontilici litteras scripsif, qui aniino patcrno eas re- cepil, nec ofTensus esl iflius excusatione Anastasius. Jam b observavinuis Paulinum Hieronymumque ab anno forsitan 594 jiinclissima amicitia fuisse deviu- ctos ; sequenlibus annis in ea persevcrarunt, licet corum lilteraead se invieem inuluo dalac pcne oniues *.VMO CIIRISTI 400. CAPUT XXXVII. Sanclu Detphino Buideaulensi, Venerio Mediolanenti, et Severo, tcrikit Pnutinus. Marlimam hif.oriam ei naufragium describil. 6> ■• ln septjino S. Felicis natalitio carmine • Pa.rlinmhiijusce sancli potenliam adversus dacnioues demonsfrat, et f d;cmoiiiarcum jam pridem obsessuh» singularites connotat. Praccipnum bujos poemalis ar- gumenlum este Theridiibisloria.quxjamelapso antea anno acciderat. AnteannospeneduosMilieras brevis- simasa DelphinoCardamas attulerat adPaulinuni;ej «liio tcmpore nullam receperat Delphmi epistolam. excidcnnl. Cirea hoc tempus c consciipla ctiaiunum o p„_ ,„,„„ , . ... . . • * m aestatem irrita non venicutis Uran exspe» supcrest epislola ex qua liquet Paulinuni in pro| he- tam Danielem.Commenlariorum libros poslulasse ab Hierouymo, qui ejus peiitioui acquievil; at justis quibusdam de causis nobis ignolis eos procrastinavit. Anno 51)8 opus aggredi tentavit, at ilerum»dislulit ul Origenis libros ttep't'Apx&v interpretaretur. Ei iteruu scripsit Paulmus ul ad scribendum eom provocaret, et conquestns esl quod paivas et incomplas lilleruias miiiercl. Quocirca lia ctc ei epistolam rcscripsit in qua sciiisum excnsat quod proniissum adiinplcre non potuisset , diciique ci se lemporis penuria ab amplissimis lilteris atque doctissimis pcrscri- bendis abstinere ; prxlerquam quod cum eloquen- tia eum terreret Paulinus, ct in episiolari slylo propc Tull ctatioiic fuerat suspensus Paulinns a quo litlefas Delphini accepiurus erat : « at officii sui ncgligens Uianiusremansit ubi nondebebat. Hujuscei hominis absenliam non moleste tulit, cujus accessio nihil ipsi conferre polerat boni : at non modico dolore Pauli- nus allcctus est, quod Uranius k per praevaricalionem suam longa ab oris Delphini panibus faree taberecil Paulini animam. Cum ' per reslaiem nibil litlerarun» accepisset Paulinus , multo magis tempus hibernuiii in codem silentio transigendum putabat; cum Deus, qui dal escam esm ientibus, Paulino quidem insperanli, sed optanti , repenlino iterum per Cardamatem lunc exorcislam supervenlu solatium el gaudium inlulif, qui Cardamas B de Delphini valctudine eum certiorcm Utura reprajseniaret, verebatur ne vc.bosius ad c kti^ el . illiusac A|nan(lj epislojas ej nMm HH euin loqucns plura reprebcndenda transniiueret. Pro pilcolo ab co accepto gralias agi|. De locis qui liberum arbiirium tollerc videbantur, ac dc sanctiii- cationc liliis lidelium ab Apostolo adscripta quxsiio- nes ci proponebat Paulinus. Ex Terluiliani sentenlia quaislioni posterio.i rcspondit Hieroiiymiis; quoad priorcm adOrigenis libros ntpi^ApyJx euili remisil, quorum inlerpretaiionein imper a se faclam a Pam ■ n.achio posset mutuari , licet illi Gracca sufficereut exemplaria : eique obiter commemorat sc cuiicla Oi igcuis non reprobare quaj scripsit, quod cjus ad- versarii in euin criminabaiitur, sed lanlum prava do- gmala rcpudiare. Hacc dicthatob suam cum Rnflino controversiam, cujus iu partein non venere Paulimis respondit Paulinus. Iu tota ferme epistoh vigeshn» pi ima " ad Aniandum laudat Cardan.aicm quod velox essctet levis cursu; in altera r vero ad Deipninum rogal ut pro ipso deprecclur Dcum, ne forlc graiiarn baptismalem ipsius Delphini ininisierio aceeutani uia- culct. Quamvis lucc ejiistob ...nJ,.issima s.t, lamcn Cilin «iliiliiio ad Dciphii.uiii scribcn.fi occasio raro occurrerel, q secundain apposuil epistolam rerte qui- dcm ' couscriplam inter Anastasii eleclionis 3nniver- suriiim, ac tcmpus quo Pauiinus Romam se conferre consuevei»!, id esl a llne anui 399 ad diem Junii vi- gosiiiuuri nonum anni 400.- Haccf epocha quibusdam ad Delphinum et Amandum Paulini epislolis icmpus pi-a-tiximiis, IigkI lamen hoc certissimum omnino non et Augustinus; conslM enim Paulinuin pcrpeiuo di- D asseramus. Cum Cardamaii • de inquirenda Paulini lexisse Ruffmum, qui, in Occidenlem reversus ext unle anno 597 , integrum feic aunum Roraac commoralus est, uude sub finem anni Aquileiam se contulit, et inde Roinam rcdiit. De illo Paulinus profecto loqui- lur d cum dicil sc a sanclissimo el doctissimo viro sibiquc carissinio, qui non solum lcgendo, sed etiam peregrinando mulla cognoveral inia-dam de pellicano insignia audiissc. valeluJiue mandalum deJisset Dclpbinus, in epistola secitmla Delphino scribit se boua essc valeiudine, non tamen robusta, ct ' Anaslasii sunimi poiuificis bcnevolenliani in se maximo gaudio exsullavit, et ex dojus epistolae verbis videtur ipsius Paulini sumtibus esslrucla illa basilica. Addi- derat Delpiiinus « ' quosdam deniibus suis fremere et tabescere ob banc eeclesia novsc fabricaiu : Paulinus respondit id quidem novuni non esse, nec ininiri quia in Domino confidil, Quocirca Deiphiuum «" patiem suum spiritualem «bsecrat, ut pro ij sius anima al.jue salutis progressu Deum precetur. 3. Nil obstat quominus vigesimam secundaTii ad Severum epislolam , qu.-c vigesiinam septimam an- tecessisse debct, hoc anno collocemus. « Severus epistolam ad Paulinum dederat Marracino, cnjus ' supra meiiiiuimus; at Romam rum advenisset Mar- racinus Soriano epistolam tradidit gaodensquod us- que Nolam se conferre et in Paulini eonspeclum ve- nirc non cogeretur : conlra vero Sorfcnus monachus aiinmdum pius el vir vere spirilualis, cum Severum de Paulino s-.cpius audissel ioqiienlem, ac Paulini desiderio teneremr, gaudens optata oecasione lillc- ras in se recepit aituliique Paufcno, cui se prohavit. Quaproptcr Scvero respondcns t poslquam Optimi alque veri inonachi imaginem adombravit Paulinus, ponit eam essc Soriani qui probabiliter hanc epUo I im eral deialurus. Paulinus hoc ipso anno <■ summ.i icdilicia inchoavit quxpost tres ai.nos fuere perfecla sub linem anni 402. 4. In cannine ' quod anno sequenti eomposuit, comn.einorat plerosque homines se singulis diebus ante sancli Felicis aitare oflerre, ul e. gratias agerent quod Dei niisericordia ejusdemque sancti auxilio pereui.tes e uaufragiis evasissent iucoluincs. Nc?cio a.i ad bisioriam Hartiniaui non alludat, quam Cythe- rio dcscribil iu poemale, cujus epocham certissime omniuo statuere non possumus. Cythcrius J iste vir erat in seculo tum genere tum doctrina illustris, et clarus dignilatibus quas fuerat assecutus. At Dcus, qui omnia ad se trahens seculi potentes nonnu.nquani eligere dignatur, eum humilem corde diiaverat ut a:ternam ilii conferrci altiludincm, et •> ad an.orem paiipenmi eum excilaverat. Alligalus ' erat nxori qu:c •' i» castilale filios suos educabat : unum ab ipso ortu conseciaverat Deo \ eumque Severo sahi- taribus disciplinis imbuendum educandumquc tradi- derat, ut aliquando » in Ecclcsia iisler dericos mini- strarc mereretur. Marlinianus, dc quo nobis sernio, cuni vocat q fralrem tpiritu el fide germanum; ' cujus pictas inlerior serinonibiis emieabat. Is magno Pau- liniconvenieiuli « desiderio aflectus est, quamvis ipsi 1 Paulino ig.iotus : eam ob rem Cytherius commen- dat.iias « ei liiteras tradidit ut Paulinum adirei. Primo » terra progredi voluit Martinianus, at tam longo ili- nenpedibus se cominittere non audens, ineunle * aulum.io Na.bone in navi.n conscendit : uode patet eum xque ac Cytherium fuisse ex Galliis. J Secundus e. fuit ventus; sed navis quam ascenderat » absoieia media 67 nocie desedit, el omnes qui in eaerani submersisunf-praetereosqui in cymban. coufugere. Maninianus autem, Christiani omi.es, etquidam etiam iniideles qui in eorum numero fueruot, incolumes ° cvaseru.it : nullus fidelis n.ersus est; sed conlra Ju- d;ci et scliisuiai.ici pericre. Navarchus, qui el Nova- tianus, desperalione etiam demersus estr polnisset eiiim se cx periculo eripere. Pene >>« nudus eflugit Marliiiianus, qui, rel.us suis reliclis, in pavore i.e- scicnssumseratsecun. Apostoli codicem Epislolaruni ■ in extremo " scapha; profundo acelia.n in aqua posi- tus est, el tamen ista incommoda , frigus, cetcraque lanli infofiuniiadjui.ctaasomiioeuni non excilarunl, donec cjmha portum appcllcret, quod l.u.nanitus fieri nonpoterat. Navim""applicuit Massiliam, in qua civitate solitarii '* copiosa caritate pauperes nhii ei ultra calceos dare potuerunt; tandemque nc iorte liaberelur unus ex liis monachis accplialis et ' ' i.npo- sioribus, seu avaris mendicabulis,ntVQcat es Pauli- nus, qui per lerras et mare vagari solent, et se nau- fragos casuniquc venditant, pelago se commitiere iierum coaclus est. Secundis veulis i'" Ccnlumeeilas appnlit Marlinianus, unJe << Komam usque pedibus sc contulit. Receptus I i esl in cujusdam Pa.dini et Theridii domo, qui S. Paulino eraiit pariter cari; el tunc teinpoiis Noke cum Pauliuo nostro Thcridius commorabatur. Hac in ui-bc Marlinianus viros sibi notissimos et popUlarcs suos repcrit, et Pauliuus ci- v.sille Romanus eum niidavit vcsle naufraga et coo- peruit sua. Martinianus deinde kli pedibus iter versus Nolam perrexit. Capux, qua> ieucis octo distai Nola, 11 vacanlcin sarcina mulum rcdeuntemparvo ;cre lo- cavit : at pig.iiiam non tuiit impunilam ; muio enim subdueto in terram cecidil in ora lapsus, in saxa fu* sus et rubos ; nec tamen lasus est : quod Paulinus nosterB"» S. Felicis prciectioni lribi.it. Denique in do- iiium S. Paulini advenil; "* i^notus ante mox ut co- gnitus cssc (cepitet Cytbeiiiamicus, Paulino factus est carissin.us, quamvis iitteras commendatitias ei i.ullas dare potueril, qtiia eas suaque omnia amiserat. ilud carmen Pauiinus inscripsit ad Cytherium, cui jissiquam casum ac miracula commenioravil quibus. D -L vMS Mbirv 7«™.',^ V-5-8^ '^rm/ai.v. «1. ^iL , v. 48«. ■ &, v/ 68»! - Ibid.. v. Uh et 45". '■■ Ibid., v. I. r ibid.' v. 457! * Ibid., v. 130. l).d., \. ,81 1 Ibid., ». 435; » Ibid.,'v. 432. et v *■> Hud., v. 60, cl 73 ei s,cqq. n. !■„,! '' Ibid., v 515 et 519. '" ibid' v 555 «585ei3eqq. v H.W., v. 39*. ' Ibid., v. 22. v. 2^3 el 272. 1 Ibid., v. 2r>9. j Ibid ' IliiiL.v. 217. -i" Ibid. 4... I)id.,y 521». i'"'II)id.,T. SCi. 'j ibi'd.,vTr,70. ifibldvlsTt' 403eiscqq «» lliid., v. 414. "" Ibid., v. 435 el scqq. 91 S. PAULISUS NOLANUS EPISCOPIS. 94 c iiericulo Marlii.ianum Deus eripuerat, » de fiiii in- A nno : el idcireo Paulinus Severo suo scribens Vi ,. r. _ _ j_ __*__...___ u ___./.__._../_ -.o/.,/i(iH) cijhdi annpllal : .iiiotl iLri siiiuiione, quera sub Severo Cytherms Dco dirave ra(, multa dissertt. Circa idem tempus forsan scri- psit Pauliims^Epilbalamium Jtiliani, queui constal» ex Auguslini epislola eentesima prima luisse diaco- num anno 408. f.APlT XXXVIII. Pcr Victoremsaiicti Marlini discipulum Sulpicio Sc- vero plurcs cpistolas scribit Pmilimt. I.Severus; d qursemel tanmm quolannis Paulino scribere cousiieveral. boc anno circa bieinem, ut vi- delur, iteruin scripsit quo ei amoreni suiun uiagis te- slilicaretur. In liisce lilleris Paulinum e rogabal ut ctorem u solemne solatium $uum appellal : quod iler ul videtur, pedibus coiificiebat. AJiSO CliKlSTI 401. 2. Si potuit, exeunte anno 400, sed politis amio 401 ineunie per eiimdem Victorem Severo probabili- ter respomtit Paulinus. v Primum Severi amiciliam ac benevolcnliam valde commendat, suamque ntu- lnani eidenuniiat, el x deimle multa de Viclore dis- serit : b_ec retludii iiiiliuin cpislolre vigesimx lertirc usque ad numerum 10, quod olim epislolam totam ad Severum III in vulgalis anica codicibus eonslituc- bat ; quarla vero in iisdom excusis codicibus sic in- choabal v : Yetiio nunc ud majorem (ratris erga tnt magis magisque cuin redamaret : ipsius ' virtutcm g Victoris operam. Al qtiis non videat et ex bis primis 0g generalemque bonorum abdicalionem egregiis laudibus exttdlcbai. de se ipso htimiliter seniicns. Certc quidcm conlilcbalur se niissas ab co lilleras pro virili parle divulgaro, ad eomquc s pallia miltc- bal. Snrc soliluJiiiU h socium nomine Viclorem gladio aliascircumctncfuin, sancii Marlini spiritualciii lilimn, sanclrequc vitre B. Clari consortem elegil, « qui hanc ad Pautinum defcrrel epi-tolain. Severus iii bac. sua epistoia ) eum dixeral hninincin virlutibus ornatnm : * ialima ilaque affeclioiic et magaa gratulalione illuin suseepit Paiilinns, aflirmans sc eNpei imento rccogno- vissc ipstnn esse vere horoinem Dei, huinilem corde, nori humilem gralia, vus misericordia, ct mansionem Altissimi, qnem recipit et oblectat placido unimie trc vocibus pra.cedeiitis epistola: coha.reniiam, unam eaiiidenique esse. Itaque unam conslituimus cpisto- lam vigesimam teitiam. In hac postrema parle posl- quam oslendil Patilinns nos Deum et proximiim ada- mare leneri hoc fine concludil z : Quo magis tua ca- rilate gloriamur in Domino, quce sola nos (acit rel miiim de magnis et innumeris debitis Dco solvere. In omnibus enim atiis bonis vix nos 69 tanlnm vel in paucis initialos , m tua lantum dHectioue profttemur esse perfectos. Hlius epislolre »" fine commonilus de perfeclionis videlicel el carilalis verbo ad Severum istius facit exorditmt epislola: vigesimrc quarUr. qix iu anlea edilis sectmda erat : ei iiullnm prrefiximiH liliilum, quia in eodem fasciculo missa fuit cum cpi- /ItllSSmn , tpitlll ittij.ti u nvn...... ,........-...• - --- inmini . ijui-i iii »_._■• ™. niei-.-S ItOsmiio; qttem ovem puram non sotmn ' yelle Q sloja vigesiina lertia. Exposlulat1 bcliam cum Severo • ._.■___ :« \ .. _...;...*..._> *»/iM_n_iri_! i . mlliK ciiirt _'(t:i 0pem conira roluntates noslras, nec tradat pararet : quO circa pro tota dorao * coquinariam ar- tcm aliquandiu exerciiil, uno tantiim adjiivanlc sene rustico recens bapli/.ato, Paulini domeslico. Asseril Patiliii!isrVictoicmin ipstim suinnie fuisscofficitisuin, et prtecipue quod ipsius capillos lolondcril, s quod Sevcri mandalO facieliat, ut ariein suam Paulino pro- ilerct. Ex illo tempore isle > Victor ex Galliis usque hos desideriis cordis losiri. c.\ri t x.wix Paulinus hortatur militem ut seculo ahrennntiel. Se- basliano eremitat dc trielale gralnlatur \. E\ Vicloris colloquiis epistolas vigesiinam quin- tam ei vigesimam scxtam conscripsil Paulinus; quo Nolam s_epissime se eontulit, et quidem ilinere an- , Carm. 2U v. 4% et seqq > Carra, .*. - A? ep .01 n.^. - Pa««n. ep 23 J J. Mb id.^n^. as-t?*? i pain2ieP. in^pvvX ;,;,. \^?$££ «■ >- -»& 5' „ ^%- ll.id., 11.6. 8 el 0. i ll-i.l-, n. !). ■ Ibid., n. 10. • L|-- -'0 e>_oo, ii.J S3, ii. < II. id ..'.'. . a » II ILiJ .. <.~i^ Td. chronoL in cp. 44. • i'"id., n. 22. '" «bid., n. 23. 93 PROLECOMENA. 94 autem am» ood omnino cerlum est. Vigesima quinta A eranl muri, cum Paulinus ad defensionem sigiium crucis et S. Fclicis confessoris tntelam soluni asci- scebat : tjmentes enim Deum ab omnibus maloruin seculi lcrroribus liberantnr. Itaque * beiluin quod omncs fonni.labanl nibil Paulino obluit quin solito more S. Felicis festum sicut pacis ac hctitiae diem ce- lebraret , tantummodo y orationi ferventius quam lranqui:io tempore vacavit. Prselerquam quod Deus conlidenles in misericordia ejus solet e periculo eri- pere, pralerea a S. Felice qui et dxmones lerrebat , ac tot miracula quotidie palrabal, • barbaros repelli posse pnesumebat. In illo carmine qusedam comnie- morat de vicino rustico •» quem obsidens diabolus liorrida necabat fame. Is paulo anle sanus fuerai fa- clus.cl incorrupta mentis el eorporis sanitate, agrum B snum tunc lemporis colebat. Ilidem affirmat S. Fe- hcis viriute00 torrentem, qui in illius ecclesiam prre- ceps irruere assolebat ac vicinas domos et suaiu iu discrimcn dncere , per novum alveum longinquo mealu itisolituinduxis»ecursum,atque f0 incendium , qnod tolam ipsius domum absiunere videbalur, ciim stelisset ventus immotus, tectum dumtaxal mediocre perarsisse. 2. Iloc ipso anno Paulinus vigesimam septiraam epistolam scripsit, qua W., n. 7. f Ihid., n. ?. « Ibid., n. 5. h Ep ,lhl > Vl p'\ !' ' h1'."-1- l"I«»i«l.,n.«. Ilbid.,n.i2et5. - Ihi.l.. .. 4. - Ibid., n. 4. « Sul » iai. ., c. l p Au?. ep. US, m not. ad titul. q Carm. 25. ' Ihid.,v. 75. » Ibid.,v. 12. '• Chron. Prosn I leron. advers. «ul inmn o 6, ,. [f. , ,;,,,H. 2: v m x „)i(, 17_ , ,b|(, y_ „ , {m , ■$ t g& n f'n li^uL ,i5.: ."..^V^.f?0- lidEr:.?T-. "■ Vl"!!,.n. *■ » IWd. « Cap. 55, n.l II. i !ibi.l.,n.2et5. " Ihid.n I. n I!.i Ihid., n. 1. »" Sulp.diai. I, c. S. 95 S. 1'ALLINL'S NOLANUS EPISCOPUS. 96 ut piiirimum sequenli, versus Orientem conlenderet. A riam disseminavii. Cum ad eeclesiairt suam reversus 1-1 nos quidem ad hunc Pesihtimiani in Callias re di- tuin refeiiinus 'quod ait Paulinus, « Poslhumianum scilicet offeudisse Narbone Victorem, quem ad ipsum Paulinuni mittebat Severus ut apud eum hiemaret : idque factnm pulo circa autuinnuiu. b Remissus luil a Poslbumiano ad Severum Victnr, qui inde iterura Nolarn profectus esl cum ad Panlinum directus per- U«oir« potuisset, hoc est lardissime, ineunte hieme, c qua exeunte pevvenit. liaque verius dixerimus Po- sthumianom anno 402 in Orientem iter fecisse. asno ciiristi 402. CAPUT XLl. A Niceta Daeorum episcopo, et a Metania inrisilur est Nice'as, cannen i decimum septimum conscn- psil Paulinus, iter scflicet prosperum illi precalurus, ct ut perpetuiim immortalitaiis ejus memoriie monu- mentum. Sed quo pertineat illud poema, an ad pri- mum, an ad secundura Nicela; itcr, iucertum est : speclare potius viiletur ad anniim 398, quo nibil lum moven apud barbaros anmiadverlimus, nisi hoc po- lissimnm tempore quo semper sub armis slabant. 2. Sed et jucundissima quoque accidit Pauiino bo* anno S. Melanix senioris r ab Hicrusalem Romam peregrinatio, quera Neapoli Nolam redeunlem apud sc humauissime exeepil. Singulas bujus historiae par- tes vide apud Paulinum epist. » vigesima noua. Pariiculaiu * de ligno diviiue crucis munere Johanni$ Paulinus. A Severo de quioitsdam historice locis dif- B Hierosolymitani episcopi illuslris ha?c vidu.a ab Hieru- lieilioribus eonsnlliis senteiitiam dicere Immiliter re cusat ; necnon eidcm imaginem ipsius posliitanti negal. I. Paulinus in nono S. Felicis carmine A Natalitio fuse disseril de Chrislianorura festis. Denolat impri- mis " Christi nativiiaiem, Epiphauiam, Pascha et Penlocoslcn, quibus etiani adjungit suam ' S. Felicis feslivilalem, quam coluii ipse singulari gaudio, quippe qui ipsius, quera vocal s patrera et h magistruin, Ni- celac praesentia gerainum sibi natalem hoc anno fuisse dicit. Jam ' anle quatuor annos Nolain veiierat Ni- cetas, ejosque iterum vidcndi nou mediocri dcsiderio tenebaiur Paulinus ; sed suscepto ex S. Felicis festi- vilate gaudio i alieram ex Nicet* conspectu laUiliam salem attulil Paulino, ac dono dedil u tunicam de agnorum vellere, quam, ubi pro reverentia aliquan- diu gestasset Paulinus, ad Severum inisit, cui, illico ut accepit, dcslinaverat. Ad eos enim potissimum dies advenit Melania T quibus a Severo missum Vi- ctorcm excepit, hoc est x exeuntc hieme. Monebat cum per litteras Severus ne T se fatigatiim putaret allatis pcr Viclorem tot numero et copia voluminibus; qux ad Ires pnccedeniis itineris lilteras easque am- plissimas referuntur, quin immo illis miro quodam modo prorsus refeclus postulabat ul pluribus, si pos- sel, scripMs essel moleslior : » inagnis quoquc lau- dibus priora scripla cfferebat. T>. Paulinum praelerea rogabat " Severus ul quae accessuraui sperare non audebat, cujus quippe ad- C dc annalibns non unius gentis, scd generis humani, venlus k bello el metu Gothorum omniiio proe.cludi videbatur. Quapropter plus solito animaius el incila- ius in S. Felicis lauileinpoemaedidii, idque proiixius el sublimius quani supeiioiibus annis. Ibi ex vorbis i-jus vehementioribus 72 intueri licei quauto mar- lyrii sludio flagraret ipse Paulinus ' : I.igno mca vila pepcndit, l'l sl.irel mea \iia Deo : quiil, -iia. repcnn\ini Pio vita libi, Cliriste, mea ? nisi forle salntis Accipiain calicem, quolo nioa dcUia ptoiiuel; litsacro inorlis p elios» prnlnar hauslu. SeJ qnid agani? neque si proj.nuui dem corpus iu Ligues, Vilescamipie mihi, nec sansune deltita fuso Ju-.i i lilii solvam, quia me reddam lilii pio me; El quidquid Mii.ilt vice lecero, semper ero in.par, Cliriste, Hhi ; ipiia tu pro ine mea, nnn nia, Uiii->ie, Dcbiia * h isii, pro servis | ibid., n. 4. ' Lp. 29, n. I. «Ji»28, u.;.. ". Ep. 29}n. I. < • Ep. 28, n. 5. «Ibid. «U>id.,B. tt. » Ep. 28, n. 3. fc ll>id.,v. 269. 97 l^ROLEGOMCNA. nnnilum editum, cimi quodam in S. Felicem carmine. a tas, el 14 lanoarii dlc anno iv. ..V...IV....-..1: . .. De conferendisautera pi-e.ieriloriiiu tcmporuiu ratio- nibus, scribit huic se studio operam numquam de- dUse; sed ad Ruffiuum se misisse ejus libellum, qui quidem si has historia; causas nou ediderit , veretur ne apud alinm hi liis regfonibus frustra requirat; si vero aliquid super his rescripserit, se transraissurum pollicelur. • Contextam de aguoruui vellere tunicam a.l Severum misil Pauliniis, quam sibi de Melani.-c bencdiclione pignus esse dicebai. Ex laudibus sibi a Severo datis •> majus sumsit, quod responsum nia- nifeste probat, humilitatis argumentum. Sed huic priori epistokc addidit alteram , vigesimam nonam scilicel; in qua « ex palliiscamelorura pilis conlexlis maleriam captat se conlitendi peccalorem qui pccni 98 p nmnes, vel saltem ahquas, dicalas legimus. Mortuo Feliti 1 erectus esi tumulus qui sane non tanli viri meritis, sed oppres- ste infldelium perseculionibus Etclesise rebus afllietis respondebat. Al insignis lanli viri virtus exiguo con- dita tumulo ita mirificc eniluit, ut brevi ' quinque basilicis adornatus fuerit, quarum fastigia longe aspectata urbis speciem pratferebanl. De bis • quin- que basilicis agit Panlinus in suis carminibus ab iui- lioanni399, inler quas forte capellam quamdam annumerabat, quae licet basilica non fuerit, eo ta- men nomine poluit nuncupari, quandoquiJem cum « de novabasilica boc anno absoluta loquitur, quahior antiquis hane addiiam esse asserit. Sed nec ad tumu- lum S. Felicis " aflluenti populo sufticiebant (quatuor .„,..,.. , . ... .. ■•■—-- •»... ^. i cuus - auiueuu popum su nciebant nuattio TSTZ^tZZT": l^ "?, SaUS B Vd ^'^ »»* «* S« Noh» adveniens re explicat. Reliqua d prseconknn conficiunt Melanifc, e cui utpote Komae commoranti limere se dicil. Hoc q«oque anno, nec seiius ad Severum liigesimam misil epistolam Paulinus, quani Auguslinus ' tra- clans de oulpa originali citavit . de ea jam supra di- eium est cap. 20, n. 1 . •4. Rogaverat Severus, ut verisimile esl, s Paulini elTherasi.-eimagines, in quo eum insanire expro- bratPaulin s, multaque eum earilate pene delirum Seri ; el ingeniose pcstulatum k de homine interiore interpretans eludit, ac solita venustale et sanctiiaie de eo disputat. Concludil denique dieens • quod si tantus amor illi esl visihilia quoque captarc solalia, poteril per magistras aaiiiii sui lineas vel imperitis pererat Paulinus : ' novam itaque exstrui jussit, quam apsis solo el parietibus marmorala necnon camera musivo illusa clarificabat, ubi TriniUs pleno coruscabat inysterio : Patrem quidem vox e milfe tonans, Chrisluin agnus, Spiritnm columba designa»- bat. Crucem pnelerea corona lucido ringebat gwbo, cui eoronae iuerant apostoli in columbarnin choro figurali : tum de pelra qualuor meabant fontes qui- bus stabanl evangelistse quatuor viva Chiisti fliiinioa ; versus eniin inscripti baec omnia cxplicabanl. Intra apsidam » trichoruni videbattir altare iu quo sicralse aposiolormn el marlyriim re!iqui;c reconditc eranl, necnon particula de ligno crucis quain Melania ab Hierusalem hec ipso anno ad eum dctuleral. Tolifm aut ignoram.bus PauKnum el Therasiam dict a Z o r " ^™ ^^ »"•'«««- *««>««- ToUta ribus, meinorian. i.lis b o„a *. „,h. IT"T C Vm> ex.1™ Mim y.bas',,c* sPalium a'"> « '<«* ribus, meinoriam illis in qua eos haberel piclos, velul imitanda de conspicuis assidentiuin vullibus ora proponens. Sed *i forte, addit i idem Paulinus, ad intelleclum verbi tui inscitior manus artis » erra- ttrit, dissimiles pinget aliis ; tibi tamen ' nos semper auimo coimderanti et compteclenli , quuslibet vuitut tnb fiostro nomiite imperitia sua pinxerit, tamen lua tonscientia nos erimus. Idque Severus fecisse videtur, quandoquidem anno sequenti ° •Pauiinum in a:de sa- cra pingi curaverat : unde boc anno scriplam fuisse colligimus hanc epistolam, quam nec multo anle conscnbere potuit ; qua enim spe Paiilinum adeundi ducebatur Severus, ea sane dejectus est cuin Paulini imagiiiein postulavit. JSou apparet a quo reddita fue- rit hajc epistola , nec ea ullum habet historia; mo- n uumentum. CAPUT XLH. luxta S Feticis tumutum novam basUicam construi jubet I autimis. eamaue rariis omal victuris. 7k 1. JamPauIinus, ufsupra diximus, a.ljunrias ad S.Felicis ecclesiam :cdes anno400 exslruerc c«jc- perat, quas • lertio posi anno, sciiket 402, absolu- n- ^ . V^» *m, Lbid40' "Paulin6^^ ? tL id ^ A "' ' f ": ' \™V »' 6" ' ">M- , artituis. i Forle legernluui autem - E?S8 i, » . rt kt 1 ' - ?' G' i,Jb,d-a,.rorte ,eee,"!um l«7. « «nrnu 18, v H0. - Ibid v 170 . Ji P i £ap'-5a7' "' 3/„ uCa?™' 2J>' v- 2C8 p ,b'*- "■ 2<* v. 491 . > Ep. 52 „ 1(p ,7'. *X ' *■ IW. Ep. o| , n. 0. - Carm. 18, v. 482 ; et carm. 24. B, v. 175. ^ Caiiii.li.-v^- ^kl^ *!%£ ^^ "a lbid- »• «? « ««• bl> Cann! natoculmine geminis utrimqueporlicibusdilatabalur, qnibus doplex per singulos arcus dirigebatur ordo columnarum. * Cubicula intra porlicns quaterna, longis basilica? laleribus inserla , secretis oranlium velin lege Domini ,, tditantium, preeterea memorils religiosorum ac familiarium , acrommoaaios nd paci$ OJterna: reauiem locos prwbebant. Ocinde cum • " dua- bus dextra tevaque conehulis intra spatiosum sui ambitum absis sinuata laxabaiur : sinisira quidem oranles et legem sanctam meditantes recij.icbat, riextra vero immolanli jubilationis hostias anlititi patebai, instar venerandae penus qua condebanlur et qua promebantiir sacri mJBisterii vasa et ornam nta ad altare deferenda. 2. In hac»>fe nnva basilica aiaiquam legem, hoc est tc Peiitaleuchi, Josue et R>it hislorias, ** addilis ar- gumenlis, depingi voiuit Pauiinus in gratiam eorum qui ad S. Felicis festuni undique singulis annis illuc conlluebant.qui quideai ferme onines « ruslici erant, adeoqne rudes et impeiiti,ul aiiquid maiime religio- sum ducerent super tumulos sanctorum mensas 75 siruere, et convivia seclantes in ipsis basilicis noclem in epulis crebrisque potationibus consumere. 99 Er°o i>rnbJi't obili qaod dafflnavere rnagistri? Melisa IViri recipil u»o l 1'elri dogina re mal . exclamal Paulinus ». Hic abiisus in " Ecclesia jam multum .nvaluerat, fueratque « a S. Ambrosio Mediolani sublalus , alns- «ue compluribus in loci* a froprifa cpiscopis. Eum- dem omni stu.lio ' ab Ecclesia Afriea.ia remov.t Au- gustinus, sed magis doccndo quam jubendo, et mo- nendoqnam minando. Eamdem viam tenuit Pauhnus eodem animo affectus : ■ lotam basilicam van.s or- navil picturis, ut rustici a suis corapotalion.bus ad ha* iiova contemplanda abducli ad vUam sanctio- rem tempcraiiliores lacti convcrlerentur. Uujusce temporis basiliac, ipsiuS Paulini ' testimonio, or.en- tem plerumque spectabant ; ab usu tamen eommun. recedens* Paulimis novam basilicam versus S. Fel.- PAULINCS NOLAN'JS EPISCOPLS. *M A lini manu inscripli veisus, qui el cam ampliorem et lucidiorem redditam fuisse deeiarant. Hanc ctiam • depinxit Pauiinns, l ila ut asque nova ac altera ap- pareret. : iriea ■ ftovi Te.-tamemi 76 hisldriam de- scripsit ; et v suh altaris mensa ttneres et reliquias SS. Johannis Baptista; , Audrex , Tbomas , Lticac, Agricolas, Yilalis, Proculi Na/.arii, el Eupbemias, de- posuit. i. Trcs * babebat hxc basilica adilus. E regione basilicas novasr tres eranl aditus : » oslioJum eralex allera parle qua de hortuio Paulini qtiasi privalus aperiebatur irgressus. Pr.eterea «■ majora duo pate- bant ostia ad prceeipuura atrium in quo *b obscuro iuerat leclo porticus , qu:e Patdii.i «ura el sludio crevit pigmenlis atque culmiiie," eaque videtur non fuisse operta. Non procul abhinc veUis eral dd hortu- recedei.S » rauiiuu* u»»u... «« — - — -~ -i t* «uwW.ira cxstruxit. h Novam a veteri cujusdam B ]ui et ruderis agger , quem Paulums purgari jussii, monumenti, abside inlerpostla, obstruclu p. tr.es exciudcbat tribus januis patefactus a latere bas.l.ex S Felicis : Paulinus lotidem a fronte iugressus su. loribus novam.eseravil, et paribus trinis areubus, quibus totahasc basilica in basilicam memorat. con- taBoris perlucente transenna aperiebatur , quod d.a- tritam veluti specicm ab utraque in ulramquc spe- ctai.tibus telissimo pncbebat aspectu. ■ l» nps.sba- silicas novas ingressibus dcs.ra tevaque crucem Pau- liuusniiuiodepinxe.at, quas Horifenc coronm orbc ci.igebatur, signo coelcsti supe.stai.libus columb.s. I In.ra ipsa». transcn.ian. qua breve illud, quod pro- uinquassibi basilicas potius discludebat, inlervallum continuabatur, interlmebat fons in sac.as xdes ...- iranlium abluc.dis mauUms oribusque lavand.s, ^ . qui fontes ex adversa Ironte templi ca analc frequen- tes eranl el etiamnum vis.mtur in caihe.lral.um et pnecipuarum ccclesiarum atriis , » hisque font.bus successitvas aqux lustralis ad vestibulum tcmpli ap- poni solitum. Piu-ter ingrcssum qui erat a lalere l.a- silit-jc S. Felicis, alter palebat adilus, - cujus januam superstahat c.ux coronata. CAPDT XLIll. Paulxm* anliquum S. felkis basiticam picturi* «d- ornai, et forit pluribus arcumdai «rrft/a-iis. i Pneter lianc novam c«:lcsiam , Paulinus » pra- dietam S. Fclicis basiliea.n novis deeorihus ornavit : ojnsculptum eamera crispante lacunar ebur in l.goo eteo loei ee novascxstruxitdomosi insupcr st area quscdam, qu.elargo peiiundebatluminesacram xdem, qute porlieibus itecnon e« duplici leginine cellis per vestibulum coeuntihus cingebatur. Eral et aUera hh ii.inor area, sed cultu major, inlerior, et veloti tribus juncta basilkis , cx uno pandens diversos aditus a.1 omnes , circumjectis eliam ornala porlicibus quaj fulciebantur columnis marmoreis, quibus imposita erant ' ' duplicato teginiue cocnacula sacris quasi teclis coniignata, el de superis feneslris allare spe- ctantia, iu quibus i I hospitabantur qui ad wpUIerum S. ; Felicis Deum religiose precaftvi accedebant. « ln aiea varii erant fontes ac imiliiphcis foimr, el maxi.iic praluccs cantbarus qi;em cancelialo lcgmi- nc asnea tegebal tm-ris. Con.plures '> adslruxerat Paulinus cisternas , quas pluviales cxciperenl aquas et in hos fontes rcfnnderent, cum""»procuI urbs, et aquttduclus prope nullus ah urbe exiguam illuc te- nui limile gultam demitteret.'-Ad aliud latus porti- cus cemebalur mediis bipalente spatifl fulta coU.m- nis, qux c.uln.inediscretas aulas aditosibieopulabal. Speciabaturet^aidesaltera oblonga, v*r plura a.na etian. discre», prati seu campi spenaculnmpr.cbe.is, inclusi autem sepio ne sacra tecta profanis ucuhs pa- terenl. Notat insuper Paulinus pp arciissimas al.quot cellas quo Per trina ostia pandebalur aditus: qt pn- mam complebant Job et Tobia; saera gcsta ; secun- dam ornabant plurimorum utriusque scxus marty- •insculptum camera crispante lacunar enur in n8,.o -.. r ^^ lftentiehatur,,ectoquesuprpenden^ ris ahenis retinebantur. Haac steterat basilica p p.lis deformibus vasto aginine, quibns in melius m.italis, ouin etiam, ni fallor, t marmoreis iulcivii col.mm.s, auomajoriieret et spatu et luminisaccessio. Exstant hodieoue ' in S. Felicis basilica haud dnhie S. Pau- cillo erani eleganter expressa In inuno.e".najor.s auras seu ecclcsias , sinu insila laicbat cella procul stellato speciosa tholo cl irino rccess i ; cujus ... me- dio baptisterii fons enitebat in qno i ondun. quisquam baplizatusfuerat, nec deeral altare ad sacra mvstena h. ^m. n ibid.,v. m. vc»"».^;?' *-m- ;-; tW. «"Ibid., v. m. pp Carm. 25, v. 15. M IdkJ., v. i lliid., n ei carin M2 Ihid.,v. ilO. »Ibid.,v. 175. * i.arm. z*. v ■»-• ""■•• 5 g diftid., T. 367; et carm «9 .. llrw n v.374. "*• lbid„ v. 5tf2, eu1bid.,v. SbG, et carm^ », t. o. „ u Lm «ttid.,v.m «Carm.M.v.368. .« Carm K t .56 tt.t., ^ unmy hw.H «bid.,v,m VCarm,|VT o. etseqq. > C- m. -*, - * i _ ^ 101 PROLEGOMENA. 102 ceiebratida. Iiio locus forte fuerat a Panlino solum A opevtim quic tnl sacram S. Felicis ;eriern addita et pari undique cultu einieabatit , vel niodo orualus, decoralus ac renovatus, cum fateatur in eo se superatum a Severo quod baptisterinm ille condidisset. Hacc fere omnia , quantum poluimus assequi, descriliit Paulinus noster de additiouibus et ornainentis ab ipso factis in S. Felieis honorein, quem iu patronum assumser.it. Non deerunt perspieaciores oculi qui plura penetrent. 3. H;ec ;ediflcia Deo accepta fuisse testalur Pauh- nus, h quod et miraculo quodam comprobatum est. In media enim area ju\la ecelesia? limina erant vetu- lae domus dua; ligneie quaj tfcedo obice prospeetum c;ecabant el decus omne operam perimebanl. Illas amoliri cupiebat Paulinus ; at dominus cujus erant jurabat se potius morlem oppeliturum quam inde cgressurum. 77 Teraucnda quiri»m vox Isla videbatur : sed erat, fale .riniiii idi, sum Invidie, tasdebat enim vel vinccre rixa, ait Paulinus c. At & quadam nocle ex improviso una cellarum ncendio subito Bagranle ita exarsit ignis, ut ecclesia ipsa ct lola vicinia periclitarentur. Frustra ad arcen- dam flammam diu elaboralum e?t, donec ipse Pauli- nus S. Felicis tempium ingressus supplices ad Deum preces fudit, et marlyris fultus precibus, merilis quo- que auoslolorum quonim cineres et reliqmie sub altaii viciiue ecclesise delitescebant , domuni ipse postea reversus, sumtum de ver-.e crucis Iigno fia- gmentum flammis opposuit, qn.ic sialim impetura remoralae convertere se in pristinum locuin de quo insurrexcrant, ubi deliciente pabulo brcvi exslincl.e Btuil. Mane facto una dumtaxat reperta est domus ignis iucendio absumla; sed ita excandescens domi- nus, cujus domus fuerat tam miscrabili, ne dicam mirabili, casu eversa, alteram destruxit : itaque sine lite voti compos factus cst Paulinus. Altera ilia basilica , in qua orasse Paulinum et aposlolos invo- casse diximus, videlur fuisse nova illa qtiam conslru- xerat .; et quia jam altari suppositas reliquias lcgimus, manifeslc apparct jam tum illam esse dedicatam. De f ligno eiiim ven» Crucis praeler fragmenlum quod sub eo altari reposuit, aliam eparticulam adSeverum anno tequenti mitlendam teservaverai : sed sive illa basilica boc anno, vel sequenli fuerit dedicata , ftiit certe '» ab episcopo Paulo Ecelesix Nolamc tunc prucsule. ANSO CIIBISTI 403. CAPUT XLIV. Basiticam item fundis exslrui jubel Pautbms, et pro Primuliacensi basiiica ad Severum miitit caimina, I. Ad solilam Paulino festivilatem accessit et altcra 1 hne aimo solemnitas , dedicatio scilicet omuium recens absoluta certe i baplisterii ab episcopo (Paulo) ad baptisiuaiis el sacriQcii usuni conseerali, ubi utrumque sacra- menimn eadem die adminislravit. ln ba>c nova sedi- fieia el pra-teritum incendiura decimum in S. Felicis laudem nalalilium carmeri k condidit Pauliuus, quod integrum ad nos usque transmissura est : accedunt pia: cogitationes in spiritalem animas Chrisiiau.-c renovationem, et pr.cclaro hoc carmir.e illud poema concludit '. Non igimr simus veteres inter nova tccia . .. Vita pr.or pereat, percat ne vita hitura; Spoiitc reliiiqiiamus ihiindum, i.ou S| ontii c.ircnduin, Sponle nisi tugimiis; nioriaiuur, ue nii tiamur : l.etalem viiatn titali n.oiie legamus, j, Terrena iolereal, suLeai c-atlesiis imago; ** El C.liiisio.verialur Adam, muti lur et isilc, Ll muVemur il.i : q«i nuiic peimanserd in se Mem, ul in asiernum non immulabilur o se. EecIesiammquoque Paulinus eonstrui jussil funli; oppido, ubi possessiones olim habueral et familiare domiciliiim : iia ad pignus quasi 7g eivica1 caritaijj basilicam dedit in ipso oppido, quoniam etea indige- bat, niinosain elparvamhabens. Hxc lamen posterior non videtur priori fuisse multo major, vocalur eniiu aliquando a Paulino u basilicula. Ejus tilulus, qutiii Severo misit , docet quomodo ap.-idein ° pinxerit, el fertur p non ita pridem aliquid ex bac piclura Roukc visum fuisse. Reliquias i SS. Ainlre;e, Luetc, Nazarii, Prothasii et Gervasii sub eo altari reposuii Paulinus; et cum hac ' basilica esset piopemodum construcia, q ac mox consecramla ih nomine Chrisli, sanctnrmn Suncti, martyrum Murtijris, etdominorum fiomini. 2. Lilteras irigcsimaiu primam el trigesimam so- cundam hoc anno dedit Paulinus ad Severum » qui etiam xdificandis religiosis locis operam dabat. lm- primis Severus basilica- ! baptisterium, quod hinc S. Martini, illinr Paulini imaginibus decoravit, elabo- randum curavit; u addidil et quaxlam carinina, qu;e desideranlur, ubi de lumine et meilis favis verha faciebat. Cumque ad P.uilinum scripsit per Vicloiein " qui apud Severum hiemare debuerat , * monuit se deletunim lixc carmina , si alia roitlerel Paulinus. Ilis addidit Vietor y a Seve^o rlcsiderari sanclorum reliquias quas in bac ecclesia reconderel : cui Pauli- nus » significavit nullas sibi superesse, pr;eler eas P quas mox dedicandx Fundanie basilicte reservabat. At fragmenttim de ligno ver* crucis, quod sibi super- erat ex dnno Melanise, a* tubcllo aureo condituni ad Stilpieii Severi socrum Bassulam ntisit Thcrasisc sponsae su;e nomine, quod perinde eral ac si Severn ipsi illud dono dedissel; ideoa se bbmissum id fuisse Severo alibi lesialur, cique suarjet ut sub allari ecclcsiat inter alias reliquias reponal/' nisi malletad qiiolidianam lutclam atquc medicinam sibi reservare; » Lp. 3-2, n. 1. f Ep. 32, n. II. 1 ibid.jV. 314. " 31, n. I. s Ep. ; 3-2, ti. i: el ep. t Carm. ;>3, v. 62 ct seqq. - Carm. «ii, v. 7-2. i s Ep. ,1, n. 1 et 2 Ep. 3:> i, n. I 2. n. 1 »i, n.17. I 10. 1 Ei>. Ibid., Carm. 25, v. 2. i- " Ep. 3-2. n. |J " Ibiil. ■ Ibid. p Vide not. 174. IW.I.-, n. I ct2. » Ibid , n. 4. > '', n. I. >- |!,i,|v „. 2. i-b Ep : 75 et seqq. p Ibitl., v. isr.. Ibid., v. 139. k Cann. 25. 'i Ep. 32, n. 17. ' Ibiri.n. t7;ctep. Ep. 28, n. 3. ' Ep. 32, n. 4. 3 Ep. 2, n. 7. ce |bid., n. 8. 105 S. P,»UL1NUS NOLANUS EPIJCOPUS. «04 docctque • quanla revorentia tractare debeat rem A Guzoplnjltwio, non a.iani ob eausam qnam eo quod aileo pretiosam, et refert quoniadmodum b ab llelena crux reperla sit. Cumque palerel pagina, « prolixam epistolam denuo inchoavil, in qua conqiieritur d se a Severo vel majori houore vel injuria affectum, quippe qui ipsum cura S. Martino coniulerit. Sed posl de industria eo sermoncm convertit, ' quasi Severus in Martino foiinam justiti:e et summam virlutum, in Paulino vero conscienikc iniquitaiis obtritionem et eonlessionem declaraverit , ut et beatis Marlinus e&emplum paleret.cl Paulinus miseris/ Duo ad illum epigrammata iu hanc niisil sententiain, et peliit ul si illa in baplisterio ponere vellet, servaret lameii sua. H;ec omuia « feeisse se declarat pro suo summo in eum sludio, ita ut magis de non obiemperando, in ea primo de gazophylatio loquitur, quod post Tertullianum vocat mrnsam in ecclesia positam iu qua recondebaniur erogatae pauperibns eleeinosyna\ Alelhius ille merito ac jure laudalur apud Hierony- mum 'a-ino 407, cum lanium sacerdot'19 essetebara- ctere insigoilos : facium cniin eum Cadurcensem episcopinn , mortuo fralre Florenlio , apud onwes conslat. 2. Ail hunc Florentium scripsit quoque Paulmus, quod liic observamus cum lempus conscriptae episloke quadragesimue secundae non omnino cerUim sit : eam lamen cirea annum 405scriptam pulamus. A Floren- tio"qurm iioudum noveral Paulinus epistolas accepit plenas ofQcii ct huinanitalis perinde ac si autiqua qtiam de mutliloquio peccalum iimerel : hae se ra- g praecessisset iuter eos necessitudo el f miliaritas. Hu c tione L adduclum ul suadenle Yicloreduarum Nolanx ct Fundariae basilicarum versus mitterel, ' et novos etiam c .nderei Severi basilicarum parielibus inscri- bendos, ipsique i tumulo S. marlyris Clari qui in una harum requiescebat, quorum materiam Victor dicta- veral enarralione operis. Ubi multa dixil Paulinus de. «diliriis illis malerialibus, k a I spirilualis rationem acdilieii sermonem converlit, de quo suo raore pro> clare dis erit. CAPUT XLV. Ad Aleihium, ei Ftorentium Cadurcensem emtcomim unlul 1'auiinus. Mors (ralris ipsius 70 1. In hoc eodcm forsan itinere Victor corum communis tabeilarius » Paulino lilleras Alelhii ilelulil, m qui ex suis eluciibialionibus aliquid, ut arbiiror, postulabat, quod ■ benevolentiae argumenlum ta:n dulcc Paulino, quain insperatum fuit : sed ejus stu- dio o Pautiiu buiuililas rcslitit. Non esl integra epi- slola tiigesima tertia, qua Paulinus Alethio respon- det, ejus euim coiitinualio in qua agitur de S. Paulae lilia spcctat epistolam tredecimam ad Pammachium. Puuu Chiffletius P Alethii votis cessisse Paulinura, et sermonem de Gazophylacio ad eum inisisse, qui qni- dem iu ms. codice Vaticano Aleiliio noininatim in- scribilur. Sed cum i ad inuUos verba faciat Paulinus, concioiiein ad populum potius quain epistolam dixe- rim , in er quas tamen ei dedimus locum ul suo nu- mero conslaret. Et facile quivis juilieaverit fuisse eliam Paulinus hmnaniter et Jiberalissinie respondit, et ita lactattts * csl ejus episcopi se adeplum esse amicitiam et carilalc dilatum , tit de eo laudes Deo plurimas referat. De hoc Florentio nibil peculiare Iegimus. Magnilice "Panlfnus ejus praedical epislolam, cujus sermo apostolico sale conditos saporem gralia?, quae illi dala esset, ita exprimerel; quemadmodum eloquii suavitas quam suavis in eo esset Dominus apeite oslendebat. Adjungit Paulinus T eum per mansueludinem ovis ct agni innocenliam nieruisse paslorem Deri ; ct sublimem factam per humil.iateiu ct mansuetudineii) cordis animam illius in iil singulis diebtis incnmberc, ut ariimas de amaris ac profundis liujin seculi fluctibas bamo verbi salutaris extrauerel, C ad 80 I00'1 °P1IS '•'' sorlCMI aposlolorum assumtus fuerat. tlunc * Florentium fecerunt quidam Tiburli- irensem-episcopum qna tunc lemporis vivebal qui- dam eo nomine Tibiirtinensis episcopus : sed huic levi cpnjectune prjeponcnlla est trium coilicum ma- nuscriptnrum autoritas, in quibns inscribiiur Cadur- censis episcopus. 3. Paulinus initio sequenlis anni T Delphimmi Bur- degalensem episcopum in sanctorum numerum ad- scribil, fiiju- reiiquia: lias tcrras conimendahant ; ila- que serius quani praesenli huic anno non dcbenius adscribere epistolam ad Delphinum tiigesimam quin- tani, " qua priori ejus epislola- brevissinne re^pondet, ex qua fortasse vel alio indicio mortem fratris eirca idein tempus cognoverat : qua de causa non prolixam aliquando Sollicitatum ab episcopo Nolano Paulinum D ad Delphinum fecit cpistolam. Dolorem dumuxat ut populum doceret maxime eleemosynje virtutein et merilum, cujus erat egrcgmscoiicionaior et magisler: deea enim haec prxeipuelraclat oratio, quas onmium Paulini operum eleganlissima esl el suavissima. Sty- lus longe purior quam in cpislolis: cuin enini iliam studioso elaborare coaclus fucrit, videtur inagis ad- slricla compositio, in qua solitam in epistolis verbo- rum copiam ct rapiditatem coercuit. Inscripla est de exposuit non lam de fratris inorte susceptuul, qiiam de geslis ipsius, qn:e ut pietati Cbrisliana: ita nec votis suis congrua deflebat. Pro eju> aniuia et pro se preees Delphini postulat. Ad Aiiiaiidum paulo proli- xiorema,eadem de caiisa dcdit epistolam trigesimam sextam. • Ep31, n.2. Mbid., n.3. • Ep. 32, u. 1. ■> Ibid., n. 2. •Ibid., n. 2 et 5. ' lbid., n. 3. e Ibid., ii 4 " lhi,l.,n. 10. * Ibid. n. S et 7, 8. ilbid.,n.6. " Ibid., n. 18 et 25. ' Ep.53, n. 1 et 2. "lbid., n 2 " lbid., n. 1. ° Ibid., n. 2. P ChiOl.. p. 47. i Pauliu. 34, n. 1. ' Vide Disserl. 5, n. 2. s Pau- 1i«. ep. 42, n. 1. » Ibid. » Ibid., n. iet 2. r lbid., n. 2 et 5. » Vide Chifll. p.lOet II. 1 Paulm. tarm. H%7. 7li. ' « Ep. 3ri. •» Ep. 3psis primis mensibus binas Paulino epistolas misit Victricius , Aper et Augustimis Paulino tcribunt ; liit ille respondet. Peiagius etiam scribit ad PauUmim. i. Ex carmine " quod sub inilium hujus anni in S. Felicis laudem edidit Paulinus pauca nobis super- sunt fragmenla , in quibus agitur de sanctorum reli- quiis quas Deus per orbem iis veluti expiandum dispersil. Si integrum exstitisset poema, ex eo inno- tuUset quautus Alarici noininis lerror anno superiore Iieliani invaserit, in quam descenderat, et unde post pugnam. Pollenlia; discessit. Hoc anno ad Paulinuui b scripsit Viclricius Rolomagensis episcopus per CandiJianum, cui respondit Paulinus epislola trigesi Augustinus, i aliam quoe periit, per Fonunatianura Thagasta; presbylerum Romam proficiscentem •: alte- ram * perCelsum, qui cum feslinaret Nolam reverti, pauca illico scripsit Augustinus, ' cui plura, ut vo- luisset, scribendi facultalem non dedit Celsus. Pauli- num rogat m ut ipsi rescribat quibus signis possit jn- nolescere Dei volmilas in occasionibus vitse humanqc:, in quibus s;cpe facile non polest discerni. Eum plu- rimi fecisse Paulinnm ex iis litleris evidenler appa- ret. Dicit u se nou potuisse, nec etiam debuisse Cel- sum reiinere, cui cuni Paulino melius quam secum esset. Africana Ecclesia ssepe cogebainr episcopos in Italiam multis de necessitat.bus gravissimis millere : » quos quidem cpiscopos fere omnes Nolam se con- ma septima. Videat leclor Dissertationem 4. Ad B tulisse apparet, nl ibi Paulinum salularent. Solabattir Ptnliniiin , i nm --,-.„!__,. _ _ _ _l » y . • i I I i ,1 A \ — . . . . . -... — .) _.__!_ I i ■• . Paulinum item « scripserat Aper de sua ad Christuin convc-rsione : eodeni anno ei respojiJit Patilinus epistola trigesima octava. Quis ille fuerit Apt r et describebat hortiiluni Nolanum. Pau. iV1 S. PAUUKCS NOLANUS EPISCOPUS. 1°» liau. - suo et Therasis nomine ad Aprum et ad Amau- A Hbi tanti smt, inquit , m^rw» morarumditpenaur, linus »™«iin... »- ,j„, ;i/„ .*,„„, «iruni ac loo laudntum oroe dam rescripsil • eos bouabatur fc ut tantitm ad eru- dilionem auimoe trabeient quantum de jure possent, *sese Cbristi agrum esse cogitarenl, ei qualem agri sui, nt ferrel fructus, speciem iieri postularent, talem cordis sui Deo Domino cutturam redderent : deinde "seipsum deprirait Paulinus et de suis tentationibus loquilur. Circa huncarmum scripsit Paulinus ad Sanc- tum et Amandum epistolas quadragesinwmel quadra- gesimam primam.Yide Yit. c. 25* CAPUT XLVH. Ad Severum et Desiderium scribit Pautinus. Severus Posthumianum hortam ut invisat Pautinum. 1 Per "Victorem ad Pauhnum eo, ut credimus, anno scripsil Sulpicius Severus. Quis lilterarum te- B „or fuerit non palara nobis est, nisi quod a Paul.uo peteret quamprimum sibi remitti Vielorem, ut ad vinderaite. dies remissus occurreret. < Desideru pres- byten iitteras simui ei Victor reddidit, qui ab eo pe- tebat iiuelligentiam benedictionum quibus filios suos morli proximus Jacob donavil. Posts modicum ad- ventus sui Nolam lempus Yictor se ad iler relegen- dnm pneparavit, ita ut Paulinus breves ad Desiuenum et Severum lilteras fecerit, quce binx penerunt. Et forsan eodem lempore aut paulo post conscnpta est ad Fiorentium Cadurcensem episcopum epistola qua- dragesima secunda, de qua fuse h supra diximns. At vero jamjam i profecturum Viclorem subiti rerum obices relraxeruiit, dum hiems navigalionem et iti- quin iliic adeas itiustrem virum ac loio laudatum orbe Pmlinum. Illi, quxso te, primum sermonis nostri quod vei hesierno confecimus vel hodie diximus voiumen erolve. Hli omnia yeferes, iili cuncta retilabis, ut mox perUlum sacra viri Luudes Homa cognoscat, sicul pri- mnmiltum hostrum libellum non per Italiam tantum, sed per tolum Sam diffudit llliricum. Jlle Martininon invidus gloriarum, sanctqrumqne in Christo vii-Mum piissimus mstimalor , non abnuet prasulem noslrum cumsuo Felice componere. Cum ° mortuns est Pauli- nus apud se habebat quemdam presbylerum nomine Poslhumianum : an idem fuerit qui reversus ex Oriente Paulino adlweserit, nsn mibi constat. anno chiosti 406. 3. Decimi tertii natalitii carminis p in honorem S. Felicis.quod juxla histori» nostrae serie.n ineunto |,oc anho scriptum foit, lilulus est : De Gothonan exerciius cum suo tege interitu : quibus verbis apertet Rhadagaisi ciades indicnt.ir ; qme quidem clades tamquam manifestum illudque mirum Dei in linpe- rium rcJigioriemque Christianam tutelae indic.um seulber hahita esl; et ea quse supersunt panca ex hocpoeinate r carmina Paulinum Romsc et roipen. maityribus hahc «eloriam tribuisse prohant. s V.c- torem auno si.periorc a Severo et Desiderio missum ad Paulinum vidirous, coactumque fuisse Nol* ex- spectare donec advenlasset verna tempestas ul in Gallias rediret. Sic • eispeclantcm eum invasil gra- obices relraxerunl, du.n hiems navigauoneui ct - - ^ ^ .^ ^ e}m „erametusclaudere,it,quihus impeditus necessiUt, q ^v— - ^ ^^ Pa(llinus, sed longam Nolx dilaUonem ad finem usque hiemis prx- stitil. Melus qui itinera clausit, iile proCuldubio erat, ne ipsi Romauorum ant hostium exercitus in via oc- currerent : quod referre fas estad descensum Alarici i in italiam anno 405, aut Rhadagaisi anno 405. Cum vero retulerimus ad annum 403 epislolam aliam Pau- lini ad Severnm ipsi a Victore redditam, hunrcemc- tum rejicere oportct in descensum Rhadagaisi, qu. multo majorem quara Aiaricus in Italia concilavil terrorcm, Rhadagaisi •< exercitus nonnisi circa hie- mem deletus fuisse diciiur, qui licet ante fuisset, Ro- rnani eliara exercitus mililes, qui adhuc multis in locis dispersi esse poteranl, quique ut piurimum bar- bari era.it, metum viatoribus incutere potuerunt 2. Eo. ut videtur, anuo ' Posthumianus e\ Oriente, -q exacto ibidein loto triennio, revcrsus est Trigesim.i luce a ex jEgypto Massiliam pefvenit, deciira vero cx urbe Massilia ad locura ubi Sulpicius Severus de- gebat. Materiam Dialogorum suppcditarunt Sulpicio Sevefoprimacum ipso colloquia, sub quorum fmem ", cutii Poslhumianus esset Orieniem mox repetiUrrus, eum hortatur ut per Campaniam iter haberet, licet de via multum 83 >'ac «e causa deflecteret. Non \iasiuni3 s»jw.«--i •»-- - tribuliiionem « coropatiens su?tinuit Paulmus, sed quamvis jam ab omhibus desperatus xgroiaret, « de Severi tamen fide ejusque meritis sai.iutem sperav.t Paulinus. Revera » convaiuil Viclor : sed plus tem- poris in reficicnda valetudine consumsit, quama-gn- tudinc tolerata produxeral. et > vir/.m, lanlum apo«- tolorum nataii planc resUtulus est. Tam cilo dimit- tere eum noluit Paulinus ; sed relinuit donec secum Romam illum sui itineris annui socium duccret , at illinc prollcisccretur in Gallias reversurus , et ad vindemix dies Severo rcmissus oceurreret, ipso SC.- WcH tempore quod pncr-cripserat Severus « , verum .equenti tantum anno. Duas « breves epislolas quas anno superiore, cum Viclof profieiwi vellet, ad Se- vemm et Desiderium seripserat Paulinus, eidcm Vic- tori deferendas dedil;seddoas prolixmresad eosdem, remitsa aique taxata i» olimn mev.le BCriplas ns ad- jecU Ea quft art Severum prolixiorerat scripla, per- iit, nec eliam quid remanet eavum quas ad illnm deinde scribere potuit. 4 In " Spirilegio Acheriano binas nomwe Sevcn ad Paulinum inscriptas habemus epistolas, quarum prima sane eslSeveri ad Paulinu.n, quare et oam « 1 et 2. « lbid. t Ibid., 1 Sulp. . Ep. 39, in lit. - Ibid., n. 2. « Ibid.. n 5 ^lbid n. 4- ' Pj»>- eP- «, n „, 5. ■ Ibid.. ... 1 «2. "Cap.45._n. 2 ' Ep. 4o ., i. ' J^ P n. i Tpaul. carm. tt, in lit Dial \ c. 2. «Ibid. » Sulp. Sev. D.a1. 5, c. 17. » VJran. de Oinli Fauimi ,n. Tvd. not. 52». r Carm. 28^ « Cap. 47 « I ^Paul.n ep 43 n^. We;^ 58> n. ,. o.i. >Ibid. «Ibid.,n.2. "Ibid., n.ieti. »» Spicil. t. Y, p. ->53, »»•• Ibij! ' Ibid. , 109 PROLEGOMENA. 110 supra retulimus. Altera etiam potuisset mitti ad Pau- A et A.nandam, a quibus unam acceperat quam mul- liiium. eauue esset pro-claruni Dielaiis eins nrcitmAn. i. ,...„. „ „. „. • _• •. __ ., linum, eaque esset prseclarum pielatis ejus argiiiuen- lum, curu sit gratiarum actio cujusdam nomine sui et aliorum, utvidetur, rusticoram, quod ipsiuscohorta- tionibus veritatem et Dei cultum fuissent edocti, mi- nis «on territi. Sed cum conslet epislolam hanc non esse Severi, nos hac una nixi autoritate, Paulino, ea qu__ipsi forte non conveniunt, tribuere non audemus. Cum Paulinus in epistola ad Desideriunj » ostemlisset quid causa. fuerat cur Vielor nonnisi post elapsum annum redirei, maxiraa se bumiiiiale 84 excusat de opere quoii petebat Desiderius, eumque rogat utsibi duodecim patriarcharum Benedictiones ipse explicet. CAPUT XLYIII. Dtwdenm patriarckarum benediclionum explicationem a Ruflino Paulinus impeirat. Ad Aprttm scribii; Melanitnque filium laudat. 1. Hanc rursys a l.uffino benedictionum explica- tioncmpostuiavitb Pauiinus, de qua se ab aliis con- suli lestaiur c iu sua ad Ruffinum epistola quadrage- sima seplima. Hajic expositionein ipsi denegare non potuit Ruffiaus. Cum enim ad Paulinum scripsis- set <• Ruflinus se quibusdam de negotiis venisse Ro- cnani, Paulinus • eum rogavit epistoia quadragesima sexta ut capitulum quo Judas a Jacob benedicitur expianarei. Poslea ad eum rursus scripsit f abeoque petiit ut banc benedictioiiein triplici inlerpretalione elucidaret, s historica nimiruni, morali et mystica ; ila ut Rullinus excusatione primum allala h landera obiemperaverit , ejusque votis paruerit. Accepla cnim hujus bcnedirtionis explicatione prima, peliit' C a Rnffino Paulinus, ut per reliquQS fiiios distributam diguaretur exponere. Paruit Ruffinus, illaque duo opera etiamnum supersunt cum iitteris quas simul ad Pau-inum misit. Quare ul Gennadii autoritatem tacea- mus, i Isidoro illud opus ipsi Pauiino adjudicanti asseutire non pcssumus. Se aliquid ejusmodi k post tempus a Ruflino exposlulasse testalur Paulinus; Ruflinusque sibi ab ipso quccdam de Scripturarum in- leipreialione tradita luisse asseiit : verum illa non exstant. Ex priore iiiius ' ad Ruflinura epistola eum aliquid de S. Clemente (papa) transtulisse manife- stura fitjquarecum gravius eum ra admonuisset Ruf- finus ut studium in Gnecas litteras atlenlius sumeret, se implere non valere affirmat, nisi diulius Ruflini lum laudat, p et cui dicit se nihil simile posse re- ferre. Tandem slatuit . epistolam in eorum sermonis retractatioue contexere, et apud eos rursus illorum epistolam laudans r usus est ferme iisdem verbis qui- bus Augustinus ad ipsum seripserat anno 593. "Reli- quum epistolae » adhib.l inlaudes Amanda. qua. se- culi curas curabat , ut posset Aper totum se dare eoelesiibus et ministerii sui operibus. Eos denique horialur i m filios diligenier el pie ediiceht APi.NO CHRISTI -407. 5. Decimi quarti natalitii carminis u in S. Felicem snpersunt lantum fragmenta quoedam. Illud carmen eo solum scripsisse videlur Paulinus, ut enumeiaret g Dei in se benelicia hujus sancli confessoris ope. Si inlegrum exslarel, ex 85 eo multa ad Paulini vitam spectantia colligeremus; sed et ex iis qu__ habemus animadvertere possumus quain grato fueril a Deo donatus animo Paulinus, qui et ejus generositali al- la?que humilitaii mcrito tribui polest. Hoc eliam, uf credimus, anno Melania senior iter in Africam con- fecit, quse fortasse ad Augustinum attulit epistolam * in qua Paulinus lilii unici hujusce vidua. illusti is cir- ca idem tempus demortui laudes celebrabat. A9l.NO christi 408. CAPUT XLIX. De Melania scribit Paulinus ad Auguslinum, a rmo per Possidium litteras accipit. Plurimos Gatliw episco- pos taudat. De S. Venerando Claromontano. 1. Dccimum quintum natalitium carmen*, quan- lum conjicere possuraus e"x iis qux supersent, ad narranda S. Felicis miracula scripsit Paulinus. Illud de S. Felice ullimum a Paulino scriptum cognosci- mus, sive perierint aiia, sive de eo nihil amplius scri- pseritPaulinus; elenim constat turbas tribus annis sequentibus exortas ab hisce animi oblectalionibus potuisse Paulinum averlere, qui, ubi opiseopalum adeptusest.aliissibisludiispic.a.em colendam duxit. Sallem non illi erat satis olii festo die S. Felicis ut scribendis versibus animnm adjungeret. Ab hoc ipso anno fuermit r Paulino incredibiles cccupationes, quibus illum expertem Augustinus credebat; et qui- bus jactalus Paulinus fortasse * solito cilius Romam „„ ... ' -,-_..„.. "«= jaLiuu.. rau.iiius lonasse ' sonto cilius Komam conBortte fruatur, eoque pncceptore utalur. Postre- D peregrinaiionem cousuetam maturare compulsusesf mum oer i.erealein ciiisifilair. .T.i-i,lr_ao_;„^.„ .„-..: ■.„... __■ . .. , r ' mum per Cerealem epistolam quadragesimam sepli- mam misit Rufiino qui » lunc in monasterio Pine- tensi degebat, unde brevi erat Romam venturus ut in Orientem revcrterelur ; idque cirea annum 409, ut demonstrabitur aliquando in iiisloria S. Hieronvmi el Ituffini. 2. Credimus illo eodem anno 40C Paulinum ' mi- sisse epistolam quadragesimam quartam ad Aprum illuc enim post Pascha se conlulil, unde ante 15 Maii diem erat reversus. Ibi»" Quintus diaconusjam Rnnia. aliquandiu commoratus ab Augustino epislo- lam, cujus erat portilor, Paulino tradidit. At ipsi percupieiiii Augustini epistolam Jegere per tempus iion lieuit , ■>» donec interponendum ad itinerisslativa diem, quem in oppido Formiano habuii, tolum huic operi manciparet, et in cjus epistote lcctionc veluti Vide cap. 2-2, n 2. .apau,.'ep. 4*s, n. 8 '™ifc Ibid., n l'. ' **"*■ ™' * Aug' eP' 95' n" 8- 4M S. PAULINUS NOLANUS EPlSCOPUS. «<* deliciis spiritualibus ab otnni cnrarum tece liber A diligenter observetur , quivis perspexeril id silu ■ - -•- -— aninio proposuisse Paulinum ut exponeret quo slaiu epularetur. Scribebat ad eum Augustinus de con- stautia Melaniie in morte unici iilii sui. Ad Augusli- uum 15 Maii die rescripsit " Paulinus epistolam qua- dragesimam quintam, in qua ejusdem 'Melania; lau- desprosequitur; idemque videtur credere b Deumab hominibus in viia arterna laudaadum vocibus huma- nis post ipsam resurrectionem, sed iaudem hanc hu- manis sensibus et eioquiis fore longe altiorem. 2. Huic epistolaj respondit Augustinus sequenti hieme per epistolam quadragesimaiu quintaru, cujus delalor Juisse videtur c Possidius, qui acturus cau- gam Ecclesia; suoe Calamensis apud imperalorem, data occasione usus Paulinum lubens iuvisit. Circa idem tempus episcopo Memori J lilteras dedit Augu- tum Ecclesia csset curn kec scriberet; adcoque euni recensuisse episcopos vivos, non mortuos , idci.co non dicit vidisti, sed videas, quod ad roorluos re- lerrinon putest; ijuod aulem his verbis usus fuerit, nunc aulem Pegasium, innuissevidetur Pegasiura lum fuisse recens episcopura. ltaque cum Aletbium Ca- durcensem episcopura hunc fuisse arbitremur quem Hieroiiymus solo presbyteri nomine designat in qua- dam epistola qus videtur anno 407 scripta, isthaic epistola non videtur a Paulino fuisse couscripia nisi pauio ante episcopatum circa annura 408 vel 409. Quid rcferat historia de Exsuperio, Simplicio et Aniando, alius in iuccm proferet : nihil de Dioge- jdeui lempus episeopo uiemui . -...«=. .= *. — . .— „- .- „„,_.._,.- r .,„,:.:„ stinus, ubi de fllio ejus « lubano agit qui lum er.it B niai.o, Dinamio el Pegas.o comper.mus. De Alelhio diaconus, et poslea hoeresiarcha factus est. Conju- vide Disserl. 5. n. 2. gatus iuerat cum la, et Paulinus ' patris el lilii uni- cus { perindc ac Ai.gustinus ) m Juliani el 1« mali .- monium scripserat epiihalamium , quod ideo in ai.- Dum 400 aul circiler « rejccimus. 5. Ad prscsens lempus vel potius ad annum 409 referre posstmus eam quam Gregorius h 86 Turo" nensis cit.it presbyleri Pauliiii epistolam,, in qua ait ille autor, Vtcumqus se habenl seculi mula, hoc vni. piis relinqui solatiura, quod clarissimis prajsulibus Deoque dignissimis., qui et sapientissimi et fi .eli> biini eia.it UJei et religionis cu>todes , lirmissimo taruquam praisidio liuerentur. Videas, ' inquil, Ex- tuperium Toiosw, Simplicium Vienna;, Amandum Dur- 4. Paulo plura recensel Gregorins de Veneraudo : erat ille profecto m senalor, ct verisimiliier Clarc- monlanus. S. Artemio successit, el septimus nume- ratur Claromontanus cpiscopus. Nihil certum habe- mus de ejus geslis pneter ipsius Pauli.i tesiiuior niuin. " Iu vigilia Naialis Domini hunc obiisse feruni, cujus ex.-equi;c poslriaie exsolutai inslar solemnis bujus diei processioms habiue sunl. Gregorius Turo- fle.isi^ ° asseiit ad ejns tuiiiulom plurmia patrala mi- racu.a. Sepullus est auiem in quadam ecclesia quas noinen ejus sorlila cst, ditala t multorum sar.clorum corpuribus in iis inaxime i S. Nepoliaui, quinli epi- scopi Claroiiiontani, el ' S. Liminii martyris : quai diaativ, Diogeniaimm Aibigx, binamium Kngolisma-, c basilica eliamnuni in horlis abbaluc S. Allyrn v sw ..... ^_.i .-. .. - . . :„,.:__.,., ik; r/>ii/.i.» -nni S. Y<.iifraudi Venerandum Arvemis, Alelhium Cadurcis, et nnnc Pegasium Petragoriis. An presl.yter ille hujus epi- stola. autor fue.il Paulinus noster dubllat i Koswev- dus. liuuc aui- esse Paulinum Nolanum conlendit omnino Cbifflelius k-, quia ;in eo quod destinguit au- tor illePegasium ab aliis salis indicat alios jam lum e vivis exeessisse, quibus Paulinus Nolanus non v.i- detur fuisse supersles. Ihec Chifuelius ; cui non as- senlior, cniu cpisiote Paulini ad Amandum scripUc ante aniiuni 404 nequaquaro prohibcaut quin ipse Amandus et aln pnesules anie a.inun. 431 e vivis ex- cesserit. Quod autcui Gregorius Turonensis eum presbyierum vocet, eo ad credenduin adducinmr Pauliimni lll.im a Gregorio talc.n, qualis erat , m li- tulo epistola. fuisse designatum ; ita ut si sit Pauiini r> nostri hir-c epistola, ut minime ilnl-itr.inus. ante an- nuii> iiOscripta fuerit necesse est, quo aimo jam t.im fuisse episcopus viletui P.iuliiius. Et revera fio.ri non potesl m Amamius anie annum 410 obierit, si ante el posl Severinum, m communi» lert opimo, Burdigalensem rexit Lcclcs.am; et s. cpistolc 'La- simi siippo5!tii"fe no" s""1 > ' Simplicius Viennas vi- vebat eliam amio417. Ai ei.imsi lextus ipsePaulini tur, • sed paueissimae ibi relicta. sunt S. Yenerandi reliquix, cum maxima pars 2-2 87 Deceu.bris die anno 1311 in pioxin.am S. Ally.iiccclesiam translaia lueril, et » reliquiai in ipsa S. Ally. li capsa fuerutl separatun posiise. Arvemis » liln.emoria hujus trans- lalionis 22 Decembris die, el » feslivitas cjusdcn. sancti 18 Jauuarii recolilur. Huic « successit S. Ku- sticus. Circa annum m scripsit Buflino Paulinus epistolam quad.agesi...a..i sextam de qua superius egiinus tap. 48, n. I. AXNO CHI-lSTl 409. CAPUT L. Paulinus Saia crealur episcopus. Qua ralione se ge$- serii iii cpiscopalu. 1. Augustmus sub liuem amii 408 vel sub initium 409, ul jam disimus, J scripsit epislolam nonagesi- mam quintam. Ea ' Paulinoet Thcrasiae item inscrl- pia cst cuin epitheiisj.ua erga utrumquc caritaie di- gnissimis, in qua Paulinum lum ..'piscopali digniuue insignilum fuisse non apparet ; cui alioquin o.naiior litulus u. epistola debilus alquc ipsi ab Auguslino adscribendus luerat. Sentenliaj nosira; favet Bulfinus, n Paul eo 45, a. 8. Mbid., n. 6. « Aug. ep. 95 .n.i.etadnot. inniarg, <»Aug.ep. JM. ' Ibjd., pTuL carm. 22. i Vid. cap. 37, n. 4. ** Greg. Tur. H.st. Franc. 1.1...., C. lo. > Paul. ep. tt. , Not 170 * * Chim. p- II. ' Baron. an. 417, §48, 51, i.. appeud. - Greg. Turon. Hist. Franc l,h ... I M - id. • Ibid., c. 37. p Ibid., c. 35 et 30. , Ibid., c. 37. ' lbi.l., c ». • BoHand. J>l«< | 6, p. 191 ' ibiJ. »lbid.,§7. vitdd., §1. •Greg.Tdr.-lococit., c. 13. > Cap. -19. ... 2. « Aug. ep.9&, io tit. 115 PROLi-GOMENA. 113 PROLi-GOMEiNA. Hi qui Pauliui epislola. quadragesimte septim* anno A suscepisse. Adde quod cum lempus inscripta: epistol* 409 coiisciiiila. satisfaeicns in enistol:» nmir iihvl l,,r,,,,._.,i;; ,„i „„„i;m .,..1 „ :..„ :■ .... ... 409 conscriptsc satisfacicns in epistola nuncnpatoria libri ii de Benediclionibuspatriarcliarura.queinqua- dragesimali Imjnsce « anni tempore scripsit, non epi- scopum.sed fratrem ipsum appellat. Quanlulacnmque sil cpiscopi dicecesis, non videtur a negotiis vacuus Innocenlii vel parlim ve! omnino rejicere»noms ne cesse sit ex anno -.04 jiio illam ' apposuimus.quam- vis non tS Februarii die; eodem quidem mensis hu- jus die, seJ altero nnno collocanda est, et forte anno 4i0 c.um llonorins Roma. annum 407 et partem anni -«•" v.«iii i.uuuiM^ uuiiMj uiiiiuni '_v i ci |wiifiti ani: cpiscopus, qualis Augustino visus est Paulinus anno &)5 exegerit. Turbas tamen qiw in Gailiis ct in Ita 408. "Sihiloiinnns addit Ansnislinniv sihi nimfini:... i-.„ ,:. _,,!_ . .. ... . ... .. ... . .. 408. Nibilominus addit Augustinus sibi nuntiatas fuisse iucredibiles ejus occupationes : qute expressio potius denotat eas qua. insolito casu eveniunt, quam qua. episcopatui annexse sunt. Quemadn.odun. autem Paulinum episcopali iiondum dignitale fuisse iusigni- tum initio anni 409, ita euni jam episcopnm anno 415 fuisse constal, quaniioquidem lioc nomine done- «ur ab Augustino '' lib. rde Civitate Dei, idque refe lia exslitere cimi illis a nobis assignatis Victricii pc- regrinalionibus ei lioe lilterarum conmiercio aptis- sime convenire judieant doetissimi viri quos consu- luimus; bistoria vero duas iilas tanlmn ab ilonorin Romam per ponlifi aium Innocenlii susceptas pere- grinationes observal : unde Innocentii et Paulini ad ViCtricinm epistolas anno 404 adscribcrc coacti fui- nius. Nequc ex sola fratris appellatione judicandum «■««• .-->., j,.-, v_, ou,u ,,,.,,., ,,(,|', U.Hh>l,i- j,IW,. . lliUlilll rendoaIiquidquodPaulintisanno410gesserat:undeBduximus illum tum fuisse episcopum, cum nobi. probabiliter colligi potest jam anno 410 itlum fuisse SUypetant validiora argumenla, quibus certo colligi- cpiscopum. Et prseterea videtur Paulinus debuisse quopiam se recipere ut e Gothorum manibus se eri- perel, ut c revera in eorum nianus incidit. nisi fuis- set addictus pascendo gregi , et nisi vinculis episco- palis muneris .uisset releiiliis, a quibus in sacerdotio constitutus erat omnino liber; singulis autem epi- stolis privalam egisse vitam videtnr. Comperimus etiam Augiistinuni ab eo " fratris nomine compcllari in epistoia quam arbilramur scriptam circa aiinum 410. Auguslinus e in epistolis suis ad Paulinum circa annum 415 datis et in posterioribus aliis nperibus cum semper vocat episcopum, nulla de ejus uxore mentione faela, unde eam jam vita functam omnino mus ante annum 409 ilii non coilalam fuisse episco- palem diguitatem, quam ut in liac una nominis dif- ficultate hiereamus. Creatus fuil i Nolanus episcopus Paulimis noster ut iiemo dubiiat , videturquc Paulo successisse, '• qui annis 402 et 405 certissime hanc Ecclesiam regebat; qure non videtur ingenti piebe fuisse numerosa, qiiandoquidem Paulinus • se voeat exigui aregis pasisrem. 2. Jam vero qua ralione in episcopali munere se gesserit discamas ab oculato leste " : Cum autem ad sttmmum sacerdoiii gradum proveclits esl, rtoluit .<• talem cxhibere episcopum qui ab aliquo timeretur, sed taiem se reddidit sacerdolem qui ab omnibus amaretur. . ... ■ ,, . - ■.•IV.... „_ iiiuinu saum.i™ mn ao ommous amaremr. probabile est. Gonleiid.t f Cbiffletins Pauliimm fuissc r Numm-m» «.- •'• ■•..,« ... ,., • ■ • , . . . t ^umqi.am .i. -lutus ... ut iton m ira misericordiai episcopum ab initio anni 597, sed ejus ratiombus satis/ecisse credimus. Potuis&et quidem et merito duas ad Victricium epislolas objicere, quas anno 59» et 404 posuimus, siquidem Victricius episcoprss ah eo b frater vocatur in Irigesima septima cpistola anni 404 ex edilis et mss. codicibus, ae etiam in cpistola decima octava anni 599 ex ms. Viennensi codicc , cum aliis, pntris nomen habeanl. Sed hocgg aigu- mentum non videtur magni ponderis, cum amanueii- ses hunc errorem facile admittant sci ibendo frairi pro patri; quamvis eliam Paulinus potuerit Victri - cium frairem amice dumiaxat compellare, ul ipse h Paulinus ef, Therasia in epistola quadragesima quinla anuc. i!>8 15 Maii daia Augusiinum patrem. memor essrl : neque enim poieral vir ilie irasci qti contumeltas despirAebat, cl odia vitabal. Numquam in judiciosine miseiicordia setlil, qma noverat miscricor- dium meliorem esse quam sacrificium (Osee vi, 6); mi~ scrirordia vcsliendum rsse omne Cltristianorutn judi- cittm, dicenle tenerabili Scriptura : Misericordiam el judkium cantttbo tibi, Domine (Rsal. c, 1). Jttstiiiam quoque. votis benigmoiibr.s temperabal: Sciens quoniam Spiritus Sftnctits quantam ccquitati el JHslilia; favet, ttintum suis gratiam pielalis benigms indulgel: el ideo lanebai rigorem in exuminaiione justilim , misericor- diam autem in defmutone senlentim profersbai. " O admirabilem viruin, atque omnium virtulum loude cen- sendum! Hic etenim omnium patriarclmrum er.-wpla fralrem Mmul et mugtstrum vocant. Quod si us quis D >ecutus, fuil (idetis trf Abraham, credulus « haac nOS C02:ll iiivivlii.n pl lii.ir; ,!..-- „J v:_._.:.!_._. ... .' .ouiii. nos cogat insistere el faieri duas ari Victricium epf- stolas ab episcopatu Paulini fuisse scriptas, postan- num 409 facilc colloeabuntur; alteram enim ad an- num 599 retulimus ex simplici dumtaxal cum epi- stola decima septima convenientia , et alteram ad annum 404 propter tempus insciipt.i. epistola. in.io- centii qua. agit de iiinere Yi. tricii Roniam , ei quia Paulinus in epistola sua Romam eiiam venisscVi- ctricium asserit, quo duas peregrinalioncs potuit benignus ut Jarob, munificus ut M ckliisedecn , previ- dus ut Josepli, rapax ut Benjamin : rapuit enim riivi- libus, et pauperibus erotjavil; el tamen plus divitibus quam paupeiibus profuisse cognoscitttr, quia pauperi- uus itt hnc secuio profuit, divitibns autem in futuro providit. Ipse etiam « moribundus asporlatam a longo pccuniaii), quam gJJ eleemosynis impenderet, aecc- pit. Kateor equidem autorem i!ii fuisse Hieronymum ut alienas eleemosynas distribuendas minime susci- n. % i Aii- I Civit Dr 10 kVM « \&m H 6 -,8, "1 "' £p" ^ in "'• ' D«SCTl- *■ l- »v. Obit. Paulfn°. „. 6. ?B„n. n. 7/ <• IbS Tl ' "' *'' ' "' '' ^ PauUp- i9> n" 14" * V™' <* 4ig s. PAULINUS NOLAJNUS EPISCOPUS. U6 «erel • sed aliud est quod prudentia homini- privalo A Nam qui corpore eum videre non poteranl, sattem epi- slolus ejns conlingere cupiebant. Erat emm suavts et blandus in litteris, dutcis et bene suavis in versibus. Quid plura? Vix qucecumque de ille dicuntur admit- terel creduiitas fidei, nisi propellerent sua (acta men- ducium. CAPUT LI. Yalgius, qui et Viclor. solus in navi e naufragio serva- tur. Nola a Golhis capta. Paulinus aller apud S. Puulinum se recipil. Adoersus Pelagianos epislolam S. Pantino scribit Augtislinus. 90 ' • '-am erat Paulinus f exigui gregis paslor, id est Nolanae Eccleske episcopus , cum accidit hisloria mirabilis servali e naufragio Valgii , qui post cum casum Victoris nomei; sortitus est. Tenipus hujusce easus fixiim omnitio sialuere non possumus. Contex- qui divino se obsequio recens addicit et consecrat , aliud quod pietas episcopo in sola pietate longo vir- tutum exereiiio jam constilulo suggerit. Et revera nequaquam imprudens fuit Paulini pietas, " Nam qui ingenlia prcedia quia fuerant sua vendita pauperibus erogaverat, is cum poslea (aetus esset episcopus, non contemsit Ecclesioe (acullates, sed fidelissime dispen- savit. Quo faclo sutis oslendit el propria debere pro- pler perfeclionem contemni, et sine impedimento perfe- clionis posse Ecctesim quce sunt profecto communia possidcri. S. Gregorius Turonensis b magnas Ecclesioc Nolarise fuisse divitias asserit, et Chrislum adimple- visse in Paulino, qui omnia propter ipsum dimiserat, qux per Evangelium promittere dignalus est, quia qui propter ipsum reliquerit omnia, centuplum inhac B ^ histori.e narrat paulinus in epistola quadragesi- vita accipiet : quod meo quidem judicio non facile probaverit; sic enim prosequitur Uranius • : Ergo, ul dicere cmperam, fuit mansuetus ut Mogses , sacer- dolatis ul Aaron, innocens ut Samuel, misericors ut David,sapiens ut Salomon, apostolicusut Petrus,ama- bilis ut Joliannes, cautusut Thomas,doclor ulPaulus, videns ut Steplianus, (ervens ut Apollo. De sollicitu- dine aulem et cura Ecclesiarum , in fide et carilale omnes uposiotos et episcopos imitatus est. Ume omnia iil se habuil, hwc in tempore eonversationis suw fideti- ter custodivit. d Et vere tatis erat ul ab omnibus ama- relur : vixit enim cunctis in exemplum acquirendw sa- lulis , et in refrigerium consolationis. ISeque enim so- lius hwc mea vox est : testes sunt omnes provincim, te- slis est omnis terra quam Romanus orbis includit, lestes C etiam sunt burbarce nationes ud quas fuma domni Pautiniperveneral. e ISecimmeritoab omnibus amaba- lur, qui aderat omnibus. Quem cnim jacentem non sua dextera erexit ? quem inlerpellanlem se non pia voce consolatns esl? Eral enim pius, misericors, humilis et benignus; nuilum spemens, nuttum despiciens. Omni- bus tribuebut, omnibus indulgebat : animabat trepi- dos, mitigabal viotenlos; hos verbis, iltos mdificabal exemplo : atios epistolis, atios sumtibus adjuvabat. Nullas opcs, nullas divilias , nisi quas sanctis suis Christus promiserat mirabutur, Aurum alque argen- lum, el celera sic definiebat, ut ea sibi ad lurgiendum tiberatitas , non ad retinendum cupiditas vindicaret. Et ut breviter dicam, omnia bona in se habuil quia ma nona quemadmoutim il!e a Christo S. Felicis pa- Irocinio e naufragio servatus sit : quam ob causam forte iSolam 8 venire compulsus est Valgius, ubi dicit Paulinus h tam insignia Dei miracula se adeo admi- ratum fuisse, utpene in ipsum senem crudelis fuerit, et parlem auris servandain volnisset abseindere, nisi in illo vulneris res fuisset. Videtur '• ipse Paulinus senem Valgium naufragio ereptum aquis luslralibus abluisser illique i Vicloris nomen in ipso baplismate indidis^e. Navis k qna: erat cujasdam Chrisliani Se- eundiniani nomine, et in qua servatus fuit, sine ullo damno oneris ' in Lucanorum el Brutiorum littore allapsa est, quo m Posthumiani senalorisRomani pos- sessio adloitur. Posthumiani procuralor navem illico occupavil , et caplam vacuefeeit , cui " prater onns publicum plura etiam de stipendiis et peeuliis miuli- cis incrant. ° Super hoc lalrocinio apud provinciac judicem deposita? jam sa^pe fuerant querela», sed pro- curalor primo vi rehellavil adversus provincialis ju- dicis edicta ejusque ministros, postea Romam pro- fugit , quo Secundinianns cum Viclore se contulil. Rescribens Macario Pautinus, eum p precatus est ut Posihumianuiii ad jura pielalis et jusliliaj leges ad- duceret , faceretqne ut a proeuratore ablata solum- ,modo restituereiitiir ; quod euiin speclat ad sumen- das de eo posuas, oral Paulinus Macarium ut ab iis ahslineatur. Videtur ille luisse Macarius qui, post- quam vicarius prafectorura exslitit, RoinaJ fuit hoc tempore pielaie maxime el scientia percclebris , et Chrislum amavit : habiat enim fidcm, mansuetudinem, D vxl\y m docet Augiislinus 1 prolixam Panlinus noster curam proximorum, jugem pro miseris sollkitudinem, compassionem pro injinnis, niliil aliud respiciens nisi pacem et curitatem; solus namque mendicabat, ut om- nibus abundaret. Denique quis iocus est in orbe terra- rum, quce sotitudo, qua> maria, qiue S. Paulini bene- ficia non senserunt? Omnes eumagnoscere cupiebanl, omnes videre desiderabant. Quis ad illum non lcetus advenil? uut quis ab itlo non desideraturus abscessit? de morte uxoris consolatoriam ded^rat epislolam. AKN. CHRISTlilO, 411, bil, 415. 2. Celebris est Romse vastaiione annus 410 ' quo Alaiicus Goiboiuin rex U Augusti dic Urbem in- gressns tradiiur, ex eaque vigesimo scxio ejusdem niensis egrcssus 5 Campaniam deinde populalus est. fteferendum est ' profedo ad illud lempus quod di- « Jul. Pomer. de Vita eontempl. I. n, c. 0. »> Greg. Tur. de Glor. Confess. n Paulin. n. 7. >» lbid., n. 8. « lbid., n. 9. f Paulin. ep. 49, n. 14. b Ibid., n. •>. i Ibid.. n. 2. Mhid., n. 1 et IJi. ' Ibid, n. 8 et 15. "> Ibid., n. 15. " Ibid. p Ibid. i Aug. eji. 2t>9. n. I. ' Theopban. et Cros. 1. n, o. 19; et 1. vn, c oJ. 1 Baron. an. 410, § 46. 107. <■ Uran. de Obitn *> Ibid., n. 14. ' Ibnl. n. I. ° Ibid., n. 13 t Philostorg. I. xii, c. • 117 PROLEGOMENA. Ha cit Augustinus, » Nolam sciiicst obsessam a barbaris, A tia divina fiierat constitulus Deo gratias ageret. iYoi; quo tenipore bujusce urbis eivibus visus est S. Felix, quibus jam tot pietalis sus argunienla crebris mira- culis prsebuerat; quod Augustinus non ex opinione communi , sed ex ceriis lesiibus se eomperisse fate- Uir. Hinc colligit t> baronius hacee occasione cives Volanos evasisse incolumes quod non asserit Augu- stinus ; 91 imino vero r hanc urbem captam luisse •;t a barbaris vasiaUm alibi aflirmat : quod a<3 hrec •.empora J cum S. Felicis apparitionious refert etiam Baronius. Tentus est et ipse cPaulinus; sed cum magnis, quibusantea abundabat, divitiis renuntiasset, nec alio amplius quam eximise virtuiis thesauro dita,- retur, hanc Pauiinus calamitatem durant certe avaris el viue amantibus hominibus non paruni temperavit, immo suavem sibi effecit bonorum openim memoria, B num fecit etpiuriraa P misit serip(a in pelagbnos, «t enim, iaquit Augustlnus, uberiore fructu legit, vet uudil me ttocentem ac disserentem , vel quibuslibet «c- Iwrtationibus accendeniem , quam inspicil te viventem. De Paulino episcopo ISolano nihil historia; proditum cst annis 418, 416. A.NN0CHRSSTI-U7. 5. Jam antea » observavimus Pauiinum nosirum amicitia fuisse devinctum cum Pelagio aniequam prodeventur ejus errores , et cum Juliano in Campa- nia. episcopo , qui postea Pelagiani dogmatis fuii de- fensor acerrioius. In ipsa ° Paulir.i &rni!ia (apud vos) vel saltem in civitate iNolana , magna. pro errore Pe- iagiano quidam obslinatione nitebantur : eapropter Augustinus episloiam 186, alias 106, ad 92 Pauii- quibus facullales suas per manus pauperum eo loci reposuerat quo atlingere barbaii non valebant. Hisce udei ct spei affeclibus sic in corde suo, ut ab illo se accepisse lestatur Augustinus f Doniinuir. prccabatur : Domine, nonexcrucier propter aurvm elargenlum, ubl enim sint omnia mea tu scis. Hujus Vola profecto exaudila fuisse dubium non est, quandoquidem addit Augustinus se nescire quemquam eorum , qui opes suas propier Christum abjecerint , veluti pecuniae possessurem a barbaris excrucialum. Hac barbaro- rum ineursioiie el vastalione accensa fuit , nort ex- stineta, Paulini caritas ; qnin ininio, s quxcumquc ha- bere potuil nt episcopus, ad caplivoruoi etpauperuni prseterquam quod q pro iilis oraret ut corrigeremur, non solum ad vitandos illos cautus esset, verum etiam ad convincendos eos qui Pelagii errores mordicus defendendos suscepissent ; quin etiam eos refeilit Auguslinns ex epistoiis Paulini , ae pnecipue ex tri- gesiraa r (alias ociava) ad Severum. Fragrant enim, inqnit » ad eum, episiole lum odore sineerissimo Ckri- sti, ubi yermanissimus, gralmipshts ditector ei confes- sor appares. Nullus certe a dogmate Pelagiano niagis abhorruit quaro Paulinus ; at a Semipelagianorum errore qui bonse voluntaiis iniiium hominis esse as- serebant non satis alienuui euin fuisse possel conjic! ex quibusdam illius scriptorum locis, ' cum hane quaestionem nondum posuissent Massilier.ses presbv- solatimn in eleemosynas erogavii. 3. Circa, hoc idem tempus ad Augustinum episio- C terf, necduin Augustinns enodasset et solvisset. lam 50 seripsit u Pauiinus varias illi qujestiones pro- ponens quibus statim responsum dedit Augustinus ; quo amisso , eideni rescripsit itennn Paulinus, cui responsum alterum misit Augustinus quod et secundo amissum est. His tamen ;ion permolus Paulinus ler- liam de iisdem difficultatibus epistolam scripsii, pinm qttoddain opus mcdilans. Anno 415 magnum de Ci- vitate Dei opus Augustinus exorsus est, cnjus in pri- mis capitibus illusire ■ Paulini virtuii testiinonium reddit. «mo chkisti 414. AKNO CHRtSTI 418. 6. Portasse pai lem habuit in iis quse mense Aprili, anno 418 ftomae et Ravemise adversus Pelagianos acia sunt , quibus peractis , Julianus episcopus ob haeresirn Pelagianam sede sua pulsus est duobus im- peraioris Honorii ediclis : m historias de Paulino ni- hii hoe anr.o proditom est. IHiW) CBRKTi 419, 4. Ad qu3est10r.es a Pauiino propositas respoiidii Augustinus i ppistola 149, quara Paulino redditam fuisse non dubium est, cum ad nos usque pervene- rit : cnjus sub linem k aniniadvertimus Paulinum no- strum tunc apud se habuisse alterum r-ui nominis preshyterum; terlium quoque ejusdem noinihis, qui temporum calamitate fortunarum suarum jacturam passus ad Paulinum nosirum se recqjorat, et ex dam- nis suis sub tanto duce proficere conabatur. 1 Vide- lur ille aliquara ab Augustino institntionem poslu- lasse, sed hunc paucis bortatus csl, in epistoia ad S. Paulimim data m, ut de eo siatu in quo Providen- CAPUT LII. Ad $yno&im Ravennatn itivilatur Pattlinus ut slomanm Eectesia; sclii&ma componai. SS. Euckerius et Ho- noratus cuw Paulino amicitiam instituunt. 5. Zosimopapa mortuo eseunle .imo 418, scJiis- |) ms conflatum est et oborta in tleto dissensio, cujus pars mi.ior elcgit Eulalium arcbidiaconum in sum- inum poniiticem , rnaior vero Bonifacium preshyte- runi. Sub finem mensis Martii anno 419 Honorius imperator per litteras sanctissimos diversarum pro- vinciarum episcopos ad synodum Ravennam convo- cavit, qiio tantsn coniroversi^ fiucni facerent. Impri- mis vero sciipsit u ad S. Paulimim Nolanum cpi- scopum ; sed is propler corporis invaietudiaem "Baron. an. 410, § 46. « Aug. lib. 1 de Civ. Dei, c. 10. ' Bar. M.diai. 5, c. i. •Aug. Iib.de Curapro morluU, c. 16. 'W c;i°pn ; .\f- *\ «• „k. Wa., n. 4. I Ibid. - Aug. ep. 149, n. 54. '» Cap. 46, n.°5 ; et n Sl . h* ifJp- v>' "i I9- / ,b,d- "• 2" q,bid- "• 37 et M- r Ibi quosdam ad Paulinum visitandurn misit Euclicrius, qui quidem cum divina gratia sibi invicem innotuissent, connexi sunt per ^viscera caritatis Chrisli. Per hosce viros ab Euche- B rio missos locuiu habitalionis illius simul et venera- bilis Honorali agnovit Paulinus : unde conjici poiest Honoralum rn Ecclesia nondum celebrem tunc fuis- se. Epislola, quanl haud diibie S. Paulinus tunc tem- poris ad Eucherium direxit, iulercidit. An ad Hono- ratum lunc scripserit noh compertum est. Yerum Honoratus i anno insequenli S. Eucherii exemplo provocalus tres religiosos de sancto congregalionis succ numero ad Paulinum visitandum misit. Eorum profectionem ignoravil k Eucherius, 94 itaquc per hanc opportunam occasicnem Paulino noh rescripsil. 1 Qnomodo tamen is se haberet sollicite ab his scisci- tatus est Paulinus, efper hanc Lerinensium iiiona- cborum opportunitatem <" Eueberio plenas affectionis et amoris litteras misit, in quibus eum obsecrat ut si ,. ^t .11111.1 13 UllVlHd .111. "1, !■• ..U.Ml.o ...... ■ .■■*...- ... eorum prceceptorum lator exststere, quam quidtgnus Q ^ p opportuliain et per hujusmodi tabellarios uposloticis disciplinis esl approbutns. Specialtter ita- que, domine sancle, merilo venerabilis paler , juslus fiei (atmlus, divinam opus, conlemto labore, tributum hoc njbis tisitalionis tuw, si ila dicendum est, munus indulge : ut postpositis omnibus , quantum temperantia Itis et tranquillilas suffragantur , sgnodo profuturus, $ine intermissione , etiam desiderih nottris et benedi- clioni qtiam cupimus , te prwstarc digneris. An Paulinus ad concilium pergere slatuerit plane ignorair.us : verum illud iter non suscepit, siquidcm septimo idus Aprilis e lolum negotium alio modo consumtum est. occasionem Deus donaterit, rescribere impigrum non babeat, ut solummodo pro giatia familiari se ihvicen consolcntur, cum cetcrum de auimi illius piissima af- fectione miniine dtihilarel. Paucis abhinc annis Chiftletii cura ex duobus mss. codic.ibus in lucem prodiit hxc epistoia, quam merum Paulinum sapere nemo non fatcbitur qui genium ejtis el ingenium no- rit : illam Paulinianis epistolis addidimus. Eam Eti- cherio et Galke ejus u\ori inscribit Paulinlis, et ta- nten nec in tilulo nec in epislola iisquam Therasias meininit : quod jam tunc eam vila fuisse functam non leve cst argumentum; el decessisse Paulino Tbe- rasiam ex eo conficitur, quod S. Paulini ultiinam segriludinem alque obiltim describens ° Urauius, ni- i«» S \iisriisiiniis f ad ° uil n(! Therasia commemorat; cui certe, si tum adhuc im est usque ad annum 4ii,quo o. Augusunus mx _ . illa vixissel, ex more.bene precalus fuissct Paulinus, el aliquid carissima: ex conjuge sorc-ri supersliti in »nno christi 421 vel 424. 2. Ab anno 519 de S. Pauiino nihil bistoriae prodl- eum per presbylerum Candidianum misit bbrum de Cwa geremia pro mortuis. Eum prolixum fecit Augu- stinu6 amore diutius loqucndi cuni Paulino, illumque sc.ripsit circa anmim 421 vcl non serius anno 424. Paulinum olisecrat Augustinus ut rescribere diguclur quomodo hunc librum acciperet. Ad hxc lempora convcnit refcrre commcrcium quod Paulino cum Le- rinensibus monachis et solitariis interc.essil. Dala est «utem hicc epistoia s a Pauliuo jam episcopo Nolano »Baf»n.an.419,§20.' Mpid.,§24. « Ibid.. i 19. * Il.id., § 20. 'Ibid, § 36. ' Aug. Hb.de Cura sei pro morluis, c. 1 et 18. « Paulin. ep. 51. '■ ChifiM., p. 61. • Pau m. ep. 51, n. 2. i b.d.. n. I. * ibia ,n 5. ' Ibid., n. 1. >» Ibid., n. 2. »lbid., n. 5. ' Cbiffl. p. 215, c. 54, t Pra». de Obilu S. P.mlin., n. i. posterum commendasset. ANNO CIIRISTl 451. CAPUT LIII. .S«»c/i Pautini extreinus mcrbus el obtttts. 1. Ad Paulini tandem obitom veniainus, cujus narrationem fecil ocuialus teslis. Jamdiu F Panlinus fii PUOLEGOMENA. 122 f.e hoc mundo ad cuslcsle habilaculum evolare cupie- A tum pauverum solvat. Et ecce, non longa inlerposita niora, mgressus est quidam presbyter de Lucaniaj parlibus veniens, inissus a sancto episcopo Exsupe- rantio el a viro clarissimo fratre ejus Ursatio, qui ei per ipsum muneris gratia quinquaginla solidos mise- runt : quibus acceplis , Paulinus gratias Deo egit quod non dereiiquisset sperantem in miscricordia tius « mgeniosa sane conjectura resliluit ex lectione ejus. De his autem quinquaginia solidis ipse presby- ms. codicis Medica», cum in vulgatis antea legerelur tero, qui eos exhibuerat, mai.u sua duos dedit - reli- Benediclus UyacuUhinus. Cum auiem « nec sancti quos vero negoliatoribus qui vestimenta pauperibus Symmachi nec benedicti Acmdyni sedes expresserit dederan!, reddi mandavit. Cum autem jara l nox diei hal ut ibi cum sanclis haberet mansionem, cum ■ gra- vissimo laleris dolore gravatus, et in extremis posi- tus, ex supeiflno arcbialrorum mandalo ustionibus multo magis fatigatus est. Triduo ante iliius obituni b iluo ad eum cpiscopi visitandi studio convenerunt, S, Symmachus, el benediclns Acindynus (ul Cliilfle- Franius, conjectura est eos e vicinia advenisse, ac fuisse foriassis sanctum Synimachum eiiiscopum Ca- puanum, cujus nominc pfures exstant ecclesiae in ci- vitate rt provincia Capuana , et cujus solemnitas ad xt kafendas iNoveiiibris adscripta est in veteri kalenda- rio Capuano; quo autem ille potissinium vixerit tem- pore penitus ignoramus. Duo isti prcesules •> Pauli- num in cxlremis Liborantem convehenmt, cum jani de salute ejus omnes dcsperassent. Ua ' tamen in corum adventu recreatus aique refectus est Pauiinus, ut oblita onini carnali infirmitate, totiim se eis spiri- talern atque angelicum exhibeict. Jussit 8 sibi anle leclulum suum sacra vasa et ornamenta eeclesiasliea cxhiberi, et uua cum sanclis episcopis obtulit Deo sacrilicium ; siniulque et eos quos pro disciplina cc- clesiastica a communione sacrorum raysterioruui ex- lorres 95 esse prxcepeiat, ad pacein pristinam re- vocavit. t Et cum Ikcc omnia sanclus episcopus loelo atque perfeclo ordine celebrassct , subito clara voce successisset , usque ad mediam noctem pauiuluin quieti concessit, nec ultra potuit somnum capere, crudescenle lateris dolore excilatus, el archialrorum ustionibus fatigatus. Una antequam lucesceret hora B vir sanctus, ut solebat, omnes excitavit et matuli- num oflieium ex more et ordine eelehravit. Facla au- tem die presbyteris et diaconis alque emnibus cleri- cis pacem heredilariam exempio Dominico proedica- vil, dein tacitns usque ad vesperum perduravit. Tunc vero lueernariie devoiionis tempus agnoscens, ex- tensis manibus, lenla licet voce dixil, Paravi lucer- nam Christo meo. Deinde facto aliquandiu siientio, 01 circa horam decimam aut undecimam in nocte, omnibus qui aderant sollicite vigilaniibus, subilo.cel- lula ejus tam ingenti lerraj motu concussa est, ut hi qui Ieclulo ejus 3ssistcbant exterriti atque furbali ad orationem se cuncli jaolaverint, ■ nihi! tamen scien- libus bis qui pro foribus consistebant : neque enini publicus ille in lola domo, sed privatus in celiula fue- mterrogare ccepit ubi esscnt fratres sui ? Tunc unus (] ral terras molns, qui prasagiebat quanto dolore om' ex circumslanlibtis , qui pulavil quod episcopos qui tunc aderant qu,ereret, ait illi : Ecce hic sunt (ralres tui. At ille : Sed ego tiunc [ratres meos Januarium a!- qne Marlinvm dico , qni modo mecum tocuti sunt, et conlinuoadme venluros se esse mxenin/. Ilaque anim- adveiterunt circumstanles quod 'qui tantum in vir- liile per multiplicala gratiarum spirilalium carismala respleaduii, meruit ut iu obiium suum priusquain spiriium redderet, hosce duos illuslrissimos cor- poreis oculis contemplarelur episcopos ; quorum prior erat i S. Januarius , Beneveuli episcopus et martyr circa annum 505, qui Neapolitanaa ur- bis Eccleiiam tunc reliquiis siiis illustrabat; alter vero S. Martinus tunc Turonensis anlistes, vir per nes iu hnjus sancii obiiu cssent afficiendi. 2. Ille vero Deo debitum ° spiiiium eshalavil an- gelicis susceplum manibus. Porro ubi ad beata eoeli gaudia felix anima evolavit, r iia niveo candore vul- tus ejus et loium corpus aliectum est , ut omnes qui aderant inter 90 singullus et laciymas benedicerent Dominum. Ejus vitam ex meritomortis oranesagno- vere, cujus et mortem de conversatione vitse proiia- verunt. Ecce 1 quid Iribnil eieemosyna; ecce qualem roortem concedit , et quales thesauros sanctis suis, qui eum in pauperibus diligunt, Deus indulget; non ita avaritiae malo iidiiantibus. Nolc rin aede basilicse S. Felicis 451 s deeimo kalendas Julii glorioso tiue dcfunclus est. Ad hanc dieni in omnibus l Marlyrolo- oinnia apo>tolicus, Ecclesia GaiiicanK illustre decus 1) giis consignata esl cjus memoria, ct illius fesl.vita- et ornamenlum. Deinde visum est quod Paulinus, li- cet aelaie provectior, non minus in pauperes beneficus essel et libcralif. A presbytero enim k Poslhumiano, qui forte icse est Poslbumianus, cuius scmel et ite- runi meniinimus, commonitus quod pro vestimenlis qu;e pauperibus erogala fuerant quadiaginla solidi deberenlur, leviter subridens .iit ad Posthumianum : Securus esto, fili, crede milri quia noii deerit qui debi- tem ipsa die celebrat Ecclesia. ln ejns obitu " totus pene oibis ingemuil, flevere lideles et iniirieles. T S)e- nique non solum Christiani, sed ei Judsei atque pa- gani ingenii fleti;, scissis vestibus, ad ejus exsequias conveiierunt, et ereptuin sibi palronum, deiensorern, tuiorem, nna omnes voce planserunt. In x basilica S. Felicis sepullus esl, cui Dei graiias ct dona accepta 11 1 inediaiori ac pairono senipcr retuleiat , et cujus 6 Uran. Baion. Martyrol. 22 Jtiii. " IVan., n. i. 1 Ibid. n. S. * Ibid., n. I. ' Ibul., 123 S. PAULINUS NOLANUS EPISCOPUS. - 124 laudes tanla lsetitia et magmiteentia celebravit scri- A mentorum inopia, ut hujus ecclesi* dictss S. Johan- nis, sortiue sint nomen S. Johannis Baptistae : cujus quideni rei et aliis in locis alia. invenimus exempla. Conslat eum sabbati sancti die, ' qui anuo 432 erat secundus Aprilis, ex hac vila migrasse; cur autem in dicm vigesimam secundam mensis Jnnii Paulino plis suis. CAPUT LIV. A Paulino jam wta [uncto ad coetos evocatur S. Jo- hannes Neapolitanus episcopus. S. Puulini obitus kistoriam scribil Vranius. J. Qui de Paulini obitu scripsit Uranius. a narrat apparitionem quae anno Christi 432 post Pauiini obi- tum proxinio eonligisse creditur. Tunc lemporis •> prseerat Ecclesix Neapolilanoe episcopus nomine Johannes, qui de nocte ad quintam fcriam in tuajori hebdomada somno sopitus vidit S. Paulinum,iut ipse Johannes retulit, angelica dignilate vestitum at- que ornatum, favum mellis candidissimum in manu tenentem, ac diccntem sibi : Frater Johanncs , quid sacram translalus sit natalis ejus, ignorare se fate- tur * Baronius. 2. S. Paulini h episcopi Nofani corpus Romaa in ecclesia S. Bartholoinxi nunc asservari dicitur. Sla- lim atqne moriuus est S. Paulinus, » ejus vitam ver- sibus illuslrare instituit Pacatus : quod an fecerit in- certuui esl, nullus enim hujusce operis meminit ; imo S. Gregorius i Turoaensis nihil de S. Paulini vita se lcgisse dicit. Pacatum vero, quem nobilitatis tilulo hic [acis? solve vincuia tadiorum tuorum, et jam ad g 0rnat Uranius k vel huie laicum et genere nobilem, nos veni : hatc enim esca, quam in manu tenco, apud nos ubundat.Hax cuin dixisset, Johannem episcopum complexus est, et immisit in os ejus partem favi il- Iiu3- cujus dulcedinem atque oiiorem Johannes iia concupivit, ul si ilii in ipsa revelalione poteslas fuis- set, S. Paulini pedes quos tenebat ampiexos nullate- nus dimisisset. Slatim a somno excitalus est, et ea- dem die, id est quinta leria, sanus domiiiicte coeme soieinnilatem celebravit, et juxta consuetudinem suam clericis et pauperibus coenam apposuit : sexta vero feria orationi vacavit. Sabbato autem sccunda iiora diei, id est circa seplimam niatiitinam, ad Ec- clesiam Uetus processit, et ascenso tribunali cx moic populum salutavil, pacem eis pramuntians ; resaluta- ex Gallia Chrislianum, et probatum illo sevo poctam fuisse colligi potest, qui originem duxit a Latino Pa- calo claro sane oratore, qui Theodosio imperatori anno 589 Roiii* panegyricum dixit post Maximi ty- ranni interitum. De illo unum certo scimus, » eum scilicet rogasse 98 Uranium presbyterum ut sibi fideliter S. Paulini obilum referret, m cui interfuerat, ut ex sequenfibus palct, Yidimus quomodo tollitur jutlus, eic, n omnes una nobiscum voce planxerunl. Ilanc igitur narrationem composuit Uranius, eanique Pacato inscripsit, quem ' dominumiltuslrem,in Chri- slo venerabilem, etn liliurn carissimurn appellat.Eum adhorlatur 1 ut prseclari operis murius accelcret, ut quia navigare disponebat, hujus operis lcrtione peru- tusque a populo, orationem dedit, et colfecta oratio- (] u\\ fnieretur r antequam transfrelaret. Cum narra- ne spiritum exhalavil. Hac tanien die el sequenti nocte solito more peractum est divinum ofllcium. Postera autern, dominicoo Resuirectionis dio, illumi- nalis lampadibus cum ingenti neopbytorum pompa, prosequente eliam multitudine populorum usque ad sepulcrum , gloriosam alque laudabilem sepulturam adeplus est. Jobannes c ille inter ^eapoiilauos epi- scopos decimus quarlus sedisse- fertur. I)e eo nihil legilur, nisi quod Marciano prope Puteolos d subla- tum S. Januarii corpus Neapolim transferri jussit, quoii iu eo07 oratorio manu sua condidisse fertur, in quo et ipse post mortem lumiatus cst : quam ta- inen translationem certissimam asserere non audeo. Ex bacEcclesia in aliam hnjusce sancti corpus ilertim lionem suam ordiatur Uranius ab accessione duorum episcoporum qui :id Pjulinum visilandum triduo ante iliius obitum convenere, ex ulriusvis elero, non No- lance Eccleshe fuisse vidclur. Quidam » autumant eumdem ipsins esse Uraiiium a quo se tota sesiate circaannum 400 Delphini lilteras frustra exspeetasse testaiur Paulinus ' epistola decima nonar ex quo lempore forle probabileni se exhibuil sancto Viro qui, prnpler dihitam epistolam, de eo ad l>elphinum " aspera verba fecerat. Scriplum illius a pris^is Palri- bus fuit celebrsliim, eujiis fragmenlum T refert Gre- porius M. ; et de Paulini transitu magnam penes se fcctionem habuisse indicat Gregorius x Tmonensis, in qua ie sanclorum 4anuarii el Martini apparitiono translatum fuisse dicitur. Baronius c observat Neapoli D fii mcnlio; fsidorus r vero de S. Paulini obitu hislo- plures ecelesias S. Jobannis iiomineDeodicatascsse: viam Uranii commemorat. De iis qu;v huic Uranii quod aulem harum nulla Jobannis episcopi, sed om- narrationi aut adjiccrc, aut adimere, quibusdam pla- nes S. Johannis Baptistse noinine nuncupentur, id cnit, egregie disputal Chiffletius in Paulino illu- injuria temporum factum putat ct veterum moni- strato. « Uran. n. II, el Chiffl. p. 214. 21S. » Uran. n. II. « Paul. Chiffl. p. 108. " Galh Pouziot. ' Baron. Martyrol. 22Jun. f Chiffl. p. 215. 6 Bnron. Mattyrol. 22 Jun. >>Baron. ibid. > Uran, in tii. ct n. 12. i Greg. Tur de Glor. Confess., cap. 107. tUran. in lil. ' Uran. in prwfat. et n. 12. »' Ibid.. n. i. » Ibid., n. 8. c Uran. in prjef. p lbid., n. 4. 1 lbid, n. 12. «• Chiffl. p. 192 et Baron. Martyrol. 32 Jnn. 5 Paulin. ep. 10, ii 1. l Ibid., n. 2. u Greg, M. Dial. I.m, cap. 12 " Greg. Turon. de Gl. Confess., cap. 107. • Isid. Hispal. iib. de Scriptor. eccl . c. i. J Chim. p. 179, »80, 197 ei 200. 125 PROLEGOMENA. 126 EPITOME VITM S. PAULINI. 9S~~ 100 P>*ulinus, qui et Poolius Meropius. A scopis, clericis ac monachis invisitur. Cap. 26, Cap. 1, n. 1. Ex senaioribus tura palerno tura materno genere Ronianis. Ibid., n. 2. Patie Paulino. Ibid.r n. 3. RurdigiiLe in Aquitania natus. AnnoClirisli exeunle 353. aul ineunte 354. lbiri. et cap. 23. Ab Ausonio rhetoricis et poeticisartibus inslitittus. Cap. 2, n. 2. Consul suffectus est, non ordinarius. Cap. 3, n. 2. Dives valde. Cap. 1, n. 3. Therasiam piara et locupletem duxit uxorem. Cap. 5, n. 1. Cujus hortationibtis sanctorumque episcoporum et presbvterorum sufiragiis, ad Chrisium conversus est. aeSatis anno 30. Anno exeunle 389, Cap. 4, n. 2et3; B et eap. S, n. 2. A Deipbino Burdegalensi episcopo baptizalus. Cap. 5, n. 2. in Hispamam cuia piissima conjuge Therasia seces- sit. Incerto anno, certeante590. Fbid.,n. 1. Ibi quatuor conipletos annos comraoratus ex ea suscepit filium qui sub octavum ab ortu diem de- functus Compluti sepultus est. Exeunte 589. Cap. 6, n. 3, Paulinus se Deo dicat et ci>nsecrat,ac monasticani vilaiti amplectitur. Cap. 7, n. 2. Praedia vcndit, et pecuniam paupcribus erogat. Anno 592. Cap. 8, n. \ et 2. Barcinone facto uiultitudinis impetu a Lampio presbyter ordinatur invitus die dominica Nalivitatis C steriis extorres n. i. Sanctissimo Capuanse Ecclesise presbytero Basilio magna vi ereptam domura reslitui impetrat. Cap. 31, n. 1 et 2. !n Paulini graliam scribit Anastasius papa ad epi- scopos Campaniae. Anno 398. Cap. 32, n. 3. Gravi et diutino morbo laborat Paulinus. Annc 599. Cap. 55. A Nieela Dacorum episcopo et a Melania senioro iirvisitur. Anno402. Cap. 4iTn. i et2. Basilicas Nohe tedificat. Cap. 42 et 43. Item Fundis ecclesiam conslrui jubet. Anno 403. Cap. 4*. Ipsius frater morilur. Cap. 45, n. 5. Paulinus Nolae creatur episcopus, rctatis anno 56. Anno exeunte 408. Cap. -50, n. 1. Nola a Gothis capta, nibil niali Paulino iliatum est. Anno 410. Cap. 51, n. 2. Apud eumse recipiunlPauiini duo, imtispresbyter, alter laicus. Ibid., n. 4. Ad Synodum Ravennain »b imperatore iiivltatar, ut Roman* Eeelesia: schisma componal. Anno 419. Cap. 52, n. 1. Gravissirao Iaterum dolore correptus a duobus epi- scopis invisitur triduo anle obitum. Anno 431, mense. Jun. Cap. 53, n. 1. Cum quibus ante lectulum suum offerl Deo sacri- ficium. Ibid., n. 1. Ad Ecclesia: communionein revocat a sacris my- Ibid. Christi, setatis anno 40. Anno cxeunte 393. Gap. 15, n. 1 et 2. Ex Hispania in Italiam venit, et Fiorentise per- amanter exceplus est ab Ambrosio, qui illum ciero suo adscribere voluit, ut etsi diversis in locis degeret, tanien Medioianensis Ecclesi» presbyter censeretur. Anno Cbristi 394, post Pascha. Cap. 17, n. 1. Hinc Romam se contultt, ubi dum honorifice exce- ptus est a populo et proceribus viris. Siricii papce et quornmdam Roraaiuu Ecclesue clericorum sensil invidiam. Ibid., u. 2. Quamobrem paucis post diebus Nolam se recipii, et ibi consistil una cum conjuge. Anno 593. Ibid. In morbum ineidit, et ;tb AfricaeetCampanijeepi- Poslridie cuin sttis raatutinum persolvit oificium. Ibid. Et data pace omnibus Ecclesiaj suai ciericis. Ibid. Circa horam decimam in nocte cubiculum in quo jacebat terra molu conlremiiit. lbid. Ac paulo post aniinarn Deo reddidtt, sclalis anno 78. Anno 43! , 22 Jun. Ibid., n. 2. Niveo candore vullus ejus et totum corpus resplen- duit. Ibid. Pagani ac Judiei ingenli flelu et scissis vestibus ad ejus exsequias una cum Christianis conveneru.it. Ibid. Nolae in basilica S. Feiicis sepultus cst. Ibid. Ad coelos ab eo evocalur S. Joannes Neapoiilanus episcopus. Anno 452. Cap. 54, n. 1. S. PAULINI ELOGIA EX VARIIS SCRIPTORIBUS AD MSS. CODICES BECOGNITA 101 ausomus, emst. 20 ad PAUUNUM. Praeccssit nosirum sella curulis ebur. Illliid fragmentuiii Fecognitum ad ms. Mariang. el cdd. D Et qn* jaindudnm tihi palma poelica oollet Grav. Lugd. Poelm. Toll. et Yir.n.) ' Lemnisco ornata est. quo mea palma carcl Pat.l.no Auson.us. Metrum sic suasit, ut esses Longajvae tantum superamus bonore senecte. Quitlrefprt? eornix non ideo anle cycnum. Ncc qtiia mille aimos vivii Gangeticus alcs, Tu pnor, el nomen pnegredererc meum. Qnamquam et Fasloruin liiuio piior, e: tua Rom# 157 S. PAULliSUS NOLANUS EPISCOPUS. 128 Vincil centuiu oculos regie » pavo tuos. Ceclimus ingenio quantum prreceaimus aevo. Assurgit Musoe nostra Camoena tuae. Vive, vale, et totidem venturos b congere Janos, Quot tuus aut noster conseruere patres. AUSOMUS. EflST. 21 AD PAULLNUM. (Ha>c fragmenta collata ad eosdem codices.) Iambe Parthis, el Cydonum spicm.3, Iambe pinnis alituirt velocior, Padi ruentis impetu torrenlior, Magna sonora; grandinis vi densior, ^lammis corusci fiiiniinis vibralior; Jam nunc per auras, Persei lalaribus, Petasoque dilis Arcados vectus vola... Paulini adusque moenia, Ebromagum loquor. Et prolinus jam si resumtis viribus, Alacri refecti corporis motu viget, Salvere jussum mox reposce mutuum... Dic et, valere ; dic, avere te jubet Amicus, et viciims, et fautor tuus, Honoris auctor, aitor ir.genii lui; Dic et magisler, dic Parens, dic omnia Blanda atque sancla caritatis nomina. Aveque dicto, dic vale, et actutum redi... Aliquid reportans interim munusculi De largitate musici promplarii. AUSOXIUS, EPIST.23AD PAULINUM. (Uecensita sunt hscc f.agmenia ad mss. oodices Lusd., Pnelni.,Reg. et edd. Uad., Grav., Lud., PoeIm.,Scbot., Toll. et Viiiel.) Discutimus, Pauline, jugum quml cerla fovebat Temperies : leve quod positum, et tolerabile junctis, Traclabal paribus concordia mitis babenis... Cedebat Pylades : Phrygii quoque gloria Nisi 103 •';",, minor, et promissa obiens vadimonia [Dainon... Pauliaum Ausoniumque viros, quos sacra Quirini Purpura, et auratus Irabeao velavit amictus, Non decel insidiis percgrimc eedere Diva?. Quid queror, Eoique insector crimina menstri? Occidui me ripa Tagi, me Punica todit Barcino, me bimaris juga ninguida PyrenacF... Agnoscisne * tuam Ponti dulcissime culpam'... Ne sp.irsam, raptamque domum, laccralaque cenhim Per dominos veteris Patilini regna fleamus : Teque vagum toto quam longa Hispania Iractu, Immemorem veterum peregrinis fidere amicis. Accwre o noslrum decus, o mea niaiiiua cura : Votis, ominilmsque bonis, precibusque vocalus Adpropera. AUSOMtS, F.PIST. 24 AD PAUI.INUM. (('...llaia sunt h.-ec fragmenta rnm rodii-ibus supra nolalis, ei pra*lerea cuin ms.Voss.) Proxiina qme nostrse fuerat querimonia clmrlx, " Quidara codices, pave. ■"Codd. qnidaoi, consere. e Edd. qiiidam codd., tuas... musas. « Ita ins. Reg. et edd. codd. Bad., Lugd., Tol|. et Vinet. aiii. reteruw. A Credideram quod te, Pauline, inflectere posset. Elicerelque c tuam blatida objurgatio vocem. Sed tu, jiiratis velut alla sileotia sacris Devotus leneas, perstas in lege tacendi. Non licet? anne pudet?... Si prodi, Pauline, times, nostreque vereris Crimen amicitisc, Tanaquil tua nesciat istud. Tu conlemne alios, nec dedignare parenlem Adfari verbis. Ego sum tuus akor, et iiie Proeceplor priinus, ^ primus largitor bonorum, Primus in Aoiiidttm qui te collegia duxi. ABSOSHJS, EPIST. 2o AD PACMNLM. (Rccogniia sunt hiec fragmenla ad mss. rodices Lugit , Maiiang., Reg. et ad 7 edd. supra notatos.) Quarla tibi liaec notos delexit epislola questtis, B Pauliuc, et blando residera sermone lacessii ; Officium sed nulla pium mihi pagina reddit... Verlisti, Panline, luos dulcissime mores... Ergo meum, palriaeqne decus, columenque » senatus, Bilbilis, aut hserens scoptilis f Calagurris habebit? Aut qtue detectis juga perscruposa ruinis Arida, torrenlem Sicorim despectat Ilerda. Hic trabeam, Pauline, tuam, Latiamque curulem Constituis, patnosque isiic sepclibis honores? PRODENTIUS, LIB. 1 COSTRA SYMMACHUM. Non Pauliiiorum, non Bassorum, dubilavit Prompta lides dare se Christo, stirpemque superbam Gentis patricire venturo allollcre seclo. 103 HIEROKTOOS, EMST. 13 AD PAULINUHf. C Collata ciuii ms codice Viclorino et eduione Mocuntina an. U70.) Bonus homo de bono thesauro cordis profert ca qua; bona sunt, ct ex frnctibus arbor cognoscitur. Meliris nos virlulibus tuis, ct panos niagnus extol- )is ; ultimamque partem convivii occupas, ui patris- familiasjudicio proveharis. Quid enim in nobis, aut quantulum est, ut doctse vocis mereamur pracc- nium; ut illo ore quo religiosissimus princeps defen- ditur. buroiles nos modicique Iaudemur? Noli igilur, frater carissime, annorum nos a'»timare numero : necsapienliam canos reputes. sed canossapientiam : Salomone ieslante, C:mi hominit, prudenlia eju», etc. Di nique el tu audita sentcniia Salvatoris : Si m pcr- feelus esse, vade, vende onrnia qucc habes, el da pau- D peribus, el vetti, sequere tne, verba vcrlis in npera, el nudam crucem nudus sequens , cxpeditior ci levior s scandis scalam Jacob. Tunicam mutas c.uro animo : ner pieno inarsupio gloriosas sordes appetis; sed puris manibus et candido peelore, pauperem te ct spirilu ct operihns gloriaris... Lihrum tiium, quem pro Theoilnsio principe prudenter ornaleque com- positum transmisisli, libenter legi, etpneeipuc mihi in illo subdivisio placuit : curoque in primis partibus r Ms. Mariang., seimii. • Sic inss. Lugd. ct Reg. t nivi edd. Poclro. Edd. 4, Calagoms. s Ms. Vict. cod. cuta ed. Hogunt. ao. \ilO,aseendi*. ' Sic mss. codiccs. F'ii'' **««»,-<(itw» 193 PROLEGOMENA. ,50 vincas alios, in penultimis te ipsum superas. Sed et A talibus (Horut. Sat. pr. lib. i). Nobilem te Ecclesi> habeat, ut prius senaius habuit. Pitepara tibi divi- ipsum genus eloquii pressum est, et nitidum; et cum Tulliana » lueeal puritate, crebrum est in oentenliis. Jacet enim, ut qnidam ait, oratio, in qua tantum verba laudantur. Praelerea magna esl rerura conse- quentia, et alleriuu pendet ex allero. Quidquid as- sumpseris, vel finis superiorum, vel inilium sequen- tium est. Felix Tbeodosius, qui a tali Cbristi oratore defenditur. Illustrasti purpuras ejus, el utilitatem legum futuris seculis consecrasti. Macte virtute : qui talia babes rudimenta, qualis cxercitatus miles eris? Osi mihi liceret istiusmodi ingenium, uon per Aonios montes et Ueliconis vertices, ut poetoe canunt, setl per Sion et Ithabirium, et Sina excelsa h ducere; si contingeret docere quoe didici, el quasi per manus mysteria tradcre Scripturarum, nasceretur nobis ali- tias, quas quotidie eroges, et numquam deficiani ; dum vigetaHas, dum > nondurn canis i spargitur ca- put, antequam subeant morbi. trisiisque senectus; et labor, et k dine rapiat inclementia morlis ( Virgil.). Nibil in te mediocre esse contentus sum, tolum sum- mum, tolum perfeclum desidero. UIERONYMUS, EPIST. 54 AD JUI.IANUM. Nec est quod excuscs nobilitatent cl divitiarum pondera. Respice sanctum virurn Pammacliiuin, et fervenlissimac lidei Paulinum presbyterum; qui non solum divilias, sed seipsos Domino obtulerunt : qui conlra diaboli lergiversationem, nequaquam pellem pro pelle, sed carnes, et ossa, et animas suas Do- ., j ■ . n '. . „. , ," B niino consecrarunt : qui te et exemnlo et eloouio id quid quod doela Gr.rcia non haberet.... Si habcres H F nuuui», iu hoc fundamentum (divinas nempe Scripturas); imino si quasi extrema manus c operi tuo induceretur, nihil pukhrius, nihil doctius, nihil dulcius, niliilque latinius tuis haberemus volurninibus. Tertullianus creber est in sententiis, sed dillicilis in loquendo. Bealus Cyprianus, instar fonlis purissinii, dulcis in- cedit, et placidus est ; et cuin lotus sil in d exhorta- lione virlijtum, occupalus e persecutionum angustiis, de Scripturis divinis nequaqnam disseruil. Inclito Victorinus martyrio coronatus, quod inlelligit eloqui non polest.Lactantius quasi quidam fluvius eloquen- tiac Tullianse, ulinam tam nostra f eonfirmare potuis- set, quam faciie aliena deslruxit. Arnobitis 104 est, et opere et lingua possunt ad majora perducere. Nobilis es? et illi ; sed in Christo nobiliores : dives et honoratus? et illi ; imino ex divitibus et honoratis pauperes et inglorii; et idcirco ditiores, et magis ih- cliti, quia pro Christc pauperes ct inhonorati. HIERONYMUS, EPIST. 103 AD PAULINUM. (Hasc r.igmenia recognib sunt ad ms. codicem Vicl.) Fratcr Ambrosius lua mihi munuscula peiferens, dctulit el suavissimas Iitteras, quae a principio ami- ciliarum lidem probat;e jam fidei et veteris ainicitiaa prxfereliant. Vera cnim illa necessiludo est, et Chri« sti glutino copulata quam non ulililas rei familiaris, nou piicsentia tantuin corporum, non subdola et pal. mxqualis et nimins est, et absque operis s»i parti- „ pans adulatio, sed Dei timor, et divinarum Scriptu- ■iniuMnfncnc Sanoinc Hiiarinc Callic.inn r-nfhnr * rarum studia cnnciliant. Habes hic aiiiantissimurh lui tione confusus. Sanctus Hilarius Gallicano colbur. i attollitur; et cum Grxcia* Doribus ailornelur, longis interdum periodis involvitur, et a lectione s simpli- ciorum fratrurn procul abest. Taceo de celeris vei defunctis, vel etiam adbuc viyentibus, super quibus in ulramque parlem post nos alii judicabunt. Ad teiisum veniam, symmystem, sodalem mciim et ami- cuoi ; amicum, inquain, rueuni, antequam notum : et precabor ne asseniationem in necessitudine suspi- ceris : quin potius vel errare me existimalo, vel amore fabi, quam amicuni adulalione deeipere. Ma- gmnn habes ingenium, et infinitam sermonis suppel- iectilem : et facile loqueris, et pure; facilitasque ipsa et puritas, mixta prudenlite est, capite quippe sano omnes sensus vigent. Huie prudenlise et eloquentise si accederet vel studium, vel intelligentia Seripturarum, viderem te bievi arcem tenere nostrorum ; *» et aseen- dentem cuiu Jacob tecla Sion canere in dnroalibus quod in cubilibiis cognovisses. \ccingere, qnaeso te, accingere. Nihil sine magno laborc viia dedit mor- * Ms. Vict., eluceat. b Ms. codcx Vict. cum ed. Mog., ducerem Scriptu- taruni. « Iidem eodices, in tuo opere ducerelur. * Sic emendavimus ex ms. codice Vict. et ed. Mo- gunl. Ante eral, exercilatione. * Ms. Vict. etcil. Mog., perscculionis. 1 Ms. ViCt., funiare. * Ms. codex Vict., simpUcmm. k Addii.: particuta et ex rns.. eodice Vict. et edil fratrem Eusebium, qui liiterarum tiiarum mihi gra- tiam duplicavit; referens 105 honestatem morum tuorum, contemtum seculi, lidem amiciliae, amorem Christi : nam prudentiam et eloquii venustaieui, etiam absque illo ipsa epistola praefefebat. AMBROSIUS, EPIST. 50 (aLIAS 50) AD SABINUM. (Co!hl:i ad in-s. coilioes Gemetirensem fi00 aunor., Praiell. 900, Vindoiiii. 700. S. Micliael. in Mome Tumbae 400, ijt Miscrieord. Dei GOU aunor.) Paulinum splendore generis in ' parlibus Aquita- niie nulli secunduin. vendilis facultatibus, tam suis quam etiam conjugalibus, in hos sese imluisse cultus ad 1'niem comperi, ut ea in pauperes conferat qnja redegit in pecuniam; et ipse pauper ex divite faetus, tamquam deoneralus gravi sarcina, doniui, paim-, cognalioni quoque valedicat, quo impensius Deoser- viat. Elegisse n' autem seeretum affirmatur Nolance urbis, ubi liiniullimi fugitans, a;vum evigat. Matrona quoque vrtrtuti et studio ejus proxiuie accedit, neque Mogunt. • Ms. Vicl. et ed. Mog., rf«»i adliuc non. i Ms. codex Vict., aspergilur. k Ms. Vict. et ed. Mog., durx. ^ltamss. codices Pratellensis, Gcmeiieensis, Vin- docinensis, Miehaelinus io monte Tumba, et Mis-Dei; nec ullus prafert leetionem Raronii in Annalibus. Anle erat, in Atfuitania. '" Addila parlieula autem ex mss. codicibus qua- tuor. 1S1 S. PAULliSUS HOLANLS EPISCOPLS. 152 a tvroposito viri discrepat : denique iranscriptis in A cellentibus donis Deiv bonis luis. Quotquot eas lege- liorum jura suis prediis virurn sequilur; et exigtio illic conjugis conleiila cespile, " solatur sese reii- gionis ct l caritatis diviiiis. Soboles eis nulla, et ideo meriloium poslcriias desiderata. Hcee ubi audlennl Proceres viri, c qux loquentur? Ex illa familia, illa prosapia, illa indole, tanla pncditum eloqucntia mi- grasse a senatu ; interceptam famili;e nobilis succes- sionem ; ferri hoc non posse. Et cum ipsi capita et supereiiia sua radant siquando Isidis suscipiunt sa- cra;si forle Christianus vir attenlior sacrosanctx religioni, vestem mutaverit, indigntnn facinus a cla- mant. Equidem doleo lantam esse in mendacio ob- servantiam, in veritate iiegligenliain, ut confundan- tur plerique altenliores ad sacrosanctam religionem videri, non considerantes vocem diccnlis : Qui mc ] conjusus (ucril coram hominibus, c confundar et ego eum corain Patre meo qui est in cozlis. AUCUSTISCS, EPIST. 26 ( AL. 50) AD LICENTICM. fRecoguituin est hoc fragmentum cum ed Beneri. ad 25 uiss. codices el edd. quatuer.) Vade in Campaniam, disce Paulinum, egrcgium et sanctum Dei servum, quam grandern fastum seculi hujus, tanto generosiore, quanlo humiliore cervice incunctanler excusscril ; ut eam subiieret Christi ju- go, sicut subdidil : et nunr, illo moderatore iliueris sui, quiehiset modestus exsultut. Vade, disce quibus opibus ingenii, sacrificia laudis ci offerat, refundens illi quidquidboni accepit ex illo; ne aniitiat omnia, si non in eo reponat a quo hsee habel. runt, rapiunt, quia rapiunlur cum iegunt. Quamsua- vis odor Cbristi, et quani fragrat ex cis, dici nor potest. lilte liilci» cum te offerunt ut videaris, quan- tum nos cxciiant ul qureiaiis : nam et perspicabilem faciunt, el desideiabHein. Quanlo enim praesentiam luam nobis quodarn mcdo exhibcnt, (nnto absenliam nos ferre non sinunt. Ainant te onmes iu eis, et ama- ri abs tecupiunt. Laudatur et benedicitur Deus, cu« jus gratia tu taiis es. Ibi e:vcita.iur Chrislus, ut ven- tos et uiaria libi piacare dignelur tendcnti ad stabili- latem suam. s Videtur a legentibus ibi conjux, non dux ad mollitiem viro sno, sed ad forliiudinem redux iu ossa \iri sui : quam iu luam uniiatem redaclam et redditam, et spiritahbus tihi lanto finuioribus, quanto castioribus nexibus copuialam.officiis veslnc sanclilali dehitis, in et uno resalulamus. *> Ibi cedri Libani ad terram deposiUe, cl in arcx fabricam com- pagine caritatis creci*, mundi nujus fluctus iinpulri- bililer secant. Ibi gioria, ut acquiraiur, contemnilur; et roundus, ut obtineatur, reiinquitur. Ibi parvuli, si- ve etiam grandiusculi tilii Babylonis eliduntur ad petrani, vilia scilicet conftlsionis superbiaeque secu- laris. Ihcc atque hujusmodi suavissiina et sacralissi- ni.i spectacula litierx lusc prsebent legenlibus, litiera? illa?, liltene lidei 11011 fictie, littera: spei bonae, iiuer* piwa'. caritalis. Quomodo nobis anhelant sitim luam, et desiderium dcfectumque anirme ttue in atria I)o- uiiui? quid amoris sanctissimi spiraul? quantam opu- lentiam sinceri cordis exajstuanl? quas agunt gratias AEGUSTINLS, F.PIST. 2l ( AL. o2) AD P.UI.INIM. .. „ . P Deo?quas impclranl aDeo? Blandiorcs simt, an ar (Hujus epislOlae liagini-iila col ata siinl cum edil. Bened. " ad2i ui5S. col. el edtl. i.) 0 bone vir et bone frater, latebas aniuiam nieam : ct ei dico ul lolcret quod adhuc lates oculos meos ; et vix obtemperat, iiunio non obleiapcrat.... Ne re- prehendas, quatso, 106 sancliore giavitale qua pra> vales, et dicas non rectc me dolcre quod arfhuc et non noverim, cum aniiiium rniiii tuuni, hoc est, et ipsura inlerioretn aspieiciiduin patefeceris. Qnidenira si uspiam le vel iu lcrrena tua civitate didicissein fratrem el dileclorem iiiciun, et taittum in Domino ac lalein viniin, iiiillunine me dolorem sensuriiui fuisse arbilrarens, si nou sinercrnosscdomum liiam? Quomudo ergo ndudoleamquod nondumfaciem tuani novi, huc esl, doiuum aiiimaj Iiue, quam sicut mcam novi? Legi eniui lilteras luas Quentes lacct mel, prae- ferentes siinplicilalem cordis lui, in qua quterjs Do- uiiiiuin seuiiens de iilo in bonitale, ' ei afferentes ei claritatem et honorem. Legerunt fralres, et gaudent infaiigabiliter et ineflabiliter laui ubciibus cl lam ex- " Sic pniendavinius cx ms. Vindocinensi codicc. Alii, solabilur se, t> Editio Parisiensis, simpiici/flti». o Ms. cisdex Vindoc. in margine per correi tionem, andteriiHf. .. queretuntur. A iia reposiluin cx tribus inss. codicibus Ceinet. Pratell.clMif.h. Alias. uppellunt. e Mss. codiccs Vindoc. Mis-Dei, et Mich., confm- dnm. '' E liti codices, et ufferens. At mss. sexdecitn, et afferentes. dentiores? iainiuosiores, an fecundioreS? Quid cnim esi quod ita itos niulcent, ila accendunt, ita com- pluunt, et ita serena? sutil? Quid est, quasso le, aut quid tibi pro eis rependam, nisi quia totus sum tuus iu eo, cujus lotus es? Si parum esl, plus certc non babeo.... Fratres, non solum qui nobiscum habilaut, et qui ubilibet iiabitantes Deo pariter scrviunt, sed prope onines qui nos in Christo lihenler noverunt, salutaui, venerantur, desideranl gennanitatem, hea- tiiudiiieui, liumanitatoni luam. Non audeo petere; sed si tihi ab ecclesiasticis niuacnbiis vacat, ' vides qnid raecum sitiat Africa. \fjf] iUGDSTIKOS, EPIST. 51 (ALHS 54) AD PALl.lvm ET Tlll'.n\v]AM. D (Hujus epislol» fragmenta recensits sunt ad ed. Bened. a, idipsum aliquanto apertiusexplicares. Quonam modo voluntatein Dei, quse nostrae voluntali praeponenda est, noverimus. AUCUSTINUS, EHST. 93 (aLIAS250) AU WULINfM ET THERASIAM. (Hocfragincntum eollsttim esl cum edit. Bened. ad Vali- Ciiuuin e.seinphir et ad edil. Lovan.) Quoesivi abs te prioribtis iiiteris, qualisnam libi vi- dealur fuiura aeterna vita Sanctorum. Sed bene mihi respondisti, etiamde pnesentis viheslalu adbuc esse ulique eonsulenduin, AEGUSTINUS, EPIST. M9(Al.US 59) AD PAULINUM. (Collala sunl lia-c Iragiiisiii i eum edit. Bened. ad mss co- '■ clices £5 ei edii. 4.) bi pomi, non defui interrogntionibus tuis, adjutus oraiionibus luis, et ipsis, quas misisti, dispuiationi- bus luis. Cum emm inieri ogando disputas, el quceris acriter, et doces humiliter.... Non cnim uberiore fruclu legit vel audit me docenlem ac disserentem, vel quibuslibet exhortationibus accendentem , quam inspicit te vitentem. xrjGusTiKiia, epist. 186 (alias 106) contra pelacia- NOS AD PAULINUM. llragmemuin illud coll tiim esi cum edit. Bened. ad mss 6 ct edil. i.) Oremusergo pro illis.saucte Frater. Cernisquippe nobiseum quam malo errore teneantur. Fragrant enim cpislote lua: odore sincerissimo Christi, ubi perfeclionis exempia.... Adversiis paganos te scri- r, gerrnanissimus gratise ipsius dilector et eonfessor bere didici ex fratribus : si quid de tuo pectore me reniur, indiffereutcr rniiic ut iegamus : nam pectus luum tale Doniini oraculum est, ut cx eo nobis tam platita, et adversus loquacissimas qucesiiones expli- catissima dari resnonsa prsftsumarnos. Beatissimus frater Severus Milevitame antistes EccJesfee debito r.obiscum officio sanclilatem Vestram salulat. Fra- tres quoque omnes nobiscum Domino servienles, lam id faciunt, quara vos desiderant; tam vos desiderant, quarn vos diligunl; et tam diligunt, quam estis boni. ACCCSTIKUS, EPJST. 80 (aLIASOS)aD PAIiLINEM ET TltERASUy. ,uiuu ejii^iotae iragmentum recognilum est cum edit. Be- ned. ad mss. 2i et eod. eodd. 4.) Nunc ergo quod soleo rogo, ut qno.i so)eti3 iacia- lis. Oreiis pro nobis, ut videa! Deus uamiiiiatero no- slram, ct laborem nostrum, et dimiuat omnia pec- cata nostra. Colioqiii autem vobiscuro lalia enpio, si digueinini, litteris, qualia coiloqui possemus, si co- ram vestris sensibus adessemus. Ecce, iilam quac- stiunculam, quam nuper proposueram. tamquam si praesens JQS prscsenti inter dulces loqneias a obde- rem, plane Christiano inteliectu et devotione sol- vislj b;sednimiscuriim et breviter : posset quippe ibi aliquanto diulius et uberius babitare gratia oris • Edit. quidam codkes, objictrcm. At mss. pleri- que, obderem appares. Sed quod diu tecum ex iiac re Ioquendum putavinius, primo quia jocundissimum est, fecimus; Quid eiiiiii dcbel esse jocundius, vel infirmis giatii qua sananlur, vel pigris gratia qua excitantur, vcl volenlibus gratia qua juvanlur ; deinde ut si quid no- slra disposiiione Deo adjuvante possenms, tua non lides, sed fidei contra tales adminiculetur asseriio; sicut nosquoque in hanc facultatem liwfigernianitatjs iitteiis adjtivamur. Quid enim uberius el veracissi- ma confessione plenius, quam illud est in quadam cj.isiola tua, ubi naturam noslram non mansisse ut condiia est, sed vitiatam csse per iilum generis hu- mani patrem, burniluer deplorasti, dicens : Pauper ego el doletu, qtii adimc terreuw imaginis squulore j , eoncrelm sum, ei plus de primo quam de. secuudoAdam cameis sensibus et ferrenis actibus refero, quomndo tibi autlebo me pingerc, cum aplestis imaginis inficit^ lorprober eorruptione terrena? Utrimtpie me conclu- dil pudor, KrubesLO pingere quod sum, non audto prn- gcre quod non sum: odi quod sum, et non sum quod amo. JOJJ Sed quid ntiscro mihi praderit odisse ini- qmtatem, ei atnare w-!ule.m ■ cum id poihts arjam quod odi, nec elaborem piger id potius agere quod atno? ]p- se discors mei et intestino bello distralicr, dumspiriuis adrersus carnera, caro adoersua spirilum dimicai, et \ex corporis lege peccati legem mentis imimgnal? /n- b Hicc epistola non exstat. 135 S. PMJLtNUS NOLANUS EPISCOPUS. *38 Mit eqo, qui in me venenatum inimicx arboris guslum A ab eo postea cognovimus, precabatur : Domine, non nec Crncis ligno digessi. Dural enim milii illud » per Adamvirus palenwm, quo universilalem generis sui patcrpra:varicalusin{ecif>(Exepist.PauliniadSeverum 50, at. 8). Et cetera, quae dehacmiseria multa b contexis ingemiscendo, exspeclansredemiioneni corporis tui; et hondum re, sed spe salvum le esse cognoscens. Sed for- tassis tu alium in le transfigurasti, eum Iwec diceres; nec aliquas de carne concupiscente adversus spiritum, quamviseinonconsentias, molestias importunaspate- ris.elodiosas... De orando autem, el gemilibus flagi- lando proliciendi ac recte vivendi adjulorio, c qucc tua non fervel epislola ? Quid est tui quantumcumque ser- monis, ubi non sit spaisum gemebunda pietale, quodin orationedicimus? Nenos inferus in lentationem:'ln\i- cem itaque nos el consolemur in his omnibus, el e&hor- B leniur, et quantum dat Dominus adjuvemus. J.UGUST1NUS , LIB. DE CUIU PRO HORTUIS GERENDA AD PAULINUM. (Recoguita sunt illa lrjgmenu ad mss. codieis Valic. llUOS.) Diu sanctilali lute, coepiscope venerande Pauline, rescriptorum debilor fui, ex quo niihi scripsisti « per hoininesfili;e nostine religiosissima; Flora., qutcrens a me utrum prosit e cuique posl morteni; quotl corpus ejus apud Sancti alicujus memoriam sepeliiur. Hoc cnim abs te vidua inemorala peliverat pro defuncto _n eis partibus lilio suo : et rescripseras consolans excrucier 110 propter aurum et argenlum : ubi enim sinl omnia mea, tu scis. Ibi enim habebat omnia sua, ubi eum condere et tuesaurizare i!le monuerat, qui h_ec mala nnuido venlura proedixerat. SULPICIUS SEVERUS AD FINEM DIALOGORUM. (Fragn.eiiliun illutl recognilum esi ad Tnss. rmlices Ires Germ. HliO, 700, 500 auuor., tluos Jot. 800, Vlci. 600, el Hig. 50J.) Sed dum recurris, diversasquc regiones, loca, por- tus, insulas, urbesque prxlerlegis, Martini nomen et gloriam sparge per populos. Inprimis memenlo non prseterire Campaniam ; cl si maxime cursus in dcvio sit, iion tamen libi tanti sint vel niagnarum morarum nlla dispendia, quin illic adeas illustrem virum, ac toto ts laudatum orbe Paulinum : iili, quaeso te, pri- mum sermonis noslri, h quod vcl heslerno confeci- nius, vel hodie diximus, volumen evolve. llli omnia refcrcs, illi cuncta recitabis; ut mox per illum sacras viii laudes Roma cognoscat : sicut primum illum no- slrum libellum non per Italiam tantum, sed per tolum eliani dillutlit Illyricum. llle Mailini non invidusglo- riaruin, sanctaruraque ' in Clui>to virlutum piissi- nius tesiiinator, non abnuei prxsulcm nosiruni cuin suo Felice componere. SULP. SF.VERUS DE VITA S. MARTIXI, CAP. 21. (Illul tragineutuiu recenrilu.u esl ad tuss. t-o.iice.Germ. el Jol. bOO jiu.or.) P.iulinus vero, virmagni po.linoiium futurusexem- 'n eis paruuus nuo miu . ci irauipiu» __■.........> eam idque etiam nunlians de cadave.c fidelis juveuis pli, cum oculura graviter dolere ctrp.ssel, et jam pu- Cvnegii quod malerno et pio affectu des.deravil, pi»am ejus crassior nubes superducta tex.sset, ocu- esse co.nplet.im, ut scilicet in bealissimi Felicis con- C lun. I ejus Mariinus" peniculo conligil, pr.s-.inarnque fessoris basilica ponerelur... Uabes ail ea qux a me pulasti essc quserenda , qualem potui reddere , res- ponsionem meam : quoc si ultra quam f salis cst, prolixa est, da veniam : id enim faclum est amore diutius loquendi lecum. ltunc crgo librum quemad- ei sanilalem sublalo omui dolore resliiuit. MARTINUS APID SULP. SEVERLM IN EJUS VITA. CAP. 26. (llor rragmenlum rollaium esl ad 4 n s.. Germ. 90 ', 800, 500, 400 annnr., Jol. 800,Vicl. 000, el Big. 500.) Sermo autem illius non alius apud nos fuit, quam muodi hujus illecebras et secnii onera relinquenda, ut Dominum Jcsmn liberi expedilique scqueremur : pnBSlantissimumque nobis prxsentium temporum, illuslris viri Paulini, cujus supra nienlionein fecimus, exemplum ingerebat , qui summis opibus abjectis Christum seculus, solus pene his temporibus evange- lica pnecepla complessel : illum nohis sequendum, illum clamabat iinitanduni : bealuiiique esse1 pnesens sxculum, tanta. lidci virtutisquedocumento : cum se- Unde Paulinus noster, Nolensis episcopns, ex opu- cummm senlentiam Domini, dives el possidcns muila, lentissimo divite voluntate pauperrimus, ct copio- Vendcndo omnia, m el dando pauperibus, quod erat n s.ssime sanctus, quando et ipsam Nolam barbari va- fact|1 impossibjle, possible J fecisset excmplo. Jam vero btaverunt, cum abeis teneretur, sic in corde suo, ut »n verms et confabulatione ejus quanla gravitas, moduui acceperit venerabilis dileclio iua, peto re scriptis tuis noveriiu, qucm libi perlator cju5 faciet sine dubio graiiorem, frater scilicet et compresbyler nosler Candidianus, quem per tuas lilteras cognilum tolo corde suscepi, invitusque dimisi. AUGUSTINIJS, LIB. t DE CIVITATE DEI, CAP. 10. (Huc fraamenlum collalura est cuu. edilioue Veuetica v au. 1475.) • Apuil Panlinum legitur, nb Adum. ► lta mss. tres. At tres alii, et editi 1, connectis. c Editi, qiifm lua non feriret epiilota'! Sed melius mss., q>io' tua non (ervet? id esl, qttae ex tuis epislo- )is, clc. KR. PP. Benedict. sscendere teiras Una stendo h loco, et dant bruta ad sidera saltunr. Ergo evangeiioum Paulino implente relaium, MartimiB monitat cunctis talem esse sequendum, Tramito difficili potuit qui pergere dives, Depositoque ouere ascendit qui liber in arcem, Exemploque mon&ns vocal altius ire sequaces. GRBOOR5US TUBOREHH8 EPKGOPUSj LTB. II »E Gr.ORU COWESSORUK, CAP. 107. Fuit vir vita? venerabllis Paulinus, Nolans urbie, ex nobili stirpc ortus. Therasiam similem sibi sortitns est conjugem, habens divitiasmuilas, el tam in fun- dofum possessione, quam io pwwidio domorumvaldc dWes erat uc loeuple». Sed cum primum aure» ejus Evangeliornm lectio illa penetmit* inqua Dominus adoleseentemDro divitiisarguit,dicens: Vade, vende omim qw habes, ei da paupt rifcw . et habebis the- saurumin caio : et ter.i, sequere me. Fucilius est ta- melttmp^r fvranttm aeus ttanwe, quam dtoitem introin A vicmm : sed illa, qrrasi sTreTtu», peservari cupiens, ne aliqnid deesset, porrigere noluit. Interea advene- runt quidam, 114 drcentes missos «e a dominis suis, ui illi annonse uc vini deferrent speciem; scd per boc se moratos , qirod orta tempestas unam eis cum tritico absinlerit navem. Tunc vir Dei corrversus ad mulierem, ait : Intellige u nunc pauperi unum vn- nem f>th«<- furUfam ; et ideo haffc naVem esse mnsurn. Perrexit ergo cum conjrree, quasi peregtinattttus in aliam regionem, nibil babens preter statnmpromium. Post multum vero temporis , cum ab incolis regionis sua; rcquireretur, rrec possrt penitus reperiri, n?gn- t iaior de civitate illa ad hanc urbem advcnii , in qna vir beatus c.clcsti Domino serviebat. Curnque vidisset eum statrm projiciens se solo , et pedes sancti am • B plectens , ait : flfc est beatus Paulimis toto wtgv.us crbe, qui imtllum a stiis ciribus quauius, prWflS nm potuil ir.veniri ; et narranle eo omnes actiones ojirs, obstupuerunt 1i:ec audienies. Nec mora , decedecti' sacerdote apud Nolanam urbem , ipse in locum episcopi snbrogatoT. n.ibcbal autem Ecclesia illft mullas divilias; ImpL-vitquc in ctmr Dominus qu« per Evangelium promittere est dignatns ; quia qut relinuerit ontnia propter me, centuplvm in tm secvlo ardinel , in [nmro aniem viiam eeternam p«»«W«W*. Verum assumto episcopatu sxmper se hiimilcm pro- fcrebai, qnia sciebat st apud Dcmn escelsum futu- rum, si bnmrtitatcm scctr.iusTnisset. Pecumaveio ile readhiftus Eccfesi», w* mamis ejus aitingebal, confcslim pauVWftus crngabaf.ir. Castissima enim G conjux ejiis hon discedrbat ab eo. Erat autera vir sanctus mir* prudentise, et rhetorieis litteris eru- diius. Qui tantum in vir tuic'i-or multjplicate gratia- rum i.ptritalium charismara respleflduit, ul in obitum suum , [pstim «artinum , Januariumque Ualicum, priusquam spiritum redderet, cor#oreis oculis con- leinplaretur : yiius wrim ab co de hoc mundo mi- gcaverant. Et quia iic bujus beali vila nlbi! lcgera- iwis. idcirco eaquaa per relationem fidelium cogno- vimus , dum de eloemosyms proloqui voliilmus, memoravimus. De transitu aulcm ejus est apud uos magna lectio , uleo eum ex erdinc pfosecuti non sumus. Ekice quid tribuit eleemosyrta. Ecceq thesauros sanctis suis.qui sc in pauperibus diligunt, Di us indulget. Econtrario, ayarilwe malo inhiantibus,. melmperforamm acustranwe, quam aaaemmrourc . concuplscuhl auterl, juxU illnd Evan ,-„ reamm Dei . statim venu.tis ommbus qu» habebat, D i eq .^ ^^ ^ _ . pupc^lo,-. erogavit. Esoncratus a cunctis cupidita- tibus Sagistrum liber sequitui , per htec seputans paradisi divitiis locupletari, si videretut nibil de ■ msitoriis possidere. buimajestas divina tribuit, ut .;„,,:• impossibile dixerat pcr Evangelium, bicpos^i- biliter adimplere merereturpcractom. Quadamvero die vcnit s.d enm qm stipcm peleret , el ait conjugi : Yade, et da ei i(im& habeH 'neentunmt. Qusrespondit : JSon esi nabis ampliut quam «tims pnnis. Cui ille, Yade, in.qu.il, porrige enm ; Dominus emm ilabit nobis s Stc emerrdutum cx yeieri ins. codice Gerra. Antc erai medeta. " Al. hno iianda. geTfi sancti oraiuTum, quta ijui habel, d.ttsit.ir ei, et abttndaMl ; tjuinaiemnon habet, quod vidcmr httbtrt aiiferetur ttbeo (Matlh. xxv, 29). CRT.COiUUS V... L!8. III MALOC., CIP. 1. ill:cc eolltu cum mss. codicibus Big.600jonof;, ffil a«o. bus e! novisshna cdit.) Cum ■ «evienUuin Wandalorum tempore fuisset Ualia in Campanke parlibus depopulato , multique essent de hac tcrra in Africanam regionem trans- dncti, vir Domihi Panliiros ctmcta qo* * de episcopio ■" Tres ntss. codiccs, Diint. 1 Sic reuosuimus ex hb. codice Jollm» bho« Alter, in «piscopti wnm. Ms. Big. , ««'• Edd., „ i- ... ,. " * vwmuii.MM m.igiiis fti uiuranom tras iim Pauhnus respondit d.cens : Artem auidem niiquam C no„ valens negare quis esset , ep scopum se 'fu se netcto. sed hortum benp. prmhn„ «~„ n..„.i .,:„ . „ . v ^ u '» '"isse nejteio, sed hortum bene excoteie seio. Quod vir gen tilis valde libenler aocepit, cum iit nutriendis oleri- bus quia perilus esset audivit. Suscepit itaque ser- vum, et roganti vidua; reddiuit iilium. Quo accepio vidua ah Airicaua regione discessit ; Paulinus vero excolendi horti curam suscepit. Cumque idem regis geuer crebro ingrederetur hortum, suumque hoilulanum quawlam requirerel et sapientem valde ' esse homiiiem videret, amicos ccepit familiares deserere, et saepius cum suo hortu- lauo colloqui, atque ejus sermonibus deleciari : cui Pauhnus quotidie ad mensam olera j virentesque herbas dcferre consueverat, et accepto pane ad cu- ram horti reuieaie. Cumque boc diutius l ageretur, testatns est. Quod possessor ejns audiens , valde pertimuit , alque bumiliter obtulit , diceus : Pete quod vis , quatenus ad lerram tuam a me cum magno munere reverlarts. Cui virDomini Pauiinus ait: Vnum esl quod mihi impendere beneficium potes , ut omnes civilatis mem capthos relaxes. Qui cuncti protinus in Aliicaua regione requisiti, cum onustis frumento na- vibus, pro venerandiviriPauIinisatisfactione, in ejus comitatu laxati sanl. Post non multos vero diesWandalorum rex occu- buit, et flagellum, quod ad suam perniciem, dispen- sante Deo, pro lidelium disciplina ' tenueral, amisit. Sicque factum est, ul omnipotenlis Dei fanmlus Pau- linus vera prsedicerei ; et qui se in servitium solum • Ms. 1 Jol., omnium; alter, omnimtulo, ■ Ex ms. codice Bigoliano el nova editione repo- siiiiuus epuscopum. Ante erat , xei sum, incongnra lectio ; nec tbrte ideo miuus Gregoriana. ' Mss. duo Jol., Perrezerunt. " Sic emeudavimus ex mss. codicibus duobus Jol. et eclmone novissima. Ante erat, Procedente. ' Edd. , ejus. Heposuimus ei ex mss. duobiis Jol a qmbus abesl vox fitium, et in injoruni uno lesriuir aonan. " 1 Ms. 1 Jol., lumidus. t Ms. codex Digotiantis addit mevm. b Mss. Big. et Joi. i, venusto vuttu. 1 Ex mss. Jol. duobus et Big. addidmms, euse. i Novaedilio iu marg. : Al. odoriferas Mta tres mss. codices Jol. et Big. cutn edilione novissima. Ante erat ageret. 1 Ms. codex i Jol. cum editione nova, hvrrc denor- tare (acie. ' "' Mss. duo Jol., ad prandium. " Ms. i Jol., odora .... venit. 0 Mss. duo codicBS Jol. , uccito. F Ms. 1 Jol., in tomnis. 1 1tarepositumex mss. codicibus Jol. el Big. Alias ileralior.e freauenlis inquisilionis. ' Ms. I Jol. , aceeperat , etmax seqmtus pro u* qttens. 445 S. PAULINUS NOLANUS EPISCOPUS. 444 hssumsit , ne nos esseraus servi peccati : cujus se- A sibi prorsus infensissimam gentem , gestis piopriis quens vestigia Paulinus, ad lempus voiuntarie ser- nbique pollerel. vus factus est solus , ut esset postmodum liber cum multis. . . . De cujus etiain inorte, apud ejus Eccle- siam scriptum est , quia cura dolore esset lateris tacltis, ad extrema perductus est. Dumque ejusomnis domus in sua soliditate persisteret, cubiculum in quo jacebat icger, iaclo terrse motu, contrerauit, omues- quc qui iilic aderant, nimio terrore concussit : sicque sancta illa anima carne soiuta est. Factumque est ut magnus pavor invaderet eos qui Paulini mortem vi- ilere potuissent. JOLIANOS POMERIOS, DE VITA CONTEMPLATIVA L!B* II, CAF. 9. (Illud fragmentum rerognitiim est ;>d mss. cocices Big. 800, (Jerm. 800, el Ool.COO annoi Denique sanctus Paulinus , ut ipsi melius nostis, ingentia pradia , quia fuerunt sua , vendita pauperi- bus erogavit : sed cum postea factus esset episco- pus, non contnrisitEccleske facultatcs, sed lidefissime dispensavit. Quo facto satis ostendil et piopria de- here propter perfecUonem contemni, et sine impedi- uento perfectionis pos.se Ei.cleske quse sunt pro- ;'ecto coramunia possideri. 117 DSBARUUS, M MARTYROLOGIO 22 JCN. (Ex ms. cotliee i!igotiano 600 annor.) Decimo kalendas Juiii. Apud Nolam Campanioc natalis beati Paolini cpi- scopi et confessoris , cujus meminit.sanctus Grego- rius in libto Diaiogorum : claroit aulcm non solum eruditidne et copiosa vitae sanctitale, sed eliam po- tentia adversum dacmoncs. DUNC.VLOS, LIR. RESPONSWNOM fcDVERSOS (XALDIIM TAURINENSEM EPISCOPOM. Paulinus episcopus, vir erudilissimus ct sanclissi- mus, sicut et multi de eo testati sunt, nobilem li- brimi 1"> carrainibus dislinctum, in honorc et laude sancli Felicis martyris edidit; in quo quanla nrira- cu!a et virtnies per ipsius mcrita et inlercessiones, divir.a largiente clementia, ad suum Qeri quotidie lu- niulum, et maximedi.: natalis ejus anniversario, dis- seruii, non lacile a quoquam escerpi aut deflorari poiest; qma cuncta , ttores, aromata, rosse, lilia sua- xeolentia ac melliflua sunt..,. Hinc bcatura Paufi- nnm, sanctitate et sapientia prseditum, quasi quam- dam pliarum lucidissimam, et lurrim ineipuguabilem imprimis praiiendimus, qui plurima , Anglorum gentis aposioli , lectione de Pauiioo civitalis Nolana, prsesule consiieiudinalilcr personan- te, visns es a venerabilibus episcopis divino quodam instinctu coinmolus requirere, cur tantus pontifex, qui inultorum sanctorum Vitiis lexuerat , gestis pro- priisin propria duralaxat Ecclesia caruissel : prasser- 'imcumet apud Saxones et apud Longobardorum ANONYMOS, JN PROLOGO OPEROM S. PAOLINI. (Ex codice Cluniacensi i.eryetuslo. F. Cuiffietii cora.) Paulinus sanclus, Nolanae civitalis episcopus, ge- nere Aquitanus, dignitate vero generis, urbis Romae senator clarissimus, exemplo maxime et pradicatione beali Martini Turonensis episcopi , et Delphini Bur- degalensis, una cum Severo Sulpicio asque nobili et liiterato viro, ex laica et conjugali vita ad perfeclio- nis Chrislianse paupericm ditissimam animatus, om- em ponipain et luxum seculi calcans, quaecmuque in hoc niumlo possidebat, juxta Domini praeceptum [Maillt. xix, 21) vendidit et paupeiibus erogavit. ^einde juxta Nolam Campanise civitatem roonaste- riuin instituens et sanctam vitam exercens, ejusdcm civilatis cpiscopus faclus c.U. Itaque verbo et cxem- plo, nccnon et \\& miraculis gloriosus, beatorum Patrum Anibiosii, Augustini, Hieronyini, aliorumqiie sui temporis nolus ac familiarissimus, quorum dulces cpistoke vel ad ipsum, vel de ipso leguntur, post mul- los feliciter pro Chrislo decertatos agones, sancla longoevitate confectus, apud piKfatara urbem requie- vit in Doniiuo. Est autem credibile bunc enmdeiu esse Paulinum , de quo beaius papa Gregorius in Dialogorum libro tertio rem singularem atque admi- rabilis virtutis hisloriara refert. Nam et verba ejus- dcm beati Gregorii, quihus eum et Nolanum episco- imm, et Patrem autiquuni, e.t exterinribus studiis eru- ditum luisse ibidem inter alia meinorat; et conve- ..ientia lcmporum hoc satis videntur asserere. Cum ct circa illa tempora barhati ab Afiicanis partibus erumpentes. non solum ipsam Campaniam, sed et lo- tam pene Italiam eVerterent ; delicienlibns, proh do- lor! Romani imperii vi.ibits. JOHAKNES TRITnEMlCS, 1.111. DE SCR1PT0RIRUS ECCLE- BiASTICIS. Paulinus, presbyter. discipulus sancti Auguslini Hipponcnsis, et postea episcopus Nolae Campaoke, ad qucm Auguslioi el Hicronymi inultx feruhturepi- stola1, variique tractatus, vir in Scripturis sanctia ii 'udil issimus, et inseeularibus lilleris nulli suo tempo-- re sccundusi non minus sauctilate quam eruditioue clarus effulsit : de quo beatus Gregorias papa in ler- D tio libro Dialogorum scribit, quod taiitaj pielatis et iniscraiionis fue.il. ni postea quam oinnia sua in pan- perimi usus et captivorum iiberalionem expenderat, etiam seipsum in servilutem pro filio cujusdam viduiB tradiderit; a qua tandem cum miiltis captivis «>b vil;c meritum dimis^us liiil. Scripsil tam metio quam pro- sa multa volumina, de quibus ista feruntur : Dc Sa- cramentis lib. i; Panegyricum Theodosii lib. i; De Conlemlu mundi lih. i; De Benedictionibus patriar- charnm lib. i; Ad Severum Sulpicium epistolas li; Vitam S. Felicis Nolani episcopi lih. i , Dc Morle bap- lizati infanlis lib. i; Hymnorum dhrerso carmine C lib. i; De Poenitentia lib. i: DeLaude martyrum lib. i; A Ms. codex Big., bcali Gregorii ponlifici», Anglorvm scilicel geniis apostoii U5 PROLEGQMENA. 140 Epistolarum ad diversos lib. i. Alia quoque nonnuila A mnocusBADtiiS ascensios, in pr,e!?atione ad s. paulim edidit, quse ad notitiam ineam non venerunt. Claruit sub Honorio et Valenliuiano principibus auno Do- mini 420. baptjsta «antuamis, poeta carhelitanus, in AP0L0GET1C0. Quid de Paulino Nolaoae urbis episcopo, Hierony- mi couiemporaneo et familiari? quid dicam? Nonne pulcherrima qine adhuc exstant, et seruper exstabunt, exeudit poemala? Cum adhuc adolescentulus essem, et a studiis eeclesiasticis iilius aetatis more abhorre- rem, forle iu ea poemata incidi, et eanninis suavi- late delectalus animum ad res divinas paulatim ap- puli, el ex illo lempore litterarum sacrarum sludio- sior fui. AMBBOSIUS LEO, LIB. II »E N0LA, CAP. 15. Sacellum vero uivi feaulini ubiiiam sit, clarum est, sedessolaest absque cella. Jjg Hxret illi raagna domus, quas nobi^ pueris hospitium mendicoium so- lummodo adveiitantium erat; hospiiaie earo ob rem appellatum , et. ab ipso tota vicinia cognominis facta est-. uunc vero in coonobium mutata est, in quo divi Auguslini sacerdotes inbabitant. In eo vero sacello quolannis coerimonise atque nundinoe agunlur, eum yompis, spectaculjs, atque magistro nundinarum, ut inferius amplius dieetur, quod divus is servitute solu- tns, aique arj Afiic.i rediens Nolam, secuui omnes etiam Nolanos nomine ejus liberatos transvexit, qui capti serviebaut in Africa. Nam cum iliic cujusdam OPJSBA. Sanctus Paulinus, qui cum ethnicorum litteris es- set instructissimus, sic tamea divitiis usus est, ut in ejus labiis et Pytho illa et Suadse medulla sessitasse merito prsedicentur ; docet enim et movet, aflicitquc legentem; imo quo vult impellit supra modum... Ut. paucis explicem vitam beati Paulini, ut cx ejus alio- rumque seriptis excerpcre polui breviter commemo- rabo. Claris natalibus ortus, el in splendida re educatus, miroque ingenio praeditus, cultioribus litleris operam dedit sub Decio Ausonio Burdegaletisi poeta ameenis- sinio, cui propter amiciliam et commercia patrum utriusque singulari devinctus erat amicitia; et quan- ; lurn ex Ausonii versibus colligere dalur, aut una, aul vicissim summos Hom:e gesserunt honores. Unde. il- lud Ausonii ad Paulinum epist.23. rauiinum Ausoniumque viros, quos sacra Quirini, Purpura et auraiusirabea? velavil amiclns. 120 Eruditus ilaque interioribus et eultioribua lilteris fecundo sno ingenio admiranda fecit poema- lia, inter quae de Ca;saribus ex Suelonio nonnulia : postmodum, inspiranle Deo, ad Christianam pieta- tem penitus conversus, Ambrosio et Augustino usus pneceploribus, ne genoiis aut honorum splendore a Chrisiiana modeslia averieretur, Darcinonem ab eis missus est : ubi et sacris initiatus omnem mundi pompam rejecil; ven.tmque fluenlem ac pene lasci- vieniem, gravem et stabilem fecit, anxieque omnera " *-«,!>«>■-■«—. ,.„.,.v,.,., s.«ii;uici M.iuiu-ni iccii, anx.eque omne pnneipis olitor foret PaoJinus, etc. Redeuntem erg» G gentilem ritum vitavit usque adeo, ut ne Vireiliu taiHUHl !\o :i:,:,^ < ivll-.lie D.-.f».™, .„... ,„,.■., . . C tantum Nolanaj tivitatis Patrem, lantumque de Nola- nis bene mereniem, omni pompa tetitiaque excepere Noiani; atque deinde eumdem diem slatis pompis, fe- stis spectaculisque venerati sunt, atque usque ad no- slram tempestutem venerationes sunt factitat.-e, idque a xvj kalendas Julias usque x easdem. PETKBS CBISITUS, BE POETtS LATI.MS. (Ex edilione Bad. Paris. a». 1515., Pontius Paulinus nobili genere natus inter eo.s poetas refertur qui sub imperio Cses. Gratiani fiorue- runt, iii Faustus, Tetradius et Ausonius. Burdegalea- fcis fuit, ac in poetica facultale magnopcre exceliuil. Quidam putanim fuisse nepotem Ausonii, quod eum quidem postmodum norninaVe fuerii ausus , magnc docuniuiito, ahum stylum decere sacris initiatuni vi- rurn , alium prophanis adhuc dcditum ; unae ipse sn principio epistolae responsiv;e ad Ausonium : Quid abiiiciitas in meain curam paler Redire Musas pra?cipis? Negam Camcenis, nec i atf nt Apcilini Hicau Chrislo pectora. In carmine tamen eam reiinuit gratiam. tit facile in eo et diviiem vcniam et mnltam erudilionem agno- scas. HEN8ICUS GRAVICS 1N PR/EFATIONE Al> S. PAULIM OPKBA, (Exeditione Colon 1560.) Beatus Pauiinus, ut eiat longe doctissimus ac ve- sniuri,'.,.,,,,!,, * .• ■ „ "W'U3 * juiiiiu». iiifj-ai, jonge aocussimus ac ve grai.i ac bcnovob i uartam appc iaiione fii um nomi- n , ■ „..v -™ •. i. .. ... . net: se,i h«, n„n ;;,!= „.,11 :., .. _™'_ T nom Dan*«8im». ««• muliorum inscitia ac temeritate mi net; sed hoc non sati, coii^lat in tam varia et anci- piti rerura obscuritate. Inter alia opera scriptum est a Paulino poema hexametris versibus ue regibus ex Suelonio Tranquillo eollectis, inquo maximam lau- dem adeptus est, ut ab Ausonio referttir his verbis : Coeaisii in epitowen ires libros Sueiorni de regibus lan- lu eleganlia, solus ui videure consecms quod contra rcrum naturam est, brevitat ut obscura non esset. Le- gunturadhnc qusedam ipsius Paulini carmina, in qui- busmirificaeruditioet ineredibilis elegantia apparet. Idem Paulinus prxelaris atque honestissimis dignita- tibus perfunctus est, et inter priucipes viros atque nohilissimoa habiiiis. rum in njoduiii depravatus exiit. Alque id profecto, curn indignum sit in omnibus eruditis, tum longe in- dignissimum erat in Paulino, qui vel unus merebatur ut incorruptissimus scrvarelurob sermonis puriiatem aliasque dotes cximias. Quid enim eo purius? quid nitidius?[quid gravius, aut ardentius? Si vitx pieta- tem specles, quis Christum spirat vividius? quis eum vita magis expressil? Siquidem pncclarum admodum id, quod de eo refert Paulus Aquileiensis diaconus : Hoc tempore, inquit (Lib. m Diai. ,c.i),uuo scilieet Wandaii cumMauris capla Rotna toiumGampanice' tractumpOpu- larentur, Notamque misera ruina dirnereni,Paulinv>epU scopus Nolanw F,cc!csi sacordotes oplimos Vietorem et Gardainaleiii. lnter munera quas collegis episcopis 122 exlernis roisit, fuernnt lignea aut ticiilia pocula, el imprhris panis Nolanus, qui, ut scrimtLeo Anibrosius, lauda- lissimus fuit, et pulpa, candore, saporo. lenitftte an- tecellens. Poscit quodam in loco vinum vetus Nar« bonense a Sulpicio suo, sacerdote Primuliaccnsi , quod non cullulis bausit, aul elephanlibus, nolis olim sacerdotum poeulis, sed caliculis-, aut cratare, aut gutki. Corpore non valido fuit, et valetudine advers.i saepe laboravitj nac solun domi, sedetiauiin perc- grinatiooibus, ln ari iptis suis repreliendu\philosophns f.iii ei loriifiin' ilefensores, utin epistola ad Jovium: item monachos vagos, qui non niinus rubcnt armi- huisa, ut ipse vocat, veste-stia, quam facie ebria, ul ih epislola 7 ad Severom. In religione fuit constans, et pre ea sustinuit eertamfni gravia. ( c Ab Arianis actus in exiliunri qttod iilnrem ouowJiriov improbavit, pic sentienliitm oy.ov Domini 404 creato, Peiagii dogma exoritur an„o415, u( puto extraordmannin , factum scribit Ausonius epist. 20. Noraen enira in consularibus Fastis non reperias. Baronius conjicit ex B, liieronymi Chronico auno Christi 375 eoiisulein f lisse. At vix anuos 25 nalus luisset. Ausoniura quarto post anno cos. factuni una cum Olvbrio reperio in Baronio, anno Chrigti » 570. Stylum Christianis jam sacris initiatus et rite baptizatus mutavit, verborura jam lenocinia fugiens : el sacras litteras pietatemque adamasse pise ipsius ad Sevcrum Sulpicium , aliosque, epistol» missa: decla- rant, claruraque episl. 6 (nunc 1) ad Severum, in a Obiil annn 131. L Non aberat Nola. cujuset suspectum iusirauiarant Paulinum aimuii, sed rccte seusisse vel unus hic locus in.Nataii 10 nrohare videaiux. Coiiforjnemqua Deo conregnaiurus lionerem Accipiet Ciirisio similis, sed muuere Cbristi. £t epist. ad Saveruiu 2. itemque H. De Paulino autem se vicaiium dante pro redem- tione lilii vidiiae, qoia conlroverti video disputantem suadeo legas Baronium ad annum Christi 431, quo etiam reuucem ex Alrica exstiuclum plerique opi- naniur. c Itl non constat. «51 S. PAULINUS NOLANUS EPISCOPLS. PROLEGOMENA. 452 Nunc de 3evero Sulpicio. ad quem plersque Pau- A deDieu, que Gennadius (ii». rfe Smptor. cccfemutic.) temoismc avoir ete Hluslre non-seulemenl en doclnr.e Uni epistolaJ suut, pauca dicamus. Piures fuisse Sulpidos ut et Paulinos ex annalibus notum : nune de Pauliui familiari agamus. Errant enim qui hunc Bituricensetn euisf opum fuissc opi- nantur, vixitqae ad annum Oomini 587. Sed Pauliui familiarisbic pfesbyter fuit Primuliaeensis (non au- tem episcopus) et S. Martini discipulus, cujus etiam Yitani elegantisshne descripsit. et circa atmum Cbri- sti 400 floruit. Primuliaci basilicam esstruxil, ut episti 12 refert Paulinus. Celera ex Gennadio coUi- gas, et Yictore Giselino prolegomenis ad Severi Sul- picii opera, et denique e\ Baronio Ecclesiast. Annal. tom. V. CASFAA BARiniLS, ADVERSAE. COMMENIAR. LIB. XII!, CAP. M. (Ex edil. Francofurt. an. I6i8.) Christianorum litteris poeticis clarorum neminem Paulino praeponere possis. Prolunda eruditio secula- riuni litterarum phrasin ipsi fecit, quam divinis my- sleriis sine fuco tractandis egregie et amabiliter mi- scei. Quod si ipsos Dei pr.ecoues apostolos Latinis numeris laudes Domini pangere voluisse diceres, ta- liims utique Usuros fuisse conliieris. Dici non potest quam conterolim vulgo tam divina opera habeantur; quotus enim quisque ct vel eruditorum uihil non per- vagantium alioquin, qui horum bis aut ter memine- rii? Unde longe eliammajorem iilustrantisdiligentiam requirunt, quam putatum hactenus cst. Dedimus nos his iibellis specimina aliquol; dabimus et hoc capil et sainir.ii de vie, mais ausst ea puissance sur les dia- bles; et duquel ies Centuriateurs d'A!Icmagne (Cent. 5, c. 10) memes sout contraints deprononcer : Scri- pia ejut hcminibus piis el dociis vehementer probaia sunt. PEU.IPPUS LABBEUS, IiE SCBIPTOBJBUS ECCJ.ESIASTIC1S TOM. II. Paullnus, Nolanus episcopus, quem integra appel- latione dictum fuisse volant Mercpium ( Eutropium aiii aut Neropum) Pontium Anicium Paulinum, natus in Aquitania secunda circa annum Christi 353, aul Burdigake, aut non proeui ab ipsa in oppido Ebro mago, inter Burguci et Blaviaiu, discipulus Ausonii B poebe, coasulatum Romse gessissc dicitur anno 375. Tum baplizatus Burdigalx a sa*cio Delpbino uibii illius episcopo, secessit cum Therasia conjugc san- clissima iu deserta Pyren.rorum rnontiurn et Barci- noneuses eampos : deiude presbyter ab Euiampio [ieye Lampio] Barcinonensi prx*sule ordinatus 12b ipso Natali Christi Domini, seu, ut loqVilur epist. C ad Severum, dic quo Dcus nasci carne dignatus es!, exeunte anno Christi 595, ea tamcn lege, ut nulli manciparetur Eccteske. Quare Hispania relictaltaliam pctiii, acMedioIano, ubi a sancto Amhrosio bemgnis- sime c^ceptus Romam ingressiis esi Siricio Roraano ponlilice, unde paulo post Nolam venit ad optatum Ecclesise sancti Felicis portum , in cujus honorem plurimos versus fudit. Quo anno factus sit Nolse cpi- ad Panegyricum Celsi, suavi, docto, numerosocar- ^ scopus non constat, quoVe duclus sit in Africam, et mine summa mysleria Christianse religionis contin genlciii. J0. FREDERICl'9 r.BONOVIUS LIB. OBSEKVAT. !N SI.RIPTO- KIBUS ECCLCS., CAP. 10. Nnla habet seriorem quidem, scd et sanclioren Virgiiio, officii sui teslem, quem vivura balmil ei sa- croruni magistfum, et a:dis sacrse molitorem. Magna sedis adamatse monumenta : quid, qnas inde ad le- elissimos viros feminasque piie facundite et ofiicii plenasdedit episiolas? quid, quibus illum secessum et Natales Domiixedii sui Felicis dedicavit, ingemis spiritus carmitia? lllud meritum loci est : Iiis ubique terrarum noscitur, legitur, videtur. 125 CARblNAMS PERKO.MUS, 1N PLESS.EIM DE IUSSA. _ FOL. «03. DE S. PAUMNO. ** t>s d^lices de l'ancienne pitSte ehretienue ; cet cx- eellent ct religieux esprit, tant elicri et celcbre par S. Ambroise, pai- S. Jerome ct par lc plus florissant sieclo de TEglise ; ce rejeton et diminutif de S. Paul ce second vaissoau deleclion , dont S. Augustin ( Ep. 34) nomme tapoitrine, 1'brack rlu Seigneur ; que S. Gregoire (Lib. 111 DiaL, atp. 1 ) appclle Aom»K ad quem Wandalorum principem. Hoc certum, inde reversum Nolae obiisse setalis auno TH, Christi 4ol die 22 Junii. De eo SS. Ambrosius, Hicronymus, Au- gustinus, atque Gregorius, Ausonius, Severus Sulpi- cius, Eucherius, Prospef, Idaiius, Cassiodorus, Gennadius cap. 48 Calalogi, Sigcberlus cap. H, qui duo asserit, quorum saltem allerum falsum esi , .ni- mirum adsanctum Augttsiinum scripsisse Vitam san- cti Ambrosii Mediolanensis -niscopi. Quod vero addit de Viia sanrti Felici^ Nnlani versiftce bcripta , id de Natalihus accipi potest ; Honorii^ Angusiodunensis, et alii; quique ei morienli adfuit Dranius, licet non tam Yilam il!e sciip^erit, quam lelicem ad superos transituiii. 1SU.ORIS HtSPAL., L1B.DE SCRIPTOBIBUS ECCLF.StASTlCIS. CAr. i. Obitum Paulini Uranius edidit. I RAMCS PRESB^TER, EPIST. AD PACATUJI DE Omrt b. p»rLIMl EPISCOPI NOLANI. ( llanc cpistolam Uranii edidirous Patrologia no- Stm lomo I.IH, col. 859, ttbi videsis.) OPEKUM n SANCTI PAULINI PARS PRIOR. EPISTOL^E. EPISTOLA '* PRIMA. 1 Pautinus Sulpvium Severum Primuliacensem in Aqui- tania presbijterum liorlalur ne ob pravorum homi- num obtrectationan instituliim perjectionis dimiliat; .■' Hlum ad se invilans, quomodo ipse Barcinone in Hispcntio repentma vi mullitudinis correplv.s presby- teralu initiatus sii invitus, exponii, majeslatem simul lmineris illius magnifice describent. Paulinus servns Cbristi Jesu (V. not. 1), Skyero carissimo fratri secundum comniuiiem fideoi in Deo Palre. e( Christo Jesu salulari nostro, salutei;:. Quam duicia (aucibus meis etoqiiia tuc, super me.l et favutn ori meo a. Scnsi plane quasi delibulis me!!e sermouis lui pnecordiis sancuv Scriplura (ideni, qua dicluffi est : Impinguant ossa sermones boni b ; non utique iiaic ossa quorum struclura uos in corporis ha- A lis substantiie 3 pretio coeluni Chrislumque merca. tus, vere intelligeus snper eqcnum et pauperem e,queiu in Christo csse, et in quo Christum, ut ipse docuit, (egi, pasci, fenerari cxedidisti. 2. Sii iiic odor mortis in morlem iis qui percunl a, quibus caro et crux Dei vivi stullitia vel scandalum d,t ' ; quia ipsis caro et sanguis, cui serviunt, Chri- iium Jesum Dei esse Fitium non revelat f ; noois au- ti.u". v...iiis et mortis divince lidcs odor vit» efflcia(ur ad viiam. Nec moveaniur, frater ddectissime, pedes nnst.ri a viis Domini s, et Ivamite ilineris angusti h. si nos inlcrdum profana ve! stulta quorumdam secu- larium vcrba circumlatrent : instructi emin satis pci sacras Litteras ct de ipsis et de nobis sunius. Do his enim beatus Apostolus nobis ait, quia in lioc labora- bilitaiccompagiiiat.sedquibusinteriorisliominisfirnii- ^ nais, et maledicimur, quvniam speramus in Deum vi- tas continetur ; spem scilicct, ei lidem ', et caritatem ; qucc sunt et viscera g misericordi», et ossa patientise, et toiiiis raembra vinutis. llaec lu ossa, et mcmbra, et visccra, sanctis et spei, et-fidei, et caritalis alloquiis opimasti, quibus etfid:i tuxspeminDumiiio inteutaui et sjiei fidem in Domino s consiantem , et plenitudi- nem caritatis inChristo, sicut ipsiuserga nos Dei di- iectioneni manere docaisti, cum sollicito et optanti roihi, neque aliter de te, iramo de Deo credenti , qui el in iniirmis virlutem suam operatur ac perlicit, in dicasti augmentum patrimonii in cceleslibus, quod sa- lubriter pi-esentium onerum decoclione fecisti, fragi- (') Monitcm EMTons. De nostrse Paulini operum editionis dispositione aique habitu typographico non- C nullapraifariqpei^ae pretiurn est,ut in hac pcriegenda fidelissimanVMuratorianse quisque sibi yeluii suseitare possit imaginem, cum noverit in ijuibus illustrissimi Viri vesiigiis hreserimus, in quibus aiiuui inierimus ordinem, maximx' lectorum utilitati nceiion comuio dilati consuleiites. 0>;;1' ergo seqnuntur (iiligep.ussime advertenda sunt. in edilioneMuratoriana qnatuor adholaiionuin se- ries babentur, nempe 1° Citationes varianiesque ad utramqus pagiuarum oram eregione texlusconlinen- ler descript* : quarum alirc, sed perpaueai, astciscis signantur; aiiaj, lilt.erulis dislinclic peno iniinii* nu- mero sunt. 2° tVote variantesqus textui subjaccptes. 5° ftotatet observaliones variorum ai ci.lcem opernm in ununi corpus digestav i° Variantes leciiones e,v rnss. et eiitis codd., qase inter indices et hoics stipra ijudaias Socura obtinuere. Age nunc illam ordiuaiio- « Psa!. cxvih, 105. « Prcv. xv, 30. « Psal, xi,, ' Mattii. xvi, 17. Kpsal. xvi, 5. b Mallh. vjj. M. k Mattb. v. 11. DKfti, qui est sulus omnium hominum, maxime 3 fide- linm '' : qui istorum quibus rationcm vis redderc, etiam suo ' in Evangeliis ore, etveneua in colloqniis, et merila praedixit in pccnis : Vic iis * qui scandaitzu* veiini unum ex nwdicis ishs in me crcdenlibus! Expe- dit htimini illi ul susvendatur mola usinaria colh ejus, ei prcecipitetnr in profv.ndum maris i. Nobis vero ait: Beiiti estis cum vobis muledicenl liomiues, et tlicent omne malum adversum vos, et exprobrabunt nomen meum tanquam malnm; gav.detcet exsultale, quoniam merces ceslra copiosa est in mlis k. TIapc, mi 'frater, Doinini verba retinentes et in nostram fidem confir- iitiii cuiii nosiiu confcraujiis, Leclorem igitur semel monitum volnmus: l'Qud- quid adprimam adnotationum seriem ]iertinet,parlim in texin inler unciiios, parlim su!) textum cum lille- rulis, ut vocant, superioribus) vel asteriscis prafixis a liubis fuisse exscriptum ; 2" noiassecnnd* seriei lex- tui pariter supposftas, iilieris intra parcntheses in- ciusis pvaosigiiari; 7>0 Notas ct obtervationit variomm eaindem apud nosquara apud Jiuralorium ad calccm operma sedem occupare; '<'' IJltimani seriem, ad quam c.ifiris superioribus lec.lor revocatuv , ita a nobis partitam fuisse, ut variantes quai ad episto- i.::; ciiiii afuuiniis tum dubias periiiient ad ulravum- qne calcem exscript;e sint. Simiiis ic variantfhtis poe.matuni disponendis ordo :c.rvatos est. ; Maith. xxv, ii). ' I Thn. iv, 10. » U Cor. 11, 16. e I Cor. 1, 25. i Matth. svni, t! ; Luc. xvn, 2, *' Alias (i ; qusc ni.icm Pasclia. ersl, nunc 5. Seripia inetmie anno 394 in esordio presbyleratus, paulo anto S. PAULINl NOLANI EPISCOPI 156 mus : /n Ie»e6ri* eniio ambulant «, quia («) se/ jhsJ*- ite »0» ortti e«« eis *. Jfoianm aspidum est s«6 fatgi ebram «, quod iniicit oicntem, et anin.am intertieit, si receptum auribus in corda pervasarit. Cor eorum, inqiiit Seriptura divina, wmuffl est, et sepulcrum pa- tens est guttur eorum '<■. Cavearous a ferraento eorum, ne toiam massam corrurapal «. Scriptura esl emm : Non habitabit juxta te malignus f. Et iteruro.: Cum sanctosanclus eris, et cum perversopenertms^. Et : Discedal ab iniqnilate qui nominal nomen Domim K Obstrue, frater, et sepi aurei tuas spinis ; ad verha eo- rum, quoestrot splnse-et sagirt* rabuli, q«i >•» eorum prsecnrdils latens msidiatur in accutto ut rapuit pau- perem i Christi, et veneturanimam Christiani. Sed vi potest, te sua infidelitate non vulneret. 5. Sit licet frater et amicus junctior libi dexieia tua, et carior lumine: si alicnu» est ef iiiHWpus in Cl.rislo , sit (ibi ut exiraneus et vt publicanus K (c) Ahscidsturut imililis dextera a corpore luo ', qui tibi in Chrisli corpore non cohasret : el ut nocens ocuIur eruatur, qui corpus tuum totum sua macula vel wecitate contenebrat. Metiusest enimvnum mem- brum perire pro tuiius corporis salule, ijf««m unius merabrl visiosi amore, totum corpus, ut ait Domihus, ire in geliennani »■. Nee meJuauda estoflensio laiiunt, ijua ttuidem.ei entaada nobis est, quonjara de bo- rum » opprebriis atque malfidiotis nasciiui ilia roer- ees. quam cepiesaffl Deu« promisit in cadis *-. Non ,erem i Chr.sti, et veneiura........... ««#-«- — discipuius supra owmVrum, nec senvs >a- -.apat eorum, sicur scriptum est, ******" B * TtSSK Et. I MWto **>- .WHWrtetor, «t indaV.11 ' tn foiWflm ««""» operantw 5, Tu ouinm, nomo 0«, f«»e «* '*»* ' ! lielo in terruni .•elaberiB, si qua; aedilicasti destruis. Mulhim interest, quinam (b) isli sint quibus ratio reddenda sit. Si discendi studio venit, et ignor rantiam confltetur; spai^ge in eum semen Gdei, el prjeceplum pande divimmi. Si capit verbum, lacrotKJ es Eeclesix fratrem onis messis tcmporescgreganda; necborreis debiia, ChriM», iu est omnipotentis Dei opus in uobis laccs- smit queuiin suis aclibus spermint, in noslris ope- vij.u>odcrunL scro dicturi : DomiBe, quando te vuli- nm^mutum, et uon wstiwmjw? mrieatem, ei iwn n- ,'■ nimius? infi rmum, et non vhilivimus "" ? Et ti.nc au- diuiiii Itein nincm Psal cx, 10: Prov. ., 7, et ix. 9, sac. LXX juxta liel.rvos x, 9. k Pttl. vu, M et g. ' Tu, • ^l^ ^ ^ r 10. - 1 Cor. 1, 27. « Ibid-, ^- pMattb. x 53; L„ « «. m. .. •«.. W;(Uh s _ .,; . x,„, 25. ■ Matth. xvm 17. Ibid 8 - Matth v, » ». »%^ xvv> 44, et ex v. 57 ei 38. Johan. xin. f6. » Malth. x, 25. . ' Johan. sv, 19. «••«• h " Ibid. -il. dd II Cor. viu, .9. « Sap. u, 6. (a) Ita in multis Ibris legi :.ssorii Sobihus in scho- liis ad vursionem XX Siq legitur aimd AugnsU- numin Speculo do lih. Malachia!. lu Vulgau. toi m- telliqenliw. . . . • _ ib) Ed. Scl.ot., istes»! cui. Quoe lectio concmnior >)Ua mss. codices et edd. Rosv. Alii edd. A/»«iu- itator.Vide adimlalionem nostram ad episl. 23, n.12. 61 (Tsic^nss.' oodices Reg. et Vien. Editi.tw«n»rft le, Ms. codcx \ieii., iir«ii«- . )(') Auostolut Hanc vocem, quse maxjino desid.' rabaUiK, e« uis. Viennensi codice supplev.mus. ,S7 EPJSTOLA I. 4g8 speciem pietatii , virtutem ejut abnegantes ' ; de A etto , in omnibus labora, certamen bomim certa » ipsius, inqiiarn, Dei aostri verhis prudentiam sibi, si placet, arrogent, el stuliiiiam nobis exprobrent. Ait eniin Dominus : Filii hujus seculi sapientiores sunt /f/ris ftieis b ; sed atrjecit : In liac ijenerulione. Silit prudentiores, duni uoa sint filii lucis. Sint in hac sua " generatione sapienies, duin iu illa regeneratione no- stra mveniaiiiur excordes. Sint iumc beati vel magis fbrtuiiati, per omnia prospeia, (a) blandiente seculo, dellnentes; mollibns -yestiaotur, in rtoinilms regum sinl e; dum in tuboribus honiinum non sint, et cum hominibus non ftagellenlur *' . Sintdivites scculo, quia suut egentes Dei ; de quibus scriptum e;,l : Dfeihra eguerunt et esurierunt l ; sicut de nobis illieo subje- etum : Inqnirentcs ttulem Dominutn non (b) deficien- tur omui bvnn '. 8. Utinam, nii frater, digni habeamm- qui maledi- camur, et notemur, et eonleraniur, alnue etiam in- teriiciamur in nomine Jesu Cbristi s, duin non ipst occidatur Chi istus in nobis. Tuin demum super aspi- dem et basitiscum ambularemus , et conculccirenws cu- puldsaconis1* (K.riot. 59) antiqui. Sed adhuc aiuieo, quod pejus esl, seculo solvimur, et in Chri^to deli- eianiur : g laudarl tantum in nomine ipsius aman- tes, conlristarf et triltulari, quod est utilius, recu- santes. Memento graimin sinapjs, de quo seminc su- mus, si comeratur, accendi magis , et tum ijeuiuni in vim suam extitari. QuamobreQi debemus qnasi natune nostrje in hoc respondete, ut adversis. ser- monibus contriti , inardescamus ad iidcm : et eos cursum consumma, ut apprehendas, in quo appre- fiensus es : de cptero reponelur tibi corona jusliliK , qunm reddel Dominus'in itla die justus Judex iis qui diliijunt advenlum ejus. Eos antem devita ».' qui su- •tam doctrinam non suslineni ', voluptatum amuiores matjis quam Dei "', in pe.jus semper proficientes; se- ducenles et seductos ; Iiomjnes meate corruptos, et a veritate alienos, et ob hoc insum traditos in con- cupisceiilias cordis sui, '» in laqueum et desidevia multa, qu® a tide oaufiagos mergunt iu interilum et perdilionem " : quia creaturam prxlulerunt Crea- torj °, id est, simulacra gentium, auntm el arqenlnin f Deo carius habenics, servantes aniraas suas in hoc muiido, penlcntes in Christo 1 : Discede ab hiijus- B modi T, et prophanas vocum novitates devita , ne circa qutfsliones aniles el vanas , aut impias ,6 ver- borum coiiteutiones, iucipias *grotare, et pericli- teris a falsis fratribus , aut a perditis reproba- tisquc sapienlibus s ; et omnes" qui videbunt, insul- tante (V. not. 2) zabulo, tlieant : ilie homu ca-pii wdificare, el non potuit consummure l. Qi.od abs.l a nobis, qui non noslris operibus aut viribus, sed di- vioa virtute et miserjeor.dia freti, opus perfectionis anipere ausi suiiius. Potens est ipso, qui est omni- pntens, perficere in nobis opus perfeclinnis siife, ci quod fundare jam ac primis machinis erigere digna- lus est, suis slrtiere 7 mensuris, et consummare fa- sligio : quia ipse LUihatis ad ,s operis islius molero eijam aposlolis suis dignatpsest dicere apud homihes . ^. ^„;, vu«iu .i|iuai,<.>iin aui^ uigiiai{i>esi uicerc apuo iioniine.s ipsos, qu. nos ut n.mimos hominum, sciticet quasi C impossii.ile hoe esse, sed nqn apud Deum , i<. quo aninum siuants. nund mi,,,,n,,^, «... ; »._. ■ .. .. .. ^ granum sinapis. quod miuimum esi semimtm ', ffan- gere conantnr, jjp) urainus. Si vero ii qui definis sunt, raiionem a te sancti operis iriquii-uiit, et vene- natas de corde viperino linguas in cor tuum vibrant: noll dare sanctum canibus , et maryarilas tuas non projicins anteporcos i. Quceenim pars fitieli cumiuji- deli? qute sociclns luci ad lenebrus? qiue convenlk Chnsli ad heiutt i ? 9. Tu vero miles Christi ainialus ab Apostolo ga- leasatutis, el lorica justiiuc , ct scuto fidei, et qtadio veritatis, eLvirtute Spiritus sancti ', sla in armis cce- I^tibua cousuus, et tela iiiimici cimdenlia fonte sa- pientia» ct Qumine aquai iu te xivenfk exstittgue. De- postium custodi, fulem serca, justilinm sectaj-e, curi credeutibus niliil impossibile esl u. J-0. Yerum, ut iuvirem in veibis Domini consolc- mur, et operibus prQliciamus,, exi de terra id) tua ei de cognatione faaT, ut Abraham fideli imitatus ex- cessu ", bealo Abralw sinu dignu, sis *. Festina v^ nij-e ad nos, iu commune coiiipeuiliuin acceyUuus et dalurus lidei supplemenla. Hoc eniiu aeceplutn co- ram Deo : quia et (e) frater fratrem adjuvatrs cxal- tahkur T. N03 modo in Barcinouensi, ul ante scripse- ram (Eucidii hmc epistola), civitate consistimus.Post illas iitteras quibus rescripsisti , die Domini, quo na- sci carne dignaius est, rcpeniina, ut ipse testis est, vi multitiidinis (V. ep. 2, n. 2, el ep. 3, n. i), sed credo ipsius ordinatione, correptus, et presbyteratti r. . ' ' l '• J"*""nm wc«m, ctni- creao ipsius oidinatioiie, correptus, et presbyteralu uuem Cbnsti teue, patieMiam aBii.ulare, exercc te u initiatus sum, faiet.r, invitus, i.oa fastidio loci (uam yturnadpietutemquwuU onuua uiitis est : sobrhts testor ipsum, quia et ab uditui nomine et officio iJLVW' "Vq" Tp"-, ,'"'p 5' ' L!!c- xv'',,8- e MaUh- n.»ri*e- vn, 25. <> Psal. ixx.i, 5. - Psa!. II uin 1, U, ib.d u, -2-2,1 h,,,. IV, 8; II Tim. ,y, 5.; ilitd., 8; ibid.. m. *. « 1 Tim. vt, 9. ° R, Matih. xii. 20. ' I Tim. vi, II. »-H Tiin. 11, 23, I Tim. 1, 4, el iv. 7; Tit. n T Gen. x.11, i, sec. LXX; Act. vn , 3. * Lne. xvi, »± y Pr..v. (*) Ms. Vien., blandimttm socuH. (b) Edit. Giin. et Psaltorium Rom., defuieat. In ceieris psalteriis. in Vu%ata, in vera. U. IXV, ei apudS. AuguHtinuiu, minuentur-. (e) Ms, Vieu. ct edil. C-rin., curcmm. (dj Sic inss.. Reg. et Vit-n. Abest lua ab editis. (,') Ita Icyit PauTinus nosler in episl. ti, 11. 3 , ep. \ q. S, et ep. 40, n. 3, ac S. Cyprianus )ib. rv, epist. 2, eirca ined. 159 S. PAELINI NOLANI EPISCOPl ICO optavi sacraiu incipcre servitulem), scd ut alio ac- A nues, corde crassi, ore jejuni, et, sicut scriptum est, stinatus, alibi, ut scis menie conipositus et fixus , novum insperatunique placitum diviiKfi voluntatis ex- pav'. Data igitur cervice in jugum Chrisli video ma- jora me meritis et sensibus opera tractare : jamque arcanis et penelralibus Dei surarai receptum et in- sertum communicare ccelestia, et Deo propius ad- molum in spiritu ipso Chrisli ct corpore et splen- dore versari. "Vix aiihuc iiilellectum saersc molis ca- pio mentis angustiis, el onus muneris mei conscius infirioitalis horresco ; sed is qui sapientiam purvulis dedii, elex ore infantium ntque lactenlium ,0 perjici; laudem sibi a, potens c:,t iu me eiiam opus suuin per- ficere ct munus ornare, ut sc dignuni faciat, quem ab indigno vocavit. Scilo tamcn voti communis, eo- ventres pigri «! Verum elsi omnibus rebus inferio- res, tamen caritas sola nos vobis pr.cstat sequales. Dileclioni euira quam in nos habetis, pan racntc cer- tamus : quai quidem visceribus nostris iusila, et af- lixa pnecordiis, et animce ipsi permixla est spiritu Domini, qui habitare facit uiiius moris m domo ', qui innumera credentium roillia uno corde conneclit, quia mius omnia in onuubus [b) adimplctur b. i. Nunc huic Domino placuit in vase iielili po- nere ihesaurum suumu,(<) qui me vocavit pergraHam suam ', susciiaus de lerra inopem , et de slercore eri- yens pauperem, ut collocaret cum principibus populi sui ), el inler saccrdolcs iiidueret saiutare k ' : ut dum curro in odoreni unguenlorum ejus ', liereiu dem Domino prscstunle, salvam esse rationem : nara B guU» «jus unguenli quod descendit in barbmn Aa- ea conditione in Baicinonensi Jl Ecclesia consecrari adduclus sum, ul ipsi ecclesia; non alligarer, in (V. not. 5) sacerdotium tantum Domini, uon etiam in locum ecclesise dedicatus. !!. Yeni igitur, si placct, anle Pascha, quod no- bis optatius est, ut sacras ferias me sacerdote con- celebres : quod si jam ad itineris ingressum propitio Deo vis occurrere, post Paselia in nomine Chrisli proficiscere. Sed credinms in Domino nostro, quia libi in desideiium nostri ilagrantius inspirabit, ne ultra Pasclia lempora ad nos tua profcrre sustineas. Iter quantum sit el puei uuanimilalis tux renuntia- bit, qui ad nos de (V. not. 4) Elusone (u), octava, ut asseruit, luce pervenil : tam brevis enim et facilis ron m. In cujusdomo doineslicus fieri n, ct benedicere Dominum de fvntibus hruel °, cum pro meritorum meorum conscienlia recusarem, vel potius non au- derera recipere, ego vermis, et non homo P ; vi subila (V. ep. 1, n. 10), invilus, quod fatcor, adslriclus, et multitudiue strangulante coiupulsus , quaravis cupe- rem caliceiu ipsum a me transire, tamen necesse habui dicere Domino : Verum non, mea volunlas, sed !ua fiuti; cuin prasertim ' ipsum de se Dominum dixisse legcrcm : Filius hominis non venit ministrari, sed minislrure r. Pneventi 9 igilur a Domiuo, el ap- pichensi ab co quem necdum apprehendimus, de- servimus allario 3 Dei, et mensis salularibus mini- stramus jam nomine olfici»que (V. nol. 5) seniores, via est, g ut nec in Pyremeo ardua sit, qui Narbo- C sensu aulein adhuc parvuli, et seruione lactentes s *. 5. Quod ministenuin ut bcue ministrcra, et gra- dum bonuiu .nihi acquiram, et sciam quaiiter opor- lcat me in domo Dei conversari, et traclare myste- rium pietatis, tu Domine venerabilis, et Irater, (d) et Dominc iu Chrislo nobis, ora Dominura in omni bono divitem l ul abundemut fide, et sermone, et scicnlia, el omni sotticiMdine, et s insupcr vcstra i» nos carilate, ut et in hac grutia abundetis -. Pnelerea ipse epistolis luis nos s^e instrue neces=ariis supplemenlis : enu- tritus enim sermonibu* fidci et bome docirincc, qnam a puero in saciis Litieris subsccutns es \ informa nos ad regulam dircctionis, pasce nos spiritali cibo », id e-,1 verbo Dei , qui est verus et vivens panis T, el in quo magis qnam in pane vivitur z ; quoniam ipse est l> esca justorum qui ex fide vivunt »«. NeC hinc ncgli- gentior sis circa sollicitudinem institmionis niese, nensi ad Hispanias agger ", noiucu inagis quam ju- gum lionenlus, interjacet. Vcrum quid de spaiio agknus "! si nos desideras, via brevis esl; longa, si negligis. EPISTOLA ' 11. Nuntial Amando presbytero, qni postea in Bardega- knsi episcopatu successilS. Delphino, se invitun: sacerdotem creatum : el sacerdotatis muncris partes perstringens , opem ejus el Delphini, pcr quos Dco iiatus erut, ad eas exptendas implorat. Domino fratri dilectissimo Amanuo, Paulincs. Post lempus accepimus ' litteras dileclionis ve- stn« ; sed quo diutius desideralse, hoc avidlus a no- bis susceptoe simt : nam ct aqiiu frigida siiicnti dul- cior, cl huntius boims de terra longinqua h jncundior cst; ita et sermonis vestri suavitas iuipinguavit ossa nostra c, et unimam csurientem satiuvit bonis 3. Quid mos talibus disnum reddemus eloquiis, ingeniq le- qiod loco Ecclesiaj. non tamen corporc separamur; .Psal.xv,„,8,etvi,.5. «.Prov.axv, 35. Prov. xv, 30. * Psa 1 cv. , 9, ' Tit I, «• W- . vvn *i sKnh i->- "' 11 Cor IV 7 '(;:■!. ,1». I Psal. CXIl, 7. I Psal.. CXXM, M>. WM. I, a. txu, 42. ' Mailh. xx, 28. * I Cer. xiv, 20; I Tim. m, 13. ' Rom. ^- >2- ll Cor- V,1I> '■ ' '""■ .v, G. « Deut, viii, 3. y Matlh. iv, 4. « Luc. iv, i. "• Rom. i, l '■ • Alias 25; qux autem 2 crat, »unc2i. Scripta auno 594 in exordio prcsbyteratus, cinitcr Pascha. lla mss. Hcg. et Vien. et e.lit. Bad., Cray. et (a) Ms. Vien., Clusione, mendose, pro Etusione, ut i\\ ltineiario Burdegalehsi. (fr)Ita Vulgata ei mss. Reg. ei Vien., a quibus abeslparliculaf/nniiio numeri sequentis.Edilicodd., adimplet; ct nuir». ieq., Vt nunc. (c) Sic itiss. codices, Ediii, scinc r -- -l — | «* -, ... *.uj«._. ii_ uviuua \i f (II IIM Mi::it'm in caput anguti ', discam parietem utrurnque con- B cum principibus populi sui (d) sede apostolica merito npMuro at in . ni»n 1 ■ ,.,. -___»._*...„- _.* " i_ _!_■,_ i /,.11. :* - . ... nectere, et in tentplum sanctum atqtte in habitaculum Dei, corpora et corda fide mwidata construere - ; pcr arma Apostoli polentia Deo omnem elationem extol- lenlem se adversus scientiam Dei captivam duCere, omnem intellectum ad obediendum Christo perdu- cere \ evangelicam securim arborum radicibus ad- raovere '; et gladio spiritus i, id est, verbo " Dei interficere peccatores lerrse k ; et scuto Catholicse fidei oninia jacula caudentia nequissimi exstinguere; et certamine decertato, ctirsuque decurso, fide ser- vata i, ministerio irapleto, exspectare illud quod Dominus in illa dic juslus judex reddet omnibus qui diligunl adventum ejus '■". Ergo ut tuum ac tecum raa- nentem spiritaiiter videns J[@ ac tenens , instrue, collocavit ' : nosque ctiam , quos erexit elisos », e» de terra inopes suscilavit, in veslra voluit sorte nu- merari. Sed magis gralulanutr in eo Domini munere, quo nos in pectoris tui habitatione constituit; qtioque ita visceribus tuis insinuare dignatus esl, ut peculia- rem nobis caritatis tuoe Dduciam vendicemus, his o/fidis atque munerihus pro-ocati ', ut nos diilidenter aut levitcr tc amare nou liceat. 2. Accepimus enim insigne ( e) prsecipuuin dilectio- nis et sollicitudinis tuoo, opus .ancti et perlecli in Doniino Christo viri fratris noslri Augustini libris qtiinque confectum ; quod ita miramor alque (f ) suspi- cimus, ut dictaia \l divinitus verba credamus. Ila- qite tiducia 2 suscipiendae nobis unanimitatis tuas et juva, hortare, confirma. De vobis enim, et per vos C ad ipsum scribere atisi stimns, dum nos ilii per te et r__ii-_ ._f___ t. -._.-. i^v. _.■ * . _.._„ * ___. ____•_• ___■_._.__■.• • Deo natus in Christo vestra potissimum cura csse debeo, quia veslrum '» opprobrium si indignus, aut vestrum gaudinm ero, si ex fructibus bonis veslrse arboris ramus esse cognoscar. EPISTOLA * III. ilijpio cpiscopo scribit dc libris Augustini quos recepe- rul, excusans quod serius miseril ad iHimi Eusebii Chronica. Cupit edoceri de genere et vila Alypii : ipse vicissim de se nonnulla aperiens. Panem uuum aono mitlit. Domino merito honorabiii et beatissimo patri Alypio, Paxlinbs et Thf.kasia peccatores. I. Ha_c esl vera earitas , ha.c perfecta dilectio, qtiam libi circa huraiiitatem nostram inesse doettisti, domine vcre sancte, et raerito beatissime, ac desi- ^ norib.is hisloriam. Sed in hoc fuil oblemperandi derabilis. Accepimus enim per bominem nostrum mora, quod instructtt tuo, quia ipse non haberem Julianum de Carthagine revertentem litteras, lantam hunc codicem, Roma_ repei-i apud parentem nostnmi •ITim. n, 5. » Ephes. iv, 5. ' Eph. iv, !_>. i Eph. u, 17. p Isai. xxxv, 5. < Psal. cxvn, 22 • Mall xxi. 42. _ Eph. ii, 21. » II Cor. x. 5. * Maitb. m, 10. i Eph. vi, 17. « Psal. c, 8. ■ II Tim' iv 1 " Ibid., 8. a Eph. t , 4 ■ ; i Pet. i,2. ° Psal. xcix , 5. r Joel. n, 28. * Psal. slv, 5. » Psal. cxn ' $' s Psai. cxi.v, 8, el cxii, 7. « Psal. xc.ix. 3. de imperitia excusandos, et ad caritatem commen- dandos pr__sumimus, sicut et ommlms sanctis, quo- rura nos et absentitim officiis sospitare dignatus es; pari procul dubio curaturus affectu, ut per sanciita- iem luamnostris invicem salulentur obscquiis, et in clero sanclitatis lux cpmites, et in monasteriis fidei ac virlutis ttue acmulatoies. Nam etsi in populis ac stiper populum agas, oves paseu:e Dornini ' regens snliicitis vigil pastor excubiis, tatnen abdicatione secuii, et repulsa carnis ae sanguinis, deserlum tibi ipse fccisti, secretns a multis, vocatus in paticis. 3. Sane vicario aliquatenus munere, licet pet- omnia libi impar, ut jusseras, providi illam Euscbii venerabtlis episcopi (g) Csesariensis de cunctis tem- * Alias 44; qu_e autem 3 crat, nunc 25. Seripta anno («) Mss. P.cg. et Yien. et edit. (_iin., conlaboremus, Atist qnod scnie! observasse sufliciat. (b) Ita m.. Vien'. Ceteri codices, ttl ad lapidem. (c) Ms. Big. i, principem. (d) Bunc litulum, quo solushodie gaudet Ponlifes Roraanus, omnibus o!im episcopis communera fuisse ante Gregoriura "Vii, an. 1075, ex veterum scnptis notiini est. et praecipue ex Pauiini nostri eptstolis ad 594 iu auttimno. itinmn. Delfinum, Alypium, Victricium et Ffo- rentium. (_) Mss. 4 Va.icanj addunt particulam, et. (j) lidetn mss. codices 4 Yaticanj, suscipimns. (g) Sic mss. et editi codices, prceter 2 Big. et erik. Bened.j in quibus mendose iegitur Constantinopoli- taui , cum Kusebium Cxsarienscm npiseopum lntjus Cbronici aulorem fuisse constet. ,63 S. PACLINl NOLANI EPISGOPI »64 vere sanctissimum Domnionera , qui proculdubio (a) A conspicuus.Eion.uia lua lumen semilis f nostris erunt. promtus milii paruit in hoc beneficio, quod libi defe- rendum (b) indicavi. Veruratamen quia et ioca tua mihi signilicare dignalus es, ut ipse monuisti, ad venerabilem socium (V. not. 6) coronac tuas patrem iiostrum Aureliurii ita scripsimus, ut si uunc Hippo- neregio degeres, illo tibi litteras nostras et transcri- piam Carlhagine membranam mittere dignaretur. Quod ei. sanctos viros, quos (c) indice caritaiis ipso- rinn tuo sermone cognovimus, Coiuilem et Cvodium rogavimus irt (d) exscribere ipsi curareut, ne vcl pareitti Douininni diutius codex suus deforet, el lihi transmissus sine nccessilatc redhibeadi maneret. 4. Speeialiter autem hoc a te peto, qnoniain me immcrentem et inopinantem magno lui amore com et oleo iucernse tuae iiupinguabitur capul noslrmn s. El accendetur iides, cum spiritu oris tui eibum meu- tis el linnen animse sumserimus. 6. Pax et gratia Dei tecum, et corona justiliae tibi maneat in die illo, doininc, pater merito dileclissime, et venerabilis,etexoptalissime. Beiicdictossanctilalis tuse comiles et aemulalores in Donrino, fratres, si dignatitar, nostros tam in ecclesiis quam in monaste- riis, Carthagiui, TbagasUe 6. Hippoucregio et tolis parochiis tuis, atque omnibus cognitis tibi per Afri- cain locis Domino catholice servientes, mnllo atlectu et obsequio salutari rogamus. Si ipsam membranam sancli Domuionis acceperis, transcriptam nohis re- mittere dignaberis. El hoc rogo scribas .mihi, quem plesti, ut pro bac hisloria temporum referas mihi b OyTO»»™ meum (e) cognoveris. Paneni uuum sancti oinnein luie sanclitalis hisloriaiu, ul (VirgU. JSneitl. vni) qui genus, unde sis domo; lanio vocatus a Do- mino, quibus exerdiis segregatus ab ul8ro matris tu*, ad inalreii) Jiiiorum-Dei prole Itctantem, abjuraia carniB et sanguinis stirpe transienis , et in gentis reyule et saoerdolale sis lF,anslalus, edisseras ». Quod enini iii • dicasti, jam de humililatis nostrte noininc apuri Me- dioiftnuiu le didicisse, ouui illic lttitiareiis, taleor cnriosius ine velle condiseere , ut omui parte te no- verim, quo magis graluler, si a suspiciendo niihi patio nostio Auibrosio, vel ad fidem iuvitatus e*, vel ad sacerdolium coiisecratus, ut eiimdc.m ainhe videa- mur habereauiorein. Nam ego, etsi a Delphiuo Bur- degate baptizatus, 12 a Lampio apud Barcilonem ' lati in* nnitalis gralia misimus, in quo eliam Trini- t;itis solidilas contiuetur. Himc pauem eulngiam esse tu facies diguatioue sumendi. EPISTOLA * IV. 13 AwgMtittO scribil, e.rquisitis eum UuuUbus exornaut pro quinquc cjus aduersus Munichceos libris, qiios ab Alupio accvperui. Pnncm ipsi dono miitil. Domitio frairi nnanimo et venerahili AuGUSTmo, P*oi.ixps et TflBRAsm pcccatores. \. Caritas Christi qune wrqet noek, et absentes licel per unitatem fidei alligat , ipsn fiduriam ad te scribendi pudore depulso pratalitit, tuqiie ym riaeras inas vaseeribus meis iniimavit, quas ei de scholaari- cis faoultalibu* stlllueiiics, et de cocle*tihas favfe dul- ces, ut anima? oie.e medica6, e* aliriees, in quinque in Hispania per vim (V. ep. L, n. 10) intiammalx G Jibi is iniwiiu teueo, quos mnnere benedie.ii et vene- subito plebis saoratus sim; Uuiien Auibrosii seuiper el dilectionc ad fldein innubritus «um, et uum tn sacerdolii ordine conloveor. Denique sik» me ch-io vindicare ' voluit, uL, etsi diversis locis degaiu, ipsius presh\ ter censuar. 5. Sed de me ne quid iguores, scias antiquissimum peccatoi em non ata olini de lenebris et umbra moi- lis eductum h, spirilum aurn.1 \ilalis iiausisse; nec it« olim posuisse in aralro maiiuin, et crueeai Doniini sustulisse '' ; quam ut in finein perferre «dcainus, oralionibos tuis itdjtivoniur. Accumulahilur ha;e me- riiis tuis inernes, m inlerveniu luo onera noitra rele- vaveris. Sanclus euim laborantem adjuvaus, quia fratrem non auilemus dicere , e;uiUubirur sicut cioitas r.diilis i-oliis episeopi nostri Alypii, non pro ooslra instruotione i.mtuni , «ed etiam pro Eoclesi* ' mul- tarum urbitun utilitate simcepimus. Hos igitnr rranc bros (f) lectioni babeo tn his me oblecto, de his cibuiti t apio , ntiii iilmii qut perit, snd qui operaiur v i t •*■ SttrtKe suhstantram perfidpm iiostra-ni ', qua adoorporamur in ChristoJe.su Domino nostrd; cum li.les nostr.i , qmr yisibiliuin negligens invisibilibns inhiai i , pcr caritatem omnia secundum veiitntpin omnipotontie Dci crededtem , litieris et exemplisfi- delium roborelur k. O vere sal terrse, quo preecordia nostra, ne poseint sectili errore vanescere, condiun- tur ' I 0 lucein.i digne -.upra candeiabrum Ecclesia posila ,:i, qua: hte catholiois urbibus de sepi.iformi nntgna H. Et lu quideni super nlonbem civitas •jxlitic;ita ^ lvubno pastmi! oieo laftiiiif luinen elfundens , densas es, vel aecensa super caudeiabruni lucema in septi- licel hseretioorum cnli^ines discutis, cl locem verita- forini claritate ° colluees '; nos sub modio peecato- lis a cenfusione lenebrarum splendore clarilici scr- rnm delUescimus : visita litteris luis, et profer in .monis enabilas. lucera in qiia ip^e versavis, stipet anrea ctindebbra 2. Vides, liater unanime , admirabilis in Chrislo = I Prt. ii, 9. h Psal. cvi, I!. 6 Matth. vi, 17. ■ II Cor. v, 14. 01 Matlh. v, 18; Marc. iv, 21. c Luc. tx, K*2. 'i Prov. xvui , 19. * Apoc. j, 13. ' Psal. cxviu, 10f>. ' Jdhan. vi, 27. j II Cor. iv, 18. k I Cor. im, 7 ' Mallh. v, 13. * Alias 41; quffi autem 4 erai. nunc 23. Scripu cum superiore. aimo 394 in anlurona. (a) It» mss. duo Big. Alii oodices, ■promptius. (b) Sic mss., J5 Calliconi ol 2 Vat. Alii duo Vati- tani, judieavi. (ci Mss., 2 Bi,;. ci ed. bcnsd. et Grav., indices. (d) lidem codices, ntr-c scribere. (e) Mss. duoBig.. agnoverit. \f) Ms. BiK.. m leclione. IfiS EPISTOLA IV. m Domino.eisuseipienrie, gimm famili.iriter agnoverim A e« : si maluritatem ingenii lui et sensuum, pater mihi es : etsi iorle sis aivo junior, quia le ad maUiriutem merili et (g) honorem seniorum provexil ei juvenem cann prudoiitia, Fove igiiur et eorrobora me in sa- oris litteriset spiritalibus sludiis, tempore, ul dixi, rooeniem ; et ob lioc post longs discrimina , post nnilta naufragia, usu rudem, vixdum a fluetibus se«- culi emergent.eni-, tu , qui jam soiido liltore consli- tisti , * tuto s excipe Sinu , ut in porlu 4 salutis , si dignum putas, pariter navigeuius. Itilerea me de perieulis vitse istius et profundo peecalorum evadere niteiuem, |5 orationibus tuis lamquam tabula sus- tlnc; ul de bot mundo quasi ile naufragio nudus evadam. 4-. idcireo eniin levare ° me «areinis, et vestinien- te, qusnito admirer stupore, quammsgnoflmore com- pleetsr.quiquotifiie oiloquio litterartim UiarunirVuor et oris tui spiritu veseor. OseninHuum fislulam aqute vivieet venamloniis leterm mento dixorini,qiiia fcnis («) in te aqvte suiient h in titam mrernam * Christiis efiectus est.Cujns desideriositivit inteanima mes, ot tibertnte fui flumiiiis iiiebrmri terra mea coueupivit. Ideoque cum hoc (b) Peniateucho tuo contra Mani^ clueos me saiis nrinavevis , si qua in alios qtjoque liostes catliolice fidei iuunimina cowparnsti , 14 quia hostte nosi.er, eui mitls mcendi arles ( Vir-git. vn JsMeirf., p. 554), tsm variis exptignandus est (elis, quain oppugnat insidiis; qtiteso promere mihi de ar- mamentario fno, ot eonferre nou alwuas arma justi- lias. Snm eriim laboriosns, eriam mmc sub magno £ lis oiieranlibus exuere curavi , ut undosum hoc, (c) honore peeeator; veieranus in nuinerc peccato rum,aed aetomoKegi novus incorporese tyro militwe. Sapientiam muiidi miser hncusquo miratus sum, et per inufiles lirteras reprobatamque prudentiam Deo stullus et muius fui b. Postquam inveteravi infer ini- micos meos °, et evanui in cogitnitionibus meis, * te- vavi ocuios meos in montes «, ad prjscepla Legis, et gratite dona suspioiens , unde inihi mixilium venit a Domino, qui iion secnr.dum iniqnitates Telribueus •', illuminavfc etsetim s, solvit compeditum , humiliavil erectum male, nt erigerct. homiliutum pie. 3, Sequor igiTur noti aeqnis adhuc passibus magna jitstorom vestigia, si possim nralionibus Testi-is appre- hendere , in quo Doi migsrationibus appreheftsus quod iiiler nos et Deum peccatis iitterlalrantibus separat, pneseiiiis vitse saiiim , omni amictu carnis, f* cura diei sequentis ', jubeute el (h) juvantc Chri- sto, expeditus enatem. Neque id perfecisse me glorior : quodetsigloriari possem, in Domino gloriarer.',oujus cst perficere, quod nobis adjaeet velie k. Sed concu- piscit adlmc anlnia mea desiderare judicra Domini *. Vide quando asseqtiatur (i) efteclu Dei volunlatem, qui adhue ipsoni desiderare desiderat. Quod in me tamen est, dilexi decorem domus sanctai; et quan- tnm in me fuit, elegeram abjectus esse in donio Do- niiiii •". Sed cii! vlucuit segregnre me ab utero matris mem n, et ab amicilia carnis et sanguinis ad gTatiam suam trahere , eidem placuit inopem me omnis honi sum. Ilege ergo parvtihiui in terra rcptaniem, et tuis C meriti suscitare de terra , et de lacu miseriai u ni, ac de luto fecis educere, ut oolioearet me eum prinei- pibus popnii sui °, el partem meam in tua sorte po- neret, ut se prsestante meritis, ofBcio sociatus ajqua- rer. 5. Prasumtione igitur non mea, sed placito et or- dinatione Domini , fratemitatis luse mihi foedus usurpans. tanto indignus honore me dignor, quia te pro tua sanclitatecerio scic, nam veritate (.;') sapis, non alta 9apere , sed humiiibtis congruere i'. ideoquo promte el intime recepturum sperG caritatem hiitni- litatis nostrse : quam quideui jaiu reccpisse te per bentissiiimm sacerdoiem Aiypiutn , quia dignatur, „1. vi, 8. i Rcm. >, 21. « Psal. cxx. !. '■ Psal. cn, 10. s pSnI. cxlv, 8. - Act. ir, 22, dietfur annorem smpiius quam iO. > M«tth. vi. 54. i II ^or. x, 11 >■ fioio vn 18. ' Psiil gsviii, .10. •" Psai. ssv, 8; Ps. lxxxiii, 14. fi Gal. i, 1S. " Psal. cxji, 8. v fiom. x,V, iul o sv'T) S:'^ "'S5' i2 0t cilL P'01!*',1• At eJi!i cum ms;- B ,. ( B) ,Mss- 4 Valicam', vieti-na. Non displiceat , si et gressibus ingredi dooe. Noio oiiim (*/) me coi poralis ortus magis quam spiritaiis exortus ictate consideres-' qtiippe a?ta» mihi secunduni fcarnem ea iam ost , qua fuit llle ah apostohs in porta Speeiosa verbi pota- mte sar.alus u ; in natalihus autem aninne, iiliiis adhiic miiii lempus infantia: ssi, qu;e iiiteniat/is Chri- sto vuiiieribus immolata, digoo sangteine Agni (e) vi- ciiniam proecuccrrit , et Dominicam aiisjiicata e»t passionern. Atque ideo tit infantem adhttc verbo Dei et splritali aetatc laetentom Bdtiea, veriiis tuis, ul>e- nbus Hcfei . (() sapieirtisc (forte spei), caritatis , in- hiantem. Si oftioinm eomiBBne consideras , frater a Joan. iv, \l. t> Rom. i, 22. « Ps (h) Per hanc vocem Paulinus designat quinque iibros S. Augusiini coirtra Hanicteos: qii.r)dp':iiet'ex ejusdem epist. n. !, ex epist. "i. n, 2, el epist. 3 ad Alypiuia. n. 2. (c) Ita niss. scpiem et edit. Bened. el Rosv. At mss. codices qnatn(n et irps editi,o«ere. Etquadraf, inqiiit Sacctahnis, cuni sententia EvangeW, Qui tnbo- rntis et unerati ettir,. Taroen et li?in et sententise vcmisia> suadet m3i-'is henare, qiua se infi-a n. 5 presbyterum profUetKr, et addit, urnto imiignmho- norc. id) Sic mss., cc.diccs Vaticani, 'Bio'. duo, ei edit. Bened. Editi, mme eeiaiem. digna lcgatur. (f) Ita in editis et mss. omnibus. Pronuni fuit cum Sacchino emeiidare, -yei, quod legendnm ostendit tiiin res, tum epistola 2fJ S. Augu-iini, qua liuie re- sporidens, eadeuique verba usurpans n. 5 snei scniiit. ' ' (g) Sic. mss. duo Vaticani et Bigoliamis imus cum edii. Behed. Atmss. novem, honWe seniorum. (k) Sic tres tnss. eodiees Big. Editi. adjnwnCe. (t) Ante erat in editis, effettvmi Dei votuntatum. Mss. duo, effectum l>ei rotuniate. Alii duo, efetium Dei wlmtalem. Unus e Vaticanis , effectu Deitoiun- tdlerti. Ilunc sequinmr. (j) Sic emendavimus ex mss. f.ribus Bigotianis ot edit. Bened. Ante eratin editis, verimtcm. je7 S. PAULINI NOLANI EPISCOPl 168 patrem nostrum , conftdo. h eniui sine dubio de se A perfecta pnxtanm in ttrfcto ,_ ^J^^L* tibi exemplum pr.-ebuit nos ante notitiam et supra merilum diligendi, qui incognitos sibi nos, et longin- qua soli ve! sali 6 intercapedine disparatos , spiritu vera ' dileetionis , qui ubique et penetrat, et effnn- ditur, et videre diligcnuo potuit , et alloquendo per- lingere. Hic nobis piima affcdiissui documenta, et carilalis tuce pignora in supradicto (a) digno mu- iiere libroium dedit. Et quanto sluduit impendio, ut sanctitalem tuain non ipsius tantum verbis, sed plc- nius. eloqnentia et lide lua cognitam non possemus amare mediocriter, tantopere curasse eumdem cre- dimus , ut nos vicissim ipsius irnitatione plurimum diligas. Gratia Dei tecum, ut est, in aaernnm ma- neat, oplamus , frater in Chrisio Domino unanime, proximo diligentibus. Spiritualia ' enim carnalibus inluentes , facile cotiigimns ex dilectionc perspicua, quam fratri , quem vides, exhibcs, ceelestem illam, fidelem, atque perfectam, qua Deuin, quem non vi- des, diligis. Quod probamus obedientia fidei, si sci- licet invicem diligendo b , probemus nos, sicut tu probas, iliius magistri esse discipulos , qui usque ad fuiem diltJiit suos , et animam sudm ' pro amicis suis posuit c polestate eadem qua et sumsit. 2. Ergo libi, frater vere sanelissime, et merito be- nedicte , in regione vivorum supra reginam Austri locus et merces eril d. llla enim peceatrix , ulpote adhuc invisitalarum (d) a Deo genlium socia , jam t.irnen visitandarum praevia , non habcns iegera lit- neat ODtamus, iratei 111 nnnsiu !/««•«■« «"«"■"■■>-> • venerabilis', desideranlissime. To.am 16 domum, B lene , sed habens fidem egis ,» tataiu cora.s cama- el omnem comitem , et «mulatorem in Domino san- ctilatis tuae, plurimo fraternilatis unanimfe salnlamus affeclu. (V. not. 8) Panem umrai , quem unanimi- tatis indicio misimus caritati lure, rogamus accipien- do benedicas. EMSTOLA XX VII (Al. XXXII) AUCUSTISI AU PAOMNOM. Auqustinus Paulino, ampleclens illius benewlentiam, et mutuum declarans amorem ; nonnutla de Roma- niano el Alijpio, necnon de Liceniio, cttjus irlati metuebat, nevergeret ad ea quw sunt mundi. (Vide hanc epistolain interAugustinianassub numero 27, tomo XXXIH nostrae Patrologi», col. 107.) EPISTOLA ' V. 20 Pautinus Severum taudat , et majore miracah conversum ad Deutii ostendit.Deinde hortatur ut ad sevenial, mittitque panem ac buxeam scuteUam, mutuum amiciliai symbolum. Seveuo fratri Paolinos (b). 1. Etexeiisandum putasti, frater dileclissime, quod ad nbs non ipse venisses , secundum sponsionem tuam, exspectalionemque nostram? Tu veropotiore lui parte (c) quam manseris, solo corpore domi re- sidens, voluntalc ad nos, ets).iriiii etsermone, ve- nisti : quamquam nc corporaliter quidem penitus abfueris, quando in pueris luissancta in Domino tibi servitutc connexis, corporis ad nos tui membra ve- neruni. Quamobrem , frater vere sancte , meriw diiectissimo, ct in Christo nobis unanime, tibi repo- u iiiujam in calis est corona pietatis, quam jnstus Judex reddet in illa die « libi , et omnibus jiixia te, caritale «IlTim.iv, 8. •■■ I Petr. i, 8. « Johan. xi, 51. - Matth. x«, 42. f Philip. n, *■ * Alias 1; qu.-e autem erat ■■, nunc ii. Scripla anno 595. la) Hanc vnrem addidimus ex mss. duobus Big. et eait. Bene;l. ib) Ms. Vieu. addit. et Theraaa peccalores. (c) Ms. Vien., qua maiwris. Fortassc melius. qujim qtia manseris. (d) Abesl a ms. Reg. et ciln. [Bad. e< Schot., a Deo. ., (e) Solomone. Ita ms. Reg. el edit. Bad. . I.rav.. r,,-in. etSchot. et alibi. Sic etiam legitur in textu libus spiritu consilii et pielatis incisam, uiilitatis su« causa , et inagni ac. salutaris lucri sludio , lantis ab inlervallis uitimi orbis exeita, divinam audire sapien- tiam concupivit ; ul, quod non habebat, acciperet , ei lucem scienfe, qua careBat, hauriret. Jam tunc scilicet sponsum suum venlura de gentibus regiua desiderans, in odorcm spirantis iafe a Propheta suo Cbristi circnmamkla varietate in veslilu deaurato, ci populi et palernae domus obliia, currebat : barbara nalione, uon animo ; ct in aperto peregrina, sed in occnlto Jud;ea , sanctorum fieri civis optalfat. tinde non solum 21 ceelesli pramio resurreclionis beat*, sed eliam poteslate apostolorum de Juda?is adulteris judicandi , ipsius ore JudiciS digna censctur : quia C Christum in (e) Solomone mirala • , verum reginse cceiestis aflecium in imagine mystica Ecclesice pro- videntis impleverat. Ergo si ilhm in fuluro divina remuneratio manct , cum tamen ct ipsa istic iilo quoque tempore magna ex parte receperit mercedem suam (f) compotita desideratum sapicntiai coelestis audilum; quie tandem pramia rependentur libi, qui me pari gratia , ?! majore opera , quia minore utilitaiis ad prscsens tuaa spe. desiderasti ? Quid enim, quocso, in ine desiderandum habuisti ? Quid, quod iion haberes, a rn« sumendum sperasti " Quod bonum tibidecolloqnioimperilil qua> utilitas in aspeclu pei^eaioris ibvet ? quid ab insipiente sapicns , rectus a pravo, beatns a misero, ab iniirmo forlis, ab (a) ir.ope dives in Domino capere potnisli ? 5 Vere tu non quan tua sunt quieris , sed quaa Chrisii ' : quia non meritum, nec emolnnicntum ex me tuum, scd solam iliara, qua: plenitudo est Evan- un, 1, et x, 13. • 1H Reg. x, i; li Par. is, 1; Malth. xii, 42; Luc. Grxco SoXoiii» . et uliique ita locnlus esi Paulinns ; similitei et Prudenlius Hamartigen. rers. 576el -r>79, PsYchomach. vers. 809, in Diptycho, n. 2 eU6. Gri ^.n-ius Naxianzenqs in carmiuihus non semel, et Dreosmlus Florus carm. ad Moduinum. (() Ms. ite:T.. ■ - ■• "• Edit. Schot. in margme, , nni potita • ■' rfesidi rare. (g) Ita ms. Vien ^nte erat, inopt. 169 EPISTOLA V. 170 gelii*, carilatem , \cl in luis peregrinaiionis cogiu- A laculiatam non egentior , et in ipso adhtic muiuli lu, vel in vexatione tuorum causam habuisli. Bealus es , quod non habeo undc retribuam libi ; retribueinr atilem tibi in resurreclione juslorum* ab eo, qui el in minimis suis se diligi testalur et recipi f. Unde et illud ait (pro quolibet nominis sui vel falso aui inu- tili servo , verbis suis riebitorem se laciens) : Qui recipit prophetam in nomine prophelae, mercedem pro- phette uccipiet. Mihi scilicet non decessura ob hoc sarcina mea , licel a juslo honorem justi peccaior accipiam : tibi \ero (a) in remunerationem boni accepto ferenda ipsa opinionis lure juslilia ; quia sancto errore, sed vero pietalis affectu , bonuni Do- rninum honoraveris et in tnalo servo. . 4. Quid igitur miseri faciemus , hinc etiam ratio- thealto, id est, fori celebritale diversans, et facuiidi nominis palmam tenens ; repenlino impetu discussisti seivile peccati jugum , et letalia carnis ct sanguinis (f) vincla rupisli '. Neque le divilix de matrimonio familia; consularis aggestac , neque post conjtigiuin peccandi iicentia, et c;elebs ( Luc. xiv, 14. cxv, 17. s Matth. vu, 15. •> Jac. h Genes. xxxu, 24. " Eph. vi, 2. " '■ Matlh. xxv, 40. * Rom. n , 13 ; Jac. i, 22. i. 22. ' Mallh. iv, 22; Marc. i, 20; Ltic. v, Gal. i, 10. " I Cor. i, 18. ° Malth. xvt, 17. « Luc. vi, 6. f P . II. i Johan. i, 47. (a) Ms. Vien., tn r,:muneraiione bont accepla. (b) Ms. Vien., iti/irrtium. (t) lla mss. Reg. et Vien. et editi 4. Edii. Rosv. ad hasc. (d) Sie ms. Reg. el edit. Bad. et Grav. Anle erat, potcst. Denique. (e) Ms. Reg. , demicaverim. Ediii tres , dimica- verim . (p Iia mss. codices. Editi, vincula. (y) Sic juvenlas pro juvenlus dixil Prudentius lib. COnlra Syinmachum ven. 1082. . . . quibus est Patrol. LXl. famulata juventas. I>e qua voce vide N. Heinsitim ad Maronem et Claudianum. Ms. Vien. et edit. Grin. et Schot., jutenta. (h) Ms. Vien. , Tu vere verus. (i) Deest rclicJo in edit. Schol. (/) Ms. Vien. addit cupidilatem, sed perperani . sic enim loqui amal Paulinus in eptstola 38 ad Aprum, n. 11 , tui diligentem ; iu episl. 59, n. 1, noslri d li- genlior, et n. 3. sui detigent. (k) Sic mss. Reg. et Vien. et editi Grin. et Sehot. Alii, t>«r. 6 171 S. PAlfLlW NOLANl HPISCOPI 172 III noslruoi Jesum Gbristum , q»i convcrlii sapientuim A accipiat alier <". Cui simile est , ul qiiod voluerss, ... i •. ■ _» __ _._./._ «aIIa -.--... dA-.--.nc __l . . , i t , i i . t . ! .1 !:M i i ___. IWK VfltiPlllli ■eonim, et stullam [ecit ; ei eleqilinfirma ac slulla mundi , ut mundum islam his ipsis , propler quae Deum dedignalur («) nosse, confwndal ». Meinenio e:go tu noslri magis * , qui locupleiioribus merilis ad cxorandi potentiam niteris. Nos enim licet jam aceensa in lumine Chrisli locerna, tamen adliuc sub nodio peccatorom latentes, vestra , qui lani lidei et gratiie, quam opernm luce conspicui per (V. nol. H) septena Domini candelabra fulgetis b, (b) educi manu, vestroque oleo impinguari caput cupimus ; ut non fumigante (V. not. 2) lino , quod nec ipsum tamen misericors Dominus exstinguit , obscuri ardeamus, stfd puro, et celeris etiani prxferendo Qdelis exempli himine Kiceamus c : quamquam Domini gralia de vclle non desinas , el immutabilem ad nos vcineudi sentenliam leneas. Rcligiosa conamina ipse ad voti fructnm pervebet, in cujus potcstate e in omni- bus noslroefuil, infirinilaium tuarum indices lilteras tngrolanles accepimus ; probavimusque in nobis se- cundum Aposloli diclum el affectum , conipati sibi unius co.poris membra «. Nam et co ipso uosrcfectos sensimus , quod revaUiisse te scripseras ; ul in di- versis licet terris posili , o;erantis in nobis spiritus unitalem taciia in corporibus separatis connexione, mmine ifceumus » : (jumuu,u.iui _■,........ 6. ...... _~ • tenebris relucente, non obscuri per norninis ipsius B paribus aul incommodis , aui remediis congnienlea rlaritatem 6, elsi renioti, ut audislis, agamus. In cee- experireniur. naculo euim nostro secreii silernns , quia bonum est viro , ut propbeta , 24 (<*) ajt setiere singulariter , el tscere '. Unde cliam in causis vociferandis silere nos docuil ipse Dominus , qni sicut aqnus coram londenie te 6 non aperuil os s«i«m ' ; qui tamen dixit; (l judicium tacili sustinemus, qui potens esl et nui.c in nobis tacere , ct.cum volueril , interpellare pro uobis *. 8. Verum interim in boc nobis noslra nocuisse peccaia persensimus, quod nec meruimus le videre : et insuper hoc ad mala nostra cunmlatum piitamus nuod el tentationiim tibi causa fuerimus ; quibus " 25 10. Pone (id est Depone. V. carm. 14, v. 81) igitur ct tu, fraler unanime, meliorquein Chrislo no- stri portio, si quam ex nostra cac-ligalionis indicio tristiliam pia menle duxeris : Quia castigant castiga- vit nos Dominus, el morli non Iradidil nos r. Visitati enim medica Omiiipolenlis manu, in spem sanitatis a prajsenli ;egritudine fovebamur : flagella invicem nostra muluis consolaticmihiis mollientes. Nam sola- lir.m nobis magnum et dulce prxbcbal ipsa conjnnctio passionis ; quod non sine Domini numine, cnjus in- jussu nec passeris casus in terram est i, coixurrisso in nobis ipsa unitas vcibciuin videbalur. Sic et com- modilas cocperal ambobus uita procedere : seuquod miod el teiitationum iini causa lueruuu» , iiuiuu» - — i ■ ■ geminas, ut indicasti, xgritudines perlulisti, (.) toties C aller alterius levamine respirabai, sive quod Dominus -. . *...!.' .•_._. !n.lS«i_nn t .... i I ii Amno: CM_*kC li*>- verberalus , quolies ad nosvenire conalus cs. Sed quia srepe Dominus ipse, ut scriplum est, Deus noster tcntat not, ul carilalem nostram probel ', qua nos in ipsius pace diligimiis ; de tua polius lidc , qunm de nostra speramus ; ut si precmissa tenlatio probatio- nem in te operala est I, non ultia valeat probala in Deo(f)caritatis votafrustrari. liaenim libi promplum inesse spirilum scinius, ul non vereamur, nc ad im- pedimeiiium communis desiderii caro semper inlir- ma pnevaleat, quamfide roborans, animo snbjiigabis : trt quod ex se non potest, in Christo posse cogatur. Si dicas ei : Ne pugnes adversus spiritum , esto con- sentiens adversario tuo in via L, et eritpax ossibus titis, cl cum e.rsnltaverit cor meum in Deum vivum , tunc cliam enro mea reqniescel in spe ' unilatis operator, individuo spiiitu omnes suos nc- ctens, neqne * carnalcm in nobis subslanthra discro pare patcrclur. 1 1 . Non hcec tamen lanluni causa pueros noslros morala esi. Nam Vigilantius qiioque noster in Can>- pania, etanleqiiam ad ims perveniret, et posteaquam pervenit, vi febrium laboravil: et a^gritudini nostme, quia ct ipse soeiale membrum erat (g) socio labore compassus est. Denique ille catechumenus, qui nec- dum nostri corporis erat membrum, vulnera nostra non se:isit, et sanus fuit, aiqne expers languorum noslrorum, quia non suse compaginis dolorem caro adhtic aliena senlire non poteral. Cigo ut ccepil Vi- gilaniius nosler progrcdi posse, tiiin dcmum censui D scripta esse reddenda. Falemur enim, ambos mullo 9. Tene ergo, lialer, quod lenes, ne coronam tuam anle properasse : sed cum antc virium receplioncai « 1 Cor. i , 27. >- Apoc. i, 20. « Mallh. vi, 22. " Isai. xi.u, 5. « Thren. ni . 28 juxla L\\. ' Isa. ,,„ 7. k Isai. x.ii, U, sec. CXX. » Rom. vm , 34. ' Deut. xm. 5. 1 Hom. v ,4. • Mallh. v 25. i PsaK X.VXVH. i, cl ixxxm , 3, ct xv, 9. ■ Apoc. ..., H. ■ Kom. vm, 28. • I Cor. x.i, 26. r Psal. (Avii, 18. i Maiih. x, 29. (aj Ita iidem mss. el editi cndices. Ceteri, noscere. (fi) Sic mss. Editi, deduci. (c) Ila ms. Viea. el edil. Schot. Alii, tuccni, nullo (d) Sic LXX iiiterpreles, Tertullianns lib. de Fu- diciifa paulo post initium, Cypriamis lib. u Testimon., cap. 27 etPaulinus nosler epist. 38 ad Aprum, n. 4. (() Mss. el editi vetusltores constanler haheut tatistis , quo:ient: qu »1 seinel observasse sufficiat Siram quasi subducto fomile, segnis odiorum flantma frigescii; nec in vocem audei erumpere, licet dcnti qu.wentibus occasionem , et pro gralia: vel cariialis augmenic (f) peregrineris a patria dum adhuc hospes corporis peregrinaris a Christo ' , quia Verilas ipsa teslatur neminem prophetam acceplvm csse in patria siai i. 15. Faleor auiem, licet niihi nihil prasenlia tua gratius dari possit, accensum esse dcsiderium meum llagrantius in prasentiara iuaisi, quod nuiltos fratres spirilales lecuin nobis adfore spopondisti. Eriine quajso lempus ilhid, et illucescel ille aliquando dies, quo fraternitalem luam coinitc elecloruin Dei cohorle veniealem, in gremio jam communis ( V. not. 16 et 17) patroni '3 Dominaedii mci Felicis cxcipiam; et, quod nunc ipsius oraiiouihus impetrari rogo bus (b) frendat invidia, dum iniquilatis su* conscia C impctratiun corain, apud ipsum pariier in Domino ipsa se erubescit, nec in proinptn habet ubi faces li- Viifee nienlis accendat. l'ax tameu Dei, quw prwceltit omnem sensutn, abundat in cerdibus ' plurimorum, et opus Dei Salvatoris in nobis Campania tola vehera- lur. Roma? quoque pauci eliam in ciero ipso, a quo solo videmur scandalizari, morsu invidia: commoven- tur. Sed Domino gratias, qui ct mihi miserrimo pec- catori suo dedit diccre ; Quoniam oderunime grath ". Quod 10 tamen ad me pertinet, cum ipsis quoque, qui oderunt pacem (c) mcam ", raente pucihcus sum f. Si quis enim vuil contenliosnt esse, hoc nostra consue- ludo non recipit e. Horum tamen ipsorum , qui nos odisse, el a consortio sanctitalis sua: segregare di- eunitir, vix ad nos tenuis fama perlabitur, et ab au- gratulemur? cum ego vos simul et vicissimcomplexus omnes, merito dicam concinentibus vobis ; Uwc planc dies, imam fecit Domlnus; exsuitemus et Iwlemur iii M k : quia bonum et (g) jucundum habitare fratresin unum i. Tum ego le non inmonaslerio Untiim vicmi Martyris inquilimim, sed etiani in horlo ejusdem co- lonum locabo, sed gralis; quia jam a pairefamiltas accepisli denariura tuum rt : praHer illos, quos idem Dominus (h) jam pro vulneribus iuis iargus stabulario dedil ", ut curatus oleo miseiicordiae, et vino gratise, utilius ad dominicam vineam integrato corpore loca- reris. 10. Videre ergo jam raihi videor horlulum meum advetitantibus tecum Domini mercenariis, et coope- nbus nostris spinarum sepe munitis k, ul aura frigida, D rantibus cultiorem. Neque enim diflieile exislimari '«, vei importunum vacui culicis murmur cxcluditur. ti. Sed plenius indicare poterunt conservi ncstri - II Cor. xii, 10. '■■ Gal. v, 17. * 1 Cor. xt, 10. '" Eccl . xxviii, 28 ■ Maith. xx. 9. " Luc. v, 35, Psa!. cvi, 42. II Cor, v, G. quam facile (Y. ep. 49. n. 2)dep!eluri ,6sint levioris cuiturce iaborem, quos in vineam suam Christus ele- •' Pliilip- iv, 7 « Psal. xxxiv, 19, ' Psal. cxtx, 7. i Luc. iv, 25. k Psal. cxvu, 24. ' Psal. cxxxu, 1, {«) Ita rnss. Beigic. ei Reg. Vide nol. 13. (°) Sic mss. Beg. et Vicn. ct edili 4. Sic frendit apud Prudentium iib. Perislcphan^ii , hymno 5 de S. Vinceniio marlyre.vers. 393. Eadem iiiioque vocc usus esl Plauius. Edit. Rosv., frendeal. (c) Deesl meam, in ms. Vien. (d) Cognomeii est indiium ab urbe Homa. Hir.e Zcpliyriinis Vrbkus papa dicilur ab Opiato hb. i ; uli ct in concilio Arelat. de diaconis Vrbicls agltur, id cst Romanif. (e) lla nis. Vien. Alii codices, nostro. ([) Ms. Vatic, peregrinari, sublata particula et, qu;e eliam abest a ms. Reg. etedd. Bad, el Schot., qiiod commodum sensuin reddit. (g) Mss. codices ei. veiustiores editi const inier babent jocundum. (h) Sic mss. Reg. et Vie.n. Alii codices, tnm. ,j75 S. PAU.UM NOLANl EPISCOPI 476 git - et otiosos Deo, in var.o hujus seculi foro stare A Sifcrgo habeas cor ardens in via «, rcnovttbitur sicut non passus cst. Jam et domestica uiihi post oscuinru sancium gaudia mer.te et cogitalione propono, cum inebriante spiritu caritatis sobriam misceamus per pocula casta talitiam; tiec i» (ermentonequitite, scdin 28 azymis sinceritatis b pia festa celebremus.psG/kn- tes Domino fchymriis et canlicis spmtualibus.canlan- tes linguis et cordibus Deo , omne quodiumque aginmi aquilai juventifs tua '. Cvrres, et mn (d) lassabis : ambulabis, et non deficies a : non te virga, non pera, non saccnius prjegravabit : 29 non calciamenia, nec dtiplex veslis impediet T ; sed exuto carnalibus vin- rulis, ut in terrasancla liceat,0stare,vesligio,,1 luin- bisque pracinctis *, nullo xre, gravi zona, festinan- ler, ui Pascba Domini, et opus Chrisli in tempore tes tinguis ei coruwus i/t-y , unmi; ijuyu^»^«^ »j .^., ... - — -. - , ,-. vcrbo vel in (aclo, in nomine Jesu Christi , gralias collecto gerendum est, viam luam curres : prosperum ., ». . • • . /...: r_.:. ... ;..- .„„,.;. :'(_ tnr.ol n.,i;s nnliilnrilim nnstiorum v - OMIIlis tibi agentes Deo Patri, per ipsum. c Qui (aeit nnius moris habilare ih domo*, ul spero, nos faciet inler nos in semetipso habitare. Qui (ecit (a) utrumque unum «, et exaltatus omnia traxil ad se ',qui humiliatus ipse paeificaveratomnia B.reconeilisins mundumDeo, cum repleverit gaudio os noslrum prtesentia vestr» una itcr (aciel Dcus saiutarium nostrorum v ■ nmnis tibi vallis (e) imptebitur, el omnis collis liumiliabitur : ut fiimt aspera iniquitatum i» vias ptanas \ ne v.squam itineris offendas pedem ftfum" : quia angelis suis man- durii ", "/ custodianl te m omnibus viis luis bb : el ipse Dominus protectio tua sculo pacis su:e circnmibil " repleveril gaUOIO OS UObllUHI pi.cscmia rrauic u.in- i.ununi.o y.v.-.^-.w •••- — i niniitalis, dicemus : MagnificavU Dominus (acere no- B le> pnelnceiis libi iu luminc vultus sui » , ctpneteR .... .■..•..._ . .._..../:-- »._ •_ I ..l ....,,,,, i)J nl ii, >r riipm snl nni biscum h : et in abundanlia Uetiti_e nostrse benedicemus vos de dnmo Domini, quia benedicti vos Domino, qui venislis in nomine Domini. Calicem salutaris accipia- tis ', et edatis panem beatorum in regno Dei i ; vos enim eslis coraro Domino Jesu satieias hostra el gau- dium. 17. Aude igitur erumpere non mis opihus et vi i- l.us, sed fretus et nixus " in Christo : quia virga ejus et baculus ipsms nos consoiatur v, et sustinet, el gu- bernat. Qui porlat cegrimonias nostras, et infirmila- tcs nostras suscepil " !, dat lasso virlutem, confort;it genua debilia "', ipsc statuet et immaculalnm el inof- fensarn viam tnum; prwcingel te virtute, et perficiet pedes tuos tamqttam (b) cervi, ut cxsultes siatl gigas ad densinumbra alanim suarum dJ : ut per diem sot non uratle, neque Ittna per noctem'*. Ubique loci^cnsto- diel atque benedicet inlroitus et exilus tuos, ul in omni loco fiiinm pacis invenias, et super onineni hos- pitem pax tna venial r '. 19. Qtsod si forte proficisccns , cogitala carorum homiimin , vel assuetonim loconsm divulsione lacry- maveris, leinporalis tristitia tua in lelernam teiliain cnnverletnr. Euntcs, inquit, ibanl et (lcbant, mitten- tes semina sua ;vcuientes autemvenientcumiBexsulla- tione porlantes manipulos suos «. Ila tu, etsi veniendo flevens, redenndo gatidebis, et in gaudio meles, qua. in lacrymis seminavcris. Gratia DominiJesu" Christi, el carilas Dei Palris, el commuuicatio Spiritus sancti ' b pedestuos tamqnam (b)cervi, ul cxsultes sicut giqas na ^ et caruus i/e. i ..<...,<>. — •»•"- ~, currendam viam ", ne » impedire tc possit Irepidas ° cum tota domo lua non mamifacta : quta vos esas ... . . ... •. r, • .• _...: ........... •>, i'ili)«l.m]..|tfic ,inn^'*v- camis inlirmilas: qui non (c) iucarne, sed in spirilu incedis. Servientes enim Ghristo corporis servilio °, animi imperio magis uiimur. Alque idco voluntatcm noslram Christo autore directam caro jussa comiia- tur, trahilque corpusab animi fortiludine firmiiatem: et ad domini habituin fainulus componit obsequium. Atque ita lirlns iii infirmilate perfjettur p, dum aninta consensu carnis edomiix Deo sei-viens, pcr intirmi- tatis minislcrium implet oflicia virtutis. 18. lnlende igitttr, el prospere procede, tl deducet te mirabiliier dextera Dei. Misericordia ejus el gralia prceibunt (aciem lunm 1: et si inlirnius doinoprodcas, robur acqttires eundo. Sperantes cnim in Domino inu tabtmt (orliludincm, ussument pennas sicut aqniia r. i> templum Dei viuttm, (ediftcatum in (undamenlis aposto- lontm in Christo '• Deo, ntihi iinammc, venerabilis, dilec.tissime, et desiderantissime. Sanctam ( Bassu- lam iniiuil ) parenlem nostram , malrem in Cbrislo cohcredem tuam veneralione, qua digna est, salntari pelo. ConserVa in Domiuo (Tberasiam dicit) mea Ira- lcrnitatem tuam , quo veiteratur alTectu , salutat. Kt vos a nobis omnem sanctam fraternitalem , qualem agere vobiscum cerli sumus. mullo obsequio salulaie. Salutant vos oinnes , qui in Domino nobiscum sunl : ui ex Hebr*is Proforus, cl Ileslitutus amans Domi- nnm, et te in Cbristo toinpertum diligens.et mulium desiderans. 20. ln epislohe litulo iniilari prastanlem in omni- » Matth. « , i. »1 (.or. v, 8. c Eph. v, 19; Col. m, 1«, 17: I Cor. x, .1. « Psal. . xv. 7 EPh u, 14. ' Joat. xn, 7,1. 6 Col. ., iO. '■ Psai. r.xxv, :.. ' Psai. cxvii. 26 elcx v , lo,15. i tuc. xv. 15. i Psal. xx... 4. ' Isai. liii, i. - Isai. xxxv, 3 - Ps,! xvn, 33 |l xvu i fi «Rom. v. 9. I- II Cor. x.i, 9. .J>s..l. x. iv, f>. el . xxxvm, 1.'». ' Isai. xl. 51. Uc. xx.v 32. ' } - ■ Cl. *, l-a. xl,31. 'Matlh.x.lO. >I,x.,d. xii.il. y Psal. lxvh, 20. - 1 -• xi .. 4: 1 uc. i .... - ^l. xc. u et 12! <"> Psal. cxx, 5. « Psal. i.xxxvm, 16. « Psal. xvi, 8. « Psal. cxx , C. "lw. x,o. «isai. cxxv, 6. ut II Cor. «II, 13. "I Cnr. m, 1«, ei vi, 19 ; Eph. n, 20. (n) Ila el alihi Paulinus. Vnlgaia. ntraque (b) Eodem modq Paulinus in cpislnla 13 ad I'am- niachium, n. 23. Sic lihri (iraci, l.XX interpretes, Aiigiisiiinis in comme.mario super psalmos; Psalleria vetus et Komanuni. (c) Ita ms. V.itic. Alii oodtl. carent praeposilione in, tpiam iileo resliiuimus. quia reperitur apud Pau- Iiiiii ; ;i pia.'ieiei consimili locutionc haec leclio con- firmatur ex mss. Juolms Bigoti.mi- in epist. 50 Pau- lini nd Augnslinum, n. 5, ubi legitur quta non m cttrne, sed i« spiritu ambutut. wi Sic ms. Regius. Alii codices, lassabens. Verum leclio hic reslituta conlirmatur ex c«rm. 32. vers. (e) lia LXX interpretes Vulgata exaltabitnr. 177 EPISTOLA VI btts mihi fratemiutem iu.im timui : quia lulius tre- A didi vere scribere. Cave ergo posihae servus Glirisli iit liberiaieoi vocatus, horaiiiis et fratris el conservi iiiferioris servum te scribere : quia peecatum adula- tionis est magis, quam humitilatis juslificalio , ho- norem uni Domino, uni magisCro super terram, uni Deo debilum , homini cuilibet , ne tlicam niiserrimo peccatori, defcrre- Sufiicit carilus 30 ('e corde puro, el fide »10« ftctu " : quod uutetn abundanlius est,a mato est b. Obsccro le frater per Doniiuum, ut prse- sunitionem de le meam spiritu revelationis ( forie relevalionis) inspicias; alioquinel ofiensamtuam pos- sum vereri de epistola tam loquaci : sed apud cari- taiem, quas omnia sustinel c, ex eo ipso gratia debet augeri, quo faslidium comparari solet, ubi nulia ca m F.PISTOLA • VI. Amjusiino, iton uccepto ab eo responso, denuo per nlios scribil Paulinus. Domino sanuto fralri et unaiiimo Augustlno, Pauli- m's et Tiierasu peccalores. 1. Jamdudum irater in Christo Domino, mi una- nime, ut te in sanetis et piis laboribus tuis nescien- tem agnovi, absenlemque vidi, toia menie complexus, alloquio quoque familiari aique Iratemo per lilteras (c) adire properavi. Et credo 31 'n manu et in gra lia Domini sermonem racum ad le fuissc pertaluin : scd morante adhuc puero, quem ad tc aliosque dile- clos aique Deo salulandos anle hiemem ( Sub finem anni 394) miseramus, non potuLmus ultra et officium iiocirmn suspendere, cl desiderium sermonis tui cu- riias tsediura lemperat. In dictando enim dum te co- B pjdissimum temperare. Sciipsimus itaque iterato gito, et lotus in te suin, quasi apud praesenlem iongo inlervallo loquar ", obliviscor imposilum linire ser- monem. 21. Panem Campanum de celluia (V. not. 18} no- stra tibi pro ,s eulogia misimus, laiitum merilis in Domino tuis freli, tit plena ad te perferendum sui gratia credercmus : tu licet uberioribus micis a Do- mini mensa jam saturatus sis, dignare et a peccato- ribus acceplum in uominc Domini pauem in eulogiam vertcre. Ac ne panis siligineus tibi moduni nosirsc humilitatis escedere videretur, misimus testiiuonia- iem !* diviliarum nostrarum scuteliam buxeam ; ut (oj apophoretum ( V. not, 19) voti spiritalis accipies 3 ', iiunc si priores ad te lillera? noslrsc pervenire me- ruerunt ; aut primo.si itlis iu inanus tuas oervenieiidi felicitas non fuit. 2.Sed tu, frater (rf), spiritolis omnia judkanse amo- rem in te nostrum ne pendas officio solo, aufrlem- pore liiterarum. Dominus enim leslis est, qui unus atn:ie idem operatur b in suis uhique carilalem suam, jam abinde nobis , ex quo te henelicio venerabilium episcoporum Aurelii el Aiypii, per tua in Manichicos opera cognovimus, ita inditam dilectionem tuam, ut nobis non novam aiiquam aroicitiam ' sumere, sed quasi velcrem caritatem resumere viderenmr. Deni- que nunc etsi sermone, non tamen lamquam et affc- babiturus exemplo, si necdmri simili argento uieris. ctu rudes scribimus, tcque vicissim spirilu per inte- (Juod si nigellatum ( V. nol. 90 ) habes, miiie nohis ^ riorem boniinem quasi rceognoscimus. Nec rnirum per ea vascula, quse pueris (b) iuis. fiiiis nostris, de- mandavimus. Atnamus enim vasa Gctilia, quia et se- cundum Adam eognala nobis sunt. ct Domini thesau- rum in lalibus vasis commissum babemus d. 22. rrscterea peto, quia summum aaimi tuijusha- bere mc confido ; ut si necessc fuerit , deficienlibus a me et libertis, et servis, ct fralribus, tuam curara impendas, el ordnare digneris", qualiter aii rios vinum vetus, quod Narbone adhuc nos bahere credi- mus, pcrvehatur. Ne timeas, fraler sancte, damnum, bi nos feccris etiam pecuni» debitores. Omnes enim nostri a r.obis declinaverunl, eitmU impii facii sunl °, cl inimici hominis domeslici ejui '. e I Tiui. i, 5. «I Cor. n, 15. si et absentes adsumus nobis, el ignoti nosniel novi-, mus, cuin unius corporis membra sirnus ', unum ha- beamus caput, una perfundamur gralia, uno (V. not. 21) pane vivamus, una incedamus via, eadem habi- tcmus doino. Denique in omue quod sumus, lola spej ac iide qua stamus in prjesenti, nitimur in futurum : lam in spiritu quam in eorporc Domiisi unum sumus, nc simus nihii, si ab uno cxcidamus. 5. Quanlulum ergo est , quod absentia corporalis nobis invidet. nostri, nisi sane frucium istum. quo pascunlur oculi tetnporaiium (c) exspectatores ? Quamvisncc corporalis qiiidera gratia temporajia in spirilalibus dici debeat, quibus etiam corporum xter- nilalem resiirrectio largietur; ut audeinus in virtute 0 Chrissi et (f) bonitale Dei Patris vel iudigni pnesu- iriere. Quare utinam hoc quoque nobis munus an- xiii, 7. "'•HCor. iv, 7. » Psal. 1111, 5, et lii, i. t Maltli. x, 36. >> Malfh, v, 3". ■= 3 Cor. h 1 Cor. xii, 1. ' Rom. sn, 5 , 5 Cor. xu, 12; I Cor. x, !7 * Alias 42; qu;e atnem erat G, nunc it Scripta an. 3:):;. («) Mss. duo ei ed. BaJ.. apophontetn., mendose. Videnot. J9. tb) Ms. Vien. addit tids. Ita ss'pc Paulinus. Vtde b. 1 bujusce epist. et carm. 52, vers. 599. (c) lta ms. Bigotianus unus. Opiima lectlo, q«3C coniirraatur ex cpist. 15 ad Pammachium, u. 2, uite spiritali adiiu visiiarent, et epist. li ad Sever., . n. 5, nos litteris adeus, Ceieri codices, audire. (il) Sic mss. codiccs. At cJiti, spiriiatiler. (e.) \Ut mss: duo Big. etedit. Bencd. et Grav. Yide epist. 51, !:. .';. Simiiiter juxta mss.- codices, exspe- ctare pro speclare, ct exspectator pro spectaior, sa.'pe sscpius apud Auguslinum tom. IV. Item in veteri ver- sione Latina Passionis SS. Martyrum Tarachi, Prcbi ct Andronici, pag. 261 et 2 edit. Bi?ot. Auie «3 1 spectatotes. ([) Msl'. li, inicr iiuos 0* Big., banUaih, K9 S. PALUSl NOL.UT EPlSCOPl 180 nueret gratiu Dei per Doniinum nostrum Jesum Ciiri- A Si forte eadem oe venerabiiibus et amantissimis viris stnm, ut eliam in carne faciein tuain viJeremus. Non soium desidcriis nostris magnum confeireiur gau- dium , sed ctiain menlibus lumen accresceret , cl ex tua copia loeuplclaretur inopia nostra. Quod quidem et absenlibus largiri poles, liac praesertim occasione, qua filii nostri unanimes, el carissimi nubis i:i Do- mino, Homanus et Agilis, quos ut nos (a) alteros tibi cornmendamus. in nomine Domini revertenlur, opere caritatis implelo ; iu quo tuai caritatis alleelu specia- liter ulaniur, rogamus. 32 Nosli euini quam celsa promiltat AltksimBs fratri fratrem adjuvanti ■. Per hos, si quo me gratia; quae tibi data est, douo remu- nerari voles, luto facies. Sunt onim , velini credas , unum cor et una nobiscum in Domino anima b. Gra- per aliarum adventus uavium comperisti, per nos eliam repetita accipe, el quasi renovata liilariiale rursusexsulla.Quod si prircus bic a nobis libi nnntiug Veniet, gratulare lantam nobis in itia palria carita- tem , Christo donante, (d) partam, ut quidquid illic divlna providentia gerat, mirabilh semper, ui scri- ptuai est, in sanctis suii c, \el primi, vel cum prirnis scianms. 2. Non autem tanlum hoc scribimus gratulandum, qitod cpiscopatum Augustinus acceperit; sed quod hanc Dei curam meruerint Afiicanse Ecclesia-, ut ve-ba cielesiia Augustini ore percipercnt ; qui ad ma- jorern dominici muneris graliam novo more prove- etus, ita consecratus csl, ul non succederel in caihe- tia Dei tecum, ut esl, in xternum maneaL, frator ir. Ji dra episcopo, sed accederet. Nam hfcolumi Yalerio Hipponensis Ecclesiuj (e) coepiscopus (V. not. 24) Auguslinus est. Et ille beatus senex , cui puriasimam mentem nuila unquam liventis invidiae macula suflu- dit, dignos sui cordis pace nunc ab Altissimo fruclus rapit, ut, qucm successorem sacerdotii sui (() sim- pliciter optabat, hunc (g) mereatiir leneie collegam. Credine hoc potuit, anlequam fieret? Sed in boc quoque Omnipotentis opere dici evangelicum illud 37 putest : Hominibus liar ardua, apud Deum aulmri omnia potsibilia d. Exsultemus itaqne el Ijiemur in eo qui (acil mirabilia solvs ', et qui facit unanimet hubitare in domo ', quoniam ipse respexit humiliUitem nostram, et visitavit in bono plebem suam.qui erexit eornu in domo David pueri sui K, et nunc exallavil C cornu Ecciesue sure in eleclis suis, ut cornua peecato rui:i, sicul per prophelaui spondet, lioce.-»!, Donati slarum Manich;eorinnque confringat h. 5. Uiinam hsec nunc Domini tuba, qua per Augu- stinuin inionat, filii no-iri Licenlii pulset audiius; sed ut iil.i audiat aure, qua Cbristiis iigredilur, do qua non rapit Dei semen inimicus '. Tunc verc sibi summusChrisli ponlirex Auguslinus videbitur, quia lune se et exaudiluni sentiet ab Excelso, si «juom tibi dignum genuit iu lilleris, hunc et sibi digne lilium pa- riat in Christo. Nam et nunc, velim credas, Qagran- tissima de ipso noiiis sollicitndinc scripsit. Credimus in omnipotentem Christum , quod adolescentis nostri votis carnalibus spirilalia vota Augustini prtcvaleant. Vincetur vel invitus, mihi crede , vlncetur piisshrj Christo Domino unaninie, veucrabilis, dilecfissime, et desiderabilis. Omnes in Cliristo sanctos, quales tibi colitcrere non dubium est, a nobis saluta. Com- inenda nos omnibus sanctis, ut tecum pro nobis orare dignentur. EPISTOLA XXXI (,1/. XXXIY) ALGISTIM AD PAlLiNLM Et THERASIAU. Augustinus Paiilino nro secundis litleris ab eo receptit grati animi obsequium exliibet, seque Yalerio coepi- tcopum Hipponeiisem ordinatnm esse renuntians, eioplat ut m Africam trajicere ipse. cetit, magno cum sibi solatio, tum ceteris Vliristianis exempio (umrus. (Hanc cpistolam, si placet, legcsis inter opera S. Auguslini, noslrx Palrulogi.e lonio XXXlll, col. 121-125.) EPISTOLA * VII. 3fi Al Homattianum scribeus, gratulatiir Krclesia; Hippvnensi qnod Xugustinum meruil Episcopi cotte- jam. Domino merito prsedicabili, et bonorando fratri Kohama.no, Paii.IMjS et Tberasia. I. Pridie quam lias daremus, reversis ex Afiiea fralribus, nostris qnoruni exspeclationc nos pendere vidisti, optatis-ime sanclorum ct carissiiiiorum viro- rum , iude epislolas receperamus, id est Aurelii, Alypii, Atigustini, (b) Profuluri (V. not. 22), (c) Se- veri (V. nol. 25), jam omnium pariter episeoporum. Ergo lot sanciorum taliutn recerilissimis serraonibus gratulantes, properavimus ad ie nostraui referre lac- tiliam, ut tibi quoque exspectaium in peregrinatione si maliii'ut in sollicila gaudium fcsti\issiuii? conferremus indiciis. D parentis lide , ne mala victona vunat, «Prov xviu I!» b Act. iv, 52. « Psal. lxmi , 5C. d Malth. xix, 26; Marc. x, 27; Luc. xvm, 27. « Psal. i.xxi, 18. f Psal. lxvii, '■ sec. Psalt. Rom. s Luc. i , 69. »' Psal. i xxtv, II. ' M.atli. xiu, I; Marc. iv, 4; Luc. vut, K. ' Alias 46, pars I ; qua; a-ntem 7 erat , nunc 22. Scripta 3 n 0 "% isl. ">!, ii. ! (d) Mss. dui (e) Ediii addebanl, ciiscopo. cst a duobtis mss. Uig Va (n) Mss. duo Big., Aiios. (b) Profuturut i^ esse videtur qui in libro S. Augu- stini dc IJnico Baptismo conlra Pclil., c. I'i, laudalur Cirlcnsis episcopus, ei ad quemdirecta esl ejusdeni Aiiguslini epislola 5,s i al. 1 19). Evodius tlemum in episiola 158, n.9(al. -i..' s i , inter epistolas Auguslini, Profiitunini qtiem olim iii monaslcrio noveiai, apj a- rui-se sibi per somniuni, cl fuluruni aliquid prxnun- liasse, referl. Vid. noi. 22. (c)Seveii Milevitani aniihtitis, tle quo Augnstmus pisl. 51, ii. 9 (a). episi. 34). Vid. idi Mss. duo liigotiani, parotcm. not, Hane vocem» ipi.c ulic. 4, edil. Bcncd. abcsi expunximus. (f) Sic mss. codd. Vatic. I el llig. 2, conscnliente «■dit, Bened. In aliisedil., suppliciter. (g) Ita msf, Vaiic. * el edit. Bencd. Cetcri cotlices, nirrereiar. 18! EPJSTOLA VIII. *82 peruieiem suam vincere , quam pro sa.ute superaii. A 2. Sai lioc monilis el horlatui. Modico cnhn ser- Ne vacuniu Gratern» humanitatis officium videretur, de (a) buccellato Clnislianae expeditionis, in cujus piocinctu quotidie ad frugalitatisannonam militamus, panes quinque tibi pariter et filio nostro Licenlio misimus; non enim poluimus a benediclione secer- nere, quem cupimus eadcm nobis gralia penitus an- nectere. Paucis tamen et ad ipsum loquamur, ne ne- get sibi scriptum, qtiod de se tibi scriplum e l; .£schinn enim dkitur, qttod audit Mitio (Terent. in Adelpltis. V. not. 25). Scxl quid de alienis loquar, cum de proprio cuneta possimus ? et aliena loqui, non soleat esse sani capilis, quo ' Dei gratia sano et salvo sumus,quibus caput esl Christus? Iucoliimem te aetatc quamplurima, et bcatum semper cum lota nione cl laboie te arbilror, mi Licenti, ad Christum posse incitari, jam a pucris ad studia ' veritalis el sa- pientix, quod ulrumque vere est Chrislus, et omnis boni summum (d) bonum \enerabilis Auguslini spi- ritu et ore llammatum. Qtii si parum apud te pro tc valuit, quid ego tanto intervallo posterior, et omnium illius opum pauper,.efliciam ? Sedquia el illius facul- talis potentia, el tui ingenii humanilale conlisus, ple- niora atquemajora in le spero elaborala, quam ela- boranda, ausus sum biscere duplici gratia, ut et iili viro (e) debita caritate compararcr in sollicitudinc lui; et intereos qtii salulem ttiam diligunt, vel con- testato numerarer affectti. Nam (f) eflectus tn tui per- fectione palmam Angustino potissimum deslinatam domo lua, ut cupimus, habeamus in Chiisto, domine B scio. frater merito honorandissiine et desiderantissime. EPISTOLA Vill. AD LICE.NTIIJM. Lcentium Romnnuni filium, pro qito scnpserat Augu- siinns ejtts otim magister, horlutur Paulinus elprosa el carmine , ut contemlo aulat (nstu se dedket Cl.it- sto. 1. Audi ergo fili legem palris lui *, iil est, lidem Augustini ; et noli repellere consilia matris tuoe, quod seqtic nomen in 'e Augustini pielas juresibi vindical; qui te tantillum sinu gestavit suo, et a parvulis primo lacle sapienliae sccul.iris 38 imbulum, nunc etiam spiritulibtis laclare et enutrire Domino gestit C «beribus. Quoniam teadidluru ;cUUe corporea, in spi- rilalibns adlme eunabulis vagientem vider; adhuc in- fantem verbo Dei, vix dum in Cliristo primis passibus etvestigio titubante repeutem; si lamen Aiigusliiii doctrina, tamquam nianus matris et iilna nutricis, instabilem regat parvulum. Quem si iudias elsequa- ris, ul ruraiim te sermone Saiomonis alliciam : Fili, coronum accipies graliarum tuoverlici^. El lum; vere eris ille non phantasmate somniatus, sed ab ip*a ve- rilale formatus consul et poniifex , v.icuas im3giiies falsi operis, implentc Chii:lo, solidis suae operalionis eflectibus. Vere enim ponlifcx, cl vere consul, (b) Li- centius erit, si Augustini vcstigiis, propheticis et apo- stolicis disciplinis, ut sacrato beatus Elisxus Elice e, ut illustri apostolo Timoiheus adtilescens adhtereat, D indivulso per itinera divina comitatu ; ut el sacerdo- tium corde perfeclo disc;«t mereri, ei popuiis ad saiu- lem (c) magistro ore consulere. 3. Yereor, fili, ne aures tuas asperitate temeraru sermonis ouenderim, et per aures animo etiam tuo tccdii rnei vnliius inluleiim. Sed in mentem venil epi- stola lua (Carmen Licentii contcntum epist. 26 S. August. \al. 59^) , qtia te mmicis familiarem modis intellexi. A quo studio cgo aevi quondam lui non ab- horrui. Itaque mihi ad luam mer.tem , si in aliquo exulcerassem , deliniendain remedium lilteras tuas recordatus rcperi , ul te ad Dominum harmonix om- niformis artilicem niodulamine carminis evocarem. Quieso le ul aure audias; iieqnc causam salutis lu;e in vcrhis meis spernas, sed piam curam et mcntem palernam eliam iu despiciendis sermoitibus lihentet accipias; quibus insitum Chriiti nomen quod est su- p r ! omne nomen J, hanc deberi venerationem facit, ut no;i possit a credcnte contemni. 3940 Quare age , rumpe moras , et vincla tenai ia [secli : Nec metuas placidi mite jugum Domini. Pulcra quidem, sed mira vagis praesentia rerum Mentibus, at sapiens non slupet ista animus. Nunc tc sollicitat variis malesuada figuris, Heu ! validos etiam vertcre Roma potens. Sed tibi, nate, precor, semper pater Auguslinus Occurset, cunctas Urbis ad illecebras. Illum tanta inler fragilis discrimina vitx Aspiciens, etbabens pectore, lutuseris. Hoc tamcn ct repetens, iterumque iterumaue monebo Ul fugias duvre lubrka militire. Blandum nomen honos, mala servitus, exilus xger, Quem nunc velle juvat, mox voluisse piget. Scandere celsa juvat; trcmor est descendere celfk 1 Prov. i, S. t> Prov. i, 9, sec. LXX. ' IV Rcg. li, i. A Phil. n, 9. Alias io\ purs 2; qu« autem cral 8. ntir.c ZO. Scripla el missa cum supriier» anno 396. («) Mss. codice", buccillalo. BucciUa!um voc.ii.alui' militaris panis ad linccella feremoduui coufcctus, ut ad usns diuluruiiatcm facilius excoqBeretnr, de quo Ammianus lib. x\:i; Ki>. PP. Bcucdictini ad S. Am- gusi. epistolas, pag. H9. (b) Sic mss. codices Vatic. i ct Bigotiani dno : qiod videtur acrius ijiia.n quid C3t in editis, Liccntt e:i$. lidemque uis . infra, adlicereat.'... discat. (c) Ita sex iidein mss. cuniedit. Dened. Alii codd- magislri. (d) Hancvocem addidinius cx inss. Vaticanis o,us tuor, i Big. et edit. Bened. (e) Sic mss. sex, ex quibus duo Big. el ed. Ben. A mss. octo, de, vila, et caritatc, Edd., devimia. ((') Ita edit. Bcnwl. Grav. ct Uosv. At mss. 12, af feclus. 183 S. PAULLNI NOLANI EPISCOPI \u Si lilubes, summa pcjus ao arce («) cades. A Quanta eienim ccelo ac terrls distantla, lanla esi Nunc tibi falsa placent bona, nunc rapit « omuibus [auris Ambitus, et vitreo fert cava faina siuu? A t ubi te magno (b) damno succinxerit emto Balteus, et sterilis fregerit inde labor, Serus, et incassnm spes accusabis inanes ■ El modo qu* neclis, rumpere vincla voles. Tunc reminisceiis frustra patris Auguslini, Contemsisse dolens veridieos monitus. Quare si sapiens, et si pius es, pucr, audi ; Et cape verba patrum, consiliumque senum. « Quid retrahis fera colla jugo? Mea (c) sarcina le- [ i's. Snave jugum l>. > Cliristi esl vox pia : crede Deo, Et caput adde jugis, da mollibus ora capistris. Demissosque Icvi subde biiincros onen. Nunc potesboc, dum liberagis, dum nulla retenlant Vincula, nulla tori cura, nec ailus Iionor. Haec bona libertas, Cbrislo servire, et iu ipso Omnibus csse supra. Non dnminis boininum, Non vitiis servit, non rcgibus ille superbis, Tantum qui Chrislo se dederil Domino. Nectibi nobilitas vicleatur libera, quam nunc Sublimem attonita conspicis Urbe vebi. Quam cernis lanta sibi libcrtale videri, Ut dediirnctor llectere collaDeo. Mullis ille miser morlalibus, et quoque servis Servil; etancillas, ut domiuentur 3, emit. Norunt eumicbos et magna palalia passi, El quisquis Romam, sponle miser, patitur; Quanto sudoris pretio, dainnoque decoris ' Conslet ibi clilamydis, bic honor oflicii. Nec tarac.i ipse polens, qui celsior omnibus esse Emeril, ut nulli servial, assequitur. Cum bene se loia dominum jaclaverit Urbe, Servil dsemoniis, si simulacra » colit. Proh dolor ! bos prcpler remoraris in Urbe, Licenli ? Et regnum Chrisli spernis, ut his plaeeas ? Hos vocitas dominos, cuiva et cervice salutas Quos ligni servos conspicis ct lapidis ? Nomine divino argentum venerantur el aurum Relligioest, quod amat morbus avaritiae. 41-42 Imprecor hos ut amel, qui non araat Augu- stinum ; Non colat el Chrislum, cui placet hos colere. Inde ait ipsc Deus, dominis non posse duobus Serviri ', quoniam mens placel una Deo. Una lides, Deus unus, el unicus e Patre Christus •' Haud duplex uni servilus est doniino. Ciesaris et Christi rebus et intperiis. Tollere buiiio, sed uunc dum spiritus hos regit artus, Menle poluin penetra, nil inora carnis obest. Corporeis jam nunc morere aclibus ; et bona vitae Coeleslis liquido prameditare animo. Spiritus es, quamquam lenearis corpore, si nunc Menle pia vielor carnis opus perimas. Ila-c libi, carc puer, (d) u'do compulsus amorc Scripsi ; si recipis, suscipiere Deo. Crede Augustinum tibi nunc in me geminatum : Sume duos una cum pietaie patres. Spernimur? Abslrabeiis majore dolore duobus. Audimur ? e Pignus dulce duobus cris. In te laita palrum sudavit cura duorum, B Ei fibi maguus honos, laeiificasse duos. Sed me Augustino cum copulo, non rneriiornnj Jaclo parem, solo comparo ainore tui. Nain quid ego cfiundam 6 rorans tibi paupere rivo ? Me pneler gemino flumine prolueris : Praler Alypkis est, Aiiguslinusque magister, Sanguims bic consors, hic sator ingenii. Tanto fratre vales, et praereptorc, Licenti, Et dubitas pemiis taSibus astra sequi? Qaidquidagas; nam te nec sperel mundus ainicum, Non dabcris lerra; debita Christo anima. Tu Ihalamos lieetet celsos mediteris honores Nunc, olim Domino restituere tuo. Credo unum vincenl jusli duo peecatorem, Et tua fraternae vola preces abigenl. C Ergo redi, qua vocc parens, qua sauguine fraler, Ainbo sacerdolcs le remeare jubeut. Ad tua le retrabunt, nam nuiic aliena (e) pelesci» ; ILec mage, quas retinent regna tui, tua sunt. Hasc repele, bis inbia ; externis ne coulere tempus Si tua nolueris, quisquam ;;Iiena dabit ? Non eris ipse tuus; missusque per exlera longe Sensibus, heu ! proprii pecloris exsul ages. SoIIicitum satis luec nato cecinisse parentem, Dum libi, qua> inibimel, vel volo, vei mctuo. Hsec tibi; si recipis, ferel olim pagina vilani ; Si renuis, eadem ha:c pagina lestis erit. Incoltimem mibi le,fili carissimc, Cbristus Aiinual, el serviim del sibi perpcluo. Vive prccor, sed vive Deo : nam vivere mundo D Mortis opus, vera esi vivcrc vita Dco. " Ex Virgilio. Matth.x.,30. cMallb.vLa*. *Eph«.w,5. . Id est /?«««. V. carm. 18, vers. 226. («) Mss.2Big., cadis. (b) Ita in polioribus inss. et in edit. Bencd. At in excusis, dainiiosus cinxerit aistn. (c) Mss. duo ttig. et edit. Grav., saicina tevit. Sic bjgerem si lex raetri servaretur : Vuigala enim habet Matth. xi, vers. ult., ei onus meum leve. PraHerea le- gtliir apud Augustinum epist. 51 ad Paulinumfal. 54)- Vuumquam jugum Christi per sciptum tene sit, et tar- ctna levis; el in cpist.26(al. 59) Augnstini ad eunidem Licentium, nnde !ia>c desumsil Paulinus : Jugum enim cjus lene cst, et sarcinaejus icviscst. et in rarmine du S. Johanne Baptista, pondut lcve. vers. 2!M. (d) Sic mss. quindecira et edit. Bened. ceteri codd., fidei. Vide carm. 19, vere. 128, «t not. 534. (e) lia mss. plerique cum edit. Bencd. ms. i lijg., petmi*. Ms. alierBig., octisti. Ed. Kosv , petistis. m EPISTOLA IX 186 EliSTOLA • IX. A stre judicio, el proprii sermonis querimonia excita- 43 Detphinus nb Amando impulsus fuerat ul a Pau lino uliquid sciuiuris dociiina; peleret. Ea de re que ..„• pelerei. fia ae re que- rilur ad Amandum scribens Paulinus, exctisans im- periiiam suani, el opem ipsorum imploraus : multa itervm ud nieiatis institulionem sapienler inspergit. Sancto et vere unaniiuo, et raerito dilectissimo Amando Pacunus. I. Quantum intclligo, quod tibi in aurera loquor, m supra leclum pra-dicas ■'• ; qnandoquidcm dum mc i imimn diiigis, el nimium tibi de fratre inepto pla- ces, etiaci sancti ac venerabilis nobis commnnis pa- liisauribus insinuare non dubitas et insipientias meas tcinerilaiera, qua te magnis audeo quam illum in ver- bis meis contemncre. Nam unde rae idoneum puta- gubemaiore, ac Dei verbo remige, dirigamur ad por- ret ille, a quo aliquid spirilu suo dignuin in ^itleris B lum voluntatis uoslrae f. desideraret, nisi tu illi persuasisses , affectu niagis 5. Nam quce est exspectalio nosira, nisi Dotnsnus q quam judicio ila ser.iiens, meuni quoque os a Do- Jesus, «71«' poiens est salvos facsre nos (f) a pusitio raino inier ora mutorura el infantium b, de qiiibus animo et tempestale •'? et annuere * oratiouibus ve- laudem suam perlieit Ommpolens , fuisse resera- slris, ne fiai fuya tiostra hieme aut sabbato-*, hoc est, tum? Jubet ergo me sibi sermonera spirilaii, hoc m otio spirilalium negoliorum , el bonorum opcrum est, suo sale condilum proraere c : meminil cnini slcriiiiate.Sabbatum enim oiiosura est.et hiems nuda remur, ut vel sc-ro (d) possemus dicere : Nunc cotpi- mns, hcec mutalio dexlerce Excehi k ; Sed ventret pi- gri ' sumus, el idcireo adhmrel pavimento anima nostram quamvis jamdudumei dixeritis: (e) Eriye te a mortuis, ul allingus Clnistum ". Quem quidem Do- rainimi interveutu fidei vestrce, per gratiae sacrainen- tum imposuistis in naviculam cordis noslri ( V. not. 20) ". Sed quia somno inertise noslne obdormivit in nobis opus est ut eum excitetis, ut assurgat in exci- tationem animas nosine ;. impeiet silentium turbidis eogilalionum lerrestriura ilatibus, et sensuum no>- strorum fluclus verbi sui pace coinponat, ut fiat in corde noslro casia tranquiliilas; ct spiritu veritatis quod me verbi sui sale asperserit. Neque cessat id facere : nam omr.es milii liltenfc illius spiritalia eon- diraenta sunt. Esl eniin et ipsc tul lerra: J, vividum referens ' apostolicx dnelrinx saporem; sed vereor ue salem ejus insulso corde non duxerim; nec (a) senliat in quo condiatur *, ul Doniini su3vitatem sa- piat, sensus mcus,si in eo Delpliinisapor evanescere, et vigor poluit bebetari (b). nascentium. Uaquc si non carnali observantia, sed spiiitali, abstinenles* nos ab onim opere servili, quod est viia ' pecculi; cui dedilus vere w.rrus est, ei in domo non manct ', agmius sabbalum u, non il- lud quod non suslinet anima Domini, sed iilud, in quo Dei requies est : qui in humiii trementium fa- mulorum corde requiescit v, nec hibcrna tempeslas fugam nostram opprimet ; et q"uasi frigore pigros pe- 2. Quis me dicentem excitavit , Leo esi in viis , C des ab evadendi libertate relinebit, si tpe gaudentes, in ptuteis autem homkidiv ' ? Nnn apis mysticse slu- dio, nou formicaH s solerlis exetnplo ad providenliam vitaa et utilitatis operam suscitamur ; sed modicum dormimus, moditum vero donnitamus, modicum au- tem manibus complectimur pectus '» ; et inierea nobis inopia tamquam bonus cursor occur.it ; et ille di- ves quipauper factus est, ut nos v re egenos sua puu- periate ditaret ', videns nos in noslra egeslale du- rautes, merito (c) proclamavit : Quw utilitas in san- gttine meo, dutn 44 descendo in corrup ionem i ? Sed utinara vel dum hxc loquimur, ipso conscientix no- et spiritv. feneutcs \ non contractis avarilise ge!u manibus, sed apertis refrigerio misericordise, furtivus ille nos horx novissimse superventus > inveniatoper- los alque vestiios salutaribus operum Gdelium legu- meulis ', ut possimus (g) suslitiere unte faciem frigo- ris ejus *« ; qui nos iiieo nune in tiinore prcecepti sui vult efuci pnvparaios, ut in dic irae inveniat absoi- vendos. i. Favete nunc igitur , et orate , ui apprehenda- mus, in quo apprehensi sumus bb, el extendentes nos ad biaviiim sup"ernx vocationis, obiiviscaiuur qu* • Matlh. x, 27 ; I.uc. xn, 3. » Sap. x, 21 ; Psal. vm, 5. ' Coi. iv, 6. * MaHli. v, 15; Marc. ix 49 * Luc. xiv, 34. ' Prov. xxn, I">, et xxvi, 43. sec. i.xx s Prov. vi, 6, et xxx. 25. b Prov. vi, 10 !1. et xxiv, o3, juxla LXX. ' II Cor. vm, 9. i Psal. xxix,40. k Psal. i.xxvi , H. ' Til. 1, 12. "■ P«al cxvm, 23. " Eph. v, U. «Malth. vm,*5. p ps3l. cvi. 30. 1 Psal. xxxvm, 8. ' Ps. uv. 9. 6Malih; xxiv, 20; Marc. xin, 18. « Joan. vm, 55. "Isai. 1, 13. > Isai. lxvi, 2. *Rom. xii.il. Y Luc. mi, 34. «HC.nr. V.3. aa Ptal rnvn 17 ccw. I YY l,h DkM: ! .! v, 3. « Psal. cxlvii, 17, sec. LXX. bb Philip. m, 12. Alias 22; quse autcm erat 9, uunc 28. Scnpla anno 596. (a) Legendum forte. titjam. Sacchiu. (fr) Post hebelmi ad notam ' in margine ms. Vien. legitur : Hic videtur deesse de epislola niullum, quia continuntio pene nulla e*l. Nihil tamen amplius ha- bentmss. Reg. el Vat. et cditi coiiices quinque. (c) Ms. Reg. et editi Ires, prwclamavit. (d) Ua ms. Vien. Ceteri codices, posaimus. (e) Sic mss. tres, et totidem editi. in duobus edi- lis, Erigere* Utraque lcclio bona. Vide eris!. "2 not. 20. D (/') Da in Psa!ti:riis veteri et Rom. et apud S. Au- guslmum in commentario superpsalmos. Apud LXX, et S. Hilarium, a pusiUanimitate. In Vuigata a pu- silianimiiate tpiriliu : quod inde additum esse inniiii S. Hieronymus ad Suniam, qnod pro ihyAv/Ja, Aquiia , Symmachus et 'I hcodoiio interpre!ali su»5 «no jrvi-j tiaro; , a spiriiu. (g) Hane lectionem admittunt Psalterium vettis, et S. Augustinns in eommenlario super psalmos, u'>j lejjilur, quis subsistel. 187 S. P.ULIM NOLANl EPJSCOPI (8S retro suni : positaque iu aratro crucis nianu meutis", A lirmos ad consislenuum 111 via iJimnui k ; nec movcan- 45 non suicata («) respieiam, scd sulcanda provi- deam ; donec perveniamus ad montet, in quos levavi- mus octtlos noztros, ut inde nobis a Domino veniut auxilium^, qui est mirabilis in sanclis suis r ; qui sunl montes Dei , in qnos bona iidelis animsc operatione proveheinur. Si eniiri in via verilaiis, qiufi est impol- lutn d, digne ambulemus, tunc ipse Dominus, qui est Vta el rerilas, e pcrficiet pedes nostros sicut (b) cervi ; et super excelsa (c) statitel nos f. Monles enim, in- quit, excelsi cervis, et petra refugium herinaceis s : quia si super iniquitatem alacritate cervonim fugia- rnus (d) Nebrolb venatorein, 71«', ut Scriptura desi- gnat. (e) contra Domiiium tenator (uit h ; et coope- rante Christo piis actibus ascendamus excelsa virtu- tur ab cjus ilincre 46 vestigia nostra ' ; iisdeiuquc pedibus utamur ad fugienda peccala, et hujus seculi perniciosa conlagia; caput salutis noslrx, quod est iides catbolica, bonisoperibus velul cornibus ornatum pariter et armatuni geicutes; ut vel repugncmus ini- micis venatoribus, vel aclibus Deo placiliscoronali, veslru:n potissiinuni gaudium, ct corona sirnus m : quorum in Cbristo planutio, apud Chrisluin labor quolidianus siuiuis. Non enim ambigimus quotidiede- precari vos, ut periiciatur iu nobis beata illa mutatio dexterm Excelsi ■ ; ut vere possimus dicere : Defecit cor meum, el caro mea, Deus cordis mei, et pars mea Detts in secula °. Quia tunc Deus esse dignabitur cordis nostri Deus, cum cor nostrum, quod est car- tum per doctrinas prophetarum et apostolorum, qui W nale, delecerit spirilali xdilicalione deslruetum. sunt montes Dei, montes illi uberes ; lunc velut de rupe pr.rcelsa despicienles vanas prtetereunlis mundi figuras, in exsultalionis voce cantabimus : F.xattabo te, Domine, qtionium ub insurgentibv.s in me c.valtnsli me, et super inimicos meos despexil ocuius meus '. Ex hac autem celsitudine tiiontium informati ad humili- lalem cordis, et salubribus disciplinis velut spinis nostra undiquc inembra niuniti, efliciemur ut heri- nacei, qui parva corpuscu.a aspero legmine armati, naturalibus jaculis adversuni hostiles aul canum moisus, aut inai.us bominuin, muniuntur. Humililatis aulera limore divino, et gratia ipsius huinifitates ar- matis, petra refugium est, id cst , Chrislus, cujus vcrba nobis conlra diabolum ve! septimenta vel spicula Tunc audebimus et vestram nos dicere portionem 111 terra vivenlium p, cum et ipsi Domino renovati sensu menlis nostrx 1, sCcundum Chrislum ad ccelestem imaginem, ([) potuerimus dicerc : Deus cordis noslri, e! purs nostra Detis in seculti '. EPISTOLA ' X. Delpliino llitrtlegalensiepiscopo, a quo bapliinhts [ue- rat, tnmma pie.tate excitsal se minits idoneitm ad traclandos iit cpislotis sacras Scripturw tocos : qitod ille posltilurat. Hic Delphinus Ecctetiw fastis reperi- iur inserlus die itono ante kalendas Januarins. flcaiissimo et peculiariter domino, semper in Do- mino Cbrislo nobis patri Delphino, Pm linus. I. Accepimus litteras sanctse affectionis tux, qui- sunt i. His eniin et aurcs nostras sepimus adversum C bus jubes nos in epislolisquas ad le fiicimiis, aliqueiu (<;) prxter oflicii nccessitalem, de Scripluris adjicero sennonem, qui libi tbesaurum nostri cnrdis revclct. Sed parentes potius fiiiis thcsauri/.arc, et ordo pie- tatis poslulal, et magister Apostolus docet s. Quam- vis ' lu nobis a Domino et in Domino pater faclus semper thesauiizaveris bona, et lliesaurizare non desinas : prasler illud gralix salutaris 47 talenlum, quo.l te consignante snsccpimus non in terra abscon- dcndum, ne.nie in sudario involvendum, sed appo- linguam nequam, et incorde nostrovitia adversacon- ligimus. Ita per observantiam spiritalem cl direclam (idein, ct hcrinacei pariler erimus, ct ccrvi, si secur.- dum Iias minores bestiolas angustati el humiles ab- econdamur in Christo, ut in refugii petra ; et verbo ac spiritu vci itatis muniti, ct diabolo el niundi hujus illecebris asperi resistamus. 5. Majores vero illas feras pedibus alacres, ct su- blimes cornibus ita xinulabiinur, si habcamus pedcs » Luc. ix, 62. ' Psal. cw, I. c Psal. i-xvii, 5ii ■> P.,al. xvii, 31. '' Johan. xiv, t>. f Psal. xvu, .">■!, sec. I.XX. 8 Psnl. (iii. 18. '• Gcn. \,!>, juxia LXX. ' Psal. lxvii, !<">; xxix, 2; iyii.49; 1.111. 9. 1 Eccli. xxviu, 28. k Psah xvn, 34. '■ P*al. xm 5. "■ Philip. iv, I. " Psal. lxxvi, II. ° Psal. lxxii, 2>i. f Psal. cxli, «. q Ephes. iv, 25. r Psal. lxxii, S6. s II Cor. xn, t4. Alias/S; qurc aulem 10 erai, nunc 29. Scripla ct missa eum superiorc, anno 396. ttr) M . Vicn. ei cdil. 5cb ■!., respiciamtis... p deamits. (b) lia LXX interprctcs, libri Gi-ceci , Psallcria vc- liis i-t Kom. et S. Auguslinus in commeiitario sr.per psalmos. (c) Sic Psallerium vetttselS. Augustinus in psal- mos. Aquila, stalues. (d) Ita nis. Reg. et cdii. Bad. Grav. ci Schot. Ila et niss. vetustiores apud Piitdeotium , Haniartigen. vers. 1 45. Grxcis NelpuSet apnd I XX intcrprcics. Sic ct incpislold 5S ad Apnim, n. 9. Paulinus nostcr juxta eosdem codices dicil Nebrolh; aliaque complura cx nominibus Veteris T estamcnli Gneciim in morem extulit : unde jjotest colligi eum usum fuisseS. Scri- pi.unc iion I^.itina Vnigala, sed vcrsione Grrcca , atil tix Gixcis cvprcssa. Sic dixit juvta Gixniin textum ■rovi- Solonwn, noii Sulomon,M obscrvavimus ad episi. 5, n. 2. (e) Vulgala coram Domino. s Augtislinus in lib-. 1 Locutionum de Genesi Ititertum csi ntr»m possit ,-) ncrj/i, coram Doiniuo !>'•'>, 1 "■' el sic solet inteltigi, quod Grwce dicitur hvn .. Ltc hac rc ctiain dispula! lih. sv! de Civitate W\, cap. i- \t S. Pauli ms hanc vocem tc.iArn per advenum exponit, ut cx sequcnti- bus palet, 11011 percoram, si\s in conspeclu. Dicit enim circa hujusce cpislolsc finem, ut vel repugnemus inimicis vcnatoribus. (f) sic liiss. lirg. ct Vien. ct rccte siqnidein mox prajcessit defecerit. Ante crat in edilis poterimus. (g) Ms. Vien. , pratter tficium, de Scripluris. Abest cliam nerrssilatem, a ms Kog , in quo mcndosc lcg, el planlari niaoeriam signaiuii salu- lur usura ; vel iis distiibuenduni in lempore oppor- iuno, quiau pneparandas in adveutuin sponsi faces. veudiianl oleuni sapieiitibus eomparanduui b. The- saurizas vero nobis et alio modo semper, qui de ihe- sauris Boniiniad gratiara, quoe per te data est nobis, apponi rogas. Atque utinam lanlum capere possiiuus, quantura lu, ul aoeipianms , potcs irapetrare. Nam profcclo de hac pro nobis postulalionum tuarum con- scienlia afque fiducia pesis a nobis, vel raagis repeiis, nt aitijiiid spiritale ad te loquamurrquod semine ia nobis dignum fuo sit ; quia secundum fidem tuamexo- rasse te credens, quce nobis orasti et oras dari, effe- ctum soDiciludinis et deprecationis Ihcc de noslri a cordis et oris fetibusper documenla verbortim eapere desideras : quoniara ex abundantia cordis os loqttitur r, ! et sapor mentis in sermone gustatur. S. Juste itaquc sanclitas tua deposili sui debiinm repelit, el seminis ssii germen exspeclat. Sed quid faciam ager sterilis? qiia tibi frnge respondeam, qui pro tritico tribulos, vel pro uvis cdidi spinas d? Et ideo conscios malce segelis aut infruciuosoe arboris, ut ve! pietati debilce satisfaeiam, sola in litleris meis ofOcii verba prxic-ndo, et sensum a corde tuo » de- generem pudore inertioe eonfusus occulto; dum nimice circa me dileclionis luce conscius timeo, ne animum tuum bonx de nobis spei prxsumtiose gaudentem decepta esspeclalionc conlristem, et cogaris dicere Vel scribere mihi : lujo te plantavi vitem fructttosam. tu tero c onversus es in amaritudinem vilis alieiiw (LXX, utiena)". Exspeelavi ut faceres uvam, et lu ferislispinas'; ^ atque utinam vei illas uliles, qux conlra linguam ne- quani sepimenlum piis ainibus prsestant, et fidem in cordecaulo,velut trugem in agro circumcluso tuenlur *. Seil tu illas, ut seniio, wiuiiles et noccntes, qux ver- bum suftocanl et convertant in xrumnam, dum car- nalibus aJhuc cogitationibus corda configuut, quasi (a) rhamnus (V. not. 27) asper produxisli h. 5. Quxrisergo, piissime paler, quid facias adliuc quod non fecei is nobis? cum et 4g plantaveris uos m taris, qua ab incursu silveslris apri, et(6) depastionc ferocis onagri muniresnur i , adstruxei is et torcular ioderis.jjuo per conversationem piam quasiquamdam tibi dulcem de lua vite viiidemiam funderemns, lla- bes adbuc, quod facias irniialione illius, qui steriiis ficulnece (c) coininealtim a Domino vinex dcprecatus cst •, et imminentem ininih iigno e>.cisiojiem disiulit sponsione. Sic igilur et pro nobis pietaiis lux cura intcrveniat, ei positani ad radices arborum jejunarum securem vel anmia Doinini indiilgeniis exspeelatione suspendi (d) posEuiet '. Sponde patrifamilias diligen- tiaui pro nobis solliciiudinis tme, et assidnas oralio- nes, tamqoam iilum apostolicum evangelici slercoris copbinum poliicere " , quo cordis noslri terra pin- guescal, et salionis lux seges nutriatur, vel planta- lionis tucc arbor succum luce fecundilalis accipiat ; ut iii die rccognitionis ( Id csi judieii. V. cpist. {0, n. 5), quo paritersatorinessorquegaudebunl, uos qno- que paterao sir.u afierens inter mar.ipulos tuos, re- petas ab eo cullurx tux fructum; cum illi qui saUi irrigantium nulril, el colenlium labores (e) fruclificat,. id in nobis, quod non ad ignem jubeat abscidi (V. episl. 14, n. 7), sed ad horreum melere diguelur °, obtuleris. EPISTOLA ' XI. Qnanta sit caritutk Clirisliantv supra limnanas necessi- tudii.es prwst-ntia, nsteiidit, iu se deaue se irso sa- erificium Deo immolanditm, veteribus sacrificiis at- le,orice ex.plic.alis : itcm Severum laudat quod S. rtini vitam scripserit, ac joslrcmo ad se iinitmis prwstunlia pulcherrime de evatigelicce panperletis adinonel. SrvERO fialri unauimo Paiiims. 1. In Domino (f) Deo Jcsu Cluislo senlio, el in tc polissimum munere el verbo Dei la/tus expe.ior, quia amico jideti nullti est comparatio, et lingua graliw in bono homiiie abundal «. Nam quasi medicamenium v:Ue nolis consolatio carilalis lu;e, ut favi mellis ser- nioues lui; til aqua frigida sitieiilibus, ita nobis nuii- lius de le bontts a terra longinqua P. Oui cum el sa- msmms?^^^^& * Alias 5; qucc aulcm II eral, nuac 3. Srripta anno 597 (a! Simiii toeutione usi sunt SS. Hilarias, Hiero- nymus et Augiibtinus ,n coinnicnlar. super psalmos ulii sic legitur : Priusqmm producal spinas vestras rhamnns. Sic et Psallcriumvelus. Ad hanc lectionem II F.xspeetabnnt onugri in ii.i sua. Quidam ta- luen inierpivies voluni iilic cs^e nomen ignota; vo- lucris, ecu gryphis, aui aiiusciijuspiam sic se haber.tis ad rchquas volucres, ui cetus ad reliquos pisccs. i. r spuia' testra, ita ulfiant rliamnus. Vide nol. il. tb) LXX et Vulgala, singularis ferus depaslus est eam. Ilic yero PauiiiiiH spei icin pro genere posuit, bnnc ctcnim versum liicronyniuscx Hebi-.co iranstu- lit, omnes bcslia: ag;i depasia sttnt eam. Sed cl pro CUibusvis hesiiis lei.icibu- onager usurpatur, t|t psa!. (e) Fruclificat. Me hoc verbuin sit susp^ctu a«-- tive, iitunlui Paircs, S. Ambrosius in psalmo xxxvi, Ma terra bona Dcniini snte vilo iabore fruclifiea;; (|uamqnam hic senstis Paulini e>i, fructuosos facit la- vores. Saccliin. W» Ua tres n:s,-. cod. li-g. Vai. et Vkn. in cUii. fl''i .-! MfP. j91 S. PAULINI NOLANI EPISCOPI i«W Intis Iubb indicio, el carilalis eloquio impinguet (a) A fide scduius, omnibusque iu nos pietatis viscerihus us^a noslra ", iiiagnum iaslitise et jucundilalis ' cu- muium lunc habet, 49 Mu011 Ver noslros lilios in Domino luos pueros alVeriur J, el promilur; ut non solum liticns, sed quadam tui laicris parle potiamur, Quid relribuetnus Domino uvstio, prwler omnia qua reliibuit twbis h, pro iiac etiam gralia, qua te no- bis el in seeulari prius amicilia dilectissimum, in suis quoque rebus, quod incomparabilis prelii duci- iiiiis, individuum comilem aique consortem spiritaii germanilale connexuit ? Qtiw esl, inquil, maier mm, aui qui sunl fratres mei c? non hi videlicet, qui de voluutale carnts, et convetiieniia somni; sed qui e.r. Deo nati sunt d per sapientiam Dei Christum : qui in se manens innovat effusus, assiduis nos lilleris adeas, blaiidissimis sola- tiis mulceas. 4-. Nequc sat habes 4 oecasionibus eunclis revisere, nisi et pueros tuos inillas. Nec soliim de falnulis, sed etde Gliis sanctis, quorum benedicta iii Domino prole Saelaris, eligis labellarios; quorum oculis nos videas, et orc contingas. Speciosi nobis pedes illorum lam- quam evangeliztintium bona l. Nnritianl enirn nobis, et afferuot ea quie ad pacem sunt de te; cuin (e) proleriutl opera Domini, qus aul operaris in verho Dei, aut scribis in spiritu Verbi. Qna? nobis diviliae tam pretiosa nmncra, qu* necessiiudines lam dulcia possint pnestare solalia? ut eorum repulalio differa- ttir, qu;e in a-teruura largitas divina promiltil1; omnia, ei dalpotestatcm /Hios Dei ficri l , coheredes B quanlo poiiora post habitis rebus siul; quae jam et regni sui ; propter idipsum conformalus corpori hu- miiitatis nostra?, ut nos conformct corpori gion.c su*; et non * solum a lerra nostra sed eliam a cognatione divulsos in sorlem et generationein suam transferat. Quo munere nos sibi (b) creare, et in sine caritatis vincnlo copuiare dignatusest, a farailiaritate earnali, in cua jam nunc ioteliigiinus, buic nos fecderi praipa- raverat, in oelernam necessitudinem affeclu potiore mutavit. Siquidem caritas Christi i.-ta sil, qiiu: mim- qttam excidit ', quia ex Doo dclluil, ct in Dco pcr- manet ; omnemquc, in quo (c) maueal, bominem sua percnnitate perpetuat. Hsec cst iullari nescia, expcrs doli, pura iivoris, semula Deo, non elalione spiritus, sed spiiitu mansueludinis, el seinulaiionu pielatis. in isto scculo rependunlur, eonsiderare proniptiim est. Quud enim quasso, mibi dainnum pietatis et gra- i.x parens inhumanus, aut fraler negligcns, aul aini cus iminemor faciunt, cum onines horuiu mihi nomi- num, vei pignorum, aut fuederura carilates, vel de le imo largiler rependanliir ? ut laceam vel in noJtro, vel eliam in ignoto orbe, non paucos el in Deum et erga nos tui siuiiles : quorum nobis affeclus maxnnos pro patria.et parenlibus, ct palrimoniis gratia retri- bitloris indulgel, in te uno, quse accopimus bona, si computemus, omnia nobis noslra in te largius atque pretiosius compcnsala (f) repulabimus. Frater non rcdimit, inquil, redimil homo '•'. Similiter nobis licet dicere : Mundus nos non amat, sed amal Christus. Dominus enim noslcr, ut ipse lcstalus cst, ct experi- ^1 Homo negligii, scd Deus diligit. Inimici hominis do- mur, duicis el milis est, ct humilis corde mesti. « Ibid. 12 ' I Cor. xm, 8. e Mailh. xi, 29. ■' Psal. lxvui. 9,ei xxxvu. \-i, sec. Psalt.Roro. ' Psal. xsxvn, 1-2, et cvn,' 10; Eph. n, 13. iPsal. xi.!V, 17. 'isai. lii,7; liom.x, IS. '• Maitb. xiv 2!». »'Psal.XLViii,8. "MaUh.x,56. »Aet.iv,52. (a) Ms. Vien., impingtmt. (ei munus accepimus, ut nec itinere mutato dissolvercmur a nobis : quod dain- num de multis, ut recogncscis, dulcissimis aliquando (b) nostris pariter experimur. 0. Vere ergo tu nobis et parens, et fraier, el proxi- mus es, qui (c) faciens in nobis voluntalcm Dei , ac pleniludinem legis ', diligis nos tamquam le, amkus nobis in carilale Chrisii, el iu Dei regenerationc ger- manus. Qaod cum vidcas, et reeognoscas, cur in nos onerose, et de te falso loqueris.ut dicas : Duo [uimns justiiiant. Noc cnimcarnem faj-cii, sed cor hominis linnal. Hicpanis et fonscst, qui quo amplius editur, plus esurilur : ct quo magis bibilur, plus silitur t. Hunc panem ut edanius in a?lcruura, molamus in bu- jus inundi pistriuo trilicum bonum, quod est obedicn- liaj iidelis operatio , et caritas in corde puro et pde non ficta k, 7. Qua gratia el virtuie cum plenus sis, bonam Deo frugem molis, lequc ipsum in azymis sincerilalis et vcrilatis epulandum Deo exhibes: cujus esca esi, quisquis (/i) voluntalem ejus efficiena, in corporis i|- sius membra convertiiur, dicente (i) Apostolo, quia 0) 9«' sfjungit Deo, spiritus vtws e/pcilwr I, Quod assequimur, si porlemus imaginem ccelestk ea cura et agro, el unus assumtus esl * ? Nen simus ingrati C diligenlia, qua portammus imaginem s terreni m. Imi- Deo , qui non unum ex nobis, sed unum assiimsil in nobis. Duo fuirnus, sed quando cuin illis fratribus (d) combinabamus, quorum a nobis per hoc proposilum facla divisio est : quia uniun s non de singulaii cor- pore, sed de multonim quoque unanimitalc dici satis eadem Scriptura declaral e, cura has personas non in duobus bominibus, sed populis, iide geutium, et re- mansione Judxorum id ostendenle, proponit. Nam et illx molenles 52 d"*, dequibus similiter sma assu- milur f, ut arbiiror, Synagoga? et Ecclesix formam gcrtint. Quia non est alia persona qux in omni sacra- rum Littcrarum ralione traclelur, nisi aut iu univer- sitiile gencris bumani, crcdentium inlideliuKique po- Matih. xxiv. 40. tando enim imitalorcni Cbristi pervenienius ad imiia- tioncm Dei ; cui bouus odor sumus iit Cltristo ", si ex- hibeamus hosliam vivam 10 obsequio rationabiii u, ut illi puram similaginem mola mmidi cordis excrelam ab inlerioris nostri penelralibus olTeramus, et in pe- ctorc nostro caslum altare ponenlcs illa per legein jussa sacriliciis animalia maclcmus irj viliis, immolan- tes hircum peiemtione " peccati r, in 53 qUo odor nioilis est ; c«dcntes taurum , si deponamus super- biani ; sacriGcanles ovem 1, si molliliidinem ct igna- viam, in earilate non tepidi, et spirilu fervenles eji- ciaraus : offerenles in nobis et agnum, si immaculall vivamus, et vitulum, si efliciamur malitia parvuli, ut Ephes. 11, U. <• Rom. x-111. 10. * Mallh. xxiv, 40. » Rom. xi, 7. ' Malth xxiv «; Luc. xvji, 55. sRnm. xi,2t». >■ Psa!. cxxxv, 25. ' Johan. vi , 33. 1 Eccii. xxiv, 2!>. M Tim T 5. ' ICor. vi, 17. <■' i Cor. xv, 49. " II Cor. 11, 15. « Rom. xn, 1. ? Eev. \, 16. 1 Levit 1116 (a) Ms. Vicn. , iwbis cum. (b) Sic mss. codices cum euitis qualnor. Edit. Rosv., nunc. (c) Ita ms. Vien. Alii, qui facis et \n nobis uolun- tatent Dri ac plcniludinem legis. Diligit, elc. (-vm nostrorum i.osc non inrfi corporibus (c) abscidcns , in vcslimcnlum sni corpo- ris, quod operalione ctedeniium tegit, siquidem vi- cissim (rf) cum Chrislum induimus », induamur a Chri.-tn, in Ecclesitc pensa deducit, ct fimbriis suae veslis inlexit. 8. Totondil te hic paslor jam ; ut arbitror, ct po- suit in area sua, et coelesli rore perfudit vellus luinn. Nain et gralia quas infusa est ori luo, et per os tiuini quasi rivus a fontibus Israel.vei (e) Otipu?. ut scriplum est '■, a paradiso abundans fluit, di.cet nos, quia de- scendit in te Doininns ticut piuritt in tellus c, et dedit libi aquam de puleo Jacob A, quia lu quoque de filiis Israel Domino (f) propinquatus exslileras. Si ergo .pertonsus es, duplex beneficium recepisse te seniis, ge; b, nos vero oninium illius indigemus, nosir» lan- tum bono m.his bonus, eapit nostra qunc sua sunt, el Iamen ea juris sui non vult ; ut quasi nostra nobis ac- cqito feral, cum niltil habeamus nisi acceperimus '; et ne ipsi quidem sine nutu ipsius essc possimu* a. Ergonihil in hunemundum inferentibus", subsUn- tiam ieru.it lemporalium quasi lonsile vellns apponit, n<.n ul sarcina impedial, quos cxpeditos nasci juhet, sed ut materiam nobis virtutis ad merila pariccda proponal; el sit undc docnmenlum nostrie in Deum, id est verum Patrein ae Doniinum, fldei atque pieta- lis edamus, si suppelant nobis ca a vel dulcia, tfUS, praeferenles Deum, magiio pr:enao negligamus ° : et quss pcr imniensam ejus bonitatem, cnm ncc illata ;pertonsus es, uupiex. Deueucium rec«|jisse <■<; scmni qua: i»:t iiiniiuiiaam iju^ ................. ^ ■-- nuia et in a^slu secuii levis, pascua verbi matutin;c C nobiscum sint in bunc nmndum r, ncque Jslinc ij) . .... / . : .!,„„...,:... ...t, ,..i-.:-'i/i;.n; /i r. «ir„«a.t/)<, nnKiennm ini.ic:-. si narcanius nrSRcenlis Ixlitia; (g) rori, sparsa decerpis; nec mcridiani dac- rnonii e axdorc torreris, quia sub unibra alarum Do- ,mini ' conquiescis. Paratur libi inlcrim tunica dc tuis lanis, qua iu illa die hicmis vestiaris, ul anle faciem rfrigoris ejus valeas subsislere, si dispoliatus 54 CO a corpore, non inveniaris nudus ab opere. Tum vicis- sim prxbel)it se tibi ovem Christus, et agnus, iile ,qui pro nobis ad interfectionem duclns esl, et ceratn loidenie se non nperuit os suum k, vellera sua, id est, .carois exuvias abstrahi sibi passus. Ipsc enim pro effereiida nobiscum, tamen si pareamus pr*cepiis illius, iu ordinanlur, ut muientur in meliiis, et 6& (emporaiibus ajterna reddaniur. Nara qncesicttt non intuiimus, ita nec auferre possumu- per naturam m- stram et praetereunlem 55 Imjus mundi figuram ^ ea pcr omnipotenlis Dci opns, beato mercimonii ge- nere verlentes, non modo nobiscum eflcrimus, sed ante nos etiam in sinuin Domini (*) seminata pnc- mittimus ' - 10. L^nde praescriplum arbilror, ut piseroperArius > Rom. xi», U. *> Eccli. xxiv, 41. « Psal. lxxi, 6. <" Johan. iv , 5. J Psal. xc, 6. ' PsaL xvi , 8. ■« Isai. Liti, 1. " iohan. x, 17 et 18. ' Heb. v, 10. i Luc. xv, 5. k Psal. xv, 2. ' i Cor. iv, 3- :" AcL xvn 28 "ITim. vi, 7. » Matlh. xix, 29. r I Tim. vi, 7. il Cor. vti, 51. r Gal. Vi, 8. (a) Ita mss. codices. At ediii, iiit7'. (b) Sic iiis. Vien. Alii codices, accidis. Verum Itic q xestiiula leciio conflrnialur ex sequentibus. (c) Ita mss. codices ct editi dno. Sic ad Prudentii Apotheosin, vcrs. 934, nbscidere quutquam, velu- ■stiores omnes codiccs : iidem liy 4 Porisleph., vers. 125, abscisa papilla; hymuu S. Romani Mar- tvris, vcrs. 975, Nenos ubscideret; et hymn. H,vers. IJ'5, Hiitc abscide caput. Sed et m>-- imsiri codicesa.l epistolam l Paulini a l Severum, n. 5, habent absci- d«lnr, non (iisci»a'«l»r; et oiune* tum mss. tuni edili codices ad epist. 10, n. 5. jubeal abiddi, non abscindi. (d) Ms. Vatic. et ed. Giin., sicitt. (c) EraendavimusSi,t>u?,qua5est fossa de fluinine, ex ms. Vien., in qiio rfori.r. Ms. Reg. Dioray> Anle erat Stv.nv/J,. Vide uoi. 28. (j i Ms. Vicn., propinqvant. (g) ita ms. Re«ns rirJni» et veslimentum, hoe conlentu* sim ', nihil uitra diem cogitem * ; cur vel uie inopise necessitale superandum putas, ut le, quem non desiderare non possum, invilare desistam : aut te tara inlirirmin difGdetilemque Christo prodis, ut litneas ad hujusmodi, qualem prsedicas, amicum ve- II. Tc vero, victa lege membrorum ', et extc- riore (a) corruplo, puram conspersionem (6) parare, et sine fermento a/.ymum Chrislo (c) conlici m, e!o- quia lua tain (d) facunda quain easia lestantur. Nequc enim libi donatum fuisset (Y. ep. 29, n. 14) enar- rare Marlinum, nisi dignum os tuum sacris laudibus niu.ido corde fecisses. Benedictus igitur lu lionio Do- utino, qui lanti sacerdolis cl rna ifeslissimi Confes- soris historiam, tam digno sermonequain justo affectu pereeitsuisli. Bealus et ille pro meritis, qui dignum hdeel vila sua meruit 5g historicum; qui et ad di- vinam gloriam stiis meriiis, ct ad humanam niemo- crucem luam, el veni, trqnere me ' ? Quomodo aliter putas Christum sequendtun, nisi iege qua docuit (a), el forma quam prsclulit? qui cum in sua venissct, re- clinandi lamen capitis locum inter sua (A) non ha- buit ". 13. Imitare imitatorem Christi, ut mortuusvivas crucitigens te rnundo, el tibi mundum; quotidie ino- riens per fidem verbi, et vivens in verbo fidei. Non eiiini iii pane solo vivit Iwmo -, prscserlim Christianus; de quo proprie scripltim est : Quia ex fide vivit * ; nuinquid dixit, F.x pane.l Quid igilur 57 a roe fa • mem metuis, si fuleni habes? Panis tuus lectiin est. Si verbo Dei pasceris, non desiderahis escam renlris; nam luis litteris eonseeratur. Haic quoque verba tua, p Deus enim et hunc et iltam dcslruei r.dum sea-diiical vellera suni. et Dominum Jesum gratissimo legmine in nobis, si nos in ipsius caritate lundati, consisla- cooperiunl (e), eujus supellecliii pnlcra ambiunt, et mus ', nequc domum nostram iii difiidenlisj (i) flu- m^m^i3'10, »Psal.r«vir, Ijnxu LXX. «Jnhan. vi,53. ■' Exod. xu, il. 'ICor.vn, tJ et i>i. J Luc. xn, ^6. b Psal. xxxi, G. » 1 Tim. vi. 10. iiMalth. xm. 58. iMallh.xxiv.it). i v, 17. xiu, 25. . 2(1, "ITim. vi, iO. 'iMalth. xiii, 58. i Mallh. xxiv, iO. ' Gal. ■ v"' oJ- "', C'"'- v> '• " ! <;"''- *v, U. » Luc. ix, 62. p Philip. t:i ,14. q Maiib. vt, 8, » Mallh. vi, 54. i Ltic. n, 25; Malth. xtx , 21. » Malth. vm 20. v Deut Rom. vm, 5; Matlh. iv, i. » Gal. ui, 12. : ! Cor. vt, I' («) Ms. Tien., corrupta. tb) Sicmss. codices. Reg. et Vieo. et edili nua- tuor. EJ. Rosv., parari. (c) Ita iidem niss. el editi codices. Ed. Rosv fieri. "' (d) Sic ms. Reg. ct editi *. Al., fecunda Utraque Vox recepla. Vi.le eloquii faatndium, cn. ib' ad Jo- tium, ii. II. 1 Ephes. iii, 17. (e) Ex conjeetura Rosveydus adJiderai mcmbra. Quam vocem in nHllo codicc rc-pertara expunxi- mus. (/') Ste mss. Reg. el Vten. ct edd. Bad. el C.rin. Alii, siiperatus. (g) Ms. Vien , voluil. (h) Ms.' Reg. addit jura. (i) lla ms. Vieu el edit. Schot. Alii, tluctuantes. 199 S. PAULINI NOI.ANI F.PISCOPf. ctuantis arena iocemus ». Nonne illi credidimus, el A 200 F.PISTOI.A • XII. in illunt aiubfi juravimus, qui dixit : iVo/i/e cogiiare in crastinum; sujftcil cnim dici malilin sua ; qtiteriu primum regnum Dei, e! justxtiam ejus, et luuc omitia apponentur vobis b ? Huic si credis, quid de ejus fra- tris inopia faraem metuis, quem scis bujus verbi secu- ritatc pau erlatem divitiis praetulisse? An raagis abundare credis illum qui tcritc, quam qui Deo cre- dit? el qui propria, quaiu qui divina pascitur cura? Quid ille miser habeat, qui se l* non habel? non enim se habel, qui pius dc se quam ite Deo sperat : vere- que est inortuus, qui non viverc limet (unasi lctj. timet non vivere), si totum se Deo creJat, Deoque permiual. Opi» igitur ui tu.e potius eoniitatis hic jocus, quain iiilirraitalis fides fueril, quod scripsisli foslulmnt Amundits prolixioret Paulini epistolas : .ergo hane dc gratia i)ei non mimis piam quam ele- gunLiii scribit, commemorans Uei benignitatem, et ailitudinem divini consitii super salute generis hu mani. Docet et humilitatem quamdum malam, eltu- verbium quamdam bonum esse Sancto, et meiito venerabili , ac dilectissimo Amando, Paulinus. I.Fateor mirari me sanclam carilatis (urebenigni- talem et patientiam, ut de epistolis, quas ad te lo- quacissimas, et pleniores molesliae quani gratia fa- cere soleo, lu tamen desiderium sermonis mei polius quam t.edium capias ; quaudoquidem ad assiduas et prolixiores lilleras ine lacessis et exeilas gralia scri- ptoruni tooriiiu, in quibus curilas de corde puro et credcre ie ita me fuluruin brevi pauperera, ut ulle- B fidenon ficla Hn axymis veritatis * sincerum loqu lur rius non auderem invitare te. Fateor nihil mc praeo- plare lacl* libeitatis bono : siquidem tam iutima circumcisio, plena perfectio sit ". Sed taraen si libi vcra in Christo fides, vera virliituin in bomine coe- lestium admiratio, et hominis in Dco viventis sunu- latio (o) est; quoinodo non eo magis meexpeleres, quo perfecliorem esse audires, nisi si apeite, non crederc corde quod ore profileris, confilereris c ? Sed in me peceaiurein /ugere, non paupereni, Martini beatissimi frequentator argueris; queni certe num- quam desiderasses , si cibis cornoris esurire ti- muisses 14. Egocerte, quia necesse est in operis spiritalis profeclu caritas maxime, qua; ptenitudo legis ett d, aftectum, ac vicissim meum ab inlima mente sollici- lat. Quid igitur faciam?oblen;perabo libi copia liue- rsrurn ? sed bonorum meorum non indiges ' ; et me xquius est a te locuplelari, quia dives pauperi con- ferre debet, ut fiut a-quulitas i. An vero magis consu- lam utilitati meic, et ponam ort utslodiam k : ut pe- riculum peccati, quod de. mulliloquio paralur efiu- giain ' ? Sed ractuo '■ rursus, ne inobedienlix reus slatnar; el forle gravius oflendam si h) te ddiqnero non oblemperans, quam si pro nie limuero non scri- bens. ^. Det igitur mihi Dominus a Doniino oris adaper- lionem ad te m, et pra-tendat pedibus meis lucernam verbi sui n, nt nox in.sipienli.-i: mca» sicut dies illumi- proficiat.skutdeMderarete, ita el invitare non desi- C nellir ... Solval lingoam meain in verbum bonum, nam. Veni ad nos : et si potes, advola. Nihil habe- mus nisi Christum; ctvide si nihil habeamus '*, qui omnia habcntera habemus. Ebromagum (V, nol. 30) enim non horluli causa, ut scribis, reliquiinus ; sed paradisi (*) hortum praMulimus et patiimoiiic, et pa- tris; quia illic niagis domus vera, ubi xterna : ibi verius palria, ubi originalis terra, et principalis ha- bilaiio. Namsi credis prnpitio Christo, propter quem si nil " habcamus, in ipso oiimia possideinus c ; nunc in ista sninaruui el laborum bumo, ne in hortuli qni- dem glelmla nos ternc limus tenet : sed uiiuam ila nullus a peccato nobis pnlvis h&rcrct! Tu si hor bo- nuin ila credis, ut pnedicas; et 5g in eo me esse ci edis, ul le credere scribis ; et segnius me desi- deras; jam nou in me pecealorem semper, et semper D indignura conspectu luo, scd in Dominimi >* ipsnm committis (idest peccas), si putas lum demum defu- turam nobis vita: moitalis alimoniam, cum ncbis cceperit Dcus esse possessio f. qui et asinae os r in sernionem lavavii humanum. Sum enim ei ego unus de lnpidibus vel jumentis illis, qiiorum pnefigurationc flsina tunc locuta esl, mulam genlilis duriti:c stolidilatisque naturam, solutis Deo linguis, signilicans locuiuram 'i. \e, si placet, de hac ipsa Dei gratia textum epistnloe porrigamus , qnia omnis nostra (c) narralio in piweplis 59 et laudi- bus Aliissimi occupala esse debet, illi omuc quod loqnimur, onine quod vivimus, cuni perpeiua gratft- rum actione depcndi, cujus opere * ac munere lo- qnimur el vivimus. lpse enim fecit nos, et non ipsi nos r. Ipse, inquain, Dominus fecit nos, qui eiiam re- fecii jani ab inilio per onmia qu:e opcratus est et loculus in Sanctis suis, salutis nostrz, id est, repara- tiunis huniansc sacramenta moliius. Nam jusiiiin Ab - lem ilbco reparavit sancta generatio in Seth », qui or.e consimili foruiatiim ad imaginem Dei relulil pa- Irem. Inde per celeros a priino fonte decurrerrs pe - manavit vena juslili;e - et quamvis interveniente di- Cor. vi , 10. ' Psal. xv 5. s I Tnn. i , 5. MCor.v.8. ' Psal. xv, 2. I II Cor. vni 14 »P,i «Yn™ jii^Tb*!' '• ■"El'1'^^19- " Psal- wviu, 105. • Psal. ci«vm, 12. rNum. «n, 2 i L.uc. xjx, m ' Psal. xcix, 3. » Oen. iv, 25. II -al. 28. " Alias 21 ; qu.Tt autem 12 eral, nuoc 32. Scripta anno 597. (a) Addidimus verbum est ex mss. Reg. el Vien. bona. (b) Ila ms. Vien. Alii addunt i//i pcrempta? sennnaritim stetit, jam tunc operante mvs- terio unici Redemtoris, ut per uuum reconeiliatio proveniiet, quia per multos oflensa venisset ". Sed iterum generis faumani processu relabente jusfitia, et crescentibus siniul gentibus alque criminibus, nerur- sus iniquitas hominum generis mereretur iiueritum, rursus electus est qui pater fidei vocaretur, a quo et promissio regni et Regis leterni semen emergeret. Quod raultiplicalum fide gentium Cbristus implevit, qui patriarchis visus, per legem prseformatus, per prophelas prrelocutus, et ipse aditiit, ut adimplerct legem etprophetas, et quam le* operibns non va- lueratconferremedieinam, gratia daret '•. 3. Jam enim corpus omne, idest, universumge- ... . ' ' O- -~.-v_»,, L :n ,1111, |> B.IIUUICIH UietllO nus (a) hominum ,ta pervasera, peccatum, ut neque B oculos noslros dedinantes in terram malagma debilibus et sauciis, neque ligatura pro desset " : corrohorala etenim viuorum valelndine, omnem humanse opis medelam fortior remediis mor- bus excluseiat, et ideo venit qui et venturus est, eonibrmaius corpori bumilitalis nostrte, ut nos eon- formaret corpori glorire suse ■>. Quia nemo, nisi arti- fe-s, operissui poteiisest, etfigulo tantum in argil- lam suaru jus est -. Ita Dominus omnium, qui oranes fecerat, dignatus est ad nostra descendere, nosque suscipere iu corpore stio, ut reliceret eadem arle vei (pro et) potcstate qua fecerat.Venitautem non in su- blimitate Domini, quoderat, sedin forma servi,quod «on erat '. Factus est ut homo sine adjutorio f, qui est Dei virltis, et Domiuus exercituum, adjutor et riam consequamnr, si nostra in Christo conforma- tionis exemplum sequamur, cognoscentes in Altissimi moderamine temperatum naturaj noslra? modum, ut supra nos ipsiasgratia provchamur, si juxta nos no- stri memores ambulemus. Ad qnam nos mensuram propbeticus ille de Numeris sermo componit, quo di- cilur : Non declinabimus dextera ueque sinislrd, sed regali via ibimus k. Quod nohis Qiristiis est, media- torDui eihominum, inter divina et bumana nos tem- perans, et ad regnum suum regali via ducens ; ut corde bumiles, opere sublimes, a sinistris, id est, pec- catis quac in mortem trahunt, allevemur; ctadextris nimiis, id est, praesumtionc superha, humilitalis iege revocali, teneamus salubrem mediocritatem, ne aut ', comparemijc jumentis quibus non est intellectus '", aut altinra nobis scrutantes ", evanescamus in cogitationibus nostris. Itaque non alta sapientes, scd Immitibus consentkntes»; m mensura qua (forle quam) mensmavit nobis Domi\ nus p, nosmetipsos meiiamur, ut angustemur in no- bis, et in Domino dilatemur q. Non ut iHi sapientes hujus seculi, quorum sapienliam Dominus reprobavit ac perdidit, et per stultitiam pra-dicationis (6) cxclu- sit": (c) DisptUaverunt enim, inquit, ut absconderent Impuot ■ : quia videlicet in hoc omnis ars philoso- phorum Iaborat, ut assertione iictorum lucem veri- tatisobsouret, et inanium contcnlionum laqueis sol- lictalas a vero mentes implicet, et ingenii fraude de- cipiat, et fuco sermonis inducal. _ ' "m--"" ^> Mpi.n, ui mro sermoms iik iucal protector omiiium. Pro Jiherandis est mor arrogan- nuserkors et mkerator, etjuttlut Dominus f frustra posuerunt in ccelum os suum », qui etiam terrcnaru» rerum su.Tque nat.iKe nescii (_} scrutantur coeli pla- gas, et Deum'sine Deo qurerunt. Ideo defecenmt scrutantes scrutinio, et sagittce parmlorum factce sm,t rlagtc cormn » : quia corripiens sapientes in astutia sua Dominus *, per infantium alque lactentium ei ora confudit, nec in sermone regnum suum, sed in v.rttite constituit. tJade ego quoque minimus omnium minimorum Domini, exiguorumque tenuissimus, et infantium infantissimus, audoo in vocem Iaudis'(_) erumpere, gratias agens Domino altissimo, quoniau. mysterium pielatis excelsse, qUOd in tbesauris sa- pienti* sure habebat reposinmi, parvulissuis prom- ^morbo, fons altos, ,,,,„s obtritos, in iormam su- H serit, e. sapiemibus mundi absconderit 'imZZ a o Ile" T^" 0rmUla*" n°Stra l" Se hUmi,itat» relur ^ ■--« « -~ «..i,a,e pien" Ln Z attoHeret. In hoc en.m operatus est e, operatur q„o- quam obfusa sibi caligine ,,on £££%£& 21. f Philip. „,7. e P /; !m"' "xi"- !•'•: Jerem. xvm, 0; Rom R ' Psal. lx,„, 7, 8. x , Cor. -,„ ; ^ ' '; M ' f • ^ • '.21 . . Psal. ,.*,,, b. t Psal. «r, i. » Psal. LXX„, "', ^^^^~:^ PsSraS P— «— ' - S- «siu «Jter'S'C ^5' Vai'e' 6t Lati"-Celeri«,aices, inscru, (e) Deest ejns in ediiis -._..._. — .„ , t..r^.,„„ „,, MU , uam restilmmus ... m v,sa tendent, pracedentia et subsequentbpaleb , J^Ms.Reg.eted.t.Dad., Grav. et Schot., ,.r- PkTMOl. LXl. m S. PAULINI ISOLANI EPISCOPI 204 Dei. Past autem nostta Jesus, qui venit ui utraque A ««*» spirilus Deo servieus subactani sibi anmiaui iuram faceret », et omnia tequaliiate coniponeret, destruxit [oriia, et elegit infirma : sprevit sa,picntia, et assumsit stulia, ut lieret aequalitas b, nemine sibi quidquam proprium vemlicante, cum omnera (o) bo- minem non nisi divino niunere salutis ac sapienliae compotcm necessecsset in Demino gloriari <\ Uaquc exsultemus cum iremore iu Domino Deo nostrod, qui est bumilui corde, et majestate snbhmis *, ideui sentienles in nobis, quod,in Christo f, qui, ut supia dixi, idcirco nobis salutis graliam per humililalis/or- mulani contulit, ut qui exallationis spiritu cadere meruerarnus, (b) cordi» huiuilitate resurgere discc- rcmus. 6. Qoad auten» honus Dominus crucifixus est, ei fide teropoiat, et vicissim animam Deo aervientem iti omue obsequium caro ministca comitatur. 7. Quam ob rem Uomini passione et resurrectioue non solum ad spera ac fidtiin resuirectionis instnti- mur; (d) sed ut non sola resoiutione carnali , sedet voiuntaria ab hoc seculo recessione nwri noveriinus; et moriendo per Cdem huic mundo, vivificeraur Deo. Vita eoim hujus mundi amica, mors auims hievi jisalmo, sed pleno mogi- slerio, bealus Psalmista conformat ad nostri mode- raminis temperamentum, cum precihus suis pjaeten- dit meritum humilitatis *. dicens : Domine, non est exultatum cor meum , neque elali suntocuLi mei. JVe- qite ambuluvi in magnu> , tuquc in mirabilibus super peccali ropugnabal lcgi Dci , aholelur inCbristo v, D me). Et dcinde qui se {i; pro cordis humiJiUtc re- « Enh n 14. b II Cor. vtn , U. f l Cor. i , 51. * Psal. n, «. •« MBith.«. «9. ' Philip. n, B. e Rom vi £• l Cor. vi. 14 ; U Cor. v, 15: Col. in, I. b Ephos. n, 44. • Psal. txvji, 19; Ephes. rv, 8. ■ Poin vtu 3 " Johan. i, 14. l Rom.vui.5. '" Gal. m, 15. » Koni.vm, 3. " Eph. n, U f Rom. vu, 21. vm, i Col. Hi| 20. 5. r ICoV. «, 27 ; Phil. iii.lo. s Deut. vi, 13. et x, 20; Matth. rv, T ; Luc. iv, 8. 1 Rom. » lsaiV J. 22. T l?al. v, 20. x Eccli. xix,23. y Psal. cxxx, 1. (o) Hanc vocem addidimus et niss. Vatic. etVien. et edit. Grin. . (b) Sic ms. Vaticanus. Ceten , corde Innmhtaiis. Lectio quain restiiuimus ex ms. Vaiicano, semel et llerum confirmalur n. 8. (c) ka edlt. Schot. et Sacchm. ; aln codices, fa- ciens. Hic restituta lectio conlirmatur ex epist. 57, n. 2. (d) Abest sed a ms. Reg. et edilis 4. («?) ttic ms. Vaticanu* codes. ln aliis, At. (f) Mss. Vien. Reg., aquam vino. Latin., aquavi- num udulationis. (g) Ita ms. Vatic. et edit. Rosv. Atjns- Reg. cum cditis 4, fl(/",s aditlationis. th) Sie mss. Reg. el Vien. cum editis 4. At ms. Vitic. et Cdit. Grin. fnventibus Vulgata et veisione LXX, mafiim bonum, dukc amarum, etrnjustiliam }«. stitinm prwdknntibus. (i) Ita ms. Rcgius. Ceteri codd.,pra'. 20!i EPISTOLA XII. 206 avu spici depoposccrat, dieit : Si non humlliter sentiebam, A perabm.dat abundanti* peccaterum nostroriun et sed exaltari animam meam : Siatt ablactatum la) su- per malrem stiam, ita (b) relribues i/n imimam meam ". ldeo rctributioiiem postulat, quia non humiliter swi- serit, sed animara suam exallaveril. Nonne vklebitur discordare sibi Propheta. sententia, nisi ita haee dis- cernamus intellectu, sicut in ipsius spiritu ej corde, ita trt sibi congruerent , fuere distincta . Convenien- ter enim et hira.ilher dicluin esl timore divino, qui sacrificinm Deo, ut ipse lestalur, spiritum contribula- tum el cor tmmilialum b offerebat. Salva tamen hu- militate eordis, idem exallabal animam suam non humiliter sentiens : quia non terrena sapiens , Deo mentem habebat aftixam, unieum bonum ducens Deo Mmere, et ponere .« Deo spem suam «. Uiide et Apostolus, qm nos huniiKtatom docet (c), wteapo- B libro tuo«. Quod ille divini t iccimnni i ... it .-■ Im«. _p_.*__-.«_: ____ _____t__ _-■ tissimum imitatores Christi esse studeamus: Hoc eliim, inquit, SCTi.ite in vobis, quod et in Christo, qui non rapinam arbitruius est esse se aqualem Deo , sed rxuiani.it se , formam sem accipiens d ; idem tamen ad exaliandaru aniuiara in supenia et divjna nos pro- vocat, cum dieit : Qute sursitm sur.tqumrite, ubi Vhri- stus est in dextera et gloria Dei Patris ' . 9. Quamobrem tenentes hanc et humilitatis et exaltationis regulam, utrumque hoc (quod in perver- sitate, quam supra dixi , peecatum babet ; in dire- clioue , qua 8 docemur, gratiara obtinel) suis ordini- bus mensurisque terreamus pietaie , et hwuiliantes cor Deo, et exallantes animam ad Dominum 6 no- striim, nihil nisi illum limeamus , nihil supra illmn H;ii--m.,_ t ; ■" -;•"-""" . »""' °«.'™ "■»>" ctorum. Vellem quantum in me es dil.ganus. Jugo tantnm ipsfus quod est suate, et C • Serr»pWm, nisi et charta deticie oneri illius quod est leve, eolla sm.dam.is '; ut su pra omne polestalis inimiea. jugum liberi, in coeiestia subvehamur. Nam et ob hoc Domini nostri jugum suave, et onus leve est , quia e lerrenis nos et infe- ris (d) elevat.et in exeelsn regni 64 ccelestis attollii. Levitas enim oranis altipeta ' est, et sursum versus vigore subtilitatis eifertur. 10. Huic autem gratise uonlraria peccati ponde.a depnmunt, et in inferna deducunt; quse quanti sint oneris, Propheta teslatur cum gemens clamat; Su- perposuerunl iniquitates (e) mece caput meum, et sicut onus gravc gravatm sunt super me 8. Sed gratia' Do- inino Jesu Deo noslro, qui 'polens est liherare nos de __.___? :;s:;r;j:r tr ;r - » ?**■ " ■ - * - *** •«"«i» • * * ma> i, quibus su- v.ctum suu.n procuret, aceipiat. Prajterea rogo , ut satme facit speranies m se k. Apud quem eredimus, quia et orationum tnarunj pro nobis agautur excit' bias. Seimus enim quia a pueritia ipsi (/) n.il.ta„s, ctsaeris Utteris enutritus, nulla eonversationis ter- renae et (g) carneae labe pollutus , invenisti graliam in conspectu Altissimi , el pro nobis de silva hujus sw«li adgrege.n ve! ad currum Dominlsere captis, quoniam mi.tlipUcatw sunt iniqnitate* nostrte super capillos capitis nostri ', et indigni sumus, quoruin nomina divinis auribus ingerantur, ne forte et labia tua iramunda fiant cum nos nominaveris ■», et ne- ccsse sit os tuum igneo carbone perstringi (An per- lipgi 1), poles tamen ve. bumilitate veJ Uducia vatis antiqui dicere : Domine, dimitte illk , aut dele mede. colloquii paxtieeps, non salutis suse negiigens , nec jnsojens Domiao , pro- fundi arte consilii ausus est dicere ; ut Domine* justo debitum peccatori popnlo i.iterilum commh.antl , oblalionem sua. polius abolitionis opponerel . divina. videlicet pietatis justiiix-que securus , ut parcerct et mjustis misericordia Domiiii , duiu juslum uon po- test delerejustitia. 11. Hac et pro nobis Dominum aUissimum comji- t.ooe constringe , ut dum eximere t« Jib.o suo aou potest, pcr obtentum justi sui recipiat injustos. Nmn quia major esl, qm in itobis est, quam qui in iioc mun- do » ; ideo forlior est justitia pro peccaloribus de- fendendis , quam iniquitas adversus patiocinja San- ctorum. Vellein quantum in ine est adhuc prorogare ns , et raetus fati- gationis tua. cogeret verbis n.odum poni , et episto- lain terminari. Tu in omnibus indulge temeritati me» , et responde mihi , ut cousoler et instruar lit- teris tuis. 12. Nmjc (h) Sanemaiiuni portitorem bujus gg epislolae commendamus specialiter unanimitati tusc; ut , sicut rogavimus sanctum episcopum et patrem nostrum, ita ordinetor a vobis. Conservuiu enim eura, data in Dominolibertate, reddidimus : sed vobis in domo Domini servial delegatis ad parentum nostro- rura memoriam obsequiis, ut per religiosam servitu- tein obtinere Dnnam Ubertatem sub vestra defeusione merealui-. Age el apud sancturu presbyterum fratrem x, a29Sal-6CpsXal !xxvCi \XX , ' M- L' ,9 ° PsaI- «™ • 28- d PhiliP- «. S- xv, 7 Psa\xx,x,n'5o, rt» ..P-alter. Rom. » Rom. v„. 2i. • Psal. t 3. i. '■ V sal. xxxix, 13. ". Isai. vt, 5. » Exod. xxxn, 52. » I Johan. iv, L «Col. in, 1. fMaltb. i Rom. ii, i. k psaj (a) Sic LXX, Psaltenum vetus Gw.c. et Rom S Hilanus et S. Augustinus in comrnenlario super Psalmos , et o.nnes excusi et mss. codices, praeter Vle ta q"° ^1""' matTe S""' Ha re"'ibutie' ut '» «liKffCbiT"^ LXX- 8- Hi,ari,ls- v&ESZ Zl™bwo dke'"' quod ^1 a nis- (d) Iti. m,ss. Rcg. et Vatic. Alii, levat. (e) Ita Psalterium Romanmn, S. Ambrosius , et Paiil.nus, epist. 40, n. 4. (f) Pronum fuit en.endare juxla ms. Valic mmi- ■strtms; videtnr enim respexisse Paulinus ad loctim Apostob I 1 miolh. iv, bonus eris minister Clirisli Jesu emttritus rerbis fidei. (g) Ita mss. Keg. et Vien. cum editis irilws. Alii carnis. (h) Sic emendavimvs ex mss. codicibus. Ante erat sane Marium- 208 207 S. PAliLINl NOLANl EPISCOP n a ■ .m oiiam k dear tfe (II) nesligentia uii serus audisse, cum ipsa epistolam meara ad iilium nostrum Daduoum e. m A dear ^ ) g » _ MinGalliisagit.sineulladi.at.onefaonsabepisco- ^^"-T- * » „_ videre nisi ra. po transraittiper conservum iidelem et impigrum. Si clericum forle noluerit occupari , unum de Almgo- nensibus dignemini " raittere cum epistoiis veslris, quibus littene nostrce juventur : dignam enim inter- ventu vestro causam ex epistola mea , quani ad eum feci.cognoscetis. Imprimis autem ceieritate agendi opus est , ut sanctissimus presbyter , qui et vita et sctate venerabilis vim , qualem exposui , sustinet, quamprinmm ab alienarum xdinm exsilio liberelur. EPISTOLA ' XIU. secretus ac tacitus agens, r.eque videre nUi ra- ros a praiereuntium possum, neque interrogare de sanctis fratrfcus, uisi caros volo : semper lamen et in meo silentio lui memor, nunc ut caritas postulare visa est, opertum pectore affectum reclusi, ct per has ad te lilteras promsi, quibus ad sanctam md.) unanimitatem luam , qua polui via profeclus sum; quia non potui iisdem corpus et animum mcum tm- bus continere, cum caro, nt semper, iniirma per liie- mem longius commoveri negarel; ct qui scmper est pronuior spiritus ferventibus ad te desideriis evola- ret " ; u! quem corpore non tenebam , menle com- ... rei -• (|! queiu cuip">^ >>"■■ **■••" - — > Nupscrat ^J^vSS&ft uSSZZX plectercr. Cucurri igitur in si.i desidenorum ad te » , EtSi» C^i:;^ : consulZ B mi fratcr in Christo unan.me atque venerabUfe, et s, vronepoti. Uanc in flore adlwc juvenlie defunctam .,._._:_......:_. ..imn iwnm ess< Pemnuichius mullis proseculus lucrijniis etiam lar- aissimis inpauveres eleemosunis refovebat. Utvoque eum nomine el consolalur ei commendat Pauknus, morlum laudibus subinde inspersis. Dilectissimo (o) iratri, merito pnedicabili et vcne- rantissimo pammachio (V. not. 52), paixinus. 1. Ut hactenus tacendi tempus " congrua humili- tale servavi, ita nunc debita caritale loquendi tcmpus agnovi, frater in Chrislo Domino venerabilis el dilec- lissime. Scriptis enim sancli viri fralris nostri (b) Olympii * , communis unanimi , nupcr accepi tam inopi.iatum mihi .quain inoplatum lui moeroris indi- cium; in quo mese tibi tristilia. consortium et vocis me vicissim intueris animo, tecura esse me tolumvi- debis et senties. Nam si veruni illud esl, sensu 3 nos potius videre et audire. eerte adsum libi et poliore mei parte, onm animo ad te venerim : quo nisi adsi- mus, (e) ubi eliam rnrpore iniersumiis, prresenliam nonprobamus, vacua nostri iraagine, mentis absen- tia. Quamobrem signatuna amicitia. munus impendi. (0 aptumque noslra lide feci, ut le spiiilali aditu vi- sitarem. Hanc de le invicem glatiam qureso merear, ut tu quoque me inierioribus videns oculis, tamquam adslantem cominus, et coram loquentem et coanhe- lantem anxietudini lua. de necessitate coromuni , vel patientia; congratulantem de spetidei,in hoc sermone suscipias pariter atque conspicias. Sermo enim viri cium • m quo meas »"' «la""»' v....™. -- suM.ipi_> (/■>■■»— --, r oflicium (c) dein defore, ut sileant privati amoris af- C menlis est specnlum. Nam ei ipse-Dei sermo conBr v ' _. . . _ ... r___ i_: -..:.. . •. l i ....... ...,,■,.■_,,.. Innuilnr. et IhesOU fectus, sedcaritas Chrisii Domini et Dei noslri, quia iii ipso nohis ct per ipsum, ut unius corporis mem- bra, conneclimur, non permisit. Ipse cnim nos Do- minus Deus nosler vitx nobis pariter 88 ^1 Pi(;tatis magister per illud ccelcste vas clectionis suse docnit gaudere cum gaudenlibus, flere cnm (lentibus *>, vicis- simque riobis compati, et irivicem onera nostra por- tare; ut mutuis consoiationibus roboraremus com- munem iidem, et fatigata pcctora foveremus. Cni niuncri Dcus lantum dedil, nt eo functum magnse civitalis instar ampliticandum promiserit, enuntians pes- Prophetam, quia fraler (ratrem adjtmarts exalta- bilur sicut cimtas magna -■ : videlicet quod munimen- tum animoc dimicanti fraterna compassio ferat. mat, quia ei abunduntia cordis os loquitur, el lliesau- ms pccloris publicalur eloquio f . Ob hoc in verilatc qua siamus inChristo, cxpressuin 67 llis tibi litteiis animum meom suscipe;nec volo ainicitiam nostram tcmpore metiaris. Non enim ha;c, ut seculaii. est, qux spe s.cpius quam lide paritur; scd spiritalis iila, qua. Deo auctorc generatur, el arcana sp.iituum germanitate coaiescit. Quo Ot.ut non di.iturnilatis usu crescat ad amorem , neque documemi cxspect;!- tione pendi al ; sed. ut Rlia veriUtis dignum est, sta- tim Hrma etmagna noscatur;quia de plenoincipit orta por Chrisunn 5. Hac igiiur te caritate complexus itaveneror, ut mcmbnim Christi ; ita diligo, ut commune membrmn ini animu; muML.utn ....,_ -.w...K -- --. ........ - variisque men.is afflicUe pulsibus quasi murus ob- D meu.u. Quomodo enim uon una mens, qmftus ona n- j n dcs? Quomodo non unus animus, quibus unus Doas . "-»' Sed - forte idipsum culpre magis quain gratiec Ac per boc quomodo diversum peclus sit in afl judicelur qnod tardins jai oflicio caritatis, cieJas tione tolerandi, quibus corpus unum csi in compage ,, ,!,., iiiico iil agnovcriiD, scripsisse me. Neque vi- credendi ? Vere dico, et non mentior, dum anmu mi .EMle.ii.,7. bRom.«i,15. «Prov. xv.n, 19. <>MaUh.-6, ». «Psal.LX.,5. f Matth.su, U .Lucvi, 45. • Alias ^7 ,i 53. pars 2; qnx autem 15 erat, nunc (d) lla ms. Reg. eledit. Chifflet. Ante crat _V«,«« ;7. Scripta : 'J- ex ainte. rideor de te negligcnm mea serms mutu* (a) Edit. Chilll., Domino merito prtedicabili et ho- ie) gic n,s. Reg. et edit. Chifflet. Alii, ut... in.t>r- norawdo [ratri Pammachio, Paulinus. simus, (b) Ita ms. ft.-i.ius. Alii codices addunt episcopi, j reposuimus ex ms. Reg. et edit. Ch.m.t. sed fruslra. Vide Vit. cap. 5-2, n. I ., \ ■ V- {■■) Addidimus dein et tid ex ms. Reg. eJ ed.t. A'ias» "V""" cwiii. 809 EPISTOLA XIII. 310 molus cogito, roea quoque viscera sentio suspiri.s A ebangeli voce laudatus ; quod praMuIisset prandio tuis tiuci; et, ui veie socialia membra , vulneris tui dolore conligi. Quamquaui me non minus prudentiic et f.dei tu.c reputalio reliciat, quain alBcit cura incc- rons. Deuique aduubita.se me fateor.-utrutn mcesta pro meo atf.etu libi , an potius gratulanlia pro tua iide ve.ba prseberem. iSam ut evocationem ad Deu;:. saneUe sororis mea_\ ita devotionem pieialis in Chri- sto iuaj pariter audivi; i_to ctiam palrefamilias, p_r qunn scripsi, indicante prndentiani et sanctiiat_.n vei-.e in conjugem (Ptmlinam) caritatis luai ; quam nou vacuatu llelibus, ut iiia.viiiia pars morlaliiim, ne- que vano, nl spei nosii.c expertes sulent, pomparum iuanium honore comitatus es; sed remediis salulaii- Lus et vivis (a) operibus , hoc est, eleemosynis pio suo pauperis sepultiuam. . Negligens enim venlris; quia diiigens auima:, maluit corpore esurire quam spiritu ; ut nobis quoque esset exemplo, quo pneop- temus jejunare cibo carnis, ut saturitatem animre conferamus. Quarc bona religio sepuhurx. Bonx lac.ym_e caritatis, in quibus palcr Abraham niatreui repromissionis eduxit. Bonre lacrymx pietatis, quas Joseph justus impendit patri h . Bonoe et lacrym.c orationis, quibus el l>avid stralum suum per singulas noctes rigabat ' . Sed quid sanctorum mortalium piwdicem fletus? Flevit et Jesus amiciim i, banc etiam passionem de noslra infelicitate dignatns, ut mnrtuo (c)-infunderet lacrymas ; et quera resuscita- turus erat virtute divina, iiiflrniitale lugeret humana ; Rwntnc Hoi,;i/. _.-,.•-.. , .: * """" ™« tiituic utvma, nuirmiiaie tugerei nuraana ; secuuis, deuilo ordine nnmum caro fnnrri hi<_i . npr- •>,-.--.■ mIvpik _...< ia,„rai. _ , J«sta pci B hcct in illo l.lio lolam simul conditionem generis hu- DMivCilS. Dlls r.nniN pI (nrirn riH(4hc _.,_,._ .,_____.r...-.>.. ... ° Mlvens, piis lacrymis et Iargo caritatis roie perfusus (b) religiosius cxsequias honorasii. 4. Ilaque istius pietatis iu te opus ante laudabn; nam id quoque Deo placituni monstrat Scriptura di- vina, cuiu dicit : Fili produc herymas in mortuo * , et quasi dira pa$$us incipeplorare, el non despicias sepul- turam itlius ". Dcnique palriarcha. nostri hujus quo- que religionis exemplo sunt. Nam palerfidei roatrem Tocalionis nostne Surain suam flevit*>,non uliqiie diffideiitia recipiend-e, sed prrcgiess.e desiderio. Qnn- inodo enim resurrectioni difiideret fidei pater, el re- promissionis beala: primtis auditorV Idem tamen hu- manitalis meraor, non sprevit corporis curam prop- ter animoe securitaiera ; sed enito ad sepulcrum agro, mani misericors et raiserator Dominus deploraverit et Illis lacrymis (d) quibus peccata nostra fievit et laverit. 5. Idcirco et tuoe, frater, lacrymte sanclae ct pias, quia siinili afleclione manarunt, ct dignam casli cu- bilis llevere consortem, non dillidenfia resurreclionis, sed de.iderio carilatis. Mutier enim yrata "■ suscital viio gloiiam k cum tenelur, alquc ideo suscital et de- siderium cum pr;cmiltit.ir, .Verum illa, ut iiiit seni- per, ita el erit in perpeiuum corona viro suo ', et non extinguetur tucerna ejus'" -.exleiidit enim, ut scriptum est, brarhia sua ad opera utitia, os suum aperuil pru- dcnler s " , operala est viro suo bona; gloria et honore coronavit le, ut jucuitdaretur tecum in diebus novis- t .,,,_,,.., __...,.._,,.. .,,, ,,, ,,..,,,,,,,,,, LUI _CLU1U iii menus novis- morluam suam pretiosa sede composuit • ; doceus C simis; et ob hoc fletu (V. n. 10) magis digna quam Datiter rinid sihi isii » f .„,._, ;.,„.:. ,i„i . i ■> .. i •■ pariter quid sibi isti » (forle justij deberent hoiuines providere; cum is, qui ad Dei verbum de teita pa- tri« cognationis 63 exierat J, nihilque praicrca de peivagatis natio.ie diversa spatiis coinparaverat, om- flis tcrr.e advena, soluni taine;. agruni sepulcro, id est, liuii temporaiem, sed tctertiam posscssionem , nec tcnani avaiilia;, sed quiclis, emissel. Jacobqtio- quedilectam iliam et cxspectaiaui Rachel et tuumlo cclebri honoravil « , el tilulo (id est epilapliio); ut religiosum et prtesenli dolori solverel, et jiosteiis testaretur officiuui. Quamquam iiluni locum uiulo ino.li, uxorix prophetica nienie signaverit, providcns Legem ortu Evangelico sopiendara. Quo myslerio conjuv0 Paliiarchic, qna; plurinus locis in Ecclesia; iraagiiicm viiil; tamen ut rc iuctti ; et desideranda poiius pertinaciter quain lu- genda est. QQ Nam ipsa meritorum iilius reptilsiio, ut accrbiim imperat moerorem supersliti, quia juslus defunclus reiinquet poenileniiam ; ita et consolaiionem obeicm prajstat fldeli, qnia immortalitas in memoria jusii l . Neque tibi, sancte li ater, hinc acrior doloris .slinuilus ingeratur, quod primteva decessil; quoniam huic ipsi casui solatium prtebcl sermo divinus : Jus- tiisenun, inquil, »i morte praveniiis [uerit, in refrige- rio eril P. G. SeJne vcl inimatura libi ad obitum fuisse vi- dealur, eadem tibi Sapientia sequenlibus verbis pro- bat aiiiim quoque illam luisje : Senectus, inquit, ve- nerabitis est non ■ diulurna, neque numero nnnorum moriiiu-, et partn liliutn doloris enixa illic, ubi erat Virginis parlu Legi linis edendus : finis etenim Leijis Christut f . Sauclam ve.o et sanclilicatam spem per liuraandi euram nos Tobias docel, bujus specialiter muneiis prarogaliva jusiificatus a Iioinino, et ar- or, in Synagogai typum p, computata. Caui sunt eiiim, inquit, sensus (e) homi. VVt Anivfi ilii.i 1.1.1 ^,....» ..;/..._ _,..._. ._...■ -. • . „ mbus, et ivtas seneclutis viia iiiiinaciitata. Qur.re gra- lulemur justo cjus (/') acciiu et line maluro ; qu;c clsi adbuc flore annorum virebat, lan.en niorum san- clilalc canueral, ct teiaicin puelhc slipcndiis sencc- ttitis ornabat. Unde et tibi ipstu, qux acerbanl vulnus "ST-fc ll^iWXW 7-;«;f vEceIL„xv,,16. -Sap. tv, 2; Prov. xt.4. ™lW («) Sie edit. Clulflet. Oplime quidein. Vide not. 'JI (») Ms. Reg. cl edit. Bad. et Grav., relimosus (c) M,. Beg.. funderet. (d)Sic nis. Reg. ei edit. Chiffl. Antc erat iltis tu- trumtt \ieccata nostra fleverit et luverit. (e) Ila mss. et excusi codices. Sic Graecum iu ino- rem exlulit Pauliniis hominibns, in Grinco Maa>nc.i;. Vulgal:), l.uid.i.i , (f) S.c n. s. Rftt. c| .d. Uiilfl, Alii, acciiui et fiui. SH S. PAULINI NOLANI EPISCOPI 212 animi, eausse solutium majus aflerre possunt, quod A promissionum Dei, etdicere anim* laboranti : Quare tristis «s, elquare conturbasme ' ? numquid qui donnit tam sancUnu lemiiiam etsi non babes, habueris la- men. Commune enira tibi cum oronibus, amisisse mortalcm; paucis vero tecum meruisse optimani . quo minus miror illam in hocsecule non moralain, et ad Chrisuim eiiius accilam; Placitu enim erat-Dco anhm ejus; ct idcireo, ut scriplum est, properu% t eum de mediu miquitalis educere,ne intellecium uos trum maluia uoslra mutaret"; quia lotus hic mitnthf ut scriplum esl, in muligno jacet l> : ct cvlloqnia mala pierumque corrumpunl mores bonos c : et qui picern tangit, inquinalitut ab ea6; quo inCu quidam Sanclns mor;c mctuens, et de taido (a) line sollicitus, orat Deum ut nolum sibi ,0 facial fineiu suum, et oumerum (licruiii suurum * . et quoniam revelante Spiritu, qim pi-opliclabat , aguo.it prorogala sibi lempora, iuge- mil dicens : lleu me qvvd incolatnt meus prolongatus esl '. Causara vero gcmiius et liuaoris sui hanc essc teslalur, quotl habiiaret (b) cum tabernaatlis Cedar, id est, in tenebris istius mundi. Nam Cedar Hebrseo idem quod ore Komano vocatur Obsrutitas. 7. Denique ipse David in dnobus filif diverso me- ritfl sibi amissis mysteiium istius verltatis exerciiit ; qui filiuin dilectissimum, quem fleverat segrotatitcm, non flevit amissuin; certu9 infanlem ad paeis telerna- beata translatum s ; al vero idem Abessalon, 70 quem inimicum habueiat, mortuum lan.cntalus esi, quia divime justitise ut Propbela conscius, despe.a- vit impio reqoiem, et resurrectionis bonum scivit in- deliilum panicida:. Sed tamenidem, ut dixi, parvulo noft adjiciet ut resurgat i ? Aeeeptior est autem Dco grata laetitia, quans diuturna quasi querula tristitia. Nam hoc illo Davidico docemur exemplo, ut inanes lacryrcas non effundamus ; qu* utique superftuo mer- tuis donantur , nihil conlerentes reeeplo, el gravan- tes relictum. Ideo David vrvente fllio flevit , ftmcto grarulatus est : quia spirantis adhue comme&tum ( V. noi. 64) poterat preeibus et lacrymis impetrare : accito autem divinitus jam gratulari debobat, ut fe • cit, quia dubitandum non est meiius esse votis nostris Dei placilum. 9. Salva igilur fide, pietalis offica pendamus; et _ ^alva pietate, fidei gaudiapraeferamus. Esto, tempo- raliter fleat pielas, sed oporlet ut jugiter gaudeat fi- des. Desideremus nostros ut praemissos ; sed non de- speremus recipiendos. Deus enim noster vivorum ett, non mortuorum • ,• el in Christo mortuos dormire Apostolus dicit ', ut de somno iotelligas lemporalem esse mortem. Dormienli enim conscquens est exci- tari et surgere. Quod cum ita sit, geramu.% in carilate 71 noslrorum familiaris consuetudinis desiderium, sed a fide nostra solatium de fiducia resurretlionis habeamus. 10. His igitur, frater dilcctissime, et verborum et exemplorum coelestium autoritaUbus ut ad pietaiem lacrymarum usus es, ita eliam ad earura raodum utc- re. Scriptum est enim : Omni rei tetnpus *>; et tem- ueuuum pamciua:. ^t-u lainm lunn, ui uui, |»"«» ■"• ~— -t — - - ■ illi guo iPgroianli impenderatlacrymas, et regios cul- G pus plorandi fluxerit, gratuiandi modo te.npus esL tus aira vestc mutalus, cilicio, cinere, jejunio (c) ful tus, preccs ad Deum misrral. Postea vero quam Ulii morbum vii;e linis absolvit, quasi deliciente cnrarum malcria, liiiuc sibi Iugendi linem fecit , quein parvu- lus vivemli acceperat. Ilaque ut filius corporc, et pa- ter luctu soliiins ebl; simulque trislia pectora et veslimenta deponens, et cibum sumsit, cl culiiim rc- sumsit, etsqualklum pulvere caput deduxit unguento ; jCiscilantibusqiie ptieris sub, quos obstupeft-cerat lam inusilutus patrLe ordo pielalis, ut qui anle orbi- intem luxcrat, gauderet orbatus, respondit : Ego ad dlum ibu, ilte veio ad me non reverletnr ''. 8. Salis, -ii opiuor, docnit Kcx Propheta , quam post iiosinn sollicitudinem debeamus iiidiiPie, vide- Quia Doininas prope est, et Scriptura divina, quae pro- ducere nos lacrymas quasi evaporando dolore per- mittit, terminos (d) quoque designalo pi-*scribil lem- pore, cum dicit, amaritudinem ( V. noL 33) luctus uno fcrendam isti in noniine ejus, sicut discipuli ab ipsio bene> tlictos acceperant dividendos , per iiinumera panpe- rum ora (A) demensus es ; et manducaverunt , et saturali sunl : et quod abundavit de panibus, tule- runt omnes, unusqntsque sportas suas plenas f. Sed tu omnem redundantiam Jragmentorum siiiritulitirn coljegisti, de duodecim cophinis apostolicam Udem, de septcm sportis gratiam spintalem; non rninus mirahiliter operanle in tuis panibus Christo, qui iti luo isto convivio paneai tuum carnaiem in coelesies cibos transtulit, et in ieiernam tibi saturiutem para vit. Heeuinbens enim jure cum patribus (/) Abrahani, tsaac, et Jacob, convivio Christi, veste ppjeditus nuptiali s, quia tecnm istic in pauperibus suis Chri- L stus recnmbit, et habel in te Fitius haminis ubi recli- net caput suurn h. i5. Juvat eliam nunc in spectaculo et prxdicatioiws tauii operis immorari. ISpu enim boiuinis, sed diviua per homineni ouer.i iaudamus. Quam tetum Deo et sanctis angelis eius de iiae tua , ut dici solet , pera (V. nol. 38) spectaculum ( V. not. 37) sacer editor ex- hitebas ' ! uuanto ipsum Apostoium attollebas14 ga«- dio. cum totaui ejus basiiicam densis iriopnm cojtiim.s stipavisses , vel qua sub alto stii culminis mcdiis ampla laquearlbas longum patet, et Aposlolico emi- iins solio (V. not. 59) coruscans, ingredientium lu- miiia stringit, et corda l*iifi;:ar : vel qua sub eadem niole teclorum gemiuis utrimque porticihus latfirsi » IT Cor. vn, 10 t. j ,>,r. i, 24 ; Psal. xlih, 20 ; Col. m, 4. °ffCor. ir. T. " Matth. xiv 19- Jbjjan vi 11 « Matth.xiv 19; ; Marc . vi, 59 Luc. ix li;Johan vi, 10. • Matth. xv, 37; Marc. vm, 8. ■ Mattn. xxn' *2: Mattli. viii, II. L Matlli. vni, 20. ■ I Cor. iv, 9. ' (a; txpuucto verho est juxta ms. Reg. ei edit. Clitlll. iubjie.ctiiiiui alteraia epislolse partem qua; in yulgatis et mss. qujhusdam codicihus ad Aie*tliiwu in=cril>ebatuj- uno ei-deiuqiie tenore epist. 53. Vide Dissert. 1, n. 13. (b) Sic ms. Vien. et edit. Chiffl. Alii codiees ad- dunt aninue, parum ad rem. {cj Hanc vocem addidimus ex ms. Reg. ei edit, Chifflet. (d) Ua ross. Rcg. et Vien. el edit. Chiffl. AJias , lloma. (e) Sic ms. Vien. et ed. ChiuX Alii. sUpem. (f) Iia ms. Vicn. et ed. Chiffl. et Sacchin. A'ia<3 Ont imltiMttineiiu D (g) Sic mss. heg. et Vien. cum edit. Chifflef. Atias, nulatn. (h) Ita mss. Vatie. Vien. et edii. Chi/TJef. et Rqsv. Al ms. Reg. cum editis quatuor, reiiiv.am. Esli|iie regiu, seu regina, prcecipua Vaiicana>, basiliae ooria, Vidc iiot. 54. («) Sic ross. Keg. et Vicm. cum tribus edUis. ms. Vatic. el edil. Rosv., ceruiea. (j) Ita ms. Vien. el edit. Chiffl. Ed. Giiji,, subei- tivu. Alii codices, subcitiva, (k) Sic mss. et editi codices, prseter Rosv. in quo, dtmensus es. (L) Haiic pr-.epositionem addidirous ex nis. Vicu. et edit. Chifllel. S15 £. PAULINI NOLANI EPISCOPI 216 diffundit ; quave prxlento nilens alrio ( V. not. 40), A dictiontim addebantur prxmiis vestris. Vobis enira ad fusa veslibulo est ; ubi cantharum minislra manibus et oribus (V. nol. 41} noslris fluenta ructantem, fastigatus solido sere tbolus ornat et inumbrat, non sine mystica speeie quatuor columnis (V. not. 42) saiienles aquas ambiens. Decet enim ingressum ec- c.Iesix taiis ornatus, nt qnod intus niyslerio salutari geritur, speclabili pro foribus opere signetur. Nam et nostri corporis templum quadrijugo stabilimento una Evangelii lides suslinet ; et cum ex eo gralia, qua renascimur, fluat ; el in eoChristus, quo vivimus, reveletur ; profeclo nobis in quatuor vilx eoiumnas (a) ille aquie salienlis in ritam mlernam fons a nasci- tur ; nosque ab inlerno rigat, el fervet in nobis t si tamcn (b) possimus dicere, vd sentire merearaur ha- justitiam ilepulabalur conclamrttio il!a et compreca- tio pauperum , qua per vestra mtinera benedkeba- tur Deo. Facili enim via ad aureni Dei voces inopum diriguiitur, quia oratio (e) pauperis, sicul scriptum est, mibes pemlral h. 43. Poleras Roma ([) inlenlalas tibi illas in Apoca- lypsi minas non limere , si talia semper ederent mu- nera senatorcs tui. Vere tnnc libi nobilis csset illa nobiiitas quam sacrati patres, Abraham, Isaac et Jacob, paternis ssnibusexciperent" ; quam prophetx, apostoli, martires, id est coeii senatus agnosceret ; quam post togam nulla immundi sanguinis sanie fu- neslatara, regaii promissx lucis stola Cbristus indu- eret >, et in libro albo, hoc est libro vitx J perennis, bere nos cor ardeusin via>>, quod Cbristo nobiscum g yg adscriberet. Vere illoe divilix divites forent, 74 (c) inanibulante Uammalur. i 4, Quam lxtum ergo tunc Deo, et angclis pacis et cunctis Sanctorum spiritibus spectaculum prx- buisii « ! priuiode Apostoliveneratione.cuius Cdem ac memoriamtam multiplicata opuIenti;c devotione ce- lebrasti; sacras primum hostias, et15 casta libamina cum acceptissima ipsius commcuiorationc Dco defe- rens , deinde munificentia consequenli teipsum in corde muudo et spiritu humiliato acceptissimum sa- crificium oflerens Christo d ; in cujus labernaculis -crx (d) jubilalionis bostias immolasti e , reficiens et pascens eos, quibenedictionenunierosa laudishostiam sacrilicarent Deo (. Quam bono tunc Urbs nostra tu- mullu fremebat, cum lu misericordix visccra reli- quibus non draconis antiqui cruenta sxvitia, sed Dei Salvatoris immensa bonitas pascerelur, si quod be- stiis aut gladiatoribus, et comparandis male profliga- lnr et alendis, id p»oprix donarelur saluti, cariusque nobis esset vivere ifoam perire. Sed et avariiia et li- befalitate perveisa Deo pro nobis egcntes , zabuto contra nos prodigi sumus. Damnum in lucro , et in damno Iucrui-.i dueimus : viumque nostram nec egenter redimere curamus, qui pro vitamorlememi- r.ius suintuose. Beata csset noslra conditio, si xque Dco, ut hominibus, vel displicere limeremus, vel cu- raremus p!arere : si tantuiu prxcepta ChVisti, quan- ttim popuii sibila vereremur; et, si (g) tanto laus qux ex Deo est, quantum iste de vulgo plausus eme- ciendis et operiendis pauperibus eflundcns , pallida G retur esurientium corpora reformares, aridas sitientium faucesrigares, trcmula algentium membra vestires, et oinniuui consona in Dei benediclionem ora resc- rares ! Sed cgena corpora fovens, rcdeuntibus in mc- liorem tui partem operibus tuis , retributione divina tuum poiitis spiriltiin saginasli ; et benediclx conju- gis animara refecisli ; in illam transfundetitc Christi manu, qttx lua pauperibus erogabanlur, cum in iclu oeuli perinutata in coelestes cibos carnalis esca trans- irct. Et quaiiium pecunix gravi dcxlera, geminalis excipientium palmis , hilaris daior rt infatigabilis distributor infuderas ; tanlum illico angclis intervo- lantibus grcmio Domini gaudentis iiivectum , in tri- cesimos ' tibi fructus ac reditus numerandum repo- nebaturfi. Neqi.e divitix tanlum, sedelgraiix bene- 40. Beatus , qui non adisti in tale consilium ; nec in cathedra pesiilentix v , sed in apostoli sede, et m Ecclcsi;ecoelu, id est, Chrisli theatro, non seditiosis, sdl bcneilicentibus cuneis, Deo ip=o spectatore, lau- djris , Ecclesix munerarius ; lion (/«) terrenx , nec inanis glorix, sed xternxlaudis ambitor. Non giadia- tores nec bclluas eiiii>, sed quibus veros gladiatores, Iioc eat , harum tenebrarum principes perimas, (•') agis, et quibus veras bestias, hoc est, omnem zabuli virtutem superes , et presso iinpuue vesligio concul- ces leonem ct draconem '. Bealus es, in qno bene- dicilur nomcn Domini, et qui habes scmen in Sion, et domesticos in Hierusalem, qui te vicissira in taber- nacula xterna susuipiani "'. Nmi enim limebis iliius diviiis Iocuin, qui in tartaro, hoccst in inferuo in- a Johan. iv, 14. b Ltu bM.uiIj. xni, S. ''Eccli. xxv, '2i (a) Mss. Reg. Vien. ei e.lit. Clufflet., Ulue. (b) Sic ins. Vicn. cum cdit. Chiffl. Alii, possimus. («1 1'.;i mss. Reg. et Vien. et etlit. Ghiffi. Anteerat ambvlante inflammntur. (d) lia in Psalteriis veteri el Itoni. et apud s. Au- gustinum in commentario super psalmqs. Apud LNX i:l in Vulgala, vocijerationis. (e) \,\\ et Vulgata oralio lutmiliantis se. (/') Sic ms. Vien. efdit. Chiffl, el Grin. in marg. Alii c< dices, inlentas. Sic cl S. Hi«ronymus Romam alloquens lib. !i contra Jovhiianun», in line : Male- dictionem . inquil . ipiam libi Salvator in Apocaiijpsi xxiv T>' ' I Cor. iv, !>. ''• Psal. i , 1!'. ' P^;d. xxvi, 6. ' Psal. xlix, U. M.'i Malth. xvu, -2. i Apoc xn, 12. ■ Psal.i, t. ' Psal. v , 13. °> Luc.xvi,!). lj comminntv.s est, potrx effugere per pcenitentiam , ha- bcns exemplum Sinivilarum. Chiffi.etius S. J. (n) lla "i-s. Vicil. etlleg. In aliis codicibus, J"an/i .... ghttnli. (h) Sic iiis. Vien. <•! cdil. Cbiffl. Antfi erat aren«'. (t) Proclive fuit emendare cuni Sacchino, atis ; naui et supra divit . n. 15. quod besilis attt qladiato' i ;/>«.< et comyarandis male profiigatnr , et alendis. Porro i(uo(! S, Paulinus hic ait lir.iesia' munerarius, ctc.,simili modo aS. Hieronymo Pammachius episl. 26, v; ■th"--iirins pauperum el egeniinm candidatus »p- pelfatur. Videdcscnptionem persimilcm. S.vcchin. 517 EPISTOLA XIII. 213 feriore, et extertoribus tencbris merito igne circum- A. esl h ; quia spiritu Dei dives es, et tuo paupcr. fr.lrs enira divites cum patiperibus suis diligit Deus, et sa- ttaius, ve! extremo eontemti inhac vita patiperis di- gito rogabat aspergi ; ctii pater Aliraham jure re- sptm<&l:Memento, fdi, quia reccpisti bona in vita tua, et ya) Fleazarus mula : nunc vero hic consolatur , tu cruciarii ". 17. Ob hqc illi, cen-.eo, diviteshanc vel poenarum vel deliciarum viei^siludinem perhorrescant, qui istic sibi tantum et vitiis affluentes, atit opibus abstrusis iiieubaut nec partem posuere pauperibus ; aut male piodigi egent merilo. et" sclerna egestate pleelendi ; qui tam viles sibi fuerint caritale luxuriaj, ut iis pretiosior fuisse arguatur unius diei niensa , quain totiussui temporis 76 vua» Hic ergo non communi- eabunt in xteriium ccelestia bona pauperura, quorum cris iitleris celebrat, paginarumque pereniiiinn au- toritate siobiiit.it. 19. iloc enim ipsum considerare le volo , eorum divitum, quorum vei criniinavel supplicia in Scrip- turts signala stint, nomina signiticata non esse, quia siue dubio indigni erant ut sermonc divino nomina- rentur, quos aut vitae oblitleravil impietas, aut ava- ritia delevil. Ideo pnedixerat Dontinus in Propheta 77 d9 ipsis : Nec mcmor ero nominum illormn per labia mea ', hoc est per immortalium duo teslamenta verboruni, qu:e orisdivitii labia bene dicuntur ; quia et cohserenl sibi , et uno Dei vcrbo aperiuntur , et per ipsa nos Deus oscututui ab oscuiis uris tui i . istic paupcres bona terrena nescierint. Et horuni gra- jj H;»c ergo Iahia pollui noluit nominihus impiorum vius lingua torrebitur , qui dehilitates modo paupe- rum vel horrent vel irrident, fastidiusi letaliter et faceti nocenter: qui prtetereuot, et cauibus lambenda dimittunt ulcera proximorum ; quia omnis natura homini homo proximus. Nosine, quaeso te, isti verius dicendi canes, qui ne canes quidem in eurandrs atque mufcendis hominihus imitati sunt, et de micis salleiu a inensa sua cadentibus (b) salurari cupienles fratres, hoc est, natura matre germanos , non solmn obsera- tis foribus exeludi , sed eluru sxvis verheribus ex- pelii jubent ? Inde credo illura in Evangelio divitem tartari, cum lolus50, ut clamat, miser cruciaretur iu illa ignei gurgitis flamma, solius tanien lingusc rcfri- gerium postulasse * ; qua sine dubio ideo veuemeu- divina justitia ; et idcirco neqtte illius divitis nomen exstat, cujus vaoitas et avaritia signatur; cui con- surata jam vita de vitse apparatibus cogitanti dictum est, Stulte, hac nocte (c) expostulatur anima tua, quce parasti cujus erunt k ? Neque hnjus c tartaro divitis nomen insigne est , quod non casu prsetermissum edito pauperis nomine intelligimus '. Illius quoquo diviris, qui gloriatus 2a in lege completa, conditio- nem adipiscenda; perleetinnis divitiarum suarum amore aversatus esl, CECcitatein legimus, vocabulum non habemus. Eral enim, inquit, habcns multas pos- sessiones m : et idcirco secuta est illa sententia, quae regnum coelorum orani diviti pene clauserat , nisi Deus», ut sohis boaus, omnipotentia; susc excepisset tius ciemaiiaiur, quia in Eleazarum ante janttam G hoc donum, ut divites pauperurh voluntate ditaret. suam stratum , et canmus reiiettiro , s.tpius superbo avarus ore peccaverat, Ob hoc et alibi pramonemur ponere ori nostro cuslodiam <•, docente Sapientia per Solomonem Sl : Quiai» manu linguce vila el mors d. Et alibi : Yerbis luis, inquit, justifiaibeik, aul verbis tuis coudcmnaberis •. 18. Tibi igitur, fratcr in Christo unanime, cui sub hac pu>na melus , ct curn illa sede communitas ; cujus os bcnedictione plenum est, cujus divitia; ubera pauperuru sunt , cujus domus hospitium Christi est, qui non jaceie mcndicum ante januam tuam epulan- te te sustines « ; sed contra tectis tuis Lctus induois aut tecum epulaturum, aut etiam jejunante te satu- raudimi ; tibi felix a peccati^ ege^las , et beatse in Hi ergo divites invisi Deo, et oblitterati roemoriae, qui (d) aeternis caduca praverterint (id est praelule- rint. V. carm. 31, vers. 344), quique maluerint terr& quam Deo credere , escam tineis et pnedam furibus congfsreates, et , ut scriptuin est » , cui thesaurisant ignorantes , quia nolunt intelligere cui debeant the- sauros suos, digni qui ncsciant quo successore dimit- tant, quia nesciunt quo largitore possideant. Quid enim habes, o horuo, quod non acceperis ? et quia ac- cepisii *'', quid aloriaris quusi non acceperis °, et dc suis Deo donis superbis ? Talium, mi frater, dlvitum nomina in Evangelio non scribuntur, quia nec in !i- bro vitas habentur p. 20. Denique, ut scias non divitias , scU homincs virlutibus opes stm!. Tu et inter illos pauperes jure D pro earura usibus esse culpabiies vel acceptos Deo, numeraheris ", quoram est regnum cneiorum s ; et lege sanctos patres , Abraham, Lot el Job de opibus mter illos divites , quorum possessio civilas Drma suis amicos Deo factos - (a) Sic legitur in mss. et exeusis codicibus. Ila et apud Crcg. Naz. orat. 20 de Machab., Prudentium Cathemerin. hymo. 10, vers. 154. Eleazar iu mss, codicibus Icgiadmonet Nie. Heinsius in notis ; et sic legit Paulinus noster earni. 32 de obilu Celsi , vers. 582. In Graeo tamen lextu legimus Ai;'«oo,- et iii Vutgat^ et ms. Valic. Lazams. (b) Ita ms. Vien. et edit. Chiffl. Alii codices , sa- tiari. (c) Ita mss. Yien. et Beg. curn edit. Cliiffi. Alii, exposlulabitur. (d) Sic ex carm. 6, vers. 2!, et 23, vers. 303, emendavimus, refraganlibus tamen omuibus eodici- bus, in quibus itisllo sensu, ul mihi vidctur, terrcnit. 219 S. PAULINI NOLANI EPISCOPI 220 tariareus contemlor Eleazari dives prsctennissus est, A ceternam possidebil h. Hujus mentis perfectio , vel illum ab Arimathia Joseph » divilem nominari vide- mus. Beatus euimest, quia-' specialiter inleltexit su- per egenum et pauperem h , pio Christi corpus obse- quio (V. ep. 20, n. 2) muneratus c , nec judiceui pro injuria dommici coi poris inlerpcllare veritus, et pio sumtu pretiosi velaminis et sepulcri novi dives in 78 Domini sepultura. His le pagina sancla no- minibus adscrihet, el in taliuin 26 divitum sorte nume- raberis , quorum opes aequas et aninio. Non enim sibi habentes habeliant , sed nemo quidquam dicebat suum, el humani nihtl a se aiienuna pulabani : ut illa quomlam princeps fidei mullitado, cui unum cor , et animauna, etomnia communia erant*. Et vide ratio- nem ; facile judicabis parricidali crimine conteinni islius perfectionis mens, jam ab origine seculi juslum Lot ab illo (f) Penlapofitano incendib iiberavit > , meruitque (g) pro hospilali domo lotam in domum urbem munore Dei sorlilus accipere ; quia ille, qui in incesta et impia civitale solus et pius fuerat , et .pudicus , ipsam superans M sanolilate pietateni (V. nol.45), non dubitavit, quantum in ipso fuit, 79 Pu" dicilia tiliarum redimere hospitum castitatem. Job vero, ilie Domini igne examinatum argenlum , sed semper oculuin caecorum, et pedem clattdorum fuisse testatur i, horumque opcrum in ipso tentationis sae cerlaraine mercedem reposcil , et recipit. Spoliatur opihtts patrimonii , non animi ; seil invulnerabilis corde , (h) ne labiis quidem peecat k , nudatus ambi- pairperes nostro arbitrio, quos nullo videmus a no- B lione substantiae , sed armatus vijtute patieutiae : bis Dei opere discretos. Quomodo enim (a) exdudi- mns a noslris modicis habilatioiubus, quos Deus una nobiscum istios inundi (6) concliisitdomo ? Quoraodo (c) dedignaninr icrrense possessionis nsu facere par- r.ieipes, quos el ((/) inviti divins: originis unilate co:i- sortes habemus ? Hoc tenens Abraham , amicus Deo f.ictus est : hoc observans Lot , evasit a Sodomi» * : hoc sectalus Job, de zabulo triumphavit. 21. Aperiamus et nos domicilia nostra fratribus ; vel timentes periculum supradiclorum exemplo pa- tnim, ne forle quasi hominem excltidenles , et an- gelum repellamus , vel sptrantes inereri el angelos bospiles , dum omnis advenrc transilum promla htt- manitate suscipimus. Pater enim Abraham dum orbatusprole", non cordis lnmine, filios menlis suoe, hoc est , justitiae opera complectitur , clanians : Nu- dus e.xivi de utero malris meai , nudns oporlet in ter- ram rcverlar l. Nihil intuiimus in hunc mundum, verum nequer"' auferre possumus m. Sedquia spiritales opes non amisenil , temporales quoque divitias pro paltentice liiumpho recepit ; et dilalus est (i) duplo, quia probatus et purgatus eral septuplo ". Labores eniin , ut scriptum esl ° , (j) frucluum (V. not. 4-1) suorum manducaverat , io operibus piis claborando, el idcireo fructus laborum snorum manducavit , in hoc ettatn seculo preemia operum recipiendo. 22. Cum his divitibus tibi sors e.sl, quia31 eumdem Detim divitiarum itiarunt causam esse meministi, peregriuos suscepit, excepit et Dominum cutn ange- G liber avarilis , quia servus justitias. Iniquo mam- lis Chrislum ; et in hospitali tabernaculo illum, quem in Evangelin coram (e) in semetipso Salvator exhi- bet, diem vidit'. Sodomttas hospilum datmiavil in- juria, et Lot eo potissinmin liherari meruit affecttt, quod hospites pnetullt Sliabus b. Non ille iffipius. sed perfccle pius ; nnn cnim ffiias viles hahebat, qui inde morceilein meruit, quod pieiaii doniestic;? prre- lulerit jusiitiam caritatis, lioo esl, timorem Dei ; cu- jus otique pracepto et spiritu recipiendis bospitibus scrviebat : ac perinde jain tunc perfeetuin ftdei mens illa coinplevit. quo dioittir nobis : Omnis qni rctiquent frntres , etsorores, ant matrem , aut plios, vel fitias, propler nomen meum, cenluptum " accipiel, el ritnm mona juste ntcris ; nec captivus , sed vere Dominus es peciinis tu«, quia possideris a Chiisto, cui capti- va est ipsn captivitas p. Gloriare igitur in Domino, quia non curo et sanguis libi 't , sed ipse , qui luinen cst verum et sapienlia Dei Christus r , prudentiam hiijiis providentise revelaoit , qua inlelligis in oumi egeno et paupere Christum cibari , potari , contegi, visilari 3, secundum illos palres.quosob hoc meritum, quod supra dielum est. in die mula liberavit Dominus ' . 23. Ipse te Domimi conservet., elvivificet, ctbea- lum (ncinl. «I (erc.l opcm imiit tibi supra lectum dolo- ris u tui, convertat ptanctum pium in gaudiuni sanclum libl. Conscind.it siceum irisiiii'r, urbs. Ilem penlttpoUm Natal, 8 S. i e- (g) Sic mss. codices lieg.. Vien. ei edjti 4. Ai ms. Vat. cum edit. Griit. et Rosv. , per liospitale.m domnm. (h) Ms. Vien., »er l<>bi:s peccal. Abesl etiam tpuaetr. a ms. Regio. (>) Ms. Keg. cum editis Bad. , Grav. el Grin., ttim. m Ita Psalteria vetus ei Rum. S. AugusniiUfi m psaimos, et libri Lalini veteres. LXX, patmarum; Vnlgaia, mantim. Hic Paulinus dicit fivctman, ex ambigua voce Grajca -i'^ mpvSn ' x»pnoi eoitn di- eiinlur cl (niclur, el pntnur seu iiMmus ex Hicrouymo in epist. 141. Vide uot. ii. *" epistola xm. m teliiiam^saiuteris sui »: confirmante spiritu princi- A habent, diceates . 0m»r« fran«ftM at tempus no- pali h , Grmet in orationibus el cleemosynis , ui ar- cum aereum, brachia tua « : perficiat pedes tuos tam- quam eervi, ut et ad fugiendum zabulum, etadcon- sequeudum Chrislum velox sis ; et fixis M gemino utriusque Teslamenti ungue vestigiis, in via Domini firmiler sislas d , ereplis manu Domini pcdibus luis a lapsu, et ocu.lis a iletu e ; ut cum benedicta con- iuge lua in «elermim placeas gO Domina in regione vivorum. Fiel enim libi seeunduro fidem luam , quia fidelis Dominus in verbis suis t . memor crit in seler- num Imjus sacrificii tui , et hotocaiMitm luum pingue /ict - ; teque ipsuni vivam sibi bosiiam in odorem suawlatis accipiel remuiierator vesiri fenoris in illa die, qua locupletior creditoribus debitor suum cuique slrwn, et non est reversio pnis nosrri, qnonium consi- gnatus est ■ , et tiemo revertelw (V. not. 45). Qui- excsecati ne.quitia- el infidelitatis su;c tenebris non possunt dicere : Credo videre bona Domini in (b) tu- mine rivetttium l. Nos vero lam egenis remediis nou indigemus , quibus ipsa Veritas Dei Verbum Deus resiirrectionem carnis in vitam reternam, el spopon- dit docens, et probavit gj resnrgens. Ipse enim Dei Filius, per quem omnia, et sine quo nihil, ipse tesla- tus e. Quod ne verbo solum assereret , sanxit excmplo ; smimque ipsum , in quo omnis suseeplio , hominem resuscita- . - -rww«. , ... .jui. winiiin .-««.■.«_cuiii», muuiiiiimii irsuMiii.;;- deposmm. mult.pLicata reddet » usura. Nec longe B „m a morluis . oslendit- discipulis , in semelipso retribuendi dies , albentibus jam propmqua messe r^gionibus h. 24. Interim recipiendas opes («) fesliva tibi medi- l/.lione promittens, multo uberins animum tutim ven- turi tide, quam meo vel cujusquam 84 sermone sola- heris. Non enim modira animis credentium voluplas est, promissa ftdelibus bona dulci eoghatione prtcsu- niere , et in paradi60 jam animis deauibulare. Si agricolamjuvat spem messis in segete mirari , dnm a messc frucium laboris exspectat ; faciliusque fert morara temporum avarilia votorum, si pascat ocuios. tlujii sperat eveutus : quanto majorem nos capere possumus voluplatem, lieet peccatores, aUamen fidt les servuli ; quihus sparsi seininis non apud dubiau tidem carnis assignans, cum dicii Thomte : Infer di- gitum luum Imc, et vide manus meas ; et infer muuum luam huc , et mille in lalus meum , et noli esse incre- dulus , sed fidelis l , quiu spiritus curnem et ossa non luUict, skul me luibentem videtis'". 26. Haec igitur testimonia, hsec documenta, hane lucem fidei habenles, qua occasione poterimus de resurrectione dubilare , quam el de Verbo Dei audi- vimua , et Apostolorum oculis vidinms, manibusqiie palpavimus n? quique ila per Christum Deo (d) vincli et Lasili sumtis, ut Dei arrhabonem teneamus iu terra nostra Spiritum sanctum, quem dedit nobis n; et noslri pignus habeamus iu Deo carnem Ciirisli, t quia intervallum istud imuiensum, quo a divhiis ... ' * , _•-•■» ~~ >i.».i«Pi»»w q„|j miervauum istud imuiensum, quo a diviuis ter.*!idem,se-iapud incommutabiLem Dei veritatem C luortalia disparaillul. medio et inter utraque com- ratio mandata est, qui boc speramus quod Veritas ipsa pr.xitiuii 5. 2o. Non entm ab homanisopinionibns, neca fabn- iosis puetarum soniniis , aut philosophorum phan- tasnwiis post hominem futura oolligimus , sed ab ipso foute veritaiis haurimus Cdem reruiu. Quis autem puluit divina magis , quam Heus ipse ope- rum et statutorum suorum eonscius, nosse? Non traduces in corpoia aliena aiumas , ut sinl nion- slia post hominem : neque omnmo sine corpore permansnras , aut in corpore nientienmr occidius. Biandiantur sibi mendaeiispoetarum, qui nonbabeiit veritatis prophetas. Csecentur opinioniuus erraticis philosophorum, qui non Illuminantur testimoniis apo- muni inlervenlu suo, velul quodam, ut Sic dixerira, ponle, continuat; ut ejus traaiiie ierrena ccelestilms conseranlur, cum hoc corruptibile nostnnn incnr- rupiio- supenia perfuderit, el morlale nosiruiu, ut seriplum est, immortalitas hauserit , morteiuque de- viciam victrix in Chrislo et a Christo nobis vila sor- hnerit v. Quod ut assequamur, non de veritatc tanti honi, sed de nostri captu meriti dubitare possumus. Sed agamus qtne Christus jussit, ut adipiscamur qUte Chrislus spopondit. Veritas illius nobis adest, illi fides nostia non dcsit. Omnibus vita, omnibus via, omnilius janua est i. Nemini claudit sii» regna , quibus et vim permiltil inferri r. 27. Perge quo curris, ut apprehendas in quo ap- stolorum : et se desperauone solentur. qui spem non u prehensus es : enitere perangustara viam. ut perw- » Psal. xxix, i2. 15. e Psal. xix, 4. xx , 27. m Luc. xxiv, 59. Il, 12. b Psal. l , 14. Johan. iv, 55. « Psa!. xvii , 55. J Eccli. v, 12. * Psal. cxiv, 8. <* Psa!. cxuv, ' SaP._I'j,s- J^Psal. xxyi, 15. t Julian. xi, 25, 2G. t Johan. Matlli. " I Johan. i,l. » 1! Coi . i, 22. p I Cor. xv, 54. q Johan. xiv, 6 (a) Sic euiemUvimus ex mss. Reg. et Vien. c. edit. Chiffl. eaque lcclio restitnta coiinrmai.ur ex !oco prorsus simili episl. a.J Marceliam, n. 8, nbi le- gilur : lidiicinliter futurorum bonontm tibi perpetuam jelicilatem festiva medtiatioue protmUas , juxta omnes codices. Hic crat antea iu editis. festina, (6) Paulinus videlur legisse ev «0y>. pro eo quuil sun-' habemus ey -/>). I.atjn. (<) Hanc VOcemex. ms.^Vifn. ot.;dii.('.liill!. addWi- mus, quae tmn in lexiuGr.eco, tum in Vulgata babe- tur. et quam desiderant ea qiw sequuniur. (d) lta ms. Rog. cum ediL Chiffl. Sicquoaue legn Flonis Lugdunensis in Catena Patrum Grsecorum et Uitinoruro, Ub. xi ex Pauiino Nolano, sub titulo, ej. Epistota ad Pammachium, in ilhid Epislo!» ad Ephts sios, cip. i, vcrs. 31 ct ii, Signuti estis, etc. Aliiis futic.li. J23 a PAULINl NOLANI EPISCOPl 2S4 nias in araplam possessioucm nereditatis .•eterux n. A proprio nisu pervenens. Nam inlirmilaics 83 ,lirc Habes jaui in Christo uiagnum tui pignus, et ambilio- "non sunt ad moi tein, sed pro claritate Dei 6, ut et suin suflragium, conjugein, quaa libi lanlum graltLC virtuti tua-. perfeciionem, et iniirmitaii noslrae virm- in caelestibus parat, quantuni tti illi a (a) terris opu- lentia: suggeris; non illam, ul dixi, (b) luctibus cassis honorans, sed vivis inunenbus accumulaus, quibus illa nuncgaudel; jamque illi iiujus operis lui usus in l'ru< iu g2 esl, cujus adbuc liin munus in seniine. 23. Jam bonoralur tnis illa uieritis, jani pascitur tuis panibus, ei aflluit tuis opibus, in vestitu deau- laia (c) circumamicta varietaleb, prelioso lumine; non eget alienae manus digito-refrigerari, propriis ipsa digilorum suorum roribus, id est, dexterae luae ope- ribus, infusa. Non aeque ampla dote nuuenleui l»cu- pletaveras, ut nunc dititicas quiescentem. Quantam tein coufeianl. De te eniin ne perturbemur, inulta nos jam a patriarchis Sanctorum Domini exempla confirmant. 2. Sicul ipsi patres lidei, praeter ahos vitic suac labores in illa etiam sencclute prophetica, qua inlc- rius luniinati, jam mundi ' oeternitatem et omninm seculorum seriem (l ut exaltarctur, Bevit utgauderet'. Quid ipse San- ctus sanctnrum? nonne tunc vicit cmn judicaretur; enim tunc pailem tuoruui muneruni cej.it, cura eo B elcadendo per morlem resuvrexit in gloriara? Quae soln, quod poteral induere, irueretur; nunc quan- tumcumque conluleris, totuin simul, omnium sen- suiim voluplate dives, animo possidebit. Beata, cui tam numerosa apudChristum suflragia sunt; el cujus caput tam multiplex ambii illustrium eorona genmia- riiin, nec alienis intexta floribus, sed doniesticis COrusca luminibus. Yere illa pretiosa Doniiun auima, qii:c dc tribus prctium margaritis capit. Est cnim conjux " , qui nos iu lui doloris lectulo visi- tavit » ; ut exsurgentes in tua sanitale, caneremus Iiymnum Douiino nostro, quoniain eripuisset octilos hostros a lacrumis ' ; differens te coronae tuae, sed rescrvans adjulorio noslro, ut te inlentis oralionibus tuis onera noslra relcvante, et ilinera (() prxviante, Tcviores cunamut in adorem unguentorum Domini : queni nobi* in ttta sanctitatc fragrantem, elsi 11011 fortibus passionis infirmitatuni, infinnis incitamenla virlutum sunt. Inlirrnalur etenim validus, ut confor- tetur infirmus, et imilatione robusli discat superare congressus. Et ideo el justus casiigalur, ut emende- tur injustus. 5. Quare duplicem ulilitatem opcratur Sancionm carnalis inlirmitas; ut et ipsorum spiritalis virtus cxerceatur; ct qui prosperatur in via sua i, ct vnilius inofiensx sanilatis insultans, dicit : Peccavi, et qnid accidit mihi k? non audeat siid de corporea felicitaU blandiri : et forsilan raetd diviux potestatis adstrictus, ad jusliliam corrigalur, dum ultricem Domini cccleslU mauuui impiis actibus jure expavescit, quam videa! et justis severam. Nam si vos vix cilra verbera casti- C gationis evadilis, nns iniqui et peccatores ubi parebi- iiius '? Credimus autcm, quia ideo proximis I1L1 tcmporibus graviora solito corporaliuin tribiilationum tela perpcssus es, pridem febriura ardore, nunc capi- tis humore vexalus, ut in illa requic Doinini beatns possis dicere : Tr«»isi'riiw Psal. lxv, 12. * Alias 18; qnx auiem 14 erat, nunc 27. Scripta aniui 398, post Pascha. (a) Sic mss. Ucg. el Vien. cum edit. Chiffl. Anie erat n terrenis. (b) liamss. Reg. et Vien.ciuu edil.Cuiffl. etSchot. m marg. Alii, ln.ribus. ((') Edit. liosv., tncumacla. (d\ Mss. Ke£. el Vien., Enstochia. (e) Editi, desideratissimo. (f) Ms. Vien. el edit. Grin., &rci't'a»i<\ Mclius in aliis codicibus prwvianie, ut cx sequcntihus patct. (3) Ita ms. Vien. Ccteri codices, providebant. (h) Sic. ms. Vicn. et Laliliius. Sic quoquc in Psal- teriis quiuquc, in Vulgala, apud LXX et S. Augusli- nuni in Psalmos. In aliis codieibus nostris crat refrt- gerio. (i) Ms. codex Vienncnsis, e Dci miserkordia, qui, tle. 223 EPISTOLA XV. &36 ipsi ad quos lieneGcium pcrtinebat ; sed tota prope- A tulislis ? id est de sancli presbytcri Basilii 3 ne^otio ■ niodumCapua.S&elceleberiimaurbisipsiiisecclesia cuius vlanctum comenixiis m «/W;.,u. h „. .... JL modum Capua, 84elce'<-'beriima urbis ipsius ecclesia gaudio presbyleri coexsullans.dedit laudem Deo, qui adjuvisset pauperem de mendicitate, et humiliasset alta divitum corda, ut et ipsi habeant spem sclenwe domus in civitate habilationis, qui digni habiti sunt per interventura sermonis lui ad intellectum bonum illuminari : quo per exigui domicilii justam reforma- tionem, aelernum sibi in cuelesti taberuaculo pauperis sancti, a quo invicem recipientur % hospitium para- verunt «. EPISTOLA • XV. Gralulatur Amando, quod Delpltinus agravi infirmitale liberatus, prislimv sanitali sil resiitutits ': graiias agit de beneficio in Basiiium presbytemm a se com- mendatumcollato : comiter ludil inCardamalis ctm tiuenlia. Sancto el raerito venerabili, ac dilectissimo fratri Amando, Pai'lincs. 1. Excepimus Cardatnatem in gaudio caritatis et ijenedictione dulcedinisaffereiiteni nnhis omnia bona, lilleras indices sanitatis veslne, twtificantes corda nostra, et dulciores super met ct favtm l : quarum sujvitas sieut olcum penetravit interiora noslia, exsuliaverunt ossa lnnniliala «, et in voce exsullationis diximus Domino : Susrepimus, Deus, miiericordiam tuam rt, qua liberasti ' pauperem de polenle », et hitini- lem de manu fortioris ejus '. Concurrebaut undique in animum causa: gratulationum, quod accipiebainus lilleras vestras, quod nostri memores probabamus, cujus planclum comertistis ingaudium \ ct senectutem composuistis in miserkordia uberi «. Facta est in ta- bernuculo ejus vox twiiiim et salutis i : ueque cessat cum lola (b) domo sua gaudens consonis Ecclesia) gratulationibus benedicere Dominum , qui rcbpexerit humilitalem ejusk, et religaveril contriliones ejus; ct eos qui gratulabantur malis ejus confusione perfu- deriti ; ipsum vero conseisso Iristiti* sacco"1, Letilico vigore praecinxerit. 5. Unde pro-ipsis fratribus nostris, quos ante ro- gari poposceramus, nunc nnanirailatera vestram pe- timus, ut eos ullra solitum affeelum diligatis ; el si forte ipsi Burdigalam, ulsolent, venerint, pr.csenti- bus gralias eliam de nostronim sensuum ac viscerum B affeciione reddatis. Aut si tarda fucrit eoruni copia , cum prima adfucrit oecasio, dignamini eis gratulaiio- nciu debilam, et meritam benedictionem opeiis sui mittere, utfsciant et intelligant quam acceptum Deo sacriticium dederint hac oiicdientia ndei suae, qua pe- tiiiohem nostram in vestro interventu exorabiles re- ceperuut; nobis quiJem gaudium prasens de sua de- votione priestantes ; sed saluli su;e setertium cortimo- dura providentes. Nam etsidcbitum (e) fecerint-agno- scendo justitiam, ut alienuin reddi juherent ; tameo gralia largiler habenda digni sunl pro ipso bona; vo- luntatis affeclu, quo potuerunt traiisgredi, et nou sunt transgrcssi » ; ei inaluerunt id facere quod expe- diebat, quam quod licebat; et quod tam absoiulo et puro corde nobis parere dignati sunt, ut de benelicio ' -> v «™ vuruo nouib laiore aignati snnt, ut de heneucin quod ad voUtm nostrum au iebamus iuco.umes, quod C eorum disputari non posset : ,uandoqu,dem omum (a) dominum meum (Delpliinumj patrem nostrum ex gi-avi et longa infirmitatc . sanaium cognosceba- mus. F)e utroque veslrum pariter l.etificati surous : quia sicut caderu est Itibulatio. quaj illum rorporc, tecordc confecerat; ita et eadem visitatio, qun iHi divinam opem super "• teclum doloris *, ct libi ref. ige- riinn securitatis in cululi compassionis atiulerat. Sed nihilominus cogitanles nos illius ocgrimonias et ani- nsum tuum, slimulabat noster auectus, quod in illo tribulalionis vestrae tempore nos forsilan sani aique eliam heti fuissenms. Sed gratias Domino, qui igno- ranti.e culpam relaxat, nec, ut memimus, fecitnobis; praveoiens trisiitiani nostram gratulatione, cum ila providere dignatns est, ut aegritudinis vestrae fugam qui pariter nuntiaret et eodcm indice nosceremus reddiium sanilatis. 85 2. Quid de illo vestra sanctitatis opere dicara, qno tantiim nobis etiam a..l iinxsentis gratia; cinnu- lum, quairtitni vobisad mcrcedissrternae copiaracon- D suain sanclo prenbytero, etiamsi propriam non pro- liare-l, rcstitui lainen sine diflicultate' jusserunt; ut eaiii si de (d) suojnre non pnsset, de illorum tamcn muuure possideret. Neque perdiderunt bujus tam sanclee liberalitatis gratiam : naraVir ipse sanctissi- mus, cui Dominus juxta meritum vos (e) intervento- res providit, ita gralulaturet prcedicat, tannjuam in- debitum mtinus acceperit. Sed ipsis fratribus nostiis modo respondete distulinius, quia per ipsorum honii- nes srepius de Campania eomineanles, opportuniores oecasiones uondeerunt, quae statim ad ipsos, ubicum- que sunt, (f) dirigant. i. De Cardamate ipso non modicamnosgGunant- mitati lute gratiam d-bere profifemur, quem non so- lum ministerio provectum, sed et spiritu pro!icier,!.em recepimus5. Nam cum in diebus Quadragesimaj adve- nisset. et eum ul clericum fratemo excepissemus af- fectu, quotidiaha jejunia non refugit, et patiperem mensolam vespertinus conviva non homiiis.Et quod i ,a.. CX..V,, ,. ,, xxx,v( -2.,. ... Psal. MIX) ,2 sec_ psaUe._ R()m e> yelus_ r Ec^_™-s^-i0 Luc. i, 48. Alias 25; nne autem 23 erat, nunc iO. Scripta auno .j!/S et niissa cuiis supeiiore. la) Ms. Regius, domum. Ms. Victi., Dominum no- sirum. (tV) Ms Rei d«riw SiV veteres et idem ms. fre-- ,:■-■ ■ (c) Ms. Vien., feceruin. (d) 4ddidimus suo ex ms. Reg. et cdit. Bad et Gnn. (e) Eadein notione haias dicitur Ezec/iice inttr ventor carm. 23, v. I!!5. (/") Ms. Vien. dirigahtur. 227 S. PAULINI ZWLAN! EPISCOPI magismirum est, calicibus nostris contentus fuil; ui A vcns, ite viderer con.munis observantia: studium in mtelligeremus illum apud sanctitalem veslram (a) emendatura, sicut ex Apostolo ° enidiri ; i.ec jain inodio sedmodieo vino, quo non venter distenditur, sed cor Leti.icatur, inebriari (V. not. 46) ad sobrie- tatein, sprritali crapula ruetantem Deo 7 hymnt.m, quemnon solo ore vocatis, sed ettacito corde deean- tat, qui voluntatem Domini f.deH (*) reeipil auditu, pio narrat eloquio, et strenuo implet effectu. Benedi- ctus Dominns, qui facil mirabilia *>. Qiii converlil ru- pem m aquas », Cardamalem et clericum fecit, ut (r) videmus ; et sobrium , ul credimus. Nain nt so- lemnitasPaschalis (d) revocavit dies prandiornm, in- cipiebat nobi» cirea meridiera murmiirare , dkens : Exaurit sicut tesla » gutlurmeum, et lingua meti udhje- solita a te rnihi ncgligentia proeterire, sed multo eliam illud magis, ne de tua in Deum inente seeus crederer judicare, si omnem scribendi tibi occasio- nem diligens, per viros religionis insalutatum te, lamqnam a sanctis hon.inibu"- abhorrentem , prceler- raitierem; cum certe 6tudiosus Chvisiiani nominis , comprobatorque proposiii etiam nostri amore docea- ris. Suscipe igitur libens, non illos ex meis litteris, sed litleras meas de illis probans, qui summa id- ipsum sanciitate curarunt, ut religioni habercnl vel palriam te uun adeui.do revisere, vel le sine meis seriptis adire. Apte autem mihi visa est ad id quoque hujusmodi tabellariorum persona congruere, tit ali- quid de prislina illa epistola responderem libi , quam sil (aucibusmeis*. Defecil anitna mea, et wnter B tu ad illas mihi litteras, quibus niamfestum dlWlK meus ; et a fame et siti ' adhceserunt ossa mea emii mew e. P.espomieua.ur illi quidcm : Fili, in humititate susline, et concupiscenlia venlrisnon apprehimdai le f, quia non in pane salo vhit nomo, «erf in onmi verbo Dei 6. Illcautem siruJ snr./ns iton andiebat, et «siout aspides surda obturabat nobis aures suas h, sed fru- slra. Ad prandium cupiebat implere veutrcm suum , et neroo illi vel siliquam dabat ', donec(V. not. 47) ad vesperum declinaret dies; *l bymno dicto quam- libet tristis de fame praudii, placaretur nouis de re- feetione ccenaudi. Sed ne diutius jocaudo videamur injuriam faccre gravitaii ejus, qu;e jam in stillicidi* '• poculorum magis tattlur, quam in ebrietale nvo- r,.in, de commodis ejus serio loquar : iM.dierem suam potcslatis in elementis, et curoe circa oos benelicium pradicaveram, retulisii. Nam profecto retines roe de tuis scriplis, id dc quo tunc gratulans responderara , comperisse; unde suaseram, ne casibus Dei muuus adscriberes ; et (h) furtc magis quam Numine arbitra- rcris argentiim ilbid sancti commnrcii inter hibemos turbincs et nautas avaros, amisso cirstode, servaium, in illud potissimom Httus ejeeta navi, in quofamiliare nohis oppidum , libi palrimoniura tutissimis rciu no- slra sinibus exeeperat. i. Sed tu iternm mil.i de lempestatis injuria magis quemlus, quam de clcmentia Dei gratns, omnes mo- tus ek-mentorum , inter quos divina tantum manus humanani salulem lueri valet, actosquc nostros, quos r.nn oeoommouis ej..> b«i» >mi««" • •■-• iiuuidii.nii Mmto» ^uv.. ,...~», « — --, , , — debilem et ideo inutilcm sibi asserit (V. not. 188). C summi Domini potestas gg rcgit, ei pro nostris me- • _«' J «:.,:..lnm r_»»_a_ *. ■ ■.'• ...* J:_£mSi Hf-Miie f..l,\n.ni .. irt 11 riT-ft lliM i \ Quod si ita esl, pelo ut oi aliquod mancipiolum pr* stelur. EPISTOLA ' XVI. ftT Jovium darissimum virum qui fato ac (ortuniB multii tribuebdt, docc: providentut dimna- omnm sub- iacere F.adem derejam ad eum icnpserat, jorie carmen !!). Eumdem cotlnndaium ob mstgnemdo- clrinum atqne ehquenliam, afkilotophormn ieclwne delerrel, etad sacrarum Scripturarumleclioncm nor- tatur. Jovio (e) fiatri, Paijlinus salutem. ». Filiis nostris(f) Poslhuiuiano ei (o) Theridio pa- iriamdeCan.pania, quam ' noslri graCia accessere, petentibus, uou scrtbere unanimitati tme, contra of- (icium ei affectum potavi : non ab eo tantu.u prteca- rilis verlit aut dirigit , vacuis fatornm fortunrcque (i) numinihus, tamquam amwlis Deo potestatibus, sub- didisti. In.quo ne te existimes Deo detulisse, cum in- juriose potins, ut crat, Dei beneficium esse nolneris; dicens ideo hsec a divina potestate secerni oportere, qnia casum magis qnam Deum deceant mala. Id au- lem sine dubio malum esso, quo periculum sa?pe !.o- mines aui damnum capessant'. ln qiionnn malorum, irt video, niimero tempestates locas, quibus aut in tcrra agrorum s;rpe vastiias, aut in navi naufrago- rum ' ( fortt inari i.aul.agiorum ) «ntini.a capial.iT. Sed hanc senteniiam video de illis obortam n.agi. stris ; qui sapienlia sua superbi, sapientiam Dei qua>- rerededignali, a Bnibos v^ritat.s exsulcs agunt, as- . 1 Tim v "5 " Psal. lxxi, !8. • Psal. cxm , 8. a Ps„. «,, «. « Psal. c, C. « Eccli. n, 4; el xxui! 6 "" DcuT. v.n, 3 ; Matth. iv, 4 ; Lnc. iv , L " Psal. lto, 5. ' Lnc. xv, !-,. . ,..i<-.n tti erat niinc 20. Scriota I) dose ; legitur eniin in omnibus mss. et edilis codici- '\m aule'" bus cpistolce 49 ad Macarium Po*«/wmi«iii ci Po«tmi- " Alias 58 ^TflVrlunc locum sic emendavimos ex mss. duobus Be« et Vien. ct «d Grin. Anie eral e mandato, acut eslApostoli erudiri vim ««i, quo, etc. Utraque le- vlio .•ccei.la. ., ib) Ba mss. Reg. el Vien. Ceien couices, recepiU )c) Sicms. co.lcx. Viennensts. Alu, vidnnm \d\ Ms. Vlen.,reBO«J6«i, minns bcne. U Sic mss. Rcg. fX V.en. ol cdil. B..d Grav. e. Sc hoi tdii. Rosv. addu emrissimo. Ms. Vatic, lo- vioclaro (ruiri, etc. Edit. Grin., Joow viro clanssimo "(//ms- v'«" cum editis tribus. Postnnmino. men- mtaiwm. (,/) Ms. Reg.,Tnerirfwno, scd mendose; i.lemenim ost "Theridius, ' ile quo Pauliuiis iu episl. 27 , n. 1, el carm. 20, v. 107. (n) Vera le.tio, qutc iofra confuiu.ti.r n. 4. Fors ...et Fatum.. elCasns; ct cariu. 19 ad c.imdem, V. 98. Ms. Vien., Forluna. (i) Nisi eodices omnes refragarentur , cum Sac- chino posuissem, nomini*»*,Bahl cl mlra, n. i, lacuo nmnina, et paulopost, cassu nonuna, ct n. D>. uomt- nibvs IN.CB.S co.siiw.il utque futorum. 229 EPISTOLA XVI 2S0 sertores opinionnm suarura, qui missis per inane nia- A igmcuKs non soium Deo, sed et mundo ipso minori - gnum mentibus evanuenmt, sicut scr.ptum est, el probatur, in cogitattonibus suis a ; et pro ous arbi- triis opera Dei et consilia finxerunjL lilis mare " vel coelum casu regi commoverique videatur, qui mun- flum istum aut sinc-reetore vacuum, aut olianle Deo negleclum 6, fortuitis lapsihus volvi disputant ; aut nullo autore composilum, (a) aut ul principii , ita fi- Iris erperlem : quod corporea , qua mundus e iste cujus singuli portio sumus, natura iion obtinet ; quia ininis compago resolubilis : aut quod stultius est, ex semetipso creatum volnnt, tamquam ulla resipsa sibi possit esse catisa nascendi, ot sit eadem cieaior pa- riter et creatura, id est opifex ' et opus ; quse ut .10 - wine, ita et genere ac statu disciepare perspicuum bus, iouuo etiam muudi ipsius lertiam parbero miui- stecioiamuJae lucis owuntibus, ifitam, quam Deo «mulam facis, polestatem trahuut. Nara carte diviiia. potestatis est elemeuta turbare, ventorumque violen- tiam vel excitare positam '.», vel incitalam refrei.we, et furoribus tempestatum vel dedere vel eripere mor- tales. Qua poleslaie cura omuis creatura pmeal (forte caieat) uui omnium Crealori subdita, quamodo iis divina vis et potestas datur quse non solum nomine {forte uumine) Creatoris, sed etiam crealura» specie carent, vacua non spiriuium neque corporum nomina gureodis vel signilicandis rebus anlata? Si quidem et fors verbum dubitaulis sit, eHatum profantisexpres- sio, et casus jtignificatio cadenlium vei accidentium ; _ . ..._-;- ■ ..»,».™« ^111.11«™ uauenuuni vei aeciaerittiiin ■ est. Quis emiii non vtdel nnnr uiu isium cornorenm R iamo„ „k •.-... v . corporeum « tamen ab usu erroris antiqui ob ignorantiam Dei Vi inrnrnnrpn unhpnmn i, ,.,,,,,.,,.. t,».^i„™ i..r....« .... v • '■>"■ ■ ci, vi incorporea gubernari, toiamqne molem, iufusa atque permixia 8 magno univcrsitatis corpori divini Spiritus, mente qua facta est, agitari ad vilam ? lem- perari ad nsura ? contineri ad statum ? ordii.ari ad diitturnitalcm .' 3. Cnm evgo constct, quod ceniitur, aut sentitur, nlienje opis , rtt consistat et maneat , indigere ; non pbtest ambigi , aliunde eiiam ut crearetur eguisse. Quod cum ita sit , onm a cx Deo orta faioaniur ne- cesse est. Quia nisi profanis in dubium venire non porest, mundum Deo autore confectum : proinde Ventos, et omnia qure intra niundum parles molis ejusdem, et qtiasi viseera corporis (b) sunt, non ad alterius regimen esse referenda ; quta neque regi rationis inopes, cassa nomina, tauiquam ideo numina quoque sint ", in speciem (V. ep. 4», n. 8) corpora- lam stullis cogilatienibus liiigunt; stulliusque quam finxerint, donant honore divino ; uude et Spes, ef. Nemesis, et Amor, atque etiam Furor in simulacris coluntur, et occipiti calvo sacratur Occasio, el lua ista Forluna lubrico male nixa globo (d) tiugilur. Nec minore mendacio Fata simulantur vitas haminum nere de calathis, aul liutinare de lancibus. Quod QQ deliramentum ne vulgo imputemus, aut nimium phi- losophos admiremur, Platone (lib. x de tiepubl.) eUam delirante narratur, qui in gremio anus pensum Ne- cessitatis exponit, el tres ei filias addit (e) concinen- tes, et versantes fusura, et per tila ludeutes ; hoc sci- contmeriquepaterentur d.vmorum operum virtutes, C licet lanificio auturaans eas conficere res hominura 89 boc est substaiitioe naturarnm omirimn in lanta disconlia sui, nisi ab ea tatitum tiatura atque virtute, hoc est, Deo uno omniimi conditore, a quo uno fieri ordinanque potuerunt; el cujus leges nisi servarent, Btatura suum non cbtmerent. Muito autem ineplius estullam culpare naturam , cl malain dicere : quc- niam si a Deo omnia, et Deus bonus esl; omnia pro- fecto quie fecit Deus, bona. Si qua autem sunt in ar- canis slaiulorum ejus altioia sensibus et cogiiatio- nil.us nostris, etiamsi rationem eorum consequi et colligere non possumus, tutids tamen nobis est ma^is occultas esse ralioncs, qoam uuflas, credere. Quia non aiiibigeiidum, omnia Dei (c), elsi nobis non sint perspicua, tamen esse consulla. et tempora cuique (() signate detexere. Tantum abu- sus est humanis auribus arroganlia inanis /acuinlia;, ut ridiculam anilis fabulce cantilenam non erubesce- ret scriptis suis, quibus de divina etiam natui-a quasi conscius disputare audebat, inserere. Sed uonis ... illo sermonis tantum Atlici comitas, non inanis fabulae spectauda concinitas : qu* demulcendis tantum au- nbus edila sunt, non debei» scnsuum fundameuta convelicre. 5. Qnin potius, ut ratio et veritas docet. omnia operum Dei, in quibus consistinms, et, quorum pafg sumus (Ex Yirgilio); omniaque nmnerum ejii*, qui- bus inler vitae istius fragilis et caduttc incerta regi- mur alque servamur, ad ipsum referamus ; mhilque i Daques. totum mundum Deus qui condidil •, D ab illius potestate noslro removeamus errore, ouia et gubernat; quo in loco, ve! cui creatnra; casus, et fattim, aut fortuna dominabitur ? Si de motibus vel ordimbus astrorum, ut quidam volunt, pendent, de sRom.i,il. (a) Addidimus aut ex ms. codice Viennensi. (b) Ita ms. Vien. Alias, eirit. (c) Sic ms. Vien. Al.i codices addebant esse , sed hoc verhum expunx.mus utpote supertluum (d) Ms. codex Vaticanus, figurutur. (e) Sic emendavimus ex mss. codicibus Reg., Vien. et edit. Sehol ; nostiaque correctio pneterea contirinaiur ex Platonis lib. x de Rcpublica, sul. fi- nem, bis yerbis » Fusum vero in necessitatn genibuL circumeerti. Supenie prtelerea cuilihel cirtulo hareie Sirenem una cmn globo delaiam, vocem unam, ionum velimus, nohmus, ipse nostri, ut omniura, et creator et Deus est. Et quia (g) quantus quantus est, bonitas, et sapieulia, et origo raiionis est , nihil nisi ratioae unum ridelhei emittentetn; unam tameu harmoniam ex omnibusoctoc.ONCt»EKE.Grxce, »ws, ZK< in,,,^^ fj.iu.il up;j.(,viai> ^u^wveiv. Alias autem tres Necessitalis filias cequali inoicem inlervalh in thrmw sedere, Par- cas vestibus albis, nipile coronato, Lachesim, Clotho. Atropon,quiv ad Sirenem harmoniam cana.nt, eiel (Grrece Ouv=tv itpbs; tm t.jv ozif.n>c*v kpunvi-j.,.) ln ctli- tis i, concinantes, mendore, (/') Ms. Reg. cutn edilisBad. ei Grav., signata (g) Sic edit. Schoi. Vfde epist. 23 ad Severum u. 1. ' 251 S. PAULINl NOL constiluit, et ad materiam (Latin. forfe incinnriam) A suxbonitalis cre.avit. Ipsi omncquod sumus, impcn- damus; et qua?. illiplacita sunt, studeamns discere, et facere curemus. Tuno dofccafa menle purius intucn- tcs, videbimus hane esse verilatem, ut a Deo sint cuncta qua> sunt; et hanc oss , qux deberet magis gralilicos Domino ;elerno faeere, securitas ne- gligenles facit. Unde el magister 91 geniium Apo- 6tolus ait, arcano divinse pietatis consilio. et ntagno hnmanx salutis emolumeuio opponi quosdam obices cursibus nostris, et adversis secunda mulari, ut mor- bos, damna, discrimina ; quia trihtilaiio patientinc robur operclnr, paiientia " probauonem fideiparial, et pr;emium glori;e conferat •'. Qund certe virlus ca- pere nisi viclrix non potest, non babitura victorias facullatem, nisi cum aliqua ptius difiicultate ceria- veril. 6. Quoa cum prudenticc tu;e , quam ct iugenitann et erudilam habes, litleris quoquc ipsis, quas utinam £ jam, ut judicio, ita et sludio sacris Littcris postha- bfres, poluerit iutimari, quibus egregie clarorum in («) ducibus aut philosoplu' virorum virtutes ad no- bilem famam, non nisi per labores el pericula cmi- cuisse fnemorantur, admodum miror, eur in verilale perspicua divini muneris ita voliteris caligare, ut mi- rabilcm illam navis jactatse salutem, etevidcntibus siguis procuratam noslrrc rei divinitus terra marique custodiam, fortuitis evenlibus dederis, tantamque bccasioitem divinrc prxilicationis eOuderis. Erige in summam sapieniix mentem tuara, et ipsum veri lu- minis fomitem Clnistimi pete; qui fldcles animas il- luininat, et pertora casta perlabitur. Quod et le ita sentire '* docuisti, licet pro cxcusatione prxteudcris imparcm te adhuc, ct ideo (b) non capacem Dei, quia rv lerrcnis rcbus et curis obsessus, ab allibre suspectu coelestium quasi niibibus interpositis arcearis. Sel ntinam ista lam vere possjsobtendere, quam facunde potes. Argitit enim ipsa la< undia.' lu.i- doi Irinxque iccunditas, voluntatem tibi polius in sac.ris"1 Littcris parem, quam aut vacationem aut facultalem abcsse. No» enim, opinor, domiicns, aut aliud agens tantas 0 Rom. v, 3. 1 1 Cor. 1,24. (a) Sie emendamusexms. Yiennensietedit. Sehot. Aiias cral, indicibus; nulio sensu. Vide nol. 48. (b) Ms. Vien. cum edit. Grin., incapacem. (c) Ilains. Vien. Celcri codices; et religione con- teita ulare sapienlit.t. ANI EPJ3COPI 23? o>is aut pectoris diviiias coegisti. Oinnium poeiariuu Qoribus spiras. omnium oratormn Duminibus exun- das, philosophue quoqise fo.itibus irrigaris, peregri- nis eliara dives litteris, Romanum es Atticis favis im- ples. Quxso te, uhi uinc tributa sunt, eum Tullium et Demosthenem perlcgis ? vel j:un iisilaiionam de saliiritale fastidicns lectionum, Xenophonlem, Fla- lonein, Catonem, Varrbnemeue perlectos rcvoKis; inuTtosque preeterea, quorum nos iorte nec nomina , lu eiiaiii voluraina tenes '( l't hlis oecuperis, immunis ctliber; ut Christum, ho<; est, sapientiam Dei di- scas '', tributariits et oceupatus es. Vacat tibi >il phi- losoplhis 'asis; non vaeat ut ClniMianus sis. Veric polius 92 sententiam, venc facundiam. Nam aitimi pbitnsophiam nr.n deponas licet, dum eain fide eon- dias (<) ei rcligioue ; conserlis uiare sapieniium, ut sis Dei philosophus, el Dei vates, non qiuciendo, sediinitando Deuiii, sapiens ; ul iion !am lingua quara vita eruditus, tam disseras magna quain faoias. 7. E-t<> Peripaletieus Deo, Pvlhagoreus mundo, \' rx in Ciirisio sapientia: pr.edicalor. ot landom la- citus vanitati, perniciosam islam inaniimi dulcciiinera litleraruiit, quasi illos patri'e oblilter.iloresde bacea- runt suavilatc Lotopbagos (d) et Sirenarum carmwia, blandimentorum nocentium canlus cvita. Et quia li- ret qu;edam plerumque dc inanibus fabulis, ut de vulgaribus aliqua proverbiis, in usum vcri ac serii scrmbnis assumere, dicam non litleras Untuin, sed, ot omnes rerum temporalium species uoliis esso Lo- lophagos vel Sireuas,T. N':mi et voluptatuin pcstifora duloedo, pairiar nobis oblivionem facil, cum homini Demn, ijui csl patria oinnium oomnmnis, oblitcrat; et illeccbrse cupiditatum illam Sirenaraai labulam vcritate rladis hnilanlur. Nam quod illicSirena^.fuisse lingunlur, id v r.e sunt iliecebra; cupidUatmrn, el blandimenta viiiorum ( Christum fide prsevia dirigatur. Patior ( V. not. 51) ex copia " libi in nostris quoque studiis (1/) pos- sidendara phjiosophomm facundiam, dum adversam veris desinas amare sapientiam. Melius est enim " tenere te polius divina qu;crentem-, quam quserere disputautem. Milte " illos semper in lenebris igno- rantisc volutatos, iu contenlionibus erudits loquaci- tatis absumtos n et altercatione vesana cum suis phanlasmatis " famulaios, semper quiereutes sapien- liam, et nmnquam iuveuienSes ', quia quem nolunt credere Deum , intelligcre non merentur. Tibi satis s;t ab illis linguas copiam et oris ornatum, quasi quoe- dam de hoslilibus armis spoiia cepisse ; ut cornm nudus erroribns, et vestitus eloquiis, fucum illum (e) facundiac , quo decipit -fi vana sapientia, plenis rebus accnmmodes ; ne vacuum figmentorum , sed meduilatum verilatis corpus exornans, noc solis pla- citura auribus, sed et mcntibus hominum profutura (/') medileris. EPISTOLA * XVII. Deum vcrum iutelligere nolunt, etiam sui ignoratione feriantur ': qua liberatui homo iiluminatus fide, ut ordinem atque mensnram sui generis intelligens, Deo tanlum, cujus unilas ineffabili Trinitate censelur, se esse subjecium ; ceteris vero omnibus creaturis, si rationabilessunt, parem; sin vero corporcse "J, su- periorern esse cognoscat. 10. Qua mediocrilate homo temperaUls, neque a salutis sorte delabitur, neque a dignitate natura; ; fit- que conscius veritatis, compos sapientia>. servus ju- stitiac, liber erroris, dominusque vitiorum ; quibus anima non Deo serviens servire damnatur : quaj deinde, ut proprii status exsul, per onmes cogitatio- D Dum suaium, aut alienarum opinionum devias vias spargitur, per philosophosvaga, ac per =" arioios cu- riosa, superstitioni religiosa, religioni prolana, spem •inter ac metum semper ambiguis affectionibos pen- dens. Hinc omni vento cujuslibet doctrina; circum- al Tim. vi, 7, "lCor. iv, 7. «Job. i,'_l. * Alius 15; qua; auleni 17 erat, nunc 10. Scripta anno359 exeunte- _(a)Sic ms. Vien. et Sacchin, Cajteri codices Qiwd. ' (b) Ita cdii. Schot. et sic legendum existimat Dos- veydus in not. 49. AJias, txtremm. (c) Ms. Vatic. et Fabricius enm edit. Kosv., carens Knsibus. At mss. Reg. et Vien, Cmn tribus edilis Patroi.. LXI, f II Tim. m, 7. rr_rcas sensib»s ; quod verius. quia carel capite V>de nol. S0. (-) s;c ms. Viennensis cod?x. Aiii, possideiida- piii- losopitorum facundia?. (e) Ms. Vien., (acuhdia, sapientia plenus, rebusac- commodeij. (l) M.s. codex Viennensis, etiideris. 8 a35 S. PAULINI NOLANT EPISCOPI 236 bente, spe tameu ea nos vei opinione palpante, Ro- A deas ne lanto confessori , tatn potentis gratise apud main ad venerabiiem soleinntatis apostolic* diem profccli sumus, concursum nobis illic tuum debita quidem, sed tamei» lestiva meditatkme promittentes ; cum decocta prsesumtaj spei graiia, quod ipse non aderas, oon tamen onniino nulia compotimur, sumen- tes iilteras tnas per bomineiu carissimi nobis viri , iialris nostri Sabini : quem quideni pi imo roinime raonacUali caiiga et veste mirali, cum pncterea facie nonminus quaui armilausa (V. uot. 67) ruberet, pa- rum spirilalibus bueris , lunc demum esse non no- struin scivimus , cum per ipsum labellarii rioniinum lilteias a nobis reposccijlem, necessitudine vos pro- xima eopulatos esse comperinms. Unde et illum ante amicum cumulato nunc amore complectirour. Christum sanclo, isse videaris infieias. 4. Causari infirmitatem magis quam pigritiam, vel oxceptionem personarum qui nossis, nescio, cum in- ira anr.um eadem opera ad nos potueris pervenire ae recurrere, qiia Gallicanas peregrinationes tot annis liequemas, et iteratis seepe intra unain aeslatem ex- eursibus Turonos ct remoliora visitas. Non (Ex Vir- yitio ) invideo, praedico magis devotionem tuam in Domino , qnaui in servis suis admiraris cl honoras. Jusie fateor et merito Martinuni frequentari; sed dico, injuste pemicioseque Feliccm ab codem, qui illum honoret, promissis inanibus ludi , vel secura promissijam nt aboliti dissimulatione contenmi.Qua lide speras Christi gratiam in honore Marlini, eadem % Reseribendi tamen ex Urbe facultas. non fuit, B Chr.sti offensam lime in offensione Felicis : (d\ et tibi quam vix decem dies vidimus non videntes , et ip- sum (a) lemporis ante meridiem in votis nostris, quo- rum cura veneramus, per apostolorum ct martyruin sscras memoiias cowsamientes. Deinde ut ad hospi- tium redissemus, iiwmmeris frequentationibus occu- pati, quornm partim aniicitia, partim religio contra- iiebat, vix ut yespera solveret coetus , nosque laxa- ret; neeessario distulimus oflicium inopia vacationis. Deinde regressis domum, aliam moram accidua car- naliler segritttdo obtulil, nec paucis diebus haud le- vitcr nos examinavit. Sed, qui vila nostra et resur- rectio est \ \ isitavit in bono luimililalem nostram : et cum castigans castigasset nos, morti non trudidilb. Mulla enim flagella peccaloris, sed speranles (b) in Vominum mkericordia circumdabii ', . Atque ideo ver- berati sumus ut peccatores, liberali ut sperantes in misericordia ejus, qui sunal contritos corde, et alliuat ii forsitan mens fortior, et anima robustior, aut poiens conscienlia perfecta: in Christo dilcclionis taniain ministret ficluciani, ut magnoruni liilei el opcrationis tuoe merilorum compensatione deliclum ltoc, quo Dominum meuni Felicem, quod ahsit, Isescris, di- luendum pules; quam tam de ipsius etiam tilii honi- tale, quam de ipso, cujus spirilus est, Deo Chrisio largissiuiam habel, veniam libi polliceris; et fidelitcr facU. Verum ego vel tam timidum me vitio infirmi- tatis mcae, vel tam nirnium amOris lui fateor. ut pro te eliam tuia limeani : cl dum in omni sancto abun- dare libi gratiara Chrisii cupio, nolim tc in co polis- simum, in quo Dei cariias esl insignis cl cminens, la- pidem offensionis incurrere. Scio quidem, secuudum C divilias bonitatis Dei , et in Domino mco Felice vi- scera pietatis afllucre : sed tu, qtt#so, hoc cuin ma- gis diligas et timeas, quo melior esl et indulgeuiior. Magnam libi laiis formido merccdem pariet, ul binc sollieilior sis, unde potes esse securior : id est, ut lauto magis carissiraum Dei inetuas ofiendcre, quanto promtius dignatur igaoscere : quia muiore impielate keditur, qui nescil offeftdi ; et gravius vindicatur a Domino, qui non expelit vindicari. Conjicc, quaeso te, causain istam muiua: affectu lidei, et vide si dobeas aut valtdtis excusare, aui itilinnus diflidere. Dominus cnim noster proximus ubique nobis est «, qui dicit : (e) /« oimii loco, duin adhue loqueris, ecce adsum ' ; et ail : Onutin posxibitia.credcnti f. ^ontntiones eorum 7,. Ila'c igilur jam in virtute et misericordia Do- nini revalescetites, per earissimuin in Domino fra- trem Amachium, domini el patris noslri Delphini subdiaeonum, quia ip.ius occasio prseslo erat, scri- psimus : simul , quia se notissimum tibi e3*e assere- bat . opporiuuissiimim credidimus cui litteras atl te nostras cieilereraus. Salutamus te tantum quanlimi Psal. cxvu, 18. = Psal. xxxi, 10. d Psal. cxi.vi, 3. * Luc. x, 36. '" lsai. i.vin, 9, soc LX.X. s Mare. rx, 22. (u) Ita ms. fteg. et edit. Schot. ta et alibi Patili- (0 "a «>*•• Rc?- c»m quibusdam editis. \ tde not. S. nus. AHas, tempus. (d) Latinius, sed. (b) Sic Tertullianus, Bomm est tperare in Domi- (e) In omni loco mesl a Vulgata, nec reperitur nuffl, Psal, cxvn, 0 apud LXX. Vide nol. 55. 237 EPISTOLA * XVIII. 97 PascUusium diaconum diulius apud se retentum excusal Victricig Piolomagenst episcapo. Deinde Yi- clricii laudes graphke describit, qvmnodo etiamaum miles sese verum Cliristi confessorem ac martyrem in tormentis prtcsliterit; quomodo episcopus factus ftotomagensem Ecctesinm inslituerit et ittitstraril ttlque in barbaris renionibus Chrhti (tdem excohte- rit el monasteria instilueril. Bealissimo semper et venerahilj (a) patri (T. not. 54) Vicmicio, Paulinus. 1. Quod optantibus aliquandiu non contigeral, id repenle insperantihus, Doniino donanle, provenit, ut oceasio nobis ad venerandani sanctilatem tuam scri- bendi per domesiicuin fidei, et eum potissimum ira EPTSTOLA XVIII. 238 A corporis membra , et cor unum et unam animaai ha- trem, qui in Domino luus pariterac noster tb) esset R "L; k ,W,8eraDaHlur,fl S0lritu' <*<™ corporc daretur. Aecidit enim R„L nohis „l JllS* B ,el,cieJ" : a'™us enim bonus medicina eordis benlesinunoDco1'3. 2. Quaraubrem spiritali speculo mentetu erga nos tuain considerautes, uosque coune-xos invicem tibi, de afiectionc nostri pectoris vindicavimus nobis , ut (i) unanimem animum tuuiu in fratre retinendo, gra- tia Domini quse tibi largiter dala est id ipsum ope- rante, ut in corporis etiam tui membris , et in vesli- menti tui linibriis diiigaris ; quaiuvis multos moraruni illius dies perdiderimus, dum corripiente nos in Sua raisericordia Domino «, ad emendationem spiritalem camali oegritudine verberabamur \ Sed qui consola- tur humiles i; et sanat conlrilos corde «, consolalus at nos in praasentia fralris noslri benedicti Paschasii : de qua dum refrigerabamur in spiritu, etiam corpore daretur. Accidit enim Ronrue nobis ad celeberrimiun natalis auostoiici diem concurrere bcncdictum diaco- rium fratrcm nostrum Paseliasium, quem prselerg.a- tiam fralecni (c) in sacro minislerio contubernii, (d) eo venerabilius amahiliusque suscepimus, quo de saneUtatis tuai ctero, et corpore, et spiritu esse eognovimus. Scd fai.etnur violenliam noslram qna illum ' de Urbe ad sauctilaicm tuam redire cupien- tcm, quamvis lesiii.aiionein.piam juslissjmi desiderii probarcmus, lamcn in luo * amorc complexi Nolam perduximus ; ut ct bospitium iilic humililatis nostrx qtuedam per illius ingressum lui spiritus aura hene- diccret ; ct diutius quasi quadam Ltise gralis porlione frueremur, videntesel tenentes eu.n, quem el insti- Uitionis tua discipiiltim : et (e) vi* comitem, mc, c salulen,Pei. hujusS destia morum, cordis buniilitas, mansiieludo spiritus, lides veritatis, et sermo iu omnibussale conditus (() probabat. Itaque da veniam Iratri noslro in nobis, vel nobis in illo : quia sive iliius tarditas argualur,' stveprsesumiionoslra cuipetur, utriimque delictum ca- riias Domini e.vcusabit tibi , qua vel ille nobis parere compulsus est, vel nos eum non limuimHS invadere, ct pro nostrojureretinere, non arroganiia pervicaci' sed corde puro ei fide non ficta •, nostrum credentes esseqtiod tuum est : teque ila vicissim reputaturum non ambigentes, ut illum non (g) abluisse tihi duce- res eo 9g lempore quo nobiscum fuisse cognosce- res. Nametsi regionum inlorvallis eorporsliler (/..) dis- paramur; spiritu tamen Domini , i„ qUQ vivimus et est; et bene duobus in unum coactLs Christus inter- stat f. 5. Neque vero in infirmitaie « tanttun nostra con- tnbulatus et compassus est, sed in nostri clarissimi flln Ursi , quem comitem indivulsum peregrinatioriis SU8B habuerat, gravissimo languore diu confeclus est In qtio et f.dem ejus et caritatem in Domino plenam perspex.mus. Nam quantum ille laborabat in corpore, tantum hic i.i spiritu macerabaiur. Et ideo respexit illum Dominus in bujus humilitate «, cumulans et hoc beuencium, ut usque ad mortem infirmatus f.de ta- itien et iabore Pasel.asii, quem Dominus experiri vo- lu.t poteut.am apud se saneti sui confessoris dileclis- s.m. Fel.cis Dorainadii nostri, de periculo inyeniret salutem.Per bujusenim ipsius manus geniius, in le- ctiilo baptisalus redit. Pnestabit idem Dominus, uui dluu. oraiionibus (j) sancti fratris nostri Paschasii et sollicitudini cum eo nostr», et imprimis ecclesfe tu«e te proculdubio • semper in tuis ubilibet posifi« resp.c.ens, redonavit, perdueat ' in conspectum tuum mcolumem et salvum.et liberum peccato, servumque justitise K Non ambigimus et ipsum, si ad te me- ruerit pervenire , magna lidei incre.nenta facturum (k) pare Paschasioet te amborum magistro 99 i. Notum enim nobis fecit (/) Tychicus (V. not. 55 et 56 ) tuus carissimus frater et fidelis mini' sier in Domino, non quidem te magis quam in te Deum pradieans, quanfaDominus per te lumina in obscuris ante regionibus accendisset : qui educens nubes ab mauemiis, ubique ertuso coujuodi sumus 5 Mr, ,vV> i"^'"*I,B»«*«,r'W«ii««WlliBiAWo O. " act- IV, oi. « Ps.ll rv. e; il n n /> ^ Miom.vi, 18. > Psal. cxxxiv 7. ,ICorv»-:6- e Psal. cxlvi, 5. f Matth. xvm, 20. a I Tim. i 6 Luc. i, 48. • Ahas 18 ; qute auleni 18 erat, nunc 14. Scriota aimo 39?» exeunte. ' J (o) Ms. Vien., frutri, mendose, cum ad Victricium iamep.sconumscr.pse,,, Paulinus non episcop^ VideS. Paulini Vil. c. 50, n. 1 " f (b) Ms. Vien., esi. (c) Ms. eodcx Viennensis, ut in sacro musterio hoc bl^re»oswraus ex ",s- Viennensi. Gaeteri, M^V^i"15-, vef eledjl'PsaI.Lxiv,i3. 'Sap.vn,27 !!. ePsal. xlvi, 8. nl Tim. n, 1. 'Isai. lk, 7 llS:ip. m i7. ; ■7>.;',. \>i!i, 5. ' Psal. cxlvih, Rom. s, i5; Psal. svnt, 6. i Psal. ic, 13. k Mattb. v.io. (a) Ms. Reg. ct cdit. Bab. el Grav., in tota. (b) Sic ms. Vicnnensis favenla ms. codice Hegio. Alii, consona (c) In qmbusdam Bibliis legilur mis, m nostns co- di< iiius «',;■•■ tionis. td) M<- Vien., primo. (a) ii i u.5, s , :i. codex ci Latraius. Antc erat pra- tcntia. (/') Als. Vien., castita... conjungilur. tg] Edd. 2, operis sui. LTtraque leclio bona. Allera vei ior visa cst. (b) Ms^. catbedr. c, elesi* Rotomag. et cdllegiatx S. M. i i:i: iie Rotunda Rotnmag. uecnoo Ureviariiim Hotomag. an. 14!)1 babent esercitui. d) lldem eodices, mutans. ij) Cwbces iidea;. q;ii. 241 EPISTOLA XiX. m illico auliqui serpentis (V. not.59) iavidia concitato A respersus gratia Domini, qure de fidei tua. abundan ln tiiri:m trihi.nn. ,li*h i.-rii^ in vppJipm _>i va.iic f,i_ ,:_ .....i -•_. ___■ . » . in turias tribuno, districtus in verbera, et vastis fu stibus fractus, nec taineu vicius es, quia crucis ligno innilebaris. Gerainalaque mox corpori pcena, acnt» testarum Iragmine laniata innuanibus ,s plagis mem- bra (o) subtritus es , tunc inollius fulciente Christo, cujus tibi gremium leclulus erat, et dexlra pulvinar. Unde ad majorem hostem, necduin vulneribus obdu- ctis, accensa a* potius eorum dolore quam fracla vir- tule reparatus, fortior prosiluisti; oblatusque comili, de polentiore iiumico (6) gloriosius triunipbasti. Nec (c) ausis ullia diaboli satellilibus superata ingerere tormenla, capitalemque sententiara meditantibus, nt vol line carnalis 30 luse vitse vinci (d) desinerent, Do- mimis nostcr foriis et potens, et invktus in pnvlio », tia redundabat, qui ad puniendum confe.so.em ve- nerat , et ipse 0") confessus abscederet. Credidit enim ; et quos steviens prcedamnarat ut reos, lau- dans emisit ut sanctos; et testimonium perhibuit ve- ritati, qui testes fidei punire cupiebat. 8. Quid ergo miremur tam potentem te esse me- ritorum, tam divitem gratiarura, cum hoc libi fuerit virtutum in Christo rudimentum, quod longorum la- borum paucis consummatio est? Dubitemus etiam nunc an perfeeius sis, qui de perfeclione 37 co?pisti ? etsi legitime coronandus sis agone decurso, cum currere cceperis a corona ? Quit darct nobis pcnnas sicut columb(c, el volaremus ad te, et requicsceremus d inconspectu sanctitatis .__.; coram in ore luoChri- . . . • ■ i » ». v...,Tvv,,o nauiMug .u.«. , noram iii ore tuo \,nn- conspicuis mirab.l.b.is peclora quamlibet obdurata B stum Deum »» admirantes atque venerantes. terge- confudit. Nam riirnifpT ...,; in ;i ;,,_.-„ „.,,. . . ... ' B' confudit. Nani carnifex, qui in itinere, quo pcrcusso- rem tuura sacra victima sequebaris, cervicem tuam insultans minaciterattingendi temeritale violaverat al, quasi ictus sui locum (e) pnecurrente gladium manu palpans, escussis illico oculis cceciute percussus est. 0 Cliristi ineffabilis bonitas, quantum in suos oslen- dit aftcctum ! Injuriam confessoris sui non luiit im~ punitam, qui suis cructhxoribus rogavit ignosci h ; contnraeliam mariyris slatint ultus est, qui passio- nera suani noluit vindicari. Sed ea ipsa ira [() pieta- tis est. Idcirco eniin uuus ca.calus est, nt plures iilo- minarcntur ; et ipse forsitan qui oculos carnis aniise- rat, luiuina nientis acciperet. Slatim («) denique roajore docuniento, qui feralis custodia. ministerium remus capillis pedes illius in tuis pedibus, et lacry- mis rigaremus e, et in illis cicatricibus tuis quasi dominicce passionis impressa vestigia lamberemus, Suaviora cnim sur.t vulnera amici, quam oscula iiii- mici t . Ya> mihi misero peccatori immunda labia ha- benii s cui fructus iste non contigit, cum in mann fuerit. 9. Meminisse eniu. credo dignaris, quia sanctita- tem tuam olim Viennse aptid beatum patrem no- ttrnm Marlinum viderim, cui te Doininus in a_tate impari parem fecit. Ex illo igitur, iicet brevi notitia te atligerim, tamen magna dilectione complexus sum, et quanla tunc licuit copia veneratus sum san- ctitatem tuam ; et me ac meos, qui te absentes, ta- triste curabant.qoa. psiamms'*mno^tasIad_ss_ C ' ' m ^™^' ,a depressas. vel LJ^SL ^llllT C Wen ^ W»* ^nsto „„«__ sumus , per me vi depressas, vel exiguo rogantibus vobis benefieio re- laxare noluerant catenas , conversa in conspectu ipsorum prece vestra ad Deum » Cbristum, sponte de man.bus absolutis lluere J02 viderunt; nec ausi reneclere quod Deus solverat, ad coroitem pavidi cucnrrerunl , veritatem Dei pro coniessoribus conff- lentes. Quod auditu.n religiose et creditum, comes prmcipi suo cum tcsliinonio » militum retulii. Et, ut ipsn.s quoque rcpe.itina ad clemenliam de furore convcrsio inter mirabilia Doi nun.eraret.tr, factusest m te pradicator Chrisli (A) i„ qu0 esse devoverat persecutor. Puto et ipsum tamquam Saulem ali- quando Spirilu saneto Dominus in.pleverat « ■>, quia et te sicul David (i) st.um diligebat : ut sicut ille debant, JQ3 commendavi in asternum tibi; gau- deoque nunc, quod hoc saltem mihi gloriari licet, quia faoiem tuam in ean.eviilerim : sed lugeo negli- gentiam infclicitatis mece, quod oceasionein tanti boni ignarus an.iscrim; et con.enebrantibus" me ilio tempore non solum peccalis, quibus etiam nunc pre- mor, sed et curis hnjus seculi, quibus .muic propitio Deo liber sum, sacerdoteni te tantum, quod in medio erat, viderini ; el quod inerat insignius, martyrcm vivum videre ncscierim. 10. Memineris, qurcso le, nostri in illa die, qua ad te innumera meritorum tuorum cohorte comilatum, ornamenlisquc felicibus comtum, et infulis pariter fllque adoreis coronalum, et niveas sacralorum an- re_niin..ir-.ii. .1 ■„ , -i . . - — —..... ,u4u_ _uo.e.5 coronauun, et n.veas sacraioram an Sdt^r ":,"■ T> .""' ^ u!as 'iC,'^"e^ P™- D listitum -vittas, et Dor.das confessorum (V. not cscitur, prophcta effectus est, ita et comes iUe 60) purpuras occurrentium manus afferent angelo " ^!VXXI,!' 8- bL«c. xxtti, U. ci [ sec. LXX. . kai. vi, 5, ex versione LX> i «eg. six, 23. d Psal. liv, 7. ° Luc. vn, 38. ' Prov. xxvn, 6, M Ita mss. Vatic. Vien., C Rr.tom., M Rotund., B Rot. B.gmeus ed. Rosv. el Grin. in marg. A; ms l.c^'. c.uii cd.lis j, substratus <0 Ms_. L Rot. ct M. Roiund. cum li' R0i Nee ausu* ultra diaboli sdtelles.... capilalem ientenliam vioiau. Q„;e iect.o concumior videtur. Vulgalam i ■, men retiniiimus, utpote qoaa nitilnr meliomm ciiui ailtontfitc. (d\ Tre. ii.lem ..odic;es, . Nniii vero per abundanliam vitiorum nostroruin inopes palernorum bonorum, quomodo disponemus 1 Psal. xi, 7. h Siq». Hi, 6. - Matth. xm, 8. a Joel. i, 20. - Psal. t klii, 6. < Psal. cx, l. s II Cor. vii, 6. b Eph. iii,20. ' Luc. i, 44. i Psal, xxxiv, 10. k Psal.viu, 5. ' Psni. lxxxiv, 1 ■- Psnl. ww, !). " Psal. ixvin, 171. ° Psa!. xx. 14, et \,i, (i. P Prov. xxv, 25. i 1'sii!. lisjeix , 15. ' Ps;i!. cvi . 8. juxia Hebr. s Psal. slis, 14. ' Psal. xwi , 12. " Psal. cn . 10. ' Psi!. cxi.ii 8". * Luc. xvn, 10. 1 Hoin. xi , 17. Aiins 17; (|n;i: autcm erat I", nuiic 35. Scripla anno 400 anlo 20 Jimii. (u) Ms. Vien. et edit. Grin., unanimilate. (!■) Ii.i ni-.s. codices el edili i. Edit. Rosv., Irige- simitni. ((.-) Ms. lleg. ctjiii Iriims edilis, efferens. Lalm. forte referens. (d) ln omnibus psallenis, Eruciabunt (e) Ms. Vieii., titteras. tn Ms. Vienuensis codex, liemeent. (g) Ms. V ien. cum nsalteriis quinque timenlitms, £45 EPISTOLA XX. sermones nostros in die recognitionis (id esl judicii ; A pbccniceum) vitiis tingentibus * infecta converlirsed mA fin III n ^\ r»nr. nP.-nn..t: ..!... ... ., i ... . » i. . ... wrf. ep. 10. n. 3), non assecuti virtutes tuas, etnul- lam de tua in nobis slirpc similitudinem prwferenles (o) qua recognoscamur tui? Quis nos eripiet ab ira ventura <■- ? quis nos a nobis ipsis eruet? ul emundati a sensibus nostris, ab ir:e coelestis materia iide pur- gante vacuemur. In nobis enim inesse sentimus cau- sas pcenarum acternaruro, viventibus in corde nostro radicibus spinarum atque tribulorum. Nam prior ve- tustalis noslra propago, ut vinea Sodoiiiorum, fellis uvam acerbis carnalis vi(;e fructibus prafeiebat >>, et iram aspidum venenis nialilise ebiia mens vomebat : sed fe rit nobis magna qui potens est •- : mirit de cceto, et liberavit nos a : misit per le miswieordiani suam, et renovavii faciem terrm nostise, et fecit piantationeni custodiat excubiis orationum tuarum gratise sum mu- nusinnobis; et operatioiiem mamium tuarum non omittat in nobis, donec maturet et perflcial de nobis fructum et coronam tibi ; ut in illa die veuiens in ex« sultatione, et repleto sinn portans manipulos tuos s, possis etiam de nobis in tua prele et messe (c) nume- ratis dicere : Ecce ego, Dentine, et pueri qnos ' dedisti raihi '. Sed jam admonct metus fatigationis tuae; non solum autem, sed et metus peccati , quod de multi- ioquio iion effugitur >', ut imponanius lieiium orino- stro, et ostium verbi \licet tardo, epislolse fine clau- damus. Sit nobis clausuia commendatio Cardamatis, quem gralulamur de benedictione manus lua? ita esse reaovatum, ut in eo ante ridiculam mimici nominis ,, . ... * .-.«..., uv lll ev .DIIU MlliHII.Uil I.IIMMCI IlUIMMIl luam esse nos s.bi in v.nea sua. Propterea, pater be- B levitatem, nunc assumta de cxorciste nomine gravi nedicle et venerandissime, perpeti cura el assidua prece dicere re oportet Domino, ut respiciat de ccolo % et visilet vites istas quas plantavit dexiera tua f ; ut affixi in vera vile, vivamus non ad ignem ampu- landa, sed ad frucluin putanda sarmcnta. IQQ Diri- gal nos ipse, qui vitis et vila est 8, in om.iem disci- plina; suoe regulam veritalis, riguns nos de superiori- bus suis >> per eloquia tua casla et pia, et ta.u ignita qua.n dulcia. Serraones enim tui guttic sunt illius pUvite voluntariw, qua.n segreguvit Deus hereditati suw ', qui desccndit in vellus (V. carm. 22, v. 157 |, taeilo scilicet in Virginem fusus aliapsu. Ipse est in cujus slillicidiis laetamur I, cum exoritur in nobis; et animam renascentem primo nolilia: su.e rore distiilat, ut sanel omnes languores nostros k. Uos enim qui ab C illo est, sanitas est nobis; quia ipse est fons vitoj qui mtit Verbumsuum, eisanaiilnos '.Hoc Dei Verbtim, dequo pluvia voluulaiia est; quia non necessitate subjecli.scd Deisequalis asser.su, et pietatis officio obediens Patri Filius fo.mj7.aw. se usque ad mortem crmh % sicul dixerat per propbelam : Voluntarie sa- crificabo tibi ". Quia idem Dominus sacerdos et victi- ma Semctipsum pro nobis oblulit, et propria potestate anlmam suam «leposuit et resumsit ". Et idco pluvia bicc voiuutaria, qusn se sponte profudit arentibus lcrrts, nt poneret desertt.m in fluniina r. Quomodo aulem innrmata sil, docet i!le qui dicit ' : Crucifixus es, emm er mfirmilate . • et qnomodo co.ifirniata et (*) posila sil, in codem habes; quoniam, inquit, vivit exvirUite Dei '. D i. Hunc m Domintini ora donec exores, ut vellcra nostra, qu-,c in aqua refectioni8(.rf «.baplismi ) ma- mbus ...„ iavit, non patiatur itcrui.i pecealis nostris maculata sordescere, et rursus in pboenicium (at. - Matth. iu,7. bDeut. xxmi, 32. « l«c i .9 Psal.c. 3. ' Psal. xxxv, 10; cvr, 20 -pw x Etcli. xxvni. 1 t II Cor. vi, 11. * AKas Ifi ; quse autem -20 er.it, nimr. 36. Scriota ar.no m et raissa cum superiore f P.^5,. hm Ii7 A"Ift ^" fUare ^oscamur. rracessit jarn m d,? recognthonis. W Posita. knverfectat Alluditur eiiim ad psal- las rcverenliam dederit. M3gis tameo adinirati, eo gavis. sumus, quod etiam prislinx- condilionis inge- nium religioso inuiavit officio : nam assiduus mensu- lae nostr.Te particeps, ita se ad mensuram nostri gul- turis arctavit, ut nec oluscula nec pocuia noslra vila- veritjquod poteril \(y] attcniiatione sui corporis et oris pallore testari : nisi se forte, dum remeal, per iter iaboriosum, retractata suoruni quondam ca- licum familiaritate, reparaverit (d). EPISTOLA * XX. Delpliino scribit de Anastasii Romani poniificis el Ve* nerii Mediolanemn nntistilis erga se caritate. Gra- lulutur de cendita Aiinqonensi Ecciesia, et digreditur ad temptum sptrituale quod optat in se fieri, ut ha- bilelur a Christo. Ceatissimo et (e) merito ve.ierabili pati i, Delfbiao Paulinus. 1. Oportebat quidem nos sapicntiiie doctrinam ser- vantes,jugum linguse nostree et stateram verbis im- pouere x, ut et de multiloquic nostro et de tua fatl- gatioiie geminandum nobis peccatum evaderemus. Sed dc abundantia carilatis tUije os noslrum ad lo dilatatur r, ae<\\ie possumus afieclum de pnecordiis exuberanlem, obserato oris osiio, intra pectoris ta- ciii claustra cohibere. Loquimur ' ergo ad veuera- tionem luam et alia epistola; quia etsi una i!Ia, qua rescripsimns, tam prolixa est, ut sufticiat te saturarc fasiidio; tamen nobis lorigissirad , ut recognnscis, iu- lervallo temporura accipient.ibus colloquia lua, et nostra reddeiitibus ; parura csi una ad tc cpislola lo- qui. Damus enim binc animse nostrsg aliquod , ctsi leime, solatium ; «t dum ad affectionem tusm iitteras facimus, toto in faciem Hiam corde defixi, subilo le obliviscamur absentem, et tamqnam in prsesentis al- "Psal.Lvi,!. »PsaI.cm,50. rPsal.Lxxix,15. sJoban. 10 : Psal. I.XiV, \ l ; Psal. LXXl, 8. k [saj|. LiH, i et .•■• H, 8 n Psai. ,.„,,8. c j0j,, y ,g_ r. Psli cy 55 ,, u viii, 18. «Prov. x, 19. * Psal. cxi.. 3; Eccli. sxvni 28 muin !,ivii : Elinfirniatnesl; luveroperfecisli eam. (C) Ms. Vaiic, numentns, (d) Kdit.Grin., Scbot. et iiosv. addunt Valeat, pate-- ( venerabili, temper no ci3 detideratiisimo, e! : 247 S. PAULIM NOLANl EPISCOPI 418 loquio demorantes, longius verb.i ducamns : unde A etiani ad natalem ( V. not. 63) suum, quod cocsaccr- Hagranlem desideriorum nostrorum sititn, etsi non restinguimus, quia nec expedit nobis , tamen propo- sita interioribus ocuiis conspectus atque coiloquii tui imagine mitigamus. Nam etsi prolongatus vidcalur incolatus noslcr " , a locis iiabitationis tuae , tamen spiritus non est separatusa complexu dilectionis tux. Quis enim, inquit, nos separabit a caritate Christi ? Si * neque mors, neque vita, neque alia creatura k, quanto niinus absentia corporalis , quoe non potest prsesentiam spiritalem solverc? Quia quanto fortior carne est spirilus, tanto potior est conjunclio ani- morum quam corpornm, et interiorum hominum proesentia melior exlerioribus separatis; qui sa>pe sine causa junguntur loeis, si mentibus separenlur, dotibus { irf est suffraganeis ) suis tantum deferre so- let, invitare dignatus est : nec offensus est excusa- tionc nostra ; sed officium sermonis nostri, quod tn vicem prscsentioe reddideramus, acceptans animo nos paterno et absentes recepit. Denique si Dominus comineatum { V. not. 64 ) donavcrit, ut ad eum usi- tato solemniter nobis tempore recurramus, spero me ad sanctilatem luam ei Iilteras exacturum, quibu9 etiam tibi nos incipiat commendare. 5. Mediolanensis qunque episcopus novus, liiius vester hncusi|ue, nunc frater Venerius, jam scripserat nobis posl ordinationcm suara : sed quia et hoc Car- damas jussisse te retulit , scripsiiuus illi per ipsum, ut sciret paratam esse opportunitatem, si vellet offl- Non enim, inqnil, qui in aperto fudteus, neaue qum in B cium debil* pietatis agnoscere, ut bcalitudini lua carne cst circnmcisio; sedqui in occulto \Q£ Judwus, qui spiritu non littera circumcisns. cujus qioria non ex hominibus, sed ex Dco est c. Itaque hac eadem lege, qua verior circumcisio quae in corde, quam in carne (n) coficisio : et proesentia flrmior quse spiritu, quam qu;e corpore jimgilur ct cohxret sibi, semper lecum sumus, tuque nobiscum. Nam etsi facie ad temptis discemimur (id est scparamur, distamus; vid. epist. 29, n. 9), semper tamen corde conseni manemus * in te, vicissim tc fcibiiante in visccribus nostris, et ad cnmtnoriendum, et ad convivendttm d. Sane, quia ad carilalis ejusdem curam et consolationem perti- uet, ut actuum nosirorum invicem conscii efliciamur, quo tolerabilius de nobis absenlibns cosiuemus, si non scriberet et commendaret pectori tuo 109 primor- dia sua. Nos vero gaudemus et gloriaraur in Doraino, quia et visibiliter et invisibiliter operaris (b) salutem nosiram vere pater bonus et salularis patronus, invi- sibiliter nos sedifieas in oralionibus luis, rogans intra nosmelipsos fieri regnnm Dei ; visibiliter autem nobis operaris in fabricis ecclosiarum, ut partem nobis fa- cias cum illo, cujus domus a Chrislo meruit visitari' quia de xdificalione tunc S\nagog;e ', quod nunc Ecclesia esf, testimonium religios» plebis acceperat. Fatemur vcnerand* pietati tua?, legenlibus nobis illam epislolic partem, qua Alingonensi (V. not. 65) Ecclcsioe novam iiliam tc autore progenitam jam in nomine Domini usque ad dcdicationis diem crevisse simus incerti; indicamus affcction. mce, quam scimus ^ signabas, ita exsultassc spiritum nostrum in Deo sa- de omni actu nostro sollicitissimam essc, propiiio Christo, ita ut oras. valere nos; non quidcra rohu- sta, sed tamen sana corporum fragiliiaie. Pauperes spiritu e, non nostro, sed Dei, cujus bonitate egenus, maliiia nostra abundantes. De quo auiem Cardamas noster admonuit, jnssisse te asserens ut etiam hinc quse circa nos smit in Domino nunliaremus. 2. Sciat vcneratio tua sanclum fratrera tuum pa- pam Urbis Anastasiuni ( V. not. 62 ) amantissimum esse humilitalisnostrse: nam ubi primum potestatem caritatis succ nobis olTereiidce habere ccepit, non so- lum suscipcrecamanobis,sed ingererenobis piissima affeclione 'properavit. Nam brevi post ordinalionem Iutari nostro f, ut tamquam in prcesenti dedicantium coetibus interessemus, illa de psainiis propbctici gau- dii verba cancremus : Exsuliate Deo adjtttori nostro; sumiie psatmum, et date tympanum L. Tollite hosiias, ei imroile m atria Domini ; adorale Dominum in auta sancta eju$ ». Vel illud ejusdem prophetre : Surge, Domine, in requiem tuam, tu ci arca sanctificationis tuoei. Sacerdotes lui induant salutarem, et sancti tui exsullent. Constituant diem (c) suum L. 4. Quod vero indicarc dignatus es, aliquos de parte illius, cujus invidia mors introivit in orbetn terrarum !, dentibus suis fremere ct tabescere m, non miramur ; quia et in Hierusalein cum rcvdilicaretur templum suam epistolas dc nomine nosiro, plenas et religio- nDci. invidebant Assyrii n; et fabriram resurgeutem lilG nl nipf 'ilic Al iw^ic i.l .,..,...,. J"* <.».«....:.» ..-.: *J ....... 1 ..,'1 . ■ . • «1. » . J" - nis, ct pietatis, et pacis, ad episcopos Campanice mi- sii; quibus ct siium declararet affectum, et aliis heni- gnilatis suce prceberet exemplum. Deir.de nos ipsos Komcc, cum solenni consuetudine ad beatorum apo- slolorum natalein venissemus, tam blande quam lio- noiifu c excepit. Poslea quoquc inlerposiio tcmpore conabanlur hoslilibus scepe incursionibus impedire. Sed quia poiior est qui in nobis esl, quufn qui in hoc mundo °, desiderium illorum peribii P, nostrum vcro confirmabitur : quia spcramus in misericordia ejtis, qui numquam confundit spcrantcs in se t. Tantuiii (rf; orct sanctilas tua, sicut facit, ut et in nobis ipsis Psal. cxi\, 5. * Rom.vin, 35. r Kom. h, 18. d li Cor.vn. 3. e Watlii. v, 3. « Lnc. vu, 5. « Lnc. i,47. '■ Psal. iaxx , 2. ' Psal. xcv, R, sec. Psalter. Rom. i Psal. cxvxi, 8. >■ Psal. cxvn , 27. ' Sap. ii , 24. ■" Psal. r.xi ,10. "I Esd. iv, i ; v, 3. M Jolian. iv, 4. p Psal. cxt, 10. i Psal. xn , 6, el CXLVI, 1 I . (a) Ms. codex Vienncnsis, cfrfame/sfo. Ed. Bad. et (r) Stium. Legerim f,\tum. Nam allusin cst ail Grar., conserlio, psnlmiim r.xvn, Cousiituitc diem solemnem. Gwce (h) Sicuis. Vien codex. \nie cnl snlntem : domum \op-i.v. nostram... nos a-difirns, ,,/, Ms. Hegius codcx, virel, Ms, Vien., figilft. 249 EPISTOLA XXI. 250 scdificeiur ih.mus a Chrislo et in Christo : quia nisi \ mino. Sed si piscis luus surn, debeo ore (e) prctiostuu Doininus wdificawil domum, in vanum laboraverunt qui wdificant eam « : el nisi supra pelram , qui est Cliristus1', fundemr hasc doruus r, non potcrit verttis spiritalium nequitiarum et torrenlibus secularium tentationum resistere. 5. Ora veniat Dominus Jesus in cornoslrum sieut in lemphim suumd, excutiat flageliuui pictalis suas, quo verberat omnem filium qucm recipit ; ct expellat a serisibus inentis nostrse, quasianegotjatoribustempli, onuie commercium alque contagiura iniquilaiis e. Expeilat a nobis boves, ei venditores UO eolum- barum, ct mensas nuiumularioruin, ut al> omni im- niundiiia et cupiditate purgati , castam simplicilalem hdei earitalisque teneamus : quia Christi ligura scr- pra-ferre denarium ', in quo non Ca-saris figura et inscriptio s,;-,ed Rcgis :eterni viva cl vivificans imago prsefulgeat, fidem " scilicet verilatis ; quoe doctrinoe tu;e (/■) monetam ct anuuli tui symbolum nunimo cordis mei cl cersc rtientis impresserit. Doctrina enim ttia argenlum iyuc examinalum, vrobulum lerrcp, piir- gatunt (g) scptuplo '. 7. Donet oralionibus tuis Dominus, ut moneta? tua? nunmuis, ut haari lui piscis, ut vitis tuoe sarmcn- tmvi, ut uteri enstitatis tnrc filius siui. Filii enim Delphini reputabuulur in liliis Aaron u : sed non com illi*, qui ignem alicnum Domino obtulcrunt, et eo cjuein in suis eordibus exstinxermil, \\\ (h) vci nor. liabebant, igne divino incensi sunl. Tuis filiis sit cor vatur, unde Caesaris nuinmus expellilur f ; ct ubi bo- B ardens T, non cupiditatura cl illeccbrarum sccularium vesnon sunt, prasepia munda sunl 6; et fides iricor- rupta retinetur, ubi columba nou venditur. (a) Nisi enim isos Deo tratlamus, vendimus diabolo. Unde ct vetus homo qui se con»ilio malesuadi serpcntis ad- dixit b, venumdatus sub peccato » dicitur. Denique qtiasi venditus eguit Redeintorc, qui nos uiagno euiit i , ne jara aut diaboli aut nostri cssemus : et a pro- genie viperarum in genus regalc et saecrdotale mutati efliceremursanguis cjusv, q:ri nos ab originis primoe gcnerosa institutione degeneres ', et, durante pec- cato, viles prius animas (b) preliosas sanguinis sui commercio fecit, et coheretles sibi, ac filios Dei fieri non invida pielale concessit m. Exsultemus et glorie- mur in eo, qui fnctus esl refugium puuperum ", ul hu- iniquis ignibus ; scd illo igne, qucm venit accendere in nobis Dominus, de quo ait : lancm veni mitlere in tcrram, et qnid volo si jam incensns est *? Non ergo avaritia, non concupisccntia oculnrum, ct noxius tem- poralium remm amor in nobisanlcat ignepcstifero; quiignis alienus cst Dco : sed Deus ipse noster, qui est c ignis consvmens 5", suum ignem agnoscat in no- bis, ut dicamus : Dominut iltuminatiti (i) nostra et salus nostra, quem llmebimm 7 ? Iste igiiis corda illu- minat, el peccata consumit : tenebras qtiibus morti- ficamur exstingoit, et lucem qua vivifie.amiir accendit. Si hoc igne iucernse nostrre s.m semper ardentes •■, confidenter dicemus : Et si ambulem in med;o umbras mortis, non timebo malo, qnoniam tumecum csbb.Hoc railiaret oculos superborum ». Exhibeamus i!li et C igne illuminati, et ad sitim aquse viv» per ignis hujus lemplum in nobis et sacrilicium, expurgantes nos, si possin'His, (r.)veteri fermenlo, ut effieiamnr azymi p, et ipsc qtii pro nobis immolatusest, in nobis Christns epulelur. 6. Memincrimus nos ab utero terrse et cognationh nostre segregalos, Delphini lilios esse factos, ut eiii- ceremur illi pisces, qui perambntant scmitas marit t. Meminerimus te uon solum patrem, sed et Petrum nobis esse facluui: quia tu misisli hamum ad me (d) de profuitdis et amaris hujus seculi lluctibus extra- hentlum, ut caplura salutis efficerer : et cui vivebam, naturre morerer; ut cui morluus eram, viverem Do- ardorem accensi in desideriumDomini, vere dicemus : Sicut cervus desiderat ad fontes aquarum, ita desiderat unima mea ad te, Deits ". Quoniam apud le (j) fcnt vit€t\, et in lumine-tuo.videbimus lumen dd (fc). EPISTOLA * XXI. Jn exordio el fine epislola laudes Cardumatis explicat. Circamedium magnifice deseribit inilium Evangelii Johannis, et ipsum evangelistam. Sancto et merito venerabili ac dilectissimo fratri Ama.mjo Paitunus. 1. Yolucrem pedibus et levem cursu , ita ut cer- vis ' et capreis aennila pernicitate contendefet Asael % ' AliasSi, qu;e antcm 21 erat, iiunc 12. Scripla D anno 400, eodein tempore quu diue superiores. (a) Ms Yicn. codcx t.iim enim peccamvs. vendimus no) diabol». (b) Sic ms. Yicn. et eilil. Grin. et Schot. Alii. nre- lioso. (e) Ms. Yienncnsis, vetere. (n! . (g) Sic legit Paulinns epist. 53 ad Severura, n. 7. Ms. codex Yiennensis, jnxta Yulgatam, et psaltcria vetus Rom., Gallic, scpt«p/um. (h) Addidimus, velnon hubebani, exmss. Vien. et Rcg. et cdit. Schot. quod confirmatur ex epist. 44 ad Apmm et Amandam, n. 5. (»') Hancvocem addit ms. Yien. (j) Sic. Aususiinus in psalm. xxxv, v. 10 nov. edit. Verbum est abcst a Grxco LXX. (A) Edit. Ros\. addit in finc Vateto, p,i/cr. 25, S. PAULIM NOLANl EPISCOPI 2S* illum fratrem Uoab in sacra Regnorum admira- A Patri Filium nnntiavit, in Spiritu sancto DeoDenm cernens; quia in ipso Trinitas Divinitatis mmletur, mur liistoria ». Nec non mimisillum in allophylis gi ganteoi slupemuS legenles ■<, qui ultra humani corpo- ris modum, et (a) mensuram membrorum creverat, quem senis armau. digitis manus, et totidem pollici- bus arliculati pedes fortiorem ceteris velocioremque laciebant, nisi quod contra David manu Dei dimican- tem, et Cliristi imagine semper inviclum, ntilla nia- gnontm licet hostiurh manus virtusque pr.cvaluit, (fr)quia in alienis grandibus superba diaboli exaltatio dejieiebatur, et in pusiHis nostris 4 bumilitate prx- polens salutaris bei Ibrma vincebal. 2. Sed recorramus ad epislolae caput, H2 quod * a pedibus inchoavinms, ul cursorem dominieum iid esl servnin Domini ; vid. ep. 40, n. 3) Cardamaleni ct una Trinilalis Divinitas cernitur. Spirilus enim Dei, sicut et Yerbum Dei, Deus uterque in uno capite permanente ; et ex uno Patris fonte mananles, sed Kilius nascendo, Spiritus procedendo, salva quisque personarum suartun proprielate, distincti potius quam divisi erunt (forie teg. sunt). _. Johannes igitur beatus dominici pectoris cuba- toih', qui scnsus ,0 crealuris omnibus altioresex ipso creatricis omnium renim corde sapiehtife biberat, inebrialus 113 Spirilu sanrto, qui scrtttatur etiam alta Dei \ ab ipso iniimo et itifinilo omnium prin- cipiorum Evangelii ieeit exordium ; quo tmo omnia diaboli, qua. in hxretie.s laliant, ora claudnntur. Et signalis in lege divina antiquorum velocium laudc- B primaArii lingua pra.cidilur : sed el SabeUU (c) » HB- o i •. •. . i ... ... j. p -..__~ _i :_ ........ ,.,._.. n.iia.ii Piscat.irk nnstri sen- mus exempiis. Subvenit ilaque nobis et de Evangelio adolescenlis apostoli be.tla velocilas illa, qua 6 l*e- iruiu affectu currcndi paiem, sed majoris a_vi pon- dere tardiorem, ad sepulcrum Domioi pra_cucurrit c; nt resurrectionem corporis prior inspiceret, qui solus in pectore recumbebat d. l.tide geminos iu alvetim cordis sui traxerat fontes, quos in orbem idem postca Revelationis (id esl Apocalypsis) et Evangelii pi-aeco diftudil; etillam carnalem alacritatem pedum, postea speciosis verbi pedibus toto per populos orbe discur- rens spiritalivelocitate cotuplevit. 5. Idem ultra omuium tempora apostolorun. _etate producta poitremus Evangelii scriptor fuisse memo- ratur; ut, sicut de ipso Vas elecliouis ait, quasi ct» phemia vacuatur, cum eadetu Piscatoris nostri sen- tentia et ttnitas (d) Deitalis in Patre et Filio, et divi- sio personalitalis exprimitur. Eodem capitnlo et Pho- linus, bumar.i tantura in Christo exordii demensma- gister, exploditur : et Marcion , qui Dcum legis et Evangelii discernit, exstinguitur : el Manicliams, vcri Creatoris negalor et falsi conticlor, obleritnr, sub- texta illico ejusdem supercoelestis Evangelii voce confusus : (supercoeleste boc Evangclium dixi, quia exordium ejus ab ea origine quae super omnes coelos el ante omnia secula est, incboatur,) quia de hoc («) Dei Verbo Deo audit : Omnia per ipsum (acta snnt, el siite ipso factum est niltit I. Gnoslicum vero falsce scientia' nomine glo.ianlem, et omnem peiversa. raiur; ui, sicui ae ipso vas eiecutmis -in, qua_>i cti- mjicu»m .n......... j,.— . , — - - . ltimna firniamet.tum adjiceret lundamentis Ecclesia:, C iiienlis intelleclum in aeria qucedam pbanlasmala vel- -_.-..._ .... . ___ ■•____. II .n...A,.ni;,ln. .,,,.. i ■■■-.,■ t . I ■. t i Ll i :'> -l'l t»'ll- priores ' Evangelii scriptores consona autoritatc con fmuans ; oltimns autor in libri tempore, sed pii.ims in capite sacramenti; quippe qui solus equatuor tlu- minibus ex ipso summo divini capitis fonte decurrens, de nubc sublimi tonat : ln principio erttt Verbum, ci Yerbum erat apud Deum, el Detis erat Yerbum '. Transcendit Moysen, qui usque ad capul mimdi et visibiliutn creaturariim exonlia scientiae terminos vel aeie 8 nientis exlcntlit. Isie el ev.mgelistis eeteris, vel ab huinano Salvatoris ortu f, vol a typico legis sa- crificio, vel a prnphetico prtecursoris Baptista» proeco- nio Evangelium resurrectiohis exorsis altius volans ", p«netravit et coelos : nequc in angelis stelil,scd aichangelos qnoque, ct omnes desuper creaturas, ul spiritali eorporalium rerum imaginalionc verlen- lem, ad fidem carnis in Christu cogit idein autor, cum de eodem Verbo, quod erat apud Deum Dens, dicit : Et Yerbumcaro (actumesl L. Nop Umen, utaliiqui- dam serpentiom sibilare dicuntur, ita caro facius, ut a sua natura migraret in noslram : sed, ut (f) secun- duin se remanens quod crat, propter nos incipcrei esse quod non erat. 5. Nimium longe provehor, dum unanimiMlis tuac indulgentia sic abutor, ul nec inuililoqui» faiigare te, nec insipienlia errare apud le verear. Scio enim, quia .-..m sis sapiens, libenter tamcn «HsipirtUem ' tuum portas, per eam caritatem qtue om»t« sustinet, et num- quam excidit m.Dicam tamen jam mihi, ut mstodium virlutes, principalus, dominationes, Ihrouos super- D tias verbi nici, ne detinqnum in lingua mea^.SCapau- gressus, in ipsum seCrealorem ardua mente direxit; cis descendara in Cardamatem, id est, Asaelem " no- el ab illa ineffaljili generatione ordiens, coa.termim, strum, cujus pedes tamquam cervi perfecuth ", rrai. dixit, />.. Yerbum /.<«m. Ed. Rosv., dc lioc Verbo Dei attdit. (() A.l.lidimus secundum se c\ mss. Reg. ct >tcn. eleditisGiin. et Schot. ^3 EPISTOLA XXII. ^ dilectionis vestrse, qua illum respectu talfflfltortfc m- A et exorcistan, dacmoi.iis terribilem viderenras De ce- stne suseepttim eonslituislis in alriis doir.tis Doinitii , ut (o) pienius honiini libor esset, cnni Christi Iiber- tus esse coepisset. Hac illum pietate fecislis re!!o- rescere. non solum spirilu, sed el corpore , ut etiam ipse de visceribus vestris repletus aftectu quo nos di- ligitis, desideria veslra nobis aflcrat, et vicissim no- stra soletur ; et tantis inter nos regionum intervallis prope solemnilcr commeans propter verba tabiorum 114 vesltOTum custodiat viasdnras". Credimus rfiii- dem illum de ipsis quas gerit lilleris sanctitalis veslra pcimas tittnquam cotumba' h assumere, et prauerea dc orationibus vestris virtulem pedum, qua ad nos per- vehatur, accipere ; sed lamen ei de hac ipsa graiia congralulamur, qua positus est in laiiue (b) minislc- no caritatis, ut iniibertate servial, in scnectule dis- currat, ct requiem vacationis emeriuc malit in pe- regrinationis labore quam in domestica sede consu- mete : quia pigrorum vias spinis stratas calcare de- ciinal «, ne convenatur in serumnam, dum ei de inertia^ iiifructuoso otio miser* soliiciludinis spina conligitur. Exsullat itaque impiger ad currendam viaro, ne illi segne otium contere.iti, pedissequa pi- groruin inopia lamquam bonus cursor occurrat d. Veniens auiem od nos, quanto perfuiulii et implet animam nostram gaudio bonis de sospitate vestra nuntiis! impinguat ossa nostra e, ct lit vox tctitiiv in uibemuculis f uosiris, cum refcctis exoptata consola- tione menlibns, dicimus : Dominus memor fuit nostri, ct benedixil " « nos. tero, frater, el ipsum, et omnesnostros, elnos ipsos comnrendaraus vobis, ut pcr vos Domino commcnde- nn.r impensis orationib.ts , ut et noslrorum omnium libertas Domino iclerno serviat, et nostra scrviltts in Chrislo libertaiis octernee inerittim conseqiiatur. KPISTOLA ' XXII 115 Desaibit deganter dissotuiontm hominum . Ated. Schot., Domino. Ed. Rosv,, i» ijmo Domino prwceptum imrai utrvmquc comptelur. M>. Reg. ct ires cdiii oodd., Domino prw- ceptum tuum utrvmque rompletur, mendose, (9) lia nis. Vien. Alii in^s. cuni Cilit. Itosv. , tn/f- nitn perfecio. 1/1) Sic iii><. Vicn. ct Kejf. CUIU Nulgala. At uis. Val. cuiii cditis, qwmii'. 237 El'ISTOLA XXIII. 2-a m«gn*nuihitudodulccdwis(a)«e}u$Utm\hi;(b)K.m\ A mis religiosior, ct fratribus diligentlor. Nunc vero quantus quantus es, qua mente.qua lingua cs, totns ' desiderium es : et mihi dulcediuem Christi sapis ut bortus inilii, ut odor agri pteni b, quem in odorem unguenlorura illius currendo legisti. Nam et ager lu illi es, qui vicissim ager nobis esl *. lu ipso enim sc- rinius, et (c) ab ipso meiiiuus. Agei verotu, non ille spinishorridus, aut arenis aridus, aut petrosis'asper et nudus, in quo semcn dalum aut suffocatur, aut destituitur, aut uritur « : sed ille, tjuem benedixit Deus e rore costi, et ubertute terrm *. Dnde et lingua tua (d) verbo Dei rorat, et cor tuum fertile Deo, semen exceptum spiritali fruge multiplicat; ut de fruclibus tuis implcat manum suam messor, et tinum suum qui manipulos colligit*; hoc est, ipse Deus, qui verbi in nobis sui et seminalor et messor cst. Ipse, et ntanus qui dextera Dci, qnam bonis operibus iniplemus. Idem e.t ille Abraham sinus esi, in quo operum mcr- cede renuiescimiis f. 2. bie nic Deus * in tua caritate nobis abuudans ; non solnm litteris tuis nos, sed et tabellariis benedi- cit, visitat, pascit, illuminat; ulioque nobis mur.ere aperiens thesaurum bonum cordis tui : ex ubunduntia (V. not. 69; enim cordis os toquilitr s; el, omne euiin h ", inquit, animal ad simile sibi • congregutur. Propterea benedixit te Deus, quia innocenles et recti c.ilhwserunl tibi ', et cum impiis nvn (e) sedes; odisli iniquitalem, diiigis animam tuami, quam projecisli in Christo, ut huie vitoe perdila servaretur selemaj, damno sui semetipsam lucrifaciens, si per cariiatem isla nostrce visitalionis vice, etiam temelipsum super- gressa humanitate superasti. Sal enim nobis erat au- nuis commealibus emereri litteras tuas, et a te inis- sos videre, in quibus nou solum vicem prxsentix tuaj, sed et fidci teneremuseffigiem. Tibi tamen satis uon fuit instittitam observantiam solemni perfunctione ce- iebrarc. Longum libi multa dilectio fecit mora hiemis a nobis (h) silere. Concaluit cor tuum intra te , et in meditaiione pietatis sanctus tibi bonoe impatienlitc ignisexarsit '. Nec suffecil litterarum ad nos edilio- ne (Latin. forte ediiionem; vid. ep. 5,n. i) maturare, nisi gratiam sermonis lui, etiam de sanctis comilibus tuis lecto perlatore, cumulares. 3. Benedictus , quem in hoc uiuuus elegisti el as- Qsumsisti ■» quo Deiun feneras (V. nol. 70): quia etsi peccatores nos vera conseientiai uostras profes- sione, tamen lua; simplicilatis opinione falsa putans, ut ais, sanetos, non jam hominis, sed Cbrisii caritate nos diligis : et idcirco mercedem prophetm accipies ", quia propter nonien Christi prophetarum honore ac- cipis eiiam non propheias. Nobis vero similis gratia non debetur hujus oflicii , quo fratrem Viclorem iu nomine Dei, tuaque persona ad nos vcnientem, iniima affectione et magna gratulatione suscepimus. Id enim tantum fecimus inutiles servi, quod facere debuimus ° ; quoniam perspicua veiitas cogcbat nos ovem pu- ram in eo suscipere alque veuerari ; qucm non so- luin ovem pellc , verum spiritus (i) mansuetudinis, ei expressa in verbo ejus aique silentio Christi mo- - • - — — r.~~» ... .*■•«» vjua anjuc 3I1CIUIU I. UII.su UIO Chnst, vdescat s.bi. Quo affectu vd.s nbi, al pretiosx C dcstia revelaiiat. Vere recognovimus in eo sane.o Deo animx tucc suavitatem iu lavis oiis lui Christum spiranlibus odorantes (/') beuedicimus Dominum, Dci Verbum Deum : qui sicut in ipso illo • iiomine, quem gessit, H9 ita in noslris nientibus gradus quosdaui corporcie aitatis exsequitur; nascitur, crescil, robo- ratur, senescit. Sed orandus, ne in uobis diu aut ju- giter parvulus, et infirnius ', et pauper sit. ln te qui- dem, ut gloriamur, quia boiitim tuuiu gloiia nostra est, profectus ejus experienles, agnoscimus bonilale grandem, malitia parvulum, sapientia senem, lide fortein, et in spirilu pise humililalis pauperein, c.iri- tate divitem k. Nam prioribus erga humilitaiem no- slram ofGciis alios (g) anteverteras, omoibus nosiris, ut sajpe testuti sumus, et amicis studiosior, ct proxi- «Psal. xxiv, 8, el xxx, 9.0. >>Gen. xxvn, 27 ruui formulam beatorum Martini et Clari , quem proximo intervallo illustiis magLstri sequacem te autore cognovimus. Horura se unius in regeneratione esse progeniem, alteiius in via couiitem fuisse filius pucis P. Victor asseruit. lloruo vere , ut scripsisli, Dei humilis corde i, uon humilis gratia : vas miseri- cordiae et mansio Aliissimi queui recipit, ct oblectat placido 120 animse-treraentis hospilio. Is nobis be- nedictiones, prceter illas quas a vobis geminas in lii- teris et palliis afferebat , plures addidit de opibus menlis su._f non soium conliibernio spiritali gratis- siinus nobis, sed et corporeo fainulalu sedulus. Au- dco euim rem oneris uostti fateri, dura tjbi nihilde D ejus bonis taceam , qua; gaudiura tuuiu. esse certo "Matto.xm.4. *Gen.xxvn,_8. 'Psal. cxxvni,7."'Luc. Cor. xiv, 20. 'Psai. xxxv.ii, «. >» Psal. lxiv, j>. " M,uh. x, ii. .. Luc.xvn, 10. i> Luc. x, 6. .. Matth. xi, %>. (a) tta tres niss. codices. Edtii , ejus ? Nam h milii. (b) Ita uiauuscriptus codex Vaticanus : quoii veuu- slius videiur quam vulgata lectio ; conflrmaturque ex epist. iii ad J.nium , n. 5, juxta iectioiiem ed.t. Scliot. (c) Idem codex ms. Valic, in ipso. {d) Sic tres mss. codices. Editi, rcrba; quseleaio etiaiii relineri poterat : eaque conlivmatur ex epist. 1!» ad Delphin., n. 1 : Modka licel, dulcissima tamen oris lui stillicidia roraveras. \e) Ita uiss. Vat. et Vie^:. Sed ms. Re?. et e !iti. sedtsii (/')Sic manuscripti codices. Ediii Schot. et Rosv. , bcnedicinuis donum Dei , verbum Domini. Editi tres, douwm Dti. (q) Manuscriptus codex Vieu., anie viceras, (h) Ita mss. Reg. et Vien. Al editi, silcri. (i) Sic tres mss. codices Reg., Vat. et Vien. Edili, spiritus mansuetndine. Verura mss. codicuni lectio conlirmatnr ex epist. 19 ad Delplridum, n. 2, spiritu maiisuetudiriis in oia pacis radicati ; et cpisi. 27 ad Severum, n. 5, ubi eadeni fere verba tisurpat, pxu- per in svirilu mansutKuiiws. 259 S. PAULINI NOLANI EPISCOPl 260 scio : quoniam portlo tua est bonum familiaris tui. A ejtis f. Nam et sensibus l3 vegelandis proderat haeo 4. Servivit ergo mihi, scrvivit inquara ; et v;e mihi misero, quod passus sum ; servivit et peccatori , qui non servicbat peccato ; et ego indignus a servo ju- stiti»? minislrabar. Sed binc mihi levamen aliquod tanii ponderis spero , quod sancti fratris famulatum nonsuperbia vindicavi % sed (o) contestandae cari- tatis mese , et fide capiend Psal. cviii, 18 « Psal, xuv, 8. h Eccle. x, l. ' c Johan. xiu , 9. d Matth. \i , 29. e Psal. i E/.ech. iv, 5. i Psal. cv, 20. k Psa!. cxxvi, 2 10. ' Psal. cu, t. (o) Ms. Vien., concitaiuiw. Ms. Rcg., conlrislandm (M Ms. Vatic, rcliyiosis. (c) Ita ms- Vien. codcx. Alii, lulor. (d) Ita vereio LXX intcipreliiin, psaltcria vctus et Romamiin, et Augustinus in commentario super osai- mos. (c) Ms. Vien., senfltorunt. poneremus (astigium, malo. Vide epist. 30 S. Ambrosii ad Sabiuum de >o- natoria Paulini dignilate, Uieron. ep. 15 ad Pauii- miin, el ep. 3 ad Geruntii fi!ia>, necuon Ausonium epist. 23 ad Paulinum. (|) lia mss. Reg. et Vien. Editi, captivita&s. 261 EPISTOLA XXHL 262 temquoqne et hordeum el viciam miscuisset in (a) A nobis accidit, cum squaleitte curarnm secularium cruroiluu. • (V. not. 74), u! resiuanlibus extra (.)su'i labra fervoiibus, dissimilium sibi frucluum quasi re- pugnanie coctura, fatiscens rimis olla crepitaret. Niliiloroiiius tamen de paucioribus frugibus testam capacem replens, intulit noMs multo nidore eatina (e) infuraaiitia; totumque non soluin mensufee noslrae ambitum, sed et cellulue "nostrae spatium olida cali- gine vaporavit : atque, ut muliiplicaret nobis bene- dictionem, alterius quoqtie propheta' prandium c ■'.. <■!•••_ — - _. _ / . .1. *..•-■ i • ■ n . . .. . - Dei V erbuin caro facltts esi, et habitavit in nobis a : et vasa flctilia nostri corporis ; voluntaria. nobis 15 pravitatis lubrico de suis manibus elapsa, et ditt- turnis contrita peecatis, ut in meliorem usum (igulus ipse renovaret «, assumsit in semetipso, factus et ipse de nostri corporis limo lamquam (d) vas, ut ait, pev- ttitum !, id est, in similiiudinem carnis peccati, ut de peccato damnaret peccaium e. Et ideo dicit : Moab olta spei mea; k, qtii-a non solumex Juda,sed ex Moab, hoc est, non soiuin de sanetorum, sed eliam de pec- catorum origine corpus assumsit : qui decocla quasi per ollam earnis nostne cruditate, sanctilicavit in aMernum nobis cibum carnem suam. Caro enim ejns, ut ipse ait, verecibus (e) vitie est ;. Ipsa est et 123 fecit : ut aliquid etiam de beati Eliai hydria iiobts daret, qua prophela eeelestis i« verbo sacro ad sulfi- ciontiam indelicientem replela , benedictam euiu fi- liis Sareploe viduam per irieiinii famem pavit 1. Ii. qua vidua jam tmn per prophetam Chriscus, ul opi- nor, Ecclesiam suam non trun.ei.tt, sed verbi panc pascebal; dequa dicil : Viduamejus benedieens bene- dicum * ; illam scilicet viduam qttain Apostolus s ait, nioriuo viro, quibus volet iiupiiis liiteram ' ; quia desinente lege, cui " fiuis esl Christus, (g) a graiia ad libertaiem ttansitiroi faciens Ecclesia , Cltrislo quasi vidua legis innupsit. Hujtis nunc vasis oleiiui gratiae et henedietionis farina non defecil in omniurn foris geniium fame u, qtiarum miseram a cibo vifte dla secundnm Jeremiam i olla urens peccata, et itlo C 124 e« fide T.imtaiis inediam eongrne praefiguravil isine Consiimetis, de quo ail : Ignem veni millere in terram k : quem et in nobis optemtts accendi, ut in olla Dominici corporis, id est Ecclesia, concoqua- mur : pemstisqiie vitiis defecaii, efiiciamur argentvm igne examinatum, probatum terrw, purgatum (f) se- ptuplo > ; ul jam non urenda sarmenta, sed palmites fpnctuosi in eodem Domino '", id esl, vera vite ma- neamus, fiatqtie nobis idem Dominus ad escam duicis ille botrus n, qui nobis in crucis vecte snspensus, de terra repromissionis et fruclum ostendit, et gnslum riedit, ut non jam sectemur vilia ruris inctilii gia- nina ,6, inler " quseetiam pestiferos viiicularumsil illa quondam triennii fames. Sed, ut stiper boe >n- stilultim concludam, ita Domini gratiam rarina nostra in fratris Victoris manu sensit, ut quaa vix ante (h) sufftciebat panibtis, nunc abundet et pullibus, fraler- nitalemque monaeham "vespertini post jejunia cibi avidam, duplici ministerio, aut (i) fcrmenialis orbi- bus, aut soluto farre (j) tlistendat. 9. Vernm idem Victor meus qttamvis fortioribus cibis inducere stomaehtim nosti-nm slnderel, tamcn (k) et hoc infirmitati noslras fi-ater necessarius " con- suieb.it, quod defecliones fidpi nosirse in illis pulti- Iur- (/) absumendis adimplebat : et opera rnanuum - . — V! ...«^..n.,.,.13 ouiui .nciMi ; et u tera rnH.nuum e.lrium racemos carpere penclitemur. Quod cerie D suar.mi consummabat uno pro uobis adjutore istius » Ezccb. rv, 9. b IVReg. iv, U. Mbtd. , .0. a Jolian l U i]w w„. r in , « Rom. vin, 5. » Psal. ux, 10, ' Johan. vt B etT h , i' ki ' .oSaL, W ' i5' US»^I,-r-.i^^^ («) Stc niss. Belg. et Vien. Forte legendum qrmnu- tum. Vide not. 74. Ms. Reg., crubilum. Ed. Rnsv.. cumulum. Schol. in ntarg., ettmerum, ut e! Cauchius! (/>) Ita mss. codices Reg. et Vien. et editi Bad. et Schot. At ed, Grin. et Sacchin., suu. fiosvevdus emendaverat wisis ex coojeetura, (c) Sic ms, Regius et editi codices quatnor. Mss, Vatie. et Vien, et edit. Schot. et Latiu, fumantia. (d) Hanuscriptus codox Vaticanus, msperditum, in timuitudinem% sine iiiterjectionibus i.Nis, quas lamen aon sioe venustate ceteri codices habent. e) i!3 ms. Vien. cum edit. Grin. eaone leclio conT- firmatur, n. 8, ubi a cibo, vita est. (f) ita Paulinus in epist. 20 ad Deipbinum, n. 6 (g) Ms. Vien., ad grntia: libertatem. (h) Ms. Vicn. addil paucis. (i) Iia inss. codices. Sacchinus putat lesrendum {rumentatwnibus, quia intra subditttr : Fnimentotio- nerti nulnmtsit. Et vidctux (inquit Sncchinus) sic ap- pelasseillas pultes ex mixtione mullaruro frugum 0) Edd. Batl., Grin. et Schot.. dislentat. (k) Ms. Vien., et in hoc. (i) lia ms Vien. ct editio Schot. Alii. assumendts. Vide not. 16 a63 S. PAULINl NOLANI EPISCOPl 204 rercuU, qucm ex ruslicanis receptura domi renutri- A fraude deceptis generis humani caput rasil in cat.mt mus, telate corporis senem, inentis inlantem : quia jam senectule deuciens renatus est gratia% et in no- vitatem vitae de vetustate carnis effloruit. Eum frati is Victoris coquina, et assueto (a) cibo, nt ex rusticis liominem, et apto, ut edentulum saginavit. hie pau- per ctamovit, et Dominus exaudivil eum. Eripuit eum de tenebris el umbra murln » ; et nunc aspersus bys- sopo et en.undatus, in voce exsultationis et confes- sionis epulatur, et clamat : Erravi sknl ovis qute pe- rierat. • Benedkam Dominum in btnni temporc , qui mihi tribuit iiUeltcclum, el eripuil me de luto fwcis, et immisit in os meum caulicum noaim. (b) Junior fui, cl senui ; sed non dejefcrunt in vanilale dies mei. Quia (ecit milii muqnu, qui potens est. Tonenle volu- nostrum, hoc est, fidem qua nobis caput Cbristus ef- licilur, aseendat; nosque gratia spiritali, tamquaiu illo NazaA*aeo ciine dispoliet : qui quanto servanlibus bono maneat, et exitio decorpatur incaulis, ille in Judicum libro ab oraculis ( . 12. Yideaiuus itaque omnia " quae Samson pertu- lerit ab inlida uxore corruptus i , quia eadempecca- toies suiiilaliter feremus, qua. lile carnaliter ad no- stram eruditionem expres9a suslinuit. Ita cnim nobis violata Christi gratia, ut illi incisa coma, bostis illu- det ; auferet oculos, mittet in carcerem, et vertendis molis vclut a&inos deputabit. Unde nos Doininus, ne colluin nostrum non subdilum jugo Christi dignum faciamus asuiaria mola k , adnionel per prophetara : JVo/iJe jieri sicul equus el muius, quibus nou est intelle- etus i. llomo eiiini, ut alibi dicil idem propheta, noa lur, seu aa vivuui quasi u»«i.»" _»»>...— *«,« — • — - nerimantur. Est aulem nobis novacula nunc saluti- C imelligens honorem suum, hoc est naturce sua' 126 ^ .. .. • n i:: „..1.,...,..;-. ,„.:...•„... .1,,., i,.iis in i,'rr» aniiiiauuhus raliona ferx, nunc pestifcr.e scctionis. Kemedii et decoris novacula nobis Chrislus Deus esl , qui cor nosti uin circumcidit d, vitia rauit, animx caput (V. ep. 41, n.3, et carm. 21, v. 557) levigat, et faciein mentis accurat : nosque, ut illam in lcge captivam , puigat, et liberat hbrrido miserae servitulis eapillo : nt con- jungendi Domino, velut illa in Israelitae viri nupiias transitura e, criminibus camis nostra;, quasi barbaris crinibus exuamur. Deinde seusibus (j) innovalis, ul comis rudibus enitescamus (, vitamque nostram, quasi Nazaraeum ciimen pasceuies, Deo ia caslilale et parsiuionia consecremus. 11. Cavendum vero, ne illa inumca cx diverso dignitatcin, qux cctcris iu terra animautibus raliona dominatur, ideo ratioualis factus , ut autorcm suum (i) intclligerc nossel et colere * , abutens tanto mu- uere Crcatoris ad hcentiam erioris sui, comparatux jumcntis, et similis efficitur. Quod in rege Babylonio videmus ■ evidenler iniplelum, qui sloliditalis impia ct vecordis supevbix pocnam s3sensu horainis exutus, iii beUiiino hacc corde suslinuii. Eienim hoino in errore positus, et a justiiia relapsus, justc, ut Sam- „„, sapientits pariter el gratix virtule desertus, cse- cilate punitur et mola • : quia dignus esl opere ju- mcntario, qui semeptisum lumine ratiolii» orbavent, et in similitndiuem belluarum corporis servus abje- novacula, quae in protoplaslis (V. not. 78) uoxia J) cerit. . Psal xvx... 7, et cvt. M, b Psal. l, 9; Psal. cxvui, 176, ct xxxm, S; Pwl. usn, 3; Psal. ixxvii . , -, uc " , 49 Psal xxxv, 9, et xxvn. 7 : Psal. lxxvi. . ■ Psalter. Rom. • Psal. uix , 1 o. * Col . , M ' • Deut u 12. ' Num. ,, 5. t Juuic. xvi , 19. " Judic xiv, 6 » Gal, . , 6. i Judic x.v I, 16., "ibUn xi » Matlh. xvui, 6 ' Psil. xxxi, 9. - Psal, uvm, 15. - Dan. iv, 30. • Jnd.c. xvi, H. (a) Ms. Vat., cibo, c.t aplo, nt ex ruitkis ttomiru m, el edcnuttttm stiginatit. tb) Ms. Keg. et ed.t. Grav., Juvmor. \c\ Sic m». Vien., cui lecttoni favent niss. Reg. c Yat ' H-> in iisalmo xci, ad quem alludilur, est ;v iyto, iriwi. Vide iio!. 76. Editi codd., i« rawericorrfw mnquedinis. . . td) Mss. Regius el Val., tn longauame. (eM&s codcx Viennensis, absctHione. llo;ia utraque Ieciio. Ms- codicis Vien. lcclio inferius conOrmalur i, 11 imictus (Sarason) ciine servuto, cavtnus (/) Ms. Vien., renovalis. (g) Samson scilicet, qui n. M nicitnr bellalor •iccr. (F.not. 80) : ila qui peccatum operaiur, de mola viia- swe hoslile phetis K Sed non prselerivil ille Samarites, qni prop- ler nos hujus etian, nomiiiis suscepit injuriam; non prx-tcrivii, quia non erat raercenarius, sed verus ei bonus pastor, qui ammam snam pro ovibus positu- rus advenerat ... Hic homir.em saucium prateriqis- s in, a p.oeviis, nec curat.im , miseratus accessii ct juiue.uosuo, hoc est Verbi incarnaiione suscepii • et oleo graiias, et vino passioms susc, commendatum stabulario i , (/") perfecto iili n.agistro gentium ( id est, S. Paulo. V. n. 24; ep. 30, n. 5 ; carm. 22, v. 17Sei32, v, 553), in duohus festamentis denarii mercede sanavil, reddhurus iffielbeatac virginiutis de ti.numeris hujus boni fruclibus uberes graiias ct in- trilicum molii, « «abulita pascat, cui panis fil anima B raimerabi.es coronas, quia [g) hoc consilSceuto qux s.b, Ian.es esi. Quod si non semper vadens. sed adjiciens, de suo supeVerogaVit. " aliquando revertens % spiritus iiai , velul coma re- duci, iia gratia reltorenie julegrubitur, 14. Scd ut lolau, de capillls lexamus epistolam, j,- vai indulgere sermoni, et illum Domini foriem usque ad linem suum prosequi. Nain et in ecr-eilale ipsiu=. et in morte divini sacramenia mysterij pralineata mirabimur. Quia quod seriplum est * , plures iilum hostes stravisse morienum, , quam toto prius viiaj suse tempore perculisso, arbilror principe loco vin, Dominicaj passionis f» i.Uerpretandam, qua zabuli domus cecidil, et regnum morlis soiutum est. Quod vivente semper, ut vivit, Christo, el anle carnaiem sdventum suu.n in majestate natu.-oc su:e apud 15\ Non ergo erat isie frater, qui et condiiione Dom.nus a servis, et natura Deus a morlalibus dis- crepabat : sed tamen el homo erat iile, de quo scri- pium est : Et homo est, et qvis cognoscet eu,n*(V „ot 81)? Neque iJeo frater noster, quamquam ei hoc &L vma p.etas pro humilitale cordis sui famulis nomen indulserit, diceus : Narrabo nomen luim fratribu, mets >, lamen nostra arroganlia non audcndus dici frater, nec quia homo » fieri dignatus e.-t ; quia el ir, ipso hominis ortu nihil habet commune nobi.scnm ■ qoi citra nosira; generationis usum caro faclus de Spirilu sancto, inlemeraU sacra; matris vrrginiute et conceplus et natus esl. Et itleo sine ullo corporis" dmtm suum seenlis ivt „h *,....„ j .. jj: « . .. -" « f»» euiuus, «u;. d.nem suum secnlis 127 ab Adam usque ad Moy sem ', mortis poteslas, licentia bacchanie, regnave- rat; el de lege inlellecto, ncc evivalo; peccato cre- verat : boc regnuni Rex regum, et dispensalor tem- poram Dei Filius passione sua divisit ac diruii, DeuS faetut sub lege, ut subjugalos legis solveret , factus per multerem » , sed muliercm sexu, virginem parti. ut sanctificaret utrumque sexun, Crealor uiriusque suspiciendo virum, nascendo per lemii.am. Itaque mortem ipsam moriendo deslruxjt, sotvens , ut scri- ptum est, mimicilias in came sua, ei faciensulnmque unum e , ,d esl, hominen, et Dei.rn, quem in seipso connexuit Deus et horno Christns Jesus. !n quo utriusr que » subsiamia naiurse discordiam posuii (id est, de- aedu Deo placationem suam ", quia ipse propiliatio erat : nec pretium rectempfionis animm suce ", sed nor slra, quia non cgehat salute Salvator. Nos enim venditi sub pcccato egebam.rs pretio redemtionis » ; et idco proprcr nos horno, propter ros forma servi' propter nos filius ancilloe p. Qui benediclus et san' ctilicalor sanctorum, pro nobis tamen el peccafum el muledictum faetus est q, qUOd non eral; ut nos, qui ei ex !S pra-variealioue ^ccalum, et ex damnalione maledictum eramus, ab utroque absolveret, ulrumque in sua carne aiT.gens cruci r. Ideodictum puto : Fra< tcr nqn redimtt, redimel hpmo s : qi.ia quos fraler noa redemerat, hoc esl. propbeia, seu legisiafor.qui hoiKo tantum erat; (h) hic homo redemit, qui ei Deus Mt„;,i „, ,, .r . r v- »•'»»"-- ».»»i,uiii ci.«i, ■«; uic uomo reaeu.it, qui et Der> posmt) et e) umficanus grali^ xlernum foedus D cral. Deus enim, inquil, erat in Chris* \ecljians agnov,,. Spohalos nos zabuli iairocinio, et vulnera, sibi mundum K Hujus enim modi homo « soLs p.l rv%P,SaVE^b^\P/0'Ut"v'^Lrf, cp^-^vu,59. ^ud.c.xvr.SO. < R0ro. v, 14. . Ga| (a) Sic rtis. Vion. coJex. Celeri, occurrat (b) Ms. codei Regius cum edii:s iribus, versafurus. vtsu siw vacuus . fcd. Grin,, versalur, visu suo vacuus. «•) Da mss. Reg. et Yien. cum edilis qualuor. Ed. Kosv., mlerpretandum.
: ut vicissim et ipse nobis cibus fiat °-, in quo semper vivimus, si ad cjus pra>cepia vivamus. Sicer- go de potente exit duice , cum amariludine malitise nostioe per ipsunt in duleediuem bonitaiis coinrou- lala , duicis a verbo sjus esca procedimus , qui nos edendo, consumsii peccato, reparavit ad vitam. So- lus hic potens , dulciter poiens , qui /'!>eravt< paupe- rem ab avaro votente ', qui ferilatem mei corporis per mysierium pietalis 130 suje '" morlem »» 8m- eorporis perimens, ibi eibum vitx edit, ubi (d) mise- r» farues moriis arebai. Qui raihi oflensionera gra- rum floribus gratiaram wella sapientiae (6) coudi- (? tia, peccaluio justitia, imirmitaiem virlule, raortetn deruiit, ac si " esca ab ore edcntis erierit : quia prius cflene Deo nationes receptum D<:i verbum fs- deli corde sumentes, fructum saltuis cdiderint ". Qui vero Christura magis iu eodem sibi leone piopo- nucit, Samsonem Judicorum liguram, vidclicet ut il- Itim leonem quasi Christura (<) Judicus occiderit : id quoquc assignantes mysticae pneparalioni, quod eo potissimura tempore quo conjugiura petebat , opta- tais poJeulis bellaae egerit ^cdein ; quia videiicct non posset tirmari conjugium, quod in Christo ct Ecciesia pacttim est r, nisi occiso ieone de tribu Juda 6. idern enira Dominus ko, ille, qui sicit, ct calulut est leonit h, sua sponie sopilus^ et a semetipso resusciiatus ue quo scriptum est : Quh su$atabit eum ' '! Tolantarie vita, confusior.era gloria, regno mutavit exiiium. Qui audiebaraus : Terra es, et in lerram ibis s ; nunc jam (?) audimus : Conversatio vestra " in coelis est '. 17. Itaque illara speciem, qu* in illo Samsone vel recrinito vel moricnte relexilur, el in omoeni Cbrisli famulum conveniro arbitror. Homo eiiim, qui ]>ra> ventut (ueril i»i uiiqno peccato u, et salubtiter pcctli- lendo ad tnstauralionera gratioe, quasi capillis rena- scer.iibus rcverlilur, ponens tt! arrum areum brachia sua ', id cst tidera spei verx, et spera fiuei noa uctae *», exrrecns idera ad pi*!iura manos suas operibus uieialis x. cujus exercitatio ad omnia utilis est J : tura ut quibusdam bonae conscientix ct lidei firma: lacer- tis valcns audebit mvadere, et poteril (,f) verterc ini- enirn sacrificatis pro nobis Patri hosiiam sui corpo- 0 micorum columnas. Bae autem " simt colmnnae bo- ris, idem sntnmus et in Bfternum sacerdos ;, animain stilis dornos, quibns nilitur : in qua velut nostri snara sicut ipse testatur, eadem resuntsil potesiate, viclor epuiatur illudens caplis, si membris nostris. " Col.n, 14. fc Psal. lxxi, 4. « Gen. v, 5. b Gen. xux, 'J, ' Psa!. liu, 8. '• Jo'ian. xiv, fti. ° I Cor. xv, i>4 i' Johan sec. LXX. ' Pliilip. in. '20. u Gal. vi, i. ii , 15. "i Psal. Lxvn , 5. « Judic. xiv, 8. ' Eph.v, 3*. ? Apoc i Sleb. vii. 17. ' Johan. x, 18. ' Judic. xrv, I m I Pet. v, 8 q Johan. vi, 48. ■ Psal. lj»i, 1:^. • Gea. m, 19, P.^ai. xvii, 5j. » Psal. c\lui, L r I lim. iv. S. sen a) In omnibus codicibus iegilur si.it: Den, nullo jsu. EmendaYinms sine delido , ccria ut videtur con)ectiira ex pra;ccdeniibus et subsequenti'ous , et nrto errore ex compcndio lillerarum deio. Eodem raodo feacchiuu'* paitio inferius legetidum sitspicatur delicto, ubi mannscripti ei editio Rosv. hahent efferec Dee. JF.dfti 4 codices, cfferce a Dco- llaqtie IndubiU- ium vuit legi, cjfera: u aeticto, id est^ropJ^r delktum : ijuod nou piaeel. LnlA.:... — l. : j_ . . . "«■»,_- hunc ini.nicune (a) dorao sua, interitii subjugaUe car nis; qua adjutrice inlus in uobismetipsis hostis in- clusus, iiileslino auiniam nostram belio qualit; cri- niiiie voluntaiis nostrx- potens nostri factus, nostra adversus nos vitia satcllites habet, inlerioreraque nostrum ministerio cxterioris oppugnal, 18. Sed meminerirous pacii , quo per baptismaiis gratiam consepuiti Christo in crucis ''■ sacramenta juravimus, ne jam quasi viventes a-^amus io hoc muado; vivamusque jam non nos, sed Christus in nobis ", Quo nobis in honorem capitis restituto, ca- det zabuli dosnus et toia inirajcorum oiiors cum peccati nostri m ^rle morietur. Quamobrem non so- Ium uiorte Samsoijis commori disco hostibus meis, — _• ~r- ■» -• — , 4u_.u iinpjus uiiucre ny fceecsl, morUlMudo carnem meam simui interfl- B rat, Yirlus enjm et sapienfia Dci Christus est _>.*:•-> ii^r^fLtiim uf cnr.^.v.- tlt-% <-.-....:... _-..___._ „■___■ - - .. . cere peccajum, ut superstite spiritu yictor salutis triunipheir:. et dicam aniui.e mese : Convertere in re~ quiem tuum, auordam Domnus benefccit niiki - ; sed et caecilate S.msonis, qua corporeis Santum captus ocu- Jis, spiriiaies non amisit, iliumir.or ad inlelleclum bonum » ut exempio iilius sciam quos magis debeam oxulos habere, ^on enim invocassef ilie vir Dominum in su;e virtuiis auxihum, nisi mejjtis oculos babuisset incoimnes, quibus lumen ast Christus, in cujus lumine videbimus (umen <>. Quod si seoiper ardei in lucerna 131 corporis nostri, tunc opera lenebrarum (b) oc- ciduui, et princeps hujus mundi «ij/.i.ar joras - : non utique exfra mundum hunc, cuaj quo, sicul scriptuin est, iii dam.ialjoce (c) conjudicatus mixto fine va- nis, coma tristi leonem , uncis unguibus -vulturem, sensu et pabuio bovem referens : ne imius tantum hellii3B siniilitudinem ferrel in pccnis, qui mnltarum simiiis fuisset in moribus. 20, Intellecto lamen tandem " Deo, et sensui re- formalus et regno, faclus el ipse nobis cst jn exem- plar lidei, ut regnum, quod intra nos est, timeamus amittcre peccando, et meminerjmus repetere pocni- tendo ' . Nec (d) Abessalon, quamvis decoro el cor- po?e superbus et capite, pol^rat dicere quod Samsoo dixit I : Si tonsus fuero, disceriei a tne virtus mea ; quia non babebat ijlam in pulcherrimo licet crine virlutem , qure non corporaliutn capiiiorum t, sed gratise spiritalis erat, quam impi.us habere n«n pole- , qui i» parricidalem animam non adibaf, quia npn ItaMla- bal ( V, not.|8_) in corpore subdito peccufis ">, penique capillaturam illius pro iniquitatiim mole desefltam, etiam tonsurse neeessita» indicata *' ( V. nol, 83) tesla- t*r. Sic enim habes : Tondebat caput suum, uuia gra- varelur ; cum autem detonsus esset, pondcrabat capiflot capitit mi, f/132 «ra.it centum sirlorum pondere regali «, Quo apertius expriroi potest pro opwbus Bwnerari capijlos , cuin in iinpjj capjte non ahqqam viriulem, sed tantum sarcinam capillon-n Scriptura signaverit »•? Ponderabat, inquit. capiltos capitis sui. Cloria enim impio est iniquitas sua, Keque solunj operatio eurn jiequam , sed et jjequitice , ut qgidam ait. fama dejectat. Unde illud in Psalmis habes ; ... , c :.. . — — » --w.™.. uu.. uiuu m rsaimis haDes .- cuab-lur . sed foras a coraibus nosins, a quibus, si C Quid gtoriaris in mlitia, gui potens es tn inigultate'1 Laristum re.rii.iaiiiu<.. Mcwlimr r ... . . . " Cbrisium recipiauius, expellitu 19, Ergo, quja iilum imilantur qui suni ej parle iilius, nos imiiemur Dominum Jesum, qui nos yoca- ¥il in sortem heredilaiis sua?, ei ioiiere nos jussit ju- gum »uum suave, ut grave illud iegis et mortis jugum -iscuierei anobis f. Estautem et crinis ut jugum le- Tiiatif.*»; nam, ol Scriplura djvina uo-, docei, Jevis est sanctorum coma, impioruui gravis s. {|xc aut virtutis, jjt ijj Samsone; aut sanxiiiicationis, ut jn Barauele u : illa autem '* aut ponderi», ut in Abes- salone**; aut squaloris, ut in Nabuchodouosor h, Qua ijr- jjiaum comajuwque discordia docemur in ca- piiiis cpera censere " ; siquidem regi Assyrio in so- litudinem ferjtaltimque daranato, iuctuosa concretio J-unujn etenim impiorum ienebra., Jionor umbra, celsitudo trantitus, caput zabqlus p ; et ideo coma pondus est : propter quod Scripiura regati ponderf gravemijlius parricid» cojpam dicit, hoc esl, zabu=- Iico pondere q. ?abuji M elenira regnum est omnis impius ; sic et gui motlibus vestiuutur, .# domibus iuquil, regum sunt r; hoc est, principum aeris A_- jus », et nequitia» spiriialis ducum : in quorum do~ mibus el regnis agunt, jiut jmpi«taie duri, aut lasci- via raojles : quorum diriiia. peccaium, itinera lubri- cum, jinis mteriiut l, gloria in ir.feruo, domus in sepulcro u est. Talium crines crimina sunt, ei idcirco iiU crines csse non possuni, quibus bellaior sacer fu- nes hoslium, et novas restes quasi moliia fija solve- apitis intonsi in jijbam laonis hoiTuerit ; uleiiam £> batT, Sed iiJi potius, de quibus scfiptum est : Funes corpoiis specie transiret in beliuaiii, qui non solum peccatorum cireumplexi sunt (e) mihi *. Pecratis 8 Hom. vi, 4; Col. n, 52; 11 Cor. y, 15; Gal. n, -20, ■> Psa cxiv, 7. « Psal. cx, 30, •> Joljan. viii. 12; Psal. xxxv, 10. <■■ Johan. xsxv, i; t ;0i,_n. y^,.'"^; Epb.i", .T;'Col. ! . V_" ;' Mal't_7xi , ^."° Mlohan' . ' Luc. xvii, 22. J 11 Reg, «v, 25. t Judic. ?vj, 7^ v, 5. '•- i Heg. i, ii ; U Reg. xiv," |G; Dan. iv, 30 i Cor. i, 21 . «> Sap. i, 4. "ii Reg. x;v, 26, sec. LXX xiv; 2b. ' Maiih. xi, 8 ; Luc. v.i, 25, » Eshes. v. , . 3, et xii, !., * psai. cxviii, 61, (a) Mi. Keg., domu sua. Sic olim an.iaui dixere in sexio Casu. (i) Mss. Reg. et Visn., occideni; et mox Yieaiiensis codex , miitetur, (.) M». Vien., cum jadicatin. (rf) ita mss. eodices Keg . et Vir.ts. ccm ediiis 3ad, et Grav., et s>c iegitur i:i mss, r*dici&5S sd PrudeBT <» 0 Psal. m, 3, ' ppsai. txxiv, 6, q jlhVg.' Pbiiip. ih, 19. » PsaJ, xLviu, 12. » jjudjc, 'jm, tii Hamait!gen.p«re, S66, ut monetN, HeinsJjisJ^ii- iur lamen apu:i LXX. iaterpreies >&es7v«hju, ef. in tribus ediiis Abessalom. (e) Unuin viiii Paulinum qui scriberet, circumpiexi sunt mihi. Psalteria 5 et S, Augusf» '- osaimos Cir~ ntm-tiexi stmt me, 271 S. PAULlNi NOLAS! EPISCOPI 272 enira suis aniraa et iiiH.ilic.itur et prerailur. Quod (a) a asteruorura, ei clicit : Noiileauterere sconJitur, fidelibus Evaugelii revel; tionc detegitilr. Jam ergo nobis illa carnali comaopus nonest. Veteraeniro, inquit, trant- ie.unt , et ecce nunc 134 omnia no\a " p, quoniain exorlum esl in tenebris lumen rectis corde, misericors el miseralor, el jutlus Dominus. Dominut autem sprri- tus esi. Vbi vero spiritut Domini, ibi tiberlas 1 : et ideo tnnc honori fuerit capillatio , cnra adhuc illud spiriiale velamen legis etiam corporali habitn pn»>- ferri oporlebat ; nur.c jam oneri est, postquam sol .Tternac iiberiatis illiixil "' , et caput nobis faclus est Cbristus , qui nos ut iugn, ita cl onere capitnm de- pressorum levaret ' . Propterea jam andemus in diu ciausos habuere peccalo s. Nam lum demum {<;) c voce exsultalionis el cc.nfessiouis », ut liberi, procla- mare: Disruntpamus " rincula eorum , et projiciamut a nobis jugum ipsorum '. Sunc cnim temput acceetum, nunc salutis dtes c, cura jani non in umhra nubis, fed in lumine corporis sui Veritas adest. El (g oppor- tune ad gratiai tempus ci speciera libertiitis lousor in promplu cst, qui nos et prolixio e capilis Telamento levct, ut grali* spiritalis beiiefuium etiam corpn- ralis forma lestelnr, et iu libertatis internx tetitiam serenitas revelato frontis ostentet. 24. Feminis tantum comam apostolica
  • reliqnit auctoriias ; quia elsi ipsis uiia nobiscum fi.ies vela- menlum cordis fi) amoveat, lamen tegiraentutn ca- nuditaiis suae hauseruut pudorem , cum bons cok- scientise caslitatera, eujus lumine vesliebantur, pra- v.aricatioois crimine perdidcrunt. Et ideo veri luminis darauumcst, ad usum tenebrarum nti luminibns: et nculos in terrena detixos csecare coslestibus. lltumi- natur autcm anima tali ceciiale, qua despicit inun- dum, ut eonspiciat Deum. Quia.omne, inquii, quod in amndo est, concupisceutiu oculorum est h. Ob hoc Apo- slolus obduci ai ieni noslram huic HiunJo , -ct entibi- iari (V. carm. 21, vers. 667) Christo docens, ei sci- licet qui iUuminat omnem hominem venientem m Itunc mundum ', idest.omnis bominis nienlem venientem, jsolucilat nos ab aspectu pr.xscntium ia suspectum D pilis , et froniis umbraculum, vcret:india> decus po- • P*aJ. xsxvn, S. ° Psal. xvu, 53. « Matth. xi, 50. <• Rom. vin, 9, « Psal. cxvm . 37. f Joban. ix, *l. «Gen.iil, 7. » Uohan. ii, 16. '' Johan. l, 9. J !J Iniui * est. Intelligant cur illas Aposlolus prolixisri capisis veiamento tegi jusserit : Propter angelot ', i«- quit, iilos videlicet ad seductionero paralos, de qul- bus sancti jodicabunt. Ili enira petulantius inflimiora vasa pertentant, sicut nou Adam, sed Evam coluber aggressus estf. Unde etiam docere in Ecciesia prohi- bentur s, ne exallaio'6 spiritu decreta sapieiitimau-}. ' Carit. iv, !, juxta LXX. *Gen. !ii,50. r Cant.i,.i, sec. LXX. * II Cor. m, 6. i-rov. xsvii , . * Act. x , 38. qua- (a) Iia mss. Rcg.. Vien. et edit. Schol. Editi tUOT, dedecus, (bt Edit. kosv., tergant. At tergcanl verissima le- ctior ijnac inferius confirmatur n. 35 et carm. 52 de Obitu Celsi, v. 542. ici Sic mss. codices Reg.. Vat. et Vion. et odit. Grin. i« marg. Sed editi , scienlia infiatis? : iitraque leetio recepia. (d) Ita ms. Vien. Alii, credidiL ie) Ms. Regius codcx cum editis Bad., Grav. et Sehol., ut U; mavis inieWgi, semen detur. Ulraque le- ctio olausibili». Yide uot. 87. S75 S. PkUmi NOLANl EPiSCOP ^a iuab'isiDtelligis,eiiieoaetur(V,no*.. 88),quopriraana- A mini, sive navcm , hoc est, Ecclesiam per M scentiura muictra "> coalescii. Bona igitur uiera \quaj paslor bonus,quiprO ovibus animatn suam posuitb , illis immtilsit infarctibus, de quorum ore' perfecit laudem si- bi, ut deslrueret iniraictnn boni, et defensorem maii c. 28. Ei harura caprarum gregibus erat iile vir gre- gis qtii pSrf ulos Christi ndndum aptos solidiori cibo, teneris laxlabat alimentis, qiiibus dicehat : Lacte vos potavi, non esca : nondurn enim poteratit, sed nec ad- huc potestis d. Cura auiem hujus iaciis aiimonia cre- TCrimus, iirraatis primum fidei conceptione vestigiis, ttdolescemus 6° in robur juvenlse : et (a) firmata per lidem cafitate atque patienlia levabimus mSnus no- Stras in actionem robusliorero ; operibusqtie virlu- tum velut cibo fortiore vivemus, ul efliciamur et illi mundi diluvia navigatiiram, edolalis verbo Dei gf nu- bus texuerunt, ci in compagem caritatis fide strfn- genle conjunclam fluctus mundi islitis imputribiliter sccare docuenint. 50. Sed et nune erudita; ad apostolicam lideui anima; abietes sunt nigrae, et bona: j nigne vero jam non de peccato, ut pulo, raagisque adhuc vel de in- habitalione corporea, vel de exercitalionis ir.lernai quftsi bellico pulvere , vel puitcrulenlo sudore iii- grantes; bona; tamen, propler spirilaiem eliam in no- ctibus corporum conversationen). Sic et naves , quac fluctibus mondi superuatant ! et fnle veri, atque opere jusli a dexlris, ut scriptum cst, el sinistris, ve- lut rerais arraantur : qui vcfbo Dei quasi guberna- crines, de quibus scriptuin est « : Crines ejus abic.es B Culd dirigwilur, et ad sTbram Spirilus sahcti sensuum ttigree ( V. not. 88 bis ), sicut corax : id est, corvus. 8ed bonus iste corvus, nec ille ad arcam revertendi immeinor, sed ille pascendi pfophelx memor : cui bene comparflhtuf illarum abietum Kmuli crines, dc quibus 137 dicitf abietes bonw el nigrte , adduceiitcs navet Tharsis ' ; unde uunc *' corax iste non noctis, sed luminis corVus est; cujus (b) coloris speciosi cri- nes sUnt : ideo sancli, genus regale et sacerdotale e, quibus divinum eapul nt oslro gloritf su:e purpurat : quia et juvenalis gratia in hujus pracipue coloris ca- pillo florentem vestit a-tatem. 29, Non dissimulandtim tamcn , qtiod avis ista in- terdum forma peccali in Scripluris, interdum gra- tiae species invenitur. Videtur enim essc mortifera, suorum sinus pandunl , et cordis sui velum vinculis caritatis, ul funibus ad antennam 65 crucis striogont. Et arbor illis es! rirga de radice Jesse ', quse totsm 138 corporis nostri quadriremem regil ; et eui si juxla illam poeticam fabulam, in prophelica veritaie nertamiir, voluntariia adstricti neiibus, et obstruelii non cera, s-ed llde; neque corporis, sed cordis auri- bus, contra hujus niimdi varias ad capiendum, pares ad nocendum, illecebras M tuii et innoctii scopulos voluptatum, quasi saxa sirenum,.(e) urajtmehimuf. Adstrirtgaraur autera huic arbori fdne validissirao, Vincti in spe, fide, cariiale, credentes cordibus, ct oribus conlitentes individuam Trinitatem, qua: est fBafturo triplex , quod non nunpitur. Hoc sparto et cum ad supplieiura producitui impiorttm : quia mala, £ 0pera nostra lcxtantur, quo et rudente fidci nostne •icut scriplum est, pcr malos ungelos niittit Deus b : Vel ctfm in Ullione maledicti dicitur : Uculum qni ir- Hseril E* patrem et matrem, cffodianl cum corvi dc con- tullibus '. Laudabilis antert eadem avis vcl cum pro- phetam mane panibus, ct nd vcsperam carnibus alil; vcl cum pulli corvorum iinocanl nomen Doinini. Scd et color ejus aliqitaiido in saitctis, aliquando in im- piisdicitur •". Sponsa natnque Chrisli dicil sefuscara esse, eldecoram ; et Domlrtus tenebras posuit lalibu- lum suum. Et rursus e contrario 6V ab Aposlolo com- monemur, n« nos tenebrcc comprehendanl 1 . Vcrum ta* men ilte abietes nigrw, el bonre , adduCentes nates Tharsis k, secunduin ejus forinam sunt , qux fusca pariter et decora est. Ipsius ehim et membra sunt Sancti , qui sicut et palraae Rorentes, et cedri mulli- jj plicabiles ; ita et abietes nigrre, et bonx suiit, quia in Ecclesia , hoc est, Dei moiite, verticibus mcrito- rum eininenl, ut abicles in suis montibus. El sicut ilhe aptse navibUs contexcndis , ita illi principes po- i>vM de monte legis, ut a Libano excisi , arcain Do» arbor erigatur caritatis antcnna, et vilsc nosirff vela sinueotur; Ut simus et ahietes ilte, qua: in fahricara templimagttis ratibns inlextie ducei>antur a Tbarsis01; vel (d) iiilem naves, qui illam amiulemur, qux Solo» moni ,T quondam electum aurum, et opes Tyrias af- fef ebat ib °. Tanlo autem studiosius et quaestuosius no« slra negotiatio debet agiuri, quanlo res noster acler- nus Jesus ilio lcmporali Solomone prxstanliof est. Ecce, cnim, inquit, major Solomone hic »: qui non conterct nos spirilu vehemenli inter iwvm Tharsis f, si illi, bono actu vila; nostra, lucruni, quod esl pre- liosissimum Deo mercimonium, convchamus : ut suum ipse pretium accipiat a nobis ; quia ipsc csl el uiargarila, quam tota spiritalis istius niercaturx con- versatio sibi nititur comparare. Cui cuemendx si fa- cultas noslra suflecerit, non depri.mcntein sarcinain, bcd levantem nos per lioc mare magnum el spalio- sum vehemtls t : et dormientcm in nobis pro nostra scgnitia Dominum, si vel dormientem vcetare merea- mur, c.iciiare audcbimus, ut increpaiis veolosspiri- • Johan. v,i0. bJohah. t, II, - Kil. vnt, 3. MCor.)l»,2. •Canl.v.H. ' Hl Reg. v, 8 : II Paral. ix, 21. « I Pet. u, 9. f Pb.al. lxxvh, 49. ■ Psal. cxivi, 9. i Johan. sn, 55; Hl ftcg. v, 8. k Psal. xn, 15. t Isai. xi, 1. »' III Reg. v, 8. ° 111 Reg. ix, 20, et », iZ. ° II Par. vm, 18, et H, 10; Maltb. xn, 42; Luc. xi, 51. f Psal. xlvii , 8. ) serviebat. Beata, qux meruii in Ec- c!esi« typnm hac quoque specie iigurari ( \mbros. iib.vi, in Luc. vn ), ut in domo et convivio Pbarisxi noii ipse Pbaiisieos, Sed peccal;-ix ad veniani jusiifi- caretur. Plu$ hujus imporluniias consequiiur, quam * Matth. vm. 34; Mam iv. 38 ; Luc. vni, 33; Psal. liv, U. *• Psal. cvi. 30. '■ Mallh. x^v, 35. A Mattb. x.30; T.ne. xii,7. = MatOi. xi,i? ' Psal. l, 19. s Molth. xxvi, 13; Marc, xiv, t); Johan. xh. 3. •> Johan. i, 30. ■ Pssi. cxl, S. i Psal. xmi, 5. k Cant. m, tO; et v, 2, sec. LXX. ' Philip. n, 15. *Psai. cxiivni. II, (a) Ms. codex Vicnnensis, pra.i>M:itianda> (b) Ms. Vatic., retribulime. icj Ms. Vsiic, rereuiterabliur. Sic ftiibi Paulinus boc verbo utiiur active. Vide? epist. 26 ad Sebastia- num, uitnri. 2, (d) AnU> erat opes. Curn Saechino cinendamos da- pe;. certa quidem eonjectura petita, 1:j?ti i/x suljse- ^ufpiibiis, tmn inferiire n. 4i, nbi Panlinns ad Ph3- ris«uii! : Mnlo inter sapiiic- iiiius (Jhristi pettibus illi- gari, qtianx intcr dapis svas tecttm juxta Christxm nme Cktiste discumbere ; et n. 39. (e) Ms. Yasic- fil ed- Grrin.} esuriedat. Utraque le- ciio bona. Verissima ilia quam reiinemus, iiempe quas cottiirmaliir n. 40 : Tu ,.nim epviabaris u.t snperhires, itlu jejunubat ut serairel. l{) JuxUrr.s. oodieein Vien. expiinximus illa verba, vnde lex. ipsa, quae in ahi^ coeKcibus librariis iitiiuicaxa. fuisse w?«sM'ir. 579 S. PAlXltt NOLANi EPISCOPI Sed si et hoe sCvulum aociem pules, quod conver- .\ hac pietate preiiosior, quod se vi 280 sionegeutium, •■t.t.iarum ante iideni tenehris horrehat, ut nubibus sercnatuin esl; et nunc Eeclesise Imniue qnasi pieuo lunx perfeeix speculo, et sanctfs homi- fiibus, ut («) puris in serciulaie sideribus; opera flde- liura , quibus aniinaiu suam quisque vivifkans a preteritx sictilatis sili reficit, quasi rores in bac, ut dixiii:us, secuii iiotle destillant, Tj%. X-.i i ien caput snum Christus tali repletum rorc rxlatur, ei iiluiuinaior nottium noslrarum (b) tanien guttis uociis noslrae crines seos gaudet esse perfu- sos «: quia ipsius refrigerium et refectio est iiia fide- lium operatio ( id est misericordia seu eiYemosyna ) ( V. not. 91 ), quibus vel iratres juv.wtur, vel 141 inopes confovenlur. Ideo denique et vocem Judx ult astimari, ut ab omnibus ematnr. (fuoriiam enim, inquil, ipse [ecit pimperem el divitem, et ccqualiter itli rvra est pro omnibui '■. Unde ait : Crali» accepistis (f) gra- tiam , gratis dale *. Hujus gralix graluitis opibas dives Petrus debilem pauperem, et tantummodo ege- nre slipis cupidum, pecuniaro non babens, sanitate ilitavii, 55. Itaque egeamus avaritia auri, ul abmidcrans grrfsia; et pcr inopislm voldntariam vilescentes huic seeulo, preliosura Dbmino '* efficiamut Ungucnlum. Spirabimus' enim bonum Christi odorem Deo, s» mor- tetn Christi in corpdre nostro circtimferentes, el vitam iu spiritu manifestantes, et passionis Dorainirx et re- sulTecliollisodorelragremus,1. Mittemus ,142au'eni aspernatus est, qui recepii eorde sno zabuli spirito rj unguentumiucorpus Christi.si substantiamvilamque Bmlieiis unguenlumChristipedimis invidebat». Ope- ribus enim pielalis el misericordix et ungilUr, et (c) /eneralur, et pascitsr Christus (V. uot. 92). Verum tiaijilor, antequam proderet Dominum, perfidiam suaoi prodiclii* : quem non pauperum, sed furtormn suorum Cura commoverat, et livor mentis infidx, nt unguentum illud, quamlibet prediosom, doromie : ta- inen sanguinis comparatione vilissimum, preiiosius «orpore salutari judicans , indignaretur in feminam pie prodigam, quam ipse Dominus bonum in se opus teslaiur operatam ; docens egentium curam esse postl.abendam, sed sibi tanturn : nt in eo ostenderet, (d) quod corde pcrverso fidci miseficordiam prxlulis- set (V. noti 95), cum fomes operuni fides sit, et prx nostfara (g) in fidem veritatis ejus et prxcepti obe- dientiam conferamus. Tunc in ejus corpore replentia domum totamunguenla fragrabiraus,si caritate perfe- cta possiraus umquum dicefc : ilihl autem mundut aucifiius cl ' ; non' aniahli divilias (V^nol. 95), non honores "• secufi : non amanti qnx propria surit, sed qure suot Christi i : non amantt qnx videniaf, sed qox non videnlur. II;e bobis erunt in virtuCein ef ini- nisteriumsshictura coms, quibus eJ pedes Christi (li) dctergeamus, et ftfnes peccatorum rnmpere possimus, et in spiritu libertatis gratulantes ulcere : Dhrupisti n vincula mea, tibi sacrifxcabo liosliam taudis k. 36. Sed dum currendi spalium, dum serviendi tent- pus est, pascamus hujusmodi comam : et imilemur ceptis suis prastet ipse praceptor. Nisi qudd In hot q non solum dilectionem iliius evangelica: peccatricis, quoque filius perditionhs ostendit, quam vilem Chri blum haheret ; (e) qui ungUenluin, quod supra Chri stum efiundebalur, perire dixit. Et ideo non est ih prelio sanguinis Chrisli , quia habere non potest re- demlorem , quem maluit hahcre venalem ; et jure a coramercio vitae niorlls contraefor excluditur, suo ipsiusdamnandusjudiciOiquo Iriginla^aureis vendi- dit eum.quem inulier, utipse taxaveral, unxit treccn- tis. Sed in hoc perversus, quod ipsuin ,T vili xstimans Domhium, ungiienlum illud.quod in salutarcm nobis cjus sepulturam pra?inillebatur, cafo aesffmavit ". Veret ut zabulus, ignartis gratiaj Dei, in , Omuis in Christo sapientis Jjmin» (V. not. 9t>), ut jussum est, exterentes, ubique captemus cibum viur, (J) ubicumque aucupemuf vei bum Dei ; de omnium lideliuiri ore pendeanrj-, nuia in omnera lidelem Spi- ritiis Dei spirat : et necesse est a minimo Dei scrvo vel gultam co»!estis sapientix destillare, qux aridita- tem mei conlis irrorct **; el mihi supra hujus seculi sapientium flumina ad potuin uiihiatis etuberet : quia malo q\iinmte verba loqui iu ttge (V. uol. 97), quam mutta inilliu in tingua * ; sicut unum diem in ciriit vull pretiosos facere sui imlneris vilitate. Ipse nobis D Domini vwere,q:,ammiUiaintabernaculispeccintmm", « Cant. v, 2. >■ Johan, xtlt, 2; Malih., xxvt, (0; Marc. xiv, 6. « Johan. xn, 0. * Matth. xxvi, 15; Marc. xiv, 5; Luc. xxii, .). < I Cor. vi, 20. ' M.itth. x, 8. '« Act. m, 6. * II Cor. u , IS; II Cor. rv, 10; Matlh. xvi, 7; Mare. xiv 3. ' Gal. vi, H. I Philipp. .., 21. k Psal. cxv, 16 el 17. i Luc. xi, 5 el 8. »' Psal. cxxxin, 2. u i Cor. xiv, 19. » Psal. lxxxv, II. (a) Sic mSnuscripti codices Reg , Vat. cl Vien.At editi, pitrissimis sereniialc. (b) Abest tamen ab editione Schot. et a ms. co- dice Yaticano, in quo totus locus sic lcgitur : El illu- minator noctium nostrarutn gvttis naetis noslrcc criitet •suos esse perfusbs gaudet. (c) Ita mssi Reg. et Vien. Alii codices, serenatttr. Vide not. 92. (d) Sic ms. Vien. cum edil. Schot Celeri, ut. (e) Expuhximus particulam ut qua» a mannscnpti9 ti&licibus aberat» (f) Addidirous gratiam ex niss. Reg. el Vatic. Viuo seqq. ^ (g) ^ic mss. oodices. Kilili, i« fide... etobedientiiu (h) Ita ms. Reg. cuni <'dilis qualuor. Aliicodd., de- iergomus. Vide not. "2i, tergeant, (i) Sic mss. Reg. et Vien. Verisstma leciio qux cx intra se inieriicitur. dicat in cor-to cnumune.o ■ comquc vel in don.um indigni (V. not. 98), vel QU0,.lfl(M wtueratu (/) caritatit (V. not 101) eae in domura Pharisxi audiam justuni venisse, cnnten- w i. Beatus vero qni potesl el «scuio "<„) laugere dam pra.ripere bospilis gratiam, prxripere « pcssiin pedes Cbristi i . Quis mihi misero os adurciei et lin- regnum coelorum. Ubicumquc mihi resohaverii Christi guam meffm coelesti iilo carbone punraret ut vel cal nomen, accurram; ad cujuscumque interiorem domum caneum Cnrisli mererer summo icnus on conlinp Jesuminlrare cognnvero, et ipse properabo. Cma re perero sapieutiain, cuqj rcperero juslitiam ih alicujus penetralibus .e.uuibemeni, euuai.i ad pecies Lhristi fc, ut vel estremo sapienlia. vestigio signerf necfastiiiiam pedcs, immo optabo, ut vel pedibus suis tangat caput meum Christus. Illa fimbriam tetigit, et curata est; alios et transilu " apostolici corporis iDumbraodo sanavit re, etjubdilo capite (k) sola [ixi esl vestigia. V. uot. iOi) sancta lergcre , ut capul meunj poti.is Christi pedibus tergerelur ; Cl,dum pedcs lan.be divinos, pia- rem castis labia immanda vestigiis ./cOs. pedibus). 39. "Exhortc -mur crgo nos invicem, cerlatimquc dicamus: Venile adoremut, ei ; el ideo non juslificalus est convivio, ad quod quasi tantuni hon.inem invitaverat Christuin, inipu- tans forle illi (j), qui propter nos ct prmpef erat, quod tanti fecisset in dapes stias, paupcirem dtves as- parabal r.edes.a, qnando cantabal : Oscuietur me (e) Q Sttmere s» ». Illa vero nor. Unto ambitu serviiutis et flft ..£(•»;/;■; ..ric bii* h _r\..rwl r>i.'M..I<.n>-;i«>. onln «:!»: -..,.(■. . • J«* _ _. » ab otcttiis uris sui h. Quod privilegiam soia sibi catho- I.cli dileclio jure vendicat s , qu;v unica atque pcr- fecla uni viro ab ip_ii;s oie Verbi pctit oscula veri« ta;i>, nc fraudis b;erelica. veneno, ut incestis ■' oris sai aiieni oscuiis pollualur. 58. Pedibus ergo Cbrisli oscu!. casta figamus, « mer^amur a pedibus in caput surgerc; et in superio- ra corporis membia cre.centcs. Jain de prosimo vul- lus audeamus e» oris ipsius oscula •* poslulare. Et, cum Dei verbum puro corde libanles, gutlaterimus rtuam suavis est Dominus, tunc ai.ima nostra totis in impendii, ct Iacryuiarum, sperasset remissionein peccatorum , nisi beum creilidlssel iu Cbristo : es idco in extremo licct Salvatoris vesligio c.iptit su* saiutis invenit. 40. Quo te, miser Jiidcee, jactabis? In domo tua te peccatrix nostra pr.ipver.it, i.igivssa in labores tuos. Tu enim cpulabaris ui superbires , illa jejunabat ut servirel ». Et quam c!e urceis tuis ciTm.dendim ne- gaveras aqaam, ilia do suis oculis ministrabat. Tu pedes Cbristi ncc Ilntea, il!a crine detersit .•'. Quos tu indigne nec manibusconlingere voluisli, illa oscu- «more sap.entta. v.scenbus accensa, dulci refrigerc- D ,is mukete Oon dcstillt. At cberle l(] 2~ ■ Jo.ian. ist, 8. t> M.iith. ix, 10. 'Acl.viS » Psil nu »i «tr-in^ c r . - Luc. v„ , 39. ■ II tor. yn», 9. • Johai. .OiT r\uc.T«, U. ^ ""' ^ *''«■ "' ■ »* (a) Manusc;i;itus co!c.\ Y.iticantis addil ih itxlc ct in terra. (b) Ms. Vien,, lavirah (c) Ms. codex Vaticanus et ed. Sehot., lavaretmu rrcte si cobxreat superiori lectioni codicis Viennen- si-. \ulgata iectio est cx Ambrosio. (d) Mss. rteg. et Vien. cum ed. B3d., Quod. (f) Ab osculis, secundum versionem l_XX inter- prptnm. In explanatione bomili.r t Origenes ost-nda legendum esse in immero plui-ali ab cscntit; ct vir eliam Ambrosius in \v--.\. cxviu serm. !. ei lih de I .aic, cap. 3. (f) Antc erat cacUaic. i.cgimus cum ins. cod.ce Regio vuliurala caritath, juxia versionem LXX in- icrpretum. Grtfcismu. ine Paelim, nostro fanfiliaris est, sic epist. >.\ ad Sevennn. n. 8, diut rori, ,var- *«',- et m iNatali t, S. Fciic., carm. 18, v, 123, nLa. tts araimfutut. Vide not. *0). («) Ms. ^um editi. quatuor, nnnere. 0!ca Mnaer^ apud Anibros. lib. >i in Lucam, ca"p. 1. S^l iectio qaam retinemus coacinnior est, eaque conflrmatur ex prj-ceJentibus et stibsequentibus verblis. Jh) Ms. Vsen. codex, seleam sunctnm. Vi.ie noi- (») Edil Rosv. seininabanm, mend.os9, rekazanl^ bus eeteris codicibus. Vide seqq. * ' if) Ms. Viennensis codes, Faven.te msi Regio, tpie. SH3 S. PAI/LINI NOLAM EPISC ft 234 Bisterium in dotno tua receplo liospiti dcbuisses, si A Malo iuter eapnfos illius Chi isli pedibus illigari '*, ,-« » _ _>■ _____ _.. 1 . _.._.- I ....-_-._ -.._>._ f*t. riciilin CtllP vel exemplo patruin fas hospitale servasses. Sed suf- iicit vobis ad superhiain jactare patrem Abraham ■ ; et jileo te i!!a pra_venit, qure affeetu fideli se potius palris tui filiam comprobavit ; a quo te degenerem eiiam ista inbumanilas arguit, qua dedignaius es la- vare pedes Domini cura el Abraliam angeiorum, et ipse Dominus laverit servulorum. Quamquam lui.c .juoque fi.lei pater etiam Christi pedes laverit, queiT. utiimi de tribus propheticis videns ociiiis adoravit ; el tdeo vos ipse sic increpat ore pnesenli : Si filii Abra- ham esselis, opera Abrakam faceretis b , et addit " : !f. . ridit diem menm, ei gavisus esl (..). Beali autcm .( yui no.i viderunt, sed cum videntibus credidenml '. Ex quo manifesluin est, nobis acquisilam " fidem, tibi perlidia (.) perisse naluram. |454i.Sibiergohaheanlarrogai.li.im,sibidivilias, sibi nobilitatem et justiliam suam, qni Abrahatu p.a- irem corpore inagis quam spiritu glorianlur, incir- cumcisi corde, et sol. camc Jud.-ci J. Nobis et ad sa- lutem et ad gloriam satis esl Christus, et ipsc cruci- lixus 5 qui nos de lapidibus in Abraham (ilios excita- vit, i.iis contra de Abraham liliis in noslra. originis lapides obrigescentibus8 . Nobis Ephrem sinisler ad dexteram, benediclus prolicit, ,i!lo_ in Manasse, qui piwsuniptione senioris avo dexicr asiiterat, Iranslata in " eapui sitii. ira f, crucis (c) raysterio denntavil : quia crux Juda.is seandalum s, Chrislianis fulura glori;., iilum esset sinislrum factura de dextero, **t me dexte.-um de sinislrp : qnia Jn.da.is in nustra de- quam inter dapes tuas tecu.n juxta Chrislum sine Chrisio " disciimbcre. Si modo unguentum ad pedes Christi non habeam, in sdvenlu ejus ad mcas laces oleum non h..bebok. Et vse mihi si ungucnium meum ( V. not. 105) vile sit : pretioso er.irrs opus est, ut consepeliri merear sepuUura; ejus : cujus nisi mortc commoriar , resurrectione non vivani '•. Ergo illum amemus, queao amare debitum esi. iilum osculemur, quem oscuiari castitas est. Illi cojiuiemnr , cui nupsisse virginilas est. lili subjiciamur. sub quo ja- cere, supra mundum stare esl. Propter ilium dejicia- inur, cui cadere resurrec.io est. !!!> commoriamur, in qno vila cst. 45. F.t quam digne vicem huic Domino referrc B polerimus, in quo et mortui vivimus m . 146 Tji vicissiiu nobis hoc esse dignatur, quidquid illi fneri- mus servuli sui n. Ita 9» cnim se irnmiscet nobis, ac nos sibi conserit , ut quod ipse accepit , nobis pioli- cere faeiat ; qui quod nobis, id est, roinimis cjus tri- builur o , sibi aecepium ferat. Sic e! honori suo iro- plieans _uos, prope omnia nobis etiam nomina (V. not. 10- i sua communicavit. Vt virtus Dei dicitur, iia cl nobis virlus csse digi.atur. Deus enim nostnim refugium ..' virtat. v. Hereditas ut ilii nos, et ille no- bis. Nam sicut babes in Moyse : Facla est D.i poriio populut ejus Jacob «.; ila ei in psalmis >>aiics. Porhe mea Domnvs' i'i sicut ipsc de se ail ,s : Ey> sum /iu- hujus muudt '- : ita ."■ l ?.d suos dixit : V-S esiis hix tmjus mundi '. Ego sum, inquit, panis vivus : et »oi serta labenlibus, et nobis in iilorum sata invadenti- C omnes ttnus panis tiimus. Ego tum, ail, vttis vera ; ..•!,■■.. n/-.. : .. , ..'i..,. i .,-..: fi..i..ito .p\ /.»li?.*_I bus, sunt ca;ciialP qund fuimus, cl sumus graiia quod fuerunt b. Sed non ita noslra salutc [d\ gaudebiams, ul vestro laetemur inlerilu. Docti enim sumus a ve- slri corporis fralre, se.l spiritus nosiri Magis.ro ( Y. ep. 50, nuui. 5), non insultare rainis fractis ' : quia ipsi non e_ opcribus, seJ ex muneribus niisrra- tiomiin Dci, in arborem vestnc stirpis inolevimus. Potens antem est communis Dominus, sed l.hristia- norura paler, boc est, Hdeliuai Deus, ilcm 54 vos ge- t-iiinis coriicis vestra! sinibus inscrerc, el vcstro ccs- ?nii replanlare; qui nos vestra pinguedinis suroo per adopiionis beneficium medullavit, ut utrosque in unum Domino " fruclificantes rariix una suslincat. 42. Interim malo peccatricis et paupci is nnstrae di- viiias in lacrymis et afleclu, qnam tuas in impietatc »> homir.ibus : Dii estis, ei filV Ei . elsi omnet T. Nos vero ci littera : illitts jejnnium . quam tuum convivittin :. nostrarum crimine voiunUlum, sicul hnmines mon- • Cen. xvm, 5, et xix, 2, et xx.v, 51. » Joban. vm, 59. « Joban. xx, W. ' Johan.- vw, 5^; Act. vii .51 ; lCor. n,2. 'Matth. iu. 9. ■* Cenes. xlvi», 14. MCor. i. 23. ' Johan^iv, 08. '! Rnm.xi.f8. i ure. vi.,78. "-Matth. xxv, 5. » Rom. vs, i. «Colos. m, 5, " I..«c x>i, "• , ' , « l.i 1 i « i tW x»v, 2. . Dem. m«i, 9. rpsa|. cxvni, 37. et cxu. 6. ' Johan. vm, 12. ' Mallb. v, 14. ICor. \, t. > Matth. xvi, 13. ' Johmi. i, i-2. y P. if. ud M-ir;, rilim n 5, tfavit paui/rr-:; spiritii. i/i) Sk: rnss. \atii .■.: !'".<. Edlti addunt r/i.>i. EmcnJavinius perfidia, :sfrfts;anti!:»is oninibns corti- ctb.i., in quibits perfidix, nuilo scu potius conlrario Sftnsu. Virle ep. aO, n I (. ) lt- mss. Vatic. el Vicn. Ediii meiwjosc, mi- vwterio. c ! lilu diril : lUamiivi te vitem (ructuosam, (e) omnent veram. Mous Dei Christus , in quo beneplacUum est J)eo habi.Uirein to, et sancti ejus irontes bi i , montct ubeies. dequibusnot iliiiminai (fi mirabiUi a monii- bus eeternis. IVtra e^! Chrislus : Bii«r*anl enim dt spiritali sequenie .os "" petra, petra antem eratCliri- ilus". Etiam discipulo suo h.njus vocabuli gratiam non negavit, cui dicil : Snper kanc petram wdificabo Ecctesiam meum, tl portas inferi non pratvalebuni ad- versut fcflw ' • 44. Sed qiiid niiron.u.- eum famulis suis indukissfl sua nomina qoibus e. paircm suucn participal el regnum. Dedh enim potettatem recimentibut te fiiios D.i ffr; " ; et. qnantum iu ipso cst , oninibus dixit ,„') !... Vlen.. amtdemus. (.! Sir.mss. Reg- '• Vatic. el S. Amhrosms 1. . vi in Luc. c. 9- Quod magis respondet editioni l-XX iiiterpretum , PUmtavi U vineatn (rugUeram onrnem Wtram, ir««TB. iir.Otv^v. Ubi V-ig.ia : l'lanu*i t. »i- neam electam , omne lem.i «*rui»> EdiU cod es nostri. uitcm oerffiii Vide not 105 (f) [jegit Paulinus, »(_vn«j >t, pro ianitmrit. 285 EPJSTGLA XXiV, 280 niur, et sici.t uuiis de" prmc.pibus oadimus ». Uaus £ remitlit asuras, et ofiljgaiionis immensre corapenuium enira principuui angeloruni fuil , anteqtiaro dej eiendo caiens Geret zabulus, cui diritur : Quomosto tecitiii Lucifer, qui tnane viirbuiur b ? Sed non sicut iliu , iu aHernuoi interiluGi damnaii sumus : qula slie aulor pcccati iuii. sim.ulqae pro so et pro hoinine . punietur, qui eodeni periit sceier.&t qm> pcrdidit. Ilomo aiiteiu non in linein meruit extenninari para- diso, et terra esse, quia diviiia iosiitia ievius lji ju- dicavit, aiiena mc-nte gieccasse, quara nropria, Cri- minesius estdeeipere quam decipi, et peccatum ex- cogitare, quam facere. Et ideo temporaliter et ad emendaticnem punitus est fraudis asseusor '"* , in oetermmi auteui suppiicimn destinatus inortis inver,- lor , cui numquam deficiet103 poena peccati , quia prxstat , solani a nobis dilect-Onem sui repeteiis ; quam inter praecepta sua pnn< ipali loco ponens,osten- ditquomodo illi insolubiie debitum etiam inopessol- veremus. Nemo se igitur excusct difticultate solveudi, quia nemo se polest dicere animum non iiabere. Non saeriiicia , non (r) munera sumluo.a, non duri labo- res exiguntur a nobis : in nobis est, unde soivarnus, fies enim potestalis nostne est, nosier affectus : liunc Domino impcndamus , et solvimus. Denique David liberatus de manu omnium inimicorum siiorum pro salutis sus plena securitate, non regni opibus ,0*, sed animi soivens , ait : Diligam te, Domine, ririui tnea i. ■47. kddo etiam smplius eum, qui creditorest, de- numquara desinit. Itaque non angelus, non legatus, B bitorem fore, si i«i pretium bonitatis suse, quam no- ut scriptum est, sed ipse Donmius 147 iviiit erigere allisos, solvere compeditos c , tt tatmm yicere qttod perierat6. Sed ut iiiuiu deceptorera noslrum niutua quasi deceplione confunderei, per mygteriura pietatis sux dignalus est unigeiiitus Oei Filius ipsam nostne fragilitatis suscipere naluram, ui de ipsa, quam de- ceperai, z.ibulus vineereu.r ; ei qui semper sub Dei virtule et legibus fuit , ut est "'• , bomini subjuga- retur, •15. Quid ergo ilii relribuenuu pro omnibus quce re- tribuit nobis ' ? Relribuit enim, sed ut bcnus Donii- nus bona pro maiis , cui nos maia pro bonis inges- seramus. Benedicebat, et maledicebamus. llle sana- bal , ct nos biasphemabainus : jusliucabat irapics, et cum iniquis depniubtitur f. Quid ergo ilii pro ma- r* iis meis qux> pcrlulil , qmd pro bonis suis qu.e ton- iuiit, referam ? quid pro suscenta carne (V. not. 106) ? quiJ pro aiapis ? quid pro opprobriis "" ? quid pro flageliis ? pro cruce , obiiu , sepukura , repcndam ? Esto, ieldamus crucem pro cruce, funus pro funere ; nuniquid polerimus red lere quod ex ipso , et per ip$um, et in ipso habcmus omtiis s ; et ipsi, qui ha- bemus , (a) ab eo sumus ? Ipse enim fecit «&* , et non ipsi nos ° , et anima nostra semper in manifcus ejus. Reddamus crgo amorem pro debilo , caritaleni pro munere , graliara pro pecunia. Va: enini nobis, nisi dilexerimus. •46. Quando autera sperem me ir.iserum et ege- aua: huic Domino posse reddere, cui nec aposioii se bis indebilam pnestat, gratuila diiigenles animo "" pensione solvsmus. Diiigitur J48 autem et in nobis- metipsis,quia ipsedixit, hoc signum fore discipuioruiu suorura si diiigerent inVicem dilectioue qua ipse di- lexit nos k , id est. ut cor unum et unam animaui habearaus iti Christo ' : ei id quisque proximo suo faciat, quod sibi iieri cupit m. Quo magis tua caritaig gloriamur in Domino, qav sola r.os facit aiiqusienns ve! unum dc magnis et innumeris debitis Deo sol- tere. in omnibus ensni aliis bonis vix nos tr.nhsm vei in naucis i.nitiatos, ii ?ua tantuin dileclionc profitc- niur esse perieclosf EPISTOLA ' XXIV. Severvs Pauiinum laudaverai , quod facultaies suas in patiperet contvtisset, quo Christo impensias militaret. Respondet Paulinut re;n esse non magni momenti, «i ^uis divilias abjiciai, nisi sibimelipsi renuntiet; eum- que docet in quo sita sil evangelicos paupertatis pcr- fectio. Deinde qnanta pcricula, insiditz qutmliv , qttul Christo mitilunlibus hostes immineant, envmerai, ul oslemiai, externa reiiquhie, pugna inilium eae, non licloiiam. 1. Hahec tibi adhuc aliqoiddicere ; (d) qnaitiquam lu in operiis litterarurn proiiiptuariis accipias, et &u- per tecta, quantum in te est , ut ipse profileris, stu- deas prrxdicare. Sed si hanc, quam de te apud le nune deposituri suinusqueriinoniain, inier cetera So» quacitatis nostrx inepta depromseris, tuam simul te- meritatcm divulgabis : de qua conquerentes hanc epistolam facimus ' , superioris finc commoniti , de reddidisse profitentiir. Audi denique uuum de ip is r, caritaiis videlicct et periectionis verbo, ut istius fa • ■ r\ ■ i I I I ._! r ■ 1 . . . > £• rt .knn rj>A.1 AS.i '. r.rt .. t T .31 — ' i i\ !- _■_.. _- _j 3* «T_. _ __•__ ___!*_ ]_ ■_"_ ■ confilentem sc uon reddidisse, qui dicit : Quis prior dedit ei, et (b) reiribuelar illi '■ (Ambros. lib. vi in kuc. c. 7)? Sed ipsi gratias, qui nobis tanti fenoris " Psal. txxxi, 7. fclsai. xiv, !. c Psai, lxlv, 8, ' lsai. liii . M. BRom. xi, 5(i. h Psal. xcix, 5. k Johan. xiii, 55. l Act. iv, 32« ra Mailli. vn, 12. ceremus exordium. Huc cnim nobis de nimio ~* lure unanimilatis affectu expostulaudi causaesi, quod tc muila diiectio iisque ad mendacii peccaium iralii!. justa P_ai. Rom. 6 Luc. nx , SO. « Psal. cxv, .2 1 Rom. xi, 3S. i Psai. xvii, 2, juxta Psalt. Rom. * Alias 2 ; qua. autem erai 24 , nunc 21 . Scripta «t raissa cum superiore , anno 40! . (a )Ex ms. Vatic. et ed. Grin. addidimus ub eo. (b Ita ms. Vicn. eodex, Grtecus textus, Vuigata et Teriuliianus adversus Hermogenem. n. .7 ct Am- brnsius lib. n, c;ip. 7 in Luc. Alii codd/, retribuitur. {c.) Ms. Vatic. el ed. Grin. iu niarg. , itinera, haud omnirosine tau>a, inquil Sacciiinus, anliquitus emm eraiit itinera necessaria ut adiretur Hierusalem a.i ofTerendum sacrificia. Quod non piaceJ. «>.;id e.niiu sibi valt, uinera sumtuosa? Vcra igiiur lectio muuera sumtuosa, nu_e ex phedictis coiifirmalur. {d) Ms. Vien. , qnamquiim tn qvi m opertis, :•■'.,.(.■- rum promluarin atcipis. S«7 S. PAULlNJ NOLANl EPlsCOPl 288 Sive enim ea repuicmqux de te, sive illa qtuo de no- A Vu!e nuuc qiianlum in ea tibi donavent Deus' : cui liis loqueris-, onera nostra iiijiislislaudibusciimn!an% lua falsis vituperalioiiibus miniiens, arguani te i;i caritalem -le earitate peccare. Cariias eniin, inquil benignu *«i : cnrita* prsxiina tnalnm non operaluf ". Benigiwm eam nobis exhibes, quod experimur; nam t:t in eo gliiriamnr ; sed <,ide ne contra } jure audies : S» recle dihgh >n non \%Qrecte diridas, pecc(V . nol. 107). Nisi forlc d qiinquc altiore pieiatis consilio fatins , ul dum aliena nobis bona verbis indulges, sMmulttm pudo- et in illorum sorte tribuii porlionem, qui in lege per- fecii vixeiunl **, ita possidenlKs, nt non possiderentur a possessionihus sois ,- neque uilam aut rerum aut necessitu.iinum carilatem, ut in ioh ' , et Abrabam, el Lot osiendftur t, dominica; caritati et disciplinae anteponefent : sed et eorupr " sis particeps, quos evangelira pleiiitudo consuromat : qui majoris opu- lentioc ei iliecebrae prxdia vendidisti. 3. (Jnilc confido (••/) parein tibi in medio divinarum sortium rcquicm, ul dormias, sicul scriptum cst, m- >.er medios cieros b, id est sortet Domioi, quie in duO- bns Testamentis aceipiunlur, dc quibus here-iilas Do- mini, 150 el snnctorun! pWiiudo perlicilur. Unde p iraius sum dommico adversum le verbo " in diver- ils stiggeras, ut legeotes quod esse debcmus, boni B s:im tiii, ut dieam tibi : In fratris tui oculo fcstucam esse discamus, nitaniurqne nos juxla sermouem tuum promere ; et forsiian pbssiuius ' effici (r) quod non sumus , dum eriibesciioiis noo esse quod ditimur. Interim lanien duin conscionlla non agnoscit fidem scrmonis (ui, blandiineiitum aspernatur vcrccoudia. Qua: le apnd teip^uro , ul dixi , conveniat ' ; cur au- deas 5 nobis, ut deccrtato agone. victoribus paluiam perfectionis adscribere, quod omnera 6 terre.ix pos- sessionis sarcinam exposuisse (id esi deposuisse. V, carro. 23, v. lili) vidcamur : le conlra adbuc inltii- cem , ct iii luto fxcis inferwc adlKcrentein iit^euii- scas, quod vc! uuum, u scripsisti, pradioluui qcb vcndidisse videaiis; curn ipsum quoque aeque ut vendila a tuojuie prxsenti alicnaveris : ut niajori- grali;e vides, et in tuo ejusdem boni inassam non seii- tis '; cuni iilrasque, nt dixi. sanclorum occupaveris partes : ncc in rescrvatis " pnediis possessor, et per» fectns in ^'endiiis. Itaque et in quo possessor vidcris, soluta a poss^ssianiini vinculis mente perfectns cs : qui collecli lemporis memor illud Aposfoli i complcs, iit habens nou babp.is; quia non tibi. sed non habcn" tilius babes. Donius tu;c hospes es, ut sis hospilum donius : patriiv tnai pi regriuus es, et exsul istias miiiidi ; ut sis incola par.idi^i, et palriae civis antiqux. Non tricliniis liia lecla occnpas, neqne(c) snpeliectilis ant pccunix molibus stipas; sed percgrinis ''' ct egen- tibus, unius ip?e metalor anguli, comples, tuorum- que confamulus vcrnularom tcmporalc babitacuium biis fi.lci fructibus bis (icvolns exKtcrcs Deo : di- C un tccti, non ut paltrfamilias usurpas, ce(j U| n,r,-- vcrso mercimonii operc , sed uno vitse lucro inlra eju-dcm pnccepii lerminos venditor largiiorqne fun- (iorinn , ct iJen sinc animi caplivilate possessor : quia et qme rcservasti ', Ecclesia le servionte pos- siJtat | V. nnt. 108). 2. fiaijtie de ipsibs Domini vcrbis noslras paritcr ac ttias peinic rationes, nc vei tibi ul impedilo difli- das, vel nobis ut jam libcris congraluleris. Cogita divtsioncs e.-se gratiarurh , et mcnsuras donationum; •]uas ut iu corporis ^ui mcmbrisunus atque idemdis- pcnsalor operalur Deus *, divcrsa iu suc corporc di- stiiigitens placii i s membra milneribus c ; spd corpus simim ex divcreiiale membrorum stmens, ut binc quoquc gralia saeri corporis aiifeattir J, si nmitiplex cenarius vei inqnilinus i.'') inai.is, Mipeitdium, qn.isi precarixni -tnsionisD.miino (17) oltissimo pensilansde socia ct corporis lui et animi servitutc. i. Quod si juxta opei-is mo.ltiin porrigcmla '-sl vei contraheoda merces. et compensalio qnaxlam facti itifcctiijiie facienda est, (A) a?i;tie r.itio perlertinnis animi (tii ciiiii coruni opeie ducetur, qui omnia ven- dideriml : quia " nec li: tihi aliquid Vel in Jurc, vcl quod est amplius, in animo reliquisti : qoi sic uterig inunilo, quasi ncn o!:>iisk. Alque haud scio, an for- iioris lidei judicanda sit ista DonSUlllia Ct lirmitas !ui cordis, qna inter ignes nonureris1 : interhqucos non caperis ; picem langis, ncc inquinaris "• j quam eo- rum, quos tu fortes pul^s : cgo aulcm infirmiores ar- vivins in unri compage numerctnr : nt sie> regina a 0 biirorjudicahdos : <>ub non credentes infirmitati sua\ dextrisejiis i:i funbiiis aureis, cittumtnnicta viirieiate ". fcstinaverunt alicnare omni^. nuilius iuhxrere timue- • ! Cor. xin, 4; Som. sni. 10. b 6en. tv, 7, juxla LXX. ' Rom'< vu, i. «, I Cor. xn, i. » P. '. ^! 5 Ge i. xn, '. ' Psal. txvn, i. ' Matth. vn, 3; Loc. v). 41. i I Cor. vn, 39. * ICor. vn, 3i. ' Prov. vi,27. "> Eceli. xm, i. («1 ^is. Hiicins, ocmmnians. (b) lia.ms<. Keg. Vicn. el edili ';. Edil. Rosv., mi- rfiu.t. Sniii. loco diiiijis apud I .\ X et apud Ambrosium mu!ioii« iegjtur offeias. Vulg., »i bcne. egeris {c) ilsr. restituimus ex ms. Vien. Anle legcbMur tmssinmt efjiji : auod 'lostrn imncn dunt consi icntia, clc. Ms. Reg., ejjici,quod, non '."mn». ctc. ExsCriplor videtur voluisse scribere -;i in ms Vicii, com <'h:Ici;i nlerpunciione. (0) Ms. Viem, parstam. /ci Ms. Vien_ vtpeUectiiibits, (/)Ila 10-. Vatic et '-.'. Giin i,hio(I pulchrum seji- suin efiicit : inauis, i.! da pauperibus d. Si in boc senleuliam tenninassel ", te fal,o argueren!;ci uitro „ T' " ,alerls.,1!«Psu' torre"' evoos™, ... ,T,!h, .. :.,..,. ., .... . B Ulborcm "'«"«"^ c-xliauriat. peregrinalione longinqua in geniulwn domum r?du- ces, polerimus duere ; Portio nosira Dominns *' in terra viveniium • . 7. Quamobrem lemporahum, qu;c in boc secmo liabenlur, bonorum reliclio sive dislractio, non dc- cursus stadii, scd ingressus; necutmeta «», sedja>.ua est. Noii enim athleta lum vinclt *8, cum exuilw : qui ideo nudatur, ut incipiat dimicare, cum iegilime cerlaverit coronaiidus °. Et pataior amnem inieipc- silum tuperalurus cxujtur: nec tamen boc tantoap- paratu, quod te dispoliaverit, transnalabit », nisi loiius corporis J52 nisu, el omnium scita inobilitato niembrorum, et propulsu pedum, ct remigio brachie. ium,ei ialeris illapsu, torrcntis impetum Scindat.et esposcerem, ut mihi lamquam vicina de siini!iiudioe ejusdem siudii anima congiatulareris, quia agonis irapleti palmam quasi decimam iliam draclimam, quam iu primo carnis parenie perditam •, inlra dc- nium tamen, undem accenso verbi salutaris lumine invenlam, in manibusjam lenerenms : sed cunt >i- dcas quantce molis verbum supersit, cum ipse Domi- nus majeslatis adjitiai : F.t veni seqaere me f; isiat» potius diflicullatem considera, et diiatalo corde me- tire, lunc inlelliges majores tibi causas pro nobis su R. Video Uimen nobis el in bealo pairiarcha Jacob bujus expedilionis ordinem prolusisse p ; cum iiltioi Icge, posteaquam lorrenie iiaiismisso, praen.issis cu- rarum siiarum oiKribus, id esl, feciihatum corpora. Iium et necessitudinum impedimeniis, solus in taber- «aculi loco remanserat, Deo colluclalum, cum exlor. quenda benediciione praevaluit : et illud conlo lerris- que sacraium »■ Israe! nomen accepit. In q„o, tanieui pinicipaliier sacramenti saluiaris pra/iguratio cssn yideatur, quod videlicet in Judoeorum ty|iot hoc est, peressc soUidtuilinis, quam esse gralulaliouis Facile •' qw,X^e i,cet m J«^orum iypo , hoc est euim mjbis bona vel oncra apposiu pallium r.-miu T?T* ™\Sob°le: Jacob ^valuerit Domiito; si- teulibus exciderunt : ei .„,* uobiscu» non intulera- , "l^ P-T . '" ^08 W paS5;°,lePi'al0 ««orqucuk, mus » in hunc mundum, nee pote.amus (») e.ierre cZt7T 7*T ^ ^ ^™' ' ^*** «obiscum, quasi muiuata reddidimus ; J u, culea, c JSJt hZ^» """"' """ ~ ' ' ^ a carne distraximus. sed ui vesiem a corpore depo- T , DUnc wl,0BeM™"»fc <*** nus usurpauda videtur bisloria, quatenus imaginem smmus *. 6. Nunc opns est, ut qu.-c vcrc r.ostra sunt depen- damus Deo, hoc est, cor, ci animam, et corpora no- slra exkibentes in houism virem \ m sc.iptum est, Pomino, nnsquc ipsos aidificantes ei in lemplum sai,- ciuni i , in ipso lapideangulari, qui nobis sancliSca- tionis nostrae formulant in semciipso dodjt, et ait: tvangehca; pncceptionis operata est, ul illo" vide- iicet enemplo inlelligamus, noo Posse nos esse ido- neos ad congrediendom Deo ; cui siique congredi- mur, cum verbuui ejus implere nitimur. et in virtutes viivinas imiuiione ipsius prajvalere conamur. Iiaque, ad corripiendam vitc viam. capiendumque Dei ver' b.sm et pr.Tvaiendum ' in r^«a»i co-.torum, qnnd a Sancti esiote. tp-oniam ,go tanctu, ,««, i. Quai igitur diebu, tJ»Z • ^9'""" ^0"""' ^ " nobis gratia, si in alieno Untum iide.cs fuelTus n s ££ w "" ""'""' ** * *^fi"!6"S ' fd) °h" de proprio serviamus? id esi, ,.e libero volun' ' ' ' ** ^ ^™"*' nW 0mnia *™ arbitrio eX loto cor le „nt„ voluntat.s v,i amore vcl cura, si in itinere istius seculi nobis sir* ut scnptum est *, v.nfeus dil.gemcs Deum? slri vcsperan» pr.emuiamus : et ,.,de » eer toian- hn. ?jcr-5s sfZT^ qolm ■ n j:;s ietuii noctL **^ « *'-^t : pl ad "um coram £ J ' ™*T * M* S°Mum ^™ ac «*«" «ontoHtan. kctemur; nec divellamnr , cariuie Chrisli, sict rtBm»:quatem,sSJrecipi3iuiis qtsaj nosu-a suat, pa- tadisi scilicet doraum , et vitam onternam , in quibus crcali sunius : quam si ai> hujus terra, m quam dam- nalione devenutms, possessioee puigati receperimas. Jacoh ab ejus amplexu, nisi exiorqueamus benedi- ctionera'. Atque utinam ad saiuiaris insignc lucti- mii.is, nervum femoris nostii majesialis sua limore percutiat; q.io pbsltipesccute iniirmabitur virtus car. ' MaS x" I" %%im^VX?hiCl "YVn ' r- , C r'^os- !" • " Matlb' »«• 9I- e '^- ", «- 37. ifil-L,».» 'JKu S"cS!;6iEfe'9L '-i0V^''4i- Lr>«'V:vi,S;Matlh «„, • Malth. mi . 15. - Lt„c. xv C. • I;" ^"u % " ' ""• " • °- f G^- »x«. W. 1 Lnc. x„„, 21 . («)SicBis&Reg. ei Vie^. Editi tres, terrm uminis. n.s. Val. ete?iit. &nn.. u-rre.ni seminis. c! huneili- ad Judaicse sterililatis et depravaiioms typum, per eussi femoris nervus emarcuit, eam fiiiorum ejus par- tem imticans, qu* degenerans a lide patrura.deilita Deo esse fecuuda : unde hahes, quia (ecunda m filiis infirmala esl a; et a prsceptis autoris sui devia, in erroris sui semitis claudiuavil. 9. Sed nihilominus et nobis cavendum est, ne sle- riles appareamus in conspeclu Domini b, nevedtbili pede in ejus itinere claodicemus : 153 el ul poiius corporeis Iructibos infecuodi, iilum de divtnae manus iciufemoiispatcniislnporen! ad conlinentisrigorem trahamus: ulecerves cupiditatibus, quibus virtus fidei subnervalur, coniirmemus animam castitale : quam, utApostolus docet c *', etiam carnales athleUr {V, BOi-ilO':diiigenlertuenUir,quonobisimpe>isiores"slu- dioservanda est pro illa immarcessibili coruna iuctanli- bus, cum etiam pro teoiporaii etfragili corona decer- nentibus excolatur. Quare sub hominum et angelo- ruiBspectaculisinhujusmundi theasro ante Duininum dimicaluri '' , exuanmr oneribus adversis, ut medicis (a) oneribusiridtianiiir. Inhoc eniii ipsmn nos prxparari vull qui dicil : (b) Yeni, sequere mer,ul apprebendamus eum, in qoo apprehensi srnntis ab ipso. Qui nos illo vocat, ubi sedel ad dexleram Dci ' in gloria Patris, omnibusdicit;: Yenitcad me,onerali el laboranles, el invenielis requiem animabus veslris e. Omnem ftium, quantum in ipso cst, hominem siilvum fieri vull h, qni fecil omnes. Mamei idcirco descendii ad nos, ut ad ilium ascendcremus : ideo couformatus est corpori carnis nostrsc, quse pecealo " serviebai, nt nos con- formaret corpori carnis sua'. qux peccatum non fe- cit , ut vere ad origiii3lem glor-iain reformemur, »i divinara similitudinem Christi imitatione capiamus, Nam in Adam soiam nobis imagitiem (V. not. IH) remansisse. ipsa, qu« opiOcium divinse manns narrat, Gcnesis ostendit > : in qua simililudo cum imagine Cei, in ipso adhoc hominis faciendi molimine nomi- natur : sed capite subsequenli, quojam faclus horao taatum ad imaginem l)ei scribitur, simililudinem jquasi peccalnro fuisse subtractam indical profeclo Xuiuri prxscientia; ut reservaretur horaraibus in Christo, qui per obedientiam pietatis wx reconcilia- v\i Patri mundum, quem inconciliaverat primi paren- tate resurrexit. Hic ergo pronobisdoieits, et propter nos obedient facius usaue ad mortem crucu ', viam vitae nobis perfectionemque virtutis, non in vendendis tantum prxdiis et preiiis crogaudis, sed in sui secla- iione proposuit. Et quia dixerat : Cumezatiatus [uero, omnia ad me traham "'; i>ici>;i54:dicit : Veni, tequere me ". Bealus, qui lam proximo intervailo sequitur, ul dicat : Adhwsit anima mea posi ie °. Quod i!la lantum caritas dicere potcst, qu;e jinis prmccpii , et pienitudo \ighs esl, ifi est, de corde pvro, et bona ccn- scienlia, et fiie non ficta >• se iia inseril et affigit Deo : ut nihi! extra Deom arutns. dkat : El ego stm- pet temtn i. Quare lolus labor, et plenum opus no- B bis iu obfeervaBtia et exspoiiatione cordis nonri est : eujus tenebras vel abstrosas in eo inimici lalebras vidore non possunms, nisi defcecato ab exiernarnm rerum curis animo.el intus aJ senielipsumconverso; uctti enim fruslra dictum est : Omni custodia terxa cot luum '. 10. Credo jam etcpertns sis qu.im iahorusum no- bw, el assiduum, vel quolidianum cum hoc hoste certamen sit, et qnaiila? in eo versenlur jnsidiae ; qute illic vitiorum virlus {id ctt vis. V, nmn. 53), quanta virlutum infirmitas sil ; quam prona ejns ad pravitaiem relapsio, quam piger »d Deum nisus. Nunc mihi iila prius clausa intra nic discordia di- v«rsse legis aperiur: nunc sentio viin legis adversa?, quae velut injecla manu caplivum me trahere cou- *-• lendit in iegem peccaii *■ ; el recognesco quoniam l-.eatus ilie vir nica polius itifelicitate urilur, et de m«a aflectione pro me dolens • lamat : iuteiix ego honv) '. qidt me lihe, aUt de ntryore mortis hujus * ! Sei! idcm Magister me recreat et refidt, osiendens mfhi czitum salu&rem, Si tamen velle adjaceai mihi, ut perfcctionem merear invenire, graiia Oei pcr Je- sum Ghristum Dominum nourum : qui ctorandus esl, ut prscvalescat icimicis nosti is, ••'. > lenebris super- abundet; dcslruat in nobis alisnj vel aoslra, el :vdi- ficet sna. Quod eljam amicos Dei orando ineruisse cognosciraus, qui tilique cor suura patiebaniur, cura dicerenl : Cor rswndam crea v, me Deus, ei spiritum rectnm invovu iii tbceribu» mei* ;; (d) quo exorato jara securus dicil : Proba me, Domine, ct scitocor iis iriobedientia i , El ideo siiniiitudinem Dei, qua n 0 meum, cl ride si via imquitatis in mc i»( '. Sed ne hanc sui confidenliam sua m3gis viriuie quam Oci ; raiia mcruisse videalur, idem dicit ; Pbilip. m,2t. ' Gen. i, 26; Gen. ir, 7. » Johan. xn, 52, n Matth. xu, 21. " Psal. ' Prov. iv. 25. * Rom. vu, 24, l Psal. t, !2. . <• ! Cor, iv, 9. e Matth. vi i, 22; Marc n, lf, et 8 Heb. i, 5; Mallh. %i , "i&. h 1 Tini. n, 4. Johan. m, I! Cor. v, 19; Rom. v, 19 - Philip. v, 1. ' Philip. n, 8. lxii. 9. p Bi.-n. xiii , 10; I Tiiii. i. o. i Psal. lxxii, 23. Psai. xxv, n, et ciuvui, 23. • Psal. cxxxv u, !T> (o) Ita ms. Vat. ei edit Grin. Alii codices, operi- Jbns : qu,e leclio polest confirmariex verbo infra po- Bito, Uborame... Vide num forts sit legendum medicis opibas, ut carm. ifl, v. !o9, cnr:n. 25, v. 381, et earm. 30, v. 31. Ex opibvs enim in operibut facilis Hbrariornm lapsiK. (k) Hoc verhum addidimns c-x ms. Vien. codice> (c'i Ms. Vien,, lenebras superet, Leclioquain reti- nuimus egregie conlirmatur enist. '-i ad Amandum, nuro. 10, uhi lcgitur, dmtiat fenitatis tum, quibut sn- perabundiu ubundantiac peccalorum msiromm. (4) Ms. Rcg. ei edd, B.id., Grav, ei S.ln.i., quit 293 EPISTOI..A xxrv. 594 iis.it, sine eo facere possuiuus; quia ipse est rinj A t'« b : mutatis dominis, e; siudia nratemus. Neque wro *, et nos sarraenta cjus. Si in ejtis dileciione maneanius , non arescemus . viventes succo radicis xiernre ; nec ad ignem ampntabimnr ira, sed ad fru- cium piuaJaimur discipiina, purgante nos evangelicre falcis acie : ut castigata luxurie. palmiiis nostri fru- ctuosius puliuleiBue. 155 *'• Ergo* inchoatorus agriculturam in nobis euam dicil : Ignem veni mitiere in lerrum b ,quo> vide- licelcor nostrum peccaiis obsitum, qunsi agrum spi- nis horridcm, purget. urens nos in vitiis, et in sen- sibus luminans. Veterumque in nobb acttium stirpes kaliitan (a) falce pius cultor insequiiur, ut rcsiduam messis veiustae stipulara sermo iguitus accendal ''• , et animam nosirarn quasi camptim novje sationi prx- enim aut servituiem " aut iibcrtaiem depnnimns commulaiionc dominorwn; sed lantum feiicilatem acquirimus, et serviiute in melius et Hberfate mu- tata, quando vinculum iniquitalis JSg rumpimns ; el justitte jugo subdimur, ac divino timore. frena- mur, incipientes versa in directum vi3 liberi esse peccato, cui serviebamus in libertate misera, justiiias rebeilanles. 13. Nunc igitur vicissim Deo servi 40, et Jiuic mundo rebelles, ingredimur agonem ; et ip^urn, cui serviebamiis, hostein freti Domino provocamus. Rc- cognosfis .profeclo, mi Irater, nam (c) expert.t com- muniter ut commililor.i loquor, quanla nobis discor- dia, et quantus est hostis in nobis , non carnis et psrct ; qui istam virlutum segetem, eradieatis im- g sanguinis, sed invisibiliuui poieslatnm, et (() nrqui- presso divini verbi vomere spinis, liber cAundat, dignasque M c^ieslibus horreis fruges , pcrempta graminum noxiorura surpe, muliipliea. Svrd qnia non agficultura lanlura , sed adiOcatio Dei sumus , qui grsiia " ei spiritu ejus ac verbo coiimur et strui- mnr c ; xdiftcaitirus r.os eo itinere, quo post se vo- cat, isto opere pneparat, quo venditis rebus absolvi prius suadet : quarum curs vel amor quoniam menlis ipsius (b) pr*stringit aciem, et aniniam ab intc-rio- riaus suis abduclam ad eiteriora sollicitat, dicit etiani nobis per prophetam : Vaeale el videte, quo- niam ego tum Dominus 3T d. Nonne el hic vjdetur di- cere : iVon potesits duobus dominis servire • ? Nors eniai otium nobis suadei boc verbo, qui inslanter tire, ut Apostolns ait ', spiritalis, quibus carnalium vitiorusn ministeria \g) conjurant. Unde et principe» ter.etnarum i dicunlur , quia secundum Aposlolum tenebra appellantur peccatores, qtiibus, ut sui s"mi- iibus, dremonia principaotnr. Scd et tota bv.jus mundi pgura, quaj p?oeteni k, et per octdos corda proleciat, zabuiicis prxienta retibus, in qualibet sui specie la- queus mentis et giadius esl. Credamus prophet*. qtiia in niedio muscipularum ambtiJamus, et iotef opertos Ielalibus dolis gladios vita transigititr '. Ex- cipil nos mundus iste variis voluptatibtis florens, et ialieiiiibns venenatus illecebris. Excipit nos innume- ris anguis insidiis, cui r.omina tnille, milie nocendl artes : ac s*pe aperto certamine violentus aggreJi- oiare el vigiiare ncs mo.-iet, ne intremus in tcntatio- f; tur. et candenlibus pelit leSis, si Jalentibus non capit nem f ; sed vacare a seculo, ut ocrupemur sibi; vacare ab bis negotiis , tjuibus impiicati oliamur Deo «. 12. Itaque novitatem vils in nobis ajdificantes , necesse est ut vetustatem destruaraus, et quia nui- lum tenebriscum iuriiiiic, et rnamnionae cum Cbrislo pd.est esse commercium, {■:) oporlet ut novis vrtcra mutemus: et occupationis pariier ac vacalionis ge- nere converso. implicemur, quibus vacavimus; et vicissim M vaeemus , quibus fuimus implicati : m«- riamur, quibus visimus: et vivamus vicissim his ope- ribns ic studiis , quibus mortiii fuimus : cum (d) vivi, essemus mortui ; ei mortilicar.tia gerentes, in mortuis viveremus. Unde saurtus Magister ( V. ep. laqueis. Sagilta: enim {h) potemis acula' cum car- bonibus desolatoriis'a : qux videlicet noxiis eupidita- tuni ignibus anininm nostram perurant, et r« Spi.viius sancii habitatione desolent. Quod cum accidit, di- versi nos hospites subeuiit, et fiunt itihnici homimi domeslici ejus a : qui nunc ambitionis vento inCant, nunc libidinuT^ lac^s arlmovent, nunc avaritirc cate- nis ailigani. Quie una omnibus aniiata crhniniL-us, vel si sola nos capial, ei zabulo ad ntaiiiiam, e i homini ad mortem sullicit U. Quid ergo agis infelix homo, inier tanios niis- sus (jorte mistus) hostes ? quomodo repugnabis infir- mus fortibus, armatis inerniis'? Clamai beatus Jnb irsulii; ;.abu!i leiis sineccrdis vuinere sauciatus : Nu- ^i, n. 14, et 37, n. 5) hiimanum ct tequum postu- jydusexivi deulero matriimeas " : Quis ergo me aroia- bit co.tra tol agmina (j) hostis aerii, ne nudus, ut veni, retertar in terram : Ecce respiro, conforlor, !at, ui sicut exhibuimus membra nosira Ecrvira ini- quitali, ila aunc exliibeamus eadera ministra iu>ti- 5 "Jch. >:v, 5. hLuc. xh,49. c j Cor. m, 7: Enh n <>\ 40. i Rom. vi, 6. b Rom. v,5 i3 , E'h! ^ |g"' "1 tls\. 5, Sap. xiv, 11 ; Eccli. -s , 20. ••= psaj, cj!X) ',;_ <" Psa'. xi.v, ir. ? Maitb. vi. i'. ■' Luc. x%», Epk v, 8. i I Cor. vn, 31. '• r.ai. xxn, i, et 'Mattb. x, 30. »Jobi, Sl. a) Ita ms. Rcg. et editi Grin. et Scbot. Alil (aee, mmus bene. Vide prorcedemia et seqiT. (4) Ms. Vien., perstringit. (c) Sic pjs. Vien. muiato b in u. Editi, expedi' no- bis ut vetfra vitemv.s. Hs. Reg., opori?t, etc. \it in editis. Pau?inus vidfttur scripsisse q\iori in* lextu inseruimus : prreceden;ia et sequenlia id coniir- nunt. (d) V.3 ins. Vien. Alii codices, vivorum. (. Atque ita fuiidatus in pelra, ul etiam in iuf.r- tuiuiibus glorielur, et ciuu iiiiirmatur, tu:ie potens Wt, omnia potens i, ut ipse profiielur k, in eo qui (d\ roniinii.ii suos, Chiisto scilitet, qui pro nobis pugnat, ei vincit in nobis : quai causa dicendi Aposiolo fuit; Sic currile, ut anprehendutis (V. nol. Ilo)omnes '. Quou in agone lerreno conira esl, ubi non poiest lucta nisi dispari luclanlium sorie finiri, ut unius gloria, altcriiis ignomiflia sil; in Chrhto aulem, quia tuulti unum utmut ", omnes ul uuus currimus : ei omuium cousors au i.nuin bonum cursus est : el ideo piscitY luque mcliora mihi amiti xulncra, quie Chri- slus(e) acccpil ul sanaret me, quam volunfaria ni- mjci vscula r quibus mihi pcr illecebras delccUlio- num suaium caro malesuada hjanditur, ut ine, quasi illo parricidali Judse osculo i, paratis in captiviuteiu nieani [.rodal inimicis ; quod Umen osculum Domi- nus non idco suscepit, ul pacem proditoris acciperet, sed ut suam ab alienalo reciperel. Quamquara et illud adintnendum pcrfecuc boniutis exemplum (f) leneii salubre sit, ut eo afleciu, quo et iuimicos di- ligi jubet ', amicum osculum de.leril pacis inimico, dilekionein reddens pro odio, qui pro sua dilectione odinra recipiebal '. 17. In promptu est ergo dignoscere : (o) labulus '» cum carne conlendunt : prxsUl enim vinei («) bono quam vincere malo. luque vinci videtur in hoc seculo, cui tunicam suam alter alistukrit • : at in Christo triumphat, qui tuuicaiii auferenli reinillil et ji.illium. Vicem injuiia- reddere liumana uliio est ■ : at iniiniciim eiiam dihgcre, vindicu coelestis est. Vendere patrimonia, et (i) donare pauperibus ▼, stul- titia huic seculo, se:l sap:entia Deo est : at conira M, diviiiis incubare , pecuniam lenorc augere, posses- siones auctionibos, lerminos dilalare violenlia, in- dustria el qwestus apHd hoc sec.lum, sed apud Deum crinien et poena est. Ila si malo vincas, victor victus es, (j) quia cum scclere viccris , cupiditalc supera- lus es.Viclus vero (k) vinces , si justo cedas, el lua: IHIlHtuIU tllJISUI» «*u iiliuiu uuuum i.umus w» • *,* m. " *'*^ \.j. , ........ . v - , • dicitur nobis : Sic curriu, ul apprendatis omnes. Quia D volunuii volunus divina pravaleal. Evacuemur Psal. xs\i, 1. iuxla IJX. » Rom. xm, 12 : Eph. vi, 12. r Ari. sx, l^; Eph. vi, U, Jsai. lix, 1 1, •I Fsal. xc, 7. • Eph. vi, 15. ' Cen. m. I;i. s lU.in. iv, 17. »■ I Cor. i, 27. ' Phjhp.ni._13 xn, 10. k Phiiip. iv, 15; Heb. n. 18. ' IjCor. iv,24. » Hom. xii, 5. v Prov. xxvu, 5, sec. i \\. i Maitii. ssvt, 40, » Maith. v, *•*• u Ibid., U. i Mattb. >iv , i » I Cor. ix, 4t. Psal. cvt.ii, v. * Psal. LXIV, 12. » Mallii 5, 40. (/i) Si'- mss. co.ld. Ediii, Dtus. (»'i lu ins Reg. etediii codd. i, Psalterium veius, el Angustinus in Qoimneiiiai. sjjper psalmos, Sic eliaro Paulinus legit i.. epist. 37 ad Victricium, n. 4, et carm. 21 ad Cylherium, v. 627. Ifi) Grxce ur.^iarojv. Sic juxta vim texius Gneci eodem modo lcgit Paulinus in epist. 12 ad Aman- dum, n. 7, ct epist. .'>0 ad Augustinum. u. 13. Vide not. H2. (d) Ms. Vien. edit. Crin. in marg. et Yulgala, con- iprtai (e) Ms. Vien., excepit,til stintirel mca : uon malc. (0 Sk mss. ruig. el Vion. cuin edit. Bad. et C.nn. Alii, tener^. ...-,. iy) Mss. P.cg. ei Yal, el ed.ti Grm. el Sthot., iu- boias. Yidc nol. 2. (h) M<. Vien., bonum... malum (i) Ms. Yal.. dare. (j) Iu ms. Vtcn. Aiii codices, 17111. (b) Ms. Yal., fiiifis si inj.islo cedttt. Ed. Grin., fiiicii, s: juslo cedas ; quod perii.de e^-t ac si bmm vincaris, opponilurque piiucedcnti, si maio rincas, S.M < III.N. 29!» 297 EPISTOLA XXIX 159 ergo nostris viribus, ui divinis impleamur. A 20. Et hic est ille thesaurus agn, pro quo obti- nendo etiam ager comparandus est < ; quia videlieet Viiicamur eorpore, ut vincamus saluie. Meminerimus ejus esse nos membra, qui vicit cuin judicatus est, qui cedendo superavit ; et eadeudo in mortem, re- surrexit in gioriam, de su;e passionis oceasu orlum uosli.v resurreclionis instituens ' 18. llunc Domiiiuin vocantem sequamur, qui nos doceat cedendo vincere, et moriendo vivescere ** (V. ep. 4i, imin. 7), interOciens in nobis quo morli- ficamur, et vivificans quo vivamus. Hic nobis Deus, non mstimabilur atius od eum : qui in terris visus est, et inler homines conveisatus est. Quod quia non po- lesl nobis caro et sanguis revelare, ideo dicit : Va- cate, et vtdeie, quoniam ego sum Deus k. Excitor 5I hoc loco in audaciam percontandi, ut dicain . Quinam saluus nosiue pretium in hoc est, ut Deuin Dei Fdium ad carnem saivandain in carne venisse fateamur, et haec est illa profligatis einenda patrimoniis rnargarita; sed uon statim emitur, cum ejus prelium praparatur, quia plurima; interveniunl ipsi commercio difficul- lates •". Aul enim mare inlerjacet, aut prsedo inter- cipit, aut cupidior prssvenil, aut prseferlur opuien- tior. Ideo ne existiines jam el comparasse nos gem- mam, quia vides pretium pr.eparasse, neque a;diu- casse jam domum, cui aedificandae locum fecimus, tum visibiies divi*ias, supelleciiles, pecuniam, pairi- monia, velut sordidos aggeres et importunum rudus, egessimus, ut in corde purgato, quasi in terra viva, tu ", Deus, qui feeisti cmlum ei lerram, et apparuisli B firmius stabilioris sedificii fundamenta jaceremiis. Sed in rubo ; qni [ecisli magnaiia in ^Egypto, mirabilia in lerra (a) Cham, terribilia " in mari Eubro c? Adhuc te (b) Deum uemo non credit : neque tantum Judiei, quamlibet labiis diligenies, et corde longinqui d, ut populus in lege forniatus : sed gentcs eliam sine iege vivenles ualurali sensu uuicuin suminx potestatis Dominmn conliienlur •. Quae igitur diffieullas est vi- dere quod Deus sis, cum et ceeli enarrent '* gloriam tuam f, et invisibilia tua per ea qiue (acta sunt, intel- lecta conspiciantitr « ? Quid iinpedil possidere? quid obest et alia curare. cum et occupalis boininilius in prompiu sit couspicuam Dei veritalem ceruere, et mamfestum suiumce providentise lumen videre? Diet diei eructat verbum, et nox nocli indicat scienliam h ; sicut exhaustione ruderum nudata humo, sub im- mundis moiibus multa aut nodamenla truiicorum, aut residua ruinarum, aut pleraque noxii gencris animalia, et pracipue (e) fetus aut cnbilia viperarum deprehenduntur, sic reiaota a nostro pectore tempo- ralium rerum possessior.e et cura, jam nobis (/') in- spcclione cordis nostri vacanles ab his qurc nos foras exfrahebant, inveteratorum criminum nodos, et ini- micorum spiritalium latebras in nostris sensibus iu- venimus. Nune nobis apparere incipit iuierior domus, et illic (g) repenlia, quorum non esi numcrtis ". iNunc lota infelicilatis boslrm paiescit obseurilas. Nuiicde- mum quam longiiiqui a Deo simus, et quam mortui in comparatione vivorum, videmus "*. et vacare jubeor, ut te Deum esse videam, euni h.oic G 2i. Intellige lisec, et(/i)cura nostri anxio cordo. lucem etiam nocles sciant : id esi, etiaiu principes vel operarii tenebrarum '. 19. Sed non frustra est quod se ipsa, qnx in mul- tis saepe divinitatis insignibus 5i manifeslavit veritas, non nisi vacaiione procurata perspici posse testatur. Deum enim lanlum in promplu est videre, quod 5d Dcus est. Hoc, ut dixi, omnia anima videt : ad hoc mens nuila caligat : hoc eliam iniidelium fides(c)per- cipii ; sed Deum in Ciirislo, vel Christum in Deo esse, non videt (d) occupatus, et curarum lerrestrium nube circumdaius. Verbum enim carncm factum, sa- pienlia; hujus mundi stuttilia esi i : et ideo placuit Deo ad confusionem sapienliae, cnjus superbia non cogno- vit hic mundus sapienliam Dei, \QQ per stulliliam pradicationis sakos farere credentes k. suspira, providens, quia laus (i) in exitu canitur ", ut spiriiu quo (j) coepimus, ejusdem Domini gialia per- fieiamur , et usque ad finem praxepti pareamus, cui videmur in capite consiiii paruisse. Consilium enim dat, aon prseceptum, qui non dicii : Esto perfectus : sed, Si vis esse perfectus p : quia libertas voluntatis, quie bona cum est supra legem est, non cogitur, sed suadelur, et ipsa sibi lex esi. Quantum aulem sit Christum sequi, potes de Aposloli sententia coiligere, qua ait : Qui dicit se Chmlum sequi, debci, sicut ille ambulavit, et ipse ambulure i. \Q\ Quomodo autem ambulaverit Chrisius, docet alius magister : Qui pec- calum, iuquil, «o» fecil, nec dolus invenlus est in D oi'« ejus ' : qui cian matediceretur, non (k) remale- • Rom. vi, 4. i> Psai. xlv, 11. c Gen. i, 7; Exod. w, 2; Act. n, 30 ; Psal. cv, 21 et 22. dIsui. \xi\, 13- Matih. xv, 8. • Rom. n,li. • Psal. xvm, 2. u Rom. i, 20. ^ Ps. xvm, 3, et xlv, 11. • Eph. vi 12' J Johan. i, 14. " I Cor. i, 21. i Maith. xiu, 44. ■» Matlb. xin, 46. » Psal. cm , 28. ° Exod. \v i' p Maith. xix, 21. i! Joh. n, 6. ' Isai. uu, 9. (n) Hanc vocem emendavimus in texiu, licet ta- men in mss. et edilis codicibus legatur Chanaan. Vide not. 114. (b) Iia ras. Vien. Alii codices, Domine. Sic quoque ex eodem ms. Vien. pauloinferiusreposuiitius, Deum. iiiii caMeri coild. Dominum. (c) Sic ms. codex Vien. Alii, recipil. (d) Ms. Vien., occupata... circumdata, non male. Retinuinms vulgatam leclionem, quia paulo ante pracessi t, cum et occupaiis hominibus in orcnwtusit... lumen videre. (e) Ms. Val., ferus anguis. Patrol. LXL (f) Ita ms. Vien. Cceteri, ad inspectionem ccrdis no- slri vacantis. Edit. Schot., vucantibus. (g) Ila Psalteriumvetus, et Augustinus iucommen- lario super psalmos. (h) Sic Ms. Vien. et Sacchinus legendum cense bat. Alii codici», curum. (i) Ita ms. Vien. et edit. Bad. et Grin. brevius et melius quam in aliis codicibus, qui addunt ejusdem Domini. Sic et in epist. 29, diiiu. 15. (j) Sic mss. Vat. et Vien. Editi, ciepti sumus. (k) Ita ms. Reg. el editi 4. Ms. Vien. , non nvxle- ducit. Edit. Rosv., non maledicebat. 10 ^ S. PAULLNl NOLANl EPISCOP 300 dfeM • tradebai autem u ad morlera (fl) judicanti ««- A ut justitia, qua indigemus, abondemus; et iniquMate, j»s((. \ Sed et es ipsius aetione el praeceptis icire posstimus quomodo arabulaverit. Ad boc enim venit, Ml vitam suam nobis in ibrn.ulam et speculum vit* proponerel. Non ceni, inquit, legem solvere, sed adimplere h : el, quac adimplelio sit, etiam docet '» ipse dicens : Nisi abundaverit justilia vestra mtper ju- sliliam Pharisivorum. non introibilis in reynnm cceio- rum «. Hoc enim est adimplere, quod desit adjicere. Lex dixit : Son oecides * ; al ipse - : Nec irasce- ,is (b) sine causa fratri luo*. Lex adulterium ioter- dicit ; at ipsa Veritas curiosum i:i feminas damnat aspectum. Ex quo vides, qusratp major sit lege fides, cujus laus noi) ex hominibus, sed ex Dco est : quia legis circamcisio in aperto est, fidei in occulto. Lcx qua abundamus , egeamos. Nudemur eriminibus et virlutibus vestiamur. Ferat nobis opero contra vo- luntales nostras, nec tradat nos desideriis cordis r no- stri ; et adversus carnem et sauguinem 6\ zabulum el mortein det nobis victoriam , sicnt Abrahae dedit (V. not. 116) adversus qualnor reges, qnos ille lidei pater hoe myslerio superavit : quo lides noslra , si conflrmata sit spirilu prineipali 65, tolidem corporis nostri elementa verbo Dei subigeret 9. Et sicut ille pro fratre quinque in regibus victo (V. not. 117) victor u : ita et lides pro anima , qua? tolidera sen- sibus viget, victrix , de exteriore homine triumpha- bit, in quo de lotidem elementis composito qualuor Regtim lbrma concluditur. Sed sicut il!e, non muili- leais ciroiniciMO m a «rw cm, »uh <■■ ^""", « .... r.os non oper ibus tanlnm, sed el 6C sensibus iramacuU tos facit : ut vere ad primordialem dignitatem, hoc est, Dci simiUludinem reformeniur, non solum cor- pore, sed et corde mundati. Unde M et Apostolus deposita terreni liominis (d) specie , ccelestem nos inducere leslalur , et idem alibi, jam ut indulum Cbristo virniu 6S, gloiiam Dei esse pronuntiat f . 22. Vidc ergo quanlum nobis agendtim sit, ut non perfecti, sicut dicis, sed inchoali, ui. probamus, iii- ncris spalinin perlcgamus ; qui jusiitiam lcgisjubc- mur excederc , i« efficiamur jusiHiu Dei » : ncque cx lego nobis aclio «\ sedin vobiulatc lcx sit. Clni- stum sequi, Deum imilari cst. (c) Et qui nos Segc ipsa juslili* su* justiores , cl jnxia Palrcm suum vult essc peifectos \ non solum bumanas fugcre C culpas, scd cl divinas poscit implcre virlutes. Quod quia tanlae difficullalis csse pcrspicis in agone ver- sanlibus ; quantac gloriic cst cxliaiista tlecenaiione vicioribus. Xoli iiilciim d.im iti ([) scammale su- mus , ilinn forii pugnro 163 Pi" converlai ei inopiam 162 ftl sbundantiam nostram; D gnore luo Ecclesia tenel, ut le post eum capiat. Ni- * I Pet. u, 12. b Malth. v, I". « Matlh. v, 20. * F.\oil. xx , 13; Deul. v, 17. « Matlb. v, 23 et 28, rtom. n, 2'J. t Col. iii, 10; Rom. Xlll, U;lCor. xi, 7. « Matlli. v. 20; II Cor. v, 21. »» Matlh. v, 48. i 11 Cor. vn, 5. i Kom. xi, 20. k Psal. viii , 3. ■ I Cor. i, 2". m Psal. xxxr, 8. '■ PsaL xlv.H. 0 1! Cor. xiii, i. i' Rom. i, 24. t Gen. xiv, 15; lleh. \n , I; Roni. ix, i. b Psal. xvi, 7. '• Psal. xi.v, 10, et xxm, 8. u Johan. xvi, 53. * Alias 59, qu;e autem 25 erat, nunc 15. Scripla anno 405 (a) Ms. Vien., judicantibus. (b) Juxia lextum Graicum sir.n. lla Patres Grseci et ncnnulli Latini ; Irenaeus hb. u, c. 50, et lib. iv, c. 51 , Cbrysostomus io Matth. , Cyprianus 1. m Te- stim. ad Quirinuiu, Hilarius comment. inMatUiaium, et Aiigusiinus lib. i Serni. Domini in tnonte. (c) lia .'liss. Re^'. et Yien. Alii. mxstrinait. (d) Ms. vi«n . . maaine. 10; Psal. l, 14. ' Ezech. (e) Sic. ras. Yien. Legilur quoque Et in ms. Reg. ci editis 5. (/) Scamma, locus fossis inclusus, ubi gladiatores certabant. (g) Defensorem. Groece iv$w;-n-j, quod idem son.it ac uttortm, ut et llom. xn, 19. Sic et Psaheiia veins et Roin. babciti defensorem . et Augustinus iu psaU mos. Vide not. i K> 301 EPISTOLA XXV. 302 hil enim esl , benedicte fili , quod poss.t aut debeat A que enim quicuraque terrenus rex totius terrs do- nnp.tern pi mn oct v. *>.>>.■ ii,m. .; _• ._ • . — . praferri ei qui est verus Dominus , et verus patcr, et Imperator aMernus. Cui enim s rectius vitam no- slram impendimus , quam ipsi 3 a quo eam * accepi- mns, et cni eam usque in fmera debemus 6; quia ipsius beneficio vivimus? Si (amen in boc seculoilli militaverimus , tunc ad ipsum transire merebimur. Quod si magis dilexerimus hoc seculum, et malueri- mus C;esari miiilarc quam Christo , postca non ad Chrisiuiii , sed ad gebennam transferemur, ubi prin- cipum hujus seculi 6 vertiiur causa. 2. Ideo nec afiectum , nec patriam , nec honorei., ncc divilias Deo praferre debemns , quia scriptum est : Praterit hujus mundi figura «. Et qui hunc mun- dum dilexerint, cum ipso et peribunt. Ideo ipse Do- . „ .. r r "" "i""' "" .uinviicni luqunur o.v.na sapientia : Quia muiii ta) m.nus m Evangel.o eontes.atur ', et dicit : Qui amat B periciuati sunt auri cansa , el facta cstin facie , «, patrem aul mntrem nlns nunm m„ „„„„..#...„„.■ _...j.-... .. , . ' ' !ue """s minus e.st. Christus autem totius mundi (rf) dominus et Rex est : quia omniaper ipsnm facta sani , et sine ipso facium est nihit^; et ipse est Rex regum, etDo- minus dominantium; et in terris \et in mari, et in abyssis omnia quas mlt fucil i. i. Huuc igitur sequamur, huic militemus; (e) eui cinctus numquam discingitur miles : qui militanlibus sibi gloriam vitoe auerna», honorem regni cajleslis, et divitias hereditatis suoc , et diviua: cognitionis consortium perenne largitur. Scriptum est autem : Qui pecuniam diligit , non justificabitur : et qui terre- nas possessiones conaipUcit , in illis, sicul scriptum est, (f) implanabitur k. Nam in Ecclesiaslieo per Sa- ioinonem loquilur divina Sapientia : Quia muiti (g) patrem aul mutrem pius quam me , non est me dignus. Etqui non accipil crucem suam, et seqnitur me, non potest meus esse discipulus \ De divitiis aulem hujus seculi , quas quidam pro summo bono et necessario ainplectunUir et diliguni , iia dicit : («) Non prode- runt tftesuuri iuiquis , justitia aulem eripit a morte c. El iterum per prophelam (b) ait : Exterminati sunt (V. aol. 120) omnes qui exaltati fuerant auro et ar- gento d. In Evangelio quoque clamat , etiamque " pnedamnat divites seculi dicens : \'m vobis divitibus, quia habelis consolalionem vestram ■ vce vobis qui salu- rali estis, quia esurictis; vaj vobh ' Ec^li ^ f ?t?U „ „" ,' ApoCn ™\U- ' p"a!- «™». cli.v.8.. PMatth/_,,l_; 'Luc. xv,,X TluI'. '„? H ***'' *"' % " Lw' m ' ' 5" ° Ec- «• - AHi eodd,, dic r, minusb^S: ^^^nS^slt^^ f!S7isZ ctajuvenlus. (/•) Gnece, mt(mi„t; Vulgata, corruet. Ed. Erasm.. mpttcabiinr. (g) Juxta lextum Grsecum lcgerem : Multi dati sunt in casum auri cansa, laventibus n.s. Victor et ed. Rom. in quibus, Multi dilati suttt ir. auri causa. vulg., diUi sunl in auri casus. ih) »S-J.ict PX edi!" Honi- i,( M°8-. Propheia. (i) Ms. Vict. c.m editis Rom. Mog. et Po.ic. tar- dareris. '■ I.uc. vi, -i et i". cedentia et subseqq. (c) Mss. Vatic. et Victor. cum editis sex, Deo Sed ralioematio postulat, Domino, ne id assumaiur ouod coliigendura est. Saccbin. id) Dus voce» Domimis et absunt a ms. Vict et edd. Mogunl., Rom.. Erasm. et Ponc. (-) Ita mss. Vatic. et Vict. cum edit. Rosv. Et o|)iime conveniunt vocabula miiitaria, inquit Sacchi- inis. In editis sex, cui conjunctus numquam disjmi- attur. Verissima lectio ea quu.u retinemus. Sicqno- 503 S. PAULINl NOLANl EPISCOPI 30. auia pro abundantia caritatis et potentiae suae capax A filii : et si non suscipiuntur, sterilitas lugetur : si su- H » _ ______ _____ _____ _-_,._. :.._.-. f-:«__A<-_-t _/» ___-_. .n__>- liiirnn <,:.'; i tli est et largiendi quod tenet, et quod donaverit, obti nendi. Nam quando sanclis (o) suis in regno suo regi.are concesserit , ipse regnabit in illis quos con- sortes regni coeleslis assumserit a. Scriptum est euim et regnum Dei cum sanctis fore, et ipsos san- ctos csse regnum Dei b; quod propitio Deo, cum conversus fueris, et legendo coguosces, et credendo intelliges. 6. De setalis autem flore primo quis audeat glo- riari? Admonel (b) diviua Scriplura, dicens : Omnit caro [enum, el omnis clarilas ejus, ut flos [eni. Aruit fenum, et flos decidit : sermo aulem Domini manel in mternum c. ldeo et Propheia iiia potius, in quibus leterna corporis redivivi gloria post resurrectionera scipiuntur, orbitas timelur. Ac proinde numquam ia carnalibus affectionibus ita requiescit animus ut cru- .ciatu careat. dum necessitudines suas aut bonas amat cum amiltendi metu, aul malas odit cum amil- tendi voto ; in utroque miseriis sustinendis semper obnoxius. Miser est enim 10 qui uxorem bonam per- dil, miserior qui raalam possidet. Inter b;ec duo ac- cidentia, satis felicior est (V. not. 1-1) qui utrumque non novit. Similiter et de filiis : sajpissime enira sunt raiserrirai parenles , vel qui amabiles habenl quibus orbantur " ; vel qui tales habenl , ut non ha- benlibus invidere cogantur. 8. Audi ergo, fili mi, et inclina aurem tuam mihi, et disrumpe omnia vincula lua, quscumque in hoc iuierna coipoii» icuiviYi giuwo r_o» .__- , ... nossitinancre, desiderans clamat : Qnam amabilia B seculo le implicatum tenent; coramula in raehus r""" . „ .... _•_•._ ... .„!„.«« D_; ;,,..;,,;.,c , . . ; i ; > , r .^ Fi nnne iunl tabe macula lua, Domine virlutum '. Concuphcil et deficit anima mea in atria Domini •'. 7. Et de vinculis conjugalibus , et ceteris lempo- ralium rerum tam spinosis quara inanibus curis Apo- stolus e, in quo Christus loquitur, adraonet ne in longura hujus seculi tempus irrila vota railtamus; et cognoscere nos jubet , qnia tempus breviatum est, et dicit : Retiquum est , ut qui habenl uxores , tamquam nonhabentes sint; et qui (lenl, tumquam non flentes; et qui gaudeut, tamquam non gaudenles; et qui emunt, tamquam non possidentes ; el quiutuntur hoc mundo, tamquam non utentet f. Quod cum dicit , oslendit li- beros non debere implicari, quandoquidem liberari soade.it impeditos. Si crgo jain forsitan alligatus es uxori , noli quwrere (c) solntionem s. Quod si adhuc C liber es ab uxore, noli quccrere implicationem. Noi eniin Apostolus propter conjugii conderanationem hoc dicit , quandoquidem hujus fcederis religio- nera niagno Chrisli et Ecclesia: Sacrainento com- parat; sed propler instantem vecessitatcm bonum esse asserens " Iwminem sic esse , queuiadinodum ipse erat. Yolo, inquit, vos sine solticitudine esse - hocest, ul nihil prseler Deura el salulem nostram cogitemus. Nam uxor el lilii , quamquam ct ipsa diviiiitus nobis pignora daia sint , tamen gravis- simarum curarum onera suut. Imde idem Apostolus ait " : Quia tribulationem (d) carnis habebunt hujus- modi • : quia necessitudines nostrx carnalcs, quanlo cariores nobis sunt , tanto magis nos discruciant et militiam, ut seterno Regi incipias mililare. Et nunc, ut audio, qui adjutor et (e) lulor es civium, fias co- mes Chrisli. Deinde in hac mililia soletis in votis habere hanc officii promoiionem , ut prolectores ( V. not. ._-) efficiamini. Si auiem Deo le probaveris, ipsum Deum incipies babere proieclorem. Vide ad qualem militiam te invito collegam, ul quodliomini esse oplas, hoc tibi Deus sit. Cjuem si cccperis sequi, et in ejus coraitiva inceperis mililare '*, linis militiaj luse erit regnum , non terwe et temporis, sed jelerni- tatis et coeli. EPISTOLA * XXU. Sebastianum eremitam et Benedktum diaconum col- taudatos , illum ob vila> institulum , hunc propter curem illi necessaria minittrandi, rogat ni pro seel Therasia apud Dominum inlercedant. Sancto et merito dileclissiriio fralri Sebastia.no, Paili.ms et Therasiv in Cbristo Domino saluteni. 1. Benedictus est Dorainus Deus lsrael, qui elegit te et assurasit in vas elcctionis suse, et scgregavil ah utero matris antiquse , el dedit libi pennas columba., ut ab hujus secoli strepitu procul evolans ■ diceres : Ecce ([) volavi fitgiens, n m-iui in solitudine i. (g) Quamvis lua soliludo non sula sit, quce non deserla isi, sed secreta, el ab liujus mundi tencbris desolata, a 1&7 Dei lumine frequentelur, el a d-tmonibus Furenlibus fugiaitir, atque ab angelis gaudeulibus excolatnr. Ipse Dominus Deus noster donavit nobis, licet longo intervallo distantibus , appropinquare libi canores nonis suni , lanio ni-gia ■■«- -_-»«•-> -• u^-- - ""f," ■ • ■ ■ ■ • • fatigant. Nam 166 u*ore accepta primum optanlm D in dilectione per odorem bonum nolit.ic (h) lua\ b Apoc. xx, 6. « Isai. xl, 6, ex vers. LXX. * Psal. lxxxui, 2, sec. LXX et Psallcr. i. « 11 Cor. xni, 3. ' l Cor. vn, 29. s I Cor. vn, 27. h I Cor. vu, 3_. ' 1 Cor. vn, -8. • Apoc. l, G. vi-tus et Romanum i Psal. i.iv, 8. • Ali.is 40; qux aulem -6 erat , nuiic 40 et 41. Scripta anno 401. (a).Sic mss. coiiices Valic. et Victor. cum edit. Roin. et Mogunt. Alii edili, Diris. (b) Evpunximus namque , quia ab omuibus codici- bus nostris aberat. (c) lianis. Viclorinus coaex cum cditis 4 et Vul- . Cnus 2. Benedic» vos a Domino i , qui (acit unins moris R T*™ ^f' "' dicat : lntroibo "" °l"<™ M «« habitare in domo ; et qui germanitatis vinculum du- W"tafc" mem '■ Et ""<* »» plicavit u» vobis; quos et in Ecclesiae utero fratres fecit , ct sub uua fide variis distinxit of/iciis, ui suu diverso munere aiter alteriim pasceretis. Tu illura spiritualibus armis jejurians et orans juvarcs, ei ille in le coelestia boua sibi sereret, dum carnalia tibi alunenta suppediiat, non indigenli quidem pereunlis esc* sumtu : quia fames tua juslitiam el regnum Dei esurit f. Sed Mrocn quia idem Dominus, qui fecit quod intus est, fecit quod foris est ; spiritut quidem promplus, caro autem mfirma % ; ideo viventem iicet animam in Verbo Dei, quod est Christus Deus, qui verus et vivus pa.;is est *>, taii rerauneralur (V. ep. 13, n.ini. 20) obsequio, ut corpori tuo, id est, terrenaj in te fragilitati serviat cibis modicis, et ipse jejunio- p ■ '"'" »"" —<•••"•"*, «™«, raier> riim tuorum abondantia saginetur. Ideo eisim dixil : Dened!C" Domill° fiI" P»«»Us, el oaeis, et iumiius. eodem propheta didicif dicere : Singulariler mm ego, donec transeam ". 5. Ergo quia s.c electi estis et dilecli Domino l ut alter alterins onera portetis r; et caritate per/ecta* qua invicem vos pascitis, suslinelis, instruitis, iocu- pletatis, adimpletis legem Chrisli , orate pro nobis • conserite validas orationum manus, ut superetismuk litudinem peccatorum nostrorum. Ob hocenim miseri- cors et miserator Dominus peccatoribus suis sanno- ram notitiamcaritatemqueprocural et donat.ut etiam mexcusabiles reos pnepotens advocatio n.eritis da- umationis absolvat. Maneatis in regno Domini (quod inlra vos fecit esse per inhabitantem in voi.is arrba- .»onem Spiritus sancti, inquq clamatis, Abba, Pateri) f -*.w« VMIIII VilAJ aon vi sotopane vivii homo, sed in omni verbo Dei quia ut intirmioris substantia; noslne ralionem, ul esuriret , habuif , perinde et cami panem necessa- num ipse Creator ostendii. 5. Scd ne corporis curam anima: praponeremu^ qure, vcrbo Dei pascitur, («) non i„ solo pane victum uommis coustiiulnm ; docuit quem etsi anima» cura non quKiat, tamen corporis natuia deposcit. Ideo beuedictus ille, cui ad opes anims proflcit necessilas conditionis tuse : quia adhuc homo , et isto visibili pane pascendus es , etsi interius letenio iiio pane saturens. Non enim proiiceret spiritualis virtus, nisi subesset carnalis \Q8 iniirmilas. Nec essct potens EPISTOLA * XXVII. Lcelatur receplis dc Severo tiuntm : pvrga, se ei de abductn hommtbns : ejusdem laudes exiequitur sum* ma canlate ac sni stibmissittne. Sevkso irairi unanimo . venerahili et sempcr (d) desiderantissimo, Pa.clikij«. \. Benedicam Dominum in omni tempore \ umt cbhviscar retribuliones ejus, quia non seeundumpec- cata nostra Mbnilnobis >, q,,i assiduis et nmnerosis *"e t!!a 169 unanimitate solaiiis saiiat desiderium nostrum; nam in paucis diebus rediinm ad nos sancto- rumfratrum et unanimorum communium , Posthu- miaui et The.-idii (Y. carm. 22. v. 381, et Vit. c. 35, iij), adventus alioramirairum Virini et Soriani con' fidelinm m.nistrat.o, nisi materiam miuistrandi PI- „ ^tT™ ^T ^ " S°,ia,,i C°' 'umquefraternainoi.iapr.Eberet. Unde et W.l, .1H U Dob,s un" Fopemodum in tempoi rumque fraterna iuopia pr.eberet. Unde et Aposlolus ait in sanctos compensationem futuram, cum Eccle- s.am Dei ad consolationeni islius benedictioiiis hor- tniur, et dicit : Abundanlia vestra sil ad iUornm «IV Reg. v!, 2; IV Reg. iv, 8. * III R^. XVII j plunma gaudiorum messis obvenil , cum omnes ii quos panter venisse memoravimus, litteris unanimi- lahs tuse dulciorcm nobis prtesenlia! su.e gratiam reddidissent. ExsuUavil itaque in Domino spirilus no. ■Gen.Tm.H. - Psal. cxm, 13. . Psa|. WVII> 7. 1 M:,iii,.v,o. BMatth. XHv.ilMa-c ™ \* VL M*en- v,'». ^- " Psal. cxm, 13. e PsaL „ - ' II Cr. vm.M. i Matth , hfioh "'„ 28 f'rVU "' \?Mh- 'v- ''' ''"■". 4;Dent " 5 \ ! , :ni 1 i. * n-i-ft miiIah. tl"? «. -.-,.. * * Alias i i: .,:,,. autem r, erat, mmc 37. Scripla anno 401. W M«. codex Viclorinus, non in solo pane mlam nomtnvj coHstmc m„,Wla„i. Alque ideo non I iee eum) dun : ,V0« i» soio pme , etiam in pane tJctum liomtms ronslihtium docuit. (b/ Ediii sex codices addunt wx, miims bene. \ d ■ , ''' "''■"' ^ '■*■■>■ Ms. Victor. etediti i, vuam. Pnovlectin pnetcrca coiifirmatur ex n 2 ,am*s tua justiiittm el regnum Uei esttril. [dj IU ms. Reg. Editi, desideratissimo. 307 S. PAULINI NOLANl EPISCOPI 308 ster, el iitatatim est os noslrum, swper inmicum A. roilate virtulis, et servus Deo, liber mamraonse, to- nostnim ", cui noii dabatur dicere : Pratvatui adver- sus eos b ; cum potius vota desideriorum uostrorum pnevaluissenl, ut exoptata de le, id est maxima aui- mae noslr.v eura, et judieia, et eloquia reciperemus. 2. Itaque, ut niliil iuvicem sicut pnecepium esl, nisi amoreari muluum uobis debeamus c ; respondebo omnibus epistolis tuis : ac primum illi quam primo accepi, qua ' de ipsis, per quos scripseras, apud me expostula.s, cur aut te soFum reliquerim, aut illos libi abduxeriiu. Sed recognosces, neutro me posse eul- pari ; quia neque in te desiderando umquatu modum feci, neque uiluni lecuni habui de eoruni usurpatione certamen : alioquin ullro tibi de luo jure cessissem., si prius tua fuisset possessio. Non enim a me alieni tum in te spirare Marlinuin, ilorere Clarum (V. not. 124), maturari Evangelium pnedicabant. Impingua- ruut omnino oleo lsetitise caput uostrum e ; propter hoe benedixerunt omnia inleriora noslra Dominum f duplici causa gratulationis : quod et libi plurimum proestitisse uos intelligeremus de agnilione dileclissl- niOTum, utprobasti, fratrum; et illos gratulari sibi Je notitia et caritate iua, ut divino munere, videremus. Quantum i!li pr.eterea inter opera et munera in te Dei aumirali simt etiam pueros luos, qtii in circvitu tuo sicut novellcv 5 olivarvm s virent : quibtis te Deus noster idem feeit, quod ipse cunctis est, ut le et quasi dominum vereantur, et quasi patrera diligant b. In boc tamen sermone eorum, fatemur gemuisse nos ad forei.t tecum manentes, qui totus es meus uiCurislo B infelicilatem nostram, quibus ab ejusmodi filirs steri- Domino, per quem sum invicem Uius : neque tantuui cepissem gralia: in iis receptis quaritiim auiisissem , si libi prajiipuissein quanilibet expetendos in salu- tari via coniites. Nani mca quoque senteutia diguissi- mum me judicarem qui a lua caritate vacuarer, si ullum bontim milii quam libi mallem. Verura ego cuin iilos inopinato s Domini iuunere aliapsos 3 miiii laies comperissem, quales et libi postea iu brevi clarue- runt, etiara invidebam niihi, eur in hac parlc felicior te fuissem, ut luo eonspeclu et consorlio digniores ego potlus obtinereui, vel prius agnovissein. Deni- que, ut quainprimuin bac qua me beatum existima- bam gratia le consorte gauderem, et prxsenles («) increpui, quod se fainiliaritaiis ac notiliae tuse exper- les faterentur ; neque quidquam sludiosius inandavi L, proficiseentibus, quam ad conspectura tuum com- plexumque properarent, teque cognoscere omnibus in patiia rebus et curis suis antefcrrent , uldiulinum damnum sibi vel scro sarcirenL Kt, gratias Domino, recipimus eos venicntes in exsultatione d, raagnumque hujus, qua nobis in le pnc ecteris cxpetendo credi- disseui, conscienlise gaudium, quasi benedictum et caeleris viUe sua- fruclibus altiorem de agro pleno 170 manipulum reportantes. Quas illi Deo primura, qui non solum saliasset,sed cl superasseidesiclerium eornni, ulplura in te qnara prffisiimserant invenircnt bona? quasnobis, qui tanr* illis acqtiisilionis4*fuis- senms aulores? quas sibinieLipsis, quod nobis ili siiuui lticruiii paiuisseiit, gratias agebant? litaiem graviora peccata fecissent : seit fucii sumtis quasi comolati >, quia vicinum esse nobis tuse fclici talis bonum judieamus. 4. Verura ne iongiore intervallo uostra iniquitas inter nos et te separet, totum hunc quo diebus et no- ctibns Deum raulces, sacrae pubis accinge delectum , ut adversum peccata nostra pro nobts aciem oraiio- num dirigant et exorent, ut confirmct hoc Domimis quod operatus est nobis i : id est, ut caritate tua, in qua nunc acquiescimus, et qua gloriamur, in illa die refrigeremur et gaudeamus. EPISTOLA* XXVIII. 171 Victorem, per quem invkem litterat miltebavt,, Severo taudat, et quod seriu» remittatur excusat. To- lam epislolam, sentibus et verbis sanctissimis texit, inserlis embtematibus pulcherrimis de Cluisto ul igne, fundamento, janua, pane, etc. El quia Severus aliquid Paulini operum- postutaverat, ei duos tibel- tos mitlit, quorum alter erat tantopere a S. tiiero- nmno (Kp. 13 ad Paulin.) Idudala Theodosii Defew- sio, qnam intercidisse nemo non dolel : atter vero, nutalitia carmina de S. Fetics. Sancto fratri et unanimo commilitoni Sevf.r 1'aulimjs. I. Redit a me tibi Victor, ut redeat a te mihi Victor commune pignus, et tldele contubernium, et S4jleuine< solatium nobis : Victor in te meus, et in me tuus : Victor epistolarum nostrarum vercdarius pe- des, aut veredus bipes; victor longissimarum via- rum ; bene idem dieendus simui et victor et victus ; quia vincitur caritate, {b) qua vincit vias dtiras et Ineffabile raihi est, quanta me voluptate periu- ** magnos labores, qui in sndore rultiis sui edit panein deritil, cum refenent el actus cl sernieiies tuos, et perfeeUim cor ttium cantatis divina.' scientia, qua humilis et excelsus, pauper ei dives, servus elliber, farnulis conservus, fratribtis servus, pauperibus dives iu risceribus misericordiaj, divilibus pauper in spiriiu mansiieludiiiis, bumilis virtute pielaus, arduus subli- suum k, ut nos reficiat annuis inter ulrumque discur- sibus. lerens (c) indefessus ac refercus comuimia lilterarum, quibus tuutuam visitationem animis ac visceribus inviccm noslris, tainquam vectigal officii dcbiti, pensiiamus. Sit benedictus Domino puerVi- ctor; noque ilii spinas et tribulos sualerra parlunat, » 1 Reg. ii, I; Luc. i, 47. » Psal. xn, S. « Johan. xv, 17. Rom. xm,8: 1 .lohan. in,9S. * Psal. c*xv, 6 • Psal. xxit, 5. f Psal. cu, I, so.c. Psalter. vetus el Rom. 8 Psal. CXXVH, 3. h Malac. i. b > Psal. cxxv, i. i Psal. lxvii, 29. k Gen. m, 19. * Alias 9; quaj autem 28 eral, nune 18. Scripta anno 402, sub llnem sstatis. (a) Sicms. Reg. et sic Paulinus in epist. 49 ad (r) lu ms. Vien. eled. Scliot. et Latinius, fav Macarluin, n. 5, incrcpuit nutre. (6) Ms. Rog., siint. Victor vcro nosicr non dieit : ieo «st w »rt's ' ; quia iia simplex est ut arnbule! confidens J , tidelis et castus, ut non timeat a limore. nocturno, et jaculo volante per diem '•. Proplerea Dominus custo- ditiliam in omnibus viis suis; et angelicis mandat excubiis, ne usqvum offendal ad lapidem pedem suum; neque mordeat calcaneum ejus observans coluber in via f, quem calcealis ad Evangelii e cnrsum pedibus impune caicabit et conleret. Landabo igittir et bene- dicam in Donrino Victoris nostri pedes, et de hisquo- que pedibus audebo dicere : Quam speciosi pcdes qui evav.geiizant mihi pacem h de te, cum incolinnilatctn luam, et paceni in te, cum lidem tuaro nuntiaut, per qnam in te mauet Christus pax ncstra : qui et de no- eos nui tributunt nos. Be qua dicil : Beutus aui mandu- cabil punem in regno Dei 5 : quia Chrislus ideiri et regnum et panis est quo nos saginamur, et serpens tabescit ; cujus lamcs 3 etpoena esl cibu= vitae nostrse Christus Jesus, qui factus est noliis iu esca.ni, ut eo pane vivenles >', et secundum eum ambuianies, pos- simus juxta Apostolum dicere : Nosira eulem conver ■ satio iti ceelis cst *. Ctun euim qux sursum sunl sapi- mus el quserimus »», tcrreni esse desinimus, ut jam iion sirnus esca serpenlis, qui vicissim dutus est in escam poputis JEihioptm ">, ut ab his edatur quos edil. Quod nobis e contrario salutare esi, qui Chri- stum edtmus, et absorbemur a Christo, qui absorbet movtale noslrum, quia vitaest, ut induat nos immor- bib vel in nobis facit utraque unum ' : sive qua duo B talitate «, et conformes imagini su£c facialdd, qui sumus in corde uno; sive 6 qua utramque substan tiam animse et corporis unum racimus, conflanle nos Chrhto per ignem J72 Spiritns sui, de qiio ait : Innem venimittere in tetram; ct quid vnlt bonus Da- minus, nisi ut aecendatur i in tiobis, cl iliuminet te- nebras nostras, et peccata consumat? Quia Dominus Deus noster ignis consumens esl k. Tribuat liic mihi Doiniiius, ut et in me pro me fial ignis consumens. Ardeat hoc igne cor ineum in lumen xternuni mihi, nc eodem ardeat anima n»ea in poenam perennem. in boc enim ignc revelabitur dies Domini, et uitiuscujns- que nostrmn opus qaale. sil, iynis probabit l. 2. Oremus hunc Domlnum , ut doceat nos facere voiuntates snas, ct spirilus ejiis bcnv.s dedncal nos itt dedit nobis potestalem super oumeui viriutem inimici 173 impune calcandi pcr eamdem gratiam ee, qua dedit polestatem /itios Dei fteri credeniibus in nomine ejus rf, quod est supra omne nomen ««. In hoc iiabile- mus, quia ipse etiam ciritas est qiue non potest ab- scondi, quia super monlem posita nh, et cujixs funda- menia suul iu monlibus sunctis. Hanc civitalem ipse fnndavit Altissimus, sicut scriptum est quia Sapienlia sibi tedificavil domum ' ' . Bsec est domus ilia nort nia- nijfacta, in qua si habitemus iis operibus. quibus cives sanclorum fieri mereamur, non ardebil opus nostrum I i ; et ignis ille sapiens transeunles nos per examen suuin, non scvero ardore ambiet puuiendos ; sed ulcommeudatos suscipiens, blando lambet atia- viam rectam <•>, ne labor noster inveniatnr ligr.a,^ fe- C clu \ ut possimus dicere : Transivimus per ignem el num, stipula "; sed polius argentnm, aurum, lapides preiiosi el vivi inveniamur in ihuris RierusaJem illitls coeiestis ct liherai •>. qvee ecdificatm ut civttas, cujus participatio ejtts in idipsum p. Hujus enim clvitatis ha- bitator in tribus tmns ostenditnr; nnde dicitor cmtas Tiegis magni, civitas Dei nostri, civitas Dotnini virm- inm : qiium ipse Domiv.us, ut scriptwm est, fundavit in eeternum i : cujus quidem civitaiis non solum fun- damentura, sedct turriset porta factnsest Chrislus. Fundamentum enim, inquit, ncmo poiest aliud poncre quam eum qui est nobis lunis fcrlitudinis a facieini- mici ' : qui dicii : Ego sum janua ovium s : ncmo pu- test vcnire ad Patrem nisi per me ' . Si igitur in hoc domns et mens iiostra inndelur, et digna tauto fun- atjuam, el induxisti nos in refrigerium u. 3. Sedut eodeoi noaiine quo iuehoata est episloia terminetur, ad Victorem nostrum recurratn, pro quo excusationem debeo *. Quod ad te lardius pacto re- dit, ne imputes pedibus ejus, qui non pigriiije vitio, Rcri ohedienlia: siudio apud nos diuiius restiterunt. Reputa tamen tempus, non quo dimissuiii eum indi- casii, sed quo misisli ; el videbis de piacita inter uos reliiiendi Victoris vicissitudine stare rationem mihi. Non enim ad hiemem apud no.s ut scripseras, exi- gendam adfuit; sed ui asseruit, de Narbonensi, ubi fratri Posthuriiiaiio occurreral, (c) remissus ad te, tunc a te iterum profectus est, cinn ad nie directus pervenire potuisset. Jaoi igitur hieme decedente damento snpeifedificeiur operatlo ; esit nobis in adj- B susceptum, necesse iiabui vernis tnensibus delinere : tnm civitalis snie porla ipse qui regel nos m siecula ", ei quia breve spatium videbatur, quod iliico soierani- et in loco pascua; eollocabit nos, quosjara per aquam tas Pasciiaiis concluderet, cuin et inlirmissiraus per refectionis sibi gennit v, etnutiit epulis ' salularibus idem terapus fuissera, ut adrescribendi negoiiumnon ■ Gen. iu , 18. xc.fi. f Gen. XLix, 17. s Epii. * Dent. iv, -2't; Heh. xu, 9 Prov. xy, 19, sec. LXX. » Prov. xxn, 15, et xxvi, !3. <>Piov vi, ii ' JOiiai!. XIV, tj. Colos. x, 0. Psal. isai. tii, 7; Rom. x , J.i. : Eph. n, M. j Luc. \u , 49. 1 Cor. iii , 13. "■ Psal. cxlii , 10 et 1 1. sec. Psaller. liom. " l Cor. m, 12 , "GalMV, i' Psai. cxxt, 5. iPsaJ. xlvu, 2 et 9. ' I Cor. m, 11 ; Psat. lx, 4. s Jidian. x, P^ai. xxii, 2. - Luc. xiv, 15. /Johan. vi, 35. ? Phiiio. ui. 20! '■" Gen. iii, U; Psal. i.xxni. \i. <■<■■ \ Cor. xv, 55. M Rom. vui, 29. " Luc. «49. f r - uviua. iii, i. --ucu.iii, 14; rsai. LXXllt, 14. «« i cor. XV, S5. aa Kom. Vlll, 29. "Luc. X 19 f Johan. i, 12 at Pbilip, „, 9; Matth. v, 14. ". Psal. lxxxvi, 1 et 5. ' ' Prov. ix, 1. i i II Cor. v, i; Epb n, 19. k« Ps. lxv, 12. ! Pani a) Sic LXX interpreles, Aquila et Theodotio et llmus in epist. 21, ndAinaudurii, u. S. 6) Ms. Vatic. codex. auiu^ sr-mel ct ite „,|it( (c) Sic ms. Reg. etediii i. Verissima ieclio. Eiiii. >sv., rmiic. Ms. Vien., remissus a te, tunc ud tette- rnm oroftctns esi, mendose, 5ti S. PAliLlNl NOLA^' EPISCOPf >!2 valcrem, apposui de diebiis ° asslivis moras ejus, ut A cansas non ediderit: qui et seholasiius et samtaribus compensarem lecum, si lantuin in eo lui tt-mporis usurparem, quantum tu in eoilem occupaveras de diebus bibemis : uude (a) concedam, si autumno per- veneiit ad unanimitatem luam, ut hicmem rursus impendat tibi ; quia vides ila placito Domini proco- ratuoi, ut tempora communis unanimi, qiue nobis mutua ccsseramus, salva iide pacti, majori istius commodo mularentur : nunc enim apte conversum est ut verius Qeret, qnod conlra meritum indulgens mihi, et libi detrahens, scripseras. Tu enim vere spiritu feivens salubrius cum in tempore frigoris ignito fidei tnaj fovcbis calore a ; at ego frigidus ad sestivam i!li stalionem aptior ero. 4. Sed utinam vel frigidus magis quam lepidus litleris (idest, liumanioribus el sacris litteris. V. ep. H, ii. 1 ) Groece juxta ac Latine dives est, vereor ne apud aliiim in his regionibus frustra requiramus. Quod si prxsumtioni de se mea: salisfeceri!, prima occasione, si Dominus (f) faverit, transmitlam una- niniilati luse utcumque mihi super hac ralione re- scripserit G. Inlerim, ut aliquid de piwceplis iuis facerem, misi cx his, qua> metuo ne inerlisc potius vcl impru- denlia; me;c testimonia sinl, qoaui superna: ininistra- lionis insignia ; aui cerle vel hunianse documenla s sapienliae : misi tamen libi, id est conimisi meo pe- clori 175 ' meas nugas, non ut scnsus luos polluaut tenebra mea;, seu ul tuis sensibusdiluanlur. Nugas cssem b, nec Domino meo vomitum |74 facerem, B autem nieas de verbis ac senlentiis meis dixi : cete- et proximi mei xstum levarem '. ntinc vcro fastidiom potius de salietate niei facio utentibus lenipore iuco- latus mei, nec algcniibus^iieexsiiiaMibusneeessarius, modicoe lidei tepore revoraendus ab his qtti saporera societatis mex spe dulccdinis spiritalisgustare tenta- verint. Quo magis miror ve! concupisceutiani luam in desidcrandis, vcl patientiam in perferendis ineptia- rum meariim molestiis. Sed ulinam milii tam nulluni de multiloquio peccatum (b) accedat e, quam libi ma- gna merces I5, ot ep. 7>2, n. 12. ) pulsat, el prompliiarium inane scrutatur. Nmnquam enim in h.cc invcsliganda et colligenda mihi contenttira studium fuit. Nam etiam in lempore veleri, quo videbar Jcgere (d) nec legenda, ab historicis scriptoribus peregrinatus snni. Attamen nunc opcris fui ctirani gerens, quo te pro uiiiitate Iid<-i noslra: inspiciendis et conferendis prac- teiitorum tcmporum rationibus occupatum indicasti, quod de me non habui, de fratris unanimi opulen- rum maleria sancta, et tuo potius ingeuio eloquioque digna '•; etsi meis sermonibus velut alro h.ibilu ve- slialur, speciem lanien divini luminis, inlcrni deco- ris, quamquam in egena; supelleclilis vilitate cuslo- dit. Habes " ergo libellos a me duos, umim versibus nataliliura de mea solemni ad DomiiKcdiuui uteiim caniilena, cui corporc ac spiiitu quotidie, linguaau- tem quolannis pensito dulcissimum volunlarise servi- tutis tribulun), in dic festo coiisccraiionis ejus imnio- tam Chrislo hostiam iaudis, el reddent Allissimo vota men -'. Alius libeilus ex bis esl quos ad benedi- ctum, id est, Christianuni virum, amicum meuin En- delcchiuiu (V, not. 125) scripsisse videor, non ta- nien edidisse convincar. Is enim mihi autur hujus in C Domino opusculi fuit, sicut ipsius epislola, quac li- bello ineo pro tliemate praescribilur , docei. Fateor autetn idcirco rae libenter huno al< amico l.iliorem reeepisse, ut in Theodosio (V. nol. 12t>) non tam impcralorem, quam Cbristi servum ; non dominandi stipcrbia, seil humiliuic famulaiidi potentem ; nec regno, scd fide principem, pradicarem. ^pistoi A • \XIY PaUiue pi!i» cametorum recte vt>i ul pocniteutia e.gcntt u Sercro missa interpretutur. Eidem m innorenti tunicam miuit de agnorum lellere acceotam a Slela- nia, cujits laudes juse cxscquitur. Severo (Apoc. .:, lil. • Prov. x, If). s. Scripla anno 102 exennle Besiate. (a) Ms. Vatic, concedo, h: Jlss, Reg. el \ ien., acceder, |. [c) Ms. Vien., possem. (d) Ms. Vicn. et edit. Schot., ncgligenda. («) Antc erat, Meiania; Ex u:v Reg, emendavimu» Melani. Nostra correctio cx pluribus episiolartnn S. Paulini lo i ifirn alur. Vide not. 158. \0 Ms. Vien., rt l)eo fatreet Cln • lcu sulutem, eiiit. Cric. S< >(■»• Paulinus. 315 EPISTOLA XXIX. >H tus spirilu conteri, dum extrinseens terant habitu. A nostra; habitus innovatur, irt) roens nostra coinpun- Mulla pr.eterea in eorura usu, de velerum reeorda- lione saiictorum, conformandx fidei emolumenta re- feruntur. Veniunt in mentein translatus J76 Elias ei prxmissus Johannes : quorum aiterum hispida se- tis zona cingebat , allerum pili, ut scriptum est «, canielorum hi;io tegmine vestiebanl. Reminiscimur eti.mi David e: omnis mansttetudinis ejus, qua contri- ium cor et liumilialv.in l)eo sacrificuns inducbat se ci- iicio ; et eperiebat in jejnnio animam suam b, ul eam spiritali saiuriiate contegeret. Lnde discimus vesti- mcnlum aniime illud esse jejunium, quo ab onmibus lege divina vetitis abstinemus. !d enim et de primo- rum patrura dispoliatione engnosrimus, qui poslquam ab interdicto cibodesliteranl jejunare, nudatisunt c. gilur, 177 nosque ipsi Deo per inlerventum ipsiu* Mediatoris adfuimus. lu eodera est et foramen illud . quia peripsum et in ipso ad viiam via illa miiltis do- siderabilis, paucis penetrabilis ; per quam faciliusin- greditur bumiliata iniquilas, quam superba juslitia '. Quo majorem vobis ut medicis spiritalibus dehemus gratiaro, qui etiam carnalia nobis munera spiritaii uiiiitate couforiis; ut ba>e pallia nobis ad stimultim orationis et habitum humilitatis, tamquam sterili il!i Gculneae cophinum stenoris miseritis I. ln quo mthi videtur a-terna pia.' humilitatis uliliias indicari ,- qu* steniem fecundat animaui . ne per vacuam arrogan- ti;c speeiem sibi juxta illum Pbarisoeum k plaeens ve- lut arbor infelix frugibus, inntili fronde luxuriet \. Sed et propheta ipse nos dneet quali jejunio animam B Qm*m bonum autem el uiile ad culturam salulis hu- suam a confnsionis nuditate munieril , cum ait Do- tnino : .46 omni via mala prohibui pedem :neum, ut atstodiam verbum tuum J. 2. Ex hoc eodem muneris vestri Ianicio et («1 illa nobis de Evangelio camelut ingeritur, qua? {ucilUis pe>- fwamem actts transit, qucm divei in regnum cceio- rum o. Ex quo nostras divitias qiue nunc in pcccalis ianium manent, cogitantes, quiasimiles divini, illis viris virlutes affectare non possumus, iilius saltem nobis gratiam puhlicani eupimus provenire, qui in corde detrito semeiipsum accusans De<.., et nectus afflictum crebia manu tnndens, et oculos conseientia» pudore depressos in eoelum ievare non audens f.ini- quilale illa viiiorum dorso caraeli ,-emula, iia se in jusmqdi stercus sit, doecmnr in beato Job qm post. quam sedit in slercore, tentari destitit. Gonsuniseral enim tenlatoris invidiara humilitaie perfecla, qu« fa- cilius surgere qnamdejici polcsi. Quia in hmo sedens, undecadat non habet; sed habet » unde consurgat, per eum qui suscitul de lcrra inopem, et de stercorn erigit pauperem ", et in stercora rcdigit superbos •>, auia omnis, ut seripium est, superbus immundus coram Dco: etideo justior apud r»eum iile accusator ini- quitatis suse, quam ille justiti* prasdicator. Ille lau- dando so accusaul, hic accusando defendit. 4. Et ideo nihil nobis de nostris operibus blan- dientes, sempertn mamtsejus commendemus spirilum nosimm v. qnoniamtipudipsumestfonsvitaft. Ab illo bumilitatem debitam slrinxit , et resipiscentis aniime ^ inleilectum iiineris nostri pelamus, quoniam a Domino compianatione direxit, ut se foraniini acus, hoc est viae verbi vel crucis, quac arcto « tramite ducit ad ti- tam s, divinarum aurium penetrator insereret. Ora- iio enim, inquit, iiumilianlis se, nubes penetrat » : quo conira 3 ille jactanlioe suos spiritu dives Phari- fceus, qui (b) imputatione openim debitorum, quia ex lege operandi dehitor erat, tamen quasi voluntaria feci=set s.ipra dehitum, prjedicator sui, accusator aheni, qui conveniret magis Deum quam rogarei, trare non poiuit : quia subsarcinatos arcta non ca- piunt. Nec poterat eo reripi lata jactantia, quo se hu- militas angusta coliegil, ei (c) angusto angustior eoniriii cordis exihlate ptnetravii. 3. Interveniant ..raliones tu.-e, ut animam meam multa corruptione «iiscissam *, elspinis meorum sen- Rtinm temereconsertam, Dominicaj crucis ucus in- serio verbi salularis filo sarciat. Fidem enim et ver- gressus kominis diriguntur r. Sed et si poluerimus mandata ejus per ipsius opem lacere, necesse habe- mus sic quoque inutilitalem uostram fateri " : quia imputare non possumus debilam servitutem, si tan- tum prxcepta faeiamus. Iimtilis enim ei nequam ser- vus est, qui nihil ad necessitatetti debiti muneris vo- hmiaiio addit affeclu, non habiluruS' unde proemium speret.sitanlum conditionisofliciadepeiiderit. Quam- in- obrem etiam mandata complentes , ut ssepc tibi scriho, limeamus, semper dicentcs Doniino : Ne in- Ires in judichim cum servo tuo, quia nonjustificabitur in conspectu tno omnis ' rirens. Poierit nos vel humi- litas confcssionis asseiere quasi modeslos apud bo- D, buni crucis Christi hanc arbilror num hominum 8, qm« commendare non polerit ut ifr-avos slrenuLV servitutis uttlilas. Nam et Ninivi- ifc- probant qnantum aptid divinam clementiam pec- catori remedium sii ,J, ut sibi ipse non parcat ; quau- aetirii, qua vitaj doquidem suffragio pflenitentise reconciiiati Deo, me- Mlh ™ii iM?'J X'X' H; -Hrc- x' 23" f L,1C- SVH|. 13- *y'Mh- v,i- "• ''Eccli. xxxv, 21. .... h. ii U. i Luc. s,n 8 k Luc, xvm. I! . i Matth. xxi, 1». •• Job. n, 8. » Psal. cxn, 7. •■ Job. V" i„ • axx«6, , '' Psal: Mv>' !0- " p^s- i»«, ®. sec LXX. • Lnc. xvn, 10. * Psal. cxlh. a. " Jona: m, itf; Manli. xu, 4| ; Luc. xi,-5i. (a) Sic omnes codices, prseter Viennensem iu M ^ \l sponianeis 178 luctibus crueiando, divinam sen- teiitiaiti praevenerunt sua. 5. Nos vero ncque vcrbis neque vebus digna pe.n- santes, unica tomen ' facullute nobis caritalis, qua vobis sola pares sumus, misimus tunicam, quani ab usu mee, utde stercoris vilitate 8 eolloctum pannum digoare suscipeie : nam vel hoc * innocenlia. tuec congruit, quod de tenero agnorum rellere eontexta blanditur attactibus. Addo autom adhuc pretio ejus etgratia-, quod quo digninrprobeterusutuo, desan- cta. et illusiris in «anctisDei feminse («) Melanii be- nedictior.e mihi pignus est. Dnde te dignior visa est, cujus fides illi magis quam noster sanguis pro- pinquat. Fateor tamen ausum roe, ut eam, quamvis illieo ut acceperam tibi destmatam. meo tamen veslitu B est : Ecce miltam angetom ante (anem Uiam nique a.idil " : ~ki uxor iUiu$de(iliabus Aaror. r. Vi- des evangelistnni de cominemoratiorie natalium san- cti42 (V. not. 128), dictionem fecisse meritorum ; ut iis quos erat de propriis raeritis prsedicaturns, no- mrna avita prreferret : et u.ror, inquil, ilti erat de /i- liabus Aaron. Auxil merilum sacerdolis commemorala nobilitate coivjugii; ei lauuaturus vitam, genus ante laudavit, ut venerabiiior existeret, qui sanctis paren- tihus respondcret sanctilaie ingenita, quasi qnadam jtibiiria1 hereditatc : qui illud principalc iti sacerdoli- l.ns nonien Aaron, et honoris in muiie.re, ►■' gencris in uxore successor referret : aique ilia, qu, sed et famili* pr*rogativa feeissel. Sed et ipsitis Domini ortimi, pneter illum a fonte divino nuentem, etiaui isium quo Filius honiinis esse digna- tus est, evangelista. duo ' uumeratis r.b inilio majo- ribus ordinntur, diversam uiroque scriptore corporei sanguinis venam pari fide et dignilate refercnte : quia digi.um eral ut Lnigenitus Dei, el priniogenitns tolius ereatiira, atque univtrsi corporis caput, etiam iu geneiis cnrporei dignitatc primalum teneret. l't unus in coelo Dei Filius ante secula ineffabiii nalus cxordio, eliam in teiris illustiium litiilmuni sibi api- ces vindicaret, regum pariter et sacerdotum (ut duo addeie; sed peisonsedigmtas, iiiiiiio uei s;i*al "vu, 28. (a) Ua edit. Schot. Reclc. Videnot. 138. 517 EPISTOLA XXIX M8 oWestium nobis Domino providente, pietatem divi- A 20, n. 1), solemnisque ad templum recurrendo visi- iiam per humanse pietatis damna conccpit. Misera fa cta est, ut efficereiur beata. Percussa est, ut sanare tur : Quoniain ei/o percutiam, el eqo sanabo », dicit Dotninos. Tania est enim summi Patris pietas, ut eliani ira ejus ex misericordia sit, ef ideo castiget nt parcal b. Denique bealns Aposiolus ideociecatus est, ut iHuroinaretur <; eecidit persecutor, ut apostolus surgerct; m itinere iter reperit », et in impieiatis via viam pacis agnovit. Sic ergo bonus Dominus in omni tempore iisden. circa nos quoque minimos sua. pietatis impeodiis usque adhuc; ut ipse testatus est, opera Palris operans *, sanctam quoque istaro, non quia intidelem haberel, sed ut perfectam redderet, pa- terna pietale corripiens «, in misericordia verberavit taiio consolabnntur : ista, ut unicuni suum a peclore suoabscidit, et in sinnm Christi jactavit, ut eum ipse Dominus ei.utrirei '< , nihil postea illi sua. sollicitu- dinis dedit, diffidentije peccatum judicans , si quem Christo commiseral, ipsa curasset. Quanta aulem hoc (ide fecerit, hinc perspici licet, quod in magna licet polcntissimorum et uarorum propinquorum Romx copia, nemini parvulum suum verbo, ut dici solet, alentlum, erudiendnni, tuendum mandare dignata est. Fain eerta fuit a Cbristo esse susceptum, et ideo meruit obtinere, quia frui noluit : et ntine revisere meruit per ejus fidei pietalem, qua semel relictum in Deo non desideraverat in hoc seculo. Itaque fet.it illi maana qui polens est i , majora pnesuroto donare cre- ' — ■"""«■■ciucidYii ...-..,... Y„, j,VKH3 es, ,_ niajora prjesumto uonare cre- tentaiionibus, ut palientia coronaret : /laaettat enim B dentibus. Ita huic ut filium " et in hoc loco viderel umneni klilim auem re.-inif t lm<.,.„ /_\ i ..j:„_:. ... . o . . . . umnemfilmm quem recipit '. Uaque («) luctuoso ain- bitu triurn funerum comes, vidua pariter et orbata , Romain venit cuui uuieo suo incenlore potius quam l>) consolatore lacrymarum; sive infans anle sui sen- suro mala sentiens, jam saperet » alienam lugere roortem, qui adhuc viiaiu suam nosse nesciret : sive ignara male securus infantia, miserabili ludo inter matrU lamenta rideret. 9. His edocta documentis, non (c) fidere seculo fragiJi, et spem untum in Deo^ponere, quem solum amitlere inviti non possumus, siiuiarem siro filioque scientiain induit; ut parvuluro suum negiigeudo dili- geret, et dimittendo retineret, Grmius habitura ab- sentem quem Doinino commendasset , quam cnm adjecit, s.cut Salomoni, quia sapientiam pelere ele- gisset, eliam ceteras opes quas non poposcerat, ob hoc ipsuni quia non desideraverat, conlulit k. Remu- ueratus intelleclum (V. ep. 2b, ituro. 2) bonum, quo inlimis summa pratulcrat, minora majoribus super- liidit, Ita ille nieruit possessor oinnium opum fieri, qui esse summaruin pelitor elegerat. Quo quidem omnes exemplo admonemur sapere, cum docemur 21 elifere. Minora enim majoribus, ct summis inliroa bona, id est, lerrcna coclcstibus anteponentes : in pcenam stulla. cupiditaiis, omni caiebirous suinruo simul atquc inliuio bono ; ei illa juste non aocepturi, qua. nondesideraverimusjet istis merito defraudandi, quoruui amore uoxio potiora (e) neglexerimus. Sic ...| 'juuin I_.«_*II|- - v ' " — -V plexuia prsseiitein si sibi credidisset. Jinitata est, C el Pater Abrabam recepil obJatum Deo iuiicum •, i-( \i\n i r i ii n ii miA ..„*'_ __ __ .i i nrnmnl-i _tf-.t_.f_i n.-., i,.lni..... O-.m*. -. ...... conditione qua potuil, Annae sterilis adele rotnm t nam el istam damnosa fecundilas sterili proximan, fecerat; et talis eJfiei posr evacuatarn lecunditalem limens, quaJis iila fuerat ante promeritam recundita- lem, diversuro Deo ,nunus sicaiii deaicavi, atiectu sta de parto pigno.e, i||a de concipiende »» soiticita IUa ut mater esse inciperet, b*c Igl ne esse desi- neret. Quod s, ideodissimilejudicatur, quia nonhu- jus ita ut ilJ.us filiug i„ temp/o depositus serviat Do- mino k, qui et opibus seculi ntatur ei honoribus ■ lameu e diverso (d) compensatione pietatis etlidH n- deturajquari : quia hx-c idcro de scmetipsa persolve- ril Doimno, quod gloriosa Anna de filio. Illi er.im vo- tivus Samuel in plures partusposiea repensatus esf huic uiucus suus suroma pariuum, f.nis lucluum fuii' » IUam mandato primogemto in siatione templi et alia dmm pignora, et ipsius quamquam sacrati lilii, non longinqua tamen discretio (irf M distantia. V. episf. «iW^S^M^^,.''1^"-/ V*tfr*.« '«.««'*.*. e, ' Psal. liv, 23 i i uc ,« r'r. "' ^b' "! .,b; Apoc. in, 19, H Reg. i, II. M Reg. „, .. ^n. » Exod.su 3 ' ' phfiS' '"' "°- " lar" '• i0; mRe%> »'• 25; Sap. vir, II. bi Genos. quia promple obtulit postulatuiu. Suffecil M Domino sacrilicium pieiatis in corde peifectuni, et ob hoc in- terposila angeli manu jam vibrantem dexteram per- eussuri patris excipiens, subjecit viclimae ovem su- bito pneparatam, ut nec Deo deforet hoslia, nec pa- tri filius. Sin.ul ul mysterium in Cbristo eomplendum, quatenus 182 imagini licebai, in lsaac exercitum, in aiiete forniaretur; cum et agnus ille ad formam Salvaloris in jEgypto poste:> iminolandus ,n, jam in sui generis pecore pra:tenderetur, hoc csl, in eo ariete qui pro Isaac occurrit in victimam, ut piu Christo iu (igurara prsecurreret. Ilaque aries illi in- ver.lus est, cui non debebalur snmma mysterii : sed ille occisus est, cui reservabatiir perfectio sacra- menti. 10. Multa iili et in ipsius bujus militife nidimentis adversns " draconem invidtim fuere certamina : non »-nim passa est lividi hosiis invidia tacili illam et pa- cato abire digressu; scd tota nobilium propinquorum Alii i^rSl"mUS " mss-C0,ficibnsVat.etVien. quoqne editi Gnn., Schot. e.t Latinius. Alii codice=, (rfj Ila correximus iuxta ediiionem Grin. faventibus ms. Vaticano, in qno compensalione... videlur ceana el Sacchino qui legendum censet, compensaiione '. videatur eqvari. Verissima leclio nuam restituimus, quteque conlirmat.ir ex pra.ccdenti'bus. Mss. codices Reg. el Vien., compensalionem... vide adeeqvari, Ed. Rosv.. comperisaiionem videat tequnri, meiulose (e) Mss. Reg. et Valic, negliyimns 319 S. PAULLNI NOLANl EPISCOPl 320 potenliaad retinendum armata, proposiium impedire, A Neapolim 30 urbem brevi spatio a Nolana , qua degi et eunii obslare conatus esl. Sed illa !1 uitra virtutem tentalionum jam eonforlala, (a) et corporea et pieta- lis vincula, et navem cunctis flentibus lxta solvil : constanterque congressa fluctibus maris, ne tanlum seculi Ouctus vinceret, navigavit; et simul seeulum orbeniqne commutans, urbem rlierusalem spirilali dono, in qua a corpnre peregrinaretur, elegit, exsul civium, et civis etfecta sat.ctorum ". Prudenter et sancte in ista voluit servire qiije servit, ul in illa possit regnare qua; libera est. li.!De nmltis tamcn in illa virtulibus Dei unnm saltem, de qua ejus omnia aeslimenuiv opera "5 , proe- dicabo. Tempore illo Yalentis. quando Ecclesiam Dei vivi furor Arianorum rege ipso impietatis satelliie mus, civitate distinctam (id est dislantem ) advecta est, ubi filioram nepotiimque orcursu excepla, mo\ Nolam ad huiiiilitaiis nostne ho^pilium lestinavit : quo nobis advenit ambitioso dilissimorum pignomm vallata c.omitatu. Vidimus gloriam Domini in illo ma- triset (c)lilioTtun ilinere quidem uno", sed longe di- spaii culiu : macro iilam et viliore asellisburico (V. not. I30i sedentem tota bujus seculi ponipa, qua bo- norati et opulenti poleraifl cirnrnlhn senatores pn>- sequebantur, carrucis nulantibus. jihaleralis equis, auratis pilentis, et carp<>ntis pluribus, gemcnte Appia (td cst via Appial atque fulgente : sed splendoribus \dnitatis prselueebat Chiistiana' humilitalis gralia. Admirahantur diviles pauperem s r.netam : at illos persequebatur, hicc erat princeps vei pariiceps cun- B nostra pauperies ridebat. Vidiinus dignam Deohujus clis pro fide insiantibus ". Htec fugatos recipiebat, aut apprebeusos comitabatur : sed cum eos recepis- setin latebram, qui propier insignem lidem, majore et hrereticoruin odio infeslabantur, ct occuitanlium (b) detegebanlur invidia, gravi tunc seiiitione diaboli- cis facihus inflammata, quasi contra legem publicam conlumax protrahi ac pati jnssa est,qus illos mane- bant. nisi prodere ntaluisset. Processit impavide cu- pida passionis, et injuria publicationis exsultans, qnamvis non ex^pectasset trahi, tracluros antevolans ad judicem : qui confnsus veneratione prsesentis, non exsecutus est infidelitatis iram, dum lidei miratnr audaciam. Eaderrt tempestate per tridnum quinque millia monachoruni lalentium panibus suis pavit, ut mundi confusionem , pnrpuream, serieam, auratam- que supellectilem pannis vetcribus et nigris servien- tem. Benediximus Dominum, qui humiles et excetsot facit (rf) ttipientes ', emrienles implet tonis, et diritet dimittit inoiies f. In istis (ainfn divitibus eadem die de maternis bonis pauperem spiiitum stupehamus , qui magi.s sancta matris inopia quam sua visibili abundanlia gloriabantur. Idipsnm antem gioria Do- mini videhatur operari, quod egenul.e nostrx divitias in ejus filiis intuebamur; ut jam liinc fructum fidei suoe caperet, cmn victoriam snam de hujus seculi va- nitate ipsa despectaret, cominus videns omnia quoe propter Cbristum reliquerat, et contemnere (e) per- severarat. Hli sericati, et pro suo qtiisque sexu toga per ejus maniim iteium Dominus Jesus prislinum q aut stola soliti splcndere lilii , crassam illam velut numerum in deserto pasceret k, ianlo quidem tunc impensiore clcmenlia , quanto minore licenlia fove- bantur occulii, quam ilii quondam, qui a.l Dominum voluntavie in liberlale < t pace convenerant. Sed hsec nectiroida 133 deprehendi, interdictuin secura pr.c- bebat officium; ncc volens gloria opcralionis {id est cleemosynac. V. not. 91) agnosci, laroen operis ma- gnitudine prodebalur : totidem apud homines tcsti- moniis gloriosa, quoi p:i>iis Deo conscia. Quid liaec meriii liahcani ,7 aslimeintisTCiim in historia Keano- rum ille cclebretur, qm abscondiloa ab ira teqne im- pii regis ccntum viros Dei pavit , dubitandum esl, hanc in opere simili saepc millics htinc numeriun su- pergressam fructum fecisse cenlesimum u. 1-2. Reliqua mmc ejus negotia ac tcmpora traiM spartei staminis lunicam; etvilepalliolum g.tudebant uianu tangeie, 184 et vestimenla sua velleribus, auro, aiie pretir.sa, pedibus ejus substernere, pan- nisque (() conterere gestiebant ; expiari se a divitia- rum suarum contagio jiidieantes, si quam de vilissimo ejus hahitu, aut vestigio sordem eoliigi-re mere- rentur. 13. Tugurium vero noslrum, qunil a lerra suspcn- sum ccenaculo, (lurimi comita- banlur, sedetiam divitum illorura catervis non (h) nii apaces anguslias prsobuil : in qno personis puero- rum ac virginum choris vicina Dnmimnlii nostri Fe- licis culmina resultabant, Neque e diverso habitatio- io * , et hoc ipsuni quo SJ remeans navigavit, ui ° nisejusdem, dissoni licet proposito, hospites obstrc- cursuni ipsius aimuler, transfrclabo, quo cilius se?- pebant; se.l et in illis religiosa modestia imiunatur monem meum in ejus ad m,s adveuiu cxponcndo de- nostrse silentium disciplina? ; ut si dissiinulareai i on- termineni, in quo niagnae Dei gralisc spectator fui. cinerft vigilanlihus, pigro ventre sopiii , tamen non » Ephe*. ii, iv>. b Mallh. xiv, 21. « III Reg. xvra, 13. d Matth. xui, 8. • I Reg. u, T. < Luc. i, 55. («) Sic niss. Vatic. etVien. curo ed. Grin. At eilih B.ni.. Grav. el Sacchin., coqwr. Vlii, coyorete. (bj Ii i ms. Vaticanns codcx. Alii, teqebantur. i •) Sic emendaviinus ex nu. codice Vienncnsi : id e»i unici lilii ncpoiumque duonim Melanhc snpersti- tiini, ni teslalur Palladins in Lausiaca cap, MT. Alii codie.cs mendose, fiUurum. Correctioneni nostram prailerea anteciideniia et suhseciueniix eonlirmanl. Vidcepisi, 4S aci Ao^uiiinum, num, i. (d) Vox ««pienie* abesl a ms. cndice Vien. |c) Mss. I'..-; e.t Vien., perseverat. Legerem , p«r- sevetnbnt. ({) iii ni^. Vatic. ei Sacchin. laveme. ins. Itegio. Sl>. \ ieii., coHleri. Alii, <<"i' , , Sii ,ii. Ucg. cl Vien . ortii es «iini editis *. F.il. lio-i'.. . . tno, ; ur/it'a. (/ij Mss. I>< g. ei V ien. <-nrn e>;. Gw., non caputes, male, ViJ<' piBecedenlia, 511 EPISTOLA XXX. auderent piis vocibus dissonare, fideli timore com- A posili : quo placitis psallentiuui voeibus compresso secularium turbarum tunmltu, eliam taciti concine- fcant. Yerum ut ad perleetam Domini columbam re- curram, scito nunc istani tautam iu scxu infirmitalis virtulem Dei, cui refectio in jejunio, requies in ora- lione, panis in verbo, habitus in panno, lectus in sa- gulo et centone, durus in terra fit mollis injliltera, qua rigidi cubilis injuriam roitigat Iectionis (a) vo- luptas; el sanctae aniin.v; in Domino vigilare, reqoie- scere est. Hanc ergo filia Sion hactenus habuit et de- siderat, nunc filia Babylonis (id esl Roma. V. epist. 47, n. 1, el not. 131) habet et admiralur : qiii» jam etipsa nrbs in pluribus filia Sion est, quam filia Ba- bylonis; et ideo miratur in bumilitatis obscuro et veritatis Iuce viventem, et fidei incitamenta divitihus, angustiarum solatia pauperibu- minislrantem ; qii.-.in- quam illa quietis et lalebra. sua- apud Hierusalem in Romanis modo turbis a.sluans, claraet : Uen me '. qtiod incotatus meus proloiigatns °st. Ideone dilata sum, ut nuiic liabilarem aun habitantibui Ceitar "'>. Hoc enim nomine apuj Hebreos, ut coinperi, sigui- ficatur obscuritas. Quare ita illi gratulandum de nie- moratis virtutibus pulo, ut de pncsenti sede timeatur, ut tam insiguis anima pltis Romas conferat quam de Roma trahat : el sic sedeat super flumina Babyloms, utrecordetur Sion b; et organo corporis sui suspenso ab inimicae omnibus Babylonis insidiis et illecebris, in sui proposili lenore, velut in salicibus genuino semper " humore viventibus constituta 185 virere 322 EPISTOLA XXX hnaginem Panlini Severus postutaverat. Casltgata it- lius immoderata benevolenlia. occusione ejusmodi petttionis, qunm ingeniose eluait, de homine in.e- riore atque exteriore disputat. Sancto fratri et unanimo Severo Paulinus. 1. Beato Aposlolo diclum est : Mulia? litterx te ad insaniam perduierunt s. In quo illorum vera insauia apparet, quibus sapientia Dei, quam Paulus loqueba- tur h, stultitia erat : quia vacui lide veritalis inlelli- gere non merebanlur sapieuiiara Dei Christuin. At ego quamvis propitio Chrislo ab illorum persona dis- crepem, quorum infidelitati insanire ille sanitatis magister (S. Paulus V. ep. 30, n. 5) videbatur : tamen unaniinilatis licentia, quae raihi lecum de unaniniilate y ddei est arclior ', usurpabo verbi, non aninii simili- tudinem, ut dicam : Severe, mi Severe, multa te ca- ritas pene delirum facit, et circa me, non (c) anate, sedsensuparvulum tiiuin, tamquam avuscirca serum nepotem, nimia pietate, quod tamen pace prudentiae tua_ dixerim, stulius efficeris. 2. Quid enins libi de illa petitione respondeam, qua imagiues nostras pingi libi miltique jussisti? Obsecro itaque per viscera carilatis, qua. amoris veri solatia de inanibus formis pelis ? qualem cupis ut miltainus 188 imaginem tibi? lerreni hominis, an ctelestis '? Scio quia tu illam incorruptibilem speciem concu- piscis, quam in te Rex coelestisadaiiiavit. Neque enim alia polest tibi a nobis necessaria esse, quani illa fornia ad quam ipse formalus es, qua proximum juxta ■ •"» - ■fov.i,liu«1iis ra, .juii p.oximuni juxta non desinat: et permanente bdei constantia , virtu- £ te diligas, nulloque te nobis excellere velis, ne quid lismip _"r:ili:l fnlnim fiins nnn tlfflntil e nt _ ;,>■>! . it.-. ..:... :... : i. ., ~ . * tisque gratia , folium ejus non defluat c : ut sicut vita ejus in itinere adspectalur, ita etlaus in exilu canatur d. 14. Non tuli, fraler, ut te ista nesciret !i. Ut gra- liam iu te Dei plenius nosceret, tuo te illi magisquam meo sermone patefeci. (b) Martinum enini nostrum illi studiosissimse lalium historiarum ipse recitavi (V. not. 132). Quo genere te et venerabili episcop» atque doctissimo N'ieet;e {V. not. 133), qui ex Dacia Romanis inerito admirandus adveneiat, et pluiiims Dei sanctis in verilate non magis tui pra>dical«r quammei jactans, revclavi. Gloria enim mihi esl d«- ligi ,J te et amari, queiu famulura veritatis consona fingux vita testatur. Det nobis in ilta die misericor- diam Dominm a Domino % per banc gratiam cujus inier nos inrequale videalur. Sed pauper ego, et do- lensi, quia adhuc terrente iniaginis squalore con- cretus sum, et plus de pi imo quam de secundo Adam carneis sensibus et terrenis actibus refero, quomodo Hbi audebo me pingere, cum crrleslis iftiagiiicm in- ficiari prober corruptione terrena? Utrimque me concludil pudor : crubesco pingere quod sum, nou audeopingere quod nou su.n : odi quod sum, et non sum quod amo. Sed quid mibi misero proderit odisse iniquitalem et amare virtuiem, cuni id polius agam quod odi, nec elaborem piger id polius agcre quod amo? Ipse*discors mei intestino bello distrabor, dura spirilus adversus curnem, et caro adversus 3 spiri- tum dimicat " ; et lex corporis lege peccati legem ,, _.„ ..,_. .„ ._. , .,„ ,_. cuijion» iege peccati iegem ipse aulor est; ut _icul nunc in visceiibus caritatis D menlis iiupugnat i. Infelix ego ! qui venenalum ini- tua. refriseramur. il... :ih i_rnihiw mprji.c in t,,.r> -.,...:.. .-:,__. „_.»,...,:.. . __•. ... tuse refrigeramur, ita ab ignibus meritis in tuae sortis digito refrigeiemur '. Spero enim babebimus, indul- genteDomino, ut amantissimi lui, dejustitia tua suf- fragium, etsi indigni coronte non audeamus sperare cpnsortium. • fsal. , cxix , 5. 1 Psal, cxxxv. ,1. c Psa|. i, 3. « Psal. cxm, , « Acl. xxvi, 24. MCor. i, "23. ' l Cor. xv, 47. i Psal. lxviii, 30 « m Gen. [ii, 6. Alias 8; quse autem 30 evat, nunc 39. Sciipta anno 402 mioe arboris gustum nec crucis ligno digessi : durat enim mihi illud ab Adam virus palernum, quo uni- veisilatem generis sui pater prcevaricatus infecit "> : ut qui naturali bono ocnlos mentis apertos imiocen- tiasiet iniqnitati clausos babebam, lelalem pruden- •IITim. i,18. fLuc. xvi, 21. Gal. v, 17. i Roin. vn, 13, (a) Ms. Kcg- et edd. Bad., Giav. et Schot., votun- tas ; quie leciio SacehiBo non displicet, ut cp. 12... meditanda- in fege volunlas. (b) Sic Pauliiins epist. 11 ad eumdera Severum, n. H, enarrare Mnrliuiim Ms. Vien.. arlini enim no- sfti, ilti stuctiosissimie talium, liistonam tpsc recitati vide not. 132. (c) Sic emendavimus ex ms. Reglo cidice etet!i!''s quatuor. Edit. Rosv., wtutcr- 523 S. PAULINI NOLANI EPISCOPI 324 liarn boni maliqtte delectu, de infausto neraoris (id est A est quod dixeral : Ego occidum, el ego wen faciam ■>: •r . . .... _•_. . ,»...- «.__.:■__... _-__i*<_. voforom r_r.c_ru.__ hnminfm nmnnif-ndo inler- arboi is, sea fructus) interdicti clbo caecalus pariler et inale luminatus haurirem. 5. Atque utiuam hoc sallem remedio crimen illi- cita. concupiscenti;e diluissero, ut accepta per gu- sium («) noeontem boni ct mali scientia», bonum po- tius elegissem ! pnBsertLo- cum salutare consilium Dei suadenlis audissem, ul aqua el igne, vila ctmorte propositis, ad aquam potius manum miuerem el viia. niumis eUgerero. Sed de insipientiac crimine mihi eulpa crevit audacia., quod cum et hyni (. ) et jnali electum accepisscm, malui quod nocebal {.ppetere. Quie ergo misero mihi suppetit 4 veuia peccati, cui ignoranlia: excusatio 8 nou remansit? Agnovi bonuro, et feci malum; cum a:que iuibi liberucn esset bonum CL Il__t waiui», wuu ^_«." •■•■« - -- facerc, nisi utililatem anima. contemsissem vilio vo- B sequitales ■". Occidal in me teterem ... .... ... - _ __ri — • t. :.. r*i quia veterem nosiiuui hominem assuiuendo inler- fecit, afpqens Ulum cruci, dispolinns se carne traduxil 11 principalus el polestates, iibere triumpham ettm in semetipso p ; et vivificavit novum ex resurrectione morlnorum, ascendens in altum «, el coilocans eum in co_lestibus. 5. Sic ergo venit ut illuminarentur ca;ci, et caeca- renliir videntes : ut oculi noslri qui in transgressio- nera aperti fiierant, csecarentur ; et vicissiro qui ca>- cati fuerant. aperirentur. Beue eniro ca.cus sum, si non video peccatum; et bene oculatus, si cerno ju- stitiain. Ora ergo, mi fratei", ul uliumque in rne ope- retur Dominus, ca.cet videntem meum, ne {c) videam vanitatera; et iiluminet non videulem, ul videam omiiiem cum lunta.is : qua id 6 quod non expediebat admisi, dum non leinnero quod licebat. Propterea juste iUos in- liocenliic pculos, quibus malum non videbam, per- lidi ; el i^los invicera, quibns peccatum aguoscitur m pceiiam conscieutia;, iuiquitalis accepi. X87 4. Nam el vidi_.se priuios gcncris liumani parenies, ct nou vidisse, Scriplura declarat. Vidil enim mulier arborem quia bonu ' ad mauihicaiulum, eigrata eral oculit ad videndum •>. VidU, inquil : ergo habebat oculos. Et quid deinde subte_.it? Cum man- ducassent, inquit, aperti sunt ocuii eorum ".Ergo cacci fuerant? 1'nde adverlirous ? Quoniam uon pote.t in eodem corporc simul convcnire caecitasel visusocu- loium. Sed certe est 8 quoddam «ecuin in uobis etiani uctibus snis s, ut rei.oreseat ls in Christo caro mea, et renovetur sicut aquitm juventns mea *. fffl.. est enim muluiio dexleroe Excclsi u, cum (d) immutabi- mur a nobis in iiium hominem qui secundum Deum ...a.us est ' , cujus imago ca-lesti- est : deponenies eumquicomimpitursecundiim 188 desideria errorh \ Iluju.. imaginein in roe, qureso, DeuS conleral, et ad nihiium redigat iiuagiuem nostram, id est terrenara y, iu civitale (e) cir eumstanliae ; el instauret in nobis alque perQciat imagincm suain 2, in qua nos pingi non pudet, quam piye.crentes vere dicamUs : Defecit cor meuni el caro mea, Deus cordis mei, et pars mca ; Dms in secuUi*'. Curo eniro bona commutatione, quiu est hoinini a dextera Excelsi bb, defeee.il cor mcum 101 um. aeu ccru; c.t 4u1.uu.11u .«. _-.... .....«_..- x,_. ..« - videnlibus, ct e conirario etiam iu csecis videns. C et caro roea, id cst actus volunlatis et frudus canus Propler quoti acbilror illud a Doniino esse dictum : In iudicium ego veni iu liunc mundtim, ut qui non vi- dent, videunt; et qui vident, ca-iijxanl J. Yenit enim ra hunc mnndum quarere quvd perkrut e,el reluminare8 quod cseeatunxfueratt. Denique hujus roedici egens iiomo in Propheta claroat : Hlumina tenebrus meat, Domine n. Etenim misericors el mise>ntor Dominm, qui i» tenebris c«cilalis humana' lumen exorlmii esl l, ul erigeret elisos ' , solveret coinpcdilos, iliumiiiaret c_-cos i ; quomodo cxcandis videjnlibus veneral? At- qui ,0 in Evangelio doecmur iiUim multis caecis visum redonassc, neroini sustulissc. Sed sicut scnptuai esl in lege : Ego occidam, et eqo vivere faciiim k : sicul. etiam in Evangelio, qoi? ips« po-ifu* «/ i»i luinon», et iiie* , tum jam, ut a corporeis nexibus liber, et a meo corde purgatus dicere audeam : Deus cordis mei,el pars meu Deui in seeula cc. Eiinam compleatur in roe vcrbum illud evangelici Symeonis, ut liat mihi Christut in riuiiiim el in resurrectionem** ". Ruina exteriori mcr,, et inieriori resurrectio; ot cadat in me pecca- lum, quod anir.ia cadente consislit; et exsurgal ille inimorlalis, qoi cecidit exsurgenle peccato. Exterioris enini status, iuterioris casus est : el ideo quando tn- firmatur exterior, qui intus est reuovalur dediein di_.ni ■ ' . Qno genere petfectus ;nagister (id est S. Pau- lus. V. ep. "23, n. U) ait : Qitando infirmor, tuncpo- tcns tumtl. G. GraUas auiem Domino '\ quod perenni magis i„ refurreciionem muilorum ' ; ita et illud cst : In D -_t vivente pictnra imagroes no_iras non in tabulis judieium veni in Imnc mundum, ut ani uon vidcnt ,..- putribilibu-, neque ceris liquentibus, ud in tabutis deant et ridentcs cmi fiant ". Ve.iit crgo Dominus ul carnalibus, cordis ss tui pinxil : ubi nos uupr«s-os et vetera transirent, et nova ori.entur "■ F.t iropletum aniuii. tuse conformalos, (f) Hdei, et grat.a; umute 0 Gen. 11, 9- '' Gen. 11?, G, scc. LXX. ■ii vvn. 29. ■> Psai. cxi. i. Mbid 7 * Jbhan. ix, 39. ' Luc. xix, 10. f Johan. vm. 12. « Psal. xvn, W. " Psai. cxi, 4. ' Psal. cxi-v, 8. I Luc. v„ , 2i "■ Deul. xxxji , 30. ' Luc. 11. 54. * /ohan. .k, 59. -' Apoc, xxi, 5. ° Deut. xxxn, 39. " Col n , K> . Epn u *. ' 'PmL «™ 57 bCoI. 111, 9- ' Psal. cn, 5. - Psul. lxxvi, ... ' Eph. iv, ^ 'Eph. iv.^22. J l Cor xv, 49. Pwl. ixxii, 20. »• Psal. i-xxii, 26, sec. Psalter. Rom. ■>*■ Psal. lxxvi.11. " '■'>■" txxu, 26. Luc. n, 54. e« II Cor. iv, 10. ff HCor. xii, 10. b_ II Cor. 111, 3. (a) Sic einenrtavitmis e^ nis. codice Viennensi et edit. Gvin. Alii, innocentem. (b) Addidiiuus, el mnli, ex mv codice Viennensi : qua; additio eral necessari.i, ef contirmatur ex ijs qua; pr».ccsserunt, n. 2. bom malique delectu, et n.5, rcepiu... boni c.t mali scientia. (,-) Ms. Vien. bis. firfeal. (<.) Ms. codex Yien., i»imuti-mi«r. (. l Ita ms. codex Vienoensis. A!ii. circumstamim. (f) Ms. Keg., fide. 323 EPJSTOLA XXXI. 326 custocuens, non solura isdc, sea etiam in selerno se- A Dorainus majeslatis affixus, tremente munao, pepen- culo, iudividua semperque prsesenli coiilemplatione cotispicies. Hie etiam, si tantus amor est visibilia quoque captare solatia, poteris per magislras aniini tui liiieas ve! imperiiis aut ignorantibus nos dictare pictoiibus, memoiiaiij iliis luam, ia qua nos habes piclos, veiut imitanda de eonspicuis assidentium vul- liiws era pioponens. S«d si foiieadintelleetum verbi tui inscitior manus artis (forie leg. artifieis) erra- verii, disaimiles piogei aliis : tibi tamen (fort. leg. autem) «os semper ajiimo cousiderami et comple- cteati, quoslibet vultus sub nostro nomirie iuiperitia sua pinserit, iameii tua conscienlia nos erimus. EPJSTOLA ' XXXI. 189 J" basilica: consecrutionem Severo miltil parli- derit, exsultetis cum tremore. Retordemur et petras fissas ad hujus aspcctum crucis; cl sailcm sa.vorum ajiiiulatione, praecordia noslra liudaintis liiuore cjivi- no. Repuiemus el velum tempii eoderri ciucis inysie- rio scissum «; et inleiligamus 180 iliius veti §cis- suram eo fuisse prselentaui, ut audienles voeem Du- mini, et myslerium pietatis iimiiens*, non obuureiuus corda nostia 4; sed a car.ialibus dividamur, et scin- daiiius iiilidebUiisvelameji, u( re.vela.la cordis facie, saiutarium Dei muiierutn sacruiiienla videamus *. 2. Non atitem vobis et lioc scribimus, ut imile- mini compositioiiem istam, qua tubelio aureolo rem tauts benediclionis inclusimus. Magis eniin nos tali paratu lidem veslram imilaii sumus , ut vestrain vo- —"7 . . . — -;- ........ f.«...- [Miaw uuciu ycmiiiiii iiiim.ii i -,i]i'ni> , ui vesi.am vu- ciilum sanriusmue crucis , qtiouite cultu itttbenda sit i • <• , •.. . . . „ . docet. ie.de crucis invenlce lubnectit historiam. B b lo!mulam m.lleremus m spewe aun. Qma scimus Snm^ ta\ iw-; „„.,..:..,„ d vos, ut aurum igniltiin •', intra vos babere regnum Dei s, lioc cst Itdeiu crucis : qua regniim ccelorimi Seveho («) fratri unanimo Pauunvs. 1. Frater Vicior i.iter alius operum luornra et vo- lorum narraliones retulit uobis desidcraje te ad ba- silicam quaui modo apud Primuliacuiu (V. not. 137) noslram majorem priore contlideris, de sauis saucto- i uiii reliquiis benediclioneui, qua adornetur donie- Blica lua ecclesia, ut fide et gratia tua dignum est. Testis est autem Dominus quod si ve! scrypulum (pro scrtipuium) sacri cineris habuissemus, supra quani nobis ad basilicatu, qu.e proxime in nomine Domini consummabitur, declicandam necessariuni (b) erat, misissenius uiianimilati luue : sed quia nos nou habuimus bujus muneris copiam, el ille se spem ejus- dem gratiie couiosaui liabere (c) dixit a sancta Silvia, qute iJii de uiuitoiuni ex Orientc martyrum reiiquiis ^poporidissel, inveriimus quod digne el ad basilicse saccliiieationeiu vobis, et ad sanctorumcinerum eu- mulanJam benediclionem mitteremus, parteuiparti- cuise de ligno div in«e crucis. Ouod nobis bonum be- nedicla (d; Melanius (V. not. 138) ab Hierusalem niunere sancti inde episeopi Johannis attuld, lioc specialitcr sorori noitw, venerabili Bassul» misit (id esi Tiierasia, uxor PauJinj) conserva communis; bed quod alteri restrum tiaiiir, utriusqtie vestrum est; quia in ulroque vestruiu uua ratio manet a ; el sexuiii evacuat fides, qua in virum perfectum ambo concnr- ritis b. Accipite ergo ab unanimis fralribus in oiur.i bono veslrum sibi eousortium cupientibus, accipite invaditur. Si enim. inquit, computiamur, etconretina- bimus h . Et ideo non ad fidei Ormamenlum, quia visionem fide prxvenistis; sed prcpler meritum lidei, quam auditu receptam ', (e) iaelu probatis, misimus vobis in Doniino ligni salularis donum: uteruceuiet corpore possideretis, quam leuetis spiritu, et pro- positi virtute portatis i. 3. Sed quia idipsum lides vidctsir postulare, uon aiieiium puto, quia coguitti diguum est, enarrare specialem posl tempora passionis bisloriam ^6^61010!' el inveuta; crucis. Qua; si ignorelur, lacile est per- spici, qua dilticultate a approbemr, Domiuicse crueis q csse lignum boc, quod certum est, si in inaiius Ju- da;oium venisset omiiia contra lideiu Cluisii praica- ventium, ccntereuduin et exureiidiiui fuisse. iNequo enim in cruce abolenda ' negligenies fuissenl, qui si' gnaverust sepulcrum ' : nec ferre poluissent; ut in eruee supeistile passio illius coleretur, cujus resur- rectionem, vacuato discussis (V. nol. 139) signa- cuiis suis nionuiiiento probatam, coli fcrrc non pos- sunt. Quiii ergo mmc quierilur ubi fuerit abdita v, (0 quia ni?i latuisset, illis prseserlini petseeiitionum temporibus Judaicam consecuiis iuvidjam, etpene supergressis savitiam, nianifesinm esi abolendam fuisse? Facile « enim assequi conjectura possumus, qua vi escidissent crueem, si exstare vidissent, qui et crucis locum perseculi sunt. Nam Hadrianus im- . -. ^. ..„._, .„v..,,. Fu.o' .^uu siini.. nain rj.n.inanus lin- magnum .., mod.co munus; et ,n segmeuto pene perator exislimans se f.dem Cb.istia.iam l.,ci iniuria atomo asluise bievu sumile niunimentuin nra?seutis. u .,r.p«„ii..,-,m ;„ .„„» „„...^..;. .:„......„_ , • ,», atomo astala.' brevis suinile iiiunimentum prsesenlis, et pignus a-ternaj salutis. Non angustclur lides vestra carnalibus oeulis parva ceri.entibus, sed interna acie totnm in boc minimo vim crucis videat. Dmn videre vos cogitatis lignum illud, quo salus nostra, quo poreinturum, in Joco passiouis simulacrum Jovis (V. not. 140) consecravit ; el Beil.lehem Adunidis fano profanata est : ut quasi radix et fuiidainentuin Ec- clesi* toilcretur, si io iis locis iduia colcrentur, in quibus Cbristus natus est ut pateretur, passus est ut ' AnoauTlS28'* Luc^vnV5'. ^ Matlh svva 31 ; Mav„. xv, 58. < Psal. xc.v, 8. . H Cor. .... 18. «KtrS "".«-^«Mb. ^Rom.v,M7. .Rom.x.17. i Gal. v,, U. k Matth. " Alias II ; eijLe auieru"j! erat, iuinc U. Scripta anno Uio. («) Ms. Vatt. . sancto cl unanimo fratri Severo Pait- limti M*. Vieu., Caristimo fratri Senero Paulimts. )"> :\!ss- ■"$■ *•'' Vaiic., er.i. Utraque lectio Jjoua. (c) Mss. \aiit. et Vien., dicebat. (d) Ita ms. Vien. codex.Alii rodices, Melunia. Prior lcctio verissima. Vide not. 138. (e) Ms. Vien., ed. Griu. et Latin., faeto. Bigiia>iis, fttclis. if) Sic. mss. codices Reg. et Vien. cum editis tri- bus. £d. Rosv., on« mcndose. 527 S. 1AULINI NOLANI EPISCOP! 328 resurgeret, surrexit ul regniret («) judicalus 191 A regina poterat, ct rdigio suadebat, a-dificatis basili- ut judicaret. Me raiseruiu ! Etiara isla pro nobis Do- minus omnipotens perpeli non recusavit, ut ubi pro salute generis humani cruritixus pcpenderat, ibi ho _,.inum -sacriiegio spernerelur ; et super crucem (ad quam orbe concusso, et sole refugo, et dissilientibus mortuorum excitatione monumenlis, rerum natura nutaver at) slabal simuiaerum dxmonis, et ara simu- lacri pecudum busta fumabat; el Dci nomen defereba- tur statuis mortuorum, cum ipse vivorum Deus a, qui el rcsurrectio niorluoruin est, non solum mortui, scd et crucilixi homims blaspbemarelar opprobrio. In Bethlehem quoquc, ubi aguoverat bos possestorem iKtim, et asinus prwstye Domim _w«b; ibi principes homimim iniiciali Salvatorem Deum, infamcs bomi cis contexil omnes et excoluil locos, in qtiibus salu- taria nobis mysteria «pietalis sua_, iiicarnalionis, et passionis, el resurreclionis, atque ascensiouis sacra- mentis Dominus Redemtor impleverat. Mirum vero iuter iuec quod in basilica Asceu&tonis locus ille tantum de qtio in nube susceptus ascendit, captivam in sua carne ducens cupdvitatein noslram ", ita sacra- tus divinisvestigiis dicitur, ut numquam iegi marmore (V. not. 142) aut (e) paviri receperit, semper ex- rnssis solo respuente, quaJ manu. adornandi studio tentavit apponere. Itaque in toto basiiicas spatio so- lu_ in sui cespilis specie virens perroanet; et iraprcs- sani dhinorum pedum venerationem calcati Deo pul- veris pcrspicua simul elaitigua (V. earm. 15, v. 291) nOmiUUIII IIIIICIJII c..n_i--.>-... -v-...., r . numamoresmortcsquecoluerunt. Prodila novo si- B venerantibus arena conservat, ul vere dici possit . - i- ______; 'I*. ..__. .I~(n.'ti.il .._-/_. 'i; •>*_.•_- *_ dere Regis seterui (b) incunabula ubi supplices cum suis opibus (c) adoraverant Chaldaei, ibi barbaras li- bidiues sacraveruut Uumaiii. Ubi nalum Salvatoreiu cura exereitu angelorum concinentes ccclesii gaudio galutaverant illustrala nocte pastores «, ibi Veneris Amasium roixt.c scmiviris planxere meretrices. Pron dolor! qu;e pietas liominiim hanc impietatcm com- pensare poterit? ybi sacra nati Salvatoris infantia vagierat, iilic Veneris lamenta fingentiura la^civis luctibus infamis ritus ululabat : el ubi Virgo pepere- rat, aduheri colebantur. 4. . Mansit boc seculi prioris nefas in lempora no- Stris proxima Constanlini ; qui princeiis esse piin- cipibus Christianis nou magis sua quam matris lle- adoradmus (() ubi stclerunt pedes ejus e. 5. Sed iu historia crucis accipite niagnum et vera divinum miraculom. Regina illa venerabilis ui venit Hierosolyraam diligenter et pic locis, (g) illicet circa omnibus, divinorum cmiosa iifsigniu.n, etoculis hau- rire ?estiens fnieni quam piis auribus liltcrisque perceperat, crucem Domini studiosis.ime inqnirere adorsa est.Sed qu.-c via vel ratio ihveniendi subesset, i -11111 i.ulex idoneus uemo inveniri posset «, ubi me- moriam et cuiam religiosa. conscienl.se vel obser- vauiia. et antiquitas a.vi ( Virgit. a:vi velustas ), el superslitionis imDuc diutiirnilas abolevisset ? Verum ipso omuium el terris el animis operlorum conscio et teste Domino ', lidelis mulier sanclum Spirilum per lena. hde meruil : quacdivino, ut exiius docuit, in- c affectum piu.n meruit : quo asptrante, cum rem ab ... _. ,._..„nl__i;. .tiviniliie r.millam IrilStl J ( lll- spirata consilio, cuin Uierosolymam agnoscerel no roine, (d) qua- Augusta cum f.lio conreguabat ( V. not. 141), euin rogavit ut sibi facullatcin daret cun- cta illic loca Dmiiinicis inipres.a vestigiis, et divino- rum erga nos operum signata monimentis purgare, deslruclis lemplis et idolis, ab oinni prophana. im- pielatis contagio , et religioni suie redderc ; ut Ec- clesia tandem in terra originis su;e celebraretur. ltaque prorapto lilii imperatoris assensu raater Au- gusta, patefactis ad opera sancta thesauris, toto abusa fisco csl : quanloque sumtu atque cultu 192 humana couscientia divinilus remotam frustra dili- ?ens requisisset », de loco tantum passionis cerlior lieri sliuluit. Ilaque non solum de Chrislianis do- trina et sanclitate plenos viros, sed et dc Judxis pe- ritissimos, ut propri;e, qua miseri el gloriantur, im- pielaiis indices cxquisivit, et acGitos in Hierosolymam congregavit. Tum oinnium una de loco testificationis 9 (irf esi marlyriiseu passionis, ut ntpra) conliiinata, jussit illtco, urgente sine dubio concepbfi revelatio- nis inslinclu, iu ipsum locum operain fossionis ac- cingi ; parataque mox civium pariter et militari manu, « Matth. xxu , 52; Johan xi. 25. » Isai. i, 5. 1 Psal. cxxxi, 1. * Luc. n, IJ. d Act. i,9; Ephes. iv 8. Psal. vi, 19 la) Mss. Reg. Vien. et edit. Gri... in raarg., snr- rexi! ut regnaret judex,vel rex judkarel me miserum. Concinnior vulgata leclio. (.) Mss. coJices Reg. et Vien. cuin duobus eil.tis, u.i cuH(i-i(/(i supplices. (c) lta emenaavimus ex edit. Grin. el sic profecto legendum. Vide antecedd. et seqq. Alii codices, ado- raverunt. (d) Hunc locum iu oranibus editis niutilum et dc- >ravatum cum ex mss. codicibus restiluere non pos- , emus, Sulpieiuin Severum, ad quem data esl islb;ec epistola, consuluimus in Histor. sacr. iib. n, cap.48, ubi ea qua: de iiiventione sanctae crucis edisseril ex hac epistola ab ipso inserta fuisse certissimum esi. Sic igilur, nulla c noslro facta additione, eiuendavi- mus ex Sulpicio Severo succurrentibus m_s. codici- btis, qum Augusta cum filio conregnabal, eum roga- vit, etc Apud Sulpicium enim in Histor. sacr. lib. n, I) c. 48, icgilur Helena mater prinripis Comtanlm, Oi f. A.UGUSTA cim rn.io conrecnm; .T, cum Hterosohj- mam agnoseere conrnpisceret, elc. In mss. Reg. ct Vatic. el iu cd;ii>, conrbg.nabat, et in ms.Vien., tr- rogavit. Anle crat, nomine, conregmibat ut sibi, elc, iiullo sensu. i.) Ms. Yicn. pammentari. Sed pamrt, vera leclio, quae confirmatur carra. 25, v. 40 medio spatiosa pavito. De Ciiristi vesligiis in Olivcli i.ionle liumo impressis nientio lit eliam iu libro de Locis Hebraii is inler Hicronymi opera, apud Allgustinum tractalu 47 in cap. x Joiian., n. 4; apud Sulpicium Scverum llistor. sacr. lib. n, cap. 48, et apud Bedam de Mo- miiiibus locoruni in Actis aposloloruni cap. vn. (/') Ms. codex Viennensis addit in toco. (g) Sic cmendavimus ex rass. Reg. et Vien. Anle e>"ii iliis. Vide n. 4, cuncta itlk loca 3^9 EPISTOLA XXXII. 534 brevi laborem 193 istius molitlonis hausit; et con- A semperi.otaveiieranilbus. Sedislara imputribilem vit- lr 1 iii.iin . 1 ii . 11 i n«n 1 .-.A e- , ■ . m . , ' ■•»* !>«!■•> 1 1 j,._j ~ _ » • 1 _ . »* •■ «... tra spera omnium, sed seeundum ipsius tanluni re- ginie lidem, alla egestione reseratis lenae sinibiis, abdilae crucis areana patueruni. Scd eum ires pariter cruces, ut quondam ftx;c Domino et latronibus stete- rant, reperUe fuissenl ; gratulatio repertarum «epit anxia dubstatione confundi, justo piorum metu, ne forsitan aut pro cruce Douiini patibulum latronis eligerent, aut salulare lignum pro slipiie lalronis ab- jiciendo violarent. Respcxit pias fideliler «sluaiitiusa curas Domiims , el ipsi poiissiimim qine lam pioe sollicitndiiiis princeps erat hujus consilii lunien in- Tudil, ut aliquem recens mortuum inquiri el inlerri juberet. Nec mora, verbum factum : cadaver iilatujn esl; deponitur, jacenli una de crucibus admoveiur, et ailera : sed tutem et indetribiiem soliditalcrn de iilius profecto caruis sanguine bibit, qua. passa mortem non vidit corruptionem *. Speramus autem et vobis non solum tienedictionisnionimento, sed et incorruplionis semi- nario \d) futurum, Ut ejus mspeclio fideai' vestr^m ctiam de recordatione beati illius lalronis accendooi, qui bene versolatrocinio, longas in magnis laboribu» sanctorum -vias de moruenti Tide et mmnento confes- sionis anticipans, non immerito ante ipsos apostblos et marlyres pr¶twn ipsis ab itnlio, ut ait, regnvm * primus invasit, et pius eceli praedo diripuit, quia C).rislum crucifixum similitudine su_e pcenaj videns in eo stalu, de quo etiam diseipulorum fides liwbata nutaverat, Domincm tamen majestatis, ut erat, con- } reorum Ugna mors sprcvit. Po- B fessus est; el petens In rcg.ro Dei » memoriam sui stremo dominicam crucem prodit resurreclio, et ad sa.ularis ligoi tacttim morte profuga iunus {id est ca- daver, lel inoriuus excilatus est)excussum,et corpus «icctum cst ; tremefactisque vivenilbns Stelit mor- tuus; et funebribus, ut Lazarus quondam, vinculis expedilus, illico inter b exspeclaloressuos redivivus lncessit ". 6. Ergo crux Domini tot opeiia a^.atibus , et Ju- dasis in lemporc passionis abscondita, neque genti- bus in sedificatione fani lerram sine dubio ad ipsam fabricam egerenlibus revelata '•, nonne manu laluit, ut nunc inveniretur cum reiigiose qucererelur ? Ita, nt cruccm Christi decuit, experimento resurreclionis ■nvenla et probala crux Chrisli est; dignoque mox ambitu Hd esllionore et porapa) consecratur, condita C iii passionis ioco basilica , qux auralis corusca ia- quearibus, el aureis dives altaribus, arcano positam ll sacrario crucem servat : quam episcopus urbis ejus guotannis , cura Pascha Domiui agitur, adoiandam popuio princeps ipse venerantium proniit. Neqae ■practer hane diem, qoa crucis ipsius mysterium cele- bralur, ipsa, quse sacramenlorum causa est, quasi quoddam sacr.c solemnitatis insigne proferiur, nisi inlerdum reSigiosissiini postulent, qui hac tanlnin causa iilo peregiinaii advenerinl, ut sibi ejus revela- tio quasi in pretium longihqux peregrinationis dcfe- ratur. Quod solum episcopi benelicio ohiineii Cerunt : cujus el lanlum munere de eadem cruce hsec rninuta sacri ligni ad magnam fidei et benedielionis graliam fieri, in sloriain1» i«surrectionis ante ipsam resnrre- clionein credidit : quam apostoii , posteaq^am facta est, non tantum videndo, sed experiendo crediderant. Nec ipsi tamen de resurrectione carnis potius quaia de resurrectionis qualitate dubitantes «; quia videli- cet »• qui in orbem terrarum mittendi forent ad om- nium gentium informaiionem, non auribus tantiwn, sed el oculis pradicandam fideni capere debebant, wt quod tirmius didicissent, consfantius edocerent '. EPISTOLA ' XXXII. F.sposiuiat cum Severo, a quo cum S. Mcrlhw ad s.7- cnan fontem depictus fuemt. Miuit versus inscribea- dos, qw ostendanl id factmn ut esset Paulinus ejcem. ,f.'.o pmtlentibus . Martmus innocemibus. Condiaia 2 S1,.S: fy,ris *««'"-cw deschbil, et epiqrammata oasihcts Noiance et t undaiue inseripta mitlil T-itn misencordus opera , ei ^nriiuaJis in imima u-mpli cedificaiionemeqreaie commendai '. i. Insertis (e) his -versiculis patens pagina solliei- tavit linguam et manuni ut occuparel vacantia, et {() succurrit animo esse quod scriberem. Perquam eniin gratulor, quod urtam cor-dis et corporis nostri , ope- ruin quique ci roionim similitudinein ostenderimns, eodem lempore basilicas dorainicis adjicienics ovi- libus. Tu vero {g) etiam baptisleriuio basilrcis dua- bus interpositum condidbti, ut oos in horura qiioqun operum, 195 qu:e visibtliler exstruuntur, ffidiiuw- tione superares. Sed Domino gratias,qui dedit nohis in quo et vinci victoriam duceremus. Vincimus enim voto, in quo vincimur gratia ab eo quem nobis judi- haberi datur. Qu;e quidem crux in materia insensala D cio anteponiuius.dileciione-comparamus. Tu es isie vim vivam teuens, ita ex ilio tempore irtnumeris pene quem loquimur; tu inquam pars nostri major; et quotidie hominum volis lignum sumn commodal, ut inclior; tu requies nostra, lu gaudium, in tc redi- detrimenta 194 ncn senlia! (V. not. 145), et quasi naiio capitis nostri, et moniis habitatio est. Qua3 non intacla permaneai quotidie (c) dividua sumentibus, et tantuiii in praasenli lempore, sed ut speramus et eon- •' Luc. xxin, 43. d Malth. xxv, 55. - Luc. xxtv, 5f> ; Jobfln, 0 Johan. xi, M. t-Psal. xv, 10; Acl. 11; 27 x, 27. ' Matth. xwhi, 19. • Alias i-2; qusc aulem 52 erai, nunc 42. Scripla anno 4(15, et missa cum superiorc- (a) Ms. Vicn., earum. Sls. Reg. cum«dilis quatuor, eonim. {b) Ita ms. Reg. cuoi tribus ediiis. Vera ieciio. Alii codices, speclalvrcs.. Vide epist. 6, n. 5. («) Sic ms. Ueg. el Latinius : vera ieelio. Alii co- dice^, dieiduam sumenlibus, ei semper !ot,:m veneran- tibm. P»moi.. !.XL (d) Ms Reg., futuram. Ms. Vatic-., frnetnm, :in qu* leciione monimenlo et seminario eruut se.xti casus. Saccuiv. (e) Ms. Vien., Composiiis. Edil. Schot. in niarg Reccnsitis. (f) Ms. Vien., occurrit. (g) Ms. Reg., eoilem : non male. 11 53-, S. PATJLIiNi NOLANl F.PISCOPi fidimus in Domino perpetua nobis ab ipsius mnnere, A Ilem de eodei 332 et in ipsius corpore ac spiritu manebit. Ideo si quid per gratiam Domini amplius agas, nobiscum profecto, certe pro nobis agis. 2. Sed in eo nietuo ue operibus tuis, quibus iniqua riaruin secularium dirigis, et clivosa complanas, ex illo, de quo semper conquevor affectu in nos.luo, sa- ebrani oflensionis immisceas, quod splendidos devo- tionis in Christo tu;e titulos nostris nominibus infus- cas; et juslis laboribus hanc iniquitatem inseris.ut locum sanctum etiam vultibus iniquornm polluas- Kecte enim in ioco refeclionis [id est baptisterii) hu- manae Martinus pingitur, qui coelestis hominis imagi- nem perfecta Christi imitatione porlavil ; nt depo- nentibus in lavaoro lerrenae imaginis veluslaiem, imi Divesopum Cluisto, paoper sibi, |iulchra Severus Culmma sacialis fomibus insliluii. Et quia cor-lestes auiam condebat iu actus, (Jua renovarenlur fonle Deouue homiftes : Digua sacramentisgeuiina sub imagine piuxit. Disceret ut vilae dona renatus honio. Martitium venerauda viri testaiur imago : AJtera Paiiliuum forma referl liumilem, lile Gdem exemplis etdicdsfbrtibusafmat, Utmeriti palmas iutemerata lerar. !ste ducei,fusis redimens sua criniina nummis, Vilior ul sil res c, quaui sua cuique salus. 4. Ccrtc probalur jam te non ridendum, magisque probandum, si hac tanlum ratione longissime dissi- niiles coininus pinxisse videaris ; ut in Marlino forma juslilis et summa virtutum, in nobis conscientirc ini- quitatis obtiitio et confessio cernerelur, ut et beatis. nentibus m lavaoro lerren» miaguus vetu^aun. , m., ^ fo ^ m ^. tanda coelestis amrace occurrat eli-g.es. Noster ve.o B _ ? J. ,. ... ... ,„„„, inlue. quis iilic locus est, qui nec infantibus iunoceiitia, ne- que viris coucurrimus sapicntia?et ab immaculalis inalilia, a perfectis infirmitate distinguimur? Qua ergo societus lumini et tenebris a? lupis el agufs? ser- pentibus et columbis? hoc est, nobis el 196 Mar- tino? Noune tii iactis et fellis pocnium miscuisli?Sed beue, quod non ut in liquoribus uno calice confusis, iia in hominibus codem loco mixlis, si discrepenl meritis. boni suavitas araaritudiiie mali venenatur : contraque evenil ut peccator justo composilus ma- glssordeat, eipeccatore collato magis jnstuseluceai, Quotninus moveor errore caritalis tuae , quia nullam beato iili fecisli injuriam, potiusque ad gloriam illius contulisti , ut contra despicabilera facies venerabilis ludo, in nobis solalium haberet ignavia. Illurn intue- rentur, qui praeceptum sufficerent implere virluti- bus : in nobis 197 consolarentur, qui remedium vellent. ailerre eriminibus. Quia innoceriti:e liducia destitutis, et nexu iniquitatis adstrictis, sola ut capti, vis potest redemtio subvenire. Quseso te lamen , ne. obedientiam meam crimen facias, si versus tuos iltos. luminis et favorum, sicut denuntiasti, auieras. Vere- cunde qu*so illud magis , quam vere minatus sis ; et, si istos adscribendos putaveris , illi permaneant, ul horu.ii quasi gemmuls sint, et faciant yilibus prc- lium el claro atra distinguant. Sane accepta licentia dixi lingua: mece, non juxla prophetam a, ut maneret in requie sua , et cuslodirel vias meas sed potitis contul.su . ut contra «esprcaouera iac.es v«=.™.» - ^. ^^ ^^ ^ ^ d(|m pingerelur, qun spleudor ejus comparat.one tenebra- G » ' ^. u, m • de obleinperanu> serviret tihi. Ita te diligo, ut magis de obtemperande tibi quam de multiloquio peccalum limerem ». 5. Qtiam ob rem etiam basilicis tuis versiculos, quasi volivos sacris fontibus litulos destinavi. Si qnid in his aple locutus videbor, hscc quoque fratris Vi- ctoris giatia est, cirjns oculis et verbis omnia qoa> in Christo Dorhino fecisli el agis vidi ; ct ideo versus quos et sle basilicis interposui ipso autore censebis, qui maleriam diclavit enarralione f.ictorum luorum. De baptisterio igitur ipso crunl isti, de cujus pictura lantum suiil illi superiores. llic reparanO-irum genaralor fons aiiiniaruin Vivuni divino luniine flumen aai:. Sanctus in hunc crelo descendil Spiritus amnem, Cceleslique saci n bnti inariral aquas : Cou ipit unda Deum : sanctamque liquoribus almis. F.dn al> Li teruo sftmine progeuiem. Mira Dei pietasl Peccator mergilui uudis, viox (n) eadem emergitjustificatus aqua, Sic homo etoccasirfelici functus el oriu, Terrenis moritur, perpctuis oritur. Culpa perit, sed vitn redil; vetusinteril Adam, Euiovus a?lerius uascitur Imperps. Sequentes ad basilicarum picturaro sunt '. Corpore, mente, tide, castissimus incola Christi Coi uldil ista Deo lecta Severus ovans. 'irlib et ipse Dci teiiiplum viget huspile Christo, Gaudentemque luunili corde |erit Dominum. liire velut trifio colit unam homioe mentem : Sic triuuui sancta 8 mole sacravit opus. t' Psal. cix, 5. » Id est pecuniw. Vidc epist. 1 appcnd., n. 0. J Psal. xxxviir, 2. « Prov. rum clarius emicaret , qui eliam i« sptendoribus san ctorum* conspicua clarilate pr»3fulget. Et quidem nisiscirem le impenso nimii iu nos amoris sludio iiaue informasse picluram, malitiosuin le etcalliilum criminarer, qui noslraj humilitatis obscuras animo- rum nocte personas, ex adversi juxta parietis regione tlepictas sanclo capiticontulisses, ut illum iantuui pin- geres , nos vero poiius deformares , quos juro con- specla Martini facie despucndos ad probrum ridicul» eomparationis exponeres. Sed ne nostri causa, quo- rum mnllrt amore dum falleris , iaisum facis, h.xc commeniaiio tua de caritat&prolapsa irridcretur ; ut revera potest et deliet. 5. Hac tantam gratia parvi libi in versrcutis de hu- jnsmodi lua pictura ad te mittendis, ul consilii tui D ratio proderetur , qua salubriter novorum hominum informationi studens , diversas longe sibi imagines proposuisses ; ut emergentes a sacro fonte, et vilan- dum et sequendum pariter conspicarenlur. Itaque sic habes 3 ; si placet, ulere. Abluitis quictinque animasel membra lavacris, Cernile p oposius a.i bona facla vias. Adstal perfeclsB Martinus regula vitx- : 1'aulmus vemam quo inereare dbcet. Hunc peccatores, illum spectaie beali : Esomplar sanclis ille sit, iste rels. » II Cor. vi, 1 1- s, 19. (a) Sic mss. codicesReg., Vat. et Vicn. cum editis quinque , licentia poetica. Edit. Poelm., uiem. Vide carm. 15, v. 334. 335 Ampla dedil popitlo gemirite fastigia teclis, Legibus ut Sacris congrueret uumerus. Nam (|i>ia lalorcm duo Testamenla per unnm Pacta Deumin Ciiristo copulal una lides : Iste duas inler diversi culininis aulas Turrito fonteai tegmine eoiislilnit. Lseta novos geimnis ut mater Eeiesia a fiartus Excip at sinibus, quus aqua protulerii. Aula duplex teclis, ut Eclesia t> Testamentis : Una sed ambobus gratia fontis adest. Lex autiqua novam firmat, veterein nova complel : In veleri spes est, in novitate lides. Sed vetus alque novnm conjungit gratia Cbrisli; Proplerea medio fons daius esl spatio. InJe parens sacradneit de fonte sacerdos Infactesniieos c corpore, corde, habitu 6; Circumdansque rudes 7 fesiis altaribus agnos, (n) Crud3 saluliferis imbnil or3 cibis. Hmc senior & sociae congaudet turba caterva} : Alleluia novis balat ovile cboris. C. Cura hos operibus unanimilalis luae mauufaciis dedissem, illam non manuractam in domestica tua cc- clesia gratiam Dei, qua perpetuum tibi hospitem in ea Clarum largitus est, silere non potui. Itaque san- ctse ipsius memorise versus, non quia aliquid divinis ejus meriiis dignum loqui possem, seil lit sludium phirinwe in illius animam caritatis exprimerem, au- sus sum faceve, et unanimitati tu* inirtere. Quos lu coram 199200 Oomino sanette et (V. carrn. 24, v. 438) cohospilanti tecum seraper in Domino animyc ejus recilans, excusabis audaciam meam, et t:om- mendabis obsequium. Nominis ut tilulo, sicmenlis lumiue Clams P. esbyter hoc tcgiuir, sed membra caduca sepulc.ro; Libera corporeo ntens carccre gaudet in aslris, Pura probatorum sedem sorlila piorum. Sancta sub lelernis altaribus ossa quieseunl, Ui dum c3Sla pio referuntur muneraClirislo 8 Diviuis » sjcris aniina; junganiur oderes. Item dc eodem, ut quos malueris legas ,0 : sed ego scio in lioc te potius ambigere debere, non ut aliquos ad titulum eligere, sed de nullo debeas injuriam sanclo Dei facere. Presbyter hic silus est merilis et nnrninr Clarus Martino studi s comes, et meriii modo consor? ■' Digna pio domus estaltaria, sub quibus artus Conditur {b) exanimos; nam spirilus alherc gaudel Discipulumqijs pari sociat superasira ni3gistro. Clare fide, preclare aolu, rlarissime froctu, Qui merit s hlulum noiinnis aequiparas ", Casta luurn digne veiaut allana c&vpus, Ut leinplum Chrisli comegat ara Dei. Sed ciim cruce martyribus. Cuncla salutiferi cneuul (c) inartyria Chrisli, Crux, corpus e, sanguis, martvris ipseDeus. Namque Deus semper vobis '6 f sna munera serval ; Atque ubi Ciirislus, ilu Spirilus.et Pater est. 201-292 Sic ubi crui, el marlyr ibi : qua (d) mar- ..... . ftyr.ibiet crux, Marlyru sanctis qu» pia cauS3 fuit. Illa cibum vitse inorUilibus, il!a ooronas, Qux Doinino famulos participant, peperit. lo cruce lixa caro est qua pascor, de eruce songuis. Ille fluit, vitam quo bibo, corda lavo. -, Cliriste, tuo coeant simu! haec tua dona Severo J Porlior et testis sit crucis isie liia>. Carne lua vivat, luus illi pocola sanguis Pra-beat, iu verbo vivat agatque tuo. Quaque tuum socio ,7 Martimmi asceurlere Ctero Vidit, et ipse mo munere (c) vecluseat. 8. Si vero magis placeat vobis banc de cruce be- nedictionem ad quotidianam lulelam atque medici- nam in promptu babere, ne semcl condita in altario, iion semper ad manum , ul usus exigit , praesto si), sufficit et iila ad basilicae consecraticnem giatia, scili- cet Dominus cum apostolis et marlyribus ; quorum venerandus ciuis si sine crucis consoriio subjiciatur altaribus (V. not. 147), hic operlos titnlus indi- cabit : Pifrnora s&netorum divina? gloris niensa; Velatapostolicis edita corporibus. ( Spiritus et Domini rnedicis virtulibiis instans Per documenla sacros viva probat cineres. Sic gemiuala piis adspirat gralia votis, infra maotyribus, desuper acta,sacns. Vola sacerdotis, viveutum et commodi, parvo Pulveresaiicloiiim 'e mors pretiosa juvat. . ,1 Yid,e"ot- 259- b Vide ibid- « Vidc not. Ui 146. t Forte nobis. («) Iia ms. codex Yatic. cum 2 editis. Ms Vien et Latinins, P«r«. Ms. Keg. et editi tres, Cuto., men- dose. ad. Schot., Cura. (6) Anus condUur enmimos. Vide euiriiiuni Grs>cis- mum cat.n. 22, v. 53. fcldd. quatuor, exanimus men- ciose : artus enim singuiari numeio non efierlur [c\ Sic mss. codices el ed. Rosv. iicenUa poetica bravms, Gnnxus, Scboaus etPoclmannus offensi in 9. Habes versus operibus quideni tuis sanctis pf magniiicis indignos , persuasioni lamen tua; , quam dId est recentes. Vide carm. 25, v. 21!. e vide not. secundam syllabam prodt.ctam in nwnvria, suhsti- tneront insir/nin. '(d) Sic emendavimus ex edilis Poelm. , Grin ct Schot. , quod pracedentibus bene respondel. Alii codd., rnartyris et rni.r. (e) Itams. Vien. faver.ie ms. codice Reeio. Alii junctu.s 555 S. PAl'l,:«l NOLANl EPISCOPI 356 Lahes tibi de 13« (Subaudi magis) quaia mih: crede- A tur, quatuor ejus basilicis addita , reliquiis aposlolo- fe, corapetectes, Quos si non erubueris (a) speotan- dos douieslica; ecc!esi:e tuse parietibus inscribere, vindicabor. Credo enim vci tunc- de meis ineptiis erubesces; et pcenitebit te desiderii et esaetioms Iusr , cum sedificia , qute immaculala adhuc operis tui gratia spiendeiH , obscurata namiis insipiemke mere ; et, ut digno meis versibus verbo ular, cacca- bata (V. not. 148) , ridentibus raullis vei nausean- tibus confusus aspicies. Nec iaborabis fallcre, ut te lecler autorem putei ; cum ,s ineptia nemini in te nola , possit instruere lectorem , ne tibi meura car- nien, id est, erimen imponat : qui tamen vel prodi- toris vel scriptoris nomine culpandus es. Sed na quis me iiijuriosum juilicet ilia reguia qua perscribi- lur : Quod tibi noluerh, aiii ne fecerh a : idem a me 8 prius basilicas meas perlulisse praseniibus illi do- cnmenlis probabis : ut boc quoque ostendas unani- milalem nostram , quod sive gratia sive injuria nie iibi comparans, eadcm in tuas qua etiam in meas tedificationes temeriiate peccavi: Sed bujus sive £ra- iiao , juxia patieniissimum mei animum luum ; sive juxla nieum indigiiissimum munus, injurise autor aut reus noster libi Yictor habealur , qui sanctissimus nostrx earitatis interpres hoc se tibi gratiorem a nobis redire praesumsit , quo "° depressior sub inju- sto ineptiarurnad ie nostrarum oncre revertisset.Nam hoc eiiam accreseeise fascibus suis valuit, ut nostra- rum tibi basilicarum versus simul picturasque por- taret. Meriloque facict, si cum bac se tibi querimonia deficiens et curvus intulcrit, ul clamet : Ecce prop- G silicse spaiium, alto et lacunato culmine ge.ui.iis rum et -martvrum 203-204 'Hlra apsidem (Y. not. 149) trichora (forte legendum trichoram ; vid. not. 150) sub aitaria sacratis, non solo beati Feiicis ho- nore venerabilis est , apsidem solo et parielibus marmoratam camera musivo illnsa (V. not. 151) clarificat ; cujus pictura: bi versus sunt : Pleno coruscat Trinitas rnysterio, Slal Christus a;4LO ii ; \os Patris e ctxlo ttvnst : Kl per columbam t Spiritussanclusfluit. Crucem corona u luudo ciugil globo; Ciii coronffi suut corona aposlnli. (Juorumligura est iu colnmbarum c!:orn *>. Pia Trinilalis uiutis Clirisio coi', Habcute et ipsa Trinilate insigiiia ; Dcuin revilat vox palerna, etSpirilus : Sancum faleniur crux el agnns viei.iniam. Regnum el iriumphuni purpurj el palnia indicanl. Ptlrani sujerstat > ipse pelra "Ecclesi», De qua sonori quulnor fonles i meaut. Evangelisls viva Chris'.i Ilun.iQa. 11. Inteiiorc atitem balteo , quo parietis " et ca- mera confniium interposita gypso crepido conjungit aut dividit , bic tilulus indicat deposila sub altari sancla sanctorum. Hic pielas, hic alma Hdes, hic gtoi ia Cbrisli, Hic esl iiiartynbus crux sociala suis. Namcrucis e ligno magunm brcvis astula pignus, lotaque in exigno segmiue vis crocis esl. Hoc {U) Melani k sauclae deUlurfl nmncre ^olam, Summiim Hiero> olyms s( venit aburlse bouum, Sancla Deo gemii um vclant altaria honorem, Cuin cruce ap.ostolicos qua> sociant cineres. Quam bei;e jungunlur ligno cru, is ossa pioruin. Pio cruce ul oc-isis in cruce sil r.equies ! 12. Totum vero exlra concham (V. not. 159) ba- ler maiidala iabicrum iuorum ego avibulavi vias durash; et elamct : Super iorSrnn meum fabricati i-unt " peccatdren ., qui in tot epistolas " prolongaremnt iui- <{iii!ii(t'irt mam ' . 10. Hecepi igitur ct huuc aa peccala mca tumu- lam, ut fratri cupidissimo lalis saicir.x, qua ejus ani- ma gravato corpore levarelur, praestarem quain de- siderabatur injuriam. Nam et vere ad unanimitatem nostram congruere ha:c iliius postulatio videbatur, qua asscrebat ut oporleret tibi jioslras in Domino sedificajioncs ita notescere , ut nobis luas in titulis et in piciuris indicare voluisses. l!ac igitur ralione persuasus, basilicas noslras tuis, sjcut ei operis lein- pore ct voli genere:c»njuncia! snnt, ita etiam litteris * ompagiiiare curavi : ut in hoc quoque nostra con- jiinctio fignraretur , qiue jmigitur animis, et diel.il Jocis ; sic et ista, quce in nomine Domini eodem spi- tiitu elabonata construximus, dwersis abjnncta regio- niims, ejusdem tamen cpislola: serie sibi tamquam [k) cotrtignata *5 visenUir.. Basilica igitur i!!a qu.*c :,d dominaidium nostrum eommunem palrohura in ijiie Domini Christi (c) Dei .iain dcdicata celebra- «Tob. iv, 16. '' Psal, xvi, 2. » Psal. cxsvm, 3, >>Noi. 15«. ' Not. 157. Not. 158. k Not. !3,H. (ei es mss. Reg. et Vieu. Hjcc le- utrimque porticibus dilataiur , quibus duplex per singulos arcus columnarum ordo dirigilur. Cubicula (F. not. IbO) iolra porticus -qualerna longis basilica; laleribus inserta, secretis orantium vel in lege Do- mim meditantiuttt ' , pnelerea memoriis religiosorum ac farailiarium accomniodaioS sti pacis sterna: re- iiuioin locos pr.-clienl. Omne cubicuium binis per liminuni fronles versibus pnenolatnr, quos inserere bis litteris nolui (V. not. 101), eos lamen quos ipsius basilicoc aditus habeni , scripsi ; quia possent , si usurparc velis , ct ad tuarum basilicarum januas < onvenire, ut islud esl : Pav tibi sil, quicumque nei peuelralia Chrisii Peclore pacilico candidus iiigredens. Vel hoc , de signo Domini (W est signo crucis) super ingressum picto hac specie , qua vcrsus in- dical : Cenie coionatain Duroiuj super alria Chris i Slare cruciin, duro sponiieiitem celsa labori FretuU : tolle crucem, qni vis auicrre coronam. Aiteii " autem basilicre, qua de horlulo vel po- m irio quasi prlratus aperiiur ingressus, Ivi versiculi * Nol 15-2. • Not. 153. ' Nol. 154. 6 Nol, 155. l hal.i',2. ciio conlirmatur n. 12, v. 1. (d) Sic rcposuimus iuxta mss. codices her-. et Vien el edit. Schot. Vcrissima leclio. M1' ftodices, Melunas. Vide not. 138. 337 EPiSTOLA XXXH. banc secreiiorcm forsm pandunl (Y. ep. 28, n. 5, A Ib uijo hoc : 01 carm. 24, v. 6i3). 55S Aliouilis nova Ihx oetiiis aperiior, et une Limine consistens gerainas simul aspicit suhui. In altero hoc ,s : Tergeminis geminje patnernritareubus e mii», Mirwiiurque suos ;:er inuiua liiaina cuitus ". Item in iisdem arcubus a fronte, quce ad ba»i!ie*n domini Felicis paiet, roediana, hi sunt : Onos devola fides densis ceieiirare beatum Fellcem poptilis diverso suadet ab ore, Per tripiices adilus iaxos infundite crtrtus : Alria quamiibet mnijmeris spatiosa paieliunt tfuajsociata s*bi per aperlos eomrninus arcus, Paalus in ajiereosainistesdedicat usus. Ih aliis isti biui : Anfiqus, digresse sacri Kclieis ab 9nla, In nova Feiicis cultnina r.ransgredcre. Item : Una Bdes Irno eub ncmine .qiise collt snuoi, Unaniuies trino snscipit iutroila. S6. 5r> secretariis vero duobus , quna supra dir.j eirea apsidem il esse, hi versus indicant officia ttln- gulorum. A dexlra apsidis M : Hic locus esl veiieranda peaus f q:>a r.ondiiu?, ct qnji Promiiur altna sacri potnpa miftislerii. A sinistra ejusdem : Si quem ssncta tenet meditanda iii lege *• rolunlai, Hic poterit residens sacris intendere librjs *. De Fundima basiliea. 17. Egretiiamur jam Nolana hac basillca , et in Fundanam transeamus. Fundis notnen oppido esi, 14. Iletn dextra lcevaque eructtrati iiiiaio super- S"01* ffi(Iue familiare mihi fuit dum maneret posses. Cnelestes intrate vias pi>r amcena virela, Christicol i ■; et iajtis der.et buc iugressu9 abhorli9, Uode sacruin meritis datur exilus in paradisum. Hoc idem ostinm " aliis versibus ah inieriora eui Sronte •' signatttr : [a) Onisq'iis ab a"de Del perfectis ordine voiis Egrederfe, remea corpore, corde maue. 13. Prospeclus vero basilicrc non , ut usitatior nios est, orientem spectat, sed ad dontini mei beaii Felicis basilicam pertinet memoriatn (id est tumuium) ejus aspiciens : lamen cum duabus dextra loevaque concbulis ( V. nof. 162) intra spatiostint sui ambitum apsis sinttata laxetur, una (V. not. i67>) earum ira- molanti hoslias jubilationis antistiti patet ", aiiera B ( V. nol. 164) post *' sacerdotem copaci sinu receptat oranles. Lxtissimo v-cro conspeciu lota siraul hsec basilica (&)■ in bastlicam memorati confessoris ape- ritur trinis arcubus paribus, perlucente traasenua (■y. not. 165) : per qnam vicissim iM tecta ac spatia basiiicse uiriusque junguntitr. Nam quia novam a ve- teri paries apside cujusdam monumenti 3i iitterposita obstructus esciuderet, toiidem januis patefactus a latere confessoris quot " a fronte ingresstis sui fori- hus nova reserabatur , qtsasi diairitam sv speciem- (V. not. 166) ab utraque in iitraraqiie 33 spectacii- bus pncbet, sicut datisinter utrasque ianuas titulis indicatur. Iuqus in ipsis basilicar novtc ingressibus Li versiculi simt. Aima domus Sriplici palet iti>jredie;it>bus arcu a, iestaturquepiaDijaniia tiiua tidem. pictis htec epigrammata stuit : Ardua floriteraj crux cin^itur orbe corona?, Et Domini fuso lincta cruore rubet. Quajqtte super signum reside.it ccetote colsm!)» Simphcihusl) produnt regiia patere Dei. liem de eodem : Haccmcenos mundo, et nobis inieiflee mundum. Inlerilu culpaj vivilieaus aiiiniain «. 205 2C8 Nos quoque periicies placitas tibi, Cbriste, „, . . , . Icolumbas, Si vigeat puns (c ) pax tua pectorii/tis. 1S. Intra ipsaut vero transennara (qua breve iliud, .quod propinquas sibi basiiicas prius " discludebat,. intervallutn continuaiur) e regione basiiicae novje super mediamim arcum hi teisus sunl : Ul medium valli pax noslra resolvit iesus, tl cruce discidiuui 38 pi rimens duo fecit in unum : Sicnova, desiriino veieris diserimine teeti, Culmina conspicunus portarum fccdere jiuigi. Sancta nilens famulis imerluit airi3 Ivmpbis Canlharns.iiilraiiiuniqiiemaiuislsvat amnemi li-.iro'" Plebs geniiua Ctnislum Felicis adorat in auia, Paulus aposiolico i quam lemperat ore sacerdos. H»3c vero binis noiata versiculis cpigrammata «uper arcus alios dexira Uevaque suni, •Not. 167. i no" piignamus, et ibi vincimus ; vel si istic vinciinus , ibi coronamur. Ita quod islic nianu slrtiimns , illic fide condimus. Et harum nobis quamvis terrestrium sedi- fieatio fabricarum si voto et studio spiritali slruatui,. benta ccclestium est proeparatio mansionnm f. Hrec enirn aedificantes in Donuno ex adeptn " lidei , redi- ficamur ipsi a Domino per ejusdem fidei profeclum. Nara et evangelicas ille centurio ■? excmplum nobis cstadspem certam mercedis aHernce, hujus speciali- ter operis gratia recipiendce ; qui ad promereudara filii sauilatem , et ipsum Dominum Jesum iidei sure prrcdicatorem habendum eo potissimum BV meriti va- luit, quod plebs Domini, qurc tunc adhuc in Judrcis spite : quoniam sibi fieri ipse testatur quse in ejus Domine minirais ejus fiant ■>. Ecce noliis jam constat quomodo videas invisibilem , et inapprehcnsibilem eomprehendas. Ergo nunc istic panperemur (V. ep. 40, mim. 7), ut tunc ibi locupletcmnr. Nunc plore- mus, ul lunc gaudeamus. Nune esuriemus , ut lunc saturemur. Omni, inquil, tempore pauperes vobiscum habelis p. Yides quia nulla nobis occasio esl bcnefi- r.eiitirc uniquam proGrastinandx , cum , si voluntas nosti-a non absii, pauper in prontpru sit. 21. Commodemus ergo securi nunc egeno ", et in pauperibns suis Chrislo, ut e\ ejus abunrialura in iisdem gloria participare possimus. Propierea enim Dominus ipse prrcmonel, ilicens : Facilc vobis amicos tantnni erat , illi de Synagogse sedilicatre teslimonio suflragata est h. j) de iniquo matmnona. Vides quomodo Omnipolens itantes1, faciat de rvocte lucem, et de iniquitate ju-titiam? ('.' 19. Qnid igitur miseri nunc quiescimus osc et quasi non conducti mercenarii , in tumultuoso hujus seculi foro vacua manu stamns ? vel si condu- cxis nobis S6 debere patremfamilias5,suum denarium COgitemus , ut aliquid in vinca ejus opercraur , id 208 »Psum 1ua31 indebitum gratnmque " prrcstan- les , impulare eliam meditamur Domino , tamquam « Not. 174. b Not. 175. « 1'sai. lxvii, 20 o Oalat. vi , 8. f Johan. xiv , 2. 8 Ecv. xxv, 36 ; Deut. xxm, 19 ; Psal. xvi, 19. m Oicx vi, 6, sec. LXX; r Luc. xvi, 19. cain defeceritis, inquit , recipiont vos in tubernaculn asterna "t. Quia vicissitudine quadam copia>. vel ino- piac bumanum genus lemperamr, quod ih illo inferno divile, et superno paupere evangelicus sermo pale- fecit r , ut intelligamus consilium comnmnis Aulo- ris, quo divitem pauperi, et pauperem diviii prsepa- Psal. lxxi, 18; Psal. cxtti, 8. <> II Cor. ut, 18; 1 Cor. xm, 12. Matlh. viu, 5. h Luc. vu, 5. » Maiih. xx. 6. I Exod. xxn. 25; ' Prov. xix, 17. Eccli. xxix, 1. l Exod. xxiu, 8; Deui. Matth.' ix, 13. " Epbes. v, 14. » Malth. x\v. 40. p Matth. xxvi, 11. s Lue. xvi, 9. (a) Ante erat metemus. Conectionem noslram pro- qu.e confnmalur t ea qua3. sequuntur. b) Ita ms. Uog. cura editis quaruor Vcra lectio Amandum , utiin erigere. 2 Ms. Valic. cum edit. Uosv., 341 EPISTOLA XXXfl. 343 ravit , ut abundans egcntis substantia aiimonue sit, A Ipse se nunc xdificatioiii nostra et fundamenio prae- slet et euluiini, quia ipse est inkiitm ct finis. Super eamdem petram, nam " et petra Christus cst, extra quum nemo potesl domuni stabilem fundare , non slipulam, aut fenum, el paleas, sicul in iEgypio ser- vientes in cophino, manus congerant; ne !uteis«edi- ficiis opertim sordidorum laterem, ut aiunt, lavemus, et incurvati oneribus iaborum servilium devertamus dorsum nostrum a Domino i ; (o) quia ui conver- sos ad se rcfic.il lumine , ita aversos afficit csecilale. 2-i. Videamus autem tedificantes , quid de nostra fragili terrenaque substantia dignum divino funda- mento superaedificare possimus r, ut ab ipso " prin- cipali lapide vivificaii , lajides in fabricam templi ceeiestis aptemur. Aurum sensus nostri et sermonis et opulento inops matcria justitite : ut fiat, sicut Apostolus dixit a, tsqualilas : et in illo seculo repen- sanda iliis egestate prasenii opibus aeteruis, redun- dc-t illorum abundantia ad inopiam nostram, si nostra istic abundaniia ad illorum indigenliam eommoda- verit. Seminemus ergo iflis carualia 66, ul metamus ab illis spiritalla. L boret niuic de terrenis manus, ut tunc He coelestibus anima reficiatur. Spes praesens sedificet rem ftituram H. Faciamus islin tecta quae nos illic tegant. Pascatur istic pauper, ubi nie divite eget; ut me illic pascat, ubi me cgentc saturabitur. Videie commereium spiritale; et, si potestis, negate nos avaros , qui terrain vendimus et tributum , ut iramunitalcm regni cum seternitale cocmamus. -22, Fragilem arenam jacimus, ut domum funde- jj argentum eonflemus in Cbristo , ut nos in hujus nms aeternam , et de vilibu» attingarnus astra c;e- nientis * : de quibus non illam confusionis et super- bise turrem ,;s destruendam opere irrito machina- niur, sed in ipso angulari lapirtc fundaraur c, ut sur- gamus per ipsum in ipsius pleitiludinem, qui cst tur- ris fortitudinis a fticie inimici d, Hanc ipse nos turrem sedifieare e, computatis aiite sumtibus, jubet, ne intevrupta a.-dificatione defecti, temeritatis impro- vids notam et dignain irrisionem fiustra 59 auclacis ignaviie perferamus. Suinlus " autem rioster fides firma est. Ergo et secundum veritatem Dei credeus, qui spes, el opes et vires suas Dominum Jesum ha- bet, ejiis oiuuis 210 aedificatio compacta crescit r, et surgii in eonscensionem in plenitudinem Dei. Ita- mundi fornace purgatos s, aurum ignitum, et moneta imaginis stite dignum 7i ipse placitarum sibi anima- rum discussor efliciat, nosque ipsos iili de operibus luminis pretiosos iapides afferamus. Neque in cordi- bus ligni duritia stolidi, neque in operibus fenea sic- citale aridi, neque in tide ve! eaiitatc mobiles et in- firmi levium fragilitate paiearum; sed ut opus arbi- !rii nostri non arsurum parelur, et inconcussum pa- cifica operatione consurgat, oremus Altissimum eam pacem sedificationis nostrac ', qua paries ille ali- quando in templi muram facius 211 est, ul mal- leus, et securis, et omne vas ferreutn uon audiatur in ea " : nec sicul postea in ejusdem tenipli repara- lionc, iniinica Persarum invidia fabricara resurgen- que uisi Dominus tvdipcauerit domum, vano wdifican- q tem hostiiis impediat et interrunipat incursus T. Sic enim in domum orationis et pacis perficiemur , si nuila nos earnaiium cogitalionum cura conciclat, nul- lus quielem nostram secuii lumullus interstrepat. Maileus enim nobis cura victus et cura vestitus est : securis et ferrum nobis cupidilas temporalium , et noclurnus mortuis timor , et livor inimicus , et res les labore e sudabirnus. Sed ne , "ve! perfeeta lieet, eooperanre Domino . aedificatione, resupiiii securas manus remitiamus , ndjieit Scriptura, divina , quod etiam scdificatam domum nisi Deus idem custodiat, irriu servanlium ctira vigilabil L. 23. O/eiuus eigo Dominum, ut dum nos illi foris sedificamus rioiiiiciiia qucs videntur, i!le in nobis in- tus sedilicel ilia quae non videntur, domum videiicet iliam, ut Magister(id est Pabius. V. ep. 23, n. 24} :.ii , ntm mamfactam ' : quaoi ingressi inteiligemus ii! r.ovissimo, videnles scilice! facie ad facien', quod in wnigmale nunc videmits , et ex parte cognoscimus 5. Sed iiiirie. duni adbuc ii: labernaculo islius corporis constiluli, quasi sub illius antiqui tabernaculi peiii secuii ; in cujus aut malsr: cura , aui bonao bus mdeserto et tenlorjis agimus k, prsecedente nos $ polens est Domimts conterere satanam sub pedi per istius orbis aridjm Dei verbo, ve! in columna nubis ', ut obumbrel " supcr capui nosCrum in die belii T : vei in columna ignis, ut cogtwscamus iu ierra ccelestem ej«s viam "; oremus, ut per h.ec nunc Ec- clesite labernacula ittgrediamur usque ad domum Dei °; ubi el ipse Dominus, ille summus et factus nobis a Domino v el cjcishs a monte, ct iuem auctus in mon- tem lapis exstat, qui esi mirabilis in ocuiis nostris. hujus amore 7S anima conditur " , mens compeditur; et pax bonas voluntatis, ; ne quod avaritioe commercium ani mus aoster exerceat, tieque iu nostris sensibus lar- (aj Reposuiraus quxa,, ex mss. Reg. et Viett, ei editis codicibus quatuor. Edit. Rosv., qui. 343 S. PABLlNf NOLANI EPlSCOPl M ditas boum stabulel : quia ubi non sunl boves , prw- A discretis (id est separatis, dislantibus ; virf. ep. 29, ,n. /wjjia mundu mnt », Neque simus innocentiae nostrae vel divina: gratiae venditores , ne faciamus orationis domum speluacaro latronuro l. Expurgatis enira omnt malitiae ferutento sensibus nostris e, iuambula- bit iibenter Bominus noster Jesus Christus : et velut in illis quinque porticibus sptttiabitur Sapicntia " d,. virtusDei, qwxsanat omties langnores noslros e. Nsm «t iit anima noslra muiti , sicut in il!a ad piscinam olint medemem porticu , jacent sogri ei debiles (a) : qiiam si adeat Dei verbura , et avaritia? lepram , et invidke ferruginem , et iritemperantrx «ecitatem , et iracuiidiaypbrenesim; et hrxurix paralysim, prxcepto medentc , depellet ; et nos non solutn ad sanitateni irmocentiae,.sedetiam ad firmitatem patientioe refe- 9), irapigruniannuisdiseursibus labeliarium prsebeat, et religiosissimis officiis e-igTuo visitantium corpora- lem laborem spiritali impendat affeclu : per hunc ergo fratrem et conservum in Domir.o, qui comtnunis- et unanimus ; nam et vobis ea se, qua nobis insilus est, acceptissimum gratia gloriatur, per- bunc, in^ qnam, mihi sancle venerabilis frater, tam dulce quam insperaturo mihi munrts accepi, epistolam tuam; in q*A ncbis"bonus eordis tui tfaesaurus apparuit k , ut merito percepta officii tui benedictione gattderera, cum (aeiem interioris tui castissimo specnlalus eio- qiuo, qaantum in tcrnilii a Domino adjulorium (6) cnnferat, agnoscerem. 2. Sed itt iis quce mibi injungcnda dives inopitt Ctos , jubebil illico non-sulntn exsurgere de infirmi- JJSDSlimator putasli , sanclam qttidem purissinia: cari- tatis leclulorsed etiam ipsum lectum toliere, ut por- teums validi qtio portabamur irtfirrai f. Quod pro- iV-eto etiam ift.spirit.ali vel aegritudinis vel saniiatis nostrwr genere " cernpleltir, cum carnero noslrain,. cui ut feetulo dediti jacebamus- i» vinculis vitiortim et iniirmitate virtulum, poslea in verbo Dei per gra- tiaci Jesu Christi ad bonain incorruptamque nientem, renovato* interiore , sani ™ quasi 212 grabatum illud htllimu» '", el spiritu pracvalenle porlamus, fe- rentes ipsam sequentem quo volmnus : irt qua infir- mabamur exspectantcs alienam opem , semperque praeverrti' celeritate piscinanvoccupantium : quia non erat qut porrigeret manum , neque qui salvos fa- ceret ; donec ipse legalis et angelis major (quippe utr lalis fiduciam demonstrasti : fama tamen , quantunv inlelMgo , Dominici operis persuadenle induclus es, ut secundtim opus Dbmini , quo nobfe ' curam rc- demlionis noslnc iuspirare dignatus est, ingenii quo- que et oris opcs suppetere nobis arbitrareris. 213 Sed bonain concupiscemiam magna fide vacuis opi- nronibtis spes illusa decepit. Unde enim mihi tantura aquse , quantum silis ? unde lafe * pnculnm , quod digne bibas t untfe (c) tantl panes , quanlos postu- las ' '! Sed ipse tibi autor injuri.-c lux eris diutius esurire , qui evangelicos lucis et vit* ciBos i* alfaf hujus seculi nocte desiderans, soronolenli et paupe- ris amici egenam pcnum pulsas ; qui flumina aqua: vivoe sitiens m ; arentem venulant scalpis, et humo- prophelitrum et angeiornm Dominus) adveniret , et C re"1 de pumice conaris exprimere. Aut enim nullus cmnem mfirmitatem noslram tniserando susciperete, assumendo purgaret, et ammam esurientem rcple- rel bonis , et jnberet- tros abire in domum nostram, illam (ut stipra dixi) non manufaciam b : in qua vox Isetitiae et ?jlutis , et ipse omnibus suis Christus ha- bitaiio, et regnum, ct rexerii, teslante Aposlolo : Quia semper ann Doniino erimus ' : cui honor , et gloria, et polestas in secula "'. EPISTOLA* XXXIII. Scribit Alelhie qui aliqitid opens a Paulino poposcerat, el dicil se minus idoncum qui ejus satiare valealde- siderium. /s Alethms poslea in e.piscopalu Cadnrcensi successit Florentio fratrk ( Yide Dissert. 3, num. 2.) Beato ct merito venerabili ' ac dileclissimo fratri Ai.ethio (V. not. 176, Paclimus), p 1. Deo gratias , qui odorem gratia: in te sure per cloquia • litlerarum tuarum manifestavit mihi i . Per fratretn enitn carissimum in Deo Victorera rneum, hoc munere lnililanlem Dco , ut fratema} serviat ea- riiati, seque nobis pcr Ibngihqua terrarum intervalla » Prov. xrv, 4, jnxta LXX. » Maltb. xxr, 13 ; Luc; xix, 4S. c I Cor. v, ' mihi de inspirantne (tTatin. et Sacchin. (orle insi- pientiae) siccitate , aul amarus de malitix fons intus est ; quem utinam oiationes ct ntteras tu.e saspius impens* ttiihi (<<) cxundare ac dulcescere faciant lidei tuae ligno , et eloqtiii suaritate n ; ut et verbo Dei, quodbonus minister pio ore dcpromseris, quasi virga prophetoe percusso (e) cordis °. (Cetera lesunt.) " XXXIV SERMO de GAzoptm acio ' (V. not. 177). Eloqucnler, entdile ac pie beneficeniiam in pauperes prwdical. 1. Non frustra, dilectissimi mei, jumenlis prxsepe ponitur, neque lanlum ad spcciem videndi jacet; niensa etenim qtixdam est, quamlibet irralionabiliura animantium, tamen ab bominura ratione composita, itt per eam quadrupedia cibum capiant. Quod si ii qui praesepia sedificare ctiraveriut negliganl. pabulura inferre, (f) proclivius tabida inopi slabulo jumenta deftcient, el non pascenlia fames depascitur anitnalia. At illi dignum negitgeniia vel avaritia damntim de dJohan. v,2. r P.-al. cit, 5. r Johan. v, 8. n lsai. i.hi, A. >> II Cor. v, 1 ; Psal. cxvn, 15, sec. Psalt. Rom. « I Thess. rv, 16. i II Cor. ii, 14. k Mailli. xn, 35. ' Luc. xi, 5. ■» Johan. \ti. 58. " Exod. xv, 25. « Exod. xvu, 6. ' Scripta videtui" anno 405. *' Alias Epislol. 54. Forie anno 403, ct inissus cum superiorc cpislola. (a) Ms. Reg.. Qiice si avdiat. e( Scbot. Ms. Reg. cum ti ibus cditis, exund.irerJ, . Reminiscamur ei iilius viduse, qua; pau- . ... . ' ■"-■ "T"»' • «ciuniiseamur e_ iiiius viau.T, ou_c nau pens _n.mi.us mvenent. Non patiaronr ergo mensam B perum cura sui negligens, totam vich.s sui snbstan Oomini, et nobis v_fcuam, et egentibus inanem relin- qui ; et visui .antum stare, iron usui ; ne de negli- gentia nostra esurientibus expressi gemitus in nos re- torqueantur. Qui enim spernil panperem exacerbat, ut scriptum est, cum qui fecit illum ", boc est, eom- munem omnium Creatorem : qui sicul refectione ino- pnm gaudet, ita deieclione trislalur. 2. Exciiemus ergo nos ab inerti:. somno, et, vel ut ncgligentia. torporem disculiamus, vel avaritiaj vin- cla • rumpamus, inspiciamus diligenter in omnia verba, praecepta, promissa, opera, consilia Salvatoris nostri Bei ; reputeinusque nobiscum, cur ha_c mensa, et quo aulore proposita sit in atriis domus Domini, 3n conspeclu omnis populi ejus ; quodque maxime 3 tiam, futuri lantum memor- Judice ipso leste, vacua- vit : Alii enim. inquit, de abundantia sua superante " contulerunl ; illa vero multis forsitan et pauperum egentior, cui duo luinula omnis census erant ', sed animo cunclis divitibus opulenlior; solas mercedis celern.T opes spectans, «eleslis avara tliesauri p ariter sibi totum ejus subslanlise qucc de ferra snmitnr et in terram revertitur, ahdicavit. Misitquod habebal, ut quod non viderat possideret. Misit corruptibilia, ut irnmorlalia compararet. Non despexit illa pauper» cula disposilam a Deo ordinalamque rationem de re- ceplione venturi ; el propterea non fuil immemor ejus ipse dispositor, jamquc sententiam snam ipse mundi arbiler (rf) praecucurrit ; et quani in judicio co- ,.._._.. w„„ , ^u. _H„_ „ldA„iK munui aruuer (..) pr_ecucurril; el quaii considerandun. est, cui bono, qua gratia , in quem C r0l,aturus est, in Evangelio praedicavit. fructum locata (a) praniteat et pateat. Consule ipsa veritatis oracula, et respondebit libi propheta : Qui miseretur pauperi, Deum fenerat 4 ">. Cceleslis igiiur trapeiius » ha.c mensa est, tbesaurnm vita, struens 6, et atf niargaritam negoiiamiam Dei fenus exercens. ' Qui enimfenerat(y. not.70) pauperesDomini, praestolatur a Doraino T retributionera mereedis irterna.. Sed et beatus aposlolus Paulus nos docens, inter soliicitu- dines oranium Eeclesiarum non minimara sibi curam paiiperum esse testatur; ait enim, Tantum ut paupe- rum memores simus, quod studtti («) facere idipsum d. Idemalibi clamat r Nihit intulimus in hunc munthtm, rerumnec auferre possumus »; eliterum : Quidenim habes quod non acceperis < ? Alque ideo. dilectissimi, .. Feneremus (V. not. 70) igitur Dominum de (e) donis Oomini : nihil enim sine ejus munere possi- demus, sine cujus nulu nec ipsi sumus. Et nos pneci- pue, quid nostrtim putemus, qui majori et speciali dehito non sumus nostri ? et non solum quia facti a Deo, sed et emti sumus ■». Cratulemur autem quist magno emti, quippe sanguine ipsius Doniini : quo pretio etviles et venales esse desistimus, quia vilior servitute libertas iiberum esse justilioe. Talis etenim liberservus peccati et captivus est mortis. Sua igitur Domino dona referaraus ; demus illi qui in omni pau- pere accipit ; demus, inquam, gaudentes, et recipia- mus ab ipso exsultantcs. Placet enim ipsi lalis inju- ria, ut vim regno ipsins Fnferamus, bonis operihus ..„„,..„ . ..... , »~-™»-._ na, ut vim regno ipsms mseramus, Boms openhus ner. „ J »■ PfmrC S'ma"' ^ Ut ^ Cm3it°fe- ° CfE,i <1™1™ (™^- D°™-»* «i» noster, qui neremus. %«__»•__>, mqmt, nobis credita ests: sot:ls ..„„_, ut Hmt Deus _ non avaHli;n sl„ajo £._ et temporabs pecumaMisura comraunis, non private pere _esiderai, sed fargitatis affeclu. Quid enim non • ci ceterna possess... S. cognoscas eam temporaliter babeat, qui omnia dedit? Aut qnid non possideat qui m terra tuam *, potens m coelestibus tibi facere per- ipso_ possidet possidentes? quia omnes viri divit.a- Y^v-^Sl.etxv,, 5 bPmv. Xl,;i7 cMaUiu.,n ,, dG.I.n.10. »ITim.v,,7. '■ I Cor. («) Ita emendavimus ex mss. codscibus P.e" et Vien. et editis Grav., Schot. et Cbiffl. Alii duo ediii peritneat. Ed. Rosv., pcmiieat. i (*) lta Scriptura sarra, ms. Reg. et edit. Chiffi In lalnseditiscpdicibus male interpungebalur, quodsta- ' ttn facere. Idipsum idem, eie. (c) Yulgatam retinuiinus lectionem quoadusque ex mss. codicibus major lux affulgeat. Mss. ei.im Reg. et V__n., q-am steriti fidc odiosam mnhiiscant quare mdlo, ete. Nec piaeet Chifi.etii correetio. qttam sle- rih fide odiosam reminisci a te,avare, mtllo reditu cre- ditoris scrv.tl.ttm. (-) Ita restiluimus ex ms. codice Vien. et edit. Ciiiffl. poslulaiite sensu. Alii, pra;currii. (e) Ms. Ucg. ei editi 5, . . nis ; utraque leclio re- cepta. Ea qnam reposuimus ex ms. codice Vien. et cdil. Chiffl. conflimaliir e_ sequentibus, et n. 6 et 7. 347 S PAULINl KOLANI EPISCOPI S48 „ i„ roanibus ejus, sed immensa ciusjustitia pari- A ^etur^egatum : et c ontra d.vi.s qcii pau ter et bonilas de ipsis muneribus suis vult sibi mu nera inyicem lieri, ut sibi materiam erga te benefi- eenli.r parial, quia bonus est : et tibi faciat mcri- tum, qiioddigne " reeipias, quia juslus est. 5. Patent igitur tliesauri hnnorum illius, et divitiae bonilatis ejus in promiu sunl, ul 216 unusquisque non exspeelet accipere.sedultrosibi rapiat quantum velit. In liQcenim nos fecil boims DoruimisetPater sancius, ul nostro bono essemus boni. Nam quo ille iudigeret extrinsecus bono, qui totus ipse quantus est, bonilas et beatitudo est « ? Ob hoc, quanlum in ipso est,carissimi,omnem iwminem vuit salvum /ieri b, quia in omni homrae opus suum diligit ; et impense tibi (a) largus est de suis opibus, si tu tibi ipse non peribus istic inopes 217 fuerint, nihil de pauperum felicitate capturgs ; mendicitalemque perpeluam cum abundantia pcenarum pro injuria pauperum digna ul- tione referendam. 7. Quarc ambulate, ut seriptum est, utfiHi lucis irt lumme. duan Itanen habmis h ; et sic age, Cliristiane, dum resipiscendj et providendi dies suppeiit, ul au- dire luereaiis a Domino : Euge, bone terve, quia m paucis fid-nis [uisti, supra muUa teconstiluam '. Vide igilur, et intende huic verbo, frater, et noii negli- gere gratiam quae tibi oblata est. iSoli descendere va- cuus in domum Christi i, quce esl Ecclesia Dei vivi «. De tuis raultis vel parva si tribuas, multam libi reli- quorum tuorum adjeclionem parasti. Plurimi te es- iihi ia) iar=;iis **si ue su s ouiuu», =i m n^» ty^ nvu um ^a' B , .. rv , f •, , r soeef.inl etin adventum luura pendent, circumspi sis invidus et avarus de us quoe Deus iua fecit, non ut B specuni, ei m m u um o v , r "' i'»'.««^ ~ _:„..._ — , i^ -,„ .. ,I„,.r.t T,Ki inini^nnurillir (■ inctn causa tibi ad mortem, sed ui preiium ad vilam fo- rent. 0 abundantia houilatis l)ei ! vult fenerari ex iis quse ipse largilus est : cupit debitor fieri donorura suorum, ut cum mulia libi ratione luara reddat usuram. 6. Propera " igilur, fratcr, tam ubere libi obslrin- gere debitorem, ut et amicum le ex servo vocel c ; et in iuis terrestribus nunimis lc expertus fidelem, de suis ceelestibus thcsauris divitem faciat ,J. Ne trepiuVs, ne cuncteris, ne parcas. Esto violenlus Deo, rape regna ccelorum a. Qui vetat alicnacontingi, sua gau- det iuvadi : et qui daifmat avariliae rapacitatem, lau- dat fidei rapinam. Pransores tui dudum slanl pro foribns tuis, lempus et regem niensa: opperientes. Tu convivas moraris : curre soliici neant jejunantes; et injuria eorum excitetur is qui Cecit illos, ei qui illos bono (uo pauperes fecit e. Nara potueral, dileciissimi, Doniiuus oninipolens seque uuiversos divites faecre. ut nemo indigeret altero : sed infinitae bouilatis consilio sic paravit misericors et miserator Dominus, ul luam in illis mentem pro- bet. Fecii miserum, ut agnosceretmisericordem. l'e- cit inopem, ut exerceret opulentuui. Materia divi- liarum tibi estfralerna paupertas, si intelligas super egenum ei pauperem f; nec tibi tantum habeasquod accepisti, quia ideoet illius partem tibi in hocseculo conlulit Deus, ut tibi deberet quidquid "desuis tlonis tuo voluulario affectu indigentibus obtulisses, ac. ie vicissim in aelerna die de illius parte ditarel. cicntes quando te videant. Tibi impendunlur cuncto- rum inopum preces et vota dcbiliura. Vide ne lam pios mutare rnsa:iiiir affectus, et in querelam prcces vcrlant; et adversum te edici gemitus, quos necessi- tas labprantium, te r.on miserante, confcctis extor- serit, feriant et invitenl (forte irritent) patrem or- phanorum,judicem viduarum, et compassorem pau- pcrum Deuiii '. 8. Cave ipsum tetantummodo ames, si te amas, quia iniquitalis est ista dilcclio; et qni diligil iniqui- talem, oilit, ut scriptum est,ommam suam : pteniludo aulem iegis est diieclio proximi m, quod omnis bomo homini es< germanilale natuilB. Parem ergo curam lui el oauoeris gere, ul imiteris imiialorem Chrisli, ius, ne diutius ma- C ll0il l!bi> sfi(1 aliis ut,lia curando, ut tm impensius Dco cura sit n. Vide enini quauto criniine te snperbia aul avaritia discernat ab eo, cui te Dcus opere. suo junvit. Kelice esurienlem animam, e( non timchis in die malo ab ira 16 superveulura. Beaius enim, inquit, sal. w. 5. biTim.n,*..*Johan.w,iS. * Mattt .«, .18. I »rov. xiv, 51. « R «1. xt,«. «Luc xvi 4 "johio xn 55. i Malth. xxv, 21 ; Luc. xix, 17. i Exod. un, I». I >l! ■ "' ,h , 1 J?. ' LOTU6. -Psal:x,G;Rii„.. „„,IO;Loc.x. 50. r-ICor.x,33. = Tob. iv, ti ; Psal. xl, i PMatth. xm, 8. !„•■ Sn cniendavimus ex mss. Rcg. et Vien. et edil. Ehiffl. Alii codd., latgilus. lb) Ms Reg., Kl«aaor.lUetapud Prudenlium ta- theinerin. hynw. I0", »■ IS4- Eteatar in mss. codict- bus legi asserit N Hemsius m notis, indeclmabtle nomen, pro Lazarus de quo Lucas in Evangelio c, xvi, \. I!» et seqq. Vide quse ilixjimis ile bac voce ad enisl. 13 ad Pammach., num.17. (e) Ms. Vien. el edit.Chiffl.,/wnje«. Ms. Reg. cum ciliiis quawor, credilos pensitei. 349 EPISTOLA XXXV. 350 tfiZ££SL=*=" - "" A t "'•"»"■ K°" -**-* - »» *- lumina teta diffusum suis prsebet agrieolis 9. Verum, dileetissimi, non solum ni bona acterna quaeratis, sed ul mala innumera viiare mereamini, praesenti sollieitudine et sedula operatione justilis providete. Magno enim adjutorio alque prasidio no- bis opus esl, et multarum atque indeficientium ora- tixmum pairociniis indigemus, Adversarius enim no- sler non quiescit, ei in nostruni pervigil hostis in- teritum obsidet omnes vias nostras », egressusque et aditus omuium diugenter explorat; uniuseujusque vestigiis comes indiscretus (id est inseparahilis; vid. ep. 20, n. \) afligitur, ac (a) sepes egressibus nostris ob- jieif, et pedibus interserit, ut in ptano quoque laten- tem saiebram male cautus oflendas. Unde scriptum Iato, iu to quisque se diligit, el tuam vilam suse vitas precatur; quia tuus fructus iilius vita est, et divitise tuse iliius opes, (d) ei pauperlates tuse illius diviliaj sunt. In omnibus ecclesiis pro le rogant, in oranibus plateis tibi gratulantur; et in locis singulis ad com- memorationera tui nominis erigunlur bencdicentes Donnnum, et absentem te in suis manibus exoscu- lanlur». Semper te vident, et numquam te non vi- dent, quia aniroo complectuntur, quo cernimus ab- sentes. Inscriplus es enim et impressus « cordibus eo.-um per multam luam in eos bumanitatem. Nee famem metuunt, seeiiri ciborum tuonm» : ncque hie- mem pertimescunt, quia lu prwvenis et exeludis hie- mem vestium pneparalu. Beafus komo, qvem veniens est : Sunt vics qum ridentur hominibtts ptarue, noris- B Uominus imeniei iia facientem ' sima autem earttm tendunl in infernum •>. Quod si se- curus in plano, neque cautus in lubrico decidas, iilico irruu, et lapsum premit; nee parcit omittere " nisi irangat et devoret. Per euncta igitur cave ; dum mfers pedem. cuncta cireiimspice. Ex omnibus enim parti bus zabulus imminet, stcut leo paratus ad pmdam - i>eque ipsi; terra tux eredas, suspenso libi; in.mo munito (F. not. 178) calcanda vestigio : qurc pec- catnm primi patris in universa hominura came co- gnoscens, spinis et tribulis ", et serpenlibusacbestiis ferax, sententiam Creatoris essequitur. Mufce pre- terea nobis in hoc sec.ilo cruces, iimumera discri- nrn.a, morborura labes, febrium ignes et dolorur, tela grassantur m animas, cupiditatum faces (*) aceen- EPISTOI.A * XXXV. Poulinus commendat Delphini precibus animam demor- tut frutris sui, el seipsnm. Beatissimo et Venerabiii semper nobis (e) deside- rantissimo Patri Delpbino, Padlinos. Breves sanct:c affectionis lua. litteras magno af- feetu nobis copiosas, in toto, quo desideravimus. cordc suscepimus. Sed quia omni rei tempus est s, nunc ' ut in lempore contristatioi.is, terapus etiam breviandi sermonis esse visum est. Contristalosautem nos yehementer faternur, non tam de obim corporali fratris noslri, quam de negligentia ejus spiritali, qna relinquendarum istic potius curarum, quam provi- dendorum illic remediorum memor, postbabenda dunlur, ubique pra-tenti latent laquei, ondique stricli G Praposmt, et prseponenda posthabuit \ Quem opor- horrent giadii, i„,er insidias et p„gnas vita trailsigi_ »ur, et per ignes doloso cineri sappositos ambulamus. t». Igitur priusquam in afiquam tantarum rcgritu- droum labem casu vcl merito actus incurras, festina med.co susceptus etcarus fieri, ut in lempore neces- sitatis naratum habeas reroediuro saluiis '. Aliud es! quando tu solus oras pro te; et aliud, quando mul- titudo pro te apud Deum trepidat. Tu taces et fc) eum taces, illi pro te clamant. Etvident te et arri- de.it. Invenient (e, et adsalutant: ei egestatis el de- biluatis immemores, corpora ipsorum tua sanitatc vegetantur, anima. tuo aspectu vigescunf. Tu qnippe ^nllisfertilis.tufunduses 219 frucluosus, ct Jj™m t,b, loGupIesetpretiosapossessiosum Te lilns su.s praeferunt, et pro te prius quam de se » ., q»«sque solliciius, aut cum sua, aut anle suam salu "' a'qua",q,,olidiePccca'anoslradilapidant1obrua MPet.v,8. -Prov.XIV,12,etXVi25 /p ■ mWpUdorend«w]i>^^ ' Alias 19; fI!ls autem 5S erat nuiie '3 «=■ ■ • C' X"'^ " Luc- sv- 18" ,„s v, v 3' ^'ipia anno 405 hi fflo^eTve^utStieSm - "*"!»«- vioeeaq^p(Wres^r;:;^^;--'-»>-. ut(nl?v,&rel^lt'Cbiffi-'^?-end-osej - » - * yuvm »rj*l»l — tmt et illa potiora pro se eurare, el b;ec temporaiia pro filiis non pranermiitere. Unde petimus ut paiema, airectione compatieos huic nostro doiori meminisse digneris, et illum quondam spiritalem tibi filium gra- tia Dei fuisseprogenitum„et ideo tua* specialiter cur» hanc esse causam, ue pietatem luam, qu« nobis GliLs glonabatur, diiapidata hereditaria; porlionis sub- stantia confundamus i : sed potius ut orationibus tuis condonetur tibi, ut et iliius animam vel de minimo sanctitatis 220 lua: digito (f) distillans refrigeris guita respergat i , et nobis, dum tempus est, recur- rentibusad te et clamaniibus : Pater, peccavimus h, ccelum etm le, jamnon sumus digni vocari filii tui t ■ pro confessione peccati divina roiseratio le intervc- mente succurral. tXe pro absmnta patris «teraisub- odi^C&r Ve!ba absii!U a ™- «dlce Vien. « ep$.^df^nf/r"-Sic r,ies codkei ad 19,0 5 aei>uliare- Utraque lectio recepta. Vide ep. nATltt?-^Tml C°dice ^endavimus, com- 2, ' "'!0t-' «*"•""•*». Anleerai commo- 331 S. PAULINI NOLANI EPiSCOH 552 morati In cuslodiam escamque porcorum indighanr, A Itotoe in tentebris ardenlibus *s.ua„ies (c) refrige- quod nefas esi, dcducamur ' EPISTOLA * XXXVI. Amandl Burdegalcnsis presbyteri precibus animam sui fratris el seipsum commendat. Suecessil poslea Aniandus ille in Burdegalensi episcopalu S. Del- phino, etinler sanctos ipse quoque recensetur in Ro- mano Martyrologio 14 kalend. Jutii. Sancto et mei ito venerabili, acdilectissimo Amamio, Paulikus. i. Duleissimum oris vestri guslimrin brevisanctiia- tis vestree scrmone libavimus. Nam sicut mellis gutta idem sapit quod lotus favus, sie et in unolicet veibo stillicidium lingua; vcstra tolunTsanctae anima; vestra gaporem refert : quia quidquid de bono thesauro promilur, boaum atque pretiosum est a. Nec ideo margarita vilis esl, quia exigua ; sed ideo magrs pre- iiosa,quia el in exigno niodo niagnum pretium babet, 4ta ut, sicul Evangclica quoque testatur autoritas b, profligalis etiam comparanda patrimoniis appetalur '. Sed el granum sinapis, quod minimum videtur in se- reine, maximum tamen exslal in olcre. Cujus seminis verburo quia in vobis satum est, et in corde vestro viget, unde cor ardens habetis iu via Domini ', ideo eliara brevis sermo vcster dulcedinem siinul ac vigo- rem verbi cocleslis tenel, ct nobis niinislral, ut nos eliaui vestra; prudentiic sale condiamur d. 2. Et ideo nos quoque imitabimur in bac cpistola parcimoniam3 serinonis vestri, ctsi pleuUudiiiero sen- &'is vestri non(a) valeamus imitari ; boc tantum res- pondentes, quod pnccipue cuin hacc seriberemus , remur. 3, Ora et pro nobis. ne in peccatis noslris moria- mur ; notuni faciat nobis Dominus finem nostrnm, ut sciamus quid desil nobis b, et properemns adimplere quod restat ; ul non revoivamur in medio dierum jnanium ', texentes operibus vacuis aranele lelam ir sed dies pleni inveniantur in nobis ' ; ut simus •• pueri centum annornm morientes ', id est, ma/:lis panuli, et sensibusperfeeli ra ; Ha (d) fiat, ut morluK superslitihus exemplo heno satubrem poenitentiam- relinqnamus : neque septem dies tuctusnoslerexce- dat ■>, si consentiamus in hujusTite via adversario no- stro ", id est, spiritni ac verbo Dei, quod nobis pec cantibus adversatmv Namcl Spirittt» arguit mundim B de peccato p ; et-sermo Dei, ul Domiutts in Evangelio conteslatur, si ei uon pareamus, accusator noster erit, el tradet nos jmliei Verbo '', qui rationem ta- lenti sni usque ad novissimum quadranlein exigel; et, nisi exerdlio pietatis, quse atf" omnia tuilis ett ', duiilicalum pecunix sux fenus receperit ', oliosaa fidei partem cum infidelibus ponet l ' : quia proxi- rnu^ infideli est, qui morluam sine operibus fidem vacuo 6 Christiani nomine geril D.Et hic est insi- piens, Cujus luctus omnis temporis eslv, quia limo- rem Domini non habcns, caput sapientix- non tenuil. El factus in cauda esl x, quia- non habitat in medi» diinnis, qui diligens iniquitatem odii animam suam r, et tradilus minislro inferni carceris, mitliiur in tene- bras exteriores », quia secnndura exleriorem homi- ponuentes, quoa pracipue euui na:c scnoeiemu», -■-- • ,.„,,„,. ... 1 . . ■ , , <• . „ j- i n npm viver t ProDtcrea hic sme une lugenuus esi, cuite nobs erat ex reccnli dolore fraternx divul- C nC11' visenl- r,°'" , . . sionis : quem eiiamsi temporaliler ab boc seculo sciamus assumlum 3, in illo nobis cito consequen- dum, tamen ea verius causa 221 obisse lugemus, quia ex his quse gesla ab ipso, (f>) in linem ejus vel ordinala sunt, peccatis magis noslris quam volis con • grua egisse perspeximus, ut mallei ad Dominura de- bitor transire quam lihcr. Ob hoc impense rogamus, ut quasi frater, quod nobis in Domino csse dignaris, unanimos fralres juvans °, et hanc meritis lidei Iikc mercedem aecnmules. ul pro eo infirniitati noslrjc compaliaris, et orandi lahore conspires ; ut miseri- cors et miserator Deus. qui facil omnin in ceelo et in lerra, cl in mari, et abyssis f , refrigeret animam ejns stillicidiis miserieordix sux pcr orationcs veslras. quia 222 in 'o"el" danmandus xtemum sine fine mnietur. i. Pacem ergo habeamus ad Dominum "", paccm nnn bujus mundi bb,quae amica peccatisDeo dissidel; sed pacein Cbristi , qua; cum Deo conseril \ et no& Christo conformat, si adha^reat Verbo ' Dei anima nostra ", ut effieiamur unum rum Deo per inlerven- tum mediatoris, qui est pax nostra ; quia fecil ' utra- que unum ", naturas discordes Dei et hominis in se copulans> et in nobis duo unum faciens, id esl, car- ncm anim» spirilali consentieniem; et tunc ignis i» mcdio nostruiii manebit, seu harum in nobis duaruro vel (e) eumspirituuin (V. not. 179) trium consensus invitet, ul faciat in corde noslro sibi placitam cum Qoia sicut ignis accensus ab eo avdebit usqne ad in- D Patre et Spiritu mansionem «, ct vicissim nos ubi feros deorsum f, ita proculdubio ctiam ros indnlgen ipse esl ducat, diccns : Intrate in gaudium Dommi ve ti;c ejus infema penetrabit, ul roscido pietatis ejus siri " ([). •Maiih. xii, 55; Lac. vi, 45. b Matth. xm, 46; Matlh. xm. 52. ■ Luc. «iv 58. d Col. rv, « • hw. xviii 19 i Psal. cxxxiv, 6. s Deut. xxxn, 22. b Psal. xxxvm, 5. 'Psal.ci, 2a. i Job, viii, «. » «••■ i v.Kxiv. 9, ei lxxii, 10. i lsni. i.xv, 20. ■ 1 Cor. xiv, 20. » E. , I. sxu, 13. « Matlh. v, 25. » Joban. xvi 8 et xv, 22. i Matlh. v, 23. ' I Tii». iv, 8. s Matth. xxiv, 51, et xxv,27. > Luc. xix, !». "- cob. li. I". ' » Eccli. x-.ii, 15. « Dcut. xxvm, 44. > Psal. ci, 1, ei x, 6. ' Malth. xxn, 15. « Bom. r, 1. bb Johan. xiv, -27. •- I Cor. vi, 17. w Eph. H, 14. « Joha». xiv, 2o. " Matth. xxv, 21. ' Aiias 20; quce aulem 5(i erat, nunc 45. Scripta anno 403, et missa cuin soperiore. Edit. Rosv.. seu Iwrum in uobh duonnu tel conspiri- titum trium. Sacchinus, cuill spiritu trium. Vido „// nol. 176. (f, Editi codices Uvin. et Rosv. addunl in line, n./,, „/ vuleat . qu:i- verba cum a manuscripiis il trihus editiscodicibus abessent, expunximus. (o) Iia mss. codices. Editi, valcmus. (b) Sic manuscripli codvl, Rcg. et Vien. Editi , ui Edit. Rosv., refriqerenluT. td\ la mss. elReg. Vicn. i-t r.iiii codices qualuor. Eiil. Uosv., firl. (e) Sic cmcndavimus cx ms. eoJice Vifnnensi. 333 EPISfOLA ' XXXVII. Dolet per sua peccala [actum ul Yiclricius , cum Ro- mam venisset, ad se non pervencrit. Laudat liominem de apestotico evangelizandi munere, deque loleraus adversariarnm vexationibus. Postremo eum ad con- stantiam rectw doctriim et omnium virlulum Itor- iaiur. ViciRicio (a) unanimo Iratri Paulinus. I. Sicvt aqua frigida silienti, et bonus nuntius de terra longinqtia \ ila nobis refrigerio el refectioui fuit eloquium sanctitatis luse, quod per epistoUm ', bre- vem quidem verbis, sed caritate prolixam , ia maim carissimi portitoris accepimus, hoc est, filii nostri Candidiani; ciijus gratia; congratulati sumus, qnia propter verba labiorum sanctorum prompto spiriiu impigruin carnis iufirraac juraentum augariavit in vias EPI^TOLA XXXYik. m A circa infirmitalem noslram facie et manu tua com- niinus visitaiidam, verbuiu iliud Domini salutarisim- plesses, quia non est opus medico sanis, sed maie ha- bentibus ". Nolo le enim, benedicte vir (e) Doniino, ita securum esse de uobis , ut putes jam sanatos esse omnes languores animsc nostra, in quibus Domino peeeavimus et peceamus : quamlibet ipse suramus unguenlarius, qui ad remedia salutis nosti\e conlicit varias unguentorum salutarium atque virtutum sua- vilates, medicaraentum vitaj nostne non solum de ef- fusione spiritus sui, sed etiam de corporis nostri as- sunuione confeceril; facius, ut scriplum est, preno- bis peccalum per simititudinem camis peccati ' in verilate carnis noslroe, ut de peccalo damnaret pecca- fcmi j hoc est, radicem peccaii nostri ipse peccati li- , • « ■ — » ••«>- *">*, idiiiLcm upccau nosiri inse ueccati li- duras *, „0,, virtute, sed fide fretus. Et si„e dubb B ber de materia prius peccatricc d, mnare , Z i I- Der oranunps lnas n.iac ,.,..,,..,. „„? i.„ __j i ■ ' " per orationes luas, quasi penuas columba: aut pede. cervi ' ad implendum caritafis ministerium robora- tus accepit, et inde iu parvo corpore quasi gigas fa- Ctus, exsultavil ad currendamvium d ; et replevit ani- niam noslram benediclione dulcedinis, afferens ' no- bis epistoias desiderabites super aurum el lapidem petiosum nimis, ct super mel » el favum dulces «. Qui- bus mentem noslram de peccatis amaram, quasi (b) merram illam (c) in manu Moysi per lignum mysle- rii f,ita beatitudiuis 223 Inse sanctus et dulcis affla- tus in dulcedinem hetitiae spiritali suavitate mulavit. INam et inde trislati amaritudinem duxeramus, quod cx L'rbe ad nos, sicut sperabamus, brevi itinere non veneras, qui ad Urbem per tanta terrarum spatia lud quod adversum nos erat morlalis edicli chirogra- phum t per sanguwm passionis sua;, et inimicUiam, qua separabamnr a Deo peccalis inlervenienlibus, (f) interfecit in semetipso ', et triumpbavil poteslales adversarias (forte add. in) carne sua, dans nobis exemplum vivendi alque vincendi in nobismetipsis spirilales et invisibiles iuimicos spiritali et invisibili piaelio, quod geritur inter legem mentis et legem carnis capiivare nos niteniem i , legem peccati ■". 5. Sed ora Deum 6, et exora,- ul apprehendal 224 arma et scutum, et exsurgal in adjulorium nobis, et dicat animce nostrw : Salus tim ego sum '•; ue' tiat via nostra tenebioe et lubricum, et operiat nos umbra mortis, el dical inimicits : 1'ravalui adversus eos •>. Te DervonPras F„,.„, „ • u- t p ' '"' "mnla's •' 1'rccvalut atlcersus eos °. 1 soliun contristatum , sed et confusum fuisse : num guaia enim * magis mihi ipsi, ne dicam aliis, raani- festata luerant peccata mea, quaui quod mihide tara proximo vultus tuilumen inviderant. Numquid eniu. Dei manus, qnoe tam longe le perduxerat, prope non valuissetaddncere? Scd peccata nostra grandi muro desideriis nostris opposila, inter nos et le separave- runt s. Vtr mihi misero peccatori immunda Utbia htt- benti, q„i audeo riicere le prope nos, vei nos prope le fmsse : cwn, etiam si ad nosusque venisses, «que •tameiva sanclitatetua longe fuissemus " : nequeenim locis potuisset if-quari aut co.ijungi lanta virtutum disxantia et longinquitas meritorum. 2. Verumtamen fructibus sanctitatistute opus istius vertemur ' in arcu.n perversum. Exsurgat in nobis Deus, ul dissipentur inimici noslri v ; quia propler mi- senam inopum el gemilum pauperum 1, quor.mi parti- cipessumus, exsnrrexil Dominus, ut a.eneret mala noslra i«jmi«s nostris ', et sutros facerel peccatores, quorum prtscipui sumus \ sicut infimi « servoruiu Christi ; qui nec ea qua; debemus, faeere possumus '• cum et supra debitum legis aliquod voluntarium n.u- nus adjicere debeamus de allectu nostro, ut Magister ipse fecii, cujus tu iimtator es; qui poteslaten'. ha- bens de Evangelio vivendi,noluit. taraer. uti potestate sua, ct (/,) abulens licilo, hanc occasionem sibi cu- mulandae apud Christum mercedis invenif, ut Evan- gelium siue suin(iu poneret ". pietatis (d, accesserat (forteleg. access.sset e m 7 . 7 T * ' ' ces in C03lo tua de tam pio labore creW s7et D t » .', 7. Sa"Cl"aS "°" S°'Um «* abusione ,iei- lorum et absl.nentia 'commodorum visibilimn Chri- " Psal. xvuj, II. f Exod. ^AiZ&iii&ViSimjszr**- - Jlpbes. u, 1(3. ■" Roni. vii, 23 Psal Psah xxxiv, 2 et 3. ° Psal t-Mi. 7. = I Tim. i, ir>. i Luc. xvh, 10. 14. 2- i Psal. xi, 6, !» ; H Thess. in, 8 ' Alias27;qu.xautem37erat( nunc 13. Scripta anno 404 exeunte Ifli Ms. Vien Sancto et merilo venerabiU, ac dile- chssimo fralrx \ictricio, Paulinus r«i!;i!iC|>.°MCSi myirham. Emendavmuis mer- ramexms.Germ ad carm. 17 de reditu Niceue, ta^i? vide^r" Au8us,inum- °u:cst- 5« t[ uS' ^06"- Vien.,i««mmamM Mousi. J MS' ve,"" accede,ri'' fO"« leg. accessissel. Paui im7t !J r !" °mmo- Ul!U!'«i"e usitatum t a.j.ino et scriptonbas sanctis. v, 21. i Rom. vin, 3. " Col n W.S. p fsal.Lxxvi.,57, eiLxv,,; ICor. ix, 18, el iv, 12, 1 Thes. ,, Tcrll. Ms""Vien- codex> ^fecerit et triumpha- (g) Mss. Valic. et Reg., intendente. (h) Abutens ttcito; id est non ulens. Eodem sensu mox, abusionc licitorum; et episl. 49 ad Macarium nnm. \i, non abutendum. l.em epist. 12 ad aW' num, iiuiii. ,, Lst s„iu ta superbia qutr huic mundo su- perbit,. ommbmque magtti* ejus et dutcibus ac sve- rwsis abuttlur. ^1 3S5 S. PAULINI NOLANI EPlSCOPi 356 stian.e paupcrtatis divitem gloriam teoet; sed, sicut \ rator Palris. Per ipsum eiiim omnia (acta sunt, etsine eomperi, etiam de mullitudme adversantium, et tole rantia tentalionum; quoniam insutrexerunl in te testes iniqui, et mentita esl iniquilas sibi a. Sed nodus in scirpo el nsevos in lumine non potuil inveniri : non eniin submodio latebal lucerna lua, quae eininet et splendide fitlget supra candetabrum sauctum, utluceat omnibns qui in domo sunl b ; et miiilis Uomino accen- dendis luminaribus fomes existat. Et ideo inconcus- sum et stabile permansit candelabrum tuum, quia manibus humanis impellebalur ut caderet. Non aulem merebaris ut illitis maira in ruinam coramoveretur, qui liubet seplem stellas, el ambulal inter seplem can- delabru aurea, habens in ore yiudium bis acutum c, quo armavit dexteram menlis tu«. ut ulriusque Te- stamenli («) face candefltia inimici jacula viclor g exstinguas •' et cadanl a latere tuo m.lle, et dena mil- lia a dextris tuis % tibi autem non appropinquent ; (b) quem inexpugnabili scuto leget veritas Dei, ut ar- cus eorum inftrmentur, qui in te dicuntur acuisse linguarum machaeras. Sed ut sdgiltee parvulorum, ita injirma:i sunt(c) ictuseorum '; nec polucriiiit in cor- pore armis Dei potenlibus septo locum vuineris inve- nire ; Dominas enim prolec.io tua s, el Dominus illu- minatio cordis lui, qui te in spirituveritatis inslruxit, ut ia 225 doctrina Pauli magisier sis gentium, cum fide et verilate, non in inflatione scientia>, neque in sublimiiate sermonis (d) annunlias mijsterium Cltrisli, sed nihit te judicans scire inter liomines, niti Christum ipso factiim est nihit v. El hoc Verbum , pietalis im- mensse mystcrio, caro factum est ", ct liubitavit in noi>is. Non autem caro tantum corpotis nostri, sed liomo tolus,etcorporis nosiri et aninia? assumtione: aiiima; aurera rationalis, qu;c juxta nalurale opificium Dei babet insitam mentem : alioquin " in teliebris Apollinaris (atis, in tirtute Dei, per urma juslitia; a destris et o sinistris, per gloriant et ignobitilalem , per infomiam ei honam famam, ut seductor, ct verax ; sicul ignotus, etecce agnftus; quasi castigatus, cl non mor- ti/icatuf; qvasi tristis, semper autem gaudens; ticut egens muitosaulem locupictans '. Nam luec ipsaten- tatio sanctiiaiis tu* multis in profeclum Evaugelii 6. Certi aiitem surnu^, quod ei Filium Dei ita prx- ry venil » : quia nemo in le confusus est, elueente gratia riicas, iti eumdem el Filium hominis eouliteii non erubescas; tam vere hominein in nostra natura, quam vere Deum in sua ; seri Filium i)ei anle secula, quia ipseestDei Verbum Deus, qui eral iu principio apud Deum, aeque Deus (f) coomnipotens el coopi - • Psal. xxvs, 12. b Malih. v, )">, Marc. iv, %\ ; Luc. m,53. ' Apoc. u, I, et i, 16. J Rpb vi, 16. <■ Psal. xc, 7. f Psal. Lxui, i et 9. i Psal. xxvi, -^ ; I! Tim. i, 1 1. hl Cor. n, 1. ■ Apoc. i, 4. i Esod. « vi. vn. mii, ix, x; Matth. x^vir:, 19; Actor. i. 8. k Job. i, 5, et U. ' II Cor. iv, 17. !" II Tim. iv, 8, ' II Cor. xn, 9. ' M Cor. vi, 6. r Philip. i, 12. n Philip. m, 20. ' i Cor. ry, 30. Christi et verilate fidci iu?e non solum in directione doctrin» tuee, sihI miam in virtute conversationis q»a: in cmlis esl ". Non c.i euim, inquit, regnnm Dei in sermone. sed in virtntc '. Uuiri crgo (i) queerilur, cuni in le iri, quoii ei verbo (j) praxfat, emineat? (u) Ms. P.eg., facie. Ms. Vien., acie. (b) Ms. Vien. codex, cum le... tegal. Ms. Yatic, ram lcijei te. (o Manuscriptus codex Valicanus, jaclus. (d) Ms. Vien. et ed. Schot., annuntians (e) Ms. todex Vien., Apostotum. {]) Ita mss. lieg. ot Vien. nc cditi quinquc. Ed. Rosv., omnipotens Sic Paultnus epist. '21 ad Aman- dum, n. 3, coemn'rpole.ruem et coopipcem Vatti tilium, dixit. (g)Sicmss. Vatic. el Vien. Alii codices, erravimus. (h i M-,. Vien., irroiioitaW*. (i) Manuscriplus codex Viennensis, queritur. (j) Ms. Vien., perstai. 357 EPISTOLA XXXVIII. 358 Quis eniin dubitel in ejus spiriui Qdem veritatis ha- A «fc-O-iwi vel pliilosopliorum sapientia inflalur, abje llllflrA in .-ii!i._ .r...» viilnt .-..__. ___._•-._-.-. _-_ ..l .. i - _»_ «1 _,:_.-_. _. . _• bilare, in cujus vita videt fidei exslarc virtitlem. EPISTOLA ' XXXVIII. 227 Commendat iusignem Apri a foroac tribunali ad Chrislum transitum : udmonet ne miretur, sed potkis guudeat se propterea despectui et odio esse mundo; cumjaminde abinitio Cliristus iu suis taliapatiatur. Condudit qtto sludio intmanis rebus servitum es!, ser- viendum divinis. Processit deinceps ad omnem vir- lutem Aper, et presbijter fuctus est : memoiriam in- ter sanctos meruit xvii kalend. Octobris. Sancto et merito venerabiii ac dilectissimo fratri Apro, Paullnus. I. Laetalus suni in iis qu;e serinsistiniihi », etsectin- dum fidcm tnam, quam corde conceptam ore testalus es, si me gratia Domini panicipem tanti spiritus fa- ciat, spero quia in donium Domini ibimus: et qua_ B tia Dei tiae ac sapienlite versa vice, eoslulli essedamnantur, coinniuni spe lideque (a) per cepimus, pariter ititucn- tes in facie veritatis, consona cssultalione eantabitnus Iiyinnum Deo nostro : dicturi Domino : Credebamus quiacinis et lerraessemus *>, (b) si in hoetempore ila confirmeiitur pedes nostri in alriis Hierusalem ■ , ut terra et cinis esse aclu ei opere desinamus ^ ; ila ut in spiritu humilitatis terram esse nos m^minerinius, el esse faleamur Domino, ut per ipsum, quod dam- natione peccati stimus, de reconcilialione gratia? non esse mereamur. Beatus es, fi aler, ei bcne tibi erit ", quia non carneet sanguine, sed Spirilu ccelestis Pa- tris revelante, didicisti t quod le i„co„cussa uje [e_ nere et libera voce profileri sanclissimo ad me epi- stolre ture line -.rmasti, Christum Jesum crucifixum cisse se el ocstimasse ui stercora prote&latur ", ut Christum lucrifacial, et iliius scieii!i« damno hujus imperiliic lucrum consequator, ut dicat : Ego auleni nihit novi, nisi Christum Jesunt, et hunc crucifixum •■ In quo quoniam oinnis sapienti;.et seiemiae plenimdo atque perfeciio comprehp.nditur p, (_") ut insultans huic mundo, el liueras e.jus tolamque (_) sapiemiam vanitate spiritu celsiore despiciens, ait : Vbi scribu, ubi sapiens, ubi conquisitor Iiiljiis secitli; nonne slidtam fecit Deus sapienliam hujus imi.i_.iq. Causamque hu- jus erroris ostendil quo iia percuti sapienlia htsjus seculi meruit, ut stullitia Deo sit ; quia illi per arro- ganliam sapientite lamquam su;e, cum nemo quid- quam haheat nisi acceperit, stultitia viderelur sapien- Bene igiiur secundtim jus.itiam Dei, siuiii- qui sibi non dcDei munere, sed de suo quasi proprio bono sapienles videntur. 2. Quo magis gratulor unanimitati tux quod illam reprobat.nu Deo a sapientiam respuisli, et cum par- vulis Chrisfi, quam cuin sapientibus mundi habere corisortium maluisti s. Inde jam et hancgratiam me- reris s a Domino, ut te, sicut indicare ,dignatus es pie glorians, oderint omnes : quod non fieret, nisi verus imitator Christi esse ccepisses. Non enim odis- set hic mundus, nisi quod jam a se aliennm, et sibi videret adversum -. Gaudc et exsulta : jam et 4 in rudimeniis tuis virtus perfectionis operatur. Perspi- cuum esl quain fortiter crediueiis in Chrislo, cui jam Dei Fiiium Deum. cui (c) flectilur omne genu terre- C Jonalum est pro Christo pali. Vide quid dicat ipse strium, ccelcstium et infernorum S; et quem ad dcx- teram Virtutis, et in gloria esse Dei Patris, omnis lingua confitetur. Hunc tu Dominnm et Deum uo- slrum, quia non mstimubitur alins ad etim h, toto ar- canre pietatis mysierio amplexus, Dominum et Deum Dei Filium ante secula, faclum ex semine David ' in hoc seculo ; et nunc e_ resurrectione mortuorum in spem Elernitatis hunian.e viventem in secula, ut e-t, credis ; et ut credis, proedieas : et rudem esse te atque infantem Deo dices ' ? Vere quidem ex parle credo parvulum esse te factum, sed maiitia; sensu aulcm te esse perfectum de professione (idei tuae disco i : quia veritatis agnilio, quam apprehendisii in sermone breviato, sapieutia. plenitudo e-.t i : et ideo ipse Dominus. et intellige quani beatus sis. Nolite mirari, inquil, si vos mundus odit, quia me prius odio habuil -. Si enim ex mundo essetis, umurel uiique mundus quod suum esset T. Et iterum : Non esl major servus do- mino suo. Si patremfamilias B>ehebub discerunti, qudrita magis domeslicos ejtts « ? Vide nunc, _i licet ut servi pro Domino recusemus pati, quse pro nobis ser- vissuis Doniinus anle susiinuit. 0 iieatainjuria, dis- plicere cum Christo! magis nobis timendus cst amor talium, quibus sine Christo placelur. Nonne qui ode- rant te, inquit, oderam illos' et addidit. Perfecto odio oderum tllos y. Quod nobis cum horum sdcietate commercium sit, cum quorum sorte discretio est? 229 3- Merito gloriaris, venerandissime 5 fraler . ■ * — ■ —"--_ t^ &£.%t "• -«ciiiu giui-iaris, veijeianaissune 5 iraler 228Mag.stergentium,vaseIectionisetvasDeiqui»el in exsullalione dicis hinc te ipsu.n tibi crcde-, in se Christtiin loqui, et se Spiritum Dei habere pro- fitetur ', non in sublimilate sci-nwnis">, nequein legis scicnlia gloriatur, sed omnem gloriam, qua vel Ju- quod Chrislianus sis, quia le odisse cceperint - qui diligebant, et despicerc qui timebanl; ct ipse tibi conscius es, quia si tu ipse lanti 7 apud le esses ; «. ^j.1" "_V:, *Gen-™»*»-Eali.-,-. -=PsaI. c_xi,2. " Gen. xvm. 27. • Psal. cxxvn 2 !«,(_, xvi. i 7. Phi. „, 10 _ Baruch, _,,, 56, sec. LXX. > Rom. _, 3. j I C" ,"so " ■ if ct' xii i, 3 ' I Cor. vii, 40. -lCor. n. I. » Pbilip. m, 8. »ICor.u,2, P Colos. n, 3 «| Cor i «." y iSi _x'I_v.;,, _i5S xi' -5- l ,,,,ia"- xv' !9- u Joha"- "■> ,8- v s*h»»- "■■ •* ' ilS^: r»: Alias 29; qua; autem 38 eral, nunc l(i. Scripta forte anno _0-.. (d) Addidinius parliculam ut ex ms. codice Vien- nensi. («) Sic emend;ivimtis cx ms. Vien. codice. Alii prwapiraus. (-) Ms. Vien., sed in hoc confirmantur. (-) Itamss. Yien. etReg. Alii codices. (lecii : utra- que leclio rccepta. (_) Vulgaiam retiniiiinusleclioneni qnse ms« codi- cum autoritate fulcitur, id esl, despiciens mundi sa- ptenhum spintu ceiswre vanitale. Edil. Sehot s„- pientiam vanilatem. Latin.. sapi.n.i« '•auitatem sg9 S. PABLlNi NOLAKJ EPISCGPI 360 •cquc Utsolebant «l dir.gerenl le, ei venerarentur. a quia non vobis est h«c pugna, ted Domlno *. Moysoa quoque simililer ante jaiu dixeral: \os tucabms, et Gnude igitur el exsulta, ecee enim merces lua copiosa in cwlis «. Nou cnim le, scd illum («•) qui in le essii raspit, oderunt; cujt.s opus est inte cilmmilivas quam coiitcnmunl, ei cistilas quam detcslantur, in quo »c bono prophelarum esse aposloioramque parlicipem l.xltis agnosce el in propheta, cum dicil : Deirahe- binil inihi quia (b) sttbserMus sum jusiUiam b ; et in Aposiolo dicenle : Facti sumus omuiu.ni peripsema c ; clitcrum eodem conleslante ^ Ooia positi sumus in hoc mundo speclaculum ommbus augelis ethomiitibus*. Al) iniiio seculorum Christus in omnibus suis pa- iittir. Ipse est enim utilium el finis ", qui in iege ve- lalur, in Evangelio rcvclatur, mirabitis semper cl pa- liens, ci iriumphans tn sOnctis suis Dominus ' ; in Dominns pmjnubit pro vobis r. Igilur gui conjiduiU in virtuie aui sapientia sua, quique i« atundantia dici- liarum suarurn glorianlur ', esactiaiil ul volunt ad- versum nos arma dcntium, el verborum sagittas, vc- nena thesauri maVi vipcreis vomanl "linguis; baben* pro nubis respohdentem sihi Domiuum. Tacui, innn- quid semper tucebo «* ? (V. ep:st. 5, n. 7.) Nos aures nostras spinis, ut scripumi est hb, sepiamus, id cst, Dci vcrbo et lide vcrbi; qu.e vitae nostra; sc- gelem ftrmtssima innocehlia; alquc palienlke sejie defeudunl cc, cl diabolo ilobs suisadilus in piiecordia nostra caplanii, quasi furibus "spinas resislual ; et vUccru inimicorum regis ; id est, amatores hostiuiu IICIIS, Cl lllUmpiiailS 1« »uiiiitz oaio jl............. , » : « Abcl occisus a ffiitre ■, in Noe irrisus a liiio h, in B CUristi, hos videlicel Christianorum oblreclatores, . ■ ,■ :.. I.. ...I. ..:..~ ..,.,.1.... .,(.,..,. cl-inlit. . m i.MIM.I.llioitC CUIIl- Abiahaiu pcregrinalus >, in lsaac oblatus, mJacob famulaius i,in Josepii venditus k, in Moyse exposi- lits el fiigalus >, in prophclis lapidalus et secltis ">, iu aposlolis tcrra mariquc jactattts n, et mullisac variis bealorum niarlyruin crucibus frequentcr ocei- sus". Jdeni igi-tur ciiani nunc inftrmitaies nosiras et iugriludinem " porlans r; quia ipse cst liomo sempcr pro •nobis in plaga posiUis, et seicus lerre infirmila- tem i, quani nos sine ipso nec possumus feire, nec novinu.s. Ipse, inquam, nunc quoque |>ro nobis ei • \n nobis suslincns tnundum, ul perfercndo destrtiai, et viriutein in inftriuiiate perliciat.lpse et in te pa- tilur opprobria, et i, sum in le odil bic mundus. Scd gratias ipsi, quiii vincit cum judicatur r; et, ut scii vilx nostr.u aiquc constantia; conlemplalione cont- pungunl. Nos igilur taceatnus islis, loqucnlcs ad Dominum silctiiio liiuniliialis et u>ce paticnliK ; cl lunc ipse qui iiiviclus -est, pugnabit pro nobis iJ, et vincei iu nobis. Ttiuc piiueeps harum tcnebrarutu (r, millelur foras; eo qui uliquc non ab boc miindu, scd ab liomiuc foias mittitur, cuin a nobis lide iit- Iroeunte discludilur, el dal locuin Clnisto, ctijus Jia- biiatio peccaliun foras miilit.el puisi '•soi.pcntisex- silium esu 5. I.i hiijttsiiio.li auloii pissione quid faccie dc- btaiiius propheta nos docct, diccns : Ego tmicm cnm m'M moUsii essent, inducbatn mc cilicium ", et tiumi- tiubam in jejunio nnimam meam [r,vidcliccl ul obtie- eralias iusi, qma viucit i-uiu jii.ih..>>«i -, -.v;u»^...- j, plum tct.es, l,iu.»nii.atin nobisperspeciem servitulis C ciatorcs no.l.os ea ipsa qua commovcniur humibla v ......... • .; ....... ;.. .I..CH-IIHII1W! innintiiip n.asis conluiiuanlti Dominus s, scrvis suis gr.-itiaiii liberlalis acquirens, idque agcns hoc pietatis suoc myslerio, quo fonnani s«rvi induit, cl pro nobis bumiliare se dignatus e»l '* UGque ad morteni crucis l, ut humilitalc visibili invi- sibitem illam nobid in cadestibus sublimitatem inlus operelur. Vide enim ab iniiio unde cecideriinus, et intclliges quod divituc " sapicnlia: pietalisque con i- lio reformeinur ad vilam u. In Adam quippe super- bia ruimiis, alque ideo huiniliamur in Christo, t.l peccatum sceleris anLiimi contrarix virlulis obscquio dilnanitis ; cl qui superbieudo oflendimus, servicudo placemus. 4. Exsullemus ilaque et gloricmur in ipso, qni ims et pugiiam ci vicloriam suam fecit, dicens : C'o«smn- lisspeciedestruamus; tantoque magis confundaniur 16 coram Domino in anliqux adhuc supcrbix crimino pcrmaiicnles, quanlo magis nos i;>si glorianiur, iu unfunduulur in nobis. luconfutibilem cnim op*- rarium sieul hilarem dalorem diligii Deusss. Proinde siabilcs iii lidc veritatis, el operatioue jusiitue Lb, la- liiitn vel odia vcl convicia vivendo melius quam lo- qiic.nlo arguimus ; quia rejiciel sertnoncs mos post se qt lii disciplinam i!; et t7«i iusipi«it<«m arguil, ut tcnes scriptum, simiit sibi contumetiam 1 1. u. Sibi habeant lilleras suas oratoi es.slbi sapienliam suam philosophi.sibi divilias suasdiviles(V. cp. 2~>,h. 41), sibi regnasua reges: nobisgloria, et. possessio, et regnum Chtlslus est.nobis sapientia in stullitia pr.c- tescstote, quia ago vki mundum ». 230 Et '» Be- D dicationis", nobis virtus in inlirniilale carni . ... .. . . ... ■■--.! ._•... .^ r\ -o I.. m*m!c ..^ii.l-.lji ii.iii nun III. II , IIO- bis gloria 231 '" crucis scandalo "", qua mtVH nurn- dus occidilur, e! ego mundo "" ; ul iii«'u Dco, hoii att- 1, ii, jflin tfjc, sed in me Chrislus '" ; cui co.ns.:pulti sn- mus '■■>', in quo uunc abscondimur hujus mundi oculis, gnoruni libro similiter audio propbctatn diccnlem regi Josaplial, cum ingenti mole belli, el magna ho- btium inullitudine lerreretur. lio; dicit Dominut ; .\c timealis neque expaiescatis a (acic muttitudinis littjus, " Mattb. v, 12 k Psal, uxvu.SI, sec. Psall. Rorn. < 1 Cor. iv,15._- ICor. iv, 9. ■ Apoc. i, 8. « Psal. lvvii 56 iGcn iv, 8. '' Gen. ix, 42. ' Gcn. xii.10. i Cen. xxvn, '.•>. l Cen. xxxvn, 28. >Exod. n,-5. !i Par. 24, 2»? :« Wi. v„, 57. '* lleb. », 57. p Isai. , ..., 4. _j II Cor. x,i. 9. • 1'sal ... 6. K„m. ... j. » II Cor H.14. ' Pbilip. ...7. " Gcn. m, ■'> ' Juhan. xvi, 55. < I. Par. xv, l5,sec.LXX. > bxed, m 14 "psa . xlv... 7 sec. Psalt. Rom. elvetus. ■ Isai. m.i, I L "■ !' '■ li. «vtii 28 - Eccli. xxxvi, 47.' «E«rf. x.v,14.' « Johan. x,,,51. « Pnl. xxxiv, 15 scc. Psalter Rom n II Ttm ... \5; llCor. ,x 7 u 1 Cor. xv, 58. "IPet. u. 15 ; Psal. xlix, 17. uProv,ix,7. "ICor.1,21. ' • It (.or. mi. J. i. i Cor i 25. '•" Gal. vi, ik 0o Cai. u. 20. fv lloiu.vi, '»; Coloss. n, 1-2. (a) Ms Valic, qui in te est, odisse ceepemnt. Arabicum ct /Elhippicum, ac Mcla?brasis Apollinaris. i Vnlgata aulem hahel sequebar bomtaum. (b) Ita S. Ambrosius ac Psalterium IVoinanum. I.W vero, Psallerium vcius et S. Auguslinus, peneeutut (e) Ms. R «u»! juttiiiam. Cum hac lectione convcniunt Psaltoria ce., mitiiiur. 581 EPISTOLA xxxvm. V9 ut confusioni " ejiisdera cum ipso revelemur- mnndA a *,;,_.„ ho-«»,™*n»nc nobis objicS uJoT^m * ^TTTS' *»<° «Wdenlior Ik esse debet , ,,„„ .v.uniiui, quauuo Iiorom qua; nunc nobis objicit memor, dicet : Hi *unt, quorxun vitam a-stimabumus insaniam, quomodo reputati sunt inier fitios Dei « ? Sine illos inlerim, ira- ter dilectissime, fruantur gloria et viia sua, potianlur fructibus suis ; quoniam sicut olera herbarum cilo de- adent b, et dies eorum sicut umbra pra>tereunt ' ■ quo- rum spes intra hujus _evi spatia concludilur, quia nec ndem yeri habent.nec voluntatem fidei, qui pnesen- Ubus tantum rebus iniemi, prastani avaritiae et libi- dim ne cre.Iant Deo, quia cupiditatis utriusque linem facit tunor Doniini, qui conlirmatur lide Chrisli per guam •• disciraus agnoscere veritatem vel in contemtu temporalium, vel in appetitu alernorum bonorum A -quoaliem, quia et veriias Chrislus est •>, in hae ne- riii;;i ... i .,!■■-. .,,., ... !______*__.__"• cesse est errorum infelicium cxcitale permaneant ,,~, R C» ^T™ ' ^"'^ 6S a divi,e' mditeri io fragi.i sobditaiem, et in solido JSZ££ " SH"*- ab "'* T™~ *»*«* satu . . — — *v- 1'oiuimicuiu U, in frag.l. sobd.tatem, et in solido inanitalem putent ■ vera pro vanis rideant, et pro veris vana mirentur' Qoi s. vellent « intelligere ut bene agerenl ., et oculos *uos, quos staluerunt »• dectinare in lerram <\ ad sa- jotem justitice levareni, seque vel paululum humo «"?■ « -N-. eputarer r_ (*) per electas auimas semet immittens l ; ut, sicut per Prophetam dixit, » omni gente primatum habeat i '■ ^«"«Jamqootidiemagisappropinqnatreco- 8'nt,0niS('rf"'J"dicii-^ep-I9,n.3)dies,L„isq;e nos hora judicio applical, satagitet properat honus DomiHus pmeripere nos ab ira ventura, el de com- plexu »« hujus, ul scriptum est <■, nocentis et viperea. generat.onis abduceie. Hinc in omni loco plura quo- tidie mirabilia solito signa crebrescont, ut omnem . quantum ir, ipso est, hominem salvum faciai i Os- tendit in raris, q„0d omnibus, si velinl, prosit. Suffi- cit emm universorum institutioni 232 forma pau- coruui, qU_e ,„ utrumque proponitur , ut credenlibus exemplo sif, indurantibus(A._i„dora_is)» tesUmonio ll'.n> c_ mi',A k.— : __ - ... . _ _ raate vacuatus es , ut veris pi.nn panpertatis bonis im- pleans esuriens justitiam. Ubi nunc lu ille eS ali qoando terribilis, vel pro tribunalibus advocatus vel ■n tr.bunalibus judex? uhi lua iUa eervix, t,_nC verius utnunc de le inentitus es, tauri pinguis, quomodo facta est doc.l.s ac lenuis in jugo Christi ex q„o con- versus ingemuisti " , et beneplaciium est in le Dee si- cut zuper vitulum novettum*? Deposita cervice lauri (r) fractus esi„ mansuei0dinem bovis illinsqui agne. fitpossessoremsuum P, Beati oculi eorum qui ha)c in te De. mirab.lia conspicinnt.eUi illi miserrimi '« „,<( videntes non vident. ' 9. Quis darel mihi pennas txeut cotumbm, el votarem q ad te, et „, conspeclu luo colloquioque requiescem,, Jtt vara I A\ »».«_>./i __._,*_... • Quare si quid humani sapiuot ii qui nficiaZ? n *fl > ^^ ^ * ipSum ^^ = et j" «•>. _-n„igUra pr^,u„t k^Z^™»^^»^ ^^ -rearis r > i"= <"«_.i_iiiiiii' aniino quembgnra praferunt hominem , admirentur i„ te et laudent Deum. et hanc beatissimam iramutationem meni.s ac vite tucc non exislimenl crrorem stnltitice |«e, sed sapientia. Dei esse virtotem in.eiliga,,.. "lle,mm,"""dlmi.0rem tC CCleris ol doctiorem cxuir, 4. Videns te non le, et videns ex leone viluh,,,,, videns m Apro Christum : nunc versa lerocitatis aut vin.iiis ttceapramseculo.agnum Deo. Non enim jain d« silva », sed de segete aper es, (e) quia bonis disci- plmarumfruclibusopimaris, et in rruge virtutum tibi pastusest; duplicis Testamenti dentibus adrumpenda retia Nebrolh" (V. ep. 9, n. i) venaloris armaris' ■ totaque iila 233 q«* pro seculo superbus gereha= nuncadversum seeulum humilis arma convertis. Nunc vere sapiens, vere diserlus, et verepo_ens,quimuiido huic stultus et inutus es, „t autori Jinguae et meniis U.;c facumins etsapjensde suis nmneribusDetjservias. 10. Nunc instrucliorjuredivino advocatus pro tc postules, etjustior judexte ipsum judices; et in te ■lllf H__» l__» Ir..-« .!____.___ *> D.5,P'T'A b,ps.d. xxxv,,2. ePsal. * Psal "niv ■. i." _T' i — "' _T- - ,sa'- cxuu, _i ' Tira i . i SJ|- xv'"' 8- J«xta Psalt. Rom. *. V "n ■ L«c-!, 51. " Matlh. xi, 29 •■ aK™ Rfg- el ,Vi'' • r,!'" eililis trib„s, quem fe- SSS^ "°" ! : ™,gala concinn- '"£- Jb) LXXet Vulgaia, in animas sancias se transfe- (C) MSS. liptr f.l Vi..r. /' , possei, cum , TViAU ^ ' , •'"*' qu* !etlio adraiui v , cum tx pr_r.„„bs,s confirmetur.Verior visa esi Paiiiol. LXI. ., ... ..,ug._, iMi it ,<|,s «bsolv, ; tequc uon solum venia, sed etgloria dignum fucas, cum tibi per accusationem tui ades teque damnando sanctilicas : intelligeus non quod homi- mbHS, sed quod Deo placeat, sanctum et innocens esse ; et ideo rarus, ut scribis, urbium frequentator d Joban. xiv, <,, »„, u • Sap.v.,,27. i Eccli. xxiv, '10 ^ M.uh , ' ' I-sal. Lxvm, 5± p Isaitc i, 3. , Psa!. uv,l . V %£ jam recepia lettio. (d) Edit. Rosv. mendose, exaltmionis : cum in aliis codicibus .10 Psalteriis quinque, in Voiga f et n episiola 9adAm,ndum, ,.L. *, ,egaSlnlr ^ (e)Exms. Reg. el edil. Grn. reposuimus auio postulante secundo periodi membro Anle erat qtf. 365 S. PAULlNt NOLANI EPISCOPI 564 farailiare secrelum taciti ruris ( V. dot. !80 ) ada- A Sauetis, merilo ver.erabilibus ae dilecttssimis fra- masli, non otium negotio pneferens , neque te eecle- siastic» utilitaii subtrahens, sed jam pcne forensibti3 turbis Kinuios ecclesiarum turaultiis et coneilia in- quieta declinans. Arbitror autcm idipsnm majoribus ccelesi* ulilitatibus pneparari, quod salubri consilio instructioni sanctse vacas, et intentus " sludiis spiri- talibus, quibus soiitudo amiea est ", formas in te (n) quolidie cor.iirmasque Christuni, quo et servus uti- lior, et msgister dociici' digrjiorem te (6) ea, in qua siutu Dei positus es, sede perflcias, opere pariter et verbo potens ; ut iinguu et mente tibi concors, verarn tc apostoliccc disciplioffl formuiara prabeas pra-cept: Dorainici actor et doetor ss a. Ita demum constabit non bumaiio sufiragio, sed divino te esse judieio sa- cerdotem. H. Quod jam probari el fide et vita tua credcns, petoet impense rogo, ul nossernperorationibus luls implices; etquoties " fuerit oe casio, liileris revisere sludeas. Qucd quidem a le snunns non tam ofiici: capiendi cupidus, quam anirni refieiendi studens exi- go ; ut et solatium cariiatisei gaudium -irnul capiam, cura te mei nremorem in negr.ii;s ssnctis, ac tui di- ligeislem profectu scientie spiritalis, et intellectu '' ardentis in Deirai cordis legens videro. Non jam te de sermone vv-.rais, W est, pracdicalione Chrisli, sed dc virtute ipsius sermoiiis expendena, id est, ut cre- dere tc Christuro Jesum rxucifixum Dominum et Deum loqnendo pariter ei vivendo confirmes. Quia eodera arfectu gestare debetmu imaainem calesiis /io- mitiM, auo ge • mu ente lerrem b. Alioquin quod Q nostrnm est quis dabit nobis. -i ioi: fuerimos tam fi- deles in •i'";tr-> ', 'am fuiinus in jlieno? In hoc enirn facti sunraSj ut i'oni simus, el nos.ro serviaraus Autori; eontra cujws prxcepta viventes 234 vitio voiuntatis nortwe, non soium contra vilam, sed et conira nararani aostrarn facieraus ; et idco eompara- oimur Jumentis, quibus non est inteilectvs d. Atlamen Dei bonitas ila nobiscum paciscitur, tit prsterits nobis impietatis gratiam faciens, conlenla sit vnl ta- ies nos csse sibi servos pro nobis, quaies adversum nos diabolo " .uerimus, dicente Aposiolo, ut skut exhibuiinv membra nostra urvire iniqidtati, *ic eodem exhibeamut termre justitim • ; -idelicet, nt eadem af- fectione delcctemur in Domino, qua delectati sumus tribus Ar-ao et kukVDX. , Paclik-b ct Thekasu pec» catores. 1. Aliisreditusde(c)pairimoniispensitationeso:eiti- ni prabeanlur : nohis, quibus possessio caritas ve» stra in Cbristo est, reditus a_ oflieiis aif.ciionis ve- stra} sumitur, et in liiterarum vestrarnm humanilate uumeratnr. Gratias Domino Deo nostro, qui bona viva pro inortuis et caducis rependens, vos qucque nobis uberriinuni ftindum iargitus est. Nam ut in re- bus ierrenis earior fundus est, qui aut avaris agricola sui votis proflua ubertate respondet, aut delicati possessoris oculis amecniiate blanditur; ita nunc in nostris prxtiiis spiritalibus, id est, sanciis fratribus, quos nobis caritas Christi connetuil, et in a=!iernam B possessionem dedit, is nobis opimior ager :estimatur homo, qui fuerit noslri diligentior et frueluosior nobis, salatariura couimodorura mir.islratione. Quod cura ita sit, videte qnaniam vos massam hujuscemo» di possessionis habearaus, cura pneteraffectuBi quem in nos mutno effundilis, alia, quibus pares esse non possumus, munera copiis iinguse et meiitis vestrx opibus confcratis. Offieia enim «t *loquia litterarum vestrarom, quse nobis largiler annuo commealu (d) peuditis, indicanl quam ampla possessio nobis, el quam fertilis lerra Deo sitis : jara iricesimnru ' frn- etum de vestra inler vos continentia profereme?. et quoiidianis fidei 235 comuranis augmentis sexage- simo propinqiiHiites, el de prole virgir.ea cenlesimum pollicenles f. 2. ^am quod seribitis inipedimenta vestri esse proposili possessiones liiiorum. qui causa sint neces- sitaiisisliusqua terrena curatis, cnm coelestia desi- dcreiis, in raulrimadam poiius vobis exereeiid:c iiJei perficieiuiaique viriutis materiara divino ha;c esse oroposita consilio judicamus. Cura enim h*c uni- versa mundi possessio propter hominera conslitula, hominique subjccta videatur s, quis ambigat in om- ni loco rauraii, in ora:«i parte natune utililfttes hooii- ni poraU3, e quibus non solum carnalia emoinmenU eapiaraus, sed multo magis spiritalia perlegamns. Proptere3 dicit per Salomonern ipsa rerum opifcx Sapienlia, quac duponit omnia tuaviler, ab Altissimo crtatam rutlicafionem \ ut eara non corporali lan- tuin, ?ed etiam spiritali studio colas. Denique quan- in pee«-ato. Sic ambiamus Dei regnum, quomodo ara- D lum de rure ad erudu.onem anim» trah: possit, do- ... . _ _.. __,..i^-__ c.iac -•- Firmet in nobis caritatis . . > --/ . "•"■">•--_.. v__- -. 11I1H.-1 iii iiuiH. t_tiuaii: peccalis quasi dumis sordeat, neque prophelicis aut fi sua_ nexum, ut manentia in ipso sannenta vivamus __IAK_n If-ic .iil.uriii- .niu ril.i-».. .. :.. -_:.! __,■. .. ■ .... apostolids nubibus compluatur. in aridam solitudi- nem gratia deserente da_m.al.Jlur. Si vero sui dili- gens, orationibus crebris semet excolat, et sacris Litteris opiraetur, et (a) iniimum cordi aratrtim cru- cis imprirnat, et raslro divini timoris spinas suas erua., igniloque Dei verbo uratur in culpis, lumine- tur in sensibus : tuoc necesse est ut spatiari in luo corde patremfait.ii.as et omnes anima. tua_ regiones 236 peragrare delectet; et pro te in suoadgaudens tibi dirat, si diligens tui cultor appareas : Euge,serve bone, ititra in gaudium Domini tui : quia fidelis fuisti in paucis, super multa te constiluam a. i. Nos vero ipsi, qui perverso ordine consilium validis infirmi damus, quid pro nobis respondeamus, Imperet nubibus suis ut pluant super nos, et a corde noslro improbas carnaliura cogilationum passiones, ut illa animalia bonis frugibus inimica submoveat. Ke fiat in nobis verbum iliud prophela. ; Residuum erucm 237 comedit locusla, el residuum tocnsla: _o- ntedit bruchus, et residuum bruclti comcdil rubigo l, Sunt cnim in corpore noslro priwipalia lotidem in- centiva vilioruin, spes, nietus, gaudium, dolor; qui- bus maxime geous turbatur hiunanum, duobus pne» sentibus et duobus futuris : praseniibus, jegritudine animi, vel gaudio : futuris, melu, vel spe. Unde ca- vendura est, ne dum alterum ex his vilium fugimus, incurramus contrarium c. 7. Ergo in eruca, et locusta, et bruebo, el rubi- ■.... i-™ _.- _ ' ~-d« ■■■ >-■"-«, ci lu.u.tj, ei i.rucno, ei ruoi Z r r P * q"am P,UaS' SPiri!3,i P°tiUS qUam C «ine> »°s"a™ ^'ionum inte.ligend* unt pas terrena re snmns • nnn v ■.»._, „__».:- _.j . . . ... ? * r" terrena re smn.is;non virtute memis.sed inopia virtutis hurailes. Angustus ille, quem lato potens ore describis, vix unici caulis ferax et capax hortulus, nos ipsi sumus; et ultra betam scmieoctam (V. riot. -8-J), ut propbeta dixit >>, insipidi ; faciamus ne in donio nostra caulis ille solus insolsus sit. Excusabi- lius lamen ille non habei salem, quem inopia. noslrae necessitate, aut parciroonia. vitio non accepit; nos (b) potius elixi, nos culpabilius iosu.si, in quibus sit- perabundante de peccatis volunlariis insipientia, sal apostolicus evanuit ';eta facie peccatorum nostro- rum spiritalia condimenta fugerunt. Sed nisi vestris orationibus reficiamur, nec 'ipse 4 unicus caulis in nobis virebit, penitusque deserlis etiam insulsum olus deeril. 5. Orate igilur ne germina animse nostra. nocens eruca populetur, ne mentis segetem edax locusta eonsumat, iiepra.cm-diisnostrispiger brucbus insi- deat, et intimas vitalium fibras ultima harum bestio- laruu. ccmes ruhigo exedat i. Urgent enim interio- rem ro.trum » malse beslite; et imporiuna. alites freqaeater inlpstant, ut a nobis, si possint, verbi se- raen abrlpiant. Sed gralias Deo. quod non juxta viam 8 Matth. xxv, 21 3HII, i. I Psalm. siones; quarum aliae breviter in corde hcereant, aliae paulatira crescant; et si abjecta. non fuerinl, usque ad medullas perveniant, et omneiu succura ebibant aniraae. Vide enim qualiter ista sibi congruant in cor- dibus noslris raonstra viliorum, qualia in frugibus accidunt vitia raonstrorum. Nam , verbi gralia, si quid vetilum coneupiscam, ct mox abjiciam cogita- tionem, eruca est in folio sedens, (.) qiife decussa, si abjecero quidem , sed rursus redierit cogitatio, et cceperil abjici, et redire crebrescat, locusta est avo- lans et revertens. Quod si cceperit immorari, et ma- jus babnerit spatium in comedendo, quatn avolando, bruchus dicitur. Quod si ipse bruchus qui non satjs avolat, sed magis sedet, non firerit abjectus, in rubi- D ginem vertitur : quse jara penilus inha_rescens, nt de stipula, sicdcanima, numquam aut difficile expel- litur. 8. Vereor ne dum loquacius vos Tatigo, ipse vobis molestius quam locusta aut bruchus insederim. (d)Dis- cuiile igitur ut erucarn, et procu! abjicite hanc chartulam, ne de longiore contactu sermonis nostri rubiginem insipientire nostra. coliigalis, qua desplen- descat nitor cordis vest.ri, et vigor mentis hebetetur. i.4. ™*''VU b,sai-» Chrisli. Sicut enim lex mortis ir- rupta, ita et caritatis calena parem vim earitatis el mortis esse teslatur. Nam sicut prophela dicit » : Quis est homo qui (_) vivel, et non videbit mortem ' ? ita et Apostolus clamal : Quis nos separabit a curilatc U C7ir isfi i ? (0 Ouamobrem libi , benedicte, fructus uberior ex ea veniet,' qui prior hujus caritalis spicu- lis vulneratus, prwvenisti nos in benediclione dulcedi- nis k per eloquia litterarum tuarum casla ac lidelia, in quibus a verbo Doraini Uiel et lac dislillavit lingua tua '. 3. Scripseram vero et prius unanimitati tua;, et tum a te epistolam tuam breVem pro ea (g) quam ipse miseram, recepissem, tamquam persoluto oflicii debito, iterum me diuturna; taciturniiati refuderam. Sed acrius, vigilante Christo, apud mentem luam , prior relloruisti sapere ad cxciUndam '° in nobis ob- servantiam carilalis, ne obdormiret in morteni obli- vionis : et quia abundaverat tibi inhumanitai raea , superabundavit raihi humanitas lua. Multiplicasli mombus vesins, sic ii»i« «ou_«. »._»-.-. — r — supei.ii.uuu_»i- «»«. «-...—... — — r exortum est. Pavistis enim nos lilieris 3 veslris verbo c enim i0Cupletarc me afleclu et officiodileclionis ture, _ . _,._ !....:.:_. .i_.i;K.it ■_ nim lihcnler i:.,,..«. r_.min! t.n..rnni fr.i.r.m \iunn luni quo benediclum Domini puerufn fratrem Aman lum visit;itionis nostra. socium assumsisti libi, ei nobis I ) validum apposuisti patronum. Coufidimus cnim, quia sicut scribcndi ad nos parliceps tibi faitus esl : ita etiam orandi pro nobis collega sit. Et quidem germanitas spiritualis ila poslulat, ut sicut spiriius vobis unus in fide et confessione Christi est, ila sit ainor et labor unus in proximis (i) assercndis. Undc communem largiier a summo rctribulore mercedem metelis cxaltati in turribus ejus, quia (rater (ratrem udjuvans cxattabitur'". Si tamcn sernper orare tantum " et suspirare pro nobis meiiiineritis, et de cetero caveatis onerare nos verbis bealilicantibu- , ne et vnbis forsitan offendiculum comparetis , si uicalis D dulce.quod ainanim esl".240 Legistis etenira quia ■ I Tim. I, 5. •' Psal. lxii, 0. rEccli. m, 7. « P Canl. Dei dulcibus, et oleo laetitia. delibutis, quo libenter (c) ungimus caput nostrum * ; quia non esl in vobis mendax opus oliva. « , in quibus habilal carilas de corde puro, et bona conscientia, et (idenon futa » «. Sed quia nemo qui multum esurit potesl uno pane Batiari, fatemur nos necdum cxpletos ; sed potius in- ciiatos ad desiderium litteraruru vestrarum una illa epistola " vestra; quam unam computamus , quia la- lem a vobis, qua sicut adipe et pinguedine repleatur animanostra ", adhuc scmel accepimus. 2. Verumtamen, elsi iuter oflicia nostra vicissilu- dines temporum fuerint, ul lempus tacendi, et tempus loquendi ', non ita eliam diligendi ac negligendi tem- pus fuit. Dudura enim, ut proculdubio recognoscis , Sancte liater, diligere ccepi le ; ct dilcxi jugiter 6 , «Eccliii' !"■• fcMatth. vi, 17. c llabac.m, I". xxxvlt'c"cxxv...,6. M,n. vn.,0 "Psal. rxsxv... 19. . Rom. vn, oS iv, 11. »> Prov. xvni, 19. "Isai.v, 20. • Alias 26, pars 1 , qua. autcm 40 crat, nunc 26. Scripla eirca annu.n 405. ' it Augustinus in Commentario su- . Valic. -^(ios«!8/i. Ms. uodes Clun. et edit. Cliilll., validum salutis upposuisli patronum, iiiinus uene. (i) Ms. cmlex Clu.iiacensis sustinendis. Vulgala leeiio verior. 569 EPISTOLA XL, 570 rectos elyere swaosdecetcollaudatio*, noavero A slruendi, ridendi; et tandetn sanandi, :edificandi , pecealorcs in felle ainariludinis b positos, sed ct adbuc non tam tenni nexu iniquitatis (u) adslrictos, ut contritio et infelicilas in viis nostris c deesse (b) jara possil. 4. Vcrnralamen sic quoque mentibus nostris de- bet inesse contritio , quia , cor (<•) contribulaium et humitiatum Deus r.on spernit A, Et quis dabit nobis cor carneum e, ut emollita sensus noslri duritia, sentiaiuus sagittas Doraini conligenles tiraore sancto carnes nostras f , el excitato vulnerum noslroruni dolo>-e, vioremus anle Dominum quifecil nos B? Coni- inodet nobis Jeremias illum fontera lacrymarum l, <[iio dieni suum et popuium lamentatus est : super- fondal nobis et David llumina oculorum suorum, pJorandi tempus advenerit. Ecce enim nunc temput (f) acceplnm, ecce nunc dies satutis * . Nox nrwcessit, dies aulemappropinquavit. Abjiciamus opera tenebra- rum, et apprehendamus arma lucis 7. Ut fiHi diei am- butemus in lumiue : quoniam eccc fnimici nostri para- verunt sagittas in pharelra, ut sayitle.nl in obscuro *. Neque enim in luce positos poteruut sagittare, ar.te- quam feriant proevidendi ,6, et pra;cavcntibus facile vitandi. Potesl aulem in eodem ipso opere utrorum- que temporum ratio connecti, ut illa superius di- stincta tempora pariter operentur in nobis. Nam et in quo vivificamur,occidimur; vel in quo occidimur, viviiicamur per eum qui dixit : Ego occidam, el w- verefaciam*». Nisi enim nos Christus occiderit. non , i «■ -■■••» iiuo uiiiisiusuciauerii, non quibus rigabat lectum suum « ; neque tantum genas B vivemus; de quo scriptum est : Dominus mortificat VllllllQ i :t .*„ _!-f .. vullussui, sed et totum cornoris slratum lacrymis exuiidantibus proluebat. Superposuerunt enim iniqui- tates noslrcc capul noslrum, el mullipticatir sunt super capiltos rapitis noslri > , quia plura in nobis iniqni- lalis quam justilke opera numerantur : et ideo (d) compvdruerunl el deierioraverunt cicalrices noslrm a facie insipienlia: nostrce k, elinveterata suni ossa no- tlra, quoniam tacuimus" Deo ■ ; el apponentes iniqui- ttttem super iniquitatem "', cuin slatuissemus orulos nostros dediuare in lerram >', tarde eos et segre lera- eimus ad montes Dei, unde uobis auxilium venit a Do- mino °, qui solus potens esl sanure oinnes languores noslros r, et eripere nos de corpore mortis hujus i : (e) qui per Adam constricli, per Christum solvimur : et vhificat^; quia nisi peccata nostra peremeiil,non vivificabit animas. Ideo illi prophela dicit : Exsur- rexi, et adhuc tccnm sum. Si occidas Deus peccato- rem «. Exsurgemus (g) emergentes de lulo f;ecis e« umbra mortis, et cum ipso esse permanebimus, si occiderit in nobis peccatorem, et justum creaverit ; quia calix fragilitatis noslrae in manu Domini, in quo hunchumiliat,et hunc exaltal^. Nisi enim Iiuniilietur exterior, non exaltatur inlerior. Ac sic occidendi el (h) sanandi, vel destruendi et aniificandi tempora in unum simul coeunt opus <"■, cum destruitur in nobis vila pcccati, ut tedifieelur vita jus!.iti.-e. Neque enim aedificari polest novitas, nisi destruafur vefustas, aul amare " possumus Cbrislum, nisi mammonam inci- ;. . ■ * «"»«» ^11'1-11"!", iii?i iiutiiiiiioiiaiii inci- si tamen ita porlemus cazlestis hominis imuginemsicut C piamus odisse ff. Sed neque gaudere poierimus in tflwaii ■> : , . ' i . ■ i- 1 . .i n ,■ r • I . , , . . nft -I . _. «:'< fideliter jusfi- lise et veritati serviamus pro salute nostra, quam di- ligenter injuslilise et inhmnanitati 14 pro morte servi- vimus. Hmnaiium enim a nobis Apostolus postul.it ; queinadmodum exhibuimusmembra nostra senire ini- quitati ad interitum et confusionem, sic eadem exhi- beamus servire jusliiice » ad vitam el gloriam. Nobis- cum enim habemus fructum illorum operum, de quibus nunc erubescimus. 5. Sed gratfcc Sapienlite Dei, ChrisloDeo", qui in se manens omriia innoval, ac disponit omnia suavi- *erl,ut sit onmibus rebus 241 tempus " ; lempus occidendi, el tempus sanandi : lempus ridendi, el lem- pus ploravdi: tempustvdificandi, et lempus destrneudi illo seculo, nisi ih isto lugeamus, quia -/?■£ seminanl in lacrymis, in gaudio inelenl kis. G. Convenit ergo nunc nobis illa de psalmis p3u- peris anxii el lugentis oratio, quoniam peue jam de- fecerunt sicut fumus dies noslri --, et necdum malitia noslra defecit. Ecce cnim veteres posuit dies nostros produclos cursu cetalis, nec spargit canis caput, sed (i) perfimdii seneclu. : et nos adhuc primis replan- lem conatibus .evi spiritalis iniantiam parvulis sen- sibus agimus ; et vix modo in verbo Dei incipienles loqui. tamqnam primis votibus anima- vagiente mu tam et rudem sanctis Litleris linguam sohimus, et qnondam in Iitteris humanarum fabularum ioquace?, nunc in ventatis 242 balbinimiis eloquiis, stiiltiti» ' - ■" i,*A wnwuiiiiiuo ctiui^uii>, &lllli;ili:\* Abienl, quaeso, jam nobis lempus occidendi , dc- D sapientes, et sapSentia. slulti ; rofcusli vitiis, et virfu- «Psal ixxii, 1. kAct.-ftn.33. « Psal. xi.i, 5. - Psal. l, 19. ' Ezech. *XXVI , 26. fPsalcxvni 120; Psal. cxlx .. > Psa!. xciv, 6. » Jer. ix. I. i Psal. vi, 7. i Psal. xxxvn, s sec. LXXX- Psa ' xxxix lo. L Psal. xxxvii, 6; luxla Psalter. Rom. iPsal. xxxi, 5. ■» Psal. txvm, 28. »4>sal xvi li' Hsal. cxx, I. pPsal. cu, 3, sec. Psalter. Rom. I Cor. xv. .9. » Roni vi' I1}' xxxii 39 I Reg. ,, 6 '« Psal. cxxxvm, 18 et 19. -* Psai. lxxiv, 8. •• Eccle. m, 3. << Matt!'.. vi, 24. "Psal. cxxv, 5, sec. Psalter. Rom. k» Psal. ci, 4. (a) Ms. Clun. el ed. Chifflet., obsirictos. (b) Abest j.nm a ms. codice Cluniacensi et ndit. thifll. Tres vero mss. codices Nol.. Vatic. ct Vien. non, meodose. ' (c) Sic ms~. Clnn.,Vien. eted. Cbifilet. Ita et alibi Paulinus, epist. 49 ad Macariu-n, num. 13, et epist. 50 ad Augusiinum, num. _. Ed. Rosv., cor coniii- tum non despiciet. (d) Ita Psalieria Rom., Hebraic. et velus, SS. Am- brosius, Hieronymus ei Augustinus in commenlar. Siipei- pjalmos. (e)Mss.codicesCliiniac.etVien.,f/«(j. Ms. Nol.,(/«iV/. (fl Mss. codices Cluniac. et Vien. cum edii. Chiffl., ucceplabile. (g) Mss.Nol., Vatic. elVien. eum edit. Rosv., enim gentcs ; unde conjectura est scripsisse Paulinum emer- • genles de tuio : quod eum Sacehino et Chiflletio sic emendavimus. Ab.-sl vox gentes a ms. codice Clu- niaeensi. (/() Ms. Clun. ct edit. Chiffl., viviftcandi. (i) Ila cum mss. codicibus Clun. et Vicn. editi? Cbifu. An.e eral in edi!. Rosv,. vrofimdit. 5?l S. PAUUNI NOLANl EPISCOPI zn tibus adbucteneri; vis nascente ad justitiau^un- A «-^-^«2^^^ el conscia miserorum lapsuuin 243 meflle > giorise sua_ damna lugentem , et afflicuiioue niiserabili la- borantem in gemilu suo, et de propria. carnis interitu viura amroa. recipere nitentem , perque orationum impendia , et (d) geraituum suffragia , ambitiosa la- crymarum vulnera!.. salutis remedia quxrentem. Quam apte hujusmodi pauper el peccator -Egyplia aut nocturna avis dicilur : (e) Qui enim se ad de- flenda et conlitenda peccaU secernens a communi Ecclesise ccelu inira ergaslulum cellukc sux nuestus includit, et elongatur ab hoc seculo fugiens , ut ma- neat in solitudine deploialiouis, et illic adversus camis sua. desideria confiigat, et in peccata sua spi- ritali certamine conterenda dePug„el cerle et babi- Videamus boc loco , si placet, in B taculo pariter et pnrfio iil stmtlts pdhcano sohtudt- '* _. . .-_■_____•■ , , i .ht.c vfi HffAlTl IIYSl tate tirones, et consumta in peccatis xtate veterani Aliquandiu enim, uttu Sancte benedicte fraternovi- sti, in hoc seculo volulari inveteravimus inler immi- co_ nostros;atque utinara inveteraverimus inirai- cis, ut illa jam nobis otiosis spatiosi itineris vita de- fecerit, et renovetur in Christo, sicul aauila;, jtteentiu no-lra» ; ut senio veteris hominis exuamur, indueii- tes novum illum, qui seeundum Deum creatus est*. Sed qni nec pellicano solitudinis adhuc ls similes .... pos- sumus. quando erit ut efflciamur sicut nycticorax » in domicllio « ? Quando excitabimur in eum excelsse mentis vigorem, ut spirilaii alacritate volucres, (a) et in alta virtu\um ardua penna pervecli possimus di- cere : Vigilavi, el factus sum sicut passer (b) singula- ris super leclum*. \ideamus hoc loco , si placet, in quara raiionem h_ec avium genera, et hoc ordine sub persona pauperis. anxii , id est, poenitentis, ad mo- piam spei per aliquem lapsum redacli , propheticus serrao disponat. Fertis", ut opinor, loquacitatem in- sipientte uiea., quara ad contemlum vestrum •' pro- vocastis. Accepi enim a quodam sancto dociissuno viro ( Rufino ) et carissimo mihi , qui non solum le- gendo, sed eliam peregrinando multa cognovit, pel- licanum avem esse in .Egypto, vel illis juxta parti- bus usitalam proxirais Nilo flumini deseriis uberare, serpenlibus vesci , (<-•) in quos dimicando pncvalue- ril. Ergo pugnat ut vincat, et vicla moritur : victrix ?ero et evadil mortem , et acquirit alimoniam. Quod aule.ii nycticorax scriplum est, nycticoram nis , et illarn inimicam scrpenlibus volucrem , ipsi diabolo " et principibus tenebrarura, in peccalis et cogitatiouibus carnis expugn.ndis, dimicans a:mula- tur. El si in eo agone super.verit, vivet hustium suorum superstes : escam de vicloria1" sua sibi quse- rit, quia vila. meritum , ({) peccati et diaboli viclor acquiril, quera cum omni nequitia. spiritalis cxercitu in perniciem nostram variis arlibus serpere quotidia- nis interioris nostri periculis experimur. Sed gratias Deo, qui dcdit nobis victoriam per Jesuui Cbrislum Dominum nostrum, ut super aspidem _. basiliscum am- bulemus, et conculcemus leonem et draconem •. Ergo adoersus hujusmodi (g) principet tenebrurum pugue- mus, hoc est, hominum peccatorum potenles, quos Quod auteu. nycticorax scnptum e , ')«™ 7-^ ; f quibus nobis xl„ula esse ve.ius asserebat ; idque probab-U rat.one vde- C *^«^"f *" ' ut\os _, dum batur osieudeve ; cum illam avcm lioc loco positam dicerel, quam appellaraus nocluam, quia secretono- ctibus cantus exerceal et volatus ; ct obscuritate te- uebraiuin.q.iafere-cuncucaligantanimalia.lumine- tur : uudc nycticora aptius quam nyclicorax dicitur: quia nyclicorax, nocturnus corvus. interpretatio " esf nyctico-a autem , nocte videns ; eo quod pu- piUa oculi *ip* a Gracis vocetur. Nihil autem noctuam simile corvi babere maaifestum est. Por- ro perspicuum cam , ut dixi, sicul quasdam aiias aves, noctis in tenebris magis cernere, et in lu- minc ca.cu.ire, noctem diebus pali, luccm noctibus usurpare. 7. Nunc ergo, benedicti mei, videte qualiler bscc avis congruat ad pauperem moeslum, hoc est, poeni- * Psal. ci, 7. b Ephes. tv,24_ • Psal. a, 7. cxxxvui, 12. la\ \uls_um retinemus leciionein, non enim placet mss codicum Cbin. etVien. leclio,m« atta vnlulnm arduo fyie perfecti ; nec Chiffletii correclm, arduo fine Pertb)'L mss. Clun., Nol. et Yien. et ed. Chiffl. re- r,osuiii.us siuouteris super tectum ; sic enn.i Vaulmus. n 8 ct 9, ilemque 111 ep. « ad Macar. 11. 5, passer unicus mper teclum. »._._.. (c) Ita tns. codex Vatic. et e.l.t. Rosv. At mss. Clu.i. Nol. et Vien. cum edit. Chiffl., quos dmucando verculerit, minus bene. m (d) Sicmss.Clun., Nol. et \.en cum ed.t. Chiffl. Ante erat .ng.n.iimi suffragia, ambitiosa, clc, nullo ^jl) lta mss. Clun.,\ien.etedit. Chiffl. Edit. Rosv., pro saluie contentio est, orate ul hos serpentes, dum in islius mundi deserto agimus , exemplo illius («) saluiaris aliii. tollamos. Quibus obtritis, el per victo- riam devoratis, quasi discussa nube tencbrarum, illu- minabitur noster interior", et tunc Bet quasi nycti- cora »11 domicilio, hocest, in dorao Domini, ut inter hujus seculi lenebras acuum aciera defxcaue menlis inlendat et possit secundum piophetara tali- bus oculis (*) luminatus dicere : Qdia tenebrm non obscurabunlur a me, et nox sicut dies illuminabitur s. Quod ulique fit, cum ulraque substantia in hominc sibi congruil, ut ctiam caro lerrcnam inficiata nalu- ram ad an.ma. concordiain spirilali migret affectu : et tunc nox siau dies (j) illumnabitur, cum et caro, D sicul auima, spiritalis effi.ielur. Jlbid.,8. «Psal.xc, 13. t Epl.es. vi. »2. *Psal. i>t \n 0110 se secretum, elc. _. 5) Wvocera a.ld.din.usexmss.codie.bus Cl.u. , Ndl , \ien. et edit. Chifflet. „ Sic emendavimus ex ms. Cinn. cod.ce ei ed. n i'l-1 Ed RoSV., advcrsu* Imjusmodt noctes, qut suut ,,„»„p.s tenebramm, hoc est homines pcccatorum po- tentes. auos, nullo sensu. ..._»_., (*) Ms. No!., so««ori«. Sed convenitepitheton s«- («larif d.iia serpentes tollit. ,., „. (fl SiceraendSraus e» mss. codicibus t.lun. , V.cn. et edit. Chiffl. et correctio noslra connrmaiur ex epist. 41 , n. 2, oculus inlerior lutmnutm: fc-d. Ko.v., ^iScodiees, itlumuuttu,.. eficitu, Ctr-nue leriio boua 573 EPISTGLA XL. 574 8. Quod si per orationes vesiras fuerit indultum, A Scriptume9tep.im.quia245(d)non«JH«(;«uj3^»rftt„. fm/i. llt £_ il. hllfttA viTV3rPH -•-.l.t.-r,» ...... /~\ -__lli-.- *».« mu^Ih.. — .*- r. _*. _ _: _ • . 244 ut et m noste vipereo conterendo (a) peilica nuia solitudinis xtt.ulen.ur, et uycticora. oculi3 iuler hujus seculi obscura cernamus, tunc in consumma- tione pedibus constitulis, super excelsa perfecta. vir- tuiis impositi, vigiiando in orationibus, et medilando Sn lege Dotqini, efficieumr sicut passer unicus super tevtem «, etcorpore et spiritu congruente (.) in vo- iuntaie Dei, jure dicemus : Singulariler sum ego, rfo- nec transeam •>. Et quis est iste passer, in quo forina perfecti est, nisi passer ille qui mvenil sibi domutn, st eum turture niaum sibi fecit atlaria luu, Domine wr- tutum « ? isle forsan passer est de duobus illis, quo- rum unus non cadit super terram sinc voluntale Pa- tris d. Cecidit enim passer hic summus in corpore, iur avibus retia r. Et scimus, quia sic iusidianles *• volucrurn simplicitali aucupes hunii ponunt lendiculas , (e) et plerumque esca, vel cceci illicis aspersa fraudtv deponunt aves, et opertis doloso eespite laqueis im- plicant credulas. Sed nos simili arte nos sollicitan- tibus per oblentas mundi hujus illecebras nequitiaj spiritalis aucupibus, armati flde el illuminali verilale dicamus : In Domino confido, quomodo dicitis animar tnea; : transmigra in montem sicut passer . ; Discedile a me omnss qtii operamini iniquitatctn r. Propterea oremus Dominum, qui illuminat omnem liominem ve- nientem in hunc mundum », Omnem hominem dictum puto, quia nemo homo, nisi agnoscens Deum, et qui *« potius meruerit agnosci a Deo. Quem non , , _.„ __.„„.__ „, vulpulC) 1JU, ,„.,,.._ uicru.ru agnosci a ueo. Uuem non scd et resurrexit. Cecidit autera ex volunlaiis as- B agnoscentes, comparaii sunt jumenlis insipientibus, et _AIK'l fnM\,P __J_ _■##_"_>_. __ _'..._._: __.__. . _ •_ ,. seusa, factus obediens Patri usque ad mortem crucis <-. Hic passer est illa Sapientia, qua. requireniibus se in viis hilariter osteudit, nune in portis rit obvia, nunc in plateis occurrit , nunc in muris vel iurribus eei.a convocat ad se amatores suos, et invitat eos in aiti- tudiues habilationum suarum ', ut impleat verbum suuni, {_) quia eialtatus omnia ad se trahit s. Quis dabit nobis pennas coimnbas deargenlaias h , ul per eloquia Domini casta, et sicut argentum igne examina- lum" i , pennati pervolemus " ad b.avium superna. vocationis , soquentes islum passerem singularen. (qui est nnicDS Dei Fiiius) supervolitanlem : qui>» i» aliis kabitat, et humilia respicU . . et qui descendit in inferiora terra, ipse ._« qui >• ascendu super otnnes A, ,„ .. ' ' * ""■"""' '"V" omnet _ei..p_r et m n.Dis nommelur , fuit conm satio no «*>,, capuvam ducens capUvitatetn, ut adimpleret om- C h c(elis _ .. ii3 en5m eilid„J ,,.„„, JJ£ iita ■_ ______ n_ij_.M*pm _, ,lip__.,_ :__:*_<-: — _._,.. ... r thniles faeti mnl iltis '. Nos ergo magoa ejus mise- ricordia ex impiis juslificati per Udem, et non es operibus, curramus 3» «>« odorem unguenlorum ejus "„ ut ex illius nomine odorem vilaj trabamus , et efli- ciamur odor Chrisii bonus Deo * polionati ( V. nol. 183), ut scriptum est *, a vino unguenlorum de ca- Jice salutaris , in quo ipse ut pigmentarins, ut in Ec- clesiastico scribitur r, unguenta suavitalum miscet, dividens dona sua singutis prout vult ', ut omnia in oiur.sbus impleantur (Sacch. implealur. V. cp. 42, n. a, et 43, n. 3 ), et odorem notitia. succ manifestet iu nobis : quia unguenlutu (f) exinanitum est no*- men ejus «». Quod riomen ut ilivocetur supernos *>br setsiper et iu nobis nominetur , f:at conversalio nostra nia K Hunc passerem si dtrecta imitatione valeamus eequi, iisdem vesligiis ambulanies quibus ingressi suiit specioti ewmgelixantium pedes > , tunc in edito coustituli poterisaus dieere : VigUmn, et facius sum sicut passer uitia .-. super lectun; a. 9. Meminerimus ismen eiiaiu in sublime provecti verbum Uiud Domini, ut qui fuerit in tecto, non re- vertatur W. domum suam tollere vasa " ; id est, nc in nosmelipsos recurraniu., etopera caroalia qnasi vasa lii inrenoribus der<,licta repetamus. Nemo enim, in- quit, miuens (id ea immitlent, Grcece _.u. «.._,«) illnm inter nos cl Deum setiaiantem, cami, timeamus avium umtJ^ i!ZtS^S^ D T,^ ^™8".1"8 rfflitate Limeamus ^versarium spi- ntah natura violenturn , quia virtus in infirmltale i i ', 7. Roiti. ... _;. m |...; ',..' eJ W*-J*M.ja, 7. ; P i.u, 7 x, 23. • Philip. ii, 8. C Prov. viii, 2. <" l>< ii ' r..' V ':'.'.' ,'*"*'• *"' '• J Psa>. cxn, 3. k Epbes iv 8 0 .1 i l.ai sec. LXX.X\ Psa). x, 2 "' A/ « 9^' ,R™' o" ^' "'v' »■ " L™ >*> «• vpj^. n, 15. x Ps;,|. !3 ' y *■■»■• ■". 9- Johan. i, 9. ' Psal. xlvih, i3. « Cant. i, 3. Col. £ i n HCo, -°- "-!■ -,' " CAnt- I. 2- '"■ Jacob. ,.,7. «0. « Psal.c "II Cor. x«, 9 C^«^^CI--.Vien.et >) Ms. codex Vaticanus, volunfati D?i (c; Iu mss. Clun., N-_l., Vien. el edit. Cliim Alii ./ exatialus omnia ad .. /rafto/. All!' _ (rf) Ci-ax-. i.,xwv. LXX ei Lncifer nan ;.,;_.,- *■, SJL1*» 'rus «fferri a P.trii.us &H/ aTcl nllo in Johan., hb. n, c. iii el aiiis. y (e) Sic ms. Vatreanus eodex cum edi! p,o.v a- «•■ C!u,.., Kol., Vien, el e.lil. Chiifi . « Sr„ Cor.x, 5. _«Eph. w, 12. ^ R0in. xiii, 1*2. ' II Cor. *c Philip. iu. u Psal. xvn, 30. plerumqve _._<_ illices, fraude uepnnunt aves , et operti aoliKO cespite laquei implicant credvlis. (/') Ila apud quosdam iegi asserit Nobilius in scho- lns adhuncversum. Eamdem lectionem huji.scever- mis iterat Paulimis noster in fine cpistola. .1 ad eos- tleoi. nnm. 3, unde emendavimus, et ex ms*. codiei- bus Clun., Vien. et edit. Chifi., ejus. Ante erat ei. (q) liaiiioChira.cum cndicibus manusrriplis Clun. *t Vien., esl sd dexteram Patris. 575 S. PAULINI NOLANl EPISCOPI 37« verficitur. Nec in 246 virlute *» sua potens est A mus contemtum patrimonri, accipiamus etiam nosrri vir, sed Dominus innnnum facit atlversarium ejus, quem ipse Dominus virtutum Rex glorise tali pro nobis congressionis genere confudit, ut iHum in cruce Christi non divina virtus, sed humana supera- T?t iiifirmitas. Sequamur itaque triumphantem Je- sum, el " scuto fidei eircumdet nos veritas ejus , ul non limeamus a limore nocturno, et a juculo votante per diem. Cadenl a lalere noslro mille, et decem mil- lia a dexlris noslris a, non nostra , sed virlute Chri- sti 36 cujus pugna est qua pugnamus, et cujus corona qua vincimus , quia membra suinus corporis ejus, si lamen mortificemus in terra niembra noslra, ut fianl arma jusiiti*, quibus accincti, el Christo, el angelis ejus, et vobis laetum de nostro certamine speclacu contemtum : angusta enim via gradimur, el quasi in fune suspenso ancipites ambulamus : et nisi certo libramine vestigia fixerimus, ut non declinemus dex- tra vel sinistra, facile nos in bujus awt illius partis ruinam inimicus impellet. Ideo nobis in Salomono Sapientia canit : Non deflectatis a Dommo, ne cadatism. Ipse enim Dominus Christus uio veritat , et vita est ", qui dicit : Omni vigilia serva cer tuum °, quia per ipsas virtutum vias in vilia delabi possumus; et nisi certo, ut dixi, slatu dirigentes animi momenla libre- mus, de ipsa humilitate capiemus superbiain; et evanescet species pietatis , si per laudem paupertalis obrepat inflatio. Et quid proderit caruisse divitiis, si renanemus diviles vitiis? Unde quacsumus, ne ex illo lum prabeamus , et evolantes de laqueo venatorum B nobisverbo Domini blandiamini, quia fecerimus, Ven- garrula gratulalione canlemus : Anima nostra sicut passer erepta est de laqueo venanlium; laqueus contri- tus esl, el nos liberali sumus, quia adjutorium nostrum est in nomine Domini Jesu Christi b. Non est enim aliud nomen sirb ccelo datum hominibus c, in quo oporteat salvos (a) fieri nos. In hoc nomine triuin- phantes, ib) confiteamur Domino misericordius ejus d, et gtoriemur in laude ejus e, non in nostra. Quoniam, ut propheta dicit, si qnid bonum in (c) nobis, ab ipso est; el si quid optimum, ab ipsius majestate est : Ipse enim {ecil nos, el non ipsi uos '. Et propterea ct Paulus dicit : Quid autem habes, o homo, quod non acccperis? Quod si accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis X ? In qnu monet ul, qui gtorialui, in Domino dile qum possidetis ; quia plus est quod superest illud : Et veni, sequere mev. Facile e=t autem videre" quan- tum sit sequi Christum, ut hoiuo imitetur Deum. Sed et illud scitis : Quia semet locutus est Deus, dno hwc audivi 1 ; nam cl iste sermo, sicut oranis fere Scrip» tura divina, in bivium patet : Vade et vende omnia tua. Non enini peeuniam tanlumel fundos, extraneas facuitates ; sed eliam animi nostri intcrnas opes, quae vere nostra subslantia est, possidemus. Hanc vendcre, hocest alienare a nobis, lanto majorvictoria, quaulo allior difliculias est ingenila qitain apposita separare; et intus infixa divellere, quain aflixa extrinsecus re- jicere. (d\ Seenim ipsum vincil et snperat, qui re- nuntiat niorihus suis, el se abdicat sibi, ul iflud for- gtorietur ■>. Dnde jam nobis leves angusliae «uut, C lissimum Dei verbu.n impleat : 0«' perdet animam nihil eniin nobis conscii «<""" propter me, inveniet eam '. Haec Doinini rerba quando laudari videmur : nibil enun suinus de proprio bono, ut tamquam agnoscentium pudorem laudator penugeat . quia nou ipsos nos, sed divinae bonilatis niunera atque opera prtcdicari co- gnoscimus : si quid eniin in nobis boni videlur aut credilur, illius est qui solus bonus est > , et de cujus. pleniliidine omnes accipimus i, et pro merili vel fidei capaeitate respergimur. Ros enim qui ab illo est, ganitas est nobis, et lcetomur in stitlicidiis ejus '-. Ergo et error iste, quo nos laudatis, Lnnocuus erit nobis. Insuper et mercedem vobis copiosam tam pia lides congeret : quia ut nos noslra mente iniquos, et de perversa hujus seculi generatione pravos exisiime- tis 247 bonos factos, Deo omnipolenti creditis, qui recordantes, (e) elTundamus iu illuui animam no- stram, et ipse nos enutriet, ct abscondilam io se vi- tam nosiram fovebit , et se cum gloria revelabil : si tamen pro Iiac cadem anima oremus in lempore op porluiio nunc ls in isto seculo. In inferno enim guis confitcbitur tibi n s ? lstic nioriamur peceatis, ne illic vivamus pteiiis. Mors enim, qun: secunda dicitur, ni- hil aliud est quam vita peenaruni. 248 **■ Caveamus igitur ab inferiore inferno, ubi corpus ct animam gehenna lorquebit, aiterniiiu moriente pecealoris aniina, iiiaiienlc w sensu el du- raute niateria corruptioui?. Nain et mortui , ut scri- ptum est, resurgenl incorrupli >, non glorise immorla- poiens esl jiistificare impium, el vivificare mortuos, d litale, scd posiKE. Injetis ego homo, quis me liberabU et illuininare tenebras, et phcenicium casididare '. de corpore mortis liujus »? Domiiws fortit et potent, 1 1 . Quamobrem orale solliciti ut tanto orc vel mu- Dominus potens in prmtio \ qui vectcs (() (errcos con- nere Dei dignum Deo cor accipiamus ; et qui accepi- fregit S et humitiavit catumniatorem r, ut exattaiet « Psal. stc, 5. C, 7. ° Psai. exxiu, 7, 8. « Acl. iv, 12. A Psal. tvi, 8. ' Psal. cv, 47. Psal. xcix, 3. s I Cor: iv, 7. w Eccli. ii, 7. « Psal. vi, 6. exxin, " 1 Cor. i, 5l. > Matlh. xix, i7 ° Johan. \i\. 6. » Prov. rv, 25. r » ICor. \v, «>2. u Rom. vn , 24 . J.ili.ui. i, lo. » P-al. lxiv, H. » Isai. i, iS. Matth. xix. 21. m Psal. l\i, 12. ' Johan. xn, 2 Psal. xxin, 8 ' Psat. cvi, 1C. ) Psal. lxxi, 4. (oi Sic e.liiio Chiffl. ciim mss. cndd. Clun. elVien. It! editione Rosv. tegebatur, alia interpunclione, fteri. ]Sos in Iwc. (b) Ita Paulinus nosier epist. 13 a.i Delphinum, n. 2, scculus versionem Psalterii '■••< Bebraso, cum in '< aliis psalteriis .-i in commentario S. Augustihi super psatmos quaier legatur ' on6iear.iur Domino miseri- cordicc ejus, in vers. 8,-25, 21,51. (r) Addidimus particulam -*h vx mss codictbus Clun. et Vien. ei e.l. GbiflL, in quihus siquid bonum in nobis, ab ipso est : ct si quid oplimum, ipsiut est. d) Sic emendavimus es mss. sodicibus Clun. et \ ien. et edil Chiffl. in .|ui!)iis mtuai pro lintit. Ante erat Si eniw setpsum vineil, nullo seiisu. ,• Iia reposuimus ex iisdem codicibus. in edtt. Rosv., effundetnus. ■ • Juxta !"xuim Grxcnm, Vulgaiam, mss. couices 377 me de portis morlii, ut nerrarem mirubUia ejus in por- tis (Hias Sion «. Benedicat vos Dominus ex Sion, el videaiis qua> bona sunl Hierusalem, et oretis pro no- bis omnibusdiebnsviKe vestroe >>, ut portio nostra com- muniter sil in terra vivcntium <". EPISTOLA * XLI. Paulinus aSancto prwmonitns fuerat ut faculam suam Migenter ditm tempus esl appararet : occasione inde. uccepla, vi hvangelicam de lampadibus ac de pru- denubus qumqite totidemque fatuis virginibus pura- voiam pte aamodum ingenioseque e.rcurrit. 1. Legimusin lergo cpistolicadnolaliorieni episto- larum, quas meas esse (a) indicastis. Nam vere prope omnium earum ita immeraor erara, ul meas esse iion recognoscerem ', nisi vestris litteris credidissem. Lnde raajus accepi documenlum caritatis vestra, quia plus me vobis quam milii nolum esse perspexi.' Hyninos, quos desiderabara, accepisse gratulor : quo munere, Sancte frater, admonuisti me, ut faculam meara diligenter, duiu lerapus est, appararera, ne cum latms excluderer, si cum sapientibus non occur- rerem. Orale autem, ut et virgines et fecunda sint a.unue noslra; sine sterilitate virgines, sine corrup- Uone fecumte. Hoc enim mysterio et in lege male- dicius est, qui » semen in Israel non dederit ; et in Evangel.o virgo sapiens {b, dicilur quu> oleo procu- «aio vigili sollicitudine, uncta (cjfaee, sponsi exspe- clatadventum,jamque venienti non exslinguendum pmgui fomile lumen accendit. 2. Ergo mens nostra fertilis Deo sit, et vita fructus operibus bonis pariat. Sit et spiritus virgo. „t nulla secul. corrnmpatur illecebra, et ab omni labe vitiu- C apud Deum , ct sapieutia carnis J lllll |[|li"rci' i.., ....... C.l. . . . . ruin mteger manea.. Stulte enim virgines ill* mil.i videntur animx% qu* virtutibus sleriles suat « • ct.llxsapientes, qu^viiiis incorrupte sunt. 249 Den.que in utroque virginum gencre qumque po nuntur, ntintelligatur, ad sensus hominis i.Hegri- talem aut corruptionem referri : nam quinque sen- Bibns omnes prxditi sumus, per quos aut vitam re- cep.H.us aut mortem. De ipsis enim dolens propheta d.c.t : Mors vttroivil per feneslras veslras *. Quas ob- struamus limore Dci, ut ad omu,es istius mundi for- o.as et voces surdi simus et c.xei : sepiamus aures noslras spinis conlra linguam nequam et illecebrosa modularaina t . averlamus ocutos nostros, ne videanl tamtaiem s EPISTOLA XLI. 378 A corruptione mijus seculi mortis odorera irahamus : neque per guslum illicem gulae morbus irrepat, et concupiscentiarum (d) cibis conlinenliie robur ener- vet : neque mollibus vestimeniiscorporiblandiamur,' nec carneos tactus et amplexus illlcitos delicati* male palpata tegminibus membra (c) disquatiant. Ila fiet ut in unoquoque nostrum omnibus sensibus castiset oleo doctrin» iidelis imbutis, virgines omnes quinque sapientes maneant, oleo in vasis suis repo- sito, exspectatione secura quiescant , facile mox pa- randis facibus occursurse cum primo superveuientis sponsi tumuliu fuerint excitatx. Nam in lantis Eccle- s.x populis , in quibus non solum virgines, qiiaru.u tamen innumera mullitudo est ; sed et maritala- , et vidu* diversis et moribus cenmntur et iruclibus, B non arbitror alia ratione quinque tantum virgiues faluas et lolidem sapientcs esse positas, nisi quod uiraque persona in totius populi universitate diver- sa.numerus autem ralionc supradjcla sigiliatim m omnibus continetur; ut unusquisque in semetipso aut slullas aut prudenles babeat * , pro qualilate sensuura suorun. : in quibus proviilis sapiens, iner- libus aulem stulla virginiias esl. ISam ideoet faturc, sicut sapienles in lanta sui dissitoilitudine similiter virgines appellanlur, quia virginibus secundum car- nem steriliias infecunda, secundum spiritum iruciuo- sa (/■) castitas adest. Quare nec sapientes sterilem viiginiiaiem habeut, quia sapienles suut; ne.c stultie fructimsam, quia slulla? sunt. Qiiarum.forma mibi videlur esse sapienlia intjus tiuindx, qu;e slultitia eu qux vere virgo stulta est , (g) quia non. esl juncla alque subjccta le- gi > et sapienlj;e Dei : et tiucnta cjus iacile exstin- guititr j , quia i.on habet oleum veritatis, vacua Spi- rilus sancti , quo oculus intcrior luminatur ' et im- pinguaiuranimx capufyquod e.-t fides 250 nostra, cui oleum est doctriiue eceleslis infusio ! » 5. Ilaque oteum peccatoris non impinguei capui nostrum, neque muscaj moritura; exterminent oleum suaviiatis : ut semper nobis caput Chrislus sit, nec unqaara 6 deliciat oleum capiti nostro, quia iinguen- lum exinanitnm esl nomen ejtts : et Hinc omnibus (h) perfeciis sensibus eiinius virgines sapienles , si injiobis manserit Sapientia Dei, per quam faeta est obslruamus et nares nneirac Psal H pi » n ' eUam '" to,'po,e feeun(ia vir»iBitas- Nimium. vos i^ et 15. b psal. CXXVII. 5. ,. p.aL ^ R ' Eceli. xxvui, 23. e Psal cxl, 5. ) Cant. i, % ' Alias2S, pars 2; qu-.eautem 11 e.aL nune i. Scripla et Elui, , Nol., Vien. et e.lit. Chiffl. emendavimus fer- feos. Ante cral wreos in edit. ilosv ' fJZ' n! ' n,ss.c',aiccs C!u«- "i. Vien. c.im edii. Ci.ilfl. ' R^?->r»lin:sns. ms. m.,indicatis. .(») Addidnims veibum dickur ex ms codice n.. niacensi ci edU. Cbifll. !u" (c) Sic reposuimus ex mss. codicibus Nol. et Va- l.c. Ve.iss.ma lectio petita ex Evangel. Maithei «• xxv caque coniirmatur ... <* e, ep. II « M * ji codd., uncta acie, minus behe; non enim Ch4 ec.iii? ,io ut- "wtZreTsuSrvr- ' /o"'. 6„ d Matln- Wj S- e Jer. ix, 21. L.OI.UJ, U. • Ko.n. vi.i, 7. ) Piov. xx, 20. k Psal. missa cum superiore circa annura 405. (<<) Mss. codicesC:iun., Vien. eledit. Cliifll., cibut iniKiis bene. ' ie) Manuscriplus codex Viennensis et edit. CJuffl descateant, mendose. .Ms. Clun., descatenl. (fi Man.iscriptus Clun.. codox el ed. Chiff!., cari- tas: Sed bene respondet fructunsu castilas tecundum sptrttum iH}ecundai slerilitali secundum carnem. (g) Editio Chiffletii euin Cluniacensi mahnseripio | omce , quia ieyi el sapientia: Dei non esl subjecta Liijus lucerna facile cxslinquilur. Ui) Mss. Cluniac. et Vicn. arj cdil. Chiffl., perfcni sensibtts. Ulraque leclio bona. 379 6. PAULINI NOLANI EPISCOPJ 380 j#3 fatigo el mini prxsumo multum de patientia cari- A pulcrius in Cbristo for.natus «, speciera tu* ment» tatis. Sed (o) oportet ut audiam Salomonem in Sa- pientia Dei loquentem, ut parcius, ad amantissimos licet , inferam verbi pedem, ne satiaii oderint me : ticio autera, quod sicut odisse quis non potest viscera sua, ita nec vos humilitatcm aostram, quam visceri- bus vestris permiscuisiis. Pax, et caritas, et graiia, et humilitas Chrisli Doraini altissimi abundet iu vo- bis, benedicti, fratrcs merito venerabiies (b) et dile- ctissimi. EPISTOLA * XLil. Lmtatur se uds.ptum Floretttii Cadurcensit episcopi amicitiam : iltom commendat, ejus prete* expotcit; pulcherrimasque Chrteti taudrs immistet, Beatissimo ac merito venerabili (c) Patri Floben- tio (V. not. 184), Pailimjs. 1. Lieiamur in Domino visitatos nos Hlteris san- Clilatis tiix-, et provocatos, ut qui neque notitise Iihb prius graliam gesseraraus ', m.nc repenlino Dei mu- nere pienam iuk tamquam veteris amicitiae fiduciam sumeremus. Vinum . inquit, ei amicu» veterascet, el eum snacitate bibes ipsum % ■. Ecce istam propheta sententiam Buperavifsanctilas tua qnsetam nerfecto diligere nos cojpit affectu, nt inveteratas nobis dile- ctionis suavitatem in prima hujus fcederis novitate reddiderint; ut non necesse habeamns optarc incre- menta caritalis , cujus maturitatem consummatam principiis abundanlibos experimur. Ut uberiatem animn tu-.e magnis Ibnlibus comparare pjisimus, qui originem suatn laie profuso ore rumpenles , sla- ostendit. (e) Sermo enim, inquit, tiri indicat de ilto, et cx abundaniia cordis os loquilur f . 2. Sermo itaque tuus noliis apostolico sale condi- tus expressit saporem gralke ts, quie tibi data est; et de stillicidiis labiorum luorura gustavimus quam suavis sit in te Dominus b, qui faclus es et posiius iu caput populi , eleelus ex ovibus in virum gregis, ul regeres oves pascus ejus , qui animam pro ovi- bus suis posuit •. Idem agnus et pastor reget nos in secula, qui nos de lupis oves fecil; earumqire nunc ovium pastor est arl custodiam, pro qnibus fuit agnus in viciiniam i . Hic ergo Dorninus et Deus no- ster, qui m lerns visus es; , et inter homines conver- satus est k pro nobis , ovis et pastor in nobis cst, B quia nos iiivi>ihili baculo et salutari virga intus te- git *, ut etiam si ambulemus in umura mortis , non tuneamus mala , quia nobiscum Pcus est l, Emroa- nuel ille m ; Domions maje^tatis et fiiins ancillx , quorum {{) aliud natura, aliud factus est. Idem crea- tor hominis et redemtor, Dens cx Deo, homo pro homine; Fiiius Dei ante secula, filius hominis pro secuio"; forma servi pro libertate servorum; et pav.per factus, ut pauperes sua egesiate locuplelet • : quia ipse est Jivee in omnes omr.is boni p; qui om- nia inomttihus adimpletUT '9, plenitudo Divinitalis', spes omnium hnium tetrte , ei in mari longe ', Dcus saiutaris noster, mediator kominum *t Dri, !wmo Christns Jesus « , qui e*l in atoria Dei Pattis « BUper oimics Deus benedictus insecula. tim in ortu suo Dumina sunt. Ber.edictus 251 ita- C 5. Hic ergo, qni te in sorlem apostolorom 252 .... .. ^MH.fHBAdnmiuilT ni piirnni .irlo hnminiii!! que Dominus, qui peccalis noslris tdi gratia supcra bundavit, ut nos necnoiitia tua dignos, etiam cari- late ditarel; et minore hactenus bouo carentibus, cum vestr» corporalis notitix cssemus expcrti"--, tanlo majus de le inunus indulsit, quanto potior in homine substsntia est snirilus, qnam caro. Propterca exsultat cor nostrum, et repleto gaudiis ore dicimus. Maguifieavit Dominut fntere nobiscum b , quoniam pranetiisti nos in benedicltone dulecdinis c per elo- quia sancla, el sicutargenttm pwgaium cxaminala d: visilans nos, ut (d) dixi, et excitans d<>. pigritiz no- ■ii™ siui ad observantiam caritatis iu». In qua qui- dem non somnolentia dormiebamus, sed ignoranlia siiebamus. Sit ergo nomen Dommi benedictum " . et ^iorumdignatusassiimsiteT,ul eomm arte bominum piscator existeres x , et de amaris ac profundis hu- jus seculi fiuclibi:s vivificandam potius qu.in; jvijri- mcodain Deo prwdain tamo verbi salolaris extrahe- res , quod utique quolidie facis. Hic Dcus. qui tc adjntorem ssdilicatior.is et cultune sux fecit y , qui insinuare dignatus e&t dilectioncjn bumiliutis noslrx sublimi per Isti-.nslitaieni cordiB animx luse, quia proculdubio per mansuetudinem ovis ct agui inno- cenliam pastor essemeroisti; hic te, inquam, Deus, qui amantem nostri faoeru dignatur, non jaxta me- rilum inalum facies , sed secuudum divitias bonitatis suae, ul nobis adjutorinm de patrocinio orationun» tuarum , tibi merccs , de proximorum etiam mino- hiieoamus. ori ti^o notnea jsuuimi vt;ri«uiiiu.'i - . ^i. luaiiuu . ••— — * — * Uetettif in hoc etiam opere pielaiis suae , quo igno- 0 rum ' magna caritate cumuletur » , incmorera le t.o- ranUbus in carne faciera luam, banc poiius, qua stri perpctuo faciat; omnibus orat.ouibus tuis el a Eccli, xx, !5. " Psai. cxxv, 5. « Psal. x. 4. - Psal. «, 7. • Job j. M ; Psal. cxn, 9: PmL c... 51 « Matil,. xii, 54, Luc. vi, 45. s Col. iv, 6. tPsal. xxxin, 9. » l Res. xv , ii; l Keg. xu H , pSaI.LxkVa,70;Johan,.x,i5. *i Johan. ,. i0: Isai. un 7. k ^«ch. ib.M.^1 PmLxxu, *. -ta. vu, 14. »Mailh. i,I6;Luch,7. • II Cor. viu. 9. p Rom. x, 12 'M1;'.^- iS^^lL ' » lxiv, 6. < I Tim. ii, -S. ■ Ph.lip. n, II. v Acl. ,, 20- Col. i, U. ' Mallb. tv, »8. t l U>r. ui, ». « Mallh. xxv, 40. * Alias 34; qow aulem 4ci er?.i, minc t> Srripta circa annum 405 (o) Manuscripti codices Clun. et Vi^n. cum edil. Cbilnet-, oportet audiam Saiomonem saptcr.tia Dei (b) Eilitio Rosv., ac dilectissimi ; el addit : Vatete in Domino. (c Ila mss. codices Reg. , Val. et Yien. et edil. Dad., C.rin , llosv. et quidem recte, cimi ad episco- puin P.iiilinus nondum episropus .scripserit. Fdti Grav. et Schot., fratti. (d) Sic reposaiinosex ms. wwlice Viennensi, cuin antecsset ut dixit. Correclio nostra coattnmtar «x initio episiola.. (e) Itafere Paulinus episL 15 ad Pammachium, n. 2. Ycruin ha-c neqiie apud LXX, neque in Vi.lgaU habentur, ubi ingressus hominis e.iunltal deilto. (f) Bis repoBitum esi aiiiid ex mss. codicibns Reg. et Vien. Ed. Ilosv., allnvm. 581 EPISTQLA XIHI. 382 oblationibus cuiam nostre salutis imraisceat, ne in Aeessnrum prasumain; non arnbigens tautam habere offeodiculum nobis aecedat tanla ista, qua • gloria- mur in Domino, tune dileetionis impensio, si rapaces indomiiorum sensuum bestias veslitu ovium conte- ganms ». Sie igitur ora , donec esores, ut fiat cor noslrum immaculatum in conspectu Domini, ut nou confundamur k neque simul traharaiir cum iis qui hquuntvr pacem cum proximo suo, mala autem sunt in cordibus eorum ° ; sed liogua et nienle concordes, corde credamus ad justitiam , ore coniitearour ad vilam *. Ita demora pietas qua nos diligis, tibi fru- ctuosa referetur, si tam eflicax pro nobis oratio tua fuerit, ut a nostra ierrestri specie demutati in tuam similitudinem tiansferaniur, ut cwlestis hominis ima- ginem pari veriiate gestemus te patientiam, qnantam habes caritatem. EPISTOLA * XLHI. Excusat Victcrem quod serius sil reversus , causans hiemis tempcslalem, et adversam ejus valeludinem : tum propcsiiam sibi a Desidcrio presbqlero explica- tionem benedictionum patriarcharum excelienti hu- mihtate ad ipsummel rejktl; et ipse maledictionem pculnea} a Domino irrogutum sapienter exponit. Sancto et merilo venerabiii fratri, et (d) ilesidera- tissimo DtsiDi-nio (V. not. 185) dcsideriorum mco- rum, Pauljmgs et Thebasu peccalores, in Christo Domino saluieui. i. Ad te brevem epistolaoa (Non exstat hxcepisto- ta) jam diu ante (e) fratri Victori dederamus, quam et ipsam perlerri ad sanctkatem tuam volui , ut ip*i Tunc vere erimusde tua caritate felices, si ob- B perlatorisuo testirnonium perhiberet nou voluntaria lineas ne Simus a tua carilale dissimiles. In quo la- men non eaienus, quasi superbura tendimus votum; ut apicem nieriti tui speremus attingere; sed ut sa- luiis line conclusi , jtixta foimam fidei tu;c iu itinere directo veritatis vesligia perlegamus, el sit nobis fiuis ipse qui iniiium est, caput et fundamentum cor- poris sui petra Christus'; illa petra, quoe nos inler bujus seculi deserta sitientes justitiam sequaci fonte prosequitur, et dulci potu refrigerat , ne carnalium cupiditatum a>stibus peruramur; illa petra , super quara domus stabilita non corruit , et illa petra qux», latere lancea perforato, aqua lluxit et sanguine s, ut pariter salitiifcros nobis funderet fontes, aquam gratiae , et sanguinem sacramenli , qui idem est ' et fons nostra salutis, et pretium. 253 5- Sed vae raibi peccatori , qaonam " pro- gressus, immo prolapsus sum? Dtim pluribus apud te verbis ago, ut pro peccatis meis vel potius adver- sus peccala mea patrocininin promerear, cura ora- tionibus intendas; (a) accumulo eamdem de Ioquaci- tate mea sarcinam, qtiara de oratiimihus luis minui peto: tamquam immemor scriptum, de multitoquio (b) non effugies peccatum \ Et quid agam? quo ore pur- gari postnlem? ve! qua a te ratione defendar, cuui sciens prudensque conlrariuni prophelico verbo com- miserim, ut peccalo multiloquii et me Isederera, et sanctitatem luam fatigarem? Hsrebo prorsus hoc crimine, neque vel tua rne tegere valebit oratio, nisi tu ipse mihi prius hanc injuriai tua> culpam remillas ; apud nos remorationis. ttxc enim causa brevitatis ejus fuit, quod post modicura adventus sui lempus Viclor a nobis ad vos refestiiians, lanla se ad iler re- legendum obstinatione duraverat, ut vix vel breviura ad te lilterarum uobis tiibuerel facultatcm. Interea proticisceniem subit, rerum obices retraxerunt, cum biems uavigationem, et itinera metus (f) clauderent : quibus impeditus alque rcvocatus neeessitati praJstU tit longam dilatkmeni, qui procraslinationem 2g£ rogatus negaverat caritati. Inter has moras etiam »ger fuit, et quidem ita ^raviler laboravit, nt a por- tis morlis red-ietus plus temporis in relicienda vale- tudine consumserit, quam aegritudine tolerata pro- duxerat. Postea jam vicino apostolorum nalali di- C mittere eum inhumanuin putavimus.itaque longiori- bus ejus moris, quas supradictis neces9itatibus dede- rat, brevem hanc illi » moram de nostra voluntate adjecirnus , ut, cum aposiolicam soleninitatem voti nostri et itineris anrmi socius celebrasse.t, bujus quo- que ad vos negolii noslri nuntius reverteretur. 2. Sane epistolas, quas ad benedicium Dei homi- nem frairem nostrum Severum habet, diverso lem- pore. prout impelus festinalionum habebat, feeimus, sieut ipsarum varia lectione liionstrabitur : nam bre- viores (Illee epistote perierant) earuia quasi pmpe- rans et in profectionis jiinuis pendens Victor exegit : prnlixiores autem cum de longa ejus remansione se- curi esse ccepissemus, tamquam remissa atque laxata in otium mente (■■ m, M. i Pn,,. '„, 19, ilK 1 klL°'„'"i " : ' Ur' «• i; *•«»• '". «; l*c .ti. 48. . J„l,a„: vJ!'" * 1«""™«="'. » 50. Scripo „„„ m cta „„„,„ SS. apo»u,lorum Pari „ l.n) Ms. codex Yiennensis, adeumulem. (»! Ua LXX el S. Cypnani.s lib. m ad Qnirinum advcrsus Jmtwos, art. 10,'. (c) Sic mss. lUg. et Vatic. codices eum ediiis qua- tuor. At ms. Vien. et edit. Grin.. thcutbeato )ob prwceptum rsl. (d) Ms. Vien., desiderantissimo ; ms. Keg. hunr t1- lulum habet : incijtit ad Detiderium secunda. Abevt tanien a ins. eodice Rckio prima ad Desiderium epi- stoia, ciyus meminit Paulinns in hujusce episloias 43 exordio, et hsec desideratur. Vide Vit. c.il n I Cl 5. ' (e) Manuscriptus coJex Viennensis , per fratrem Victorem. ' (f) Mss. R«g. et Vien., claudcret. (g) Ms. cotlex Vien., curavimus. 585 S. PACLINl NOLANl EPISCOP. 5» prsebcre teritavioias, ut iilnm si non eode.u anopquo A ricors et miserator Jominus, neminem vult (c) uiori gperaverat, tamen eodem lempore quo jusserat, oe- cursurum recipial : et si tarditalem illius necessita- tibus, quas exposui, uon vult impuiare, meo deliclo repulct quod remansit, suis lamen oraliooibus debeat vel tardum islius reditum ; quia cum jam omnino de- positus cegrolarei, de Severi fide speravi sanitatem ejus, qnam de meis merilis desperabam !. Quibus videbam Victoris innocentiam verberari, ut in illo mea iniquilas piecleretur, in quo divina justitia vin- dicabat, quod in dilectione peccaloris errabat. Nam el mibi pocnam caritas excilabat, ul tribulalionem, qiiam unanimus mihi liomo patiebaiur in corporc, cruciatu viscerum animique compaliens suslinerem. 3. De quo autem mihi per ipsum scripseras , morienlem ; neque creaturam suam in illa arbore, sed inimicum (rf) planialioni suce vitium arboris maledicendo damnavit : oro te potius , ut rna- lcdicas slerililati mese, ne unquara ex illa fructus nascatur, ul possit cx rne ipso fructus nasci Deo. Expedil enim mihi interitus sterililalis mesc, ut in me plantalionis dominice fecunditas reviviscal; et moriente vitio, quo infructuosus efficiorv agricola; meo rcvirescam reditu bonre voluntatis; ut esuriens yitam nieam Doiuinus, ipse inveniat me feracibus ra- mis fructus sibi debitos offerenlem. 5. Sed in hac eadem arbore non modicx quxslio- nis argunienium Marcus adjecit. Nam alii evangelisue de maledicta el aiefacla ficu consooans, hoc aliius aquam dulcem et copiosam in amaro et arente rivu- b esl locutus, quod cum dixisset non invenisse Doini- lo quserens ", tuse polius gralix explicandum refun- do : nam me faleor tantorum nominuin el imslerio- rum ponilera nec digiio 3 ausum langere. Legi enini, quia in malevolam '- animam non introibit sapientin k ; ct ideo nialiiia- ineae eonscius non potui divinx re- velalionis habere fiduciam, cum prudenti.c 255 '"" cem tenebroso corde non caperem. Tu vcro bene- diele, vas inundum ct aplum Dco, si accepisli inlel- lectum benediclionis illius, qua lilios suos pmphelico spiritu palriarcha in coecitale corporis Itiinin tns allo- quiiur, expone mihi rescripto mysleria regni, et sa- crameula a seculis reposita c, ei proseculis revelala in Christo Jesu ; in quo eoncurril diversa omnium forma sanctorum; qui in palriarchis figuralur, in pro- phetisloquilnr; in apostolis operatur, ct omiiih in om- t nibns l(i) adi-npletur * : tptia in ipso plncuit inhabitare omnis pienittulo °, qui oinnium iuitium et finis esl '. Quodsi necdumaccepisli.quia fortedum pro.vimo iuo roilti donata credis, quasijain in uio parata proruplua- rio, petere libi specialiicr aDomino distulisli, pcle el accipies secttnduin lidem el animamtuam :quacquanlo castior membris, lantu vivacior sensibus : et quani • .mundior corde, tanto capacior Cbristi est; qni ab humili possidetur, et a mundo corde conspicitur • . i. Te auteni, ut tua opinione deceptum ab inopia inea minus moleste feras, sic habe, lamquam idem ue mc passus sis, quod ipse Dominus ab iila Ocu, ad quam esuriens accessit, et sine frucin inventam per- cussil verlio oris sui ; ul qua« sterilis fuerat (/>) benc num in arbore illa Irucluin, id, quod arboietn cxcu- sare videalur, apposuit, dicens : Son 256 emm erat lempus ut (ructum haberct i . Quod si ila est, sine causa videlur arbor excepisse maledictum, qux cuU pa slerililatis carebat , si adhuc per anni tempus alie- num friictus non habehal paratos, non infecunla de vilio, sed immatura de temporc. Sed quod de pecore Aposlolus ail, ct dc ligno possumus usurpare, ut di- canius : Nunumid tlc arboribus cura esl Z)i;ok?Pi'opter nos utique scriptum csl, in quibus escam suam Deus semper vult invemre. Nara el agrum et vineam in nobis habet. Nos in are.t sua ventilal, in nobis pur- gat iriticum, («) dissieit(irf etl scparat. V. nol. 1S6) paleas, urii zizania '. Ilaque iu illa arbore salutem lioniinis esurieb.it, el ab homine debitum sibi fructum pelebat. Sed et cum' in sua propria venisset, sui eum non receperunt ■; ct debilam fidei trugeiu, qimin pcr legein el prophelas in eos seminaverat, sterilis infi- delium Jiidncorura Synagoga non rcddidil. Venit ad arborem eorum, qua?reus a liliis plantationis smc cx- speitati germinis dulcein Clbum : al illa, subdliclis pietalis fruclibus, dedit in escam illiiis lel ", ei uvas pi tenli obtulii spinas, et ipsum bonoe Vinea- planla- torcm, ipsiim veram vitem ei bolrum suavitatis acetc urentc polavit ". Unde coniima est ipsis menta eo- ■ itm i/i laqueum f, et uva eormn amnrilvdinis facla esl, et ira drueomim insanabilis vinum eorum t. G. Tu vern, mi IVater, ora Domiimm ne ex vinea talLuni vilis nostra procedat , quia propago eorum dieto Domini, fieret arida maledicto • ''. Sed obsecro p cv vinea Doinini Sabaolh degeneravit in vmeam So- fraternitatem tnam, ne me-, licet similem illi arbori inlelici inveneris, simili voce percutias; n ' peniius areseam et varcuus debito fructn, etiam foliorum ami ctu, id esi gratire fronde despolier ■ (V. carm. 52, \. 46, ct ep. 50, n, 0- Sed iterum cocitans, quia niisi domorum '. El uisi Dominus in apostolorum palraiti- bus, de patriarcliarum radicibus reliquisset nobis se- minarium vitre, de quo salus gentium puUuJaret, ct in quo seminis bcnedicti vena duraret; tota majili» plenitudine Sodomis. ct Gomorrhm similes fuitsemus ». Gen. -i i\. i. ' Eplies. i, 25. ?Co!. i, 10, et n, 0. ' Apoe. i, 8. « Isai. ) Man . xi, 13 l I Cor. :\. « Jac. iii, H. '' Sip. !. txvi, 2' Matth, v 8. i» Mallh. xxi, 1:1 . M.ire. \i. t J. ' Ezech. xvm, 3t. <» t Maltb in, 12; Luc. iii, 17, "' Johan. i, Ji. " Matth. xxvn, o»; Marc. xv, o». -l n.aii. w, i ; Luc. xxiu, 56, ? P-.ii. txvm, 25. i Deiit. xxxa, 52, sec. I W- • Isai. \, 7. s Rom. i\. 2.3; Isai. i, /. neminem vuli morte seterna mori, licel naloraliler moriatur. Alii codices, vultmorti morieinem. (d) Sic eraendavimus ex codii e ins. \ ien, Quse cor- rectio confu tur ex ep. W ad Sancttim el Vman- tlimi.u. i,inimicam serpentibnt wtucrcm, Ante erat pluuiiWi »i«, v , ha m lii ■ ; diti . disjicit. Vidi uct IU6. («) Ui ms. ctidex Regius cum editi-. Grav. et Selmt. Alii, ailimplet. Sed el adimplelur pro adimplel alibi usnrpal Paulinus Vitlc episl; 40, n. 0. et 12, n. 2. (6) Itenedirto. id esl benedictione , ut respondeal male.dicto quod sequitur. Mss. Rcg. ei Vien. cuni cdii. Si:h.i. oenedicto bomino, mcndose. (c; li. ms . Vatic, ct Vien rum 'd. Grin., id est, 385 EPISTOLA XLIV. 38(; Verum quia novissima liora est ", et securis jam ad a fratribus apro et Ama.ndje, Pmjunus et Tiif-iusia radices arborum posita b, aridis et infclicibus Iignis jusium minatur excidium, quxso te, ut indulgentiam tnihi et laxamentum temporis depreceris ; ut morte dilata forsitan succum feracitatis accipiam ile cari- tatis tuae diligentia et soliicitudinis mere cultu; ut cor meum divinus timor fodiat, et stirpem meam ne- cessaria pocnitudo stercore humilitatis impinguet c : dcinde ego ad vigilantiam sollicitudinis exuitatus, oinni bora paralus assistam d, et Domino absente sim trepidus, ut adveniente securus sim; oinni tempore 7, omni die me fertilem silii Christus inveni.it, id est, ut numqnam cuiquam operi voiuntalis illius imma- lurus appaream : sed si forle 257 >n tempore ira- cundix desideraverit a me pacem suain, non ,sii men peccaloies. 1. Quis daret mihi fontem litterarum ttiaruin , ut respondere possem iitteris tuis vario gratiarum spi- ritaliuin Qore. conseriis, nec jam ' scbolastico ( V. ep. 28 , num. 5) magis quam divino Sermone facundis et affluenlibus quasi de terra rcpromissionis divinse 258 tacle pietatis et meile sapienti:e , cujus et mel et oleum suxisli de firma petra, id est Chrisio Domino, qui est fundamentum aHerncc domus, snper quod vi- vis operibus sirucre ceclilicium saluiis e.xorsus , non ligna, nec fenuni el stipulam , sed aiirum , argcntum, et lapides pretiosos superadificare moUris s ; quia prceieriti cordis duriliam , ariditatem atqne levila- tem, cum veteri homine deponens, effectus es lignum r ' — " -"••■' "-""■ KHauniiuiue uepuuens, eiiectus es iigmun mea per iracuudice acerbilatem cruda coneo.di.e; B hmnidum , quod vicinis aquarum deeursibus viren? lieC exsnecteill lll Sol nccill.lt snnpr ln\ inm mooni e (■„..„ „ j t:. ... nec exspectem ut sol occidat super (a) iram meam e, ne occidat vita mea, si ante clauserit vesper dieiu, quara exstinxerit pax furorem. 7. Quod autem de iracundia posui, de omni vitio- rum genere diclum puta. Hoc enim arbitror esse illud, quod Dominus in arbore illaanle tempus suuin poma qucesivit. Neque enim ille qui novil occulta cordis '■ , ct qui cngitalinr.es hominum perspiciebal, iJ quod in bominum oculis cral positum, non vide- bat, aut etiam humano sensu minor eral, ul etiain in parvulorum scientia positum anni lempus ignoraret, et autumni fruclum vcre deposceret? Sed arlifex salutis nostne , Creator, cujus vita et actus oninis in terris lorma nobis conversationis et morum fuit, fractum stiiim dabit in tempore suou; neque iinquam privabitur honore foliorum. Sensus turs aurum est igne examinatum, et seuno tuus argentum est purga*. inm scptuplum, qui gratia spiritali rcnidens, etoquia Domini casta ' de eorJe puro et lingua indice cor- dis expromit. fionum iu lirmumque ihesaurum in v.ise Octili , non fragiii fide servas ; quia commisscc tibi gratice yas mens tua est , quee inlra oorpoream fiagilitatem confirmata spiritu principali i , solidam divino muneri custpdiam prcebet. Panper ego, etdo- lens S quomodo parebo sapienti.e , quce me a.l men- sam potentis (V. not. 187;. hac conditione pnccepit miltere rnaniim , ut me sciam similis apparatus lieri debitorem ? Eece enim tu mihi mensa polenlis faclus .. . ' uwiwn-vMi i ^ivc ciiiin iu iiihh iuensa noieims laClUS ideo visihihter ...visibil.a sua consilia disposuit, et i„ C cs ; apposuisti mihi divi.es escas qua: n,e esui ienten. CreatllriS m':i!n miHk inim« /i\ >n(!AHAl: . : „ .. creaturis irrationabilibus animce (b) rationali speciem suce coolbrmationis expressii, ut uos ad omnianobis salutaria scriptis operum suorum atque verborum insignibus erudiret. Et hoc est quod voluit intelligi per evangelistam nobis indieando non suo tempore fructum ab arltore se peli^se, ut omni tempore homo 6e fructum Deo dehcre cognoscat ; quia honus Domi- nus, qui hominem morlalem immortalitati prceparat, jam et in hoc seculo vnll e.im speciem perpetuilaiis induere , ut fructum non aecipiat de lempore , sed omni tempore sil maiurus illi, cum quo vei in quo niansurus est sine tempore. EPJSTOLA • XLIV. 1'ukiienime taudut spirantem in lilteris \pri dimncc grutiw vim ac suavilatem neeminus vemtste Amandte olim conjugisApn.jrsm sororjsjndustriam crtcbrat, per quiim rcs domeslicas procurans oimm tiro ad diyinu prmstubat. Simui admonet quibus modis in- ttituendi smt filii. Ex ea epistola iiquel imomodo merent presbyterorum uxores. ,Sanctis et merito venerandis (c) ac dilectissimis facile in omnia vernorum l.iorum , quasi in varia electarum guslu ct aspectu dapum scitainenla rapue- runi, ut guhe potius meac quam inopise memor aude- rem sumere , quibus paria prxparare non possum, Qni.i igitur agam , a quo ii.ilii tribui v.l commodari petam vel supellectilem , qua po^sini '* digno ambitu Iriclinium divitis cpnulari ; vel impendia, quibus i>os- sim divitem pauper repascere (V . carm. Lii. v. 855)? Quis mihi in hujus debili obligatione suhveniet, nisi lu , Domine Jesu , qui te omni pauperi tuo seniper obligas commodanti ' , el pro his reinbntorem fore spondes, qui nunc non babeant retribueVdi faculta- tem '". Adesto nnnc mihi , et pro inopia mea Apro tuo de tuis meum dehitum solve divitiis ; rivos ejus 0 jnebria . et mulliplica in illo generationes kas ", ut existat in clomn ina sicut oiiva fruclifera ° , florescul ut palma, et muUiplicetur ut cedrus Libani. 2. Scd rcvertar ad litteras tuas , in qoibtis lcetor sicut qui invenit spotia multa f : et licel de meis ver- lis nihil simile possim relerre , lamen ut famelici i.™!ts \LAS;Kf,,^i-,L:s;'\t ,:i"";-,.3 * r™'rjr: s L%."?fcS-«^"lri"' "■ " '■'"■■ "v- " " """■ ' ""• "■ "'■■ """■ •""■ " "• '<■'>'■ ' Alias 31 ; quasaulem erat U, nunc 45. Scripta videlur anno m. sequeniis litlene s. (c) l,i edit. Itosv. desunt voces ac dilectissimis peccatores. Eiliti codiees quatuor praferunt , SancJo et merilo venerando uc dilectitsimo m „ te B «m £j^ ^ ^ -^ ^. ut-ir^ut « *™»v • »i»-.« "o gratiarum Dei, jamqne operanf.um virtutom pnebent speclacula ? . 5 Ibi panuli , sivc etiam (6) aduUuli Babylonis filii eliduntur ad petram • , vitla scilicet confus.onis superbia-que secularis, qua! proclivius fides congressa guperabit, si in pri.nnrdiis adChristum illidere anli- cipata cresceotium infirmitate pnecaverit. Ib. et ce- dri Libani ad terram deposit» ", et in arcae fahr.cam eompagine caritafis erects, mundi hojus fluctus m.- pulrib.H robore secant. Il.idem excitaius Chr.stus, ut direelionis lus cursum ad stabilitatem s.iam ducai, ventos et maria f.hi placans videtur • . Cui jam in corporis tui nave vectalio . et in tuo corde cervical est quia inrenif iUic puvser domam s,bf>, et liabct m didit Christo, praeferei.te.u vel jacere w domo Domini, qnam i« peccatorum tabernacutii n emineie , et con- servani tuair. (-;) in labores corporeos ex affedu spi- ritali pro lua anuna pignoravit, ut pretium libertal.s (uai laceretservitutem suam ; non illa in secularibus negotiis mundo ', sed Christo scrviens, propter quem mundum patilur, ne ut patiaris. Vere , juxia divinom opos et verbum , facta in a.'jutorium libi», ct ad te habens conversionem suam de nutu tuo pcn.lcl, et in tuo statu sisiil, in vesligiis tuis amoulat, in anima tua anmiatur, pro vita tua dcficit, ut in tua vita reficiatur ;. Cnrat illa seculi curas, netu cures; (/.) possidere videtur, ne lu possidearis a mundo. ei ,.t » possidearis a Christo. Non illam a proposito too est, quia inrenit ill.c patur «-»""- • ~ 7 - jt vohmtM) sed quod m3gis rairum esi, te, «mireclinetcapot suum . H.c et conjox » \ C dKCors i conjunciam. not. 188;, non (c) dux ad mollitudinem vel avaritiara virosuo sed ad coottnenliam et forlitudinem redux in ossa viri sui ' , magna i»« divini curo Ecctesia coniugii «mulatione, mirabilis est t : quan, ,n loam unitatem (d) redactam ac reddltam - ot spir.talibos libi lanto firmioribus,quanto castioribus nex.busca- ritas Christi copmat, in cujus corpus transislis a vestro. 4. BcnediciivosDomino./yaifrci» tttrvmque u»«si\ tondens in lemelipmm duo, facie.n mirobilia sofal ', qui converiit non solum animas i , sed ct aOectus, temporalia in «lerna. ie) Maneiis ecce iidem conju- ges qui luislis, sed uon ita conj.iges ut fu.st.s ; est.s insi, nec ipsi : et sicut Cbrislum , ita el vosmetipsos »"_ L- '{'-.. , iii ;nl> i concors Mcs operc dividU voluntate conjunctam. Nani sine animi captivitAte rera caplivitalis in liber- tatc spirilns admimstrans. firmavit vxnnut tuasin ope- ra • (V. not. 189) virlutis ; brachia tua extendit ad „>itu,,accincta (oriiter lumbos suos , It HiMI per interfuturum. Ui.de conndimus, quia cl in medio domus tu« diversatur, ul>i et in vobis et ia filiis uuus numerosarura agilur ccetus animarum. lo quo nos quoque, solo absentes corpore, spiritaii prasen- tia (/) conseratis precamur, ut anim» nostnrj hor- lulum sitientem non soium veibo, scd et precatu rigeiis, quera neque nostris manibus, ut infirmi, ne- que conductis, ut iuopes" excolere possumus ; et (m) qua via tuani viam quseramus noti inveuimus : quia ** fodere non valemus, etmendicare erubescimus *. um vestra- abundami est, rnjetlbus tibi pietalis exuoerans, ut D ggS Dnde impensius adjutorio oration •Prov.Mtir, « ct iS, justa LXX. * Psal. cmvi, 5. « Prov.»«,«,sM. LXX. * Prov. ,n. 4 m Cor. xi, 5. fICor.ix,n. t Matth. xxv, 15. ■» Matth. vi, ,9. '« Prov. «xi, 51, sec. LXX. i PsaL cxxv 6 j Psal. cxuu 14. ' PsaJ. cxsvh. 5. » Psa!. xc, 7. - IV Reg. vl, 2. i Lev. x, i. ■ L ,e XH. 49. »Lac.xiav,38. 'Dan.ai,24. » Matth. xvm, 20. < L,.e. xvi, V (f) Ms. codcx Vaticanus, ad propositi tui juncta Hentiam. Ms. Reg., ad.... juncla sentcnlia. (a) Ita mss. codices : id est rauiier de qua looui- tur Sapiens iti Proverbiis. Editi, sapiens mulier. (*) LXX, duplic.es vestes (ecti viro suo. S. Ambro- eiiis iib. ii de Fide, bms% vates. Aquila et Thcodotio, peristramata; Symmachus, tapetia. Pauiiiius noster dixit paiUa : sunt enim vestes propris cras:^ , ut cblamydes aut pennne, inquit Nobilius in schoiiis ad versionem LXX : hoc enim videtar vaiere ylitbys. (c) Ita reposuimus ex ms. codice Viennensi. Yirle ea qu) lia ms. codex Vien.. cuai editis quatuor. Ali . iJtu. 391 S. PALLIM NOLANI EPISCOPl 392 rum indigemus : quia quis aut inutiles eonducct ope- A ignorantte nocie depu.sa , et caligine dubitalionis _ t_ _ _. /*\ I _..._* n___nA ■ ,,,... iir.r 1111 ir____i"<_ _ii . i . I A_ rarios , aut tribuet nou petentibus? nOnnuraquara tainen, qui agios inopes et incultos habent, despc- ratis ab ope vel maiiu sua fructibus spes onmes suas ail anxilia divina convertunt ; el s_epe evenlu juxla lidem prastilo. compensante diligenliam religione, quos solers cultura deseruit , pia vola juverunt. 7. Orate ergo, ut Dominus omnipoieiis, qui posuit flumina in dcsertum , convertat uridam iiostrain m exitus aquarum «; percutiat el interrun.pat duriliam cordis nostri , ul hanc quoque petran. converlal in stagnum aqua. h. Atque utinam illo nos rore resper- gal c, quo illud myslicum (a) in arca vellus fecit. Ros (V. not. 191) enim qui ab illo est, sanitas est nobis. Orate, inquani, ut hortul.im nostrum introire abstersa. Qnod cum sxpe alias pcr u.unera epislo- Iarum tuarum milii donatuni senserim, lum pnccipuo isto recentium litterarum libello , cujus mibi tam gratus quam dignus porlitor fuit vir benediciiis Do- mini fratcr nosler Quintus (V. not. 195) diaco.ms, qui longo quidem posleaquam ad Lrbem vencrat in- tervallo, cum eo juxlasolemnemmeuni moretn, post Pascba Domini, pro apostolorum et martyrum vene- rationc venissem , benediclionem oris lui reddidit nobis. Verumlanien obliterato quod nesciente me, Rom;e consumscrat lempore, recenlissimus mihi vi- sus est a conspectu tuo, ita ut tui.c statim eum a te mihi venisse vix crederem. cum primum videbam, et cum mihi plenum odorem suavitalis luae in cloquiis nou.s. vii.ii-, iii-ni-iu, ..>.._..-. - . dianatus, cxsurgere aquilonem jubeat, et auslrum B mis ooeleslis u.igucnt. casl.tatc fragrant.bus oflerebaL .. . ■_!..____. _l _. _._..„_,-, .1... ..,..,, i . ,,, I ., I i trl ]. Iinil I1_l_ venire '' , quibus auras vitales alflantibus germina noslra vivcscai.t (V. ep. 24, n. 18). Sed et si " vi- neam suam ingressus, arborem nostram sii.e fructu invenerit , parcat excidere; et miserkordia difle- rente, crcdat agricola. intervenienti , qui extorquen- dmn diligentia sua Iruelum de sterili liculi.ca polli- celur e. Potens csl enini ipse Doininus, qni interpeUat pro pecculis nosuis , el qtii vocat ea qum non sunt , lamquam qum sinl f, facere el dc nobis egenis el aridis arborem fructuosam, et animain inancm adipe verbi sui tamquani cophino slercorisopiinare. Quia scriplum est: De ipsius gralia pinguescenl (b) fmes (V. not. 192) rfcs-rli e. Cophi.ius autem hic sterco- ris, qui de slerili ferlilem arborem facit. spccialiter Fateor tamen vencrand;, unanimitaii tux , nonpo- tuisse me volumen ipsum , stalim ut acceperam, Ro mx legerc. Tanla. _nim illic lurbs erant , ui.non possem munus luuui diligenter inspiccre , et eo , nt cupiebam, perfrui ; scilicet ul perlegerem jugiter, si legere cccpissem. Itaque , ut fleri solet , secura ex- speclationc convivii pi.rparati , avid-.e licel * mentis cs.iricm refrenavi , et spe certa eapienda. sa.uritatis (cum in manu tcnerein panes desiderii mei in volu- n.ii.e devorando, quod postea Voranli mifai et in ore et In veutre dulcissimum fuil) inhianlem in favos lit- lerarum luarum g.ilam facile suspehdi , donec Urbe prohciscerer , et ii.ierponendum ad itineris stativa die... , quem in oppido Formiano habuimus, totum mihi videtur liumilitas spiritalis, qua co.ilribulantes G hu.c. operi.maucipaic.m , ul in del.cns epislola. turo . ■■■ _> . _-k ** •■» Ih__i niiiinriim .i I v 1 1 tl ■ _._ • '.i . cor nosirum pceniludine prajterita. vaniistis, evacua- mus inania, ct succum virtutis accipiraus", qua, qui operibus j.istitia_ slenles eramus, reddimur fructuosi. Boi.um crgo nohis inlrare iu recessus i ostros, ct humiliare iu jejunio, quo jejunatur" aboperibus lenebrarum, animam noslram : »1 ab h.ij.is humili- '-atis stercore, qna: seculo vilis'* Deo cara est, oiga- tur percnm qi.i nus.itat. de terra inopem, et destw- core erigit puuperem L. Gratia Dei vobiscum- EPISTOLA ' N.I.V. 264 ■■'Uguslino gnitius ayens pro tibro vel cpistota ib ipso recepta; prosequitur laudes Melanite senie- ris , el unici ejns jilii PubHcolai ntiper defuncti; nonnulla dissereus de futura iu eirlis actione ben- torum post returrectionem spir.ialibus ab omiii 265 '»*« curarum et suffoca- lione iiirbaruin liber epularer. 2. Quid crgo humilis et tcrrenus respondeam ad hanc sapiei.tiara , qua. dala est tibi desiiper , quam hic niundus non capit . et quam * nemo sapil , nisi sapicntia Dei sapiens, et Dci verbo elnquens ? Itaque quia e-periraentum habeo Cluisti in te loquentis », in Dcolaudnbo termones* Inos. el non timcbo a timore nocwmn l, quia docuisli me in spirim vcrilatis sa- luhrc ' raoderandi in occiduis mortalibus ani.ni tem- peiamentum, quo el Ulara beatam n.atrem e't aviam Melaniam nevisse carnalem ohituiii uifici lilii (Publi- col»), lacitlirno quidem fletu, non tamen siccoama- lernis lacrymis dolore VidisU. Cujusquidem mofle- Saocto Doraini beatissin.o, el unice nobis unanimo, l> stas et gravcs lacrymas , sicut propior vel squal.or . '■. _.■_._ _l-_l-.ll. ..iiili .\t ,..,,■ I ,.. I . i ■_■ animce cjus spiritus, alii.is inlellexisti, ot perfeclrc in Cbristo feminae , salva virilis animi foniiudinc. , cor tnalernum de cordis tui similit.uline raelius ex cequo glatu contemplalus es, uteam primum pro naturali afleclione permotam, deinde causa potioro compun- ctara Dcvisse pcrspiceres ; non tam jllud humanum, quod unicum Olium conditione moru.:. dcfunctum in , 37 J Cant. iv, 16. • Lnc. \m, 8 Koin. iv, \.i. 7. i Psal. cxvhi, 10S. I HCor. x.n, 5. ac venerabili patri, fratri, niagistro Aicisi.mi cpi- scopo, Pxulim s et T...:pasi.\ peccatores. 1, Lnccriia scmper est ett pedibus meis verbnm tnum, et lumen semitis meis *. Ita quotiescumquc lil- teras • bealissinwe sanditatis lu_c accipio , (encbras insipientice mem discuti sentio , ct quasi collyrio (c) declarationis infuso, oculis mentis me:c purius video, « Psal. cvi, 33 et 35. b Exod. xvn, G. f Judic. \ 17. b Psal. lxiv, 15, sec. Psalt. Rom. h Psal. • 11. 1 Psal. xc, 5. Alias 44. qiuc autcm 4,fierat, nunc 3. Scripla videiur anno 40«, die ..> Maii. mu. vi„n m-etp sptciosa dcscrii. Vide nol. 192. ») Uain Psaltcr.is veteri ct Romano, apud S. Hi- (c) Sic eraendatum ex ras. larii.u. ci S. Aug.islinum in comme ilario supcr psal- iuo> , ita t.t p.-o .;.*, videanlur legisse iooi. Vulgala, k rs.il. tv, «i fiiit. Bcned. Verissima lectio. lionit. Ante eral 3»ortiflcatis membris et memona tam dilecti mihi quara devoti Chrfeto homi- ms enanare, cum et pristicis «tteris noi, pauca su- per eo narrasse me reputem *, et nihil possimde beata hujus Olii malre, et sanctorura („ pari rSiee "■r»,MehnIo(F.«rt.l58)Biefin.;ots.Bcilw pramicare, quam sanctitas tua ineam profari el dis putare dignata est; ut quia ego peccator immunda iabiahabens.mlnldignumioquipotueram, „t |0„- gmquusamerithfldeiejus.amm^evinutibusitu Hlevir Cbnst,, doctor (f) IsraeJ io Eeclesia verka is procnrante i„ meli^ Dei gratia, parareris d,g„£ ^^/»C^oani,n93pradicator,quietmn- « m ejnsdmna v,rtnte firmatam, utdisi, spiritu pro- pmreconspmeres, et mixUm enm *J pfet> £ doqmo djgniore laudares. dignatus es. At ego de praesenti vto me:e statiu el. magistrum et medicum spiritalem consulo, ut doceas nic iacere voluntates Dei, luis vestigiis ambulare post Chnstum, et (A; morte ista evangelica prius emori. qua carnafcm resolutionem vohmtario pravenimus excessu • non obitu, sed sentenHa recedenles ab hu- J«s seculi vita, qn;e loia lentationum pleria, vel, ut 1« ahquando ad me locutnses, tola tentatio est.Cti. nam ergo sie dirigantur vi;c me;e post vestigia tua ut exemplo tuo solvens caiceamentum velus de pedi- bus ' meis, disrumpam vincula mea, et Iiber exsuf- tem ad currendam viam ; quo possim asscqui hiortem istam, qna tu morluus es huic seculo, ut vivas Deo B m Chnsto vivenfe in te, cujus et mors et vila in cor- pore tuo, et corde, et ore cogi.oscitur; quia non sa. P't cor ^uura terrena, nec os tuum loquttur opera honunm; sed verbum Cluisti abundat in pectora tuo s et Spiriius verilatis eBunditur in lingua tna su- pern, Bominis irapetu Isetificans civiiatem Dei i. _ 5. Qusautera virtus banc in irobis efficit mortem, msicantas qnftirth est ui mors i? 267 Sie enim obhterat nobis et perimilhoc seculum, ut impleat mortts effectum per affectum Christi, in quem con- versi, avertimnrab hocmundo, ei cui viventes, mo- nmur ab elemenlis hujus mundi. INec tamquam vi- ventes m eorum conspectu (i) visuque m. codice Phimarconensi et edit. Bened et on^ \t^' ram addebalur in editione Rosv ' q p '''' cJ^lifn"5' codex Ph»i'.a'C.etedit.Bened Vide ?^Md-l°SV-> m0r,em islam nangclicam (u Ms. Phimarc, nsjmic. ex'idifdnl°„2i0Si'-! decFni™«, ■mle. Emendavimus e.< edit. Bened. rfew«m,HS,cisiclf.gcnduni-resnici mr cnim ocus ad Coloss. ,,. v. 20 : Sin^morti esju cum Chmto ab elemeniis Imjns mnntt, auhladTc iamquam mventes in mtindo decemilis dW»J»«lii.Bened.ci»'auHnusepfaL4I,-B.a. At eoit. Ros-.., o- nnfomaiu est corpori f,hr\c *■«■ , secttm, elc. '-'«<• .-". m 13 S. PAULINl NOLANl EPISCOPI 39B Volo ut ubi ego sum, et illi sint A voceperpetua concinentesdicanl ■■ ^nctus, _«»<_"_• 39R Patrem dixit mecutn ". 6. Sine dubio hoc illud est, quod in Psalmis habes : Beali qui habitant in domo tua, in secula secniorum laudabunt te ». Puio autem hanc laudalionem voci- bus concinenlium esse promendam ; etsi immutabuo- tur sanctorum resurgenlium corpora, ut sint sicut et Domini corpus post resurrectionem apparuit, in quo utique resurrectionis humanae viva imago pneiulsit; ut Dominus ipse,qui incorpore ipso, quo passus fue- rat et resurrexeral, quasi speculuiu contemplationis omnibus fuerit. Qui utique cum in eadem carne, qua morluus et sepullus fuerat, resurrexisset, omnium omnia officia ' niembrorum expressa oculis el auri- bus hominum saepe (a) eollata exbibuit. Quod si eliam angeli, quorum simpliciter spiritalis est cea- tura, linguas babere dicuiitur, quibus utique laitdes Domino creatori cantant, et gralias referre non de- sinunt; quanto magis hominum, etsi spirilalia jam post resurreclionein corpora, manentibus tamen glo- riiicatx carnis omnibus membris, etpcr oninia meiii- bra formis et numeris suis, et linguas babehust in oribus suis, et linguis eflantibus dabunt voces, qui- bus divinas laudes, vel sensuum suorum gaudiorum- queafleclus 268 Per verba depromanl? Forle etiam hoc grati.e glorisque 8 apposituro sanctis suis Do- niiuo, in seculis regni sui, ut tanto potioribus linguis et vocibus canant, quanto ad bealiorem naturam c»r- pbrum beata immutatione 9 profocerint-, ut in corpo- ribus jara spiritalibus constiluti, jam forsiiau non sancius Dominus Deus Sabaoth f, et reliqua qus nosti. 7. lloc est ergo quod egenus et pauper ego ille iu- sipiens et parvulus tous, quem ut verus sapiens ferre consuesti, rogo ut me scienliam vei opinionera super hac tuam doceas, quia scio te illuminalum spirilu revelationis ab ipso^duce et fontesapientium, ut sic- utpraeterita cognovisti, et pnesentia vides, lta etiam de futuris ;estimes '3 quid censeas de his cceleslium creatwarum, vel eliam super ecelos in conspectu Al- tissimi agentium, vocibus sempileiiiis, quibus tandem orgauis esprimantur. Quamvis enim Aposlolusdi- cendo, Si linguis angeiorum loquar s.propriumquem- dam illos suae naturte, vel, ui iia dixerim, genlis ha- B bere scrmonem oslenderit, tanto humauis sensibus et eloquiis altiorcm, quauto ipsa angelorum creatura el statio mortalibus (d) incoiis et lerrenis sedibus pra>- stal : atlamen forsitan linguas angelorum pro generi- bus vocum alque sermonum dixerit, sicut et de cha- rismatum varietate disserens, inter dona graliarun» numeiat genera linguarum, utique hoc in signo esse significans, quod multarum gentium sermone loqui singulis douarelur. Sedetvox Dei sa?pe ad saneto» emissa de nube, o.stendil posse loquelam esse sine lingua. Siquidem lingua corporis nicmbrum sit pu- sillum 269 el magnum. Sed forte ex hoc ipso, (e) qnia in lioc raembro vocis oflkium Deus posuil.etiani incorporex angelorum creatura; sermones et voces "inguam vocaverit, sicui Scriplura assolet Deo quo r bus jara spintaimus coiisuiuu, jjiu ««'«» ■■»■■ — -° — ■ ■ .„, .„: humanis, sed i.lis angelicis atque cmlestibus, quales C que, secundura species operat« nomma ass, , ...» mam irnrum r.1 nn) IIODK. et dOCe IIOS. Apostolus audivit in paradiso, sermonibus eloquan tur ". Et (b) ideo l0 forsitan homini ineffabiles eos sennones fuisse leslalus esl, quia sanctis, inter alias praemiorum species, jam novas linguse parantur. Qui- bus idcirco hominibus liujus seculi adhuc uli " non licet, ut jam hisglori;e suoe congruentibus immortales loquantur, de qnibus dictum est : Elcnim clamubunl et hymnum dicenl A : proculdubio in coelestibus, ubi cum Dommo erunt, et deleclabuntur in abundantia p«c/s"2 ', gaudenles in eonspectu IhronL, miiieutes anle pedes Agni pateras et coronas, et canentcs ei canticum novum, aggregati choris angelorum, virtu- UiHi, dominalionuni, thronorura, ut et ipsi cum che- rubim alque seraphim, et quaiuor illis aniraalibus(c) gnare membrorum. Ora pro nobis, et doce n«s. 8. Frater noslor carissimus et dulcissimus Quintus quam tarde ad nos remeal a vobis, tain cito a nobis advosredire fesihui : instantiam vero ejus in !'Uc- risexigcndis et ha>c " epistola tituris quam versibus crebrior loqniiur : commemorati exactoris ((*) niraia festinatio schedam fecit. Nam pridie idus Maias venk ad nos oi rescripta peteret, et idibus ante sextam diraiui obtinuit. Videteergo iilrura eam commenda- verim ve! accusaverim bujusmodi lcstimonio. Forte enim, imo sine dubio laudabilis magis quam culpabi- lis judicabilur, qni a tenebris, qudd in comparatiom! vestri luminis sumus, justissime refestiaavil adlucew suara. » Johan. xvu, 24. h Psal. lxxxiii ,5. c II Cor. xn, vi, 5. s I Cor. xiii, i. la) Ms. Phimarc! et edil. Bened., coltnius. (b) ita edil. Bened. Deerai Iwntini in edit. Rosv., in nna inde tuo ideo. I 'l Aduidimus ex edit. Bened. vace perpctua cona- " (d) Sic emendamus ex ms. Phiuiarconensi et edit. Bened. Ante erat in ccelis. (e) Ex Phiinarconensi codice locus coriectus. mc edit. Bened. Antft erat quia in Iwc membro in quo est vocis officium, Dcus pos*it etiam in corpore angeiorum oeare smntmcs, elvoces linguam vocaverit, mendose omnino. \ide qiKC pracesserunt n. ti. (f) id es!, jecil (eslinalio exacloris Ul schcda potms iiturisobsita sit quam epistola. Edit. Bened., nimtant (esiinaiioncm scheda (ml : millo sensu. Auctor Oal- !t. i Psal. l.MV. SL " i^at- «xv»i "■ ' V':' licx versionis epistolarura S. Augustini pro nchedam rei ;ndum exislimavit schediam contra fidem om- nium codicum; sed perperam. Hic enim accipitur scheda pro charta seu libello extemporaneo, nonsa- lisexpolito, cujusmodi sunt quas tamquam relecluri repommus. Vide Quinlil. 1. 1, cap.i8,et Martial. 1. iv. Nec admitu ndas putamus quasdam illius inierpre- tiscorrecl es ad S. Paulini epist. tii.a, 1 •>.- ■• ei S Vugnstini ep. 91, n. ">, cum lii- in locis optimus editionis nostrre sil sensus, '|"; "■il»-"111 auctoritate fulcitur Praterea 'in.pl ad piwnolalum epistols iii locum spectat, vid. epist. 2», n. '■ ubi consiraili locutione de Zacharia sacerdotc agcns uuuu lau- linus. 397 EPISTOLA XI. ..11. &P7STQLA XCV (AL. CCL). a .UiG-SIlM AD PA.I.INIW ET THERAS!\M. lugnstimts superiori episioliv rcspondeis aqii de prte- 398 sentis vitcr. sutiu, nec non de qualitate ccrporis bea torum, dcque mcmbrontm ofliciis post resurrectio- nem. (Hanc epistoiam iegere esi tomo XXXIII, coL 3SI noslra. J ..trologioe.) ' EPISTOLA ' XLVI. 274 -*-_"' doceri CrxcasiiUerasa Ruftino. Fateiur „_ non recteClementem vertisse; Postulat _ _■*... .;'._._ versiculi 1 1 capilis xlix Geneseos. ■Pa.lin.s Ruffino fratri salulem. ..Velbrevesuobisabunanimiiate lualillera., magi.o •refrigerio sunt, sicuti inpenuriafiuvioruin agersilieos roFe recreaiur ; unue refectos nos quamvis brevi epi- stola tua, attamen tua, per puerumcommuniuni lilio- rum fatemur: sed tamen rursns affeclus, quia efiain- •* ■iium n.nc vosin «slu sal.icitti-jiiiis, et incerto mo- rarum, Romani aetijudicastis. Det.nobis Dominus a Domino Isetificari qaainprimum de actu nostro : ut sicut anxiiscoropatirnur, ita congaudeamus hilarilali, «l iueipiamus lamen sperare iru.tum prasentia. ve- .stne, si vos certi esse de vestra senieni ia, vel Do- minicirca vospiacito, coeperitis, _. Sane, quod admouere dignaris atrecUi iilo. que nos sicut te diligis, ut siudiwn in Grajcas litteras al- ientius suniam, libenter accipio : sed implere non Taleo : nisj forte desideria mea adjuvat Dominns, ut diutius consortio tuo. perfruar. iNam quoniodo pro- feetum capere poiero s.vmoj.is ignoti , 275 si desit aqnoigno-aiacondiseam.firedoenimintraHsiatione _aneti Clementis (V. noL 195), pmer aiias ingenii G ir.ei defectioncs., banc te potfBsiraum imperiiia; mea. penuriam considerasse, quod aliqua, in quibus intel- Ugere -rel exprimere verba non potui. seasu polius apprebenso (V. not. 19. L vel ut verius dieam, opi- _ata,t__iis-_I_rii__ Quo raagis egeo mkericordia Dei, ■it pleuiorem mihi tui copiam tribuat, quia pro divi- tiis erit panperi, ui micas a divilis me.iss cadentes, nvido famelici cordis ore , coliigere. 3. liitempore sane, quoscripta h.xc scribebaatur, ■ceeiditsub ocuiis, moinens proposita leciione, capitu- ium iilud cx .enesi quo Judas _ Jacoh benedicitur», Et quia Dominus opportunissimam hanc oocasio- nera dederat, pulsare post tempns fores cordis tui placuit. Ergo si rue amas, immo qnia mukum amas ?a™ ... .„,-. ... , „. . ' """""u amas^ i, jo«e oae. oiracaltai ?»ge ut scrib-s imht, ut m-ell,gis ipsaiu patriarcha- J) „ ,K . „- -, , rum be_edieti.nei_. Et si aua i»*>. «*. ■*•_ J!Z. "' ia> ~^'™ simul exposcit reliquas benedictiones patriarckarvvi exphcan, ut Desiderio presbuiero possit iathfaceic \ ide epistolam 43, n. 3 et i. Pa.lbps fratri Ruffino salulem. i. Etsi incertum r.iiiii fecit fiiius Cerealis, qnod ad te perrecturus foret in (empore quo ad sancium Petrum revertitur : tamen per eum qui Kque tuus t»z noster est, nen -scribere tibi, tani culpabile nobis, quam libi triste futurumjudicavimus. Itaque chartute damnum, si.te fortenon vidissol, quam oflicii, .icut credimus, si te viseret, pncopiantes capessere, com- misimus epistolam istam non casui, sed fidei. Credi- raus enim ir, Domino dirigendam.ad ie viam sermonis ac Glti noslri, quia desideranLibus bonurn onuiia pr». cedent in bonum(/I.m. vm, 28; w_. idem in epist. 5, n. 9;; desideratenimte, quanluni debes desi.lerari ab intejJigente coinmodum suum de consortio tui. Et ideo pnftsumo quia secundum iidem ac pietatem suam salvabiiur in bonis desiderium ejus, et perveniet ad te^ ei tecum mancbii, et geminabilur nobis apud Dominum in vobis salutare pnesidium; cuiu 27g et tibi tam bonus filius, comes, discipukis, adjutor ac- cesserit, et tu iiu paier ac magister omnis boni rio- natusaDomino, ad efucacem orationum potentiaia vires graliie spintalis addideris. Nobis autem , etsi pro lua caritate pnesumtio sit, quia remej>lurus ad Orientem, non ieres invisitatis nobis abire ; iamen de peccatis iio.siiis meius est, ne etiamsi laro nobis vi- cina, fiiia Babylonis (id f.iRoma; vid. epist. 29, n. 15> avertat. Quaie Domino desideria noslra ac votaman- damus, ne secunduni meritum nobis, sed secimdiim desideriuxn faciat, et dirigat ad nos viam tuam in vla p.cis suaj : quia aon ambulantes ia ea-, in reprobuni seusiiDi damnati sunt, nec le desider_re mereiittir. _. Saive impartunitate qua ostium lunm vel media nocte pulsare consueVi, repulsse roetuid verecundiam et modum postulandi coaotus, nunc hoc circa me negoiii tibi trado, ut benedictiones duodecim patri- archarum, cujus jarn principium mihi, esposita circa personam Judas prophetia, triplici utjussum cst m- terpietationc conscripUs pagims edidisti, per reliquos fiiios distribulam digneris exponere ; in ipse pcr te tiam conscius veritatis, ei magnajjgratfee ac laudis an- lorem habeam; si his qui de me supra me (forte add. opinantes. Yidelur altquid deesse), propter opeiis {forte add, dif6caltatem;i'irf. ep. A~>. n. 3 et i. ei ou. me putaverun! , divina potius rum _4_ie_ie_i«nci_» Et si qua ipse scis in eis ardua scnsu, el digna cognitioae, scire me velis : speciaiite,- tamen de capitolo illo in cuo aU, AUigans ad vitem pulhim suum, et ad (_) ciiicium pulhtm asir.ai «u__ - ; qms suns sit pullus, ve! ipsis asin c pulltts? et cur ttasadvitem, asinasvero pulius ad ciLiduinalligetBr! EPISTOLA - XLVU. Ruffino Cerealemcoiv.mendaL.PeiU bi iransiluvisitari: « Gen. xi.ix. '•> Gen. xlix, 11, justa LSX. *.A'ias X1 J 1u:s au!em « erat, nunc 7 et 8. Scrjpta . irca an-u^, iCt* -fc48,;*™ S"!_mf ^' "U,!C m- SoriiJV^n^;^40*' h uro. annnm «09. Porro quos erai epist. 48 uunc*7 Huc adscitum ex Greg. Turon. Hfetor. Franc. lib », cap. 13. W«- e. Ambrosium et S. Aiigustinum le_er. an . r._.;--... .-■ notat Wobilius in scholiis ad LXX, ,i0 ^TAllx fife, Y^tllT ^™' "" **«■ et tao spiritu, quam de meo sensu inepta respon- deam. EPISTOL_E '" XLVIII ***" FRACMENTIM. Laudai UUistrissimos sui seculi episeopos. Si eniin hos videas dignos Domino sacerdotes, vei Exsuperium Tolosae, vel Simplicium ¥ie«__e,' vcl Aroaiidum Burdigaiae, vel Diogenianum Aibigsa, vel 3*9 S. PAULINI NOLAM EPISCOPI 400 DvnamiumEngol.sma:, vel Venerandura Arvernis, vel A moriis quam vit* cupklioreni , finemque poenaru.n r, . ■ ^ t. :„_ .,.,1...... <,»;,.■ riuciHiinnimi misnricnrs et miserator Aletiiium («/. Aiithium) Cadurcis, vel nunc Pegasiuro Petragoriis; utcumque se habent seculi mala, videbis profecto dignissimos totius lidei religionisque cu- stodes. EPISTOLA • XLIX. 077 Describil ingentia miraculu, per qua: senex Yalqius, postea Victor nominatus, ex nanfragw ser.atus est : et Macarium rogai, ut eumdem jam el palronum ejus Secundinianum ab hominum imfrortu- nitate tueatar. Macaiuo (V. not. 197) (a) Pmjmsus. i . Opera Domini prwdicare honorifUum est »; quce mihi causa hujus epistote fuit : quia patrisfamilias bujus, quem ad unauimitatem tuam prosequor, Se- cundiniani negotium , ul probabis , non potest sine aninia: exiiu desideranleni, misericors et miserator Dominus adire cominus, ei verbi cibo animare digoa- tus est. Refert ipse adhuc Iacrymans felicitateln pe- riculi sui, nec sine lacryniis cordis et gaudio spirilus audiri potest, ulcompellalus adeunie Christo.ut con- fortatus hortante sit, ut arborem jussus inciderit *, quam excidi in eo-tempore remedium navis erat ; sed quod mtilli atquevalidissimi sine suo et navis periculo fncere vix possunt 6, solus et debilis arripere non audens. Dei verbo ^tusus est. Bis tanlum, el leviter, ut a senih manu tactus magis quam iclus securi, ma- lus ila prostiivit a vulneie, ut !oi:ge exlra navem in undas expuisus, tuto ceciderit. Deinde variis ( V. not. 199), ui marina jactalio et navalis iuslructio poscit, ruiiuimani negouuin, ui piourtui^, iiu.. r.v». ».— ,. - Domini gloria et laude narrari. Sicut enim dixit in B ofticiis, cum aut artemone armar, oportebat aul sen """"" 6 .. v .: ,i»..i,...: /;,/...; vani.ir p\ ham-iri I iiecess* Evangelio ; Paler meus adhuc operalur,etygo operer*, iia et imnc facii : neque desiuit bonus Dominus iidem noslram evideulibus vcritaiis suse excilare ac vere provocare documentis. Itaque in diversis, ut scriptum est «, arjfumentis apparens nobis salvator Deus, terra marique pro nohis operatur, et quod in tim/ulis agit, multorum lidet salutique procurat. Yide enim quam admirabile ct pnedicabile opus sit, quod Jesus Dominus in uno sene cum angelis suis sanctis operaiusest. Hajc enim causa esl supradicli aniici et fratris nostri \ qui esl vir in -Christo fidelis. Hieine superiorc compulsus in SardMa, cum < eteris quippe naviculariis, invehendas tiscalibus borreis iiuges rni- nisterio proprise navis accipere, non exspectato tem linain depleri ( id est, vacuari , exhauriri ) necessa erat, nomine Victoris vocalus a Domino, porrigere tautum specie agendi manuni ad quarolibet operam jubebatur ( V. ep. 5, n. 16). Non enim in mulia et varia circa hunc senem mirabilium divinorum gralia boc quoque Dei munus praeiereundum videtur, quod etiam noir.cn accepit, quo nunc el regeneralione cen- settir, et ab homiuibuset ab angelis scribitur: genti- lilio enim signo Valgius vocabatur, qui nunc Yictor a Domino dicitur, et esl victor in Domino , qui illi aplum ad opera sua idipsum nomen imposuit ; quia videlicet et in mari de tempestatlbus atque naufragio per adjutorium Chrisl', e't mipcr in terra per ejusdem graliam de peccatis et diabolo triumphavit ; vide- nistenn nrounce navis ;i< i u-eic, »"» »»(*•"" -•— ■ o « . por^ oll.i^muieatus (V. not. 64 et .98), ante atf. C iicet ut totus in Christo nuvandus, neque in noni.ne, *• . . • • i- .. «.ik :„ i.i.min/1 toIw! n.»rm:meret. vam lemperieiiionustum navigiumvi publica urgente dimisit. Iliico, ut mihi relulit, in proximo freto cxorta tempestas, teniere de portusolutam multarum navnim classem, a cursibus destinaiis retorsit, et fregit in littoie. Hujus navem in quodam ejus insulM Soco, quem ad Pulvinos vocanl, ne similiter illideretur, aucUoris fundare conali su.il : sed hiemis ejusdem vio. lenlia pravalescente, rumpcntibus vinculis, naut* exierr.ti scaphulam ! demiserunt; vel ul navi ibrtius conlinendiB renovatis et altius stabiUlis anchoris sub- veoirent, vel ut seipsos, si possent, a discrimine na- vis eriperent. Sed itlos statiiu cum Iragili perfugio lembuli s sui arripuisse in scopulos proceila ditiiur, et superfusis fluctibus obmisse. Ununi ex omui nu- neqde in honiine veteri pennancret. 3. Mira lides et inelfabilis pietasDomini Salvatoris, qui senem, si forte sonmo piger lentius ad gercnia consurgeret, el molli manu anle pnepalpans, ne tre- pidus expergetierel, vellicala blande auricula susci- tivit, ciini (b) leviter adnitens senex a primo Statiu» conatu suo manibus angelicis ies effectas vidcret. Vix rudenlem quasi ducturus attigerat, ci.m velum videret iani exsinualum in contossuos : suppanim (V. not. 200) slabat, vela navis faciebat. Aqua rimis navisac- cepla mergere tentaverat : et post unum vel alterum brevis senlinaculi baustum humore (V. not. 201) de- stiieto, siccataque navi quud ageret non habebaL stupens laboreni sibi sioe lahore pracerpi », el actum f-t «iiiii'1'iu^is i lil t.HUS uuiiii>»i:. "Jiium *-*■ «■— ™ — — -i .... ,, dicilur, qu;e tain perspieunm prastabat auxilium. Sed nec ipsi opcralores simplicibus i::noccniissimi senis oailis sublrahebanlar : nam sxpevidii annatos, videUcet de exercilu cceli, milites excubare navigio, et cuiicia nautici raunerisadmiaistrare. Nec sanena- vcm iilam nisi angeli nantss decebanl, cui gubeniacu- lum erat mundi gubernator. Ipse enim Dominus nunc suo vtiltu coruscus, ut in Apocalypsi ■ describitur, et coma fnlgidus; nunc confessoris ei amici sui , domim i Psal. xu, 4. c Apoc. i, I i. uietu immemores, vel ut vilem animam conteronen- tes, reUnquunt. luterea desUtuta nautis et ancboris uavis auferlur in pelagus. 2. Senex illc,qui nescierat sc relictum, utjacUn volvtque sensit, ab intimo navis278 «'"«"'S'1' vacua omnia, mare undique, et undique coelum videt : cum et meiuin et periculum misero solitudo cumularet, Bes dies et nocles jejunus condiditj*. Fnen.nl enim ilii lacnima: panes rfie ac noete d : tum ipsum jam » Tob. xii. 7. l' Johan. v, 17. « Actor i , o. Jitacarium, et edit. Bad., Grav. et Schot. addunt womde seiiis uaufragio Mpenda narral mtracula. Ediii tres, .enil«r. «J EPiSTOLA XLIX. 402 tnei, communis patroni { V. not. 16j Felicis ore vcne- A ct pauper sum ego f, et faclus ttun simitis pelicam f'jJii ! 1 - ■ I I II* r ! .1 I __ ____!_ iliri I .- 1 , ■. l t • - •. i ; t ' .i , . Ili-ii d-i-.Jf aiaa . . _ ,_. _.#.*».. _J;_.._. _. _.' __• _ _ ' _- . _ /_,___■■ _ ■ ■ . . .. rabilis m puppi sedebat, sicut naiitico usu dicitur, ad leroones, vc! potius pro temonibus ". quos cum an- choris pariter et nautis in i!!o naufrago iittore navis amiserat : infelis. feliciter, ut pro amissis omnibus viris et armis suis, aut Doniini martyrcm. aut Domi- num martyris obtmeret. Narrat gaudio lacrymans senex se ad ipsius pedes nunc Domini, nunc martyris gubernaniis, sibi solitum procubare ", etiam famjlia- rius ipso alieelante , iu genibus quoque ac simbus saeris beatum, el afflatibus divisiis odorum 10 reclinati capilis pulvinar babuisse. 4. Dubitemus nune patriarcliannn sinus fidelibus in Christo servis patere, cum imraensa ejus bonitas eti.im catecliumenuni tunc istum vc! suo, vel sancii solimdinis, sicui nycticoralc ( V. not. 205) in domkilw, et ita in navi mea sicut passer unicus supcr tectum s. Audivit Dominus, el miserttts est ejus, elmisit angeios in circuitu ejus. et facius esl in salulem '* r. Impe- ruvil proceUm, et steiit irt auram ». Inerepuit mare, el silnerunt fluctus ejus, et deduxil eum in aquis multis ', videnlem opera Domtniet mirabiiia cjtn in profundo". Cibavit eum ndipe frumenti, et eolloquciile Clirislo, quasi de petra, melie saturatus est v. I.espexit liumi- lem, qui beavit p.iuperes spiritu *. Flentem afTatii- esi, qui promisil Ingcntibus consnlationem. Et qul esurientibus et sillentibus justitiam saturilatem dat, ipse bmic deficientem, qni panis, et juslili.i, et fons vita! esi, de se ipse irrigans pavil; nec alia istum pie- — _ ,_..„_,...... ...v_. ,_..., «,_ av ip_-i. ii t 10,1,113 jjrt', I. , 1,1.1, _III_l I3.UU1 Ull_- sui, foverii gremio. Nam et. in sancto suo ipse ade- B tate.quaa. omnem beminem in liujus mundi peiago Pftl iriii ii_v_; !■? ..,■,,-< " ,. .1 TV-_ __.„ -_. „ __»__ _<_.-. . i- ____. _ __. s i>. b. r3t, qui disii, ut nosli., at! Patrem : Ego ckritatem quam dedhli milti, dedi eis, nl unum sint, sicnti e.l nos uitum sumus •«. F.go in eis, et tn in me ». Et itcrum ad apostoios, in quibus universo corpori suo di.ii : Eccc ego vobiscum sum otmtibus diebus usque ai con- summaiionem secvti K Quod quoiidie nobis in manu (V. not. 202) ei apos.oSonini suorum et martyrum, eperanw conspicuis virtutibus potentia, probat, ut credamus Dei Filium ct Dominum nostnim Jesum ex resurrectione mortuorum regnantem in ca:!is ad dexteram Patris «, tivorum esse Dominum, non mor- utorum d. Ergo cum et sanefi sui coniessoris e!'iigie senem nautam fovebat, ipse aderat ii_ sancio suo, et fcssum atque depositum blandis mulcebat ailoquiis ; volutantem , dedita Pairi usque ad crucis morlem pietale miseralus esl ; quia vide!icet unus bonio nni - vcrsitatis poriio, el universitas uuius forma hoininis el oausa esi. 6. Deniqae non solum navem ,9, sed ipsum quo- que, cujus causa navem iuebatur, regens, et in co dis- cieia (id est diversa;; ii;;i.ep. S0S n. 13) can.isetspi- ritus ofScia dispeusans, noctu securum requiescerc, die vigiiare soilicitum jubebat, se pro dornsienie vi- gi!«tun_rn,et vigiianii cooperalunim esse promiltens. Nempe iilum in iis verbis Doiniui recognosees affec- tuai, quc scinpcr ita speir. nostram fovet, utsollici- ludinem nou reiaxet : ila ihflrmse canii consulit, uS spiriius promptusesse non desinat. Et ideosic dor- * — » _^r-.^w-_w ^. ««lij...,.*. ^.mv Hwa •"_..?i.i_"i._ jl_i. jucu SIU «Ul- nec mag.s cibo quam verbo reficiebat, quia ipsc est C mire permisit seni fesso, at ne seni qnsdem et fatigsto Vt.riK nmili n>li ,/_» r.vl» Aae^nnAU p J.^..„ _ .• ....... ^ verus panis, rjui de coeto descendit c dare escam omrti cctrni '. In omni enim homine opus suum diligil, ei omnem, quaalum in ipso est, Itominent salvttm jieri vult s ; quia morlem nnn fecit vitte dator ei viia tolus; «€£ Iwtatur in perditione vivorum h; qtii niavuU mise- ricordiam quam sacriiicium ', necpersonas accipii i; qui fecit omnes, sed pro meritis judicat; quia Dsus judex est. 5. Denique nois ilii hic de calamitate naufragii, r.eque de scnio et cgestate nauia vilior gg0 fuit ; sed iis omnibus ", quihus eum et sce-i "p.-.;« v'sn', Christum movit, et viscera divina concussit. (J uti enim cjus seruper in pauperem respkiunt. Profecto el iste pauper clamavil, ei Bominus exaudivil eum k. Cui sine vigilandi negotio securitalem romiiteret; na scilicct resolveretur in somnos iifei tes, el inciperet non solum corpore, sed et niente dormire. Quod me« tuens quidam sanctus aii ; lllumina ocuios meos, Domine-, ne umquam obdormiam (a) in mortem y. Vi- cina enini morti labes est torpor animornm. Et tunc iticet inimkas : Prarealui adversus eum z,si et mentis oculos somnusoppresseiit. Recognoscirr.us ergo ipstim seni adiuissc, qui disit dormitantibus suis: 2S1 Vigilate. ei /irate,ut non veniatis in tenlationem «»; ctiteram vigilantibus ail,ja;n sciiicet exciiaforum vi- gore securus : Dormite jam, et requiescite M\ Quod qiiiiieiii non magis de corporeo somno qnam dc fidei firmitatedictum aiibidocet, dicens : Constanies estote, torsilan ad precandum etiam voces prr.pl,. [icas Do- J) quia ego vici mundum «. Vera enim hominis ha-c re mimifi pt Snaa n0i.._--il. „.,i,_n , .:/,.„.,__:. -, .*.. ,.. . ... ...... _. inii!usetipsapeiiculica_-sdictav<.iii, ut clainarst " Salvum me fuc , Detts , quoniam inlraverunt aqitte usque ad animam mearn. Vcni in allitudinem maris -, non me dcmcrgai tempestas aquas, neque absorbeal me profundum "•. Cito anticipel me miserkordia iua ■■, priusquam infigur in iimo profundi, et urgeat sttpcr me pttteus os suum r-. Resvice in me, quoniam tttikus quies est, si fide constans, et vieiona Gbristi ab omni boste securus, pace unanime perfruatur; Ipse enim qtties nostra M, qui pax uobis est, quippe pro nobi-i vigiiaf ut requiescat in nobis, et quinunc vigilare nos pro Qiiiete pcrpei.ua jubct. 7. lpse Domintis h;cc eadem pietatis suffi munera, qu_c toio vu!t sgi mundo, in hoc scnc uno agere di- - Joban xvn, 22. b Mallh. xxvm, 20. < Marc. xvi, 19. - Matth. xin, 32 ; Marc. ui, 27. . J.,„aR. „,. .Piifi ? S \ kpB^«M»y- Psa!.L.xvin,2, 5. - Psal. lxvhi, 16. « Psal. xxxvm ,8. • Psal. lxviu Vi 'u. i. iSai™' 2*, , ' ',,:,!- lxxx' i7" ; MaUfc- v' 5- ' Psal- ^15. 1!- 7 H>M.. '• ""Matth. xxvi, *l. bl*Ibid.,45. « Johan. xvi, 53. ■'" Epii. ii, !4. (a) Sic ms. Keg. ctim edd. Bad., Grav. et Grin. Gisce, ti; Qmxitr». FAti. Rosv. et SchoL, in meru. m S. PADLFNF NQLAISI EPISCGPI m gnatusest, cuin blandimetiU. severus, nec 6ine freno A licium puppem, fabulosis litteris sacraverunl, alque lirooris indulgens, aurem vel!it,.ut somnum corporis excateret; sinum praebuit, ut quietera perpetuam minislraret. Yiginti tres dies homonon modo a ler- ris, sed et ab boroiuibus exclusus, ouinium ventorum ludibrium, omnis terrae (Sic earm. 21, v. 222) exsul diversi maris bospes, et exsors generis hurnani ", inter fluctus et belloas maris ki vago erralicae navis hospitio, jejuniis, senio, tiroore confeetus, qu:eso le, numquid natura sua perduravil? Cui ergo obscurum sil Deum in illo fuisse? Eum dixi Deum, qui facilmi- rabilia so/a* • ; qui vocat ea qum non stint, tamqv.am qum sint b; cujus ope enabat toto navis secreta pela- go, et invisibili gubernatore quasi vactta, et tamea gravi mole se promovens , clausis intra cameras suas etiam nnnc in coelo vldere se credunt, et inter astro- rum choros numerant? Nec minore dementia veclri- eer» draeonis Epidauro " navem, illudcnle ipso, oujus- (c) corporalum phaBlasnia vexcrunt.serpei.te, vene- ranlw? 9. Sed fugiamus a ficlis elalienis, neque mendacia et venena pereuntinfn nostrce veriutis lamini ml- sceamus. Sunl nobis nostrce naves, ut dignns veris ei domeslicis ulamur exemplis. Dabemus et arcara Noe d. Habemus et navem Tharsi e, navemque Thar- sensis f- Sed il!a , de qua Dei fugilivum prophetam ultor et custos cetus exeepit (V. not. 204), eatenus buie navi comparari potest, quatenus anle sortem pericliuta est « : lertia rero navis exemplo meo gravt moie se pruiuuYcua, i-i«b. 10. Proponaraus eigo nobfe animo, ei mente cer- nomus pukherrimum divini operis 9pectaculuro, vi- dentes natem unam de multarum naviutn omnium- qiie nauUram naufragio raptara, uno sene maria di- versa peragrante, solam in pclago, et in ea solunr Jam ilia nobis arca diluvii aale oculos, Ecclesia ima- go, versabitur", super orbem •Vemersum una ubique dffiHsi maris facie '' , inier cfTusas cosli et abyssi aquas solide " tolo innatans mondo, cujus ista ima- ginem multis modis in modulo minore gesiavit. Nam ut iKa omnigenum seminum i,sicetista variarun> pfena fruguin luil, cui prscler onus publicum plura etiam de stipendiis et peculiis 283 naulicis ineranU llla unam faroiliam ad gencris humani reparationem : et isu urwm bominem ad multonim lidem vexit k. llli. pacisramumcolumbadetulit ■ :buicpacem Agnusexhi- buit. lilam, in imaginem sancti Spiritus, ales inli avitra : ei hanc, per imaginem confessoris sui. Chris"tus acces- sit. Respiciamus et Jonae navem , largiore lianc rmi- nere virtutis cjusdem scrvaum videbimus, el majore niiraculo. Illa enim omnibus salvis prjeter unum . ista onwibus amissis, uno manente, servata est. Sed et celum illum prophetae-vivenlis innocunm voraio- rem videturhacc navis imiiaa, cmn a-que utero suo clausum hominera per maris alia gestaverit D, et lit- tori exposueril incolumem ; sicut illum in-igestuni rani, vi\ seni coiiies.anii, ci <»_-cii;.., mhuvih ..«.., tnu c-|iua_-i» , nw, .,..., ^... , ...-..- — v suis oculis credider-Hil. Lbi receplos senex prandio, Djcjiina prsedai siue bellua jussis singullibus ab erga- ... . ._ _ • a. : ....<.,-,.,...-....>- _TAAnil t- .:—: ..A.,t..;.- _«a___iii_ , .•lii.iit IjOM . OllO HN quod pridie jussus a Domino prseparavat, excepil, mullaque mercede copiosis amissorum nautarum pa- nibus saturavit alque donavit. Quibus stipendiis laeli famulantibus lembuiis suis quasi emerilam gravi e bello el de certamine coronatam, quippe ut supnrsti- tem naufragii, victricem ventorum et fluctiiimi navem ad portum suum remuIcopr;eeunte duxerunt. Quid de hac navi fecissct eorum vanilas, qui errove co, quo colur.t omnequod lingttnt, factam Argonauurum infc- • Psal. lxxi, 18. b Rom. iv, 17. °Gen.v]i,17. i, i. h Aci. xxvn, 24. ' Gen. vn, 17. I Gen. vi, 20. m Gen. viii, 0. "Jon. H, t. • Jon. n, 11 ; M:i'.lli. xn, o.t siulo spatkwi ventris cxcnssum lefudit Deo, qno ju. bente susceperat, et mystcrio sahitilera. passionis c\- pleto, leriia die in spem resurrectionis evorouit ". 11. Navisvcio iiiius turba feiiciorqurc Apostolu fondonata esl i\ non suis quidem merilis ; nam et ipsi naufragium meiuerunl, qui contcmto Apostoli consi lio navigarant. Sed non minns ex hoc pcssiunus in divinis operibus navigio gloriari ; cujus viris quam- quara dofutrit similis advocatu»., lamen ipsi in unico <• Gcn vii, 15. r Jon. i. ~>- ' Act. xxvn, G. p Jon. k Gen. vii, 7; 1 IVtr. m, 20. ' Gen. vm, 11 r Ail. xxvii, 24. («) lu ms. Reg. cum edit. Schol. el Paulinus episl. 16' ad Jovinm, n. ., in speckm' corparntam siuttis coyitationlbus fnujvni. Edii. Rosv. hic babct eer^o ffljm plmntasma. *05 EPISTOL/. XLIX. 406 nauta ipse Apostoli Deus adfuit gubernalor, et quo A rel in sinuCliristi qua Johannes in pectore recumbe- ! Sftr./t . InrfP u nnnl rtrrt nniiic \ r_i. . ., . ... ■ '. _ , ■ ■ .' ■ ■ . .-. . ■ . .. 1..« vi)n._: ___ (Sac/i. /'.!•.. a quo) pro unius innocenlis salute me ruil liberari ; quod ilia, qusc Vas eleetionis in vincu- Jis prima suseepcrat, ob Apostoli conlemlum, et ca- ptivitatem, earceris crimine damnata rton meruil. II- la vero navis cohors tnihi videtur propter grattse my- sterium liberata, ut de naufragio navis («) adit;c ss nudi evaderent ; sciiicet, ut eos a prioris navis , id est ab Ada_ carnis peccalo liberatos a, et ipsis per quos (b) evaserant fiuclibus expiatos, atque omuiuu., quas in mare abjccerant, id esi secularium sarcina- rum leves et undis quasi peceatis gravi et madida vcteris hoi»inis veste nudalos,. integra et soiidanasis acciperet, qua_ pienam fidei Ecciesia. eihibens for- mani, tutos in portum Roraamque pervexit. In quibus bat e ? Denique ut novmn nomen acciperet, sicut am^, ci Dei, quos in palriarchis et in apostoiis bene nosti h. Te ego paulo ante inferrogabam, an hujus gratia donari, onmi hujus seculi gloria. praopiares a' : rp- sos equidem rectores hurum tenebrarum ', si videre mereantur, pralaturos arbitror beatissimam senis et inopis nostri calamitatera suis miseris ielicitaiibus, ct gaudiis perenne lugendis. 15 Quonras forsilan, quibus hic meritis velus na- vita semper i,i tenebris ignorantite demoratus, ei tam ab operibus juslitia. quam a scientia verilatis alienus obtinuisse videalur, quod paucissimis certe operaiiis,quamquam a cuslodia matutina usque in «o, ctem : tolius diei pondus et 33slum sustinuerint ', fa- ti — r-— '-"■— »" >_«»uus -— »..__ u,.i jm.uius ti ____um susunuerjnl * fa- smuiiter mystica argumenla Ibrmantur. Nam mutata B ciie concedilur. Respondebit tibi Apostolus nrofertn li_vis .m__l. ■■■ r_.;..,A ..:*_. ... . _. ._.. . .. «..:_ _... . .... r I c_w, navis, novala iu Chrisio vi.a est; et poitus salutis Ecclesiae, teste Gracia, nomen est Roma vi.iu.is. Benedicainus ergo Deum s6, et exsultemus in De.o no~ slro, qui in ullis liabilat, et humilia respkit b ; cui non in viribus equir neque in tabernaculis (c) viri, sed in hu- milibus et timentibus eum beneplacitum est ' ; et qui, ut in islo »' etiam sene ostendit, sanat omnes contri- tos corde el alligat contritiones eorum J. 12. Nimis garrio, fraler, seniio, sed qua_so adhuc paucis feras me. Interrogare enkn 284 1-bet, ullane te hujus seculi diguitate , quam hac Dei dignatione affici malles, qua senex iste perfunctus esl? Beatio- rcsne libi videnlur, qui purpura fulgerif , qui gemma bibunt, toga fulciuntur, palinataque pinguntur; et quia sine pamitentia sunt gratiw et donationes Dei ' ; et, quia uon ex operibus justiftcabitur omnis caro ■»' Tempus est gralia., el fidcs ad justitiam depulatori quia de lapidibus iilii Abraham qu&tidie suscitantur ■».' Nunc enim tempus acceplum, nunc dies salutis », quo pacis et laudis hostias immoJamus; ct sacrificium Deo spirUus contribulatus cst .. 285 Et in homine templum Dei q, et in corde credenli 31 salutaria , et in defsecalis pectoribus sancla sanctorum. Qnareguj cor (d) contribulatum et humilialum non spernil r, ip- se nostrum sencm placitam sibi naturalibus bonis hostiam in odorem suavilalis accepit ». Nam ingenila siraplicitate tam purus animi semper fuisse perhAe- Uir, ul peccare ncscierit. Jam in extrema. aelatis se- hommibus commortahbus ac plerisque melioribus C necta puer ct maiitia parvulus •, non solum gratte ilnniinaiili.sriin rlitafnm _<. ,.a»..,„ . : ... . ..... r ' »»"J"i giauoe, dominanles cupiditatum ac rerum suarum servi sunl; de Dei muneribus insolentes Deo ; Christo egentes; peccato divi.es; vita steriles; merie fecundi ? Quid buic, qua-sn, obfuit seni persona senlinatoris, et in nauiis viiissima, inops habitus, et maslruea '■" Sardo- rum?Nam pellibus sutis vestiebatur, eum iilum Do- minus virtutum, Rex glorise, et alloquio suo beabat, et illuniinabat aspeclu, et gremio sopiebat : profecto ctidipsumin eo diligens, qnod Elia. meioteri (V. not. 206), et pravii Johannis habilum veste setigera imitabaiur e. Regem seculi videre propius, et ejus vel fasiidioso sermone respergi, magna pars mundi tam bfeatuin putat,. ut si aiiter non obtineat, eliara damnis emat, idque »» adeptus, non modo hominum, sed ei. mentis infaiitiam gerit. Nuper enim, ut supra (n. 2) dixi. renatus iu Christo et Dornino dedicatus est, per quem maia vilae, per qucm aquas morlis evasit. 14. Accipe igitur eura tetus in Domino, ut bonum Cbristi odorem u, ut 'iguum mensis novorum, quem ad unanimitalem tuam, dc rudi matris Ecclesia. fetu, immaculatum candente lanitio pastor exigui gregis sed rnagni pignorismunerator, ut (_) xeuium (T. uot. 207) spiritale transmisi. Non enim alium tali munen.' diguiorem putari, quarn te, qui juxta Dei gratiam et operaiionem illum et aspicere et suscipere novisses. Yidere enim mihi videor qua.gralulatione, qua admi- ratione, qua Dde el auditurus de illo, et visurus ip- '""ui.v., ijuj uu. _i auituurus ae nto, et visurus in- &£. X-^r-1;:^." D ■? *■ - '-.»"*- »*•■ - »r„,4 fehcior, quem Rex rcgum hbnoravit?quantorum no- bilitaie nobilior, quem Christus agnovit? quantorum divitiis opulentior, cui tanta tot sanctorum bona pa- rilercollata sunt, ut Christum videret sicut Israel, «im coeli Rege loqueretur facie ad faciem sicut Moy- f ; et eadem propemodum familiarilaterequiesce- gubernasse, quem in sinu Christi dormisse, cui Chri- slum aurem vellicasse, nomen imposuisse luputave- ris. Faleor libi affectionem mcam, dutn nimium tam insignia in nostri temporis homine Dei gesta admiror, et diligo, pene in ipsum senem fuisse crudelem. Nam tam assidue aurem ipsius retractavi, ut pene delri- sec. Psalt. Rom. <* Psai. cxxvi, 5. « IV Reg. i, 8 ■ xhs, 23. h Gen. xvn, 5, et xxiii, "28 MM.^tr'i"'u21- b*sai'35' •Pm1.csi.ti, 10 Matth. m, 4; Marc . i, b. ■ Gea. xxxh, 50 ; Num. xii, 8. s Job * Eph. v, 2. 1 I Cor. x,v 20. » BCor.',,, 15. ' ' PsaL L' 19' scc- Psa,L Rom- et ^w- (d) Sic ms. codex Kegius; et. sicalibi Paulinus Vide epist. 40, n. 4. Edit. fiosv., contritum. (e) Ms. Reg., exenivm. Vide not. 207. (0) Ms. Reg., addieta;. .«n!..?mS' Regh'S COdeX- Yide ^- Al>le erat, \p) Alias, tibm, \^ n.,r *).". 4 407 S. PAULINI NOLANi LPiSCOP! erlm. Volulssem quoque vei uttius parleni auris ab- A avarior mari etsine myoparom 408 (V. not. 211) pira- scindere, nisi in illo «ulneris, qtix mihi pignoris, res fttissel. Non enim alter S! afleetus homines ad Hiero- solymam rap-t, nisi ut loca, in quibus corporaliler prxsens fuit Ciirislus, videanl atque eontingaiji., pos- sintque et de suo fructu edicere : Introivimus in ta- bernacula e}us, ei adoraeimus ubi steteruntpedesejus*. Quamquam et aliior et hic; (vid. not. 208} inielieclus habealur, lamen et simplici sensu secundura litle- n>m, cum res postulat, non abutendum cst {id esi utoiidum est, sen non oporiet nou uti. V. nol. 51). Si ergo religiosa cupidilas est !oca videre in quibus Christus ingressus, et passus est, et resttrcexit, et uuiie conseendit , et aul de ipsis locis ex guum pul- vcrem ( V. not. 209), aut de ipso crucis ligno ( V, not. ticam in terra sgensoccupavit.et captamvacuefecit : nara eliam nunc in ipso littore inanis manet, ut dam- lium oueris fnistra in peiago servali et in terra per- diti contestetur. Deposilx jam saepe apud judiceui provincialem super hoc lalrocinio querelx, sed Pha- rao noster induravil cnr suum. Forle ut in ipso mira- biiia fiant : et convenlus per officia, priino vi re- bell&vit, postea P.omam profugiL Hxc Seeundiniauum meuin neeessitas ad Uibem et itinere terreno pere- gvinsri cum suo unko nauia coegit. ISon arabigof'-.!- trem nostrum Posthumianmn el intervenlu tuo. et sua iide atque jnstitK, commovendum. Quare hoc moderamine interveuire tfebemus, quod prolecto (r) facies, ctsi nullus admoneam, ut pari labore defen- 210) aliquid saltem feslucx similc sumere ethabcre, B das et excuses oplimo Senatori, idest.Chrisliano «ro benedictio est, considera quauto major et plenior gralia sit, vivum senem ves lestimonio diviux verita- lis inspicere ? Si prxsepe nati b, si fluvius baptizati c, ti Iiorlus oranlis Magisiri d, si atrium judicati *, si columna districti, si spiua coronali f, si iignum sus- pensi 3,si saxum sepulti b, 288s*'otus resuscitati evectiquc ', memoria divinse quondam pnesentiu;, cciefaratur, et veterem vcrilatem prxsenti iide com- probiuil in rebus exauimis viva documenta, quam re- iigiose aspicicndus est hic, quem alloqui Dei sermo dignaius est, cu.i se facies divina non texit , cui nunc martyretu Siium, nunc semetipsumChristns ostcndit; in cujus vivenle terra Dominici corporis videnius im- pressa vestigia, si lidelibus oculis et acie spiritali, reum suum ; ita ut prxdoni ipsi sufficiat impunitatis lacrum, nobis ab ipso Dei munera recipere contentis. EPISTOLA • L. 287 Augustme proponit qiuestiones aliquol, primum de Psaimis, tum dc Apostoto, et ad extremum de Evangetio. Capct pbimon. Qumstiones ex Psuhuis, — 1. Dj paucis, qua; nunc jam ad navem currcnte litlerarum periatore, el mibi in ipsius festinatione properanti in nieatem venerunt, ne sine coroliario lilihi rescribas, aliqua proponam. Qux si forte Uicida sunt, et inilii videntur obscura, nemo prudentuin liliorum.qui forle de nostris ' ta hota leetiunculx hujus circa te stete- ri:t, de insipienlia mea rideal ; sed poiius ber.evo- lentia fraternx caritatis faveat instruendo, ui efticiar quod in eo sinus Christi, quod manus coniigit, per- C videntium partieeps, et ex doclrina tua illutninalis mentibus co.isiderantium rairabilia de legeDomini-. 2. Dicergc raihi, beaedicte doclor Israel,,quode gratia Doiniui et ccelcslis histori;e suavilate fastidium temperabis, Certo autem scio; i et desideraturum aiiquiri, quo cir-ea hunc hominem exerceas caritatem, qua diligis " Cliri- 6ttim. Subcst materia : tu studium pix devotionis in- tciide; ct patrono hujus Secundiniano, cui navem CUristus omnipotens pro hujus saluic servatam jam desperaiili reddidit, toto Bdei lux effectu " adi lo Munusenim Christi adseres. Ne patiaris invidia dia- D Sio cnim forte eos in hoc psalmo - inctos appellat. boli per hominem Improbum Sccutidiuiano eripi, \ i jam ereptum negari qut;d illi de naufragio redonavit Dous. Procurator Christiani viri frairis nostri Posl- humiani esse dicitur, qui eam navem di Brutiorum lillore, quo possessio senatoris adiuitur, adlapsam, • Psal. cxxxi, 7. t>Luc. it, 7. « Matth.m, 13. d Johan. xvm, i. * Marc. xv, 16. •' iohan. t Jouan. xix, 17. i» Marc. xv, 46. 'Marc. xvi, 6. iRom. iv, 7. k Psal. xv, 5. ' GaLvi, i&. m Joban. !, H. •• Apcc. xxi, 4 et 5. • Mallh. rx, 15. * Aiias -13; quxautem 50 erat, nune Append. 2. Scripta t irca annum 410. (a) Ms. codex Reg. cum e iilis 2, jaeenie, ntendo .e; («) Mss. duo Bij;. addunt ideo. quomodo ct iii Evangfclio juslos, ubi dicii : Non ueui vocare justos, sed peccatores " : utcst, illos justos qui insanclitategt neris el littera legis gloriantur. Quibus dicitiir : Holii gloriari (g) in patre Abraham, quiain- tcns est Deus ae lapidibus istis cxcitnrc fHios Abra- a u:ide Sacchinus legit Domiui jacenti. (b) Ms. Regiuscodex, exenium. (c) i.i ni-^. code}< (legius. Edifi, facius. (d) Mditumesl <'»;,J' ex iuss. codieibus 2 Big i- ! t, IJeiie I. (?) Expmiximus vocein omniu, qux aberal ■: mss. :■ Itig, el edil. Bencd. ,,,. Monusi i odices Bigoti.uii. lutserc pa- trein ■ m EPISTOLA L. 4)() J«. Quorum foma I„ fflo Pbarisceo » propouitur, A sed et blasphematus est ab cis cum dicerent : Hic qui justiiias suas tamquam nescienti Domino recoiens pnedieabat in templo, non orans ut esaudirettir, sed exigensquasi debitum meriti pro operibus, bonis qui- dem, sed ingratis Deo; quia qtiod justitia Kdificave- rat, superbia deslruebat : nec idipsum silentio, sed voce clamabat , ut appareret eum non divinis au- ribus loqui , qui s et ab hominibus vellet atfdirf. Alqne ideo non placuit Deo, quia placebat sibi. Quo- niam dissipsvit Dominus os3a hominum sibi placen- tium. Confusi sunt, inquit, quiasprevil illos «, qui cor humile et coulribulatum non spernit ••. 288 3. Denique et in ipsa Evangelii parabola «, qua-phariscci et publicani persona eonferttir, eviden- ter oslendit ipsc Dominus quid io homine suscipiat, homo si a Deo essel, non (b) cmarelsabbalisi: et non ejieit danmonia nisi in Beelzebub principe damiomo- rum '. Propt.rhaiie mentemobdurata inipiefate caxa- lam, mulliplicatat sunt infirmiiaies et lenebrce eorum*. &. Sed quid est, quod ait : Postea acceleraverunt ? Utrum in peBnitenltam, sicut 289 illi in Actibus apostolornm t, quj beaii Petri pi-jedicatione com- ptmcti, crediderunt in eum quem (c) crueifixerant, et festinantes lanto expiari peccato, ad donum gratia? (d) cucurrerunt? An vero, quia vmutes anitiia: ex tide et caritaie Dei roborantur, iilis impiis utroque vacuis muiliplicatm sunt inftrmitaie» aniime ex iropielate seelerura moitiferls laiiguoribu, occupata:, Christus steuim lumen et vita sredeiitium esl u, ct sanitas quid repellat, sicut scriptum est : Quia Dcus suPcrbh fi sub pennis ejus *. I. de non nrirum si et fenebrs et resissit. humilibut antnm rfni nmi:,.... f r,in« « . ._ .-„/: .•...._- _. ... ..• . resistil, humilibus auiem dai graliam r. Meo protesta- tur magis justificatum abiisse e teratilo publicaiiam de confessione peccalorum suorum, quam Pharisamm de impulatione jn.titiaruni suarum. Merito autem ifle larudator sui repudiatus abseessii a facie Dei, qui cum tpso nornme peritiam legis pra-ferrer, obliuis fuerat in propheta dicerUem Dominum : Sttper quem habitabo nisi super humiem et quietum, ei trementem sermones meo$ «? Ilie autem in eorde contrito sui accusator accipitur, et obtinet veniam de eonfessis peccatis propier gratiam lnimiiitalis, sancto illo Pharisoeo, quales JiiJxi saneti su,it, reportante sarcinam pecca- tonira dc jactantia sanctilalis. fpsius nimirum sunt forma Judsei illi, de quibus Aposlolus ait b, quod injirmilules eorum multiplkatx siutt in iilteritum, qui vitam et lucem non receperunt, neque sub pennis ejus manere voluerunt. Quos, ut ipse fiens in Evan- gelio suo protestalur, sccpe voluit .ot.gregare sub alas suaS, sictil gallina congregal pulios suos *, ef nolue- rmii. Multiplicatis ergo infirmilatibus quo acceterave- runt? forte in crueem Domini condarnanUam, et »n- vito Pilato nefariis voeibus extorquefldam, ut adim- plerent mensuram patrura suorumr; u.t isliDomintira prophelarum occidcrent, quorum patres ipsos pro- phetas interfecerunt, a quibtis hic raundi Salvator esse venturus nuntiabatur. Postea acceleruverunl '-. Veloces enim pedes eorum ad effundendum sangui- nem. Contriii i et infelicitas iti. viis eorum et viam ■ — r ...... , -,,,.,,, .a„... uiimniv c» iiiitiitn.is ui vns eorura ei vsat euam juslitiam statuere cupientes qu:e cx Irge est, C pacis non cognoverunt, id est, Chrislum qui dicit jnstitise Dei non sunt subjecti quoc <=s! ex fiJe, quce re- Ego sum via « '. putata esi patri nostro Abraham aii justiiiam ', non ex operibus, quia secundum omnipotentiam Dei crc- didit Deo, apud q.iem ille vere justus est, qui ex fide viviti ; !,ec sancttis in terra est, sed incoslo; quia non (a) in carnc, sed in spiritn ambulat, cujus oon- versatio in ccelis est *, noo gJoriantis in circumci- *ioDe camis, sed ie circumcisiene cordis, qux non Bttera, sed spiritu agitur invisibiiiter : unde laus ejus non ex hominibus est % sed ex Deo '. i. Deinde quod jungit in eodem versiculo : 3firfl* fecit votuntates s.uas inter illos '"; credo ex eo dicit, quod ipsis primum lueernam legis accendit, et prs:- cepta vivendi dedit. Notas enim, inquit, fecit vias 6. Jn consequeisti psalmo illud miiii exponi desidc« ro, quiddicat; De absconditis tuis auimpletus est venier eorum. Saturali sunt porcina, vel (sicut in quibusdam Psalleriisscripturaaudio)iSfl(urau su«£/i/iis,ei retique- rutit, quat superfuerunt, parvulis suis ( V. not. 2li). 7. Ptursiis iu alio psalmo admirari soleo, Filium adPatrem loqui ititeliigens, in psaimoquiiiquagesimo octavo, uhi de Judxis ininficis, de qtiibtis supra dixe- rat : F.cce ipsi toquentur in ore suo, et glattius in labiis eotum; paulo infra_icit : Ne occideris aos, ne qu.undo obtimseantur (e) legis luce. Disperge iilos in virtute tua, et dcstrue eos, Domine. Quod in his usque in ho- diernum diera videmus implcri. Desiructi sunt enim ., . ^ ..... . ' ■ — * ■■"■" u«-iiiuiu uiciu viucmus inipicri. ues rucn sunt enun »as Moys, et fitus Israei vohmtates suas -. Deinde D , veteri sua gloria, sine templo, et sine sacr.fi " ipsum pietatis sux sacrameniiini in ipsisoperalusesl», nalus in carr.c ex Yirgine Deus in gente ipsorum, et de carne ipsorum factus ex semine David homo r. Demde virtutes sanitatum, quas in ipsis ei coram ip- sis perfecit. Qui per ha;c non mod. creditas non _ f ac sine prophetis in omnium gentium dispersione viventes. Sed quid miramur, qttod jam per Prophe- tani pro eis non occidendis rogabat, pro quibus et sub ipso trn.pore passionis jam ad crucem eum du- eetiiibus precabatur, uicens : Paler, dimiite eis, non xiv, b. (>'i fta mss. duo Big. SjcqijoquePanlimisepLst. 5, ad Sererum, n. 17, cum prajp.isitione in. }•) Manuscnpli dno Big., rurasset. r l,.i. '.C msS- dtlu B's' el odit- Ucnt:,i- A!"«as, cmci- {(.') Uaedii, Bened. eum. mss. -2 Big. Aiii, concur- rerv.nt. («) Siccum Psalteriis veteri et Rom. Augustmus ci Hilanus in\U Giiecuiii, toO vi..v. mcdilatione versari, nisi forie propter honorem iegis ipsiu.s, vel gener,. Abraham *; «t ctiam in parte terrena carnalis seminis ejus, qua. vi.lelur seeundum arenam n.aris compulari , ie^is antiquse littera * pcrseveret ; («) ne- forte aliqui le- gendo legem illuminentur ad fidem Christi, qui 6 et legis ei prophetarum finis est^el in oranibuseorum iibris prajiiguratus ac proplietatus elucet. Aut quia ex ipsis impiis eoium generatio ventura est electo- ruin, qui de singuiis tribubus electi, in dnodenis mil- quibus jam sub aposioiis per gratiam donabatur aut interpretatio Scripturarnm, cl inspectio mentium, aut pradiclio teihporis secuturi ; ui Agabus cemebai, qui ei famem iiistantem prffldixit, et qua. 3 bealus Puuius in Hierosolymis passurus esset, et verbo de- nuntiavit, et Mg,,o ioim cjus ostendil '. Inler pa-to- res specialiter et doctores quid intersit, aieiioscc.e vo!o, quia prsBpositis Ecclesia utrunique nomen ad- scribi solel. 10. Itemquod ait ad Timolheum, Obsecro igiiur primum omnium fieri obsesrationes, orationes, postula- liones, graliarum aciiones pro o.nnibus Iwminibus; qua.so expo.nas mibi, quod rtisciimen sil iu hac di- versilate verborum, cum omnia mihi, qu.e gerenda ruin, qui ue siiiguiis 11 iuuuus cint.ii, i" "««>»>•■"- , libus designantur \ quihus ipsa revelatiu beaii Jo- B dixit, orationis officio convemre videantur. hannis c ex voce angeli prasnunliantis hoc testimo- nium perhibet, quia comitatui Regisaeienii familiarius adha-rebui;. j.ciiitus immaculati, et humana. conjii.i- ctionis expcrtes? Dc quibus spccialiter ait : Sequun- tur2 Agnum quocumque ierit, quia cum mulieribus se non coinquinavcru.it, viigine. enim sunt f. 8. la sexagesimo septimo praeter alia illud mibi obscurissimum est. quod ail : Verumtamen Deus (b) conquassabit capita inimicorttm suorum, verticem <«- pilli perambulantium in delktis suis : quid sit, Verli- cem capilli (c) perambulare in delictis. iSon enbll dixil , Yerticcm capitis ; sed, Verticem capilti, qui sine sensu est. An repleium peccatis hominem vull oslendere? Suipuira esl : Ouine cor iu dolore a pedibus usqur- li. Item quod ad Romanos ait, interrogo et rogc ut edissera, mibi. Mullum enim c.eeulire me laloor in hac Apostoli sententia de Judasis, quod ait : Se- cundum Emngelium quidem, inimici proplervos; se- eundumelectionem autem, carissimi propter pa'resmi qu .morto ct iidcm 10 inimici propie-r nos, qui credi- dimus ex genlibus, tamqnam non potuerint genles credere, nisi Judoei non credidissent? Aut ipse ontas omniuiu crcator Deus, qui omnes horoines salvos fieri vult, et ad agnitionem veritatis ve.iire n, capai non luerit "■' acquisitionis uiriusque, nisi alterura pro allero possideret? Deinde (rf) carissimi " pro- vicr patres : quomodo, aut unde , si carissimi non. credaut, elinimiciDeo esse persislanf Nonne,iiiqnit, ot^ripuira csi : >jnjuc >.ui m uuiun, « i.^,w..y«^ »^M»-. . - ... adcaput. Etpaulo inlVa quod ait : Lingua canum tuo- C qui oderani le Deus, oderam ilios, et snper uum.cos rvm ex inimuis ab ipso «. A quo ipso? Et numquid canes Dei dici possunt gentiles, quos ipse in Evan- geiio u canes nominat? \ut uc fortc ipsos cancs Dei dieal, quales exislimafi possunl, si qui in noinine Christiano gentiliter yivant, ouorum pars cum infi- delihus ponitur ', quia Dcu.n, quem verbis colunl, faclis negant i ? Caput II. Qutrstiones e.x Apos!o!o.—$. Hoec inlcrim de Psalmis; nunc ct de Apostolo quodcnmque propo- iiar.i. Dicitad Epliesios, quod in alia Epistola dixerat de gradibus vei ordinibus dispositionum Dci, ope- rante Spiritu sancio divisiones graliarum • Et quos- dom quidem de.dit apostolos , quosdam aittem proplie- tas, alios vero evangclistas , alhs aulem pastores et tuos tabcs. ebam . Pcrfecto odio oderam illos °. Certe hoc puio paterna vox loqoilur ad Filium per propheiaov in eodem psalmo, nbisupra de parte crede.nium di- xerat : Mihi autcm nimis honoriticali sunl amici tui Deus, nimis confortatus eslprLocipatus«onnn p. Quid aulem illis prodest ad salutem, quse nou nisi per lidem et gratiam Christi capitur, si propter fidem patrum carissimi (d) Deo sinl ? cai bono diijguntur, quos neccsse est proptei lioc damnari, quod propter snam infnielitatem a prophetarum et patriarebarum parenlum fide discrepanles, inimici sunt Evangelio Chrisli? Si crgo carissinii Deo, quomndo peribunt? et si non credunt, quomodo non peribunt? Si pro- pter patres sine suo merito diliguntur. quomodo el ifli, aiws vero ertingeusius , uuos unitm ptwicto * •■ j>»-» _ - - _ dettores ad consummaiionem sunctornm \ el reiiqua. D proj.ler patres 292 "on salvabuntnr? sed, elsi fue- ... ... • _•_. v^- r._..;-l ..i f . _ti in n,. .liii i Psal. rvin, 12. -.;.,,. xm,, 17. * Kom. V*. , « -)poc. v„, S ' Apoc. m, 4. SPs;,l. lxvh, U. -iMalih. -v, 26. • Matlh. xxiv, 51. i T.t. .. 16. M Gor. ai, ! 28 Ephes. . , i. iAct xx.,11. "Rni... xi, _s. "lTim. .,, 4. • Psal. cxxsvm, 21 . cPsal. cnxvn, 17. >. E/.e,!,. x.>, t_. (a) Ita cum edi.is Crav. e. Bened. mss. duo ^. (c) Sic cum edit. Bened. mss. B,g. duo. Ed. Rosv., '\^d"°Bc,^ '^:,,,, conauassarit, mendose. ^Tl^dit. Bene^. mi. H duo. Edi-. Rosv.. Crxc.e, awSUmi. carissimi sunt. rint Noe, Danic!, et Job, iu medio eoriini, iilios im- pi:is non salvabunt, soli -•!>! erunt«i_ ! i. Adhuc aliud obscorius mihi eruc de profundhj ei in vadum profer. In cpistola Colossensium omnino intelligere " non pos.uiii quod ail : Scmo rossedu- cat rolens in Itumilitatc el religione ungetontm , que non vidit, ambulans, (rustra iiijlatus senat carnit tum, et nou lenens caput. De quibus :i:^cl,-. dicit? side 415 EWSTOLA L. 414 inimicisetmalis, quae iiiorum religio, aut qu;c 11U- A rantes se in ministros ju^tiiiae '. SeU quod adiecit mililas; et quis niagister lv seductionis hujus, qui per obtentum nescio oujus angelicae religionis, quasi visa et comperta doceat qua; non vidit? Sine dubio iweretici, qui doctrinas dsenjoniorum et sequunlm- ", et promunt conceptis ab eorum spiritu adinvenlioni- bus,quae nou viderautphantasmata quasi visa iingen- tes, et pestiferis disputationibus in corda maie cre- dula seminantes ; hi sunt qui non leneni caput, id est Chrislum fontera veritatis, cujus lioclriiue quid- quid adversatur, iiisanum est. Et hi csdc! duees c;e- corum !>, de quibus dici puto : Me dereliquerunl fon- tera aqu* viva». el foderunt sibi iacus contrilos, qui non tenent aquam c. 13. Deinde ia (a) subscquenli capitulo adjecit : Ne tetigerilis, neque gusluverilis, neque contrectaveritis, E quw sutit omnia in iuteritvm iple al>Ciiniln.io „.,,i,k„. ,.,„ :..<•„.., - . er,u as"' n. 6). Arhitror enim eum de abstinenlia qualibet fiuta vel inutili, qualis solet ab hxrelicis affectari, hoc dicere : Ad non parcendum corpgri. Quod aulem adjecit : Non in honore aiiqoe; quia sancti operis speciem, non in fide veritatis exerccntes, nullius gloriae honore vel fructu agunt » quod in magna erroris perversi reprehensione conliciunt, transfigu- lJlw: »»• *• b Ma"»>- *v, U. . Jerem. ir, 15. xiv 93. h Rom. vm, 7. i Psal. xcnr, H. i Col. n, 23 k 11 Cor xT t iv, ■ - Rom. x«, 1. 0 Pba!. Lxx«v 9. nLuc. xxrv 30 ' lus, in fractione panis revelatus estP. idipsum taioen tuo sensu volo tenere, non meo. 16. Et qmd ad Mariam aii : Noli me tangere, nen- dum enim ascendi ad Patrem. Si comihus stante non sinebatur aitingere . quomodo eurn langeret rurn ascendisset ad Patrem nisi forte iidei profectu, ef menlis ascensn, qua Deus homini fit longinquus, aut * CoJ. ii, 21. e n Tim, Hl) 5 , Coj Jh 2! B Rom 1 I Cor. ix, 27. m ! Thes. (a) Mss. duo Big. et edd. Bened. et Grav., in te- quenli capile. (b) (ta mss. codices cum edit. Bened. Ated Rcsv soturilate. («) Mss. 1S, exhiemarem. Vide not. 213. (rfj Sic iiiss. i Yai.ican! , Kigotianus unus, et edit. Kened. Alter ms. iiig. , rcservutam. Ed. Rosv. reti* ctam. (e) Sic emciidavimus ex mss. codicibus Vaticanis quatuor et cdit. Bened. Anle erat, credcndum esi. 4-1 S S. PALLLNl NOLAM EPfiCOPi 416 proximus : et illa («) dubitaverit de Christo, quem" A P«r crucis mortem demigrans in aHernitaten Dei, ut bortulaiium pulaverat. Ideo iorlassis audire meruit JSoli me tungere «. Indigna enim judicabalur ul tan- geretmanu Chrislum, quem necduin fiJe apprehen- derat, nec intellexerat Deum, cum bortulanuin pu- lasset, de quo paulo ante ab angelis audierat : Quid qua;ritis viventem cum morluis? Noli ergo me tan- gere, quia tibi nondum ascendi ad Palrem , cui adhuc lantum homo videor : poslea metanges, cum ad aguoscendurn me credendo conscenderis. 17. De illis etiam beatissimi Symeonis verbisquid senttas, edissei e niilii. ut sequar sensum tuum : qui- bns , cum ad videndum ex oraculo Dei Chrislum, agenlc Spirim , venisset in teniplum , et acceptum sinu bcnedixisset infantem Doniinuin, ail ad Mariaro : Ecce liic positus .-st in ruinam et resurreclionem ** multoruni in Israel , ei in signum cui conlradicetur : et Uium ipsius animam perlransibit tjiadius, ut revelen- tur mnltorum cordium cogitationes b. Nuuiquid de passione Mariae, qiw nusquam scripta est, hoc pro- phetasse (b) credondus esl "? An vero de malerno ejus affeclu , qoo postea in tempore passionis assi- slens cruci, qna hoc erat fisum quod ipsa pepereral, matemorum viseerum dolorc coniixa est : et animam illius iila , quoe ejus secundum carnem liliura, ipsa spectante , confoderat , erucis rhomphxa penetra- bal". Video eniiu et in. Psalmis de Joseph ila di- cluru esse aB : Humiliaverunt in compedibus pedes ejus, ferruni pcrtransiit animam ejus ' sicut in Evan- gelio dixil :' Symcon : El luam ipsiits animam per- esset in gloria Dei Patris , delegat homini jura pieta- tis humanne ; et (e) cx discipulis siiis adolescentiorera eligit, ni. convenienter assignet virgini apostofo tir- giuem niatrem : duo pariter in eadem senlentia do- cens, fbrmam pietatis reiinquens nobis , cum est " de matre sollicilus , ut quam relinquebat corpore, nou relinqueret cura : sed nec corpore relicturus, ^uia quem videbat morientera, mox erat visura re- divivuro. Et illud , qnod ad lidem omnium pertine- ret, saiuliferum pietatis suae *• sacramentum, arcana divini ratione consilii sub hac voce (/") consignans, ui alii malrem delegaret pro matre habeodam , et vice sua consolandam ; atque illi vieissim iiovubi lilium vice corporis sni traderet, tramo, ut ita dixe- U rim , gigneret : quo oslcnderet eaw praiter se, qui ex ea virgiue natus esset, nee babuisse filium, nec habere : qitia nec Salvator tantopere curam (g) deso- lalionis habuisbel ejus, si illi unicus non fuisset. 18. Sed re.feamus ad verba Symeonis, in quonun ciausula inlellectum mcum caligare fateor. Et tuam, inquil , animam perlrantibil framea , vel gtadius , «t revelcntur nntltorum cordinm cogilationesh. Secundura litterara hoc mibi penitus obscurnm esl, quia nec Mariam bealissimam usquam legimus occisam, ut da corporali gladiosanctus ille 236 ei futuraru passio- netn prophetasse videatur. Sed et qnod subjcc.il : Ut revetentur multorum cordtum ccigitationes >. Scru- tans cnim, inquil, corda el renes Deus. Et de fuluro judicio Apostolus ail • Quia tunc manifestabil Deus transibit gindiv.s d. Non ait, cainem , sed animam , in r operta cordium , et occulta tenebiarum. Iiidem ** Aposlolus i , spiritaliler expriraens arma ceeleslia,. quibus in ioteriori nostro deheamus armari, gladium spiritu-) dicit verhum Dei, de quo ad Hebracos ait r Vivus est sermo Dei, et eflicax, et pcnctrabilior omui gladio ancipiti : pertingens, inquit * , usque ad divi- sionem animse ct spiritus, et reliqua qure nosti. QuioT crgo mirum , si istius vcrbi ie'nita vis, et ancipitis gi:niii pecstrabilior acies '. ot sancli Joseph olim, et postca bcatae Mari* animam perrransivit? nara ne- que in iliius, nequein hujus corpore lerrnm transisso coguovimus. Alque ut magis pateat ibi prophetam ferrum pro verbi gladio s' posuisse , statim subse- quenle versiculo ait : Sermo Domiui ignivil illum '. Scimn enim Dei et ignis , et gladius est , Verbo ipso qua pielatis affcclio 295 eoiitinelur, et doloris acu- leus quasi gladius operatur : cum aut aliqua carnis su« injuria afficitur, ut (e) Joscph, qui nou morlis. scd iujuriarum pertulit passioncs , in servum vendi- tus, et iu reum vineulalus (V. cann. 21, v. 752), et carceri datus • : aut cum aifectionis intern: i titia vcl dolore crucialur, ut in Maria f ; quam uliquc ad crucem Dontini , in qno tunc sui lantum corporis tilium cogitabat, matcrna mens duxerat ; nt cum eunt vidisset mortiium, huuiuna infirmitate lugeret, sepe- lieudunique colligeret , nihil sibi de ipsius resurrc- etione prasumens, (d) quia subsecuiw» admirationis Cdem in ocnlis posita passiouis poena cxcabal (V. not. 214). Quamvis eamdem astantem cruci su:e Dominus uon morientis infirmitale trepidans conso- ^ Dco utrumque dicente de se : Igncm er.ira, inquit latus sit, sed ipsain, qua obibat volens, in potestatc habens tnortem, plena virlule viventis, et consian- tia resurrecturi de cruce admonet, diceas de bcato apostolo Johanne : Mulier, ecce filius inus; ilemque illi ibidem consistenti : Eece matcr tua B. Jam seili- cet ah humana iragilitate, qua erai natus ex femina, ;l Johan. xx, 17. '• Luc. 11, 54, 55. 30. ' Jolian. xi:<, 25. s Jobau. mx, 20. 17; ilcb. iv, l-i. ; Psai. i.iv, 1S. »' Luc. xit, 40. (n) Mss. (liio, qiti vidi s quasi Deum. Fn •■iliii> qui- bustlam, secundum Deum. (b) ita mss. codices quinque, inter qn<'s Bigotiani diio cuni eilitis trihus Augustinianis , Amerb. Baii. et Erasnt. (<•) Expunximus parliculam in. qnse aberat a mss. codiiiiius d ab editisGrav. ct Bened. ver:i ffiitiere in terram , ct quid volo nisi ut jam ac- cendatur»'? Hcm alibi dicit : >'on veni pacem mittcre, scd gladium ,;. x- ides eom unam vim doctrince su» diverso iyuis et ^i-.nlii nominc dcsignasse. Aut quo< modo Marisc Hlala per ghdium passio vel trilmlatio perstaret *'?■ Itaque hoc scire cupio quid ad Mariara Pssl. (iv, 10. ll Luc. i', 55. " r.nn. w-.vn, 3S, e! ma, " L.UC. 11, 55. » Ps;.l. vit, 10. 1 l Cor. iv, 5. l Ephes. vi, " Matlb. x, 54. (d) Manuscripti sex, guam. Alii oclo, ijua. Vide nol. ts. y. ;<•' Mss. codiccs quinque, cx dhciputis adoiescenlior suis adolesce"liorem clujit. (/') Ita ni^s. iluo I5ix" Anle cral designans. (;/,' Si«. aliquol uiss ei editi codiCcs. Ld. lieneJ cum ins. 1 Big., desolatio. *I7 EPISTOLA LI. 4lg pertineret, ut revelarenlur multorum cordium cogitati- A vestrac gratura fore oflicinra iitterarura raearum, quia ones • : aut ubi apparuit , quia ex eo quod animam et a me vohis in iwwnnm »ni;nm .Loha,.,» aot i;k«... ones » : aut ubi apparuit , quia ex eo quod animam ■ejus sive carnalis in ferro , sive spiritalis gtadius in ■verbo Dei pertransivit , exinde multorura cordium ■cogilationes reveiaLe sint n. Expone ergo hanc ma- xime de verbis Symeonis clausulam mibi , quia iu- cere non dubilo sancLe anim:e tu;e, qtiae de iiilerioris oculi puritate meruit illuminationem Spiritus sancti, per quem scrutari et inspicere possit eliam alta Dei. Deus misereatur mei per orationes tuas, et illurninet vultura («) sumn super me per lucernam verbi tui b, sancteDomine, beatissime frater in Doinino Cbrislo unanirae ", magister meus in fide veritatis, et su- scepior uieus in visceribus caritatis (b). EPISTOLA CXLIX (AL. LIX). AUGUSTINI AD PAULINUM. Auguslinus respondel ad qucesliones ex Psalmh, ex Apostolo el ex Evangelio piopositas a Paulino suoe- rius in epislota 1. (Vide hanc epistolam inler Auguslinianas nostre Patrologix tomo XXXIII, co!. 030.) EPISTOLA ' LI. 313. Eucherio el Galla; in insitla Lero degentibus tcribit in tesiimortium animiel amoris, et eos mutiis laudibus exloltil. Ab eo exposcit lilteras in muliuv amicitice signum. Sanctis et merito pr;edicandis, atque venerandis, et dilectissirais filiis Euciierio et Gall.e, Paixims episcopus. i. Benedictus Dominus Deus noster, qui dat volum optanti, et semper nostra superat vota, votisque re- spondet : qui insperanti mihi lam opportunam quam exoptalara occasionera prabere dignatus est, per re- et a me vobis in perennera gratiaai debitum est, libens aniplexus sum hanc opporlunitatem spirilalium lilio- rum, ut ad benedictam in Cbristo Domino unanimi- tatem vestram, epistofee raeie portilores essent : quod ut filii vel ministri obedientiaj, sicut a Deo, vel se- cundum Deum docti sunt, promptissimc receperunt. Suscipite ergo in his exiguis sermonibus parvilatis mea:, non exiguse caritalis, insignia : et quasi quredam pignora animse 314 vestrse, et testimouia animi et amoris in vos mei, b;ec mea scripta retinete. 3. Spero autera de raisericordia Christi Domini, quod ineolumeshrec mea verba sumatis : et si deinceps opportunani et per hujusmodi tabellarios occasionem donaverit, rescribcre impigrum habcatis. Quod sine B duhio et per istos lilios nieos vestra fecisset airectio, si eorum ad me direcLe profectionis conscii fuissetis. Nam cum ab eis hoc qu;erercra, quia vicinos esse vos noveram, ignoranlibus vobis, se de monaslerio suo navigasse dixerunt. Verumtamen quia sieut regnum Dei non in sermoue est, sed in virlute c ; ita et caritas, in cujus perfectione et plenitudine regnum Dei con- tinetnr vel acquirilur, in tliesauro cordis el fidei vir- tute consislit ; pro gratia familiari, veslrae unanimi- tatis scripta desidero. Ceterum de animorum vestro- rum piissima affectione conlidens, etiam t3cenliura meiitibus me inha:-rere non ambigo. Non enim hu- mana ainicitia, sed divina gratia invicem nob s inno- tuimus, el connexi sunius per viscera caritalis Chrisii. Atqueidconecesse estperpetuam inter pectora nostra ligiosos juvenes, filios raeos, conservos vero comrau- G manere concordiam, qus, Christo autore, conjuncla aes in Domino, Gelasiuin, et Augendura.et Tigridium, quos de sancto atque castissimo congregationis suaj «uraero, vir laudabilis, et prceclarus in Cbrislo frater noster, et compresbyler meus Honoralus, ad huraili- latem nieam vestrae diiectiocis exemplo (c) refoven- dam, Domioo iaspirante, drexit. Sollicile enim pro carilate meritis vestris debita sciscilanti actum vel incolumitatem veslram (nam de actu pio atque coe- lesli dubius esse non poteram), id quod aniraam meain reficeret responderunt, quia vos, Deo propitio, inco- lumes reliquissent, venerandi propositi opera curan- tes, ac studia exercentes, in corde uno, quo terre- &tria reliquislis, ccelum petentes. 2. Memineram enim quia filii mej, quos anle an- esl. Qux enira vis aut oblivio valeat separare *fuod Deus junvit? i. Benedicut vos Dominus ex Sion, ea benedictione qua benedicitur homo qv.i limcl Domhtum d, perpetui conjuges et parentes, cum benedicta vobiscum Deo progcnie nobilissima: sauclitatis vcstrae. Videaiis qwz bona sunt Hierutalm", et pariler habitnre mereamini in domo Domini in longiiudinem dierum ■*, lilii sancti, merilo venerabiles, intima mihi caritale dilecti et semper desiderandi. PASSIO S. GENESII ARELATENSIS. 1. Proprium aique indigenam Arelalensis urbis beatissimum Genesium (V.not.215) marlyrem, alum- num ejusdera jure nascendi, patronum viriute mo- nuiu ad humilitatera meam mei gratia visitandam D riendi, celebrare jam a principio atque cxiollerc, miseralis, locum habilationis veslrae, sir.iu! ettomni venerabilis Honorati nobis innotuerunt: diccntes sci- licet quia in proximis, brevi interjecta maris rtipe, etiarn cognominibus Lero et Lerino insulis degeretis. Unde, cum se isti iilii nostri ex ea quse. Lerinum di cilur, venisse dixissent, recognovi et facile recorda- tus sum propiuqui nominis insulam, in qua sanclila- tem vestram ab istius miindi slrepitu profugam ma- nere jam noveram. Quamobrem sciens dilectioni omnium licielium sludia, omnes reiigiosorura liltera; debuerunt, ut tanti meriti gloriosa docuinenta, eon- signata scriptorimi fide, et vivacibus commendala monumentis, iilibala atque inlegra ari posteros per- venirent: qti.-e admiralio semper faceret nova, et ve- neratio probaret antiqua. Sed qtioniam succedenies sibi per incertum vilue lempus tetates , Irajere hac invicem memorix mutuce, quam mandare-litteris, maluerunt : vel iiunc opurtet eadem Gdelibus scriptis » Luc. ii, 55. h Psal. lxvi, 2. ' l Cor. :v, 20. " Psal. cxxvn, S et 4. » Ibid., 5. ' Psal. xxn * Accedit huic editioni. Sr.ripla ab anno 409 ad annum 428. (n) ita edil. Bened. cum m,s. codicibus 2 Big. et dunt thrhti. i Cerrn. Ed. Rosv., inmn. (c) Ms. Vten., requirendam. (b) Manuscripti plures , inler quos i\w> Big., ad- 119 IN" S. PACLINI NOLANI EPISCOPI EPISTOLAS 420 lempora 315 secuturs transmittcrp ■ n>> ea, qu;e a latere et aqoa etsanguis -, psrabatur. in adhuc, viva recordaiione rerum, ut sunt gesta, refe- runtur, eyanescente per tempus vel tradentium, vel accipieouuni lide, fabuiosa credantur. 2. Sanetus iiaque Genesius in juventutis flore pri- maevo, provincialis mililise tirocinium suscepit, eam oliicii partem ^tudio et arte complexus, qua: patrono- rum verba ve! nova signorum velocitate, vel dextene, souum voi is icquaret : spiritalem futtiroe glorke irna- ginem pradigurans, m qui praecepta diyina celeriler audiret, ea lidelibus noiis pice mentis exciperet. Acci- dit autem, ut, cum ante tribunal exceptoris fungere- tur ofiicio, injusto atque sacrilego mandato perse- cutionis jussa ederentur, qnce devottis Deo repudiaret auditus, et imprimere ceris manus sancla respuerel. 4. 316 Sed jarn Dbrninus, qui per Spirflum san- ctum futuri rnartyris senabat arrana, sirbeuurfee eon- stantiain passionis vei fecerat, vel videbat : neque patiebatur differri coronam, cum rideret paralara esse victoriam. iiaque percussoribus s^tis etfm obtnlit, et iis, qiiorum in eumdem avida cvudelit.ts mhiabar, ostendit. Atqtie is ubi se perspicit deprehensuift, in- stinciu bomini Rhodanum peliil, el s;mcta fluvio membra commiU.it, ut emn illic a contagkme mor- tali, velut alierius Jordanis undis, occultus Bapvista purgarel ; et mutuo alternoque mysterio et aqnis corpus, et aquas corporc consecravit. Atque hsec causa profecto exstitit, nt natandi adminiculo perve- niret; qui esemplo beatissimi Pe.tri ad Christum ten- Abjecti? ergo tabulis ante pedes judicis, ministerium R dens, per summa gurgitum ambulare potuil"1. Trans- sacrilegmn sacrata jam Domino mens relugit. Et ut in nullo a prxceptis evangelicis actus martyrie devia- re.it, quibus declinare perse.eutionis impetum vel per- mittknur, vel jubemur, alia atque alia non solum la- tebra, verum etiam civitale matata a (cum el alio loco scriptum sit, SpirUtm quidem promplut «.'. caro antem infirma^) ab ira se furentis judicis paulisper occuluit. Qui cum eum corripi prolinus oCerrique jussisset, ncqtte invesiigaiio ad procuratam latebram pervenis-et, erudclissimis pcena: ministris, ut ubi rc- pertus fuisset, gladio enui interficerent, imperavit. Quod uhi bealo Genesio vel oceultis nuntiis vcl ru- more comperlum est, diversa lalendi locn, ut exilus docet, non infirmitate spiritus, sed carnis trepida- tione, mutavit. 5. Atque interim, licet superfluo, de pr«sumpla} fidei conflrmatione sollicitus, quoniam nondum erat ex aqua et Spiritu sancto rcnaius, per lidos internun- tios a Calholicx reiigionis antistite domim baptisma- lis posluhvit. Sed Hle vel temporis angustiis impc- ditus, vei jiiveciii Ktati diflidens, ardentia vota dista- lit, ac fideliter indicavit quod plenara eonsuramatio- ncra etiam hujtts muneris darel promta pro Christo cruoris effusio. El hsec quidem cunctatio saeeVdotis, divino, ut restimo, promla nuty atque judicio provo- cata dispositaque est : ut csrca ejus solemnem con- secrationem ofticia humana cessarent, cui unius baptismalis duplex gratia, ex titroque scilicet Christi gressum coniintio in uiteriora fluminis, et subeundi pnsmii passionis Christo sponsore securum, in eo Ioco, quera effusioni sanguinis gloriosi Domiims ele- gerat, quique nunc oratione assidua et votis num- quam irritis frequentatur, pcrcussor assequitur, exo- ptatoque gladii ictu festinantem ad Deum animam vinculis corporis , quibus lcnebatur, absolvit : H utraque substantia propriac originis elementa repe- tente, terrena interim terris membra eommenilat, et ccelestcin spiritum emillit ad ccclum. o. Providerunt tamen lideles temporis illius Dei servi, ut utramque Oumiuis ripam, geminatis urhibus ambiendam, unius marlyris luiela muniret. Nam in ipso beaise passionis loco conseerati erooris vestigia £ relinquenles, iiialieiuinlluviilatus bonoratas reliquiai Iranstulerunt, ut utrobique prasens S. Genesius, illie sanguine haberetur, hic corporc (>. Hsec omnia Gdeiiler, atque ut gesta sunt, ve! comperta, vel dicta, libfintibus devotisque animis, rate. Amen. * Mattb. x, 2^- b Malth: xxvi. 51. c Johan. xix, 54. "«««*« 1 Ms. Reg. ct ed. Bad.,«ra!/s. 18 Ed. Schot., suscipit. ,s Ms. Reg., necimpedire. "Ms.Reg., Rcet. " ld eitpede. i% Edd. Grav. et Rosw..addunt de le. Ms. Vien. rir^ifcii. Ed. Grin., dr«(mrfaot/. 5>ic ; Prudcntius Apolheos., vers. 118. Deest loci )ii ms. Reg. " Ms. Reg. cum edd. Bad. et Schot.. in ezulta* tione. °e Ms. Vien., Domini nostri Jesu. !' Latinius legendum putat iocomm. Ss M*. Vien., de cetta nostra. " Ed. Schot., tesiem. !* Ms. Vien., accipias. " Mss. codices Reg. etVien. com edd. Bad., Grav. et scnot., impendi ordinare digneris. m EPIST. VI ET VH. ' Mss. duo Big.. amici, non male. Mss duo Big., *:%., CUta ll.utiiS. " Ita ms. Reg. cum edl. liibus. Ed. Rosv., Sulo- monem. Et sic ubique. 21 Ms. Reg., muneraberh. 23 Ms. Reg., gUirintnr. 2'' Sic mss. Reg. Vien. et edd. Bad., Grav. Grin. et Citilft. Alii duo, et qui accepisti. 45 Ms. Rcg. cu:n edd. Bad. Grav. et Grin., qui spe- cialiler, 25 Ms.Vatic, vitalinm. 27 Ms. Reg. el edd. Bad. el Grav., cathipto, ul in- fra duplo, vel tripto. 28EdJ. Bad. et Grav. civitate pietatem. Latinius le- gendurn dccet pietale civilalem. Yulgata lectio, quam reiinemus, optima et mss. ac tribus eilitis codicibus consentanea et Fioro Lugdunensi in Catc-na in -epist. Pauii i.b. n. Vide praterea n. 45. "Addendum viJetur rnrois ex more autotis, quam- vis etiam iit Vaticano absit. EoJeiu modo perioJo pracedenti deesse videtur aliquid tale , sauciatut torpore, ut opponatur, sed invtUnerabitis corde. Sac- chin. " Ita ms. Reg., Florus m Catena , et ed. Chiffl. Alias, verum nec. 31 Ed. Schot. et Chiffl., gict eiimdem. 52 Latiuius, fissis. " Ms. Rcg., reddni. '■ Iia mss. Reg., Vien. et Chiffl. Celeri codices, cujusque. M Sic ms. Vien. et ed. Cbiffl. Alii codd., promisit. »* A morluis , ostemtii. Expunxintus partieulam et, qua- aberat a ms. Vien. et cdi. Schot. elChiffl. " Ms. Reg. et ed. Bad. el Grav., conjunx. IN EPiST. XIV. 1 EJ. Grin., vitm. 2 Sic. rnss. Vien. et Rc^. EJili eodices, alternm. * Ed. Schot., recipiaultir. IN F.PIST. XV. 1 Ms. Vien., qnia liberasti ; ms. Yatic. qita tiberas. 2 Ha ms. Yien. Alii codices, siipra tecittm. s Ms. Reg. cum ed. Schot., Bnsili. k Ib. i> 171/« peiiiionein nostram in vestro. ms. Kff. qna qua, etc. ms. Viennensis codex, cum quapetiiio- nem nostrmn vcstro. 5 Sic reposilum ex nte. codice Yieniiensi. Ceieri, recipimus. 6 Ms. Vien, abhorruitm 1 Ms. Yien. Domino. 8 Ms. Reg. tettum. 8 Expuiixiiittis particulam a qu:e deerat in mss. Reg. et Vien. " Addidimus ex ms. Yien. particulam m, et bene, qtiia sequitur, t>i ebrietate. IN EPIST. XVI. 1 Ms. Viennensis coJex, ad quam. 2 lla ■n^. Vieil. Alii, atpessunt. s l'..i. Sch...t. 1 1:111 Latinio, nau[ragiorum. 1 Ms. Reg , illis qnod mare. * Sic ms. Yien. Alias, negtectum Deo. '■ Ms. Reg., qnia mundus. EJ. Grin. et Bignoeus. qtiiv inundus ' 1. 1. Schot., idem opifex. '- Ms. Rcgius ccdex , motem vifusam atque per- mixtam. ' Ed. Schot. . ei condidit. 10 ExYirgilio.|ms.Yatic. eted. Grin.,so/y;iam,men- do^e. " Ms. Reg. cum edd. i. ncniina qua'qne sint. 12 Ila ntv-:. Valic. et Vien. Alias , curis pruden- tiu\ etc. .-.i>. \ ien. Abest quoque particula et in nts. R, gio codice, ^ct! habet, uperalur. Alii codices, ope- relur cl patientia. " iU. Reg., sentisse. ■' L.tiiiini-, forte demendnm itt. 18 Sic ms Vien* Mii >•• lices .1 et piiitosophus s:.s. «5 VARIANTES LECTONES. ,: Ms. Reg. ct ei!. Grin., Sirenes. ,a .Ms. Vien., dmnonat. "Ms. Vien., si coi-porea. " Ms. Vien., aul per. " Ed. Schot., Palel eliam ex copia. I.aliniiis, forle Patior et copiam. Sacchin., lege Fucio el copium. Nec disphce.it Palior est copia, mendose. Palior ex copia, yera lectio quam tuentur mss. codices et tres editi. \ide noi. 51, 61 . "Addidimus est ex ms. codiee Viennensi. " Ms. codex Yien., Omiite. " Ms. Reg. , adsumtos. Edd. Bad. et Grav., as- suinptos. '' Ms. Vicn., phantasmatibus. " Ms. Reg., decepil. LNEPIST. XVII. ' Ila ms. codex Regius. Editi, Severo fratri una- mmo. Paulims. * Edd. ires, domini. Vide not. 52. 3 Ms. Reg. cum cditis qualuor, toliens... tntoiiens. fcl sic uiiique. 4 Ms.Reg., opinor. 8 Ms. Reg., reum verum, qui. IN EPIST. XVIII. 1 Ms. c.odex Vien., quia illum. * Ms. Vien., tamett ut in luo. * Ed. Grin., in Domino. 'Ms. Rcg., verberamur. " Abest particuia tn a ms. codice Regio el editis tribus. * Ita cum Sacchir.o reposuimus, postuiante sensu. Alias et. 1 Sacchin., ut perdueat. * !?*• c0(le* Vien-. pingueseeret fides. ■ M. Grin., cordis aspera. l<> Ms. Reg. et ed. Scliot., ut ubique. " Parlicula in abest a nis. Vien. " Ila mss. codices Rcg. ei Vien. et sic hodie scri- bunt doctissnni viri. Ed. Rosv., Rholomagum. Alii, «othomagum.lRolomuans urbs ad Sequanam prima- tia.is et melropolitana, cui subsunt sex episcopatus, lotius Neustrue seu Normanniae caput : voealur etiam in veierious aclis coaciliorum et chariarum Rolomus et Rodomus. 13 Ms. Vien., audivimus. " Ms. codexVien., Nec. " Ms.Vien.,-HieTusalem. " Ms. codex Yaticanus, morari. i8 u Keg" ellresedd-> requiescente. t» b l'en"' /'■ edti' Grin- et Scno1-. "oiuptate. . tsaccnm.Addita panicula et, totaui periodum ex- "Ms.Reg.,w«iten«am. 11 Ms. codex Vien. , W.uminatio. "Mss codices catbedr. eccl. Rotomagensis et eccl. collegiatae S. Marias de Rotunda Rolomag. cum Rreviano Rotomag. a„. 1491, Ckristus adduxit. 1 res ndem codices, initiis. "Ms. M Rotund. ei Dreviar. Rotom. 1491 i„ tnilw. " Ms. Reg., anlestitem •Mss. C \{oL> M Rotundi et B Rot>j tins Ms. Keg robornris. Edd. tres, roborari. Mss. codices C Rot. , M Rotund. et B Rot- 1 49 i , tnimantssuius. TrlVlu"'5'' codices q»ii«que. Ed. Scbol. , accenso. l res e.lii., tncenso. T M0X,i!la..abesl a ms- eodiceVaiicar.o. Ms. M Rotund. et B Rot., vioiuvit. -Mss. trescum B Rol., artius. B Rot. V°X a"'slum a mss- c Kot-. M Rot. et il^tl te**™™H', favente ms. Regio cod.ce. «• nf; , ° V M • Koll,Ild- et B Rot- repleverat. lis «?"*. ^ "" ",' ,ms- codicc ReSioet "'»"5 edi- Us. Se., ei quaiuor edd., affectusest. £.<.. Schot., a perfeclione. Patrol. LXI. 4*G '" Ms. Reg., Christum Dominum. " Ms. Reg., antestitum. 4° Ms. Reg., centenum. 1N EPIST. XIX. 1 Edit. Schot., Uranii. * Abest i(a a ms. codice Yaticano. * Ms. Vien., qtiia et hauc. 'Etl. Grin., eliamnum. 5 Deest du"!- Valic, """ Ua edXria. etS. Ambrosius in Lucam lib. vi. vu, imde cieraque bjcc desuuisilPauunus.EJd. 5, di^o- sUio seeufi,- mendose. Male reposuil Ducasus cx ms. codice Puteano, nuncRegio, dtivostt %■. ateculo; legt- tur eiiim a««K, ex qua vt.ce iinabs Imcra i facilo exciderii librarii incuria ob sequeiilis lttlcrx concur- sum, luoue cun. apud Paulum Lphes. m, 9, apu I Ambrosium loco cfUlo, ei in ed.it. Grui, b.abeatur a seculis, favcntibus quatuor co.id. s.c rest.tumms.Vide "° ' mV. codei Rcg., temporum *a"^- Videnoi. " Ed. Grin., virtutis. " Ms. Reg. el edd. Bad.,Grav., inrito " lla mss. Reg., Vien. et edd. Grin. et Scboth Anlc erat, ud memoriam sibi potuts. Expuaximus juxta couices quatuor vocera sibi, nuia iain nrse- cessii. ' v "■ Ed. Grin., in itinere perverso reclum iter re. pent. " Ms. codex Vaticanus. iam inciperel " Ms. Vien., Domino, ,9 Ms. codex Reg. cum editis iiad,, t-rav. et Sdiot concupiendo. ' '• " lla mss. codicesReg. et Vien. ctim editis qhj- tuor. Adas erat inedit, Rosv., el fttiumut. " Ed. Grin. ,jubemur. " Ms. Reg. cum. 5edd., Su^fctt. " Ms. Reg. cura edd. i, adversiim. " Ms. Vieis., sed ilii, " Ms. Reg. cum edd. 4, operam. " Ed. Schot., stantibus. Compositum pro simplici passim apud Paulinum, ut simplex pro coaiposito " Ms. Reg. et edd. Jres, habeui. " Ed. Schot., transibo. ** Ms. Vien., quod. M Edd. Grav., Giin. et Schol., Neapolin. S1 Ms. Reg. cum edd. Bad., Grav. , Grin., quidem tn co. n M M-i. Reg. etedd. quatnor, suprx. 11 Ms. codex Regius cum ediiisBad.,G«,l»., brin uertere. "* !N S. PAULIM NOLAW EPISCOPi EPISTOLAH 432 451 " Ms. codex Vicn., uesclret : et tit. » Sic ornnes codices pneter Rosv., in quo dihg\le, quod videior typographi mendum. 1N EPIST. XXX. 1 Ms. Reg., artior. « Ms. Reg. et editi tres, ipso. ' Ms Reg. et edd. Bad. et Grav., adversum. * Ms. codex Regitis cum editis quatuor, suppetet. » Ms. Regius coilex, ignorantia ezcusatio. ' Ms. Reg., quia id. Blraque leclio bona. ' Ita iiiss. codices. Editi, quod bona. « Ed. Schot., cerle esse, non male. 9 Edd. Grav. et Grin., illuminare. 10 Ms. Vat., Atqve. >> Ms. Reg- et Bad., transduxit. >' Ms. Valic, refloreal. . >» Parliculain addit ex ms. codice Viennensi. vme n. 4. >*■ Ms. Vien., Deo. IN EPIST. XXXI. 1 Ms codex Ri-gius et tres editi, reversatx : legen- «lum forte reservatoe , quod videtur postulare sensus. Narrat enim (inquit Sacchinusi bislonam quomodo post tempora passionis reservata sit crux, et demum mventa. * Ms. Vien., quia dijjicuUer. * Ms. Reg., onultenda. » Ms. Reg., obdita. » Ms. ccdex Viei!.. Facili, non male. « Ms. Vien., potuissel. Ms. Reg. , posstt. ' Sic mss. codices. Editi, Deo. * Itamss. eod.l. Edd. vero. teqiustisset. » Ms. Vien., testificatio. Ms. codex Regius cnm editis qualuor, testificatione. •» Ms. Reg. et edd. Bad. el Grav., revelaia est. 11 Ms. Reg. et ed. Giin., repositam. " Ms. Vieii., Domini. ,s Parlicula in, quae ab edilis aherat, mserta cx niss. codicibus Reg. et Vien. >» Ahe«t aui a ms. cndice Regio el editi6 qiiatuor. * IiS EPIST. XXMI. > Ms Vien. codex huic epislote hunc adscribit li- l-ilum • Severo fralri uuammo 1'auiinus m Donuuo Deo JesuChristo; edit. Rosv., Severo \ratrt unammo Paulinus : quem, cum a ms. codicc Regio abesset, jdeo ekpuniinius quia htec epistola cum M missa fuit in eodem fasciculo. Vide dissert. 1. ' Sicreposuimus ex mss. codicibus Reg. et Vien. et editis codicibus quatuor. Ed. Rosv., te es is. 5 Ed.Schot., sichabe. 4 Ms. Vieii. codex, Sequentes basmcarum sunt. » Ms Reg. cum edilis codicibusquinqne, sanctum mole; non male, ul pulo, sanctum si referatur ad opus. 6 Lalinius, niveo. ' Ms Yalic, Tunc senior. » Ms, codex Regius et etl. Poelm., mo... Chnstu » Ms. Vaiic, Divitue, id esl amma: Sacchihcs. Ma- sis'»men placentjam vulgauo lecliones. qma sigm- Jicatur sacrosancta eucbarislia; ut mfra eliam in cpigr.,©iwnttroi)«iei-wtd8, elc; et sequenti: 1'tgnora sanctorum, et aliin. 10 Ms. Reg., eligas. . " Ms. Reg. et edd. Bad. et Grav. , wqutperas. U sic ubique. " Saeehinus, an pariicipes? ul conjungatur eiiain cum sumus. " Ms. Vien., asrieit. " Ms. Reg. et edd. Bad.ct Grav., giit. >s Ms. codex Yatic, sacrum. >« Sacchinus, fortasse nobis. '.'Ms.Reg., tocium. 18 Barlbius, Pulrere {unctontm, legendum censet. 19 Ms. Reg. et edd. Bad., Grav., Crin., ei cum. EJd. Schot., sedcnm. » Ms. Vien.j quod. 81 Alias, {ahkaverunt. " lta mss. codices Reg. et Vatic. cum edit. Rosv.; recte quideiu ms. Vien. cum editis'quatuor, tn (oi epistolis. ,. ... " ^ic ed.Rosv. Tres mss. codices cum ertiiis qua- tuor, conswnadijSjtcCHiNUS : El inlelligi possit, quast siqno eodem epistolce conjuncla. Malnn lamen om- uino coniignala, quod Natal. tOdescnbit, cum ait : fcm U «•ois.-is junguot fasligia liga.s. Et paulo post 4 l'er ooiilexiarum eoeunliaxigna domorum. " Ms. Vatic. et edit. Poeim., tpsa petra. SAr.cw- >ius : Porro ex scnteniia vnlebanlur inlervallo ahquo disjnngendiversus; nam et in apside aliis atque alus locis verisimile est inscriptos fuisse. 35 Ms. Reg. ei edd. quatuor, parieies. " M*. Vicn., Uierusalem. " Ms. Reg. el editi quaiuor, altera;. 88 SolaRosv. edilio, oslidlnm. >" Ms. c.tnlps. Vien., ud inleriorem sui {rontem, M Cangius legendum censet parat. " Ms. Reg., alia post. " Ms. Vien., munimenti. ss Ms. Reg. eteild. Bad. et Grav., qtted. «v Laiinius legendum putat diatrela. " M-. Reg. et edd. tres, utrumque. s« Ms. Vien, faventcms. codice Regio, animas. " Sic cum Sacchino cmendavimus. Anie erat potins. . . '" Ila mss. codices. Edit., dtssidiMtn. 89 Ms. Reg., in aiio. " Ms. Vat., iu(/«s. . *' Ms. Reg., circa abiidam. L'traque lecliobona. 11 Ms. Reg., absida>. " Sic omnes tuni niss. tnm editi codices. Etl. foeim. in marg., meditandi in bege; el ita in quibusdam bi- lilioihecarum inscriptionibus legitur. *'■ Ms. Reg., parnmus. 45 Ms. Reg. , absida. " Ms. R^g., si {otleetjtmi. Ms. Vien., s\{orteeam. " Ms. Reg., rectc. 48 Abest titulus ille a ms. codice Regio et editis qualuor. 43 Ms. Vatic, U (cc simul. •' Ms. Vien., eisioife. . »' !ta emendatnm ex ms. codice Vien. et sic legen- dum censet Lalinius. Ante erat luborein. " Ed. Schot., »iio/i?liar; et iufra, mohor. » lia omiies codices. Saccuinus : Sensns poles» esse, ex eo quod 1'ulem adepti sumus. An legendum, M affectu? nam el vennste lespondebunt niviceni uffeilu tidci... ftdi projedum. "4 Sacchsnus : id cst metito, usitata praesertim hi- sioricis locuiiotie; quanquam miln probabilius vi- dealurtneriloscripiuina Pauliao. »«Mis. coJices Reg. et Vien., si conatictos nos, mendose. ...... i »« M«6'i«.»i officiutH in secuudis rebus jucnndivs esl, in adtersu grattus H .• faciunt tii tu.t" loco leclionem veierem qu.e ct in ms. Valic. esl nequaquam putem routandam m gra- tuiittm aut jralts, quod prima specie sensus postaiare videbaiur. «" Eil. Sehot., feuerart. ' Ms. Vieu. ei edd. quatuor, aafets. 10 Ms. R:'i?., magisvull. , »| Ms. Vien., corrioias, malc. Vide pnccedentia. •» Ms. Reg., aiiinijis. «sMs. Vieii.,Oper«Hrfoiaf»r ?<"'«'- Ed- Bad. et Grav.. atiod. Ms. Vien. etedit. Chifll., ndeatur. '* Ita inss. Reg. et Vien. cum edii. Chiffl. Geteri, in dte mala ab na. " Edd. Bad. et Grav., sustinet ntnitletr. Sic ras. Vien. ciiui edd. Grin. et Chifll. Alias, osculantur. ' " Ms. Reg., impressius. IN EPIST. XXXV. Ms. Reg. ct edd. qualuor, nunc ei. Edd. Gnn. et Rosv. addunt Vole : quam vocem, eum a mss. codicibus nostris eteditis Udms abesse! expimxraius. ' IN EPIST. XXXVI ms. P.eg. et Bad., adpetitur, Edd, Grav. et Grin appettttir. ' * Iia mss. Reg. et Vien. cum ed. Scliot. Et «i« omnes codices ad epist. i% n. i. Aute eral parcimo- nunn. 3 In ms. Reg. et edilis, adsumtum. In ms. Vatic, absumplum. " Sic mss. Reg. Vien. el ed. Grin. Anle eral ei simus. " Ms. Reg. et editi qiialuor, ponif. * Ms. Reg. ciiin edd. Bad. et Grav., vacttam, male. Edd. Grin. et Schot., consenlit. * Ed. Schot., sie adharreat. * Latinius, forte qui fecit. IN EflST. XXXVII. 1 Ms. Reg., epislutam; et infra, epislutas. ' Mss. Reg. etVien., adferens. 3 Ila cmeiidatuni ex mss. Reg. et Vien. Ante erat supra mei. ' Alias, numqtdd. ' Edit. Schot., abfuissemus. 6 Ms. Reg., Dominum. ' Ms. codex Valicanus, »e conxertamur. e Ms. Reg. eledd. ires, w/Jmi, raale. 0 Ms. Reg., dislinguis. ' Sic mss. codices. Editi, penonantm Jriw». " Ms. Reg. ct ed. Schol.. faclim est. ,s Ita mss. Reg. et Vien. Edd., aKoaai. ,s Ms. Yien., eredicutur. IN EPSST. XXXVIII. ' Ms. Vien., Deo dicis. Ms. Vien., reprobalam a Deo. 8 Ms. Vien., merens. ' Addidimus particulam ci ex mss. Reg. et Valic. Ila tns. Vien. cum edd. Grin. el Sclioi. Sic quo- <]ne omnes rass. et editi codices ad epist. 19 ad Dei- phmiim, ii. 3. Alias, vcneraulissime. ' Ms. Vien., cceperunt. ' Mss. Reg. et Vien., tantum. * Ms. Vien:, mgrittidines. 3 Addita particula el ex ms. Vien. " Sic mss. Reg. el Vien. lu edilis aberant parti- cmxet...est. " Ms. codex Yatic, ^uorf de divina: S«.cchin. : mahm quo, etc., consilio. " Ms. Vien., evomant. ''• Ed. Grin., (uri. '' Ed. Grin., c.rputsi. '" Ms. codex Vien., ciiici». '" Ms. Reg. etedd. ires, confundantur. " Ms. Vien. codex, confessioni. " Ms. Reg. et edit. tres, perquem. " Ms. Reg. et edd. qualuor, tWint. ** Ed. Grin., slatuerant. " Ms. Vien., veritate. " Abest de a ms. Vaticano codice, nonniale " Aninrfnrartj? Ms. Vatic et ed. Giin., duraw- fi6«s. " Tres cdd., itiin.ua;. " Recte. ms. Vien., e/ ifc itii miserrimi. Ms. Yatic cd. Grin. et Bign., et simHiter miserrimi. Editi tres codd., ei si illi miserrimi. J« Sic ms. codex Regius et tres editi. Vide epist. !», ii. 4. Anle erat Nembroth. n ,T ha mss. Reg., Vicn. et edd. i. Decsi et in edi'. Rosv. " Hiec desunt in ms. Vienrieiisi codice. ts Optime. Ms. Reg. et Vien., «wcfor et docior 30 Ms. Reg. et tres edd., quoliens. " Ms.codex Vatic, pro\eclum...et intellectum. Ms. Legiiis,... intellcclum. " Ms. Reg. diabuto, fere sernper. 1N EPIST. XXXIX. ' Ita mss. codices Reg., Viea. et cditi qualtior. Ed. Rosv., trigesimum. ' Ms. Vien., exempiis et de ficu. ' Ms. Vien. et ed. Schot., zixania. Bona uirafjiifi ieclio. l m W S. PAULINI NOLANI EPISCOPl 4 Ed. Schot., ne ipse quidem, 6 Ed. Scitot. adths. honum. "Ed. Schot., ineurramus mcanlrumm. IN EPIST. XL. 1 Ed Chiffl., i» coelis. ■ Ita n» Ciun. ei ed. Chiffl. Al.as, *< mnc. 3 Sic iidem duo codices. In aliis deest n»s. 4 Mss codices Nol. et Vatic., /Mcs non/irta. » Ita curo mss. ed. Chiffl. Alias, >sm «-m-om. . « Expunximus vocem «-, qu* aberal aw. eodtc,- Iiik Cliiniac . "Vier. . et ed. Chilli. iSicms^Cluniac. et ed. Chiffl. Cetert coJices, n^Expunxi.nus verbum «(, quou aberat a mss. co- dicibus Clun., Vien. et ed. Ch.ffl. » Ii-i tres iidem eodices. Ahi, aixii. .o Scev ms-codice Clun. etedit. Chiffl. cum Sac- chino emendatum. Alii codiccs, adexercitattdam. » Abcst lantum a ms. Clun. et ed. LniJH. »lu mss. codices Clur... vsen. ct Chiffl. Alias, ° °" Tres iidem codices, «o« «/ «l lam, male. Yide pn^Sic omnes omnino codices. (Chiffl. Tamen legen- dum opinor inanimati vei uoniiaft : nihil ttmen mu- uv" contra tot exemplarium lidem.) Sacchm., Bui "W mss. codices Clun., Vien. et Chiffl. ed. Ce- teri, Dcmino. " Tres iidem codices, prowflenai. » Ms. Clun. et Ch.ffl., nec umare. « Mss. Chin., Vien. et Chiffl. edit., qul necdum pcl- '"""sic tres supradicti codices. Cetert, ut effciamur nucticorax. "•• Tres iidem codices, Feretis. »' Codices tres iidem, coiilemtum vestn. » Tres iidem codices, corvus iriterpretatur. » Mss'. Cluu., V.en. et ed. Chiffl., ipsi salwet diubalo. ,, »* Codices iidem post escam addunt guoaue. " Tres itdem cocld. addunt /ioiho, sed trustra.ISam et Paulinus n. 7 hujusce epistote, quotidiatns mterw- ris nostri periculis experimur: " Tres codices supradicli, igne exammata: quas ieetio etiam adniilti posset. Vidcep.st. ^i. n. I. «' Ms. Ciun. et ed. Chiffl., prtivolemus. « Oeest Mpervolitanlem in ins. Clun. el ed. Unln. >» Mss- Clun., Vieu. et ed. ChinE, •!«« est e< gui. 20 Ms. Yat.. sicia huidianles. . 3' Mss Clun., Vien. cl ed. Cbiffl., Deum vet qut. " Sic tres iidem codices. Ante erat percunanms. " Sacchin., forte ineiianabitibus. 84 Tres supradicti codic<:s, £( non m virtute. 88 Sic tres eodices iidem. Alias, Christum. " Tres iidem codices, non nostra virlule, sed Christi. >' lidem eodices Ires, wderi. «» Tres supradicti codices, opportuno, quoa est nunc. »' Tresiide.n codd. confitcbmr et. " lidem codices, permanente. INEPIST. XLI. ' Sic mss. codiees Clun., Vicn. et edit. Ch.ffl. Alii, ■non ccHjnosecrem* , » Additum verbum «stex ms. codice Cmn. et cu. Chiffl- ... , o^-.m .,; a Mss. codices Ciun. et \ien.cum ed. thilll., it- denlur eae ammic. _ , ■ k liJem codicestres, prwien.^s nrgines /mtf.K- , » Sic Paulinus epist. 40 ad eosdein, n. 7, et ep.st. tt x>. 3. Tres supradicti codices, iUumiriatur. « Tres iidem codices, ne nnquam, male. iN BPIST. Xt.ll. ■ Ed. Schot., ges(o»erimn«. * Mss. Reg. etTien., eum, iT.endose. 8 Ms. Reg-, e*»«p«rawf» EPISTOI^S VARIANTES LFXTIftNES 43« Ms. codex Regius cum editis quatuor reget. minus ^Tia mss. codices; et sic alibi Paulinus._Elili, adimptet. Vlde epist. 40, n. 9, el epsst. 43, n. o. 9 Ms. Rcg , adsumsit. 7 Ms. Vien., minimorum. 9 Ms. Reg., (/":. 5 Ms. codexVien., quaidemesl. " Ms. Vien.j^oniam, 11 Ms. Reg., nndiro. IN EPIST. XLHI. « Ms." Reg."cum edd. Bad. et ftrav., disperabam. 5 Ed. Sciio!., ne dig.Ho nuidem. k Ms. Reg. et edd. Bad. et Gruv., mai»ro/am. » Ed. Grin., ejusdcm maiedicio. • Abest et a ms. codice Vien. ' Sic nis. codes Reg. cum edit.s quaiuor. Ldtt. Kosv., oinni me iempore", omni dk (ertilem, etc. IN EPiST. XLIV. ! Latin.,forteJnm. • Ms. Reg. cum edd. quaiuor, possem, male. vine seqq. 3 Iidem codices quinque, conjunx. • Sic mss. Ueg. Vien. et edit. Bad. Ante eral dextra:. ,. .. „ ... ., 5 Addiditnus et ex mss. codtcibus Reg.. Men. ei edilis quatuor. , 6 Vide not. 189. Edd. Grin. et 5>chot., opere. ' Ed. Schot., manus aperient. 8 Ms. Reg. et edd. q.mluor, (nutu. » Ed. Schot., jam sulidarh. ms. Reg. cum edd. Bad.ci Grav., insofeteris, male. 10 Ed. Crir... sedqitod. " Ms. Keg. et edd. i, mip/ire/,male. Yideseqq. ,s Ms. Reg. el edd. tres, superinotoli». 13 M^. Vaiic, in (undamentum. 14 Ms. codex Regius, laborat. " Ms codex Vien.. opiei.s; male. Vtde seqq. » Ms. Reg. et edd. Bad., Grav. et Schot., doa- menio. " Ed. Schot., j.u/i.-iuni. 18 Ed. Grin., cl bonm. » Ms. Reg., inlersifcitenee impeiu //mniK.s roraoi- mur, mendose. *° Ms. Hcg., ulinopcre. » Ms. Vieu. ,<;«.- 3i Ita n.s. Vien. Alia*. Sed s>. »3 Ms. Vien., acripimus el qui. " Ms. Vien., jejunetut. 1N EPiST. XLV. • Ita edil. Bened. Alias, sci'iref. Uiraque lectio liona. > Sicedil. Bened. Anteeratet ijua. • Ita ms-codex Pbimarciinensiseled. Bcned. Alias, *idutare. 4 Sic edit. Bened. Alias, repetam. » lia edit. Bened. Anie erat a pedibui. « Vox car>:'t deest in ms. codice Phimarconensi. Sic edit. Bened. in edit. Rosv. decsl vox oniHia. " Ua edit.Bened. Aliss, mVia; gralia>que. Sic edil Bened. Alias, im.wtidne. <" iia cdit. Bened, Alias inrfe. " Yox adhue addita ex edit. Bened. |u Alii codd., in multitudine pacis. ■3 Anie erat ipiid wstimes. Eiepunximus ouia', quod aberat a ms. codicc Phiinare. et edit Bened ■* Sic edit. Bened. Iu e.lit. Rosv^ eliom hatc. IX EPIST. XLIX. ' ita ms. Reg- Mias, fra-ris qui. - $l>. IV-g., scapkam. * Ms. Rcg- et eri.1. lres, limbuti: ct tnrr.t, timon/i*. 1 Ed. Crin., scsc conrfirtil. » JdS, Reg. --i fed I. " es, inciderel. *Ed. Schot., p«»«iff. Lii. S.-bct.. prffi-cpi. 457 » Ms. Reg. et edd. Bad. et Grav., ad Umones... ti- mouibus. s Ed. Grin., procumbere. " Edd.'tres, odorem, male; nisi quis legat fortasse, beatum ex af/latibus divinis odorem. Sed prima iectio melior. "- Abest a ms. Reg. el edit. tribus. " Laliiiius, (orle nominibus. 18 Ms. Reg., ut c'amarit. " Latinius, addendum ei. " Ed. Schot., solam na::cej>s, Bum simiii mentitur aves faliitqtie susarro, Agmina viscsti% s;ispe«dit credula virgfs, S Tune refcrens tc-auem nosi parvo .Tiuaere prs- . fdasn, Dlgent aucuptum tabalis, et priiaus opiails (R.i It« edili cod. Schot. et Yinet.Ed. Kosv.,faci&, m S. PAULINl NOLANI EPISCOPI POEMATA. 440 Ordo nitet scnsim tenualus ad ima tabollx, A Nonobitu affligarcujusquam aulfunerecreseaiuus. Ut minus oflcndat macies; pr.eiala saginai Gratia pr.eventos pingui juvat afile visus. POEMA II *. [/« seciilo adlmc agens eidem Geslidio miltit ostrca.] Pauperis ut placeat carum tibi munus amioi, Munera ne reputes, quaj mittis ditia nobis. Nam libi quid dignum referam pro piscibus illis, Quos tibi vicinum loeupleli gurgite littus 5 329 330 Suppeditat, mira s specie formaque [diremptos. At mihi vix alto 5 vada per saxosa profundo Rarus in obscura gencralur ■ spbondylus alga. Hinc le parlicipans, bis quinque et bis libi le.nas Transmisi cequoreo redolentes nectare testas, 40 Qnas viscus pnedulce replet bicolore mcdulla. Oro libens sumas ; nec vilia dedigneris, Quse sunt parva modo, niagno metitus amore. POEMATIS III FRAGMENTUM. '" De regibus ex Suelonio collectis. (Huc adscilum ex epis:. 10.^ ■< Vide nol. 210. fc Id cst Africam. Vide carm. 2«, v. 7o, et not. « Vid. cavm. 5, v. 64. Invideam nutiquara cuiquam , nec mentiar um- [quam 15 Adsit lscta donms, epuVis aVSudat k inemplis Verna satur, fiduique comes, nitidusque mini- [ster, Morigera et conjux, caraque ex conju^c nati. Moribus ba>c casiis tribuat " Deus, hi libi mores Perpetuam spondent ventura in secula vitam. POEMA V"'. 331 332 Varia Dei allributa eimmerat, et graliam a Deo precalur qua peccata vitel, ut Dei judicio se- curut occurrat. AD'»ECM ALIA PRECATIO. Oinnipoteus d quem mente colo, Pater unice [rerum, Ignorate malis, et nulli ignote piorum ; Principio cxtremoque carens, anliquiorsevo, Quod fuit aut venict : cujus formamque modum- [que 5 Nec mens-complecti polerit, nec lingua profari :■ Cernere quem solus, coramque audire jubenlem Fas habet, et patriampropter considere dextram, Ipse (6) opifex rcrum, rebus causa ipse creandis; Ipse Dei Verbum, Vcrbum Deus anticipator 10 Muudi, qucm laclurus eral : gcneralus in illo Tempore quo tempus nondum fuit : edilus ante Quam jubar el rutilns cccbim (c) illustravit [Eous : Quo sine ni! adum, per quem facta oniiiia.cuji.s ln coelo solium, cui subdila terra sedenii, 13 Et mare, et obscur.c cbaos insuperabile noclis, Irrequies cuncta ipse movens, vegetalor inertum; Non geniio " ex Genitore Deus, qui fraude su- [perbi Oflensiis populi gcntes in regna vocavit : Stirpis adoptivsc meliore propage colendus. 20 Cerncre quem licuit proavis : quo Numine viso, Et Patrem vidissc daiwii, eoulagia noslra Qui lulit, et diri passus ludibria lethi, Essc itcr asternse docuit remeabilc viiir. Nec solam remeare animam, sed corpore toto £5 Coclestes inlrare plagas, ct inane sepulcri Arcanum Vacuis adopcrtum linqnere lerris. Nate Palris summi, nostroque f salutifer ;evo : D Virlutes pairias Gcnitoi cui tradidit omnes, Nil cx invidia retinens, plenusque daloruin, 30 Pande viam precibus, patriasque nxc perfer ad [aures. DaPaterinvictamconlraomniacriminamei.tem Vipercumque nefas nocituri averte veneni <*•*«•. Poelm ciSchot in margg. habent : Omuipou,,* so,o B;'d- atSSTi Poeln,, innstrore, <,<• «i poema Sit satis, antiqnam serpens quod periiidii * Evam, \ Decepiumque » adjiinxit Adam. Nos sera nepo- VI +13 lempora , cunctaturque dies , procnl exige sae- [tUIB 55 Semina, veridicis setas * prxdicla prophelis Vitenius laqueos, quos letifer i.-nplicat anguis. Pande viam, qua me posl vincuia corporis a^gri In sublimc ferani :' puri qua laciea coeli Sernila ventosac superat vaga iumina lunac : •40 Qua proceres abiere pii, quaque integer oliin Haptus b quadrijugo penetrat super oethera * [curru Elias, et solido cum oorpore precvius Enoch. Da, Pater, xterni speratam luminis auram, Si lapides non juro dcos, unumque verendi •45 Suspiciensaliare sacri, lihamina vitae Inlcmerata fero : si te Domiuique Deique B Unigeni « cognoseo Patrem, mixiumque duobus Qut super oequoreas volilabat Spiritus umlas. Da,Genitor,vcniarii,cruciataquepectorapiiig;>, .50 Si te non pecudum fibris, uon sanguine fuso Quoero : nec arcanis numen conjecto sub exiis. 333*334 Si d seelere abstineo, errori ipse B [obnoxius : et si Opto' magis, qu.im fido, bonus purusque probai i, Confessam dignare animam : si membra ca- [duca 55 Exsecror, et tacitum si poenitet, altaque sensus Formido excruciat, tonnentaque sera gehennoc Anticipat, patitnrque snos mens saucia manes. Da.Pater, hsec nostroiieri • rata votaprecatu : Nil metuam, cupiamque nihil : satis hoc rear C [esse, 60 Quod salis est :• nil lurpe vclim , nec causa pu- [doris Sim mihi : nec faciam cuiofuam , quoe tempoiv fcodem Nolim facla mihi : ncc vero crimine tedar, Nec maculer dtihio : paulum disiare videtur Suspeclus, vereque reus. ' Ma!c posse facultas 65 Nulla sit, et bene 6 posse adsil tranqnilla pote- [stas. Sim teuui victti alque habifu, sim carus amicis : Et semper genitor sine vulnere nominis hujus. Non animo doleam, non corpore, cuncta qnietis Funganlur membra oinciis : ncc saucius ullis 70 Partibus amissum quidquam dcsideret iisiis. j) Paee fruar, securus agani» miracula terrse Nulla pulein : surrema niihi tiim venerit hera, Nec tinieat mortem bene. conscia vila, nec optet. Purus ab occultis cum te indulgente vi.1e.bor, 75 Omnia despieiam, fueril cum sola vohiplas 7 Judicium speraie luuni : quod dimt sua differl Insidiatorem blandis erroribus anguem, Hicc pia, sed moesto trepidanlia vota reatu, 80 Christe (a) apud xternum plaeabilis assere Pa- [Irern,- Salvator, Deus ac Dominus, mens, gloria, Ver- [burn, Filius (b), ct vero verum de lumine lumen, /Eterno cum Patre manens, in secula regnans; Consona quer.i (c) cclebrat modulato carmino [plebes, S5 Et responsuris ferit aera vocibus : Amen. POEMA VI. (De S. Johanne Baptista Christi Practirsore.) Summe Pater rerum, ccelique oelerna poieslas, Cum quo noslra salus, sanciorum gloria Christe, Spirilus et Patri pariter Naloque coh.erens, Qui menles linguasqtie regis, viresque ministras, 5 Promeruit qiras sola lides : cui plena polestas, Brulis ingenium, vocemque infundere muiis, Pra>sla Evangeljco duclum de for.te Johannem,. In nostra arcnii decurrere carmina rivo. Ille quidem tantus , quautum potuil dare [muiido, 10 Qni nasci talem nova per miracula jussit : Sed licitum inagnis tenues iifipendere curas, Nec dedignantur vilem cueleslia laudem : Pars etiant merili, merilum eelcbrare piorum : Nec nova nunc, aut nostra canam : dixere pro- [phetoB 15 Cuncta prius, saociiquc viri sermone solnto Promissum exortum , vilam morlemque sacra- [runt : Si morsilla fuit, ineniit quce sanguine euelum. 335-336 Nos lantum modulis evolvere dicta [canoris Vovimus, et versu mentes iaxare Icgcnlum : Sic (nam inagna licet parvis, antiqua novellis, i!0 Perlecta indoctis conferre, n a^lerna cadueis) Inspirante Deo quidqnid dixere priores, Aptavit cilharis nomen venerabile David, Consona ccelesti pangens modtilamina pleclro : Nosquoque fas meminisse Dei, quamquam obsila [multis 25 Pertora criminibus Cflelestem admitteresensum. Zaeharias Syria quondam de genle saccrdos, Credila solemnicurabat tempin parain. Vila viri, pietate, fiile, gravitate, pudore, Obscquia condigna Dci conjnx luiic airna 50 Eiisabelh pribca sanctorum stirpe virorum Progenita, et ianto virlutibus requa mariio. Aiias 5:quot! autem' 6 eraf, nunc 7. Scripluui circa arinuni 5flt». " Vide not. 21 1». h Videnot. 2-20. * Vide carm. 21. v. 95. * Vide in appcnd. epist. 2 ad Ceianc, n. 6. ' ViJc.anii. Ii. v. 45. f Videcaim. 4, v. li. R Vidc ep. 13. nnm. 10. (a) Editi cod. Grii; , Poclin. et ScJiof. i:i margg., Nate, ul versu 26. (b) lidem codil.,cum Grav. in margg., Filiva ex ri-ro verus. (c) Sola Rosveyd. ciiiiio, celebranl, mendose, cum vcrsu sfqoenli liabeatur ferit, liic cuim plebes singu- !ari numero effertur. 445 53 40 45 50 55 G0 B 65 70 73 80 Sed (quod in opprobrio a malrum posaere prio- A [res Proie carens, slerilem ducebat mssta senectam Spemque omnem sobolis transacta excliiserat [a?tas, Forle sacrum soflenne Deo plebs cuncta ferebat, Et plus antistes sacros adoteverat ignes, IiHima divinis decorans allaria flamniis : Ecce sacram propter b cceleslis nunlius aram Adstitit, ac veste insignis, venerabilis ore, Se cffilo missum volluque babituque probavit, Tum sancta in tales laxavit pectora voces. Accipe, ccelesti Domino dilecle sacerdos, jEterni mandala Dei, cui cura pioruni Perpelua e^l, jugis qui puro in peclore custos Emeritum sanctis impendcre scivit amorem. Ac primum : genus hic exslincto semine non [vult Inleriisse tuum, fecundaque viscera fecil Conjugis, effeto qu;c jam cessabat in levo. Curtamen addubitas, mortali tu quoque sensu, Omnia posse Deum ? sed credes, ille probabit. Nascetur dignus tanlo sponsore beatus, Perpctuusquc pucr, qui primo protinus acvo Te major, sacras invicto in pectore vires Auioris dono plus quam genitoris habebit. Nec sane, nato qu« prima vocabula ponas, Aibilrii jurisque liii csl : Deus ipse profecto , Qui nasci jubet, bunc idem jubet essc Johanneni. Nominis hic litulus, meritorum immensa pro- [pago , C Qite necdum genito potuit prxnoscere solus, Qui dabit, ct tanto Iribiiet libi gaudia nalo : Nee vero tribuet tanlum tibi, gloria parva est Intra unam conclusa domum ; sed quantus ab [ortu Tenditur in sera>. finita crepuscula lucis, Tolus prole lua tecum lailabiiiir orbis. Quid mirum? cuncta viliomm fxce carebit. Ccclestem ducens sinc labe ct crimine vitam , Vesano « servans abstemia pectora vino , Omniaquc evilans malesuadi pacula succi. Cumque hominum generi vel post errata saiutem Spondeat, ab saneta quisquis renovabitur unda, lpse in se nihilum, quo purificctur, babebit. Ac ne plura tiiii variis ambagibus edam, Elite meritum doctus nescire sacerdos Non potes, cxosac qui mortis lege remissa, ,/Eterriam degit proprio cum corpore viiam, Jgneus excelsum qnem vcxit ad scthera currus, Flaramantum (a) rapido nisu glomeratus eqno- [rum : 33"? - 338 Hun0 luus ^q"»bit roeritorum [stemmate natus. Tantumdem et Jaudis simul et virtutis babebit. Ergo ad condignas tanto pro mtmere grates, PAULINI NOLANI EFISCOPl POEMATA. 444 Ne dubiam suspende fidem , ne niota faventis Ira Dei meritam statuat post prxmia poenara. Hacc ail, et lenues elabilur ales in auras, 85 Fragrantemque sacro procul aera fundit odore. Diriguit trepida conmsus mente sacerdos, Ac dum promissum cunctantia corda volutant , Dum se diffidit tantum meruisse favorem, Ut summi sil cura Dei, dimissus ut alto 90 Nuntius e ccelo , mulo tam clara refcrret A Domino mandata suo, ludique veretur, Somniaque illa pulat, raores dum parcius sequo iEstimat ipse suos, nec se meruisse fatelur : Infidum facit ipsa fides, dum credere dignuin 95 Se non vult, pcenas incredulitate meretur. Protinus adstricta est dubitanti lingua palato, Et motus oblita sui, molitaque vocis, Articulare sonum, pigro lorpore coJwRsit. Dumque cupit narrare sua? miracula plebi, !00 Conatus frustra, dcfixo obmutuit ore. Mxstus abit, versatque inclusa mente dolorem, Et veniam erralis arcano in corde precatur. Quanta DcipielasIquamqueexorabileNumenl Pcenituisse sat est. Rata qui dat, tcmporis ordo 105 Volvitur, etgravida (mirum) distendilur alvo Elisabeth.sanctumqiiegcruiu piavisrerapondus, Et venit effeto munus juvenile subaevo. lude aliud, sanctus Gabriel, qui aunlius idcm Zachariie fuerat, multo' majora volutans, 1 10 Ad (b) Mariani molitur iler, qua! sponsa marito, Sed mage lecta Deo, inundi paritnra salutem, Virgo illibatum servabal casla pudorem : Cui postquam insignis crelesti forraa decore Consiiiit ante oculos, vultus demissa pudicos, 115 Tioxit suffuso rutilantcs sanguine roalas. llle ail : O loto quem solis circulus ambit, Quxque fucre prins, qua; sunt quas deinde sc • [quenWir Virginibus cunctis lelicior orbe puella, Magno leota Deo, maier dicaris ut ejus , 120 Cujus et ille pater! felix age concipe pondus, Impollula viro, coituque iiiimunis ab onini, Verbo fcla Dei : corpus tua viscera prseslent Illi, qui coeium, terras, inare, sidera feeit : Qui semper fuit, el nunc est et tempore in omni 125 Sempererit : mundiDominus, lucisquc creator, Et lux ipse poli per tc nionalia membra Induet; atque oculos hominum , costusque subi- [bit. Impcrturbatos tantarnm in prxmia laudura Tolle animos, dabil ilie tibi viresqne, fidemque, 150 Qui voluit (nam cuncta regit, nutaqufl gubernal) Filiuscssc tuus, Doinini cum Filius esset. Dixerat, ct visus pariler terrasquereliquit, Assuelumque sibi faeili petit anhera nisu. Inipleptur pracepta Dei, creditqae puella 1 55 Prolinus, atque auget meritum viiamque priorem [) * Vide not. 22». •> Id est ; prope. Vide carm. 9, v. 52. ' Vide epist. 22, num. 2. (a) Siceditio Lugdunensis. Ed.TXosv., Flmnmatunt. (b) lta in voce Mariam secundam svilabam.corripit Prudeniius Psycltomacb. v. 88 «epe Paulinus. Vide carm. 22, v. 155. u& POEMA VI. E Prompta fides : tacilis elementa lateatia causis Divinum infurmant corpus, sacrandaque crescit 339*340 Sarcina : cnelestem Dominum pia [coofovet alvus. Interea gravidam soboles , quaraquam edita [necdum, 1*0 Instigat Hariam sanctam, ut progressa revisat Elisabelh, longo qusc jam venerabiiis sevo, Dilectum Domino puerum parilura gerebat. Auscultai nato geniirix, vis tanta " lidei, Et quo jussa venit : moyii niaterna Johannes 1*5 Viscera, et implevit divino pectora sensu. Jam vates, necdiim genitus, conclusus in alvo, Jamque propheta prius gesla et ventura videbat. Illa ubi coiiceplo fulgenleiu lumine longe Conspexit Mariam, celeri procul incita gressu 150 Obvia pi ogreditur , venerataque brachia ten- [dens, Salve. o mater, ait, Domini, salve pia virgo, Imrounis thalami, coitusque iguara virilis, Sed paritura Deum : tanii fuit esse pudicam, Intaciae ut ferres titulos, et prxmia nupta.'. 155 Cur mifai non meritae, nc-c tanto munere dignaj Oflicii deferlur honos ? cur gloria cceli, In nostros delata Lares et viiia lecia, Obscuris tantum lunien peneiralibtis inferl? Sed mitis placidusque suis cuitoribus adsit, 160 Praestet («) et hunc genilns *> , quem prwslitit [ante favorem. Dixit, et amplexus ijinis circumdata junxit, Jaroque Deum venerala, pio dedit oscula ventri. G 210 Dic age nunc, Judyea nocens, el sanguineregis Commaculala tui, verbis si nulla priorum 1G5 Est adbibenda lides, sacros si failere vates Credilis, et Moseu ipsuui, si fallere David impia pervers;e pulaj inclemcntia genlis, Credite « non genitis : maierna ciausus in aivo QuiJ yiUeat, sancto malris docet ore Johannes. 170 Quis precor hunc docuit , quem casto viscere [virgo Contineat, quantus maneat nova secula partus? Sed sanciis abstrusa patent , nec visa profanis. Verum egressa modum ialos petit orbila [campos, Alque obliia mei procurrere longius audel. 175 Spero, erit ut possim (irmalo robore quondam D Hoc quoque perspatium fores agitare quadrigas. Nunc [b) coeptum repetamus iter : morlalia dicat Pagina raortalis : Dominum divina loquantur. Jamquc adeo exacto, quantum natura jubebat, 180 Tempore, matura puer inclylus editur alvo, Et promissa Dci magna non credita poena Implet certa fides, et natus coniprobat infans. Conveniunt coniingentes de more propinqiu, L't puer veterum de nomine ducla parentum " Vide not. 334. h Vide not. 222, t; Vide carm. 5, v. 17. 11 W est. lex Decalogi sculpta in tabulis 2 lapirieis. *roest. induraret. Simplex pro coinposito apud Vide carm. 8, r. 12. ei ep. 33, n. 53. m Pauli A 185 Aptent cpllatis qoxsiia vocabula causis : Sed negat arbilrinm cognatis esse relictum, Ccelestis jussi per natum conscia mater. Ergo placet dudum prxclusa voce silentem Consuluisse patrem, promendi sola facultas 190 (ndicii, quod lingua nequit, si littera signat. Consulitur, sumit labulas, scribitque Johannem. Mirantur cuncti, nullumque habuisse priorum Prsescriptum noroen recolunt de stirpe paren- [tum. Quantum sera fides valuit ! quia dextra notavit i93 341-342 Quou roeas credidcrat, peccati pa> [na reroissa est. Solvimtur vineix laxata repagula lingux. Respondet jam voce senex , proditque propin- [quis, Tecta diu mandala Dei, spondetque futura, Duin transacta probat. Talem lore quis dubi- [laret, 200 Quem Domini jussis, natuix lege remissa, Insolito exortu nasci potuisse videret? Exemplum cunctis celebrandum incredulitatis Ante oculos cunclis posuit, vel pcena parentis, Vel venia : atque animis instat simul hinc roe- I tus, hinc spes. 203 Labitur inlerea cuuarum tempus : in ipsis Exslat divini species manifesta vigoris. Blanditi;e, risusque silent, incerlaque cessant Mnrmura : serietas lascivi prx-via sensus, Jam tenera informat ventuns moribus ora. inde ubi prima puer stabili vestigia nisu Fixeral, et cerlani signarent Verba Ioqueiam : Mos erat aut sancti dicta auscultare parentis, Aut anliquorum prxclara ediscere facta, Vel quas ipse Deus leges interprete Mose 215 Condideral, sacriquas seryat d pagiuasaxi, Hxc, et qu:e teneram firmarent celera raenlem, Tractabatrecolens : neque euim ignorasse priora Credendus, dederal Dominus cui nosse fulura. At postqiiam robur membris aecessit ab xvo : (Nara mens plena Deo tardos prxvenerat an- fnos:) Illa sibi jam tum slatui! discei>da, docere Qiix nequeunt homines : simul effugienda cibo- [rum, Et polus, sanclae contagia noxia vitae. Tefia igitur sancti, quamquam immaculata, pa- [renlis 2-25 Deserit, ac turbas hominum, coelusque no- [centes Effugit, ac solas loea tendit ad invia terras. In queis se tantur» mens impolluta videret, Liberaque a curis sacra ad praecepta vacaret. Vestis erat curvi setis consert» eameli, 230 Contra Juxnriem ruolies * dnraret ut artus, (<;) Sic emendavimus cum Cronovio. An!e erai Punsiitil himc. Yide nnt. 222. (b) Edit. Lugri. et Rosv., Huc. Cui non snccurrat atiendenti, Nunc captum? Pr.-ecedentia »atis inge- runt. J. F. Groj>-Ovius in Ohseivai. Ecciesiast., r. 10. 220 ttf S. TAUUNI NOLAM EPISCOPI POEMATA. Areerelque graves compuncto corpore som- A Sustinet erranti loiies ignoscere nalo ? 448 [nos. Hunc viiis rigidos ad lunibos zona ligahat, Prrebebant vicluin facilem silveslria mci!a, Pomaque, et incultis enatjc cautibus herbx, 235 Arcntemque sitim dectirrens unda levabat. Quis locus hic viiiis? adilum quem prava cu- [pido Pnvenit b.-cc inter sacra et penetraiia nientis? Quo peeect, qui ni! cupiai? quo lcndal iniqui Tn lalebras sensus, quisquis non indiget ullo? 240 Sic primi vixerc homines, mundoque recenti Hos autor dederat ventura in secula mores; inseruit donec sese malesuada voluptas, Ac secum luxus, ei amorein invexit habendi. Hinc odia, hinc lites, hinc fraus, hinc livor, ct B [irae, S45 Gaedes, arma, cruor, conflirtus, prrclia, mortes : Hinc oflensa Dei, quam tartara saiva piabuot. Verum ego cur nimium communes arguo cul- [pas; Immemor ipse niei, quem non * commissa gra- [vare, Sed veniain sperare decet? («) mirabimur immo 450 Rectius invictum, nuliique imitabile prisci Exempium secli, transgressnm huinana luborc, Semideumquevirum, quilabe inununis abomni, Cum sua tam spevis cruciarit corpora poenis, Praescripsit quid nos vel post peccaia deceret : 255 343*344 At poslqitam invictam lirmans pcr i talia nienlem, C Exegit largum lempus, statuitque reperla Qua: Juerant quoerenda , sibi vox edita cnclo [est : Jam saiis unpcnsum spatii, dilecle propheta, Quo libi prodesses : lenipii- libi qu;e dala seulis, !iGl) Dt prosinl aliis, et qu:e jam perdila, servenl. Perge igitur sanctas puri Jordanis ad undas. Ilic quicumqiie hominum vituc h commissa prioris Pcenitct, el tandem scusu meliora volutat, Abluc confessuni : quisquis tibi menlc lideli 2G5 Crediuerit delere niu commissa lavacro, Ille renatuserit, talis modo vita sequatur, Qua: probct abluios viiam damnasse priorem. Paruit auditis faniulanti menie Johannes, Protinus et ripas jussi descondit ad amnis. I 270 Pracdicat hic praeeepia Dei sermone verendo, Infundiique novam credentum m corda salulem, DUuit infusis crcdenlum crimina lymphis, Ahsoivitquc metus homimim , poenasque remii- (tit, Alque ignem restinguit aquis : oblivia suatiet £75 Errorum, prtestatque nova; nova corpora vii.r. 0 Pater, o hoininuiis rerumque seterne crca- [lor, Qnot gradibus parcit pielas tua ! quis pater un- jquain " Vide vers. 26?.. '' 1 1 esi peccaia. Vide vers. 248. » isairexi., 3 et i. tb) Das genti sensum, quo vel boua vel mala [noscaot. 280 Non satis : innectis servandse vincula legis, Proponisque malis pcenas, et praemia juslis. Hsec quoque quis sprcvil ? redeat quandoque li- [bebit, In proraptu venia est : sanctum patet ecce la- [vacrum, Quodrenovetviiam, veteresque oblitlercl actus, 283 Quodque novos homines faciat. Quid quaerimiis [uilra ? El tamen ulterior venia est : violaverit ullus Hoc quoque polluto prolapsus corpore donum. Quainquaro jarn nimius ionge processeril error, Desinat, et redeat : cum se daromveril ipse, 200 Absolvi meruit : si poenitct, irrita culpa esl, Overe,quod ais, pondus leve, quodque cohx- fret, Snavc jugum, toiies horoini cum ignoscilur uni, Et lamen erramus, finis nec criminis ullus Humano generi : sed crescit !aus tua ; uam quo 205 Major culpa rei, parcentis gloria major. Grates ergo lihi referat mens omnis, et omnis Lingua canat, quantutnque polesl huraana pro- fpago, Si placnisse neqait, lieri vel grala laborel. Pandiiur immensum, si demus vela, profundura 300 In laudes, Pater aliue, luas : sed conscia tanli Mens oneris trepidat, propriasque haud inscia [vires Consulit, et dignis potius dicenda relinquit. Reddamur eoeplis : opus hoc tibi, sancte Jo- [hannes, Quo renoves puras abltilo corpore inentes. 305 Nou luecprima dedit Domini se.ntentia, qua te Admonuit claram miitcns per nubila vocem : Sectila mnlta prius sancli Deus ore locutus I-ake c vaiis, veteris qui maximus sevi : Mitlam, ait, antc luos oculos , o nate, uiini- [strum, 510 Qui sentosaruin purgans concreta viarum Gressibus ille tuis, celsos subsidere montes, Idem depressas faciet consitrgere vailes : Diriget hic quoc prava, et lcniet aspera, dura • Molliel, et tolum coget planescere mundum. 5*5 345~346 Tune, prccor, donum summi Pa- firis, aime Jbhannes, Cum Cfaristo promisse venis, leque impolat ille Quimisit naluui? tune, o prcedicte prophetis,. Nominis angelici tu participatus lionore ? Pcr te prima Dci sese clementia proferi : 32ii Prima tibi dandx vcnia: perniissa potestas: Te cuim lmilta Dovse peterent miracula plebis, De leChrislus ::ii : Concessum est viserc lalem, Qualem nulla pritis viderunt secla prophctam. Dico ego, qui soius quse gesia gereiiiiaque novi, fn) Sic cdit, Lngri. Edii. Rosv., mirubitur. Vide V. 254 et v. 283. (tilta editio I.ugdun. £d. Rosv., Pa, minusbene. W9 POEMA vin. 450 5£5 [nter mortates dederil quos femina partus, Quosque dabitsollemni hominum de ir.ore c.rca- ftos, Nullus erit possilqui se praeferre Johanni. Hoec de te ille refert, qui quaeiibet intinia cordis Humani, et cunclos seclorum ex ordine tractus 350 Pervidet, ut quac sunt oculis subjecta videmus. POEMA VII *. PABAPHRASIS 1'S.tLMI I. Peutinw, tunc Tneoiogicoritm arcanovum mdis, pulaluit C.hrislianosomnes, quamvis maios, modx> incolumem scrvasseni fidem, salutem uuuiudum conseaituros. Beatus ille, qui procul vitam suam Ab impioruui segregarit cwtibus, Et in via pecrantium r.on lnanserit, Nec in caihedra pesliienti sederit : 5 Sed corde toto fixus in legem Dei Proecepia vitse noete volvit et die, Mentenique castis instilulis excolit. Erit ille ut arbor quoe propinqua flumini, Humore rip;e nutriente pascitur, 10 Suoque fructum plena reddel tempore, Et, fronde numquarn delluente, pervirens Slabil perenni vividum liguum coma. Non hrec iniquos yrosequetur gloria, Sed utfaviliam pulveris venlus rapit, 15 Sic ira iniquos vcrret a vulta Dei. Idcirco tali dividentur ordiiic Hominum per oibeni dissipaiorum greges, .lk judicandi non resurgant impii, Qui denegarunl debitum cullum Deo, < 20 Sed puniendi : nam suum erimen videns, Non indigebit quaestione dclegi, Quooiam imniraemern ' praefcrent nioriis no- [lam, Signum salutis non gerer.tes fronlibus. Peccator aulera, non et iiiiniiis tamen, 25 Qurc magna luiba est, nou resurget gioriae, Verum resurgct deputanda examini. Nec enim sedere cum piis judex pclest. Causas suorum redditurus acluum, Varieque gestls atit probandus, aut reus. 50 Slnc iege passim legis ignari cadent, \a lege lapsus, lege jiidicabitur. Opus per oDine currel * ignis arbiler, Quod u«i cremarit llanjma, sed probaverit, E Illud perrenni praeniio pcnsabitur. 35 Qui coucrenianda gesseril, damoum feret, Sed ipse salvus evolabil ignibus. Taraen subusti corporis signis miser 347348 Vitam lenebit '-, non teuebit glo- [riam : ' Alias G; quod autcm 7 crat, nunc 8. Scriptum (irca aiiniiiii 3W. "\lias 7 : quod autem 8 erat, nunc !). Forleeirca idem'tempus. « Vide ep. -28, n. 2, ct ep. ad Marcellam in append. i, h. 7. '• Id est eflundalnr. Vidc carm. 0, v. 250. O) Manuscriptus codex Regius cuoi e.lttts Bad., Quia earne victus, mente non versus lamen, 40 Etsi negarit debitam legi iidem, Per multa saepe devolutus crimina : Tamen fidei nomen a-terimm gerens, Numquam saiutis exsulabit finibus. idcirco cuncti nunc in isto seculo, 45 Dum currit aelas, et dies aevi patet, Recias agamus semitas firmo pede, Nec deferamur iubrico laiai viae , Praeslat per arctum 3 diinicanles tramitem Laboriosis introire nisibus. 50 Vias bonorum helus agnoscit Deus, Atiuipiorum pronum iter delebilur. POEMA VIII ". j, PARAPHRASIS PSAL5II II. Cur gentes nemuere, et inania cur meditati Sunt populi? adstiterunl proeeres cum reglbus [acli Adversum Dominum et Christum , vesana (a) fe- [rentes. Vincula runipamus, juga disculiamus eorum : 5 Qui nianel oeterno totis moderamine ccelis, Irridebiteos, justaqueloquetur in ira, Terribilique minas verbo turbabit iniquos. Ast cgo Rex ab eo parili ditione creaius, Prccceptum Domini super almum prccdico Sion '. 10 Ipse adme Domisus, Meus, inquit, filius es tu, Teque hodie genui (b). Pele : sis mihi genlibus [heres, j> Et lua >• fundalur totis possessio lerris. Ferrea virga libi esl, valido quia jnre tumentcs Orbe regis toto populos : ceu vasa (c) recocto 15 Ficta luto frangens corda, ut meliora refonnes. El nunc ecce omnes slratis advertite, reges Mcntibus, et quicumque hominum famulanlia [corda Judicio regitis, rerumque tenelis habenas : Deservite Deo trepidi, mixioque (ideles 20 Exsullate nietu : liat discordia concors, Dissimiles sociaus aileclus peclore in uno ; Ne timor affligal inentes, vel gaudia solvajit, Sicarea.nt Iselo, pavidi fcimidine lethi. Diseite juslitiara, rectosque capessile mores, 25 Ei. jusio liepidate Deo, gaudeie benigno, * Nequamio ineritum Deus irascalur in orbei.n, Vosque via justajuste pereatis abacti. Ainodo jam resilire via properetis iniqua, Ecce brevi, cum magiia potenlis inarseril ira, 50 Venlilet ut toiuin divino examine mundum, Segreget et paleas igni, frumenia saluti : Tunc omnes, quibus est ineo spes lid.i, beati. ,;rin. et Poeiiu., fremeutes : quod placeret, nisi jain dictum csset genles (remuerc. (b) Ex. ms. codicc Regio et edilis Bad., Grav. et Scliot. emendavimus Veie , juxta textun: Scriptm;e. EJ. itosv., peio. (c) Sic ius. codex Regius cum ediiis Grin. el Poehn. Edil. Rosv., recocia. ♦81 S. PAUL5NI NOLANI POEMA IX ". PARAPHRASiS PS.U.MI tXXXVI. 349-350 Sedimus ignotos * dine BabySonis ad [amncs Capiivi, Judaea manus, miserabile fientes. Cum pairium memori traheremus pectore Sion, Et merituni justa suspiraremus ab ira 5 Exsilium : lentis qua consita ripa salictis, Huspitibus populis umbras prabebat arnicas. IHic Assyrise mediis in mtenibus urbis, Obliti laHas per mssta silentia voces, De salicum ramis suspendimus organa nostra. 10 Namque dabat nobis durum gravis ira do- [lorem, Quod solita in sancto depromi canlica templo Hajc ad delicias sibi nos canlare jubebat lmpius ille, domo qui nos abduxerat, hostis. Ergone diviuas laudes et carmina castis 15 Apta choris, inter sacra barbara, foedaque [busta, Inter elaccensas funeslis ignibus aras, Hen ! inale de nostro helis moerore, canemus? Deqae pio ritu luxum faciemus iniquum, Mystica ad hoslilem modulantes cantica ludum? 50 Q110 miseri nunc ore sacros cantabimus hymnos? Quove loco Babyion poscit sibi cantica Sion? Sed Domini carmen telliis aliena mcreri Non •> capit, indignas sacra vox averlitur aures. Si tamen ut captisdominus violenlior inslas, 25 El, si tantus amor, Sion pia noscere vobis Cantica, si pergis rae cogeie non lua fari, Et divina libi quxnain sint cantica Sion, Accipc quid captx Deus ultor spondeat urbi. Ne longuro spcres isto gaudere iriumpho 30 Impie ; quo sacruro prodi tibi pnecipis hymnum : Ecce quis est hymnus Domini, qux cantica [Sion : Si fuero oblilus meamrenia, te mea cura, Orbs Hierusalem, tiat mea non memor unquam Dextra mei, mea lingua meis et adnaweat aretis 55 Faueibus, xterno nisi le compiectar amore : Et nisi principio promissi in secula regni, Lxtilieeqoe mec primo reminiscar in amio, Te cunctis Hierusalem pr.eponere lerris. Esto memor tura prolis Edom, ut versa vice 110- [strum 40 Aspicial eonfusa diem, quo plebs tua claram Mosnibus xternis « Hierusalem babitabil, Cui nuncgens obiitatui, crudele minalur Excidium, dicens : Invisam funditus iubem Biruite et vacuale manu, vesligia donec 45 Nuila relinquantur, muris ad inane redaclis. Infelix misene Babylonis filia , felix Qui libi pro nobis in nos tua gesta rcpendct. Alias,8 :quodaulem 9 erat.nunclO. Forle circa an. 590. •• Scripta videtur anuo j90. *" Scripta anno 591. "" Scripla videlur anno 595. « Prudentius in Dipiyco, n. 25. EP1SCOPI POEHATA. 46i A Nec minus ille beatus erit, qui parva leneblt Etsimul elidet l solidx Itift J pignora petrx-. 50 Si cupis exstincta Babylonis siirpe beari, ln te ipso prirois gliscentia crimina flammis Frange fide, jam propter « adest pctra Christus; [in ipso Vipeream soholcm validis elide lacertis. Nam Babylon nomen Confusio : iilia cujus 55 Est caro, peccaiis mater : quae tiirba saluti Noxia, corporeis ducil mala semina fibris. 351-352 '!'*c viucenda libi, si vls evincere [inortem : Namque luis lales inclusos ossibus hostcs, Si permitiantur crescendo assumere vires, 60 Difucili vinces luctamine : pncripe ' parvos, B Dum rudis ex utero cordis per peclora capta Beptal adhuc teneris vitiorum infantia membris: Qu;e nisi prxcaveas, aucta virtute necabit 05 Concordem viiiis animam terrena propago. N« parcas igitur talem mactare calervara. Non tibi crimen erit, nocituram perdeie gentem, Lllricemque inalo pcrfunderc sanguine pelram : Gaudel enirn juslus , si concidat impia proies : 70 Nam raagis alque niagis pius ista cxde piatur, Si perimat peccata suis dominantia membris, Et fracta iu Christo vitiorum ' plebe triumphet EPISTOLA XXIII - AUSOMl A!> lAtLI.XLU. Paulino i» ffispania degenti scribit Ausonius, ejusque conversionem tribuit animi leiiiaii. Expostutat cum ilto ilc intermissione tillerarum , eumque cd se in- C mtal. ALSOMIS VALLINU SV.LIFM. Discutimus, Pautine ,jngum quod certafovebat Temperies: lcve qnod pdsitum el tolerabile junctis. ^Vidc hanc epistolara intcr Ausouianas sub num. 25, tomo XIX nostrac Palrologiae, col. 952.) EPISTOLA XXIV "' .1 50NH AO PALLOLM. Iterum de tilentio Pauliui queritur Ausonius, ctvio- laiw amicitiai crimen i/i ejus uxorem Tlteratiam re[wtdii. H INIIIS PAOLISO SDO SALBTEM. Proxima quas uoslrtt fuerat querimonia ckartat Credideram qvod te, Pauline, infiectae posset. (Hanc cpistolain legere est inter Ausonianas sub numero 22, lomo XIX noslrse Patrologiae, col. 951.) D EPiSTOLA XXV — AUSOMI AD PAULISl H. A'i/(i/ respondenle Paulino Ausonius terlio conqueritur evistola scripta anho 592; qiUB excidit. Quartam hanc ad eum scribil eodem argwnento. ACSOHIDS MVLINO SUO SALDTEH. Quarta tibi liatc notoi detexil epistola questus, Pauline, et blando residem sermone laccssit. (Videsis hanc epistoiam inter Ausonianas sub nu mero 24, lomO XIX uosln» Patrologias, col. 954.) *• ld est non capax est , non pctest. Vid. canu II, v. 67. t Vide not. 225. Vide not. 4-d. c Id est [reauentes agunt. ,a Edd. '_4d., Grav., Poel.rn.el Schoi. m -nargg. cuin Sacchino, Vel flimd horum qmdquid est. CUft)MS.Regiuscodex. Ha> «tt, , gratandw «fe- nfTectibus irffi. Hi 65 vcrsus in ms. Reg. eiertil. uaa. lo%mhabentpostversu,u3lorifc«Se«mo«,««. lc) Sic legendum me inonuit \ - <- _N'< Bemsms, refraganlibus codicihus i» quibus hcc If «'• (rf)lta emendavitnus ex m«. cojt.ce \o» a no e cdt Poeim.,si.ccurrentibus inss._ Lt.gd. c^ Rc«. et ,.Bius Ba.l. et Yinet., in quibus r«jir;et eUJ. Gwv., Cln e Schot. i.. margg., in qmbm IcgUur »u omnia in(usus Ckmlut a«.: fnnpora. Ar.iea lcgebalur in edilione Rosv. Qui siqier omne ^uod est, et in omni lolus ubique - Oronil us infuso rebns ajil oinn a v..iiniio, Quo memes tenet aique movei, quo letnpora nostrj. (eiManoscripluscodexVossianusinAnglia.neifiit-. H Ms Voss. cum editis Lugd. , Vinet. et Poehn. Grav. et Scbot.in margg., /Sai. Vulgau lccno magis P Tg] bU. Reg. et edd. Bad. , Poclm. ct Vinel., r*(A)Mant!Scriptus Regius codex cum editi»B»d. e« Scnot. in marg., demew Sacch., an pr *cipt untumi 457 POEMA X. Qua.que vide. spernat , qu;c non vidct ut me- [reatur, Secreta ignitus peneirans ccelestiasensus. Namque caduca patent noslris, seterna iiegantur 175 Visibus, et nunc spe sequimur quod mente yi- [denius, Spcrnentes varias rerum speclacula formas, Et male corporeos bona sollicitanlia visus. Alianien luee • sedisse ,s illis seiiicuiia visa est, Tola quibus jam lux patuit verique bonique, 18i) Venturi oeternum secli, et pr;esentis inane. At mibi non eadem eui gloiia , cur eadem sit Fama ? (ides voti s7 par est, sed amoena colenii, Nunceliam et blanda posito locupletis iu •>acta!* Littoris, unde haic jam tam festinata locorum, 185 Invidia esl ? utinani juslus me carpere livor R Incipiat, Cliristi sub nomjne probra placebunt. Non patitur lcnerum mens Numine lirma pu- |dorem, Ei lans hic eoniem.a redii milii judice Christo. Ne me jgitur, venerande parens, bis ui male [versum 130 [ncrepiles studiis, neque me vel conjuge carpas, Vel mentis vitio : non anxia Belleropliontis Mens est , nec Tanaqui! mihi , sed Lucrelia [conjux. Nec mihi nunc patrii est (ul vis) oblivio cceli, Qui summum suspecto Patrem, quem qui colit [unum, 195 Hieverememorestco_li. Crede ergo, pater, nos 458 ,\ Non lare barbarico rigui, mutatus in ipsos, 210 Inter quos (b) liabui socia feritate, colonos. Non reeipit mens pura malum , neque levibus [Iiaercnt luspersae fibris macuLse : sic Vascone sallu Quisquis agit purus sceleris vitam inter ini- [quos ,9, Nulla ab iiihumano morum coniagia ducit 215 Hospite. Sed mihi cur sit ab i !o nomine crimen, Qui diversa colo, ut colui, loca juncta superbis Urbibus, et kelis boiniiium celeberrima cultis ? Ac si Vasconicis mihi vita fuissct in oris ■ Cur non more meo potius formata, ferii.os 220 Poneret vi facta immutatione repo- Buimus, aversn, id est rcnwtis. v (d) Iia ediiionesConstantini, Poelm. el Vinet.cum PiTROL. LXI. Qua (e) Betis Oceanmn, Tiiyrrenunique augcj [Iliberus, Lataque dislantis pelagi divonia complet, Orbe suo iineni ponens in lira te mundi ? An tibi, mi domine illustris, _i scribere sit _, [mens, M) Qua regione habites, placeat reticere nitentem Burdigalam, et piceos maiis describere Boios » Cu.nque Marojalicis tua prodigis • otia ihermis, Intcr et umbrosos donas libi vivere lucos, La:ia locis, et mira colens habitacula teclis : 245 Nigrantesne ca.as et ([) texta mapalia culrao , Dignaque' pellitis habitas deserla Bigenis? Quique superba tuse »» contemnis moenia Roma» Consul, arenosos * num dedignare Vasatj.s? ms. codice Regio et edd. Schol. EJ. Hosv.. Au- gusta cui Barcinnus amucna. (e) i Prior syllaba in Da-tis perperam corripitur cum diphthongus sit; et priore longa legitur apud Lur - num Statium, Silium, ct omnes poctas. Ut iaiturlcr metn servarelur legerem : ° Qna Ba>it Oceanura, Thyrrenumcue auget Hibero. Duos amnes denotat, quorum Boctis in Oceanum Hi- nerus iii Tyrrhenum mare sese exonerant Vulmtam tamen reimuimus lectionem, quam Paulini esse ar- biiramur, cum eam codicum omnium tucaiur aucto- (f) Sic mss, codices Reg. et Voss, et editi Grav Poelm et Scl.ot. in margg. Vide Nic. Heinsium in nolis ad Nasonem. Alii, tecta, cum Hosv. 1S 459 S. PATJLINI NOLAM EPISCOPI POEMATA quia Picto.iicis tibi ieriile rus viret arvis, A 460 « Itauranum («) Ausonias (b) huc devexisse (c) fcurules Conquerar; el trabeam veieri sordescere (d) [paniio ? Qiix tamen augusla Latiaris in nrbe Quirini Caesareas inter parili titulo palmatas Fulget in attrito loogum 33 vencrabilis auro, 253 Fiorentem retinens meriti vivacis honorem. Atit cuin Lucani retineris culmine fundi, .Emula Romuleis babiians fastigia tectis, Materiam praebente loco, qui proxima signat, In Condalino diccris degcre vico ? 2G0 Multa jocis pateant ; liceatquoque ludere fictis. Sed iingua mulcente gravem intcrlidere denlem, Ludereblandiliisurentilms, et male dulces Fermentare jocos saiirae mordacis acelo, Sxpe poetarum, numquam decet esse parentum. 265 Namque 373-374 udes pietasque petunt, ut [quod mala nectens, lusinual castis fama auiibus, hoc bona (e) voli. Mens palris alligi, fixuinque lucrescere cordi Non sinat, ut vulgus (() scaevo rumore mali- [gnum. Ante habitos mores , non semper , flectere , [( ri- piores antiquos ponilur pro ceutone, sive pro veste lacera e cenlonibus consuta. Sic apud Pelronium. Barbara eoniemlim praelia pannus habel. Et, . .. . Soia pruiiiosis liorrel facuudia paunis. Uinc nannucea Baucis apud Satyricum. Pannus et purpura nonnumquam inter se opponuutur, unde ada- giuiii, pannum purpurie insuere. Ua el bic trabea et panmwsunt opposita. Paulinus carm. 21 ad Cythe- Nil moror, relerno mea dum sententia Regi Sil sapiens. Rreve (l) quidquid horao est, ut [corporis xgn , Temporis occidui , et sine Christo pulvis et [umbra : 290 Quod probal aut damnal, lanti est, quanti arbi- [ter ipse. Ip5e obit, alque illi suus est comitahilis error, Cuinque suo moriens sentenlia judice transit. At nisi, dum tempus pnesens datur, anxia [nobis Cura sit ad Doraini prxceplum vivere Christi, 295 Sera erit exutis homini querimonia membris, Dum levia humanae metuit convicia linguae, Non tirauisse graves divini judicis iras, B Quem Patris «terni solio dextraque sedenlem Omnibus impositum Regem, et labentibus annis 300 Venturum, ut cunctas aequato examine gentes Judicet, el variis referat sua pracmia gestis, Credoequidem et (m) meluens sludio properanle [laboro ; Si qua datur, ne morte prius quam criraine [solvar. Hujus in adventnm trepidismihi credula fibris 305 Corda tremunt, gestilque anima, id jam "cauia [futuri , Pracmetuens ne vincta oegris pro corpore curis, Ponderibusque gravis rerum, si forte rccluso Increpitet tuba vasta polo, non possil" in auras Regis ad occursum levibus se tollere pennis, G 510 Inter honora volans sanctorum milba ccelo, Qui per inane leves, nequc mundi compede [vinctos Ardua in astra pedes facili molirnine tollent, Et leneris veeti per sidera nubibus ibunt, Coelesiem ut medio venerentur in aere Regem, 515 Claraque adoralo conjungant agmiua Christo. Hic metus est, lahor isle, dies ne me ultimus [atris Sopitum tenebris sterili dcprendat in aclu, 375-376 Tempora sub vacuis ducenlem per. [dita curis. Nam quid agam? lentis si dum conniveo voiis, 520 Chrislus ab aetheria mihi proditus arce coruscet, D Et subitis Domini coolo venientis apcrto rium, v. 477; Cocuhi inunnm purpura; ct panni gre- gnn; et epist. 29, num. 12, Yidimus purpuream su- peliectiiem pannis veteribut servientem. (e) Edd. Poelm. et Rosv., nofi. Heinsius : leg. f. voli.... patrii. (/') Ila ms. Voss. Alii coiid..s Mens pielate potens. summi mens accola coeli, Nec minus in tolis experta potenlia lerris, Qui Dominum (h) Christum constanti voce pro- [ fessus , 5 Coiit-enincudo truces meruisti evadere posnas, Id) Edd. 5, meriio. (e) Ms. codex Regius et tres editi in margg., pica. Vide not. 252. (() Edd. Lugd., Schot. et Vinet., longum. Poelm., lonqo. Sacchinus : forte, Nec ere longe, uarn orbe praecefsil ; vcl iSec orbe lonqe, nec remoium limine. («) Hi ires primi versus, quos exhibeteditio Rosv., dcsiderantur inms. codice Germanensi uotato num. 540. Seeimdur. el tcrlius d• liminibus sterni, jam mente refectos, 40 Gratantcs jam voce sua : concurrit liianium Turba tremens hominum; mixtse inter gaudia [cunctis Prosiiiunt lacrymce : prsesens Deus omnibus [illic D Creditur : immensi Felix est gloria Christi. Alma dies magnis celebratur ceclihus, | (d) oiimes +5 Vota dicanl sacris = rata poslibus; omnia gau- Menl 4fi6 Terrarum et ccsli,] riderc videtur aperlis /Elhra polis : vernum spirare silenlibus aurfr. Flatibus, et laelnm plaga cingere lactea coelum, Nec modus est populis coeuntibusagmine denso, 50 Necrequies, pronerant in iucem a nocle, dicm- fque Exspeclarc piget , votis avidis mora noctis Ilumpitur, et noctem flammis funalia vincunt, Stipatam multis unam juval urbibus tirhem Cernere, totnue uno compulsa examina Voto. 55 Lucani coeunt populi, coit Appula pubes, Et Calabri, et cuncli quos adhiit d assltis uler- Ir(l"e. Qm Iseva et dexlra Latium circumsonat unda : Et qua bis lernas ' Campania hieta per urbes Ceu propriis gandet festis, quos moenibus am, lia 60 Dives babel Capua, et quos pulcra Neapolis, aul [quos Gaurus alit, fceta exercenl qui Massica, quique Ufenlem Sarnumque bihunt, qui sicca Tanagri, Quique colunt rigui felicia culta Galesi, Quos Alina potens, quos matcr Arieia mittit. 65 Ipsaque eoelestum sacris procerum (e) moni- [mentis Roma Petro Pauloque potens, rarescere gaudel llujus honore (f) diei, porlxque ex ore Capense Millia profundens ad amicoe meenia Nofcc, Dir.iiltit duodena decem per miilia denso 70 Agmine : conferlis longe latet Appia iurbis. Nec niinus, ex alia populis regione profectis, Aspera monlosae carpuntur strata Lalinae, Quos Praneste altuni, quos feiiile pascit Aqui- [uurn : Quosque suburbanis vetus Ardea mittit ab oris, 75 Quique urbem liqucre Cales, geminumque Tea- [num, Quam gravis Auruncus, vel quam colit Appulus [aspcr : Huc et olivifero concurril turba Venafro, Oppida Samnites duri moutana relinquunt. Vic.it iter durura piotas, amor ornnia Christi 80 Vnicit, et aima ftdes : aniniisque locisque rigen- [les Suadet acerba pati , simr.! aspera e ponere [corda. Una dies cunctos vocat, una et Nola receptat, Totaqueplena suis, spsiiosaque limina cunctis; 383'386.^r0> Ducil odorifero pia eonditns ossa sepulcro. Aurea nunc niveis ornanlur limina a velis, Clara coronantur densis allaria lychnis. 100 Lumina ceratis adojenlur odora b papyris, Nocle dieque micant, sic nox splendore diei Fulget : et ipsa dies cadeai illusliis honore, Plus (f) micat innunieris lucem geminata lucer- [nis. Nos quoque felices, quibus istuin cernere coram 105 Et celebrare dieiti dainr , et spectare patroni Prjemia, prastaniique suis tamgrandia Christo Gralari, et hetos inler gaudere tumultus. Ferte Deo, pueri, laudem, pia solvite vota, Ei c pariter castis date carmina fesla cboreis, 110 Spargite d fiore solum, pr;etexite limina serlis : £ Purpureura ver spirel hiems. sit floreus annus Aite diem, sanclo ccdat natura diei. Martyris ad tutnulum debes et terra coronas. Asl illum supeii sacra gloria lumir.is ambil, !15 Florentem geniina belli pacisque corona. Hunc, precof, atterna nobiscum pace serenuni Posce ilioui, hoc iieruni Iiceal gaudere reverso, Aiinuaque hic et vota tuis et carmina feslis Reddere placaii iranquillo numme Chrisli. 120 llic anior, hic labor est nobis; hiec. vota tuorum Suscipe , commendaque Deo , ut cura sedula [cura Servititim noslrum longo libi pemlerit ;evo, Tuiic demum (d) piacidos pietatc laboris alum- [nos ] Absolvas ('<•) miitente manu; posilasquc tuorum 125 Anie luos vultus animas veclare palerno ilias 19 : quod autem iS erat, nune 52. Scriplum anno 39i, die i * Januar. > Vid. not. 254. t Vid. not.255 ct236. __ « id esl sittml. Vid. carm. !■-. v. ^< >>■ * Vide not. 257. « Id est justiiiai. . '«"> Hi Ires versus desideranlnr m ms. eouice uer- raaVbi.si.Ii.paucisquibusdamyocibusimnu.tat.soam reperiuntur in Natalitio carmmeib. Fehcis, v. i», ' (fc) Mamtscriplus Germ. codex cum edilis <;■ iv. el :'ch<>t., Nunr-. («) Ms. Gerni.^»» 468 Ne renuas gremio Domini fulgenlis ad ora : Queiubonitatepium, seci majestate tremendum, Exora, ut precibus (f) pienis merilisque redonel Debita nostra tuis, cum tu quoque magna pio- [rum 150 Porlio, rcgnantem Felix comilaberis Agnum : Posce ovium grege nos slalui , ul sententia [summi Judicis hoc quoque nos ilerum tibi munere do- [net, Ne male gratalis Iscvos adjudicet hoedis, Sed potius (g) dexlra posilos iu parle, (k) saluiis 135 Munifico pecori, laudalisque 3 actgregct agnis. POEMA XV *. DE S. FELICE SATAUTIIM CARME.N IV. Felieii genus el originem describit, el sancla ejus viuuiu in Ecctesia. 387 '338 Annua vota mihi remeant, simul [annua Ungux Debita, natalis tuus, o clarissime Chrislo Felix, nalali proprio mihi carior ; in quo Quainlibet innuuieris sint gauclia publica lurbis. 5 Est aliquid speciaie tuis, quod nos libi Cbristus Esse dedit, vile^ caro largitus amicc. Non quia tu dignus famulis tam vilibus esses, /Elernis dignate Deo ■ coines ire triumphis ; Sed quia nos inopes (i) justi « in.lignosque sa- [luiis 10 Sic voltiit ditare Pater bonus, ut inale dites Criminibus versa in melius vice diviliarum, Pro cunctis opibus cunctisque affectibus, et pro Nohilibus lilulis et honoribus oinnia vanis, Felieem capereraus 0') °Pes . patriamque - Jo~ [mumque. 15 Tupater. ct palria, et domus, et substantia fnobis, in gremium translala luura cunabuia nostra, Et luus est nobis nido sinus, hoc beue foti Crescimus, inque aiiam mutantes corpora for- [niaui, Terrena exuimur stiipe , et subeuntibus alis 20 Vertiraur in volucres divini semine verbi. Te relevante jugum GhrL-ti leve noscimus, in tc Blandus ei indigiris, et dulcis Christus araaris. Ista dies ergo et nohis soUemnis habcnda, Qiue tibi natalis: quia le mala nosira abolente 25 Occidirous mundo, nuscamu!- ut in bona CUristo. Surge igilur cilhara, et totis inlendere libr.-., !d) Manuscriplus codex Germ., plaeitot. \e) Sic emendaviraus ex ms. Gcrmanensi codice ct cditis quinque. Edit. Rosv., Absolvat. tf) M*. Gerrn., lenis. . (i) Ms. O-rin. cum edilis qumque, dextrat. Vitiau Rosv. edilionis interpunclio, in parle salutis, «*»«- Sco pecori. (h) Ms. codes Germanensis, piontm.-, ih Ms. codex Germ. , . 350, Felieis ap< 469 POEMA XV. Excita vis anim.ie tacito mea viscera canlu, A Non lacita cordis testudinc, dentibus ictis, Pulset amor lingux , plectro (a) lyra personet foris. 30 Non ego Castalidas valum phanlasmala Mu- fsas, Nec surduin Aonia Phcebum de rupe ciebo, Carrainis iucentor Chrislus rnihi : munere [Christi Audeo pcceator (b) sanclum et ccelestia fari. Nec libi diflicile, Omnipotens, rnea solvere doctis 55 Ora modis, qui muta loqui, fluere arida, solvi Dura jubes. Tu namque asiiiam reboare loqueu- [do «, Perfeclamque tibi laclentes b * eondere laudem Fecisti, et solidam 3 solvisli in Uumiua rtipem, B Et terrain sine aqua subitis manere fluentis 40 Jussisli, deserta rigans in spem populorum, In quorum arenles animas pia gratia fluxit, Quos Christus vivo manans petra fonie refecit. Unde ego pars hominum minima, isto munere f/retus , Roris, Cbrisle, tui vivos precor aridus haustus. 45 Di verbum de fonte tuo ; tua non queo fari Te siue ; namque tui laus martyris , et lua laus [est, Qui facis Oronipolens homines divina valere, Forliaque infirmis superans , de earue irium- [phas, 369-390 Aerios (c) proceres vincens in cor- fpore nostro. C 50 Quare ades, ut duce te repelens 'ab origine fpergam Feiicem narrare luum, cni nobiie ductum £x Orienle geuus : nec enim magis allera lellus Feiicis patiiain decuit, quam qu;e patriarchas, Qu;cque pios tuierat , Christi sacra vasa , pro- [plietas. 55 Undeet afosioiicis fundens sua (d) fluniina lin- [guis, Totum Evangelii sonus cmanavit in orbem. Debitus inde Dco Felix, genitore profecio Italiam necdum genitus, tamen iu palre ver.it : Civis ut afiectu nostris oriretur in oris; 60 Nec cuiquam natum nisi nobis se meminisset. Sic pater Abraham Domini praecepta snculus, J) Mulavit patrias e.xierno cespile terras. f (e) Deposuilque sacrum Chaaanseis semen in [arvis ; " Num. xxn, "28. b Psali!). viii, 5. c Vide not. 554. ': Id est rapuit. 470 1'nde peregrinas subeuute ' propagine terras, [ 05 Myslica Felic».m nohis iransmisit origo, Queni perfecla fides ilia radice profectum Prodidit, ut nobis esset pia vena « iidei. Felix mmc etjam posita cum carne quiescil, Spiritus in Christo vivens, operantibus altse 70 Virtulis meritis Abrahoe semine mulat Duritiam lapidum, quos suscilat in bona viue. Hac igitur genitore Syro gcneralus in nrbe, Dilectam coluil patriae sub imaginc Nolam, Sedc beans placila : mulioque relicius in auro, 75 Dives opum viguit, quamvis • non unicus iieres. Hermia cum fratre sui cognomine patris Terrenas divisit opes ; coelestia solus Oblinuil Feiix ; geminos sententia discors Divisil fratres : Hermiam mundus d abegit, 80 Feliceni Christus sibi sustulil : ille caduca Maluit, hic (() solida : praeseniibus illecokesit, Iste solum ccelo vertit, patrimonia regnis : Ille heres iautum proprii patris, isle coheres Chrisli. Sed quis tam variam miretur ab uno 85 Sanguine progeniem , veteruro inter sancta pa- [rentum Pignora qui relegat popuiorum stirpe duorum Fecundam pugnas ulcri doluisse Rebeccam? Conqueslamque Deo gravidi luctamiua ventris? Cum jam tunc fremerel sanctie intra viscera ma- flris, 90 Qusenunc intia ulenini inundi discordia srevil. Hispida iudatis (g) hirti seciantibus Esau Perlidia, addictis populo servife minori. At nobis itevem per (h) lenia pacis lacob, Qua via lucis agit, meiiore sequentibus ortu. 95 Ergo pari dispar fralrum de sanguine sanguis : Hermias, velut asper Edom terrena seculus, Squaiuil in vacua captivus imagine mnndi, Duraque Idumxi prselegit (i) rura pareniis, 391.-392 1« gladio vivetis proprio, vaineque [laboren 100 Militiaj sterilem iolerans, qui 6 Cxsaris armis SucCubuii, privatus agensad munia Chrisli. At meus :eteriii satus arma capessere Regis, In patris Israel migravit nomina Felix : Seseque a puero pia mens coolestibus edens, 105 Instituit servire Deo; nec giaiia pauper A-lfuit, et quancum sitiebat corde capaei Lucis iiians animus, tam largiler influa trasil Doha Oei. Primis c lector servivil in aonis. iude gradum cepit, cui niunus yoce iideii eVide not.' 238 (a) Ld. Rosv., coi: (b) Ms. ' Germ., sancia. (c) Uie versus desideralur in uno Germanensi co dice ms. Alter, Aerios proceres, re< te, id est dtemones bic amal loqui Paulinus; in epistola enim 24 ad Sc verum, inim. 14, hostis aerii; et in epist. 25 »d eurn dem, n. 20, principum nerii hujus. Aiias, Assijrios pro ceres. ut) Edil. Ro fulmiiw, refragant&us aliis inss. el edilis codicibus. Utraque Icclio bona. (e) Hi duo ver=us adduntur ex mss. coJicibus 2 Germ. ({) Hic Paulinus syilabam natura brevem, positio- ne longain fecit ob dnas subsequentcs consonautes, Vidi; eamdem licenliam carin. 24, v. r>08. (g) Sic mss. codices. \t cdili , hiriis sectantibns , Esau, mala inlerpunctione. Siid quid silii vult Hispi- da Perfidia? Num forle Segcndum perftdicef (h) H:\ mss. codices Germ. curn ed. Scbot.Alii, l.x iW. {/') Sic restituimus ex veteri Badiana editione. Aiias jura. 471 S. PAULINl NQLANl EPISCOPl fOE\l.\T\. 1 10 AJjurare malos, el sacris pellere ' verbis. A 150 Ccelcslis, viiam prccsenti moite fuluram 472 Quod quia perspicua meriti virtute (a) gerebat, Jure sacerdotis venerancla insignia nanctus s ; Menle loco digna meritum decoravit honorem. Sed ne sola (b) sacrum caput infula coineret [illi, 115 Exstitil et potior geminandie causa coronce. Dira profanorum rabies exorta furorum; Cmn pia sacrilego quateretur " Eclesia bello, Pnecipueque illos populo deposceret omni 9 impietas, quorum pielas insignior esset : 4*0 Tunc senior sanctis (c) Nolanam legibus urbem Maximus (d) eplacido (e) formabat episcopus ore, Presbytero Felice potens; quem menle paterna Complexus veluti natum, sedisque (f ) fovebat Hercdem; subita (g) sed tempestate fugalus, 12.) Non cedente lide, peliil deserta locorum. Tune magis atque raagis, quscsito antislite ,0, [lelix Claruit oppositus gladiis, solusque b fidei Invidia afleclus : nec spectabatur bonore; Major bonorc lides tantum qnia " causa c fidei. 450 Tunc petitur, sua eum draco lividus excital farma, Proruere id cupiens, quo surgimus,. el cadit [ipse. Ergo truces pcenas, fugiente antislite, solus, Vel prinms de plebe , qnasi de corpore vertex, Coiupetiiur Felix. Hunc omnes vinrere certaut; 435 Et quasi pracelsain obsessis in iii• Vide nol. 534. r Vide iiiid. d Vidc not. 59. • Jiihan. x, 15. 1 Licentia poetica. Vide cann. 25, v. 98.. p Vide nol. 241. ( come.liat casta juvenlae. (c) Ms. 4 Germ., Nolatn qui. (d) lia inss. codices duo Germ. et edd. Grav. et Sclnii. iii margg. Alii, et placido. (e) Sic ms. codex unns Germ. cum edd. Grin. el Poelm. Ms. altei Germ., firmabat. Alii, [ormavit. (/') Alias, vovebat. Vidc not. 210. (g) Ms. codex unus Germ., snb tempeslate. (Ii) lla mss. duo codiccs Germ. Edili, constrata. \i) Sic ms. unus Germanensis. Alii eodd , 1'rostcr- net. Vide seqq. (j) Mss. duo etediti quinque, suis. Alii, sums. (/,) Sic emendavimus ex duobus mss. codicibus C.enn. Anle erat Inlentusque.... ensis. (I) Ita emendatum ex mss. duobus Genn. et ed. Scbot. Al abi . Pertrahitur. Correctio noslra cnnflr- matur ej cpist. 29 ad Severum, num. II. (m) Sic mss. duo Germ. AJias, anfmos. B 250 473 POEMA XV Arceai Ut somiium poenalis aenmiiie lectus. Nec requie taruen est vacuus, nec iuminis cxpers 255 Confessor, cui jam sociatus in oronia Christus Conipatitur, virides gravior cui pcena coronas 190 Multiplicat; spaliante "polsim qui niente per.v [grat. t>eqne ipsura, vincto qnamvis in corporc, iiber Spiritus antevolat sunimi in penetraiia Chrisli, g.jo Prsemeditanle anima ccrlis sua pramia volis. Ergo iicata sacris Felicero passio peenis 195 Drgebat gravibus vinclis et carcere c;eco : Quantasque ex homine induerat caro subilita [pccnas, ^ Tantas a Christo recipit patientia painias. Maxirous interea « solis in montibusccger, Contentus fugisse manus feraliaque ora 200 Carnificuni, diversa, at non ieviore , ferebat Martyrium cruce, quam si ferro coiia dedissei, 395— 39SMembraquetorraentis,aulignibus; [acrior illum Cura sui gregis urit ct allicit; uritur igne Frigoris, et gelido cceli de rore rigescit, Panis inops teetique siuiul, noctemque diemque Pervigil intenla jungit prece lempus utrumque. Diunosa duni stratus " Iiumo compungitur artus Senlibiis, et mentem curis, intusqiie forisque Dimical, et ruris spinas in corpore perfert, Tristilia? patitur spinas in peetore msesto. Duris dura legcns, eruciatu mentis acerbo Merobrorum tormenta levat, sensumque doloris Corporei (a) excludit cordis *7 dolor . Atlaroen ,-. . [XS<* Matenes terrse ( licet inconcussa inaneret Vis animse, (») spernenle Gde labentia carnis), Victa hieme atque iame, duroque atlriia cubiii, Deficiente suam linquebal coipore mentem, Altius e vacuis fessi senis hausta medullis Frigora pellebant glaciato sangnine vilara . Mota Patrissummi pietas anlistite tanto, Non tulit oliscuro consumi funere cnrpus. Ouanquam et ut Eliam, (c) sic istum pascere [ posset. Esciferas volucfes jejnna per avia mittens; Posset et ut Mosen >" secreto opei ire sepulcro. Sed so!i hoc dederat Deus uni muiius amico, Arcana teilure tegit, quia jure decebal. Tanius honos illud corpus, quod comminus ore Fulserat, el sermone Dei b ut morlalia functus Jura, Deo (d) tantnm frueretur teste sepulcri. Eigu sacerdotem confessoreroque sereno Lumine respiciens, tacitis tabcccre silvis 2S0 Non lidit ulierius rnitis Paler; et quia digno Condignum comitem meritis sociare parabal, 474 205 210 215 2-20 2G0 2l!5 2^0 225 250 275 !) Felieem numero de carceris eligit omni, Cujus id apponat '» meritis opus, u.senisalmi Merabra ievet, revocelque animam, revehatque [ refcturo, Attonilisque ovibus cari solatia reddat Pastoris. Vehit ergo micans jam nocle silenti Augehis, et tota vinclorum in plebe reorum Felicem solum, pietas cai sancta reatum Fecerat, alloquilur*0 : fugit atri carceris horror. Voce siinul sacri Feliv et luce minisiri Excussus trcmit, et verbum trahit aure fideli. Ac primum, velut eludentis "' imagine somni i Accipiat mandata Dci, sltipet ansius : et se Causatur non posse sequi prohibente catena, Insuper et cktuslro simul el custode teneri Carceris obsessi. Sed vox divina morantem Increpilans, jubet excussis assurgere " vinclis. Ei subito, ut niolles manibus fiuxere catenac Sponte jugo cervix ferrato exuta " levatur, Prosiliuntque pedes laxato caudice nervi. Mira fuics'. salvis rescrato carcere clauslris, Sopito cuslode, forcs intcrrilus exit, Perque ipsos via lil, pcr quos via clauditur; ibat Angelus, et tacilae per amica silentia noctis Lux et iter Felicis erat. Koune unus in omni Cbristus aiiest sanclo? sicut viget omnibus idein 397-398 Spiriiiis in Cbristo genitis, sic ipsa f pioriim Gralia concordat. Veterem remeare receuli liistoria (e ) video speciem, qua jussus abire " fcisseno (/') sublimis in agmine discipulorum Pclrus, sponle sua vinclis labentibus.eque Carcere proccssit clauso, qua pravius illuui Angeltis, Herodi prredatn furatus, agebat, Sic meus, edncerile Deo, gcminala per atra Carceris et noctis, rcliquis obscura, sed uni Illustrata »• sibi, Felix impiine per ipsos Cnstodes, constanie premens vesligia passu. Callibus ignotis dircclus, jussa petebat. Et postquam emcnsus secretos avia saltus Bura (o/«<: Deus ad diilces sacrali marlyris usus Transtuiit, ui quondam coclas messoribus escas, Angelica per inane manu pcnderte propheta Misii jejuno rabida inicr monstra prophete; 190 Non fera nionstra, iides quia vicerat alma leones, Sanctaque frenabant avidos jejunia rictus. Sex illum totos perhibent lsex ordine menses Expertem coetus hominum vixisse sub il!a Culmiuis obscuri simul angustique latebra, 195 Nil opis human.Ti indiguum, solamine Chrisii Semper abundantem : qui tempore ferlur in illo Ssepe iilum sermone suo dignatus adisse : Saepe sua pavisse manu, cceioque dedisse . 1'ocula, non piuvialisaqure; quam nubila passira 200 Omnibiis effundunt; sed (a) quem specialiter uni Gratia Felici (b) mittebal ab xthere rorem, Nam nimiis, ut iii, tunc torrida solibus aeslas, Et puleum quoque siecarat, qui parta latenti ^ Pocula prcebuerat. Sed ne sitis ureret illum 205 Carnea, qui Christum sitiendo, ferebat et istam Corpoiis afflicti 19 pcenam, delata sereno Inque globum (c) tenuis nubes collecta, per ar- [clum lmpluvii a, dulcem sitientis in ora liquorem Infudit, quasi pressa manu ; cceloque vocaudum, 210 Veileris aHherei succo laclanle refcc.it. Quid mirum, si nunc Lerrena (d) labe sointum Chiistus alat, positum quem in corpore sanctus [alcbat 409 - 410 Spirilus; el cui panis erat, Ver- [bum Dcus ipse Ccelestum panis, quo vescitur angelus omins? 215 Tempus ut hcc abiit , pax reddita condidit [enses, Feiicemque Dcus monuit prodire latebra, Qui (e) dudum placidas mundi clamoribus aures Struxerat, humanis ducens oblivia rebus. Bt novus iii lucem jam desperantibns exii, "220 Et pauia tamquam redivivusin urbe videtur. Et muili dubilant agnoscere, et aste roganies, Verane le facies? (aiunt) tuiic ilie bcalus Redderis beu tanto nobis post lempore Felis ? Qua regione venis? cceio datus, an para.liso? 225 Kedditus in terras hahitacula nosira revisis? Ille tidem fiimat, coram se corpore adesse, Servaium vixisse Deo; dat gaudia cunctis; Laudibus et meritis populo celebratur ab Gmni. a Vide not. 167. b Sd est populus. Vide carm. 23, v. 27. « Id est uposioli Pauli. Vid. ep. 50, n, 5. d I Cor. vi, i2. Ja)S\c emendavimus ex mss. duobus colicib-is *erm.et editis qualuor. Edit. Rosv., quam, male (u) m. unus Gcrm. codex, defudit. [<-) Ita ms. unus Genn. codex, melius qnam ed'ii enuem. \he veisus desideratur in alio uis. Ger.n' iOlllCC. (d) Sic repositum ex mss. duobus Gerra. Vera 482 A Fuiictus erat, (/) longum perfiinctus episcopus [seviim 230 Maximus, el numerus "> ductu pastoris egebat. Felicis nomen tolura balabat ovile, Quem confessoris redimibat adorea Clirislo ; Queinque salutiferum spondcbaf. lingua mag» [strum. Viiaque doctrina» concors; sed ut hoc quoqu« [palmam 255 Justitia? ferret, meritum sublime quieio Corde premens, vclut indignus, non audet honore Crescere, testalurque seni mage debita Quinto; Quod prior s0 ille gradum socii meruisset ho- [noris Presbyter : h;ec septem dLiabat summa diebus. p, 240 Ergo sub hoe eliam Felix antistite vixit Presbyter, et erevit meritis, qui 81 crescere srde Noluit : ipse iliuiu ramquam minor omnia Quinlus Observabat, et os linguam Felicis habebat. lile gregem officio, Felix serroone regebat, 245 Multa aliis sauctum Christi virtulibus auxit Gratia Felicem, nec pace minora subegit Prceiia, quam validis confessor gesserat arrtiis. Corpoream trisii sub tempesiate salutem SpreveraJ, idem et opum simul ct contemtor [honorum 250 Secura sub pace fuit. Non ille lenendi Securus raeriti, sed cautior ut boua vitse Parta iueretur, postquam discrimina inortis Vicerat, el scopulos inter tranquilla timebat. q Diximus ut mortem calcarit, et ambitioneni ; 255 Nunc aliam confessoris cognoscite palmain. Vicit avaritiam : nam prsedia mulia (g) doraosque Diviliis locuples palriis 22 possederat heres; Confessor proscriptus erat, sed pace reducla, Etsua,'si vellet, deposcere jura licebal : 260 Maluit ille tamen verbum curare Magislri ', Cuncta liceiii, non cuncta juvantd : licito ulile [prceferl ; Et quasi terrense contagia ducere labis, Horruit amissos in jura reposcere Ittndos. Mulli (h) obiunuebant, prce cunclis nomine [prisco " 265 Archelais (i), lam sancta lide, quam stemmale =' jclara, Diyes opum vidua, et sanclum pieiate fideli Felieem venerans, aique i!Ii cara vicissim. 411 - 412 Haecillum juxta meriium vene- [rala colebat, Utque feruni, juncium sibimet pro jure sodali 270 Usurpans animum , crebris pia conl.a querelis lectio, qure infra confirmatur ex versu 272, terrenoe conlagia ducere labis. Ante erai mole. (e) Sla mss. duo couices Germ. et ed. Schol. Alii, Qua. Et mox iideni duo mss., i.t patria, Alias. Vt (f) Sic mss. duo Germ. F.diti, iargum. (a) Mss. duo Geim., domusque ; sic ubique iidem codices, domus pro domos. (li) Ms. i Gerra., obtendebant. (t) Mss. duo Germ. , Arehelaus; sic fortc- Paulinus diserit, ui Melanius pro Melania. D B 24 28 32 3G .„, S. PAULLM NOLANi EPISCOPi POEMATA Sjcpe faligahat, cur debita promptaque reddi A Jura recusaret, quse dispcnsare recepta , Mercedis rtagnse cum ftenore posset »■ egen.s. Plurima de propriis quoque rebus munera ssepe 275 Oblulit; ille pio contentus ad omnia sensu " Femineam placido ridebat pectore curam, Ccclestum sibimet sat conscius ipse bonorum, Quae pro terrenis sibi compensata tenebat. Unde potens, caris inslantibus hsec referebat : 280 Cogitis ut repetam terrena , perennia perdam ? Praestat, opes salvo desiut, quam vita opulento : Dives egebo Deo, nam Christum pauper habebo. Divitiis inopem (a) ditabit gratia Chrisli. Hunc retinens animum , (b) tria macri jugera [ruris, 285 Nec proprio subjure tenens, conducta colonus Ipse manu coluit, iamulo sine, pauperis horti Possessor : sed et has « de cespite dives egeno In Dominum confudil opes ; cumpaupere semper Colicctum divisit olus , cum paupere raensa 21)0 Una dies illi curam consumsit habendi. Uuica vestis eum, saepe et vix unica texit. Si geminas habuit, nudum meliore refovit. Siepe novo miseros vertit velamine pannos. Felicisque habitu pauper mutatus ab atro 295 Enituit; contra mendici iegmine Felix Sorduit, exornaos inculto corpore rcentem. Hac vivens pietatc Deo maturus, el scvi Et merili plenis clausit sua sech diebus, Mutavitque pise, non clausil, secula vitse. POEMA XVII \ AD NICETAM REDECNTEM 1N DACIAM. S Nicetam Dacorum episcopum , qui ad Natalem S. Felicii Nolw occurrerat, abeuntem mim laudi- bus prosequitur. 413 - 4l4Limne abis, et nos properans relin- [quis? Quos lamcn sola regione linquis, Semper adnexa ' sine fine tecum 4 Mente futuros ' ? Jamne discedis revocanle longe Quani colis, lerra ? sed et hic " resistis Sancte Nicela b : quoniara et profectum g Corde tenemus. I, memor nostii , remaneque vadens Spiritu prscsens, animis vicissim Insitus noslris, trahe, ferque tecum 12' Qnos geris in te. 0 nimis lerra 3 et populi beali! Quos rnodo a nobis remeans adibis; Quos tuo accedens pedc visitabit i q Christus et ore. Ibis Arcloos procul usque Daco? , Ibis Epiro gemina videndus, {84 Et per jEgeos penclrabis cestus 20 Thessalonicen. Appulis sed nunc via prima lerris Te vehet, longo spaliosa plano, Qua Canusino medicaia flagrant Vellera fuco. Ast ubi paulum via profcrelur, Det, precor, mites tibi Chrislus sesius , Et levis spiret sine nube siccis Aura Calabris. Sicut anliqui ' manibus prophetse Per sacramentum crucis , unda misso Dulcuit ligno c , posmtqne d trisles Merra (c) liquores; Sic tibi ccelum modo temperetur, Et (d) levi sudo lenuatus aer, Flalibus puris placide saluhres Spiret in auras. Qui solel flatu gravis e palustri, Anguium tetros referens odores , Solvere in morbos tumefacla crasso 40 Corpora vento. Q;iem potens rerum Dominus fugnri , Sivc mutari jubeal : suoque ISunc sacerdoti bona sanitatis 44 Flabra niiriislret. Sicut .(Egypto peieunle quondam Noclis et densa; tenebris opcita, Qua Dei vivi sacra gens agebat, 4g Lux erat orbi. 415 - 416 Quai m0l,° in tol° sPecies Proba" [tur Orbe, cum sanctffi pia pars lidei Fnlgeat Chrislo ; reliquos tenebris 52 Obruat error. Sic meo , qua se feret actus ora, Cuncta Nicetsc Dominus secundet : Donec oplato patrinin vehatur Lselus ad urbem. Perge, Nicela, bene qua recurris, Presperos Christo comitante cursu», Quem tui dudum populi Vatigant Nocte dieque. Te reposcenles, ut ager levandis Cum satis imbrem sitit , utque molles Cirro suas matres vituli represso Lacte requiruiil. Unde nosjustis precibus tuorum , Qui snum recte repelunt parcntem, Cogimur victo, licet inrepleli, Cedcre voto. Et quia spes jam rapitur tencndi, D 56 60 lii G8 • Alias 50: quod autem 17 ciat, nunc la.Scriptum videtur anno 508, in seslate. a ld est, r«maiics. i> Vide uol. 545. c Eiod. xv, 25. d Id esl deposuil. (a) Ua ms. 1 Germ. , melius quam alii di(oi>i(. (b) Mss. duo Genn., modici tria. (c\ Sic emendavimus ex oplimo ms. codice Ger- manensi. Ex hujus codicis lectione pariler emenda- mil. 7,itemqne S. Augustinus quaest. 56. Non pote- rant aqnam bibere de mera. Vide not. 24-t. (d) Ms. Germ., Vt. 120 124 128 ii «85 POEMA XVII Urget atTectus placilis favere : Jara vias illas licet oderimus * ' 72 Qu;e rapiunt le : Odirnus quamvis, (a) sed easdeni aniamus. Odinius quod te retrahunt : amamus Quod luum nobis procul attuierunl 70 Cernere vultuin. Quas (b) prius slringi superanle amore, Nunc tibi sterni faciles precamur Praevio terris pelagoque summi 80 Nomine Christi. Qui tibi faclis iter omne campis, Arduos rjontes reprimat, cavasque Impleat valles, salebras ada-quet , 84 Jungal hiatus. Te perllydruntum (c) Lupiasque veclum, Innubse fralrum simul et sororum Ambient (gri Corporis nexu , lamen evolamus Menlibus post te, Domiuoque lecum 96 Dieimus hymnos. Nam tuis intus simul implicali Sensibus , vel cum canis, ac precaris : Cum tua de te prece cumque voce 100 Promiuiur et nos. Inde jam terris subeunte ponlo Adri* stratus sinus obsequelur, Unde procunibet, zepbyroque leni 104 Vela tumescent. 417 " 418 fb'3 illabens pelago jacenti , Et rale ainata lilulo salutis c, Yictor antemna crucis A ibis , undis 108 Tutus, et austris. Navii.-e ljcii solitum celeusma e Concinent versis modulis in bymnos, Et piis ducent comites in ;equor 6 112 Yocibus auras. Praecinet cunctis , tuba ceu rcsulians, Lingua Nicetse modulata Chrislum, Psallel (e) xternus citbarista lolo 116 ^Equore David 486 D • Liceniia poetica. Vide not. 342. •> Psal. liv, 7. c VUe nol. 245. d Vide not. 246. e Vide not. 247. f Jon. n, 1. s Tob. v. b Gen. xxvhi, 13. 1 Gen. xxvin, 12. («) fidd. quinque, Inmen has. (bj Mss. codices Germ. et Reg. , pcradslricii. Sed melius respondet prius slringi buic quod sequilur , ISunc slerni. (c) Ms. Germ., Lipias. Ms. codex Regins cum edilis qu.luor, Lepias. Audient 4»i^i tremefacta cete, Et sacerdotem Domino canenlem Laeta lascivo procul admeabunt. Monstra natatu. Undique alludent palulo verentes Ore delphines, siue vo e quamquam, jEmula bumanis tamen eloquentur Gaudia linguis. Nam Deo quid non sapit atque vivif, Cujus et verbo sata cuncta rerum? Hinc Dei Iaudem maris iraa noscunt Mutaque clamant. Testis esl nobis veteris prophelse f Rellua, adnutum Doniini profundo Excita, ut mersum caperet , deinque Redderel hauslum. Sed modo ad nostrum ferus ipsc valem Auribus tantum pia devorabit Cantica (/■) : impastam saturabit 7 alvum Carmine paslus. Qua libet pergas iler, et per undas, Perque tellurem, licel , et per hosles, Ibis arroatus galea salulis, Vertice Christo. Advolet rnissus Rapbael, ut olim Tobise Medis s ; ita prosequendo Ipse Nicet» coraes usque Dacos Angelus adsit. Ducat hunc seque famuium suum dux Ille, qui quondam profugum (g) minacis Fratris a vullu Deus in salutem Duxit Iacob h. Namque Nicet.a fugitivus ;eque esl ; Quod semel fecit patriarcha, semper Hic facit, mundo fugiens ad alti Moenia coeli : Et gradus illos, quibus ille vidit 8 Angelos versa vice commeanles ', Iste (h) conleiidit superante nubes Scandere vila : 419 — 420 Per crucis scalas properans iq [aslra Qua Deus nitens ad humum coruscis E thronis speciat varios Iabores , Bellaque nientis. Tuque, Niceta , bene nominatus Corporisvictor, velut ille dictus (d) Ms. Germ., ambiant. (e) Ed. Rosv. atternis. Eraendavimus ex ins. codice Gernianensi. ceternus, succurrentibus ins. Reg. et ediiis codicibus Bad., Grav., Schot. et PoeIm.,qui prseferunt wternis , nullo sensu. Saccbik. : Li>go m- ternus. El sane apiissime David dieitur wternus ciilia- rista , quandoquiiJein ore oinuium psallil , qui cjus psalinos dccaniant ; id conseculus non modo ut in ccelo per se, sed in terris etiam peralios inseculum et in seculum seculi Deum laudct , quod optabat et spondebat dum viveret. (/') Mauuscripius Germ. codex, Carminc. (g) Mss. Germ et Rcg. , snperbi. Atomnes edd., minacis, aptius ad Scripturae sensum. ik) lia ms Germ. Alii, contenlus. 136 140 144 148 152 156 160 *§7 S. PAULINI NOLANl EPISCOP! POEMATA: 488 Israei , summum quia. viditallo ]04 Corde satorem n , Unde iSicetes meus approbalur tsraeliles sine fraude verus, Qui Deum cernit (a) so!id;e fidei 168 Lnmine Christuni. Hic Deus noster, via noslra seraper, Sil comes nobis, sit ei antecessor : Semiiis lumen, pedibusque nostris 172 Sermo lucerna b. Qua per obscuri vada cxca secli % Lurninis veri face dirigamur, Donec optatos ltceat salutis 176 Tangere portus, Quos niodo undosum peliuius per ocquor , Dum vagoe meulis Ouitamus resiu : Terreo, tamquam fragili carina , 180 Corpore vecti. Sed gubernaclo r crutis hanc regentn Nunc ratem , in nobis pia vela cordis Pandimus, Cbrislo rcferente liltus 184 Flamiue dexlro. Eigo dux ideni modo prosequalur Te via, qua nunc properas reverlens lre Nicela, palrioque reddat 188 Limine tutum ". Sed freto emenso stiperest viarum Rursus in terra labor, ut veharis Usque felices, quibus es sacerdos 192 Piaestilus oras. Tu Philippseos Macedum per agros Per Tomitanam gradieris urbem, Ibis el Scupos d patrise propinquos 1% Dardanus bospes. 0 quibus jam lunc resonabil iila Caudiis tellus ubi lu rigenles Edoces Christo fera colla " iniii 200 Subdere genles! Quaque Riphseis Boreas in ons Aliigat densis fluvios pruinis, llic gelu menies rigidas superno 201 lyne resolves. Nam simul terris animisque duri , Et sua Bessi nive duriores, Nunc oves facti duce te gregaitinr 208 Pacis in auiam. Quasque cervices dare servituti, Sempera bcllo indomiti negarunt , Nunc jugo veri domini sulwclas 212 Sternere gaudeut. « Gcn. xxxu, 28. >> Psal. cxvill, 105. ° Vide nol. 2i8. ■ Vidc not. 250 el 251. i ha\. xi, 7 et 8. («) Ms. Gerin. et ed. Grin , solido. (b/ Ita ms. G. rm inensis codex, Perperam alii co- ices, fiorar.tvj. Schol in itiarg , Borrliw. Nos vero A Nunc magisdivcs pretio laboiis Bessus exsultat !s : quod liumi manUirie Ante quaerebat, modn niciite coelo 2!0 Colligit aurum. 421—422 ° vices rerum ! bene versa ftrma! Invii montes prius, et cruenli, Nune icgiint versos e monachis latrones 220 Paeis aluinnos. Sanguinis quondam, modo terra vilae est, Verlitur ccelo pia vis latronum, Et favel Christus supeva occupanli 224 Uegna rapinte. Mos ubi quondam fuciat ferarum, Nunc ibi ritus viget angelorum : Ei latet juslus , quibus ipse latro jj 2-28 Vlxit in antris. Prada lit Sanctis vetus ille pr.rdo, Et gemit vcrsis homicida damnis : Jure nudatus, spoliante Christo, 252 Criminis annis. Interit casti satana: vicissim Invidus Cain, ledivivus Abel Pascit elVusi pretio redemios 256 Sanguinis aguos J Euge, Niceia, bone servc Christi, Qni tibi donal lapides in asira Vei lere, el vivis sacra templa sa.vis» 240 jEdificare. Avios sallus, juga vasta lustras, Dum viam quseris, steriieroque silvam /, Mentis incultoe superans in agros 2ii Vertis opimos. Te patreni dieit piaga tota (!■: Borr.c Ad tnos fatns Scytha mitigatur, El sui discors fera le magistro 2 58 Pectora ponit «. Et r.eice currunt, ei utcrque Dacus : Qni colil terrcc medio, vel ille Divilis muito bove (c) pilleatus b 252 Accola rip;r. De lupis hoc est vitulos creare, Et bovi junctum pa!ea leonein Pascere, el lutis cava viperarum 25(i Panderc parvis '. Namque mansueto pecori coire Bestias pulsa ferilate suades, Qui feras menies hominum polito 200 IntbDis ore. Orbis in muta r;'ginne pcr te Barbari discunl resor.arc Christum «x .ns. codice Germ. perveluslo corrcxiraus Bornr, eo conlidcntius quo, praler necessiutem r.ietri eam- dem VOCCm ad VPiUSlion s CodicCS Prudentii Casliga- iam moneat N. Ileinsius ;!i nolis ad Psychomacb v 817, ulqidu Borrfl , Sic emondavimus ex ms. codice Germ. Anie erat petleatun. Al rec.le pUlealHs , sive mlealus : i '■ ir>i>i eniinapnd I Ipiannm dicilurin Collat legis Mo saicie ii! •-, estque, ;»'.'.'" rfon«ri Henriciis Valesius in nolisad i \^ rpl i , pU> ai»t, P»S. 205 B de Lega- linnihus. Slhi vide quid hic signiGcelpil/eafiwm not. D *89 POEMA XV!Ii. Corde Romano. piaeidamque casli /\ 201 Vivere la pacem. Sic iuo initis lupus esl ovili, Pascitur coiicors vilulus leoni, Parvus extraclo trucibus cavernis 208 Aspide ludit. 423-424 Callidos auri legulos » in aurum Vertis, ei (a) Bessos b imiutris ipse, E quilius vivum fodiente verbo 272 Eruis aurum : Has opes (b) condens Domino perenni, His sacruin lucris cumulans talerctum, Audies : Iuira Domini percnnis 27ti Gaudia ketus r. His, precor, cuni !e donms alma sanclo Ceperit fratruui numerosa coelu In clioris, et nos pietalc cari 280 Pectoris abde. Nam Deo grates, quoJ amore tanto Nos libi adstrinxit per operta vincla, Visut internain valeat caienam 284 Kumpere riulla. Unde complexi sine tine carum Pectus, hxremus laqueo fi leli , Quaque (c) contendas, comiles erimus d 288 Mente sequaci. CariiasChrisli bene fusa ccclo, \(d) Cordibus nostris ita neclit intus, Ulnec abjunclo procul auleramur 292 Orbe reinoti : Nulla nos :ctas tibi iabis unquara,] Orbis aul alter, neque mors revellet ; Corporis vita moriente, vita 29« Vivet ■' amoris. Dum graves islos habitamus artus, Mentc te semper (e) memori colenms : Tu pete.s (() simus simul in perenni 300 Tempore' tecuro. Namque te celsum meritis, in altum Culmen imponel " pretiosa virlus : luque viventum super urbe roagnis 301 Turribus addet. Nos locis, quanluni meritis diremti, Eminus ceisis humiies (g) patronis, Te procul sacris soeium catervis 308 Suspiciemus. Quis die nobis dabit hoc in illa, Lt lui stemus laieris sub umbra, Et lutc nobis requieiis aura 512 Temperel ignein e ? 490 " Alias2i : quod aiitem ISerat, nunc 14. Scriptum anno. 399, die liJanuar. " Id est qni legunt aurum ex venis. b Vide not. 252. c Mattb. xxv, 21. d Licenlia poetica. Vide not. 342. ' Lue. xvi, 24 f Vide carm. 20, v. 270. (a) In cdilis versos. Non dubiura quin joxta m-.s codices Germ. ei Reg. legendom sil Bessos rle qui- bus soperius. Vide noi. 252 Quidam codices, imiiare m ij/sis. Pathol I.X!. Tunc, precor, nostri nimiuni mernenlo Et patris sancti greraio reciunbens, Koscido '• nobis digito furentem 310 Discute flammam. Nune abi lelix tamen et recedens Semper huc ad nos auiino recurto. Esto nobiscum, licet ad patenv.m 320 Veneris urbem. 425 428 Non enim liiiius popusi magislrum, Sed nec uniiis dedn, esse civem Te Deus terrs, patria ecce noslra 324 Tesilii suniil. Ntinc luos Sequa pietate utrisqne Divide affccttis, et amore nobis, Civibus vullu, gemina raorare 328 Civis in ora. Forsan ei major patria hsec hahenda, Non manufactis iiln coutineris Pectoruin teclis ; hominesque vivam 532 Incolis urhein. Sicut aulistes, ita dignus almi Hospes es Christi, quia Christianis Mentihus consors, habiias herile 536 Aecola templum. Jam vale nobis, et in omne nostri Diiigens cevum, bonus usque finem Dtic bonum cursmu, positamque justis 540 Surue coronam. POEMA XVIII ' DE S. FEUCE NATALITILM CARMEN VI. De. morte, sepulcro, ac mirucuhs S. Felicis. Lex mihi jure pio posita hnnc celcbrare quot- fannis Eloquio famulante diem, sollenne reposcit Munus ab ore ineo. Felicem dicere versu. Lsetitiamque meam mbdulari carmine voto, 5 Et magnum cari merilum cantare Patroni, Quo per iter durum, qna fert ' via pervia patieis Alta per arcia petens superas penelravit ad farces. Concordate meis , precor, et complaudite ffratres Carminibus, castoque animns effundite luxu. 10 Gaudia sancta decent et carmina rasta fideies : • Nam cui ! las hominum, cui Chrislus ' amorque flimorque, v Non gaudere hodie ? et vacuum * procedere voli ? Qua qnis possit ope, ingenii, linguasque, reique; Ccelicolas Chrislo quando adgaudere minislros, !5 Ipsa ' etiam festo produnt elemenla colore? (b) Mss. Germ. et Reg., condis cumulas. Sed melius aln codices, condens cumulans, Audies. (c) Ita orones codices, prater Rosv., in quo Quo- que. utraque lectio boua. Yidc carm. 16, v. ilG. _ (d) Hoscequaiuor versus addidimus ex ms. codice Germanensi, qni omniho necessarii erant tit perfice- retur sensus. Dcsunt in aliis codicibus, et in ipso ms. Regio 8180 annor. (e) Ms. Gerra., memores. (f) Idem ins. codex Germ., Tu pete m simus. (g) Ms. Gefnianensis codex, pulronum, non rnale. 16 491 S. PAULINl NOLANl EPiSCOPI POEMATA. 492 25 B 30 40 Cernite laetitiam ntundi in splendore diei A Elneere sacris insignibus ; omnia tetus Candor habet, siccus teneris a nubibus imber Ponitur, el niveo tellus velatur amictu. Quse nive tecta, solum nive, silvie, et culmina, [colles : Cuncta senis sancti canos testantur honores ; Angelicaque docent et luce et pace poliri Felicem placida clarum in regione piorum, Lactea qu« tacito labuntur vellera coelo- Cliriste , Deus Felicis , ades ; da nunc mihi fverbum Sermo Deus, da perspicuam Sapientia mentein. Non opis humame (a) facundia dicere laudes Posse tuas : tua namque lui sunl gaudia sancti. Cedo, alii pretiosa feratit donaria meque Oflicii sumtu superent, qui pulcra tegendis Vela ferant * loribus , seu puro splendida lino, Sive coloratis textum fucaia figiiris. 427-428 1Ji teves tilu!os ,cnl° Polia!U 6 ar" [gento, Sanclaque proefixis ■ obducant liinina lamnis. Asl alii pictis accendant lumina ceris \ Multiforesque cavis lychnos laquearibus aptenl, Ut vibrent tremulas funalia pendula flauimas. Marlyris hi tuinulum stiideant perfundere nardo, Et medicata • pio referanl unguenta sepulcro. Cedo equidem et (b) vacuo multis potioribus [auro, Queis gravis icre sinus relevatur, egenle repleto, Qui locuplete rnanu promptaria dilia laxant 9, ' Et var is animani sponsantes e dotibus adstant, Mente pares, ope diversi ; nec segnius illi Fercuia opima cUiis, cervis aulaea ferisque 10 Larga quidem, sed mutua dicant: egn munere [lingu;e, Nudus (c) opum famulor , de ine mea debita [solvens, Meque ipsum pro me, vilis licet bostia, pendo. Nec metuam spemi, quoniam non vilia Christo Pauperis obsequii libamina, qui duo ltflus j£ia pi;e censum viduffi laudala recepil. Tunc quoque niulta Deo locupletes dona fe- [rebanl, linplentes magnis seraria sancla talenlis. Sed Chrislus spectator erat, qui corda ferenlum Inspiciens viduae palinam dcdit ; iila diurni Rcin viclus , geminos (quod ei subslanlia rt) |nnmmos Miserat in sacram, nil " anxia corporis, arcam. Propierea ex ipso venturi Judicis ore a Vide not. 153. *> Vide not. ?54. r Viile nol. 255. d Id est bona seu divihw. (u) Ifa mss. duo codices Germ, Editi, facunde, (b) Ms. 1 Germ. codex, vano. (c) Mss. duo codices Gerni., Nullus. Bona utraque le- clio, Vulgata connrmalurcarm. 18, v. 357, Nuda bmun. (d) Mss. duo Germ., duxt. 45 50 55 Ante diem meruil laeii prsecerpere laudam, 60 Prx-ferrique illis, quorum stipe vicerat aorum, Munere pauper anus, sed prodiga cordc fideli. Ergo , boui fratres , quibus Lse.c dignatio , et jisie Consensus, placidis adve.rtite mentibus aures, Nec qui, sed de quo loquar, exaudite libenter. 65 Despicienda quidem, tamen et miranda profabor, Despicienda meo ingenio, miranda beali Felicis merito ; quod dicere non sine Christi Laude licet : quia quidquid in hoc miramur, al> [illo est, Unde piis virlus, el per quem vita sepnllis. 70 Praterilis cecini patriam, genus, acta, libellis, El tota sanctum repetens ab origine (d) dixi Felicem, donec perfeclae tempora vifce Clanderet, el posilo deseriis corpore terris, Tenderet ateini merita ad cnnsoriia regni. 75 Sed quia non iidem tumuli, qui membra piorum Et merita occullanl ; animarum vila superstes Corporibus funclis, quersilos corpore fruclus, Ei post corporeos obitus non mortua, senlit I^eta (i) bonos, cruciala malos, quos rnrsus iu [ ipsuin 80 Tempore venturo corpus revocata, remixto Corpore , communi metei " indiscreta receptu. Longaigiturinihimateries; quanlumqueerit aevi, Tantum erit et verbi super. O si dicere " gesta Felicis ({) liceat, toiumque eflerre per orbem 85 429*430 Nomina sic meriti , o si cppia i.in- I [la sit oris, Quanta operum lk meritique manet. Nam tem- [pore ab illo, Quo primum isia dies Felicem fme beato Condidit, et carnero leris, animam dedit astris ; Ex illo prope eiiucta dies operante videtur 90 Corifessore Dei, probal et sine corpore vivum Cbristus, ut osiendat majorem iu morle piorum Viriutem , quain vim in vifa superesse malorum. Ecce vides (umulum sacra Martyris ossa te- [genieni, El tacilum oblenlo servari marinore corpus : 95 [ (g) Nemo oculis bominutn qua cnrporc cerui- nius cxstal[ Membra latenl posiii , placida caro mortequie- > [scit, In spein non vacuam redivivse condiia vitae. llnile igitur tanlus circumstat liniina lerror? Qnis tanlos agit huc popuios ? quicnaiii manus [urget 100 D;cnionas? invitosquc rapit ? liustiaque rebelli (e) Sic emendavimus ox mss. duobus eodieibus Germ. et rerte ; id est , anima corpore exuta semit Itfta fruclus bonos, unima cruciala (rttctvf, malos, quns tempore futuro in ipsum corpus rmocala melel. Edd. Grin. et Poehn. , quos. Anle eral nullo sensu, l.iruv bonis, cruciatqtie malos, quod. (f) Mss. duo codd. Germ. et editi quutque pateat; el duo inss. addunt po^t patctit, si copia tuntu sit oris. (a) Versus ille aildiitih eil ex iuss. cud. i Genn. 495 POEMA XVHI. 494 Voce reelamantes compellit adusque sepulcruin A Turba per scthereas ,B susceperat obvia uubes; Martyris, ct sancto quasi ia) fixos limine sislit ! Respicio hanc aiiquando diem, quani nicesta frelicln Orbe fuit, qnam \xta polo, cum Chrislus amicam 105 Assumens aniinain caslo Deus hausit ab ore ! Aildidit omaEum cceiis, nec pignore terras Orbavit : superi Felicis noente fniunlur, Corpore nos ; aninucque potentis spiritus illic Vivit , et hie meritum ; seJ lolum funeris alini 110 Prseseniare juvat , quem Nola impendit , ho- fnoreni. Namque sacerdotem sacris, annisque paren- |teni Perdiderat, sed eum eoells habitura patronuin Urbs devota pium : spe (b) solabatur amorem. Totis ergo quibus slipatur conflua turbis, H5 Currit in obsequiuru, populos effnsa iideles. Tunc dolor et pietas coeuni (e) in peclora [cunctis ; Admista pietate fides gatideiqtie doleique. Et licet (d) accitum Christo super aahera lolii Feiicem credat, lanto tamen ipsa relinqui 120 Pneeeptore dolet ; quodque unum in funere [sancto Jnter et exseqtiias restat solamen amoris, Postquam depositum tuniulamii in sede fere- [Irum , Certatim populus pietatis circumfusus Cndique densaio coetu sita membra corcnat, 125 Relligiosa pie pugna exercctur amanlum : ( Quisque aiium premere, et proprior consistere [certat Relliquiis, corpusque manu coniingere gaudet. Nec satis est vidisse semel, juvat usque morari, Luminaque expositis , et qua datur , oscuia [membris 130Figere; dat meriiam Christo piebs consona paudem, Moliturque saorum soiii Felicis honorem. Qua muris regio et teclis longinqua vacabat, Fusus ibi isto ridebat cespite campus, Uberius(e) florenie loco, quasi pnescia jam [tuiic 135 Semperhonorandi mundo (f) veneranle sepulcri Gaudebal sacro benedici corpore , seque Veris (g) amoena habitu , quo dignior esset (/») jhumando Martyre, graminibus telius sternebat oiioris. 431—432 -^ '^um plaeidoscaudentein celsa fvolatu, 140 El casto assumtum de corpore, larta piorum a Id est candidu. b Id est cadaver, seu eorvus exanime. Vide carm. 52, v. 41. la) }li. 1 Germ., fixus timite. (b) Ita mss. duo Germ. Alii , sed $pe sotaiur a- tnorem. (c) Sic rnss. duo Germ. et edd. Crin. e! Poelm. Alii, ii* pectore. (rf) Ms. unusGerm., aceeptum. Angelicique cbori septemplicis agmina coeli, Totis, qua coelum patet, occurrentia portis , Regis iu adsnccluni, summique parenlis ad ora, 145 Sidereo volucrem laeti ve.xere iriuinpiio. Tu nivea sacrum caput ornavere corona : Sed tanien et roseam Pater addidit indice [Ghristo, Pui pureoque habitu uiveos duplicavit amieius ; Quod (i) lueritis utrumque decus. Naui ''■ lucida fa sumsit 150 Serta, quasi plaeido translatus in cclbera leto", Sed meruit pariter quasi cesi marlyris ostrura Qui eonfessor obit. Tenet ergo et prxmia pa^si, Quod promta virtute fttit ; nee pacis honore j{ Ornatuque carei, quis non congressus obivit. 155 Facla igitur rata jusia '* pium iexere se- jpulcro Funiis k ; at in sanciis divinilus iiisila membris Gratia non poUiii cum carne morique tegique : lliieo sed positis ex ossibus (j) ecce mical Iux, Quse medieis opibtis meriti dare signa potentis ICO Ilactcnus ex ilio nun umqusm tempore paiciL. Et toto, quo roundus erit, fulgebit in asvo Lux eadeni, sancti einefis per secula cu=tos. Martyris Suco functi vitain probat ; ct bona jClirisli Ad tumuluiii Felicis agens , diffundit Ui omnes lbo Felicis laie terras mjrabile nomen. Dignatam tanto prae cunctis urbibus unara ; llospiie nobiliiat Nolam ; quani gralia Christi Felicis meritis ila dilatavit, ut aucta Civibus ecce novis ; et mcenibus hic eiiam " | urbs sit 170 Pauper ubi primura tuhiuius , quem tempore [savo (Relligio quo crimen erat) minitante profano Siruxerat angusle, gladios trepida inter et ignes Plebs Domini, ut seris antiqua minoribus xias Tradidit, ingentem parvc sub cuiciine lucem 175 Clauserat ; et lanii tantum sacer angulus olira Depositi possessor erat, qui lueis opena> Conscias, ut quidam fons aidibus exsxitil amplis, Et manet in mediis quasi gemma iniersila tectis, Basillcas per quinque sseri spatiosa sepulcri jj 189 Atria diflundens, quarum fastigia ionge Adspectata instar magns dant visibus urbis. Quai lamen , ampla Iicei , vinctmtur culmiim [turbis ; Quod crescenle fide, sup8rundal gralia Ghristi, Qua; populis medieo Felicem munere pncsiat 185 Yivere. Qui perstans ejiam post corporis levutn (e) Ita mss. duo Germ. Edd. Liljerius. (/') Sicedd.Griu. etPoelm. faventibusmss.SGerm. Alias, venerunda. (g) Ms. 1 Germ., umteno. tti) Ila mss. duo codices Genn. F.diti, humata. (i) Saccliinus cum ed. Schot. in marg, , Pra me- rilis. (j) Mss. duo Geni!., emicuit lux. 495 S. PAULINI NOLANl EPISCOPl POEMATA. 49G Prasidet ipse suis saeer ossibus ; o.ssaque sancii A Corporis in tumulo non obsita pulvere niorlis, Arcano aiternse setl prccdita semine viue, Vivificum spirant aninise victricis odorem ; 190 Quo medicina poiens dalur exoraniibus aigris. Quanta resurgenles virtus et gloria cinget, Conjeciare licel, cum gratia tanla sepultos Ambiat ; et quanlo rediviva decore micabunt Corpora , in obscuris cnm sit lux lania favillis ? J95 Quid nobis minimis horum prastare coronx Sulficieni »', quoruni, et cineres dant comnioda fvivis? Cernere sicpe juvat variis speclacula formis Mira salutantum , et sibi qureque accommoda " fvotis 433—434 Poscentum ; videas etiam de rure g [colonos 800 Non solum gremio sua pignnra » ferre paterno, Sed pecora segra manu scepe introducere secun», Et Sanclo quasi conspicuo niandare Sicenter. Moxque data.n sua confisos ad vota medclam Expeito gaudere Deo, ct jam credeie sana, 205 Et vere plerumque brcvi sanala sub ipso Liinine Isela suis jnmenta reducere teclis. Sed quia prolixum et vacuum percurrere fcuncla, Quanla gerit Felix miracula nomine " Christi, Unum de mullis opus admirabile promam 210 innumeris paribus, sed ab uno pende relicla, Quaj virlus eadem gessit, dislantia causis. Paudiie corda , precor , brevis esl injuria C [vobis, Dum paucis magmim exiguisque opus eloquor forsis. Et memores viduae primo sermone relalas, 215 Quam Dens e pretio mentis , non n.une.e cer- [neus, Antetulit mullum miltenlibus, omnia dantem : Me q-uoque rerle icvi dicentem magna relatu. Ei mea namque illis sunl tcmula verba rainnlis, Queis pretium pietas pervihbus » aurea fec.t Quidam bon.o re • tenuis , plebeius or.g.ne, [cultu 220 Ruslicus, e gemiuis angustam bubus alebat Pauperiemmercedejugi; nunc subdere plau- [stris Suetus eos, oneri pacta regione vchendo, Nunc opcrae pretium sub aralia aliena localis 225 Paupertalis Uabens reditum ; spes anxia resque Toia inopi par illud erat. Non carior illi Progenies, aut ipse sibi : sed pignora " et ipsos Ducebat ; neque cura n.inor saturare jnvencos, Quam dulces natos educere ; parcior immo 250 Natis, qnam pecori caro ; non gramine vili llios. aut sierili palea, scd legmine aprico Algidus, et de farre sibi naiisque negatu « ld est liberos. Vide v. 226 et 228. h Vide nol. 256. c Id est opibus. i ld est liberos. Vide v. 200. Esuriens pascebat, egens sibi, dives In illis, Quorum fecundus labor exsaturabai *! egentem. 255 llos igitur tam cara (a) sux solamina vitae, Nocle miser quailam somno graviore sepulius, Amisit taciti lurto prsedcnis abaclos ; Exsurgensque die reduci , de niore jugandos Infelix primo in vacuis priesepibus inius, 240 Moxque foris frustra notis quasivii in agris : Illico sed fessus cassis erroribus uliro Atque citro, poslquam nullis vesligia signis Certa videt, spebus fruslrata indage peremtis, Humanam desperat opem, et pietate repleius, 245 Adspiranie Deo depressam in pectore fraclo Erigit in cojlum meniem ; el mox corde refeclo, Preesuroente fide spem voti con.potis haurit, Sanclaque Felicis rapido petit atria cursu, Ingressusque sacram magnis cum fletibus aulam, 250 Sternilur anie fores, et poslibus e oscula figii, El lacrymis rigat omne solum , pro liniine fsancto Fusus humi, el raptos nocturna fraudejuvenros A Felice pio, velut a custode reposcit, Increpitans, miscetque precantia verba querelis : 255 SancteDeo Felix, inopum substantia, semper Pro miseris felix, et semper dives egenis, Te requiem fessis Deus , aftlictisque levamen, Te posuit mceslis ad saucia corda medelam **, 435—436 Propterca tan.quam gremio cou- ffisa paterno, 260 In te pauperies f caput inclinata " recnmbil. Felix sancle meos semper miserale labores, Nunc oblite mei, cur me rogo, vel cui nudum Dcseris ? ainisi caros tua dona juvencos, Srepe tibi supplex quos coimneiidaie solebam ; 265 Quos iua perpetuo servabat cura favore, Pascebalque mibi. Tua nam custodia salvos, Dexlraque sufficiens illos prseslabal opimos, Quos misero mil.i nox hrcc abstnlil. Heu quid [agau. nunc ? Quo dcceptus eam? quem criminer? An liui [de te 270 Conquerar ? immenioremque mei accusabo pa- jtronum? Qui mihi sopito tam densum irrepere somnum, Ne inea senlirem perfringere claustra " la- 0 ]trones, Passus es ? et nullo IVegisii dura pavore Pectora ? nec lucem tenebris furtoque dedisti ? 275 Aul ullis profugos curasti prodere signis " Quo modo discurram ,|uo deferar? Omnia [caecis Structa imhi laiebris ; nunc et mea lecU vi- [ocntui Clausa nnhi , abdnclis ubi desolatus alumnis Nil habco , quod habere velim ; quod dt.lc- [videnli. e Videnot. 257. f Virgil. xii /Eneid. (a) Ms. unusGcrm., sifci. 497 POEMA 280 Duiee laboraiUi non irriia gralia pnestel, A Oblectans inopem censu fructuque peculi. Hos ubi nunc quscram miscrandus ? quando fvel usquam " Inveniam lales ? aul unde parabo repeuos » Qui solos habui conlenlae rusticus illos 2S;> Panpeitatis opes ? Ipsos igiiur mihi redde, Nolo alios. Sec eos ulla regione requiram, Hic mihi debentur : Iwec illos limina reddem, ln quibus ipsum te suppiex adstringo, tibiqne H;ereo ; cur quaeram , aut ubi , quos ignoro la- [trones ? 290 Debitor hic mens est ; ipsum pro fure tenebo Custodem : tu , sancle , reus mihi , conscius [illis: Te teneo ; lu scis ubi sint, qui lumine Christi n Cuncia et oyeria vides, longeque absentia ceniis, Et cspis, inclndenle Deo, quo cuncta lenenlur. i 95 Atqne ideo occulii fures, quacuniquc latebra Non libi celantur, ncc de te evadere possunt, Quos et jani manus una lenet. Deus unus ubique, Christi blanda piis, scd iniquis dextera vindex. Redde igitur mihi, redde boves et corripe tures. 200 Sed non qurero reos , abeant , non nescio [mores Sancte tuos , nescis (c) male facta rependere, [mavis Emendarc malos venia, quam perdere poena. Conveniat nobis igilur : sic divide mect»m Qua? tua , quaa roea sunt ; indemnis stet mea [per tc G 365 Ulilitas, justeque tnas clementia partes Vindicet " ; sequaioque ttium Iibramine constet Judicium : libi solve reos, mihi redde juvencos. Ecce lenes paclum, famuli jam nulla mbrandi Cansa tibi ; accelera tantis me solvere curis. 310 Nam mihi certa manet sententia cedere « nus- [quam ,6 Donec subvenias, nec ab isto poste refigi ; Ni (e) properas, isto deponam in iimine vitam, Nec jam repperies, cui reddas sero rodtsctos 3». Talia voce qnidem qucrula, sed menie (ideli 315 Piorantem, totoque die sine (ine precanlem, Audivit lctus non biando supplice martyr, 437-438 Et sua cum Domino iudens con- [vitia risil ; d Poscentisqiie fidc, non Hbertate dolentis Sfotus , opem properat ; paucis mora dncitui [horis. 52<- Interea labente die, jam yespere ducto, Nec precibus dahat ille modum , nec fletibus ; [iina Vox erat afiixi " foribus, iSon eruar istinc : Hic moriar. vil^ nisi causani prolinas islic Aecipiam : tandem taraen, utjafti plurima tulum 525 Nox secrctum adytis fier: cogebat , et i!le XVIII. m " Id est dUcedera. (a) Ms. unus.Genn. cc-dex ct edd. 4, mala jaria. Idj Mf i C»rni. cuin edili quii>q;ie , ,Vi propere*. Temporis oblitus, dainni memor, ostia prono Orepremens, lolo prohibebat corpore ciauslra, Sed muliis frustra (c) pulsalum vocibus aures Aggreditur violenta manus ; tandemque re- [vellit "' 530 Turba reluctantem, et sancta procul exigit aula. Pulsiis ab aedituis flel amarius, et sua lugens Tecta petit, resonant plangore silenlia noctis, Qiiestibus (d) ei magnis laie loca sola resulcant • Donec et invitus pervenil. el aira silentis 335 lngrediens tuguri penelralia, rursus ah ipso Cuiminis introilu tacili, ut praesepia vidit Nuda boum, et nullosdare tinlinnabula pulsus, Excussa ut cervice houm crepitare solebanl, Mollius aut lenlis cava linguis :era ferire, oiO Arnieiitum reduces duin gutture ruiniuat escas": His gravius tamquam rescisso vulnere, planctum Integrat • e( quamquam neget negro curaquietem Pervigiii (e) tamen ha;c dat solamenta dolori, l't buhus stabulaia suis loca corpore fuso 34.'i Pressa superjaceat ; nec duro fracla cubili Membra dolent , juvat ipsa injuria ; nec situs [horret Sordcniis stabuli, quia notum reddit odorem Dileeti pecoris, nec fo;tor foetel amanti. Si qua illi extremo luleranl vestigia gressu 350 Aspicit >', et palpante manu caleata reiraelans Ingemii, et refricat 3C totis jam frigida membris. Signa pedum ; menlemque suam , iicet eminus [absit Corpore, sacratam Felicis mittit ad aulam, Feliceiii fleiu, Felicem nomine clamans : 353 Nec desperat opem, nec parcit fundere vota. Nox medium transvecta polum perfuderat | orhem Pace soporifera, reticebant omnia somno, Solum ,6 illum sua pervigilem spes curaque ha- [bebat. Ecce. repente suis slrepitum pro poslibus " [audit, 560 Et puisas resonare fores ; quo lenilus aniens Exclamat, rursum sibi fures adfore credens : Quid yacua incassum crndeles oslia vuliis Frangere ? Jam nulius mihi bos ; quid quaeritis [uilra ? Pravenere alii, mea lanium vita superstes 365 Qure sociis vestris ut praeda cassa remansit. Dixerat haec meuiens : sed 8> nullo linc uia- | nebat Liminibus sonitus ; qun creboscente, ncc ulla Respondente sibi pulsanium vocc, prbpinqtiat Suspc-nsus cunctante gradu , et dat postihus [aiireic 370 Soiiiritani, et rimis acies p« hiantia claustra, Qua tenebris albus cceii color interlucel , (c) Mss. duo codiccs Germ,, pidsanlum. (d) !ta mss. codd. cum ed. Schot. Alii, Qmmbus, ie) Sic cnmSacchino ms. codexGcrinaneiisis oims Ceicri, E.' vigili. m S. PAELIN! NOLAM EPISCOPI POEMATA. 500 Inseri! exploratqne diu ; nec adhuc sibi credil, A «5 Et reseranlis adhuc molimina pravenerunl Quid videal : nec enim suhlustri lumine noclis Ptsra fides oculis, dubio umen ipsa per umbras 575 439-440 Corpora pulsantuiu trepidos au- [ferre pavores, Spemque (o) boni eoepeve novis promittere [forlttis, Non homines pulsare videt ; sed quod videt [esse Venim, non andet sibi credere. Magna profahor, Quamquam parva Deo iniraeula, cui sapit onnie 580 Kenun animal sensu, quo jusserit ipse Creaior flmnigenom pecus. Ecce gerens duce Numine [menlem Par insigne boum. non noia per avia nocie Venerat ad notas nuHis recioribus asdes, II Sponte quasi, non sponte tameu , quia Numinis [aclu 585 Ereptas poliore manu pra-donibus illos Rgeral occuliis Felix moderatus habenis. El postquam attigeraut assueti culmea tecl! Culmina 38 ; gaudenles reditu , expcrlasque li- [mentes Sal (b) memori terrore manus, quasi sponte ti- [mercnt 390 Instantem sibi raptorem, qualcre ostia junctis Fronlibos , et lamquam masiibus sic cornibus [uti, Ut dominnm excirent sonitu. Sed territus ille, Kurstts ut hoslili circum sua clauslra tomuitu Tuta etiam liniiiil ; cursus sapicnlia bruto 595 Adspirat pecori causani senlire morantis, Atque mtellectum domini reserare timeutis. Eilere inugitufii, de quo formidine pulsa Panderet exclusis adiuun securus alumnis. Ille inopina videns divini insignia doni, 400 Itaet adliuc , trepidumqiie eliam sua gaudia [lurbant, Oredere non audet ; uietuit non credere ; cernit Coram, (r) et caligare pulal ; dtim respicit [ad se, iiillidit lanlum s«c potuisse mereri : Sed conlra reputans, a quo speravcril 40, audet 405 Credere, cognoscens Felicis gcsta patroni. Jamque rubescebant rumpente » crepuscula [mane, Nuclis et exlreinje fuga rarcscentibus astris, Luce subobscura vel sublncentibus umbris, Coepecat ambiguos rcrum reserare V1 colores, 410 Tunc demum nota spccie stbi bubus aperlis, Ul primuui cuepere ocnlis clarescere seta, Cerlior exsultat, removens et pessula clausiris, Oslia laxato stridenlia cardine solvit. Dum facit hoc, juncti simul irrupere juvenei, W est ernmpente. (a) Hic vei-sus desideratur in duobus mss. codicibus Germ. ., .. .. a (b) Sic emendalum ex tnlius nus. codicinus, - Gorm. et \ Barili. Anle erat Slavt. (c) Mss tres codd. et ed. Sihot., Commmus, ei ca- Dimoto faeiles cef.serunt obice posles. Obiatuiiique sibi mox ipso in limine regeni Cognoscunt hilares kelum, lanibunlqoe vicissim Mulcenlem. labrisque manus palpanlis (d) in- [undant, 420 Atque habitum totum spumosa per oscula fce- [dant, Dum («) coroplectentis domini juga cara be- [nignum Moliiter obnixi blanda vice pectus (f) adulanl Illum dilecti pecoris nec cornua laedunl, Et collata quasi molles ad peclnra frontes 423 Adrnovet, et mambus non aspera Ungua videtur, Qusj lambens eliam silveslria pabula radil. Sed lamen ha:c inler, non vano corde, iidelis Kusticus oflicii meminit, neque curat anhelos 441—442 A-"le bovesslabulis inducere, post- [que laborein 430 AU(uc lamem, recreare cibo, quam ducere secum Uluc, unde suos ineruit. Venil ergo reductos Ducens, nec tacitis celal sua gaudia votis : Et referens densas trahil ad sua verba calervas; Ingrediturque sacras cunctis mirantibus asdcs. 455 Quos miser hesterno amissos dellerat, eosdem Prxsentes hodie ducil ; sanctique triumphum Marlyris oslentat " populis ; ducuntur et ipsi Per medios crjetus, modo furum praeda, juvenci, Et modo Felicis spolium; dal eunlibus ingens 440 Turba locum, et mulo celebratur gloria Christi C In pecore. Ille aulem, qui tanti muneris allo Causa fuit Domino, mediis in liminibus slans Flensque ilerum, sed tetitia, modo debilaSancto Vola refert, non :cre gravi, nec munere surdo, 445 Msincre sed vivo linguaa mcntisque profusus, Voce pia larguin lcslalur pauper honorem " : Debitor et Chrislo satis isto pignore solvit, Immaculata sikv cui sullicit hoslia laudis. Capiivos en, Saucte, luos libi plebe sub omni 450 Viclor ago , et suppiex iterum libi mando lu- [dcndos : Conserva reduces, dignalus reddeTe raptos. Sed lanien in mc nunc ipsum bone respice [Martyr : Namquc vides quod agas tibi adhuc superesse [sed in me, Qui prope M cxcatis oculis tua comminus adsto 455 Limioa ; nam ranlto roersi mca lumina Oelu ; Non solum damno, sed et inter gandia plorans. Demsisti causam lacrymarmu. lolle modo orta Vulnera de Jacrymis ; unseralus, Sancte, meo- [rum Damna boum, miserarc itidem iB modo damna [oculorum. (rf) Ita covreximus ex ms. Germ.uno rodice. Alter, inhumant, forte id cst, humidas redduni. Ante erat inudant. (e) Sic mss. duo Germ. Edd., comnUctenus. ({) lu emendavimus ex duohus mss. codic. Gcrm. Btjort putui, male. Vide caim. 5:2, v. 205. Edi!i, adorant. 501 POEMA XIX. 502 460 Donasti reuuces pecudes " mibi, rursus et illis A Moxque refecla sacram senser.mt lnmina dex- Redde meos oculos. Nam quid juvat esse re- iram. [dttctos, Inde " domum gaudens oeulis bubusque re.- S. languente aeie prscsens prcesentibus absim ? [ceptis, Taiia prajscnies populi risere qtierentem. Collaudante " Deum poptilo, remeabat, ct illmr Sed procul ad.nol* secreti Martyris ai.res t*ta sequebatur gemini victorfa voli 4bo Suscepere pias ab inepto supplice voces, MURATORII IN S. PAULINI TRES NATALES SEQUENTES PROLEGOMENA. 443-444 Tandem apertum in diem quatuor Pnuli.ii episcopi Nolani poemata perduxi, diu ab omnibus litterarum c.iltoribus desiderata, diu etiam deplorata. Hnec tanti viri monumenta hncusque nobis invtdii s;eva temporum edacitas, quie inter illuslres rapinas hoc quoqne magnum involveral eluquenli* pignus. Maxiiue dolendum profecto esl tot velerum Patrum divitias excidisse, quibus et ecclesiastica bistoria, et f.dei eatholi- can dogmata promoveri feliciter possent; sed in earum potissimnm jactura dolorem nostrum exercere juvat, quaiab eloquemissimis, sanclissimisque Patribus elaboraia luere, quorum ope a;vi nostri heterodoxos ever- tere, et meliorem ad frugem revocaie fos esset. Quantus autem fuerit Paulinus noster et orator, et poeta, et sanclus, tum ejus scripfa, tura omnium iilustrium scriptorura documenta testantur. Eximiam illius sanctita- temnonattingam,utpotequoesaUsaperloslaudatoresinveneritS.Arnbrosiumep.30adSabhi.,Sulpic.Severum in fine Dialog., Greg.Turon. lib.deGIor.confess.,cap.i07,(;reg.Magnumlib.iiiDiaIog.aliosqueejusresgestas prosecutos, ac etiamr.um in Fastis ecclesiasticis commendetur. Mirum sane videri debet, virum genatoria dignhate, ac ipso consuiatu olira auctum, innnmcris pra>slantem opibus seculo ita. renunliasse, ut universa; Chr.stianorum reipublioe sanctitatis exemplum exstiterit, quod inquit ad etim scribens Augustinus ep. 34, et ep. 39 ad Licentium. Ejus in oratoria arle excellentiara commendavit Hieronymus in ep. 13 his verbis : Si guasi extrema manus operi luo induceretur, nihil pulchrius, nihii doctius : nihil dulcius, nihilque Latiniut \luit haberemus votuminibus. Tum addit : Magnum habes ingenium, et infinitam sermonis supelleciilem , et faciie lo- gueris el pure, elc. Reliqua mitto, ut ejusdem in poesi pr.estanliam rosgno viri magui testimonio ostendam. Ausonius Paulinum inter paucos carum habuit, totusque ia en semper fuit, ut iili digi.itates comparenlur, ejusque nomen fama» comrcendaretcr. Itaque ad eum scribens ep. 20 Ikec habet : Et, quse jamdudum tibi palma poetica pollet, Lemnisco orn:.t,i e.M, (|i.o niea palma carei. Cedimus ingenio, quanlum prxcedimus a;vo, Assurgit Mus.-e nostra Caoioena tn;p. Hinc disce, quantum in poesi i.ominis Paulino foret, cui Ausonius prceclarissimus alioqui vates assurgerct rdem Ausonius ad Paulinum ep. I : Jamguid, ail, de eloguenlia dicam? Liguido adjurare potsum nullum tibi adpoettcam facundiam Romante juventutis teguarL Sed viri tanti nomquam satis laudandi panegyrim rexere non lubet. Ad ejus igitur librorum seriem explicandarn me confero. Ejusdem qoinquaginta ad plures epistote exstant, tum poemata varia,ac prrecipue 10 Natales in honorem S. Felicis conditi. Haee el alra S episcopi opuscola typis snepe commissa fuere, ita tamen ut omnium vemistissima hsbestuf Antuerpicnsis edilio arnii 1622, quippeqmenotis Frontonis Ducaei, eC Heriberti Rosveidi, ac Paulini vita per P. Sacchinum elaborata abundei.Parisiisdemumanno!08oinduostoinos(ligestaprodierePaulinioperaadmss.codicesrecognita,not!s- qoe variomm illustrata studio Jol.annisBaplistseLeBrun, qoieadmanus meas,quodvaldedoiui deferri noirdmn potuerunt. Emiserat etiam Pelrus Frane. Chiluetius V. C. e soc. Jesu anno 1662 librum, cui titulam fece- rat Paulmus Muslratus, eruditeque admodum res gestas, librosque sancti hujus exornarat. Nemini tamen hucnsque ea poemala intueri contigit, quac ex Ambrosiame bibliolhecte latebris omnium primns in lucem pro- duco. Testatur Paulinus in ep. ad Severum nona, se quotannis NataMum earraen S. Felici panger" coi.sue- visse. Decem vero ex his Natalibus tantum exstare opinio eraf, qoum in publicum prolatus est Dungali q.ji annoChr.st,cirdter82I iiorebat, liber adversus CSaiMium 445-44S Taurinensem de Cutiu sacrarum ima- gmum, quem Ludovico Pio imperatori, ejusqne f.Ho Lothario inscripsit. Plnrima ibi rr.emorat vir disertus ac pn.s SPatil.ni carn,ina, inter qn» nonnulia ex Natalibus xi, im, xiv et xv libata, quibus saerarnm ima- ginum, reliqmarnmque curtns mirabiliter comprobatur. Vetustissimum hnjos scriptoris exemplar «t nostra b.bboiheca servat. Istius igitur moni.u alios qnoqne Nalales Paulinum procudisse innotuit Sitim auxii fras- mentorum prebum viiisque aliquot unda guub continuo ioto in vo.is fons fuit. Itaque dum uberrimam manuscnptorum codicum seriem lustro, qn» in Arabrosiaua asservatur, iacidit in manus raeas antiqnissi- mumTOl„men,mquoVenantiiFortu„ati, Prosperi, Juvenci, Aratoris, aliorumque veterum Christiiri ' Intetfigit Natales xi, iii et xm, necnon poema prolegomena nrs-nx-» lecnninr »«>»» i *„ ^ . Pauhm ntt.rn.in. ; illk enim qualuor opuscuife blc Muratorii E.>,'t S «omo I Anecdotomni m S. PAULIN Noi.ANi EPISCOPI POEMATA. 5<)4 carroina continebantur. Tres ei decem S. Paulini Natalesibi exaralos inveni , quos cum Dunguli fiagmenlk collatos germanu.n prolinus tanti scriptoris lcelum inihi, ct orbi litterario sum gratulalus.Codei veneranuara samtvetustaicm.Charaeieresquadrati, ae minulissirai miraque venustate rectis lineis inier se d.stmcti, seculo ul arbitror, nono elaborali fuere. Quiudceim porro Naiales Paulinura cecinisse hueusque creditum, quum expresse carmina Duugalus tum cx x.v tu.n ex xv cisa.it. Verum auctor iste, aul librar.i in ilk» exscr,- bendo deccpti fuere; quaj enim uarraina e> Nalali xivbausta referunttir, omnino rejicienda m xm, codex „„slcr et rerum ordo evincunt. Itaque Nalalis apud Dungalum xv bi.ic inscribendus erit dee.mus quartus quem in membranis nostris descriptum non fuisse vebementer dolemus. Nos.ro pr-elerea ... cod.ee simul confuuduntur primus, ei aiter Nalales, ac idrireo reliqui .mmero uno ab editis discrepant, ,ia ut h.c sepl.mus dicatur, qui apud alios octavus numeralur, quo ordine reiiqui procedunt; sed amanuens.um inc«na.d factum; quum peuitus inter se dislinguendi sin. primus, et secundus. Subsequ.tur ,u laudato cod.ce a bud Paulini Poema absquc litulr,, quod uti sum.na refertum e.uditione et ego produx.. Post foee S. Mart.n. ,u cum hujusmodi inscriptione exbibetur : Innpit opns Paulini Petrecordii, de Yita S. M«rf.« W™»*£ Onde Bellarroini de Script. eccl., Sirmondi ad Sidon. Apol... Labkei dc Scr.pt. «*!., ahorumque sement, «Hrfirmatur, qui borum carminum auctorem iaciunt Paulinum Petricorium, so, Petncord.um ^ Mau *° annis ab obilu Paulini nostri Qorebal. Patrum accuratc scripsit Ughellus tom. Vi [tal. sacr. . llorum scr.plo- rcn. noemaium fuisse S. Paulinu.n juniorem, iVolauun, itidcm episcopum; S.ic en.m c.rca an. tb. salie.u s» episeop.a. ilio est auclus, Petricordium vero, ut dixi, (irca an. 460 scripsisse certisMmum cst. Ceterum salis wiruri nequeo cur hosee Natales parlira neglexerinl, partim sum.no st.idio vc.crcs protexer.nt. beda Hot- Uerus Ado. Marcellus prosbvler anliqu.ssimus, alque iuse Gregorius Tu.ou., alnque >n Afitis bfe. oie 14 ianuar relali, S. Felieis vitam ac miracula illustrarunl ; neminem tamen ex iis plu.es quam decem hucusque editos Natalcs vidisse apparet, quura ea lanlum roiracula exhibeanl, qus in eis laudantur, al.a et.an, re.a. >uri siin promptu reliquos tres habrissent, aut quatuor. Vix unus Dungaius inventus; qut horum al.quan. ...entionera injece.it. Lubeutius igitur ab erudilis Iaborem nostrum exeeptum iri speramus, quum thesauru... tam diu nobiscreptum, ac peuc dcsperalun, landem subduxerimus voracitali temporum. Uec autem omma notis eruditis, ac discepialionibus pro vinbus enucleanda censui, tum nc reliquls Paul.n, operibus. qua. crudilorum studio hucusque ornala visonlur, in aliquo crederc.t, tnm ut pocsees mento al.qua per me ratione s.Uisl.eret. Ul e„in, ea o.niuam. qu;e hinc ndve.su, uovatores. rel.qu.arum, sanclorumque eullum im,>robantes adferri pos^unt, eerte nusquam ma}orem qnanf in i.isee tribus saitcn, poemalis, mven.as erud.- ionem- Hic ctbniconim superstitio, bic sanctorum u.onu.nenta cxplicamur rcsquc gestx Paul„„ velut ,n ummicompendium coac.a, illuslrem scriptoribus sericm erudilionis pncbebuut. Quod ad ^ annos spcctal. nlusrecitati fuerint bujnsraodi Natales, sentenlte Cb^letii part. X cap. 9, Paul.n. ... propos.uc ac- Juiescendum pulo, primun, ne.-.pc ad a... Ch. 591 perlinere, quu.n non lum Nolam * ^"Uiusse. Paul.nus. Ue,um deinde in an 595 cadcre, quo sanctus jam Note reddilus erat tertium i. an. 396, etsic dercl.qu.s, I im quolnis Natalem cecinit Paulinus. Id aulem ex NaUli x.„ potissimum probatur Ib. Pn-c.ar,s,ma otcotlnsrelata vietoria, cmsusque Rbadagafeus memoratur, q..* an. 405 Stiticone 11* Anthemu ,cou Itige e ut Prosper in Ci.ronico lestatur ; ac proplerca sequenlem annura 106 rcspict Natahs x,„ S. ergo Z quU elapsis annis Na.alem smim afiigas, primum com, erics in annun. 394 incidere; sim.hter undecmum „„o 404, duodecimum a.n.o 405 esse tribuendos. Un.im .antummodo lectores momtos vel.m, mmirnm consulto hosce versus una cum amanuensium erroribus a mc luisse descriplos; conquen cm.n sxpe solent doctissimi viri f.dem manuscripf.s non servatam, ger.nanasque le< tiones emcndanl.ura opm.one, aul audaca plerumque vitiari. Idcirco omniuu. ir^genio quxdam easiig.nda reiiqui, nonnullis elia.n mter notas manun, *™Ha7lenuS Muratomt. Andialur nmc Joannes \lo,jSius MingareUius ex cujns editione »r« Xatales deouibzs agitur exspribere oiuluimm. Edit.) . IN NA TALITI.\ PAULINI CAUMINA PRJEFATIO. , Edidit jamdudum ex Ambrosiana bibliolbectc codice Lud. Ant. Muratorius vir et ingenio. et cn.d.tione , ,s ,.. s Paulini Nolanorum episcopi carmina i.. S. Felicem («), qnorum antca qusedara dunUxat ™ seripsil (k) • qua de re summam apud li.teraios homines gratiam iniit Mura.onus ac magnis lau- Sf a CasSoOuLo, a.iisqne exornatus «l. A« cum in apographum e. mendis ubique plenom, e. m» m alicubi atque in.perteetun. incidisset, l.eri omnino potuit, ut ea in lucem em,Ue« *m = au Ouocirca c.„. codicero ipse pne manibus habuerim, cujus oPc quamplurnna menda expungcre l.eere . ac Srrnondmn editos LL adjungere, statni ea car.uina rursus in isto nostrorum Anecdotoru.n ton.o *'Viil('iArc. • r,..,«c MoHm.ani (b) Exstat hic liber in B.l.lioll.eca Palruni, cl ...- {a) Tom. I Vnccdotorura, qtu ed.tus est Medtolan. jg^ammu ^^ ^,. ^^.^ anno 1697. 505 POEMA XIX 506 2. Codex poiro istc quo usus sum chartaceus est, ac sieeulo, ul equklem opiuor, xiv a Lippo Platesio (a) txarslus. !u co occurrunt priiuum tredeciui Paulini caruiiua iu S. Felieem, tum aiia Prudentii, quorum .udicem babes in extreina pagina (/>). Decem priora Paiiliiii cum Veronensi eiiitione anni 1 736 duin cor.fer- ■em, aliquam in iia lectionum varielaiem deprehendi, quse cum alicui usui futuia sit, ,i quando nova corum editio perlicienda erit, visum est niibi iila loca in quibus varietas nomiulia est hic atlnolare. 3. In carmine 1, versii 4, noster codex baliet, Cbristum non vincta voce. Vers. 30, Munditiis curare sines. Iu secundo carmine nulla est varietas. 4. In cann. 3, vers. 4, nosler eodex babet, codestem nactus. Vcrs, 5, puenam non sponle. Vers. II, Deo caleant. Vers. 15, munere condidit alto. Vers. 15, Qua post solslitium. Vers. 22, virtute recepli. Vers 38, itivino numine solvil. Vers. 39, Cernere nunc passim cst sacris purganle medela. Vers. 48, /Etbra polis. Vers. 55, totque uno compulsa examine vota. Vers. 59, Et bis lerdenas Campania. Vers. 01, Neapolis et quos. Vers. 65, Quos Aiitiua potens. Vers. 66, monumentis. Vers. 68, hujus honore die. Vers. 77, Kuc et olivifera. Vers. 85, Toto plena sui spalio, spatiosaque cunclis. Vers. 85, Nola assurgis. Tres versus, nempe 86, 87 et 88, desiderantur. Vcrs. 95, Nunc quoqtie pcrpetuo. Vers. 103, Plus nitet innumeris. Vers. 411, sit floreus annus. Vers. i2S, Ut precibus lenis. Yers. 155, Et polius dextrc posilos in paite piormn. 5. Iii cann. i, vers. 2, noster codex babet, o carissime Christo. Vers. 9, inopes justi, indiguosque salutis. Vers. 29, Pulset amore Ivrrc. Vers. 57, tibi Iactantes. Vers. 35, Iino et aposlohcis lundens sua flumina linguis. Vers. 64, Unde peregrinas obeunte. Vers. 74, multoque reliquit in agro. Vers. 102, prreiegit jura. Vers. 123, sedisque vovebat. Vers. 127. iuvi.ua effectus. Vers. 128, lides quia lantum. Vers. 149, prosternet su- peranie. Vers. 181, Priinus supplieiis de carcere suinitur ordo. Vers. 207, Duinosa proslratus bumo. Vcrs. 226, Arcana lellure legi. Vers, 269, Custodos cunctante premens. Vers. 294, Deuiissumque manu. Vers. 518, corporis, atquin. Vers. 520, Et earum vita iuisset. Vcrs. 531, tam volucer cursu. Vcrs. penult., im- inareescibiii. 6. Iu carm. 5, vers. 1, noster codex babcl.Et vcnit letas. Vers. ll,Fe!ici iibrarc meo. Vers. 12, deditus : liuuc eliam oris. Vers. 18, M.uiyiis, uulc domum. Vers. 16, dulcia mundo. Vers. 54, in peclora vivus. Vers, 57, petit improba primum. Vers. 03, Ecce et cum. Vers. 84, Ationiius Felix. Vers. 80, E spalio nactusque locuni, qui forte paventi. Vers. 100, sorJibus agger. Vers. 102, intutuni struxii. Vers. 155, Oppi-imit, ever- sa>que cxponuiit montibus urbes. Vers. 159, inagna Hiericho, Vers. 140, Omnibus exilii sna gioria, qua liimueruut, Causa fuit. Vers. 167, discesserat indc. Vers. 169, Inlulerat satagens propriis. Vers. 190, Non 'era jam leritas homiuein cireumstelit ahiium. Frenaruni avidos jejunia sancta leoues. Sex iilum, elc. Vcrs. 199, aqua\ qure nubila passim. Vers. 201, Graiia Felici defndit. Vcrs. 212, Inque glnbum lenuem. Vers. 215, Compluvii dulcem sitientis in ore liquorem. Vers. 250, Maxiinus, et pecudes dnctu pastoris egehant. Quem confessoris, elc. Nam versus inler.iiedius 251 desiderat.ur in nostro codice. Vers. 241, quia crescere tede. Vers. 264, pr,e cunctis nomine claro Archelai tam sancia lide, quaiu nomine clara. Vers. 274, modici liia jugera ruris. 7. In carm. 6, vers. 11, noster codcx habel, amorque, limorque est. Vers. 20, Qu* nive lecta solum nive silvas, culmina, colles Compta scnis sancti canos lesiatur bonores. Vers. 28. tua namque lui sunt gloria Sancti. Vers. 30, Oflicii sumptus superenl : hi pulchra tegendis. Vcrs. 39, Ut medicata. Vers. 45, Fercui» opima cibis, ceras, aulaca, luccrnas Larga quidem, sed rnulia dicant. Yers. 47, Nullus opum famulus. Vers. 50. qui duo totum. Vers. 62, qiiibus lrac dignalio, et istic consessus. Vrrs. 71, ab orig"ine duxi. Vers. 83, Tantum erit e! verbis superhoc quo diceregesta Felicis pateat, si copia tanta sil oris, Quanta operum me- ritique manet. Nam lempore ab ijlo. Vers. 113, piuin spes solabatur amorem. Vers. 1-26, Quisque alium pr.estare, et propitis consistere certat, Vers. 140, Tum niven. Vers. 117, Paler addit judic.e Chrislo. Vers. 158, Ex ossibns emicuit lux. Vers. 165, lerras venerabile nomen. Vers. 160, Dignatam et tanlo. Vers. 187, Corporis e tumulo. Vers. 208, Felix miracula nuinine Chrisli. Vers. 219. pietas et vilibus. Ve.rs. 260, In te paupertas capul acclinala. Vers. 269, quem criininer? aut uhi de te. Vers. -270, qua modo discmram» Vers. 297, Quos et le numus una tenet. Vers. 29<, Clirisius blanda piis. Vers. 301, nescis rnala lacia. Vers. 515, Ncc jam repperies, reddas cui errore reductos. Vers. 321, m jam plurima totum, Vers. 365, Ut prseda» cassa remansit. Vers. 589, quasi pone tiinerent. Vers. 594. rursus sapientia bruto. Vers. 403, Cominus, tt caligare putal. Vers. 433, ad sua vola catervas. Vers. 450, libi mandu tuendos. (a) In prima codiui;-. pagina vetustn niaiiu scripium ha-.c carmina sunl multa de Deo, et sanclis, e! aliis est : hle liber est ... scriptus q Domino Lippo de Pla- rebus zjiirituatibm et deuotis. Seaiiitur Apotkeosis, ul tlicsiis viro deiolo et doclo. est de Diuinitate, Prudentii poelce clarissimi. Ejusitem (b) In lionle codicis haec scripta olim luerunt : In Erudeniii carmen vet liber conira hwrelkos Patripas- hoclibro ... sunt istu per ordinem. Vrjmo uuatoerde- sianos.... Liber ejnsdem cnniro Unionitas. .. KjUsdem cim libriin metiis compositi a s-iucln Puulino civitalis Vrudenlii carmh.a vH liber contra Juilmos. Ejnsdem Notw episcopo, et confessore, qni (acti suut hi quaiunr- Prudeutii cnrtnen vel tiber adversns hairetkos el infi- decim annix, scihcet iim quotibet (estp unus, quorum deles llomundonitits ... Liber ejusdcm Prudeniii dt? ■uoleria csl de sanclo telice presbvtero, el confessore, naluru nnirrue ... Liber ejusdemconlra Phaniusticos ... ei putrono cwitatts Nolas, et de ejua (esio , quod bru- EjusdemMarcioyenia ... Ejusdem liber coitlia Mardo- mole est, scilicel die 14 Jnnuaiii, videlir.et die sancti nilas ... Liber dklus Psychomachiu. Felicis in Pincis pre^byteri, ci martyrh Homrn. F.t inter 507 S. PALLINl NOLANI EPISGOPI POEMATA. 508 8. I:i carm. 7. vers. 5, noster codex Iiabci, Ducat ccncretum lerris canentibus annom. Vere. 24, Tu mini- mam repleas- Vers. 33, Et suhito pra?cedens. Vers. 39, Donetur variare rnodis, et pacta quoUnnis Carmina, mutatis uno iicet ore loquclis Promere. Vers. 45, Cernimus illa diem. Yers. 83, vegetior hoslis. Vers. 95, sedeant contegmina membris. Vers. 96, quis anibigat? Vers. 134, Sustinet, et solido. Vers. 164, cuspide trino. Vers. 227, potens Domino. Vers. 232, vitam veniendo redemit. Vers. 277, sufferre toroum duramus. Vers. 278, acumine ferri. Vers. 279, soniibus unctum. Vers. 287, quod soiido et crasso totum complebat operli. 9. In earm. 8, vers. 69, noster codex habet Ad consternandas. Vers. 93, servata Nineve. Vers. 96, quai mala sanctis. Vers. 126, numeri virtute polentes. Vers. 144, Provida pollutas. Vers. 562, Terrentem magoos late populos. Vers. 168, Et opima Nineve. Vers. 175, altaria coram. Vers. 178, Attrita cum plebe. Vers. 179, Tam gravis exitii. Vers. 181, Pro meritis, nec norat eum. Vers. 207, Venerando in corpore membra. Vers. 245, Et rupta in fluvio sitieutem caute. Vers. 259, Ceu aliquando fene. Vers. 261, Natoram mutante Deo. Vers. 265, Atquc suos cantare, reos ardere ministros. Vers. 289, Sanctis fons omnibus unus, Et regnurn commune Deos : non una propheiis, Martyribusque sacris opera : «t diversa fuerunt. Vers. 500, Qut fecit gelidos. Vers. 511, Dape, facili. Vers. 322, Immanes domitare feras. Vers. 525, Et morbis eorpora rrangunt, Qui desidcriis liominem flaminantibus urunt, Peccatisque vorant. Vers. 534, ut incensum restin- guat. Yers. 536, Mira manus, et virga potens. Vers. 312, quo myrrham tristem. Vers. 545, trislia myrrh». Vers. 359, agere, in Christoque potenlem. Vers. 363, toto redivivus corpore Felix. Vers. 368, distinclos actu. Vers. 384, ac sentire medelas. Vers. 389, Felicis et ipsa, Vers. 394, paVof et terrore. Vers. 396, incendia leclis. Vers. 397, reealent incendia flammje. 10. In carm. 9, vers. 6, noster codex babet roibi te lucere diebus. Vers. 24, Neque enim ille dies fit. Vers. 79, Currens aerco modulabilis. Vers. 92, Spiritum ab llnigena Sanctum Patre procedentem. Vers. 105, Numine potabit. Vers. 107, Dominus; sic ipsa diebus. Vers. 149, mihi carius anno. Vers. 156, anima, edicalque quod olim. Vers. 161, temporis annus Ver agit. Vcrs. 163 noster codex habet, Unctus adestDo- mini. Vers. 164, Niceias. Vers. 180, Niceien ridere mihi. Vers. 209, agminis, et palriarch*. Vers. 214, fore prasceeinistis. Vers. 240, dignins ore. Vers. 245, Lumine conspicuum. Vers. 254, Unde inlerraso. Vers. 292, quo me tua dextra. Vers. 308, credere pinna. Vers. 318, mediianti suggerit ignera. Vers. 353, cur» sumus geinini? quijure. Yers. 561, dum te circum agilans. Vers. 370, bunc res poscere cultum Ipsa videbatur. Vers. 395, Conspice sursum. Vers. 401, allaria tuta. Vers. 415, Huic dubius gemino Didymi. Vers. 433, in arma vocavit, Et paribus compsil victoria celsa coronis, Parque salutileris, etc. Vers. 459, Jure pio signant. Vers. 400, sanctx tamen unica pacis. Vers. 490, Nec mirere sacris spatiis. Vers. 506, Teque sacris, psal- inisque simul devota litante. Yers. 521, amne refuso. Vers. 555, Per totam vigiles. Yers. 564, irrepsil rudi- bus. Vers. 581, pictura ludere. Vers. 629, vigilare parato. 11. In carni. 10, noster codex habet, versn 2, solennia voto. Vers. 10, lllic adjunctis. Vers. 25, lumine Tobis. Vers. 32, ciilmine turris. Vers. 40, A tribus egressus. Vers. 45, interpositisquc eolumnis. Vers. 47, Aspeclare lacus. Vers. 59, spaliabile pandit. Yers. 151, quam liquerat illis. Yers. 188, castifwo socians. Vers. 234. Et moribus Uiius sevi. Vers. 276, posl corporis usum. Vers. 282, terra, quis in me Rubus. Vers. 514, Utqui corde. 12. H;cc sunl, qwe in prioribus decem Pa.dini carminibus animadvertenda censuimus. Quod vero spectat ad iria postrema, quse tursus nur.c edin.us, in his plus quam trecenta loca eroendavimus, ac praterea tert.o ct decimo carmini post sepmagesimum versum tres et quinquaginta ve.sus addidi.nus, qui in eo quem Mura- torius adhita.it, Ambrosiana>. bibliotl.cc» codice desiderabantur. Ac nostrum quide.n hocce add.tamenlum brevibus scboli.s illuslravimos : alia vero carmina non ilem, quod iuculenlissime a Ludov.co Muratono explicala Jam sint. Quan.i autem addi.amcntum ipsu.n faciendum sit, ex ejus lectione eognosces : sed illud nicpraHereundnm non est, Tobroe Iibn.ro, el eum, qui Ecclesiastics inscribitur, q„os Hbros hclerodox, ut apomphos rejiciunt, a Pauiino ut sacros alque divinos in eo ciuri, ut in schol.is oslendemus. 43 "Lue hic ego pnefandi finem faecrem, nisi aliquHl de ea, qua usus sum, horum poematum inscn- ptione d.cendum essel. Yulgo enim sic. inscribi solent, Nataiis 1, Natalis II, et ita deinceps lU certe ^ U Muratorius. Ai .fU quidem ea ioseriptio numquam probar, potmt : .dque mult, de causts P nmum Lm etsi qi.oia.mi, Paulinus h emortualem, seu, « rectius cum Ecdesia oquar »^ ""^ carn.cn scribereL quomodo Umencarnuna ipsa Natalcs dici possiot, equ.dem, u d.cam id quod res esl, ne u I . «te Logahis sane in eo quem di*i fibro cum passim hac ipsa Pauhn. poemata u, mcd.um prSSC- ui - "— -»*-. «*sempfraut libros, aut <^JZ?tt£7£ Lpter primura quidem sic ca inscripsit , De vita S Felicis carmcn .... jjj « - «• £ . = vero.quasieambJiiusinseriptionis pasmtcret, s.c .nscnpsa . L.bcr l,Li« '-« 12, xiers. 508, ita canit t Dicta mihi. Et quia prjeleritis magis illa libeUis Hunc aniran texam gratante iibettum. 509 POEMA XIX. 510 Sed nosiris ante UbeUis PraHorita, in praeseus seniper servata canetur. Et carni. 13, vers. 52 : Et vers. 55 : Et vers. 104 : Sit caput lierous, fundamentumque tibcllo. Quin imo in epistola 28 ad Severttni scripta eodem modo locutus est : « Habes ergo, inquit, tibellos a mo dtios, uiium versibus Natauiiitm de mea solenini ad Dorainsedium meum (ita voeat Paulinus S. Feliceiu, quasi Doininum tedis) cantilena, cui corpore ac spiritu quotidie, fingiia autem quotannis pensito dulcissimum voluniarice servitutis tribuium in die consecralionis ejus, etc. t Pauca haec te monendum censui, humanissime lector, anteqtiam ad ipsa Paulini carmina venias : qnid eitim necesse erat me plura dicere, cum lam mulla de iis doctissime scripserit Muralorius? Vale. POEMA X!X. A CARMEN XI (o.) IV S. PELICEM. 447 "448 Sidera (b) si eielo, si posstntl (c) [gramina terris Defore, mella favis, aqua fontibtts, uberibus lac : Sic poterunt linguis ttudes cessare piorum, In quibns et vilaa virtus (d), et gloria mortis 5 Jpse Deus pro quo vitam volucre pacisci, Et moriendo piam sancire fidein populorutn, Mercarique sacrum pretioso sanguine regmim , Sanguine,quo totumspargentes martyres orbetn Cenlibus innumeris semen caslesfe fuerunt (e). 10 Horura (() de ig) nutuero procerum confessor | in ista Urbe datns Feiix longe lateque per orbem (/() Mouiinis emicuit tituio. Sed JNola sepulti Facla domus tarnquam proprio sibi sidcre plandit. Omnis eniin , quacutnque manet (i) mandatus in ora 15 Martyr, sleila loci (j) simul, et medicina colen- tutn est. (a) In codice bibliolheca? S. Saivaloris Bononia?, qnem nostrum codicem vocabo, primutn Paulini c;tr- men in S. Felicem sic inscribilur : Veati Meropii I'aulini episcopt Nolani de Yita S. Felicis curmen anni primi. Liber primus. Undecimum vero islud car- raen sie inscribilur : Incipit Liber XI. (b) Sex priinos hujus earmitsis versus eifai Dimg-a- lus in Responsis adn. Ctaudii Taurinensis sentenlias.— Priora hsec earmina retulit etiarn Dungafus diaconas, qui seculo Chrisli nono librum de Cuttu inwgimim adversus Claudium Taurinensem scripsit , euiuquu Ludovico et Lothario Augustts nttncupavit. Hwc ejas- Namque tenebrosum veteri caligine mundum, Languentesque animas miserattis in orbe creator Sic sacra (k) disposuit terris monumenta pio- [ rum , Sparsit ut asirorum nocturno lttmina calo. 20 Et licet una fides, par gratia, et aemula virtus Marlyribus cunctis maneat, lamen omnibus iis- [dem Dissimiies operum formas exstarc videmus. Alque alibi tacitis (l) merilum sublime sepulcris Excolimus memores, aiibi clamanlia signa 25 Conspicuas miramur opes. Ubi creilo msli plus Durior impietas retinet, majorem ibi morbus Poscitopemgravior, veladhuc ubi csecior sllam Perfldiaj noctem irahil error, et aegra laborat I In populo iitubante fiJes, ibi ttimina prorsus 30 Accendi majora decet, mundique tenebras Illustrante Deo perimi, tnentesque retusis Ationitasoculis, trepiitasqiie intendere ad ipsos Divini veri radios. caligine tetra Solvere, cnllynoquemedentis(m) inunget-e Christi, (d) In Muratorii codice scriptum est : In quibus et viia, ei virius. At vero Dungalus legit ui est in uo- istro codice, cujus lectionetn secutus sum. (e) Iu cod. Mur. legitur fuere : quod parum refert. (f) Dungalus cilai hunc versuin , ct alios, qui se- quuntur usque ad versum 19. (g) Euiendavi ex uosiro codice. Fn Mur. eod. scri- ptiim est Horum pro numero. At Dungalus quoque legit Ilorv.m de numero. (h) Tunta fuit pcr orlieni S. Felicis fama , ut ex quavis terrarum parte Nolam populi vencraiiundi. confluerenl. Miracuia crebra sanclunt quotidie com- dem praeclarissima verba ontnino sunt oculis omiiium C mendabatit ; ips;ique Kouia, lot licet sanctorum costu subjicienda : Pauiinus, ait, episcopns viv ervditisxinws el sanclissimus , sicul cl mtitli de eo testati mnl , nobi- tem librum xv carminibtts distinetum in honore , tt lavde S. Felicis marlyris edidit , inimoquanla ntira- cula, et cirtules per ipsius merita, et intercessiones di- vina largienle clemenlia ad suum fieri colidte ttimtt- lum, etntuxime die nalati ejus artnhersario distseruil, non faciie a quoguam excerpi, aui defiorari polet>!, quia cttitila flores , aromata, rosw, liiia suuveoieniia, ue melltf.ua sunt. Auimadverti lamen supra in pro legom. deceplum Dungalum , qui 15 a iJv.ulino elu- eubratos iSalales asserutt , quuui rever/ \i tautitm ceciueril; ip>-e enint Dungalus unum es eis in duo» considerale divisil. Mcratorjus. (ej ln codice bibliothecae Ambrosiatue, quo usui csl Muratorius, quemque Uuratarii codicem postiiac vocabo, scriptuui <'sl : Sideru s; ceeta ;»'*su«i, «i ara- mina terns , ete. Utraque lcctio prohabiits videtur. DungaUis tamen legit, ut est in nosiro codice. ubiimLs , tota pene suis e sedibus solvebalur, tit Rloriosi confessoris sepulcrum inviseret. Hoc soepe repetit Paulihus, ac potentissimum Nal:di u S. Da- inasus papa sando huic se qiiondam vnto obstrinxe- rat, oijiis rei tesleoi epigramina reliquit nostra quo- qtie ad tcmpora transutissnia. Yidcnda super his Acla SS. lom. i tiie ii Janiiar. Muiutorius. lil !n eod Mur. iegilur jaeet : in nostro manel : quo iiisiio legiteliainDungaitis. (j) r^ioslri codicis lectioneiti amplexus suni. In cod. Mui. lcititur lixis. Duugalus legit ul est in nostrt) codice (k) Hunc versuui rneodose sic legil Dungaius : Sk iua di&uosuil lcrris tuunimenta piorwu. (I) Noster codcx babet tacttum. At lectio mihi inagis placet, (m) Mur. cod. habet medenle». At legenduifi esit madeutis , ut esl in nostixt codice. Id eujm exposat ipsa quoque metri ratio. codicis ^ltu". 5(1 55 S. PAUUNI NOlAKI EPISCOPi POKMATA. 512 40 45 ■50 Quos tamen ante obitum toto dedil orbe magi- [stros. Inde Petrum , et Paulum (e) Romana IimI in [urbe, 55 Priiif ipibus quoniam medicis caput orbis egebal Muliis insanuni vitiis, coecumqtie lenebris. Sed poiiore Deo nosttam reparare salutem, Quam Salanse (/') captos eliani nunc froude tc- [nere (§) : Rarescunt tenebra niundi , et jam pene per fnmnes 60 Pravaluit pietns, et mortem vila subegit. Crebrescenie lide viclus delabiiur (/i) error, El propejatn nullis sceleri, mortique relictis Tota pio Christi censelur nomine Roma (ii, Irridens ligmeuta Nunue, vel faia Sibylhe. (>3 Ciimqsie sacris pia turba relert (/*) pastorilius j Amen Per numerosa Dei regnantis ovilia ketum. Laudibus xtcrui Doroint ierit aetbera claroor Sanctus, el inonsso Capitolia cultnine nutant (k), Iu vacuis simulacra (/) treniunt squalentia tenn [plis 70 Vocibus iila piis, impulsaque uoinine Cbrisli. Paulinus nondum profana religione expeditusconsul processer.it. Kmissne vero per hree eadein tempora piures a piissimis imperatoribus leges, queis etbni- cismus confodiebalur, satis innuunt, nondum illi, ul Tacili verbis utnr, magnum diein hnpositum fuisse. Videudus "hac de re codex Theod. tit. de Paganis, C etc. Quin immo et anno-iiO, sex videlicel abhinc .innis , Roma barbarorum irruplione sub Alarico eversa S. Augustino scribendi praclarissimos deCiv. Dei libros causara praebuit , ut a paganorUm contu- niehis Christi fidem tuerelur. luquit aiitein magnus doclor lib. i, cap. 1 : An non etiam illi liomani Chri- .«(;' nomini infensi sunt, quibus propter Clnistum bar- bari pepereerunl? Tesltiutur hoc inartgrum loca, et basilictv Apostolorum, q/j/; ;i, x«; Triv s-JytxpfyttKV, -V,- O -■/:: .yj XtXOJ iT.Vjjlf^.il /;ywv 'AfZTjV '. t 6i UlC, (itle^t episcopusj preces, et eucharhtiam absolvil, io- (e) S. Lco ia serm. de Nat. apost. Petri et Panli D "'s 1"\ "^stpoputus (austa approbatione acdamat ,/t- erns, Aiuen. Quod eliam aniiquissimus doctor lnlra repetit. Tertullianus lib. de Spectac. cap. 25 ad Christianum ait. Eo ore, i/u" Imen in Sanctutn pro- tuleiis, gladiatori testimonium vis r sddere? Ipse Pau- linus in precatione Matut. de Deo loqueus: Ouum celebr;:nt iimdulaln cnrmine plebes, Quod per apostolicas curandis sensihus artes A Cote pia teritur, quia lene jugum, et leve Chri- [sli Est onus ad Christum puro jam lnmine versis, Atque evangelico sulTusis pectora succo. Quo bene purgantur nebulae, quibus interiorein Obducunl aciem inuiidi lallentis arnores, Qui niagnum per inane vagos sine remige sensus Circumagunt, behelanlque gravi ealigine captos Mollibus illecebris , ui Irangant robora vitae, Seclentuique vagas (a) per gaudia Iubrica pom- I pas. 449450 "os (') ic't,,r non,s cupiens avertere [ morbos Omnimedens Doniinus, sanctos mortaiibus xgris t> Per varias geutes niedicos pielate salubri Edidil ; ulque suam divioa potentia curam Clarius exereret, poliorihus mtuiit ilios llrbibus , el quosdam licet oppida parva relen- [ tent Martyras (c) : at (d) proceres Deus ipsos moani- [hus amplis lotulil, et paucas functos divisit in oras, (a) Ita sciipium est iii nostro codice. At in cadice Mur. legiuir cuvas , iil e=t inanes , ut rectc esplicat Muratoiius qui nolaiii subjungit sequentein. — Ca- vas, id est inanes. Virgil. vi iGneid. : El ni docta cunies lenoes sine coriiore vitas Adinonpal voliare eavi) stib iuiagine forma;, Inuat, et busira ferro diverbercl umbras. Et alibi: Nox alra oava circumvolat umbra. yb\ Hunc versum ct alios qui sequunlur usque ad 55 citat Dungalus. — Theophridus abbas in serm I «le SS. Reiiqq. Hc.s, ait, singutis proiiuciarum, et ci- vitatum populis dedii in solatium . ut dum imporlunis urgculur incursibus hoslium visibitium, et intiisidi/ium, per haruni defensentur merititm. lnfra : .Sic et Deus uoster oidi-ua liostmui mutliiudinem per totum volilare aerem, et pugnam adoersus adoptionis suat filios slruere multiplicem , liumattni miseriat misericorditer consutit, ei mutliplicalis super itrenam patrociniis civitatem suam. idestEcctesiam cusiodit, etprotei/i/.MuiUTORii s. (c) Mur. colex el Diing.ilns babeni martyres : no- ster vero cod. marlyras. (d) In Mur. codice si riptum erat ud proceres. Re- cte aiitein Muratorins suspicalus fuerat legendum esse atproccres : ita enim legilur in nostro cod., et apud Dungaluii apposile ad hanc rern . Bealissimus Petrus princeps aposlolorum ud arcem liomani destinatttr imperii , vt litx veritw.is, qiitv in oiiinium gentium rcvelabatur sa- tuiem , eificncius sc ab ipso capite pcr totiun mitndi corpus cjfnnderet. Vide reliqua. MunvToniiiS. (/) I;i Mur. codice legiluriyaam Sutana caplos, elc. (y) Leclionem cyiin-is Mur. sc-cuius su.ni. Noster habet tencri. (Ii) Mur. nodex habet itiii biiur; nosler delabitur. '(i) Jlaud iii stri.i^ snmenda Paulini verba , ut Ro"ma; lum millos superfuissc paganos credamus ; siquiitem noii unn iccidii ictu superstitionis impe- riuiii, sed teinporis henelicio id obtcntum, qnod sta- tim a Cor.siaiiiino sacra fidei doctimcnla, principum- que exempla , cvincere haudqtiaquam polueranl. Cerle ex paganorum grege consules, senatores. aliique magisiraius fueveassumti pe.nead ha>c usquc iempor^, hoc esl ad annum Ciir. ita quutvwiitr 1 MURATORIUS. 513 POEMA XIX. 75 Diflugiunt trepidi deserlas doemones fedes. Lividus incassuni serpens fremit ore crueuto Lugens bumanam jejuna fauce salulem. Seque simul pccudum jam («) sanguine defrau- [datum Praedo gemens frustra siccas circumvolat aras. Sic (b) Deus et reiiqais tribuens pia munera lerris Sparsitubiquelocimagnassua membra perurbes. Sic dedit Andream (c) Palris, Ephesoque Johan- [nem (d), (a) In Mur. codice scriptum erat qv.au in nostro ai'tem jam : quo uiodo legenduni esse suspicatus fue- rat Muraiorius. (b) Hunc verstim et alios qui sequuntur usque ad 84 citat Dungalus. (c) Palne urbs Achaiie. Ibi cousuinmasse marty- rium Andreas dicitur in cjus Actis apud Sur. toiri VI. Hieronynius in cp. 148 al Marcellam : ln omni- bus locis versabalur (Jestis) cum Tlwma in liuiiu , cum Petio Romce, cum Paulo ;n IUyrico,cum TitoinCrela ciun Andrea in Ackaia. Vide Bai. iu Martyr. Rom ' el Floreutin. iri Martyr. Hieron. Murvtorius. (d) Epbesi occubuisse Jobannem mille monumenla testantur. Euseb. Cn:s. lib. m, cap. 55 Hisl. eccl. Polycratis E hesini episcopi epistolam refert, in qua idem asseritur. Vide Baron. in Martyr. ad diem 27 Decembr. Ilinc celebris Epbesina Ecclesia. et inter apostolicas relata primatem , seu exarchum nnlli subditum patriarehaequondamjactavit. Tertull. cap 36Proescripl. : Proxime, inqui!, csi tibi.ichaia? habes Lnrinthum. Si non longe es a Macedouia, habes Phi- hppos, habes Tliessaluniceiises. Si potes in Asium tendere, habes Epliesum. Venanlium Forlunalum his juvat addere canentem lib. vm, carm. 4 : Nobilis Audream mittit Aehaia suun,.- Precijjuurn meritis Ephesus venerania Johannem r Dirigil. (. MuRATORItS. (e) M. Anlonius Cohimna in libello de Viia et Ce- stis S. M.tlhoci : lltad, ait, certe inler historicos con- venit, ;n Regia Elhwpiw civitate B. Apostolum mar- lyrto coronatum , ibique diu sacrum mansisse corpus Promartyru loco adsentiri aliquantulum possem siquidem Metaphrastes ciJem adslipulatur, unaque cum eo Venantius Fortun. lib. v, carm. I, ubi ait : M.-mheiis /Ethiopes allemperat ore vapores Vivaqne in exnsto (liimina fudit agro. Verum de sepiilmrae loco Columna decipitnr Oui crnni Paulinus noster Panbiam Matlhaei sepulcruiii complecti d.xissel, si in jEthiopia illud conditum iuisset.'Parthi, .lEthiopesque niiniuiu diversi, ut eo- rum nomina confundantur. Sed audiamus iterum Vcnanliura lib. viii, carm. 4 : Iude IriumphBntem lei l iiulia ltartiiolom*uin . Maltlisemn eximium Naddaver alta virum. ' Idem eiiam innuit carm. seqq. : D Quos Patj-j, quos Ephesus, Naddaver arce tenei LU igitur concilientur viri tanti, urbem Naddavereni m Parlhia positam arbilrarer, quo S. Mattlnci ossa postmortem luerint transiata. Cur euiiri hicaudia- ur Abdias omnium judicio scriptor apor.ryphus, qui banc urbern iElhiopica in regione slatnil? Si hujiis- nodi auctoritatibus agendum , Dorotheum et e"o •eponerem pseudographunj et ipsum auctorem, mii ii iibello de xn apostolis Matthaeum asserit Hiera. wh PatlliUE defunctum, seu Hierapoli Syria- , ut >rodit in fragmento quodam Gulieimus Cave lib de scr.pt. ecc . SeJ aperle Paulino subscribunt Ano- lymiu apudCEcuinenium dicens : Matthasus evange- , *We/mra Hebraica lingua conscriplum tradi ■ W. Obdormtvit aulem in Hiera civitale Parthia- el w sepditur. Hippolytus in Indiculo xu apost. scri- til : Mallhams obdormiml Hierew Parthorum chila c Freculplius lora. II, lih. „, ,ap. 46, Maithrei sepul- SI4 A Ut simui Europain, atque Asiam curaret ro illis, 80 451-452 Disculeretque graves per lumina f tanta lenebras. Partbia Matihamm (e) compieclitur, lndia Tho- [mani (f) Lebbseum Libyes (g), Phryges accepere (h) Pbi- [lippum, Creta Tilum sumpsil (i), medicum Boelia (j) [Lucam. crum iia signat : Priraara evangelizavil in Judcea postmodvm m Macedonia prajdicavil; reimiescii in montibns Parthorum. C. V. Boilandus ad diem 24 lebr. ex codice a mille annis exarato notitiam re~ fert de locis SS. apostol., ibique dicitur : Naialis S Matthwt apostoli , qui passus est in Pcrsida. Martvn- B Hieronym, a Florentinio editum hxc habet :In Ver- sida IVatalis S. M atlhmi apostoli el cvangelislw. Alius iiem indiculus vctustissinius apud Florent. pag 159 w Persida passum teslatur Matthaemn. Parthia certe Persidi adjacebat, immo, ut Plin. lib. vi, c;ip.25.ait: Persis in Paithorum jampridem Iranslaia esl nomen. biPersidem Parlhia complectebalur, ut etiam erudit. et C. V. Baudrandus amicus meus in Lexico geo- graph. monuit. Unde opinioni nieae aiiud suDragium accedil . dum in Parthia. sepollum Matthaium una cum Paulmo aflirmo. Patet etiam in Parthis procdi- casse S. apostolum, ut par sit credere, reiiclos ihi discipulos eidem e vivis sublalo , ejusque ossibus in urbem .Naddaverem reportatis .parentare potuisse Muratokius. (/') Obiisse hunc apostolum ihidem pr.-r-ter alios auctores tesialur S. Hieron. de Script. eccles., qui et urbcnri Calaminam locum martylii itssignat. Ejus corpus Edessam deimle translatum , uli videre est -. apud Baron. in Martyr. ad diem 5 Julii. Laudaia a Bollando notilia hoc eliam asserit : Natalis S. Tho- mm aposloli m India , el translatio corporis eius in tdessa. Mijratorius. (g) Lebbseus ideru esi. ac Thaddaeus, qui alio eiiam iiomine Jiidas nuncupalur. S. Hieron. "iri cap. x Matth. : Thaddwiim apostoluin ecclesiastica tradil Hi- siona missum F.dessnn ud Abagarum tegem Chosi- denw ( Osrlioene legendum potius ) gui ab evangelisia Luca Judas Jacobi dicitur, el alibi appetluinr Lebivns, quod inlerprelatar curculum , creuendumque esi eum \msse tnnomium. At a Paulino dissiderit rcliqui scri- ptores in constiluendo loco, ubi sacrum illius cor- pusseiveiur. Venanl. Fortuu. carm. 4. lib. vm : Hiiic Sirnnnein, et Indam Iumeii Pcrsida geiiiellnni Laeta relaxato miliit ad astra sinu. Dorolheiis Tyrius in lib. de xn Apost. : Judas Jucobi qut et Ihaddivus , et esl Lebbwus Edessenis, et uni- »««« Mesopolamiat Etangelium Domini prwdicavit Sub Augaro Edessenorum rege iu Berylo Occisus el cum Iwnore sepullus. Florentin. in nol. ad inariVr Mieron. qusedam producit mailyrologia aniiquissiina quibus m Perside, aut in Suaitis civitale Persarum occisus rhaddajus diciiur. Ego censerem hosilemoi- tis loco mtelligendos , Paulinum vcru de sepulcri loeo. MiiiuTomus. (h) Hierapoli in urbe Phrygi* sepullum Philinpuin oiscinius etiam a Veiianliu Fuitun. Lasta suis votis H erapolis nima Philinniini Producens. Cui iadde Ilieron. de Script. eccles. : PhWppus avo- slolus iu Phtygtaprcedicat Evaugeihtm Domtiti Jesu Sepelttur HierapoTt cum filiabus Iwnorifice Vide Ba- ron. inMartyr. ad diein I Maii. Mcratorius. (t) Episcopum Crel* fuisse Tiium, ibique eliam sepulturam nactuni docet Hieronymus , celerique scnptores, ac Menologia , ut eamdetn recoqueie crainiiem mhil sil opus. Mukatorius. (.;) In Mur. cod. legitur Boelhia; in nosiro Boetia 515 S. PAULINl NOLANI EPISCOPI POEMATA. Marcus, Alexandrea (a), tibi datus, ul bove pul- A [80 (*) 85 453-454 Cura Jove (c), nec peeudes ^Egyp- [tus in Apide dernens, In Jove nec civem coleret (d) malc Creta se- [pulUim, Dungalus mendose legit hunc yersiim : sic emm le- Kit ■ Creta Tilum sibi sumpsit, AttUochht, et Ostia Lu- cam — Hactenus depravatam lectionem e Dungalo hauseramus , quuin ila in ejus codicibus. ac praser- tim in anliquissimo Bibliothecas nostra; legatur : Crela Tilum sibi sumsii, el Aiiliochia. ev OSlial l.ucam. Rosweidus in nolis ad hunc locum ita ait : Muum a Paulino asseri Lucce reliquias servart Anlwclnm, et Ostia> quum Marturologium Homanum 9 Muu dicul eius retiquias traiislatas ex Achuia Conslantinopolim. JVisi tanlum velit Auliochiam, e! Ostiam Lucam Evan- aelii proseminatorem kabuisse eqregimn , fors et reli- quiasaliquus ejus atiunde expetierint. Verum vulneris fcuius saniutera cotlici noslro dehemus. llevera in Boeotbia, seu Achaia sepuluis eslLucas. GaudenUu* Brix in serm. habito in Dedic. Eccles. Jolumnem m Sebasle provinriie Paltcstince , Thomum apud Indos, Andream, et Lucam apud Patras Acltatat ctvtlalem tu- mutatos refert. Luc.c dein reliquias una cum Aii.lreae apostoli ossibus Coustantmopollm de Achaia trans- laUs meminit Hier. de Scripl. sccles. Quibus alu documenla addi possunl. llinc pseudo DoHrtbeam arauas dum Ephesi mortuum ac sepultuci Lucam gomniat. Celerum rnediei lilulus Lucae a Paulino alibi aptatur, nenipe Natal. 9 : Hlc mtd'C«s Lucas prius ai U», delude '.oquela Cis nieilicus Lucas. MLRATOelOS. (a) lU legiiur in nostro codice ; in codice autem Muratorii Alexandria. — Alexandrinam Ecdesiam Ma-xus a S, Petro illuc missns fisndavit, eamque suo etiani sanguine , lumuloque beavil. Id a Hieronymo docemur omnibusque Martyroiogiis, Mubatoriis. (b) Apud A^gvptios celebris quondam fuil cultus Apidis, quem bovis specie tigurabant. Huic quotan- «is loaga ca.'remoniarum series impendebatur. bolin. r.ap. 32 ; Jnter omnia, qwe Mggptus habet digna mc- moratu,pru>apne bovem mirunlur. Apimvocant. lluiu ad instar colunl nutninis, insignem nolat albat macula, qucc deztero ejus tateri ingenila corniculanUs Lun-v refert faciem, etc. Historiam de hisce iEgypli super- stitionibus texerc posseni ; pnesUt lamen lcclorem ad ea dimittere , quse cpngesserunt Vossius m libris de Theolog. gentit., Salmas. in Exercit,, Plin. ad i So- lini locum supra relalum ; Diodor. Sic. Iib. i ; Eiis. Caes. de Prsep. evang. cap. II, llcrodot., eic. Ego qnoque nd quartum Paulini poema plura noiubo. MWRilTORHIS. (e) Iltato per Tiium in Cretcnsem urbem Evange- lio, inde pulsus esi 'upiter. Quod si ad .•Egyptios hujus menttonem referas, ille est Jupiter Ammon, quem summa ilti veneretione prosequebantur; Plu- urch. de Isid. et Osir. Ammonern ait esse tSc.i nao' Atyumriitj owyut toG Aioc ; profrinm nempe apud jEgyptios Jovh nomen. Herodol. in Euterp. •■ Aftf«o{i» yafi Atyiwrioi mtMouffj tov al« ; Ammowem enim Aigyp- lii appeUant Jovem. Mlhatorius. (1) Jovem Creue regem fuisse, rbique sepultura datum , alqne ad divinilatis fasligium ab iulelici ethiiieorum errore peidnctum ipsi tatentur gentiles, inter ques Lucianus iu lib. de Sacrilic. ila ait : oi S' «u Hpnrei ovi ytwo-Soa nap «uTatj, au8i t pxjifjyai povov tov Ai« XeytjWt, 'Ai.a nni tk?o-j«o«5 ^txvuouo-t; Jtunus autVnt C'ri!(e;ts<>s Jottemttffirmatlt nnn modo vi- xisse apud sexe , uw.ritumque fuisse, verum etiam se- putcrunt, iUm ostcndunt. tdem «sieiuit Calliinachns in hymno ad lovffffl dliobus his vuimIhis : 516 Nec Phryges exseclis (e) agerent Cybeleia Gatlis Impuram fosdo solantes vulnere matrem, Et tamlem castis (f) fronderet monlibus Ida 90 Inuclas referens (g) securo vertice pinus : Vana nec ulterius mutos (h) jam Gnecia Delphos Cousuleret, speriiensque suum calcaret Olympum Altius in Sion gradiens, ubi collis alumni Kp>iT£? «el vptCaTKt, xat jap Tayov, w ava, otio KorjTec tTSimivxvTo, s-u §' ou 6«v£f : eo-o-i yap ast. Mendaces semper Crelenses, namque aepulcrum Coustroxere tuuin, o rex ; uon es mnrle pereaiplos Ipee, sed es semper. Vide Clement. Alex. in Orat. hortaloria ad Graecos, Demetrium Seepsium apud Scholiasl. Apollon. tib. iii, et reliquos mylhologos. Muratorils. (e) Cybcleia Cybeles, seu Berecyiitliiie magnse deo- „ rutn Matris dies festi erani. Hujus Deae sticerlotes B Calti nuncupali virilibus carere in Atidis memoriam cogebauiur. Pautinus nosler in poeni. 4 ita ail : Hic liabel et mntrein eaplam pasloris amore, Seil meliot Pastor, easlum servare pudorem Qui voluit, sprevitque Deam, cui saeva viriles Abscidil p rtes, eic. Nuuc quoijue semivtri mysteria turpia piungum, elc. De Gallis etiam meminil Lucanus lib. i : Crinemque roiairtes. Sangnineum popolls cecinerunt tristi» tlalli Herodian. lib. i : Jnde Phryges olim Orgia colebam ud ipsum flurivm Gallum, a quo etium sacerdoles Cy- betes cognominantur. Vide Panvin. iib. u Descripl. < iv, Rom., et ea, quje ad quartum poema reluli. Plura eiiam de Gallis et Archigallis dixi ad inscriptionem quamdam Juliani i. C, quara iu marmorum colle- ctione nova sum editurus. Muratorics. (f) Cybele potissimum in lda monte colebatur apud Phryges , quia ibi nefandos Atidis amores exercue- rat. Hinc Virgil. lib. x jEneid, G Ainia |iart-iis Idiea Lieum. A Cybelo etiam Phrygiae monte putatur Cybete no- mcn traxisse. Mirvtorius. Ig) Pinus iii lutelu Malris deum est , inquit Servlus ad lib. ix Virgil. , ul.i noec legunlur f.ybetes Joverti alloquentis verba : Plnea sylva inihl varlos dilecta per annos Lucus in arce fuil suinm». Arnobius etiam iib. v contra Gent. : Quid sibi vult ilta pir.ns, quam semper sla is diebus in deum Mairii inlermiuilis sacrario! Et eod. lib. ad finem : Piiius illa sotemniter. quai in Matris inferiur Sacrum Jiem, nonne illn-s iinago tst arboris, tut qua sibi AHs virum demessis genitatibus abslutii ? Et quam memoranl JH- vam in sotatium sui consecravissc monoris.' Mnlla sii- pw his videas apud V. C, iiiiliiqiie supra omnes carissiiiHim Benediclum Bacchinum in singulari dis- serl. de Sistris. MuraTORII ». (h) Emendavi ex i)'i>lro codice, qui h.ibet mutns. D In Mur. codice scriptum e^t mulios : at recte suspi- catus est Muratorius legendum esse mutos. — (Jnos adhuc novimus Delplios Apolliiiis oractiio celebres. Quid esi igitur. quod mulii hic memoranUir?Poetice locuius hoe in loco videtur Paulinns, ut pro Del- pln>, oracnla . aut !t-mpia Phcebo prxcipue «ticata hiteUigat, Est boc poetarnm. Sciraus etiam Apolliiii Pythio plura delnbra liiisse sacrata. Delphosque an- liqqitus Pythum appetlatos. Pausan. iu Phocicis ■ Rpovoi Si, ait, utrTepon . x«i llv^'-' n,v rsoi.iv, oO .\;".i\,c uivw lxiis mm- cuparunt, Quare pro Uelphis multa Apollinis Pythii leinpla hic intelligenda non inepte vemreiit. Baemo- nein Delphicum abrautuisse natoChristo lerunt Oro- nus litkt, Cedrenus, et Nicepb. Callist. hb. I, cap. *7, De sileniii causa rogatum respondisse aiunt : sle i«utr Hebrsew divos Deus ipse tciibernaus <'edwe se-ie jlihet, tristemque redire stib Or»iiiti. 617 POEMA Lene jugom celso fastigat (a) vertiee Cbrotus. a 95 Fugit et ex Epheso (*) trudente Diana Johanne Germanuuicomitata suum, quem nomine Cbrisli Imperitans Pauius pulso Pythone (c) fugavit. Fugit ab (d) ^Egypto Satanas, ubi mille fign- ras (e), Nomina mille sibi variisaccommoda monstris 100 455-456 Suropserat; ut Serapi (f) sanclum [formaret losepb , Nomine ferali abscondeus (g) venerabile nomcn, Cuui tamen ipsa iidem simulacri forma doceret. Hinc arbitrarer in texiu latere mendum , ac propter- ea pro mutios reponendum mutos. Mcratorius. (a) Hoc est acuit. Silius lib. v ; . Mediamque per alvutn Sensim fasiigatis compressa eacumiua ueclit. Et apud CiPsarem in Comment. fasiigaius leviter col- B lis legitur. Muratorhjs. (b) Plin. lib. xxxvi, cap. 14 : Magnificentue vera adtniralio exslat templum Dianm Epltesiw. Censeba- tur autem hoc teiuplum inter seplem mundi mira- cula. P.itilus apostolns , ui habetur iu Actis aposl. cap: xix, rielatus Ephesum hiec ail : Hlognw Dituiw templum in niliilum repulabilur, et destrui incwict majestas ejus, quem lolu Asia el orbis cotit. Illuc de- mum S. Johannes venit, ac Di.ince silentium impo- suit. Prochorus hcet apocryphus scriptor in Joannis Histona ld multis prodit cap. 4 et 5. Mikatorius. (c) Cap. ivi Act. ap. hiec habenlur: Factum est autem euntibus nobis ad orationem puellum quamdam habentem spiritum Pylhonem obviare sibi, quw qua>- stum magnum prwbebat dominis suis divinaudo, etc. Dolent uulem Paulus, el conversus spiriiui dixil : Prw- c pio tibi in nomine Jesu Cltrisli exire ub ea. el exivit eadem hora. Apollo Pvthius oraculis elarus habeba- tur; quicmnque igilur spiriiu malo obsidebantur, ac r w divinationem erumpebant , Pvitiium iu se hahere dicebantur. Hoc auteui a muliere illa expulso Pauli- nus Apollinem fugatum recte memorat. Pythii vero cognomen a Pythone interfeclo, vcl a irug&Sat hoc est a consuiendo Pheebus traxil. MrfiATORius. (d) In Mur. codice legimr : Fugit et jEgypto : in nostro : fugit ab JEgypto. Utraque lectio prohabi- Iis. — jEgyptiorum deorum numerus erul inlinitus Longam horum scriem texil Diodor. Sic lib i Bi- blioth., Juveualis sat. 5 : Quis nescit, Volusi Bithyniee, quslia liemeas _isypius iiorteiua colai '? Crocodilen auorai Pars hac; illa pavet saturum serpenlibus !bim • EQigies sacri nitel aurea Circof.iiheei. Tertull. cap. 34 Apolog. : Mgtjpti s permissa est tam vanwmpersltttonis poteslas, avibus, el bestiis conse- crandn , el eaptte damiuindis, qui atiqv.em hujusmodi JJeum occident. Videndi Lucian. de Ima?.. Clemens Alexandr. Ijb, m Piedag,, cap. % Minutius Fel. in Uialog. , et m pnmis Constantirius Manasses in An- D uai., ubt ab .ffigyptiis coli asseruif. Attoupovs, wu t t9r,r.ov; xis. M8 Qua modius capiti (/,) superest, quia Irugibis (i) olim Ante famem Domino sic inspirante coactis 105 Innuraeras genies ^gypij ex ubere puvit, Et sleriles annos annis saturavit opimis. Scd ne ullra sanclus coleretur honore profano, Mens arcana Dei devot* pectora plebis Immissis acuii stimulis, cultumque nefaudi 1 10 DiKmonis everso (j), fractouue Serapide (k) [clausit. JNon Pelusiacis vaga saltibus Isis Osirim (.') ~Vsl £."' W0"?- peiff^; *uv«f, Mi xpoto$t&ove, KBiT «lAu jrj5oirox6Krj»«™ tSj av fpemSka^siui, .. _ ... Kellss, ei suiuas, Uies, ct lnrros, et dqvps, csioes, gt «T.icodilus, lit alias Shoiumatipnes ab errore meutis prole.eias. Hine S, Hieron. lib. iv Coniment. ii> Esaiam, pap. xi aiebat bentem JEggpiioxum in tantum idotohinw, et vanissimw mperstitioni dediiam, ut accipilres, no- ctuas, canes , elhircos , et atmos divino nomm con- secrarent, etc. Muiutokrs. (e) lta scriptum est Ui nostro codice : in codice dosa'esl Ura£°r" ' ^* ""'"* &*"*' Wx iectio Jnen" (0 In Mur. codice sciiptum est Serupu ; in noslro ^erapi : utra leetio sil uteljof, juditei lecior. _ Jo- sepbum patnarcham in _gypm eeiebrem vana i.i- eolarum superstiiio in Serapidem converterat Julius Firnucus de Error. profan. relig., cap. 14 id Dluri- bus assent; oomenque Serapidi mditum piodii. Nam qma Surw pronepos fuerat, exaua nonagenaria Abra- Itammdulgenliu Det susceperat fitium , Serapis diclus es, Grwco sermone, hoc est „p«,- «no. Sed hoc invito Joseplt acctdil, nnmo morluo, elc. ilic iu s£gyp,0 coti. tur, Iih adoralur, tntjus simutacrum NeocoroZi lurba custodit, el ad memoriam velustatis errans populus o,- dtnem sacrorum in honorem ititegerrimi, ai prudenlis »m, homvns conslitutum contentlosa hudie miimosilate custodtt Post Firmicum RuB.,us P^ulino co*vus d quoqiie testatus esl hb. n Hist., top. 23, de Seraui- fcjEt"*0, ,0qUe!,S,: *$*** honortntnofri Joseph formatum perlnbenl simulacrum ob divisioncm trnme-tti, qua famistempore subvenu .Egypliis. Vide Barooium ad arm. 58 9, De hac re wascfiSm disser- tationem non iia pndem emissam Rorote a viro eru- d.tissimo patre gonjour per litteras monuit V C Ant. Magliabechii.s, eique Paulinum quoque nostruul favere gratulor. Mcratoriis »o>»uui (g) Emendavi ex no;t,o coriice, qui habet abscon- dens In codiee enmi Mur. legitur abscindens. (n) berapidis statua modiu capiti supcr imuosiio e.lingebatur. Hanc ef.igiem reperire esf apuTcS tanum de Imag. deor,, et apud Ft.lv. Ursin. in Sci- pionis nuimsmate. Rufinus supra laudatus Sbidcrt, M Posl Itoc revusum cenicibus, et depresso mpdio tralttturcapul. Et in.ra : Alii Jevem pulant, cujusca- ptt, modim mpermipositus. Suida; quoque\erbo i Xw p*?,e.. h t^ j.£?«^ ; AtU vcro Nil,m w dicebunt eoquod modiumin capite geslaret. Macroli. cap. _ hb. i Saturn hnjus falsi numinis mmiinit, &ed pro modio calaihum ems capiti affingit. Ad Theo.losii usque tempora stet.t 4gypiii Serapjdis templum. Dirutum deindejacMt, ut Rutipus, Socrates , cete- rique,,arr«,,t I istorici. Casalius de prolan. ril, cap. 1o. berapidis olf.g.em exhlbei, sed quum ejus capiti mocius uesil mcerium mihi v.detur, an ilJ.iis Numi- rds si simulaerum. Cene plnres Serapjdis liguras profcr. cl.,r . Pattnus in iinpp, Mumism. pag. 153 in liio et in Haanano ac onines cum modio iniueri cet. 1,1 etiam tetigit Plutareh. in libell. de Isia e t'sir. MijRATORirs. (i) Lectionem codicis Mur. secutus sum, In nostro [egllur jructibus, «"<>"i> ()) ita iegenduni puto curo naMro codioe. At iu Mur. codiee leginjf uvenq. (fr) ld ium.it quod «vo suo peractum fneratSe- rapldis euim simulacruiii sob ITieodosio M. cversum MuRATOSI.iS. (') 0,iris a Typhone iritereraius fuit, ac in frusta mscerptus. Isis coiijugeui o_isum ulta cam luetu, ac embitijms ejus rejiqmas qua-sivit, inventisque sepulcro reddidit, Hincprofanus apud ASsvpim rjtus quotanins repetebatur. Ovid. !ib. ix Metaiii Et regaie ilecus. cmn u,ua latratcir Auubis. Sanctaque Buhastis, variisque coloribus Apis Simranne eraut, numq.iarnque suls qutesltiisbsiris, Miiiulius in Oclav. : Comtdeca deniqtte sacrn ipsa, et tpsa mystem; invenies e.rilus trislrs , fatn, el funera, ej ntciits, alque planctus miservrum deoium. iiis prr'- dtlmn fttium cum Cunvcephaio sm, el attis saccrdolibtt., 51» Qtiserit aruspicibus (a) calvis , qui pectore lun- A Lso (b) Deplorant aliena suo lanienla dolore, Moxque ilidem insani sopilo gaudia luclu (c) 115 Vana gertint eatlem mentili fraude reperlum, Qua non amissum (d) sibi qu.esivere vagantes. Heu quo slultilix nierguntur gtngite menics 457-458 kuce Dei vatu;c! namquid, rogo, cecius |illis, Qui non amissum qurcrunt , nusquamque ma- [iienlem 120 Inveniunt, planguntque alii quod non dolet | ipsis? Elige quid facias miser crror. Quid eolis? aut [ quid R Plangis?noncoeuntqu:e jungis : luciushonorem Non sequitur : lamenta colis, lugendaque credis, lugel, plangit, inquirit ; et Isiuci miseri civdunl pecto- ra,ei dolorem infelicissimai matris imilanlur, Mox invento ptirvulo gaudet Isis , exsultant sacerdoles, Cy- uocepUatus inventor gtorialnr. Sed cur perditum li- lium vocat Minutius? Osirideni profeclo maritum Isidis lestantur antiqui oinne», ac potissimuin Syne- sius in lib. de Provid. , el 1'lularclius in lil). de Isid. etOsir. Nou juvat his immorari, quum laijlum .< se ipsis discrepantes ipsimet iEgyptii inyeniantur in sacrorum stiorum Iiisioria , ut ne venditent quidein fabiilas sale mixtas, sed nugas proferant ineptissimas. Pro Minutio slat Lactanlius lib. i Inslit., cap. 21; ubi inquil : Isidis sucra stinl , quutenus jiliuiu vel per- diderit, vel invenerit; num sacerdotes ejus sua pectora tundunt, lamcutantnr, deinde puer producttur, quasi inventus, etin Ivtiliam tuclus mntalur. Filium autem Isidis llorum nomine depcrdilum ab Iside, simulque l qiiajsitum suspicor cx verbis Alhanasii in Orat. coa- tra gentes : 'liv yovv Ayu-Tw sVt xai vO-j o jrspi Otri- o;wf, kki "Opou.mi Tutpwvo? , y.aJ twv iJ.iiZ-j Qoijvoj rvjf &ira\ii*: sittTE>etT«i. Ccrte i» Mgupto nunc eliam de Osiride, lloro, Typhone, uliisque ul deperdilis, et ex- slinctis deploratio solemnis peragilur. Mirvtoi.ius. (ti) Lampridius in Commodo : Sucru lsidis coiuii, n( et caput mdcret, et Anubiu porlttret. Idem repelil Spariiauus in Pescenn. Nigro. Vidimus tacta hidis ferenlem, quibus Commodus adeo dcditus (uit, utet ca~ pul radcrel , et Anubim porlaret. Ilieion. in Ezech. cap. xiu : Perspicue demonslrutur rasis capitibns, sicut saeerdotes, cultoresque Isidis ac Serapidh , uos esse non debcre. Amfiros. quoque in Ep. arl Sauin. : ipsi cupilit, et snpercilia suu radunt, si quando hidis sut- cipiunt sacra.\ Hujns ridicilli inotis iausam iradit Plutarchus de Isid. ct Osir. De vocabulo culvi ad rem facil Marlialis dislichon lib. xuepigr. 2H : l.iuigeri fugiunl cnlvi, sistralaque turba, Lnler adoranlcs cuin steiil llennogenes. Murvtorius. (b) .lulius Firmicus praeclarissimus scriptor, dc Errore profan. relig. cap. '2, Isiwi sacri summani his perslrittgil verbis : ln ndytis habenl idolum Osi- ridis sepultum. Iloc annuis luclibus plangunl , radunt capita, ut miscrandum casum sui regis turpiludine dc- honeslali defleanl cupitis, tuuditnt pec.lus, lacerant la- certos, vcteriim vulneruin reserant cicatric.es, ui annuis luctibns in animis eorum junestai , ac miserandcs necis exitium renuscalur, etc.Laclani. lib. i Div.Inst. : Sa- cerdotes Isidis deqlnbrnto corpore pectora suu tundunt, lamenlando sicut ipsu, cum filiuni perdidit, (ecerat. Commodus quoquc referente Lampridio Isiacos pi- neis usque. ad perniciem pectus lundere cogehat. Allienag. in Apolog. : Aryjirrtot Tvtrrovrai ^v roic ispoi; ilf. aTrfiri, /Egyplii pe.clus tundunt m sacris snis. Mu- BATOKIOS. (c) Mur. codex liabel pianctu ; no ter iudu. S. PAIILIN! NOLANI EPISCOfl POEMATA. 520 Quse divina putas. Si dii sunt («), nec miseri [sunl; I2H Aut si sunl miseri ((), dii non sunt, atque ho- [mines sunt, Et miseri : miserare (q) isiiur mortalia passos, Aut tetus (h) veuerarc deos : nam cw.us apcrle [est liic furor, aut miseros colere, aut lugere beatos. Ergo dea est Isis? inulier dca? si dea, corpus 150 Non habet, et sexus sine corpore (i), vel (j) [sine sexu Partus abest (/.). I ntle ergo illi quem qiiierit (l) [Osiiim? Alque ubi quserat eum (mj, ueseil dca. Sed dea [ numquam Esse. poiesl maler, nec femina. Nam Dcusurius, Virlus tiina Deus, Pater unus , et unus in ipso 153 Filius : ex ipso simul unus (n) cum Patre Verbi (d) Minutius in Oclav. : Nec desinunt annis omni- bus velperdere, quod inveniunt, vel invenire, quod per- dani. Nonne ridicuhim est , vel luyere qttod colas, vel colere quod lugeas? Muiutorius. (e) In Muratorii codice ila scriplum est : Qior di- vina pulus, si dicis, nec miscri sunl. Aul si sunt mi- scri, dii non suui, alque homines sunl , T.i miseri, elc. In nostro autem codice ila : Quat divinu pnias. Si t/ii suul, ncc miserisuni. El miseri, clc, desideralur s< ilieet versus. Itaque , collatis inviccm duahus hisce lcclipnibus, sic legendum slatui ut superius legilur. (0 F. Julio Firmico lib. de Proph. relig. Error. ha?c hausii verba Paulinus : Si dii sunl illi, inquil is cap. S, quos colitis, cur eos lugeiis? Cur tinuuis Inctibus eos • ptangilis? .Si lacrgmis et luctu rftoni sittil, cur eos di- ' vinohonore cumuiulis ■ Unum ilaque c duobus jacite ,aul uolite eo» lugere, si ; oe 'Epetrlsme \i,nzrio\; ^riTh : l-U 0;ot vai, otti Tt OflUvEws auToOtr; Alius vero Hernchlus ■Egypliis ita objicit : Si dii suut, qcos colitif, cur iltus litgelis! Mi- RllORICS. (g) Mur. cod., miserere. At lcgendum est miserarr, ut esi in uoslro codice. th) Legendum e^t latus , ut esl in nostro codice : ai Mur. codex habet la-ios. (i) Corruptum carmen. Ego emendalis verbis aa legeiem : Ergo dea r>\. Isis? Mulier deai Si dsa, ctnpiis l\on Uabet, i i se.iuin sine r.ortiore. »el sirie. sexu Corpus lubel? Ii sil sensus. Si dea estlsis, quomodo rorpus, aquo " diviniUis abhorrere deprehenditur, habei illa.'Si cor- pore carentem dicitis, quo pacio scxus illi crit sine corpore? Sed lcge.ntlum potius Partum habet. Mt- v.\ romos. (ji Mur. cod. habet .itti sine sei». At metri ralio ostendit legendum esse, ut scriptum esl in unstro codice, eujiis lectionem secutus sum. (/() Mur! t\od., Ptirs habet, qu:« leclio sine conlro- versia mendosa cst : et lcgendum ut esl in nostio codice, cujus lectioncm posiii. (I. Mur. cod., quvrni : noster vcro, flittrril : qii.un lectionem sequor. Ei hie insciti exscripioresouen- deruni. Corrigo sir ; i ade ergo illi, qnod cum quseril Osirini, Aui ubi quaerat eurn. nescd dea ' MURATORIUS. (w) In Mur. cod. inendose scriptum esi cum. Nostcr habci r'»in : et ita legenduin est. ln) Spiritus sanctns hic Spvims Verbi nunr.uoaiur, S21 POF.MA \IX. 622 Spiritus: haec iria (a) sunt Deus uiuis noraina A 1 S;> Martyribus magno venerandae csedis aeervo [semper. 459-4SO Extulit; unus enim (g) benedicti Soia Dei natura Deus : quod Filius, et quod Spiritus, et Paler est : sed Fiiius cx Patrc natus, Spiritus ex Patre (b) procedens. Nihil hic iiabet [ulla (c) 1 10 Commune, aut simile in rebus nalura crealis. Ast (d) Carlhago potens Cypriano martyre llo- [ret («), Cujus et ore simul profusi, ct sanguine fontes Fecundaverunt Libysc sitientis arenas. Nec procul inde Ulicam (f) collalis Candida [Massa | cespilis agger Corpora multa tcgens alte caput extuiit arvis, Ei meiiiis altos (h) tesiatnr monte sepulcri. Indo Deo dudum jam feriilis Africa Christo 150 Multiplicat largas tanto de semiuc fruges. Et parit egregios (j) verboque, fideque magi- [stros. Nec (j) minor Occiduis eSiiisit gratia lerris. Ambrosius Latio (k), Vincentius exstat Iberis. Galiia Martinum (/), Delphinum Aquitania (m) [sumpsit. (c) Mur. cod., Hla. Al lcgenJum esi utla, ut est in nosiro codice. B (d) Mur. codex Iiabet Ei : noster vero Ast. Dunga- lus, qui citat bunc versum, et duos, qui proxiuie sequuntar, legit Ai. — Cypriani sanclitas, et fama ttoctrinse adco se per orbem propagavit, ul ai.ud i a- linos non tanium, sed et apud Grseeos antiquis lem- ponbus celeberrima fueiii illius solemuilas. Exstant de illo sermones quidani S, Auguslini, et duoS. Ma- xiini. Quinque etiam alios ejusdem Taurinatis epi - scopi in S. Cypriani laudem proieram in reliquis Anecdotoruiii hbris. Mcratorius. (e) Dungalus legit gaudet; Mur. cod. et noster/JWet. (f) Celebris est Catonis falo, ampiitudine fct anti- quuate mter Africanas urbes Ulica, De ea sic Appia- nus : 'X-ixr. AtS'J/i aut si aliter legendum censes, ut iiiud Verbi referen- duiu sit ad Patrem, ex ipso roferendum esset ad Vi- lium , a quo Spirilus procederet , ac proplerea de processione S. Spiritus a Filio argumentum liinc quo- que duri posset. Priorem tamen sensum tuetur S Augustinus tract. 99 in Johann. , ubi ait : Cur non credamus , quod eliam de Fiiio procedat Spirilus san- ctus,cum Filii quouue ipse sii Spiritus? Yerum vide qu* inferius adnotavi. Muiutoriss. (a) Mur. cod. habet trina : sed mendose : itaque Muratorius sic emendau.lum locu;n censmt : Hmc trino Deus unus nomine semper. At nostri codicis iectio non est immutanda, in quo legitur : Iubc tria sunt Deus unus nominu semper. m {b} Prioribus Ecclesise seculis quum in controvcr- siam non adduceretur, an ex Filio quoque procede- ret S. Spiritus (id enim Iw-reiici, ut Bellarmiuus ail eoncedebant, quemadmoiluni ex Basilio lib. u conira Eunomium in concilio Florcntino evietum est) con- lenti eraut catholici ex Patre Filium procedentem dicere. Ntisquam tamen a soio Patre procedentem aflirmare atisi suiit; quin immo et coraplures ex- ptesse bpintum a Fiiio procedere scripserunt, ut C ad diera 24 Septemb.: Prudenlius plnnbus exeniphs ostendunt Reliarinimis lib. ii de S. Cypriano Chnsto, cap. U, 25, etc. Leo Allalius et alii. E«o in reliquis Anecdoiorum libris Venantii Fortunati expositionem in symbolum Quicumque producam qua idem etiam expressum reperielur. In alio iiem vetustissimo Ambroskuiaj bibliotheca? codice anta millu, ct plures annos scripto, symuolum idem sum nactus . ubi vuigata occurrunl verba : Spiritus wn- ctus a Patre et Filio Uon factus, non creatus ner. qe- mtus, scd procedens. Quare Graculorum, ipsoruraque Novatorum querelarn retuudere fas eril , ouibus par- ticula Filioque sero addita videtur. Nil igiiur u'iVu- perius dixi, obsiat, si apud vetermn nonnullos e Pa~ tre Spmtum procedere audiamus, quum, licet de Fiiio sileaiur, nihil in oos eorum silentium pugnet Sic Bachiarium audiemus antiquissimum philoso- phtim, qui seculo Christi, quantum ex Gennadio col- hgere possumus , qiiinio tlorebal, ii> Apolosria sua Pains, uon vero FilH meminisse. Hanc item Apolo - giaru in AnecJotis meis veluli eximium veiusiatis uiyn-i) p.o processum aiibi affirmare, siuuiuein ita canit Na- tal. ix : Spiritnm an unigena sanctam, et Patre rrocedeiitem Hoc esl u prote nnigena, quai aiia non est, qtsam Fi- lius. Hoe certe ruirm tauti seriptoris testimonium nudi observauiin fuisse. Miin.vTonn -. P»TBOL. LX!. Corpora candor habct. candor vehit ad superua menips Cauiiids niassa dehiiic dici meruit per oinuc radum ' MUEA.TOIUUS. (g) Mur. codex raendose Iiabet unum etenim. No- ster recte unns enim. (It) Noster cod. alta. Sed leg. esl alios, utin cod. Mur. (i) Ita ine Deus amet, quum PauSinus religioni Pibi aliquantitiuiu ducerel, sanctos in vivis ageutes iaudi- bus extollere, quod saltem potuit, tacii.e laudavit. Hic iwque S. Augustinum , qui tum Hipponensera tirbem, immo totum orbem verboque fideque iiiustia- bat, iniiui certo cerlius arbitror, et forte etiam Ali- pmm egregium virurn. ae tum tcmporis Tagastenscin episcopum, quos omnes Paulinus arcta familiaritate complectebatur. Consule Auguslini, Paulinique amte- b;eas epistolas. MuaATonics. (jj Ilunc versum et 5 sequer.tes citai Dungalus. (/;) Doctorem tantum nuihis est *^x antiouis uui i> dignis non extulerit laudibus. Unum producara' Ve- iiantiura Fortunatum )ib. vni, cann. i, ut ciu^ vul- neri opem feram. Comnieudat ilie Vitaiem, et reliqaos. qucscara Ravenna sepultat berunsium, Ambrosium Mediolane tuum. Baetenus depravata lectio; sed ex codioe outimo Ambrosianse bibliotbeeai lectionem genuinam resti- mio: Gerbasium, Ainbrosium, etc, scillcet H. Gervasii Fortunatus merainit . cujus corpus ab Ambrosio re- pertum Paulinus infra memorat.*MiiRAroii>cs, (l) Ati S. Martini memoriam iliustramlam non e [ meum plura congerere. Ejusdera res gi stas -< PauUno Petricordio, Sulpicio Severo, aliisque magnis scri- ptonbus pete. S:i?i^ si: adnolasse paueis ante annis tantum virum ad snperos conei isse. in. ^9; an vero400 autdOi, is annus fuerit inauirendum 'aliis rennquo. Mvratokius. i i Sfur.cod., <\tiHii iquimnia: quam 17 155 Multaque prselerea per easdem largiter oras Semina sanctorum positis diffusa sepulcris llUihtraiit totum superis virlutibus orbem, Et toto antiquum detrudunt oibe draconem, Qui genus humanum per nornina mille deo- [rum (a), 160 Qux tamen ex obitis mortalibus et sibi sumpsit [pse , suisque dedit coluber, quibus arte no- [cendi Princeps in vacuo tetrum gcrit aere regnum, Daemonibusque caput nobis inimicus oberral. Sic (b) itaque et nostra hasc Chrisli miseraniis [ amore 105 felicis meruit muniri Nola sepulcro, Purgarique simul, quia caeis mixla ruinis Oibis, el ipsa simul (e) moriens in nocte jacebat Saxicolis pollula diu cultoribus, in qua Prostibulum Veneris (d) simul , et dementia [Boccb. (e) S. PALLISI NOLAM EPISCOPI POEMATA. *** A 170 Numiua (f)erant miseris, fccdoque ncfaria ritu Sacra celebrabat sociata libido furori. Et quis eral viise locus hic , ubi ncc pudor us- [quani, Nec metus ullus eral ? Quis euira peccare ti- [meret, Hic ubi sanguineus furor, alque incesla libido 175 Relligionis erant (g), et erat pro numine crimen His qei crediderant esse ullum in crimine nu- [men (h)1 461-462 Atque erat in tolo quasi sanctior [agmine rultor, Qui Veneris sacris pollulius incaluisscl. Plenus et (i) ille Deo, reliquisque beatior es- [set (}■, 180 Qui magis infuso sibi dccmone ssevius in se Desipiens(fc),proprijsque lilans nirialia sacra (/) Vulneribus sanam meruissel perdere iuentem. B dmn esl apud homines veri Dei, q«od a candtdalis dia- boii introductum , el ipsis a pnmordio dtcaltim esl, qttodque jam lunc idololatrite imtiabatur ab tdolts, et idolis adltuc vivis ? Miratorius. , (|) Mur. cod. babet Numen; noster ^nmrna. (a) Mur. cod. babet : Relitgiones eranl : qute leetio sane mendosa esl. Nosler eodex habet : Reiligwn,» erat. Sed ad metri rationem servandam legendum pulo Relliqionis erant. (h) Tolus iste versus. His qui credtderant esseul- lum iii criinine wtmen , in codice Muralorii bic de- erat ■ legebalur vero post versum 212, loco omn.no non suo. Itaque nostri codicis leclionem secutushic ,odex noster mendose naDei jam pro ™. n°nsu ; H avi ex Mur. codice. Apud Dungalum mendose c eum po^ ^^ ^^ ^ me ^^ ver0 Mura. Orbis, et ipsa monens m nocte ]acet,al.^ ^\J ^ j//< . l:»« A^„H IV.. iii inriiilii-l Lmend legilur v (d) Velus aenigma de quadam mul.ere Llodia no- mine usurpatum legilur : In triclinioCoa ih cubtcu.o A'o/fl Ouod eruditorum consensuml aliud porlendit, m.a.n Clodiam in triclinio, convivisque lascivo ore, veibisque procacibus sic usain, ut Venerem, quae m insulaCoo colebatur, penilus exhiberet ; in cub.oulo voro in onme libidinis genus Nolanornm more incu- buisse. El revera Nolana lascivia iu adagium lrans- lata en ac proplerea Ausonius in epigr. 70 Lnspse cnidain fcedissimos objicit auiores h.sce verb.s : El qu»i« Nolanis capitalis luxus nms^it. Campani autem populi, inter quos Nolani, antiqiiilus Osci appellabantur, hoc esl quasi obscent , ut Por- phvrionis anliquissimi scholiaslis verba ad Horat.um lestantur- et Feslus Oseis frequentissiinum iuisse soorraruni libidinum usum asser.t. Jure itaque Pau- RATOWUS. (e) Ambrosius Leo hb. ni, cap. ulu deNoIa. fcju=- dcm regionis vindemiam eleganler express.t. Inter •dia Lxo ail • it '-'tro vindemialores ea dte, qua pro auoque lindemiam (aciunt, atque per toittm vindcmia lenipus Uaccho deo pleni esse, ac (urere piorstis vuien- lur Subdit : Clamor vero captum omnem Iwnr.ms su- neral aitme. ou. >» . • bcc in re salis uota sint satis. Hanc erudilionem supra o.nnes illuslravit Pinio Bamircz in Spicile" sacro, tract. i, cap 6, quein consule. Muratobius:' \cj Mur. codex, Sint. , (d) Tum in Jsiacis, fuai in Orgiis nefandus bic rilus mc-leverat, ut ynilia colerenlur, qu;e Phallum uomi- uabant antiqui. DioJor. lib. i giblioth. hxc omnia expbcat: YirUia, inquit, Osiridis a Tynhone in fiu- mum abjerla esse aiunt, quod sociorumnemo hasere- ^revellet Qum lamen ab hide recepta divinis sunt kononbusaffecta. Nam in lempiis efigiem eornrn ador- na.am coh pmceptt, et cafrcmomis, sacrificiisque deo uttperageiidts lionoralmimus ut essci effccit. Jdcirco ei brceci posiqitam sacrorum Bacchicorum, ei Oraio- rum solemnitates ab JEgtjptiis accepere, membrumid inmijstenii, iniliatwnibus , ei sa,:rifims dei hujus enaiii nomuie honorant. SIcRtTOnics. ' (e) Murat. eodex. miseriqiu ; no icr, misernmque Atque ideo pensanie Dco discrimen, opemquo Felicem accepit medicum, qui vinceret omnem Quamlibet antiquam niiserorum in cordibus [airis («) 463464 Peraiciem , el meriti virtute poteu- lior alti (o) 21S Vulneribus duetum super ulcera putria callum Scinderet, ut saniem suffusa'(p)labe coactam E.vpiimeret sinibus ruptis, ac deinde lacunam Vulueris espleret plana cute ducla cicatrix. Ergo ubi Nolanis Felix, ut stella tenebris, 220 Fulsit ab ore Dei veniens, verbumque medendi B Ore gcreus tamquam vcntaro sole seienus In matutino Lctnm jubar exseril ortu Phosphorus, occiduisque novus praifulget in (q) .... . t»sttis Nuncius instantis cessura nocte diei. 225 Sie jam Evangelio totum radiante per orbem, Et propiante (r) Deo cunctis mox judice lerris ' Adventus vexiila sui prastendit ubique, Pcrque suos Christus sua signa coruscat (s) famicos. Ex quibus hac voluit sibi prselucere sub ora 230 Felicem, ut nostras isto depelleret (t) umbras Sidere, et antiquos isla quoquc peilerct urbe Da-monas («), ut pulsis hominum de corde co- , [lon:.s (/") Respicit cap. m Epistoh: i Pauli ad P'nli.»p ub. de immicis crucis Christi ail Apostolus : Quorlm fims mtemus, quorum Deus venter,eic. Mbratorius )V J noslro co,j-, quis pro queis. est0mtsfrorcodice: ^ Atiegendum ^ ut (k) In Mur. cod., vivificaus pro vivificatque. e* ,codn0MorCt; i>S- Sfid ^ge.Kium^tAi., ?It esimcod. Mur. Attamen quemadmodum vers »S9 vox usthm est duarnm syllabarum, ita VJ\ potest vers. ^jS ci ala, et carm. 10 vers. 331 k-eo!i,'rn n,°St,'° C0('- P"SCebat- M PerspiCUUIG Ct legemium e>se poscebat. (n) Post vocem alris est in Mur. rod. iste versus ■ His quiwediderant esse unum in crimine numln t)e supcriore. (o) InMur. cod., altis, iJSV^f'"'-^- Al '" ,!OSfro codicc Pro sufftha iabe mendose leguur snlfu.us a labe. asirt. "°"er C°dCX- Aii" Mur- C0d'-> PwWgnrat v^f^T^srm esenipi0 id usur- leliimqoe coruscai. lEiiuas insl :t eonlr: Iterurn ibiiiem : Hincatque hinc oditque w.ons, uasiamque eyruseal. Gr.ecoruni qnideiv ad imitationem boc factum sed veuu^te adroodum. Muratorics. m<-11"", sea (ti Ila noster ..codex. At Mur, cod. . decerverel • quod videtur mendum. aecerperet , (") Mijr., Dccmoncs. 527 S. PAULINI NOLANI EPISCOPI POEMATA Talibus intraret ptiras Deus incola mcntes, A Et vice nuitata nobis pietale solutis 235 Nostra prius noslros premerent raodo vincb [leones Fruslra in oves Ghristi victa (a) ferilale fremen- [tes. Etmanet hsc nobis etiam nunc gralia, qux nos Peccatis prece sanctorum exoranle resolvit, Atque iisdem sanclis ulloribus alligat ilios, 240 Discruciatque hostes, qui nos vincire solebanl. Hi modo ut illalo (6) deprensi lumine fures, Atque in vincla dati, nunc ignea flagra piorum, Ut meruere, ferunt, aut jam infernis(c) male trusi Carceribus trepidant, vicinum instarc fatentes 245 Judicium Domini solis sibi triste, suisque Omnibus, in Salanae partem quos s»va voluntas B Verlerit, et Satanx sociaverit a-mula vita. Islic nequiliae socios homines, ibi pcenre. Ecce dies accepla Deo : modo vera salulis 250 Lux micat : omnia jam nobis bene versa vide- [mus : Diffugere doli, cecidit Bel, interit error, Quique colebautur lotis quasi numina templis Dsemones, hi per templa Dei torquenturinernies; Et qui divinos audebaut suniere honores, 255 Hi modo ab bumana (d) plectunlur gentesubacti. Namque isli, quos(e) nunc celebri Felicis in auia Torqueri, clainare, rapi per capta videmus Corpora, corporibus vincti retinentur iu ipsis, In qux se trusere ipsi, pcenamque volentcs «60 Humanam, invenerc suam. Nunc ergo reorum C Persoiue (f) exululaut pcenis, qui numine falso S23 Dii fuerant, et qui mentito numine vivos (g) Anle Dei cultum sibi nil esclestc videntes Dediderant homines, lii nunc ubi luniine Christi 2G5 Vera Cdes patuit, non possunt ferre sepultos. Sed magis ut pateal, quia nunc lii qui cruciantur 465-466 Dxmones ante fores, aut ante se- [pulcra piorum, Iidem sunt illi, quibus olim serva litabat Gens hominum, et sacros demens libabat (h) bo- [nores, 270 Ipsa docel vocum species : nam sa;pius illa Vocegemunt,solitumutnoscasclamoiefurorem. Sic plerumque velut resoluto (i) laxius ore , Deule fremunt, spuinant labris, borrentque ca- [pillis. Utque manu prensante comam excutiuntur in [altum, 275 Et pede pendentes stant crinibus : interea illic Sacrorum memores velerum , quibus exla sole- [banl Lanibere csesarum pecudum, aut libamine pasci, Lascivosque choros hederatis 0) ducere pompis, Nunc etiam sua testantes sacra illa fuisse, 280 In quihus insanos dabat ebria turba tumultus, Euhoe Bacche sonum (k) fraclis in.ilantur anheli Vocibus, et lenlo jactant sua colla rotatu. Sed quia non poterat morlalis (() unius selas Sufficere, ut longo conlagia tempore tracta 285 Diluerel paucis, quos corpore viveret, annis Confessor Felix, et presbyter, ore magister, Elogio martyr (m), merito officioque sacerdos (n); Oinnipotens Dominus finitura corporis sevum (a) Mur., vineta. At melior leclio nostri codi- '"(i) Mur. cod., Hi modo tam tato. Scd nostri codicis lectio verior. .... ... . , (c) Nosler codex habct infenn. At mibi magis pla- cetlectio cod. Mur. (d) Piissim/ imperatores Consianlinus, ejusque successores plurimas in paganos leges emiserant, qu;e codicem Theod. tit. de Pagan., etc, consulenii patebunt. ln bis autein gentilium sacra , dasmonum- qile culius omnino interdicunlur, quod hic per poe- t»m nostrnm innui aihilror. Muratorius. te) S. Felicis mirabilem in fugandis immundis spi- rilibus aribi canit, ac prsecipue Natal. m, ubi in- quit : Martyris oslenrtit mcrUum. cum jure potenti Daeinonas e.xercei, deviueiai|ue corpora solvil ; Nain sibi Felicerti esecis in< umbere poenis Pestiferi proceres insli clamore ralemur, Occuliasque cruces gemitu lestaniur aperto. MCRATORIOS. (() Ilnnc versum, el alios quatuor, qm proximc siquuntur, c.itat Dungalus. (j)Hunc versum mendose legit Duisgalus, nimirum sic : Defueranl et qui muntito nomine vivos, etc. — Scribcrem polius : mentito numine vivo. Dungalus in fi agmeutis habet : menlilo nomine vivos. Mirato- rius. (/i) Mur. cod., litabai; nosler, libabat. (i) Mur. cod., disoluto : quae leclio omninomen- dosa esl. . (}') ln Dionysiacis mos eral hedera capul redimire. Hinc Seneca in OEuip. act. «, in choro : Te caput Tu- ria cohibere mitru, Hederaque mollem baccifera reli- gnre froniem. Ha;c ille ad Bacchum. Stalius item lib. i Svlv 2, vers. 233 : Atque hederis redimita cohors. Vide cominent. Delrii in Senec, ibid., reliquosque mythologos. Ne in re salis nota pulidus videar, plu- rihus parco. Mcratorius. (k) Mur. cod., Euhoe Bacchisonum : quoe lectio forlasse verior. (I) Noster codex habel Mortalis : quae lecno miln vera videtur, quamvis in codice Mur. legatur morlo- libust et ultima syllaba vocis mortatis sil brevis. (m) Felicis Nolani lormenta, passionemque priori- bus in Natalibus expressit Paulinus. Expnmuntur et illa in Actis editis. Non tamen in persecutione mor- tem obiit sanctus ille. llinc Elogio tantum mnrfyr di- citur, uli ctiam alibi sine sunguine marlyr appellatur. Prim;cva in Ecclcsia vcro martyris nomcn eliam ns ^ tribuebatur qui tormentis superslites erant, ul ma- D nifeste ex lib. Tertull. ad martyras colligitur. Ly- prianus ad martyras et confcssorcs iesu Christi episto- lam 9 dedit, et ep. 12 ail : De hoc nt ad cterum, et ad marturas et confessores litleras feci. Ep. quoque 15, Litteras, inquit, (eti quibus martyres et confessores consilio meo, quanlum possem, ad Dommica vrmcepla revocarem. Quidam igitur vivenlcs adhuc martyris appellalione ilislinguebantur.quia ad sanguinis usque enusionem Cbrislum conslaiitissime fiierant confcssi. Scribit in hanc rem Cvprianus laudatus ep. 30 : I llud nrteterea veltemus addhcere, si martyres non propter aliud martyres [innt, nisi ut non sacn/icaiiles teneant Ecclesia; usquead effusionem sanguinis siu pacan. Mu- RATORICS. (b) Sacerdotis vox pro episcopo hic capienda ; si- quidem superius presbifter dicitur S. Felix. Hcvcra tantum pro grege Christi egerat hic sancius, ul anii- stitis uomen promererctur. Sic Natal. xm ail Pauli- 529 Felici poliore via persislere fecit, 230 Conlinuans medicos operosi martyris acius, Virlutes ut eas idem celebraret humalus, (Juas in carne manens Christi virtute gereba!, Atque ita suscepte nec morluus abforet urbi Corpore, cum tantum positi sanator adesset 295 Spiritus, et desideriis lalitaret amanlum Ad tempus cari facies subtracta patroni ; Prompta sed jegiorum seinper medicina saluti Afforet. Inde perennis honos, ct gioria sanctum Felicem meiitis sine line (a) vireiuibus ambil : 500 Et licet a veteri (/>) (umulis absconditus revo, Qua mortalis erat, lateat telluris operto ; Viva lair.en vegetanle Deo, membrisque super- [stes Cratia divinum spirantia martyris ossa Clarilicat populis merito vivente sepulti : 305 El magni solium (c) breve confessoris adorat Jugiler e variis congesta (d) IVequentia tenis. Sed Deus ul cunctorum bominumsalor, omnibus [rstam De sanciisindiilsii opem procederc terris : Ut jam de tumuiis agcrenl pia dona beati 310 Hartyres, et vivos possem curare sepulii. 467-468 Ncc satis boc donum Doniino fuil, [ut sua tantum nus addilam Felici in coelis cornnain snlistitis. Vide quce ibidem notavi versn 568. Mikatorius. (a) !ta Mur. codex. !n nostro ruendose Icgitur sinper. (b) Seplem sequentes versus relulerat etiam Dun- gaius, iique Rosweido visi erant ad Naialem ix refe- rcndi ; sed verum intucris eorum situm. !n antiqno Dungali codice, quem Ambrosiana bibliolheca asser- vat, ex Natali xi dilueide citati reperiuntur. Mira- TORIUS. (c) Animadvertere juvat quibus verbis debitam sanclis venerationem Paulinus exprimat. Certe is ait eorum sepulcra adorari : Et niagiii solium hreve eoniessori» 3iIor.il. Cui si tot alia Paulini adjicias hae de re testimonia, profecto novalorum querelas miraberis, quibus tan- tam bilem movcl idem sanctorum cullus in Eceiesia catholica etiamnura servatus. Paulinum itauue, ce- lerosque sanclos, velint nolint, idoloiatris accenseant oporlel, quum nos pas^ini liujusmodi laborare morbo gens caeca exclamet. Muratorhts. (d; Mur. cod., cotifecla. Melior nostri codicis le- ctio. (ej Ita noster eodex. Mur., monimenta. (fi lla Hur. in noslro cod., affueranl : qua: lcctio niilii nnn probalur. (g) Mur. eodex, t;<;i<- : qux iectio non videtur coa- lemnenda. (A) Nosler codex habet nrwrum : quffi leclio mibi miniis arridet. (t) Mor. i od. , Marlyres. (j) Celebrem relerl, suisque peractaui Lemporibus SS. corporum Protasii et Gervasii fnveniionem, quue Mediolanensium antistili Amhrosio eontigit. De illa S. August. lib. Conf. ix, cap. 7, h:?e liabet : Tunc memoralo anlittUi iuo (Ambrosio) iter bhiim aperuisti, quu locolaterentmartyrumcorpora Protasii ctl smasii, (/i«r per lot annos incdrrupla >n tkesau.ro secreti (ui recondideras. Sirion. Apo'!l. cp. !,lib. vu : Ambrosium duorummartynim reperlorem appellat. Yidenda eiiam Ambrosii ipsius ep. li ad Marcellinam sororem, el Paulinus alier in Ambrosii Vita. Fusissime autem POEMA XIX 550 A Nomine, sive oprbus loca marlyres ilkistrarent : Ex iisdem lumulis etiam monunienta (e) piorum Multiplirans multis tribuil miserator eosdem 515 Gentibus. Et referam varias ab origine causas, Ex quibus hacc orta est variis beneriietio terris Nam quia non totum pariler diffusa per orbem Prima fides ierat, nmliis regionibus orbis Martyres abfuerant (f), et ob hoc, puto, munere [magno 520 Id placilum Christo nune inspirante potentes, Ut Constantino primum sub Caesare factum est, Nunc (g) famulis retegente suis, utsede priori(/i) Martyras (i) accitos transferrent in nova lerrse Hospitia : ut sancto non olim anlistite factum 325 Novimus Ambrosio (j), nuifultus munere tali, " Postquam ignoratos prius, el tuncindice Cbri- [sto (k\ Detcctos sibimel mutata transtnlil aula, P.cginam (l) prompta confudit voce (m) furenlcm. Nam (n) Constaiilinus propru cum (o) conderet [urbem 330 Nominis, et primus Romano in nomine regir.n Christicolam gereret, divinum mente recepit Consilium, ut quoniam Romante moenibus urbis vEmula magniOcis strueret lunc mcenia coeptis, oinmum Jo. Petrus Puricellius, quo accnratius nemo res Mediolanensium prosecutus est , hanc rem tra- clat in diss. Nazar. et in Monum. Basil. Anibros. Horum sanctornm reliquias ad se ipsum ab Ambrosio £ transmissas memini! poela noster in ep. 12 ad Sever.; "■ dum enim reliquias recenset in Fundana basilica per se condilas ail : Qunsque suo Deus Arnbrosio po-.t longn revclal Secttta Protasinni cum pare Gervasio. MlJSATORHJS. (k) Per visionera S. Ambrosio revelata SS. Prota- sii et Gervasii corpora testatur etiam, ul nuper vidi- mus, S. Augiistinus prrcter ipsum Ambrosium ad Marcellinam ep. ii. Molinoeus tamen lamosus inter Calvinistas minister, lib. vncohtr. Perron., cap. .1!, totam bisjiis inventionis historiam inter commentitias fabulas rejic.it. Vir sane et fronte, et menle desti- tuitis. qni tantos auctores piissimi hnjus eventus ie stes quasi impiissimos impostores tradueere est au- sus. S. Aug. iterum hanc rem divinitus faeiam asse- ruit bb. xxi! de Civ. Dei, cap. 8 ubi agens de SS. Pro- tasii el Gervasii corporibus ait : Qua; cum laterent, et penitus nescirenlnr, episr.opo Ambrom per somnium D revelata reperia sunt. MiRATonius.. (/) Ariana Iabe infecla inipcratrix Justina, ut Pau- Iinus, qui Ambrosii vitam scriptis consignavit, ex- pressum siobis reliqutt, Ambrosium oderat, viresque plprimum ejus inimieis augebat. Viso autem tanto oiiraculo per saiictisslinum ariiisiitem patrato, coer- cuit exindc furorcm, et a catboiicorum persecuttone abstinuit. Itec quoque Auguslinus babet cap. 7, !. \* Coiifess. : Vnde epporlnne promeres adcoercendam rabiem femineant, sed regiam, etc. Inde illius inimica; (Juslinae sciiicet) animus, etsi nd credendi sanitatem nqji applicitus, a perseqnendi iamen furore compressui esi. Mueatorius. (m) Mur. cod., luce. Atverior nostri eodicis ie- ciio. (n) Hunc versuni et aiios qui sequuntur usque ad 352 citat Dungalus. (o) EtMur. codex el noster babet ctim. Dungntus iegil dnm. 551 S. PAlLIM NOI.ANI EPISCOP! POEMATA. 532 His quoque Roinuleani sequerelur dotibus ur- A 5ofl Nam divina manus medica viiiule per omnes [bein, 533 Ul sud aposfolicis muniret mernia lsetus Corperihiis : tuuc Andream (a) devexil Achivis, Timolaeumquc Asia : geminis ita turribus (b) [exstat Constantinopolis (c) magnoe caput icmuh Romie, Verius hoc similis Komanis culmiue muris, 510 469 "S70 Quon Pctrum, Paulumqucpari Deus [ambitioiie Compensavit ci, meruit quia sumere Pauii Discipulum cum fratre Petri. Jam quanta per [islam Sanctorum per longa viam divortia terrse Creverit utilitas ad nostra; mufiia viUe, 545 Ipsa docent hodiequc ioea, in quibus ilia beali B Rheda capax (d) oneris pusita stationc resedit, Omnibus in spatiis quacumque aut inansio san- [clis Corporibus, requiesque liiit vectautibus illos Saeratos cineres, ini:is claraantia signis (e). (a) Miruni in moduni discrepanl auctores in assi- f nando lempoie, quc SS. Arrdrcae, Timotheiqiie cor- jiora Coustautinopolira fuere translata. Alii eiiim Conslanliuo, :• • i i Constanlio pium opus adjudicant. Ceituni lamen credidi riin, ii! sub Constantino conli- gisse, qiium IHeronymus duobus in locisid evpresse tradat. Advers. Vigilant. agens ironice hacc habet : Sacritegus fuit Constantinns imperator, qni tanctas reliquias Andrece, ei Lucce, et 7''mo.'fei transtuli! Con- tiantinopolinR Idem quoque dc Sciipt. eccl. in Luca : Sepultus est, ait, Conslantinopoli ; ad quam urbem .-. vigeshno Constaniini anno ossa ejus cum reiiquiis An- ^" diece aposloli iransUila suiil de Achaia. Illud quidem veniiii, eunrlein scfiptorem in Addit. ad Euseb. Chron. an. llJ Constaiiiii ila loculura : Retii\uia' apos!oli Timolhei Constantinopotim invectm. Sed cx- scriptorum vitio potius quain Hicronymi meniori* tribuendus error. B. Petrus Damiani serm. 10 >v 'Pu«Y-,v vifioi ;>J6j>o-;v : l.cge deniqne sanchit, ut secunda Boina Constautinopolis diceretur. Eaque lex marmoreai eolumn3e incisa : qund etiam asserunt Chron. Alc\..i t Theophanes an. i'> Con-tantini. Se- ciiuda synodus cecumenica an. Ch. 581 celcbraia Constantiaopolitanx urbis episcopo post Roinanum privilegia boiioris COIircdil, nii to £*vat aJtriv >i«v T.,v 'Pmsmjv, co quodipsa sit nova Roma. Apposite vero ad Paulini verba cecinit Ciaudian. in Rtiiin. lib. n : Urbs elium ini^ice qu^ diciiur iPinula Itoaice. Vide Gothofr. ad 1. i C. Tb. de Jure ItaliiC. Mirato- rios. (d) Sanctorum reliquias i:i lei liciscollocalastrans- feiri consuevisse etiiosdocuitPaulinnsallerin \iia S. Ainbrosii ; agens eniiTi de SS. Pr»tasii el Gervasii translatione ait : Scd ubi SS. martyrum corpora sunt lccala, ct in leclicis posilu, muttorum ibi sanalic anjri- ludines perdocentur. Mi ratorii s. •e, Pn.t li.ct verba excidisse M;rsiis videtur. Ml- ratorics. (/'; Ila Mur. At in notro codice Iegitur itiis ; qu;c lectio minus placet. Dungalus quoque lcg t iltic (g) li;i nosler codex. At iu cod. Mur., opcrata : quo niodo Dungalus quoque legit. (A| ApuJ Dungalum mcudosa est Iiiijik loci Ic- (iio. ii; Iia in nostro codice : at Murat., referrel ." qno. modo lecit etiam Dungalus. tj) Dungalus mendose legit quucunque. (k) Iin noster codex. At Muratorius : Deciiiit. in- g ntes illic pia giatia (niclus, elC, quo inoJo lcgit etiam Dungalus. (J) Emendandum cannen, Nam nos quoque. Mura- TORICS. (m) Plurcs aposlolorum rcliquias in b:isilicis No^ lanis repositas stcpe leslatur Panlinus. ln ep. 13 ad Sever. agens de reiiquiis in basilica S. Eelici sacra , osidili • ■>;■ i anit : ;, Dco geminum relant ;i'iaiia honorcm, (uiii cn;ce apostolicos quse voi iant ciiicres, lu- basiiica Fundana loquens ait : Hic e! aposlolicas pratscnUit gratii Mres M»gnis ;u |iarvo ;,'.!icre pignoribus. lii.' paier Andreas, el nugno i.omiiie Lu.ns. Mi n.i ■fonirs. (n) Mur. cod.. pnlvere Patrum. POEMA XIX. 534 Qux' Sanctus nostri Dominusque, paterque ca- LbiUs, Ei custos aniinx nostr;e, et tutela salutis Eelix vicina sibi coiiiimis ;cde recepit, Qu.e reliquis ejus (a) Mstle recenlior aulis 570 Exiguos uneres, et magnos servat honores, Servalurque magis cuslodibus ipsa patrouis : Absit eiiiin, ut servari unquam videautur egere: Qui servare soleut tamen,. et curare suorum Coinmoda aluinnoruin patrio dignantur aniore, 57"» Alque dicatorum (b) sibi tulamenta locorarn Dirigere (c) : boc sanctis studiuin pielatis inesse Spirilibus miranda (ide documenla dederunt. Unde (d) recens eliam paueis opus eloquar orsis : Dignum etenim sancti Felicis muuera in ipso 580 Natali cjiisdem gralantibus edere verbis. Non peiegrina locis (e), neque tempore prisca profabor : 471-472 Finibus in nostris, el in ista sedc [ p.atralttin Nuper opus referain, qtiod forle renoscere (/") [vobis («) Ilaec eademesibasilica, quain descrip.^ii Natali ix ad Kicelam episcopum, eamque vix perfectam fuisse lum temporis innuil hisce versibus, quibus Ni- eeue ad se opportune delato gralulaiur, ut Imperfecta juvel precibus, perfecia sacercios DeJicei. Tum illam elegantissimis carminibus describit, etre- liquias ibi collocatas rcccnsens addit : Namque el aposlolici cineres sub ccelite mensa Deposili plactdum Clirislo spiranlis odorem I Pulver s inlcr sancta saeri libamiiia rcddunt. Hanc eanidem basilicam Nat. x liis verbis designat , simulque eosdem apostolorum cineres memorat : Currimus er>,o (ide laolum, el precs supplice mixii Ad vicina roei 1'clicis limi.ia, et inde ConU^u.an paribus voiis adcurrimus aulam, Atquc ab apostoiici cineris virtulu medelam Poscimus. HuftATORIUS. (6) Nescio qiiid adversiis ecclesiarum nostraium dcdicaliones obmurmurenl hetcrodoxi, quum illas Deo in honorem sanctorum dedicemus. Se«l animad- voilant,qu;e3o, (iiiaiii noslromorisuflVagelurPauhnus. MuilATORIUS. (c) Mur. co.i., Diligere. (d) Mur., Inde. , (c) Mur. cod., A'o». peregrina loquar. At nostri co- dicis leclio vcnnsiior. (/) Mur. cod. , agnoscere. (n) Mur., ivit : qi.^ lcclio mihi arridet. (h) In cod. Mnr. legcbalur cruce. At Muralorius tecte subrogavil crucis, ul esl in nostro codice. (i) Mur. cod., tam grandis. Noslri vero codicis leclio vidctur pr.vfcrcnda. (jj AUaribusquibusque subesse martyrum corpora, aui ossa solebaut. Quin et absque iihs ara sacrari neqiiibant. Ex.pre-sus esl can. U concilii Carlhag. v id inlerdicenlis. S. Ilieron. contra Vigilant. hxcha- bet ironice : Male facil ergo Romanus episcopus, qui tuper morluoium hominum Pelri et Puuii secundum nos ossa veneranda, secundum te viiem pulvisculum, ofjerl Domino sacrificia, cl lumulos eorum Clnisli ar- bHralur altaria. Synodus vu cecum., can.7 : 'Esrwxo- m; X'J'l'1' «■f'UM iw^roaw xuBispav viaod z«9«t05ia9«, us T.upv.fjtZrf/MZ tkc htxXnxTiaorasas ■nKptMoans. Episco- ptts absque sacris reliquiis consecrans templum depo- natur, ut iltc, qni eccjesiaslicas tradilioncs transqredi A Promptum erit ; in medio qiioniam res liimine [gesla est. 585 Credo ex hoc numero vestrum prope nullus iu [islo Sil novus audilu, quia per loiiginqua remotis Fama volans icrit (g). Certe allueralisin isla 1'rbe aliqui per idem tempus, quo conligit, ut [fur IMicitis aniino stimulis agitatus avaras 590 Mitterel in sacra dona manus, et ab oninibus [unam Improbus, et dcmens venerandse insignibusaulae Eligeret prsedae speciem crucis (/(), inscius illam Indicio sibi, non spolio fore, quam velut hamum Piscis edax hausit capla capiendus ab esca. B 595 Quis, rogo , latronem lam grandi (i) spirilus [auso Impulit, armavil, cxcavit, prxcipitavit, Ut nec ad excubias vigiluin, nec ad ipsa (quod [esi plus) Qu;c ciueres (j) reveremla tegunt altaria (k) sa- cros, ti;r. Hoc a!i;c synod- staluere. PraHerire etiam nolu i-gregium S. Ambrosii locum in ep. ad Marcellinam, iiln SS. Piotasii et Gervasii invei.tione exposita ita ad populum se dixisse ait : Snccedant viclimai trivm- pliales in locum ubi Cluistus hostia esl. Sed itle super ultare, qui omnibus passus rst ; isti svb nlluri , qui il- lius redempli sunl passione, etc. Muiiatoiuus. (k) Rosweidtis in addenJ. ad nolas in Pauiini lo- cum ep. I2adSeVer. : Pieliquiis aposlolorum et mar- tijrum intra absidem trichora sub altaria sacratis, -> prioribus Ecclesiai lemporibus unicum altare in tem- plis luisse censet. Salinas. iu Solin. Polyhisl. p'ag. 1215 hoec ait : De trichoris allaribus nugw, Vnicuin tmilum allare in templis Puulini tempore habebatur. Tum laudala verba ita con igit : intra absidem Iriclio- ram sub altari sacraiis. Veruin nou ita cerluin cst iiiiuiii allare anliquitus sacris inaidibtis constittitum. En ipse Paulinus in una basilica memorat : Qux cinerps reverenda tegiiut allaria sacros. Ipse in ep. 12 ad Sever.: Diiii.uin veneramla tegunt aliaria Toiius Composilis sacra runi cruce nianvribus. Iterum : Sanci:i De i geminum velant aliaria lionorem, Cum cruce aposl.ilicos i|ua3 sotiaat cineres. Vcrum quidem esl, Paulino rationem carminis sua- dere potuisse, ui plurali numero pro singulari utere- tur. Sed ab ipso etiam pluralem numerum soluta in fj oratione usurpatum ostendam. Agit in ead. ep. de consecraiida una basilica, ad quod opus martyrum rcliqukc satisera!it:Q«on(m martyrmn, inqtiit P.iuli- nus, veneraiidits cinis si sine crucis consortio subjiciatur ulturibus, hicaperlus iilulusindicubit. Se'J et in ep. H ad Seyer. debasilica per Hclenam Augustain Ilieroso- lymse condita ait: Dignoque mox ambitu comecralur con- diia in passionis loco basilica, quce amatis corusr.a la- quearibus, et aureis dives attaribus arcauo positum sa- crario crucem scrrat. Veiutn audiamus et magmim Anihrosium in ep. ut lumen in illas impingens nobili varietate Ileretar. MURATORIUS. (h) Noster cod., caliltos. Mur., ealtclot: quaio ic- ctioiiem probo, ul sit posiluin caticlot pro calicvlos. (i) Mur. cod. , hte ergo. At nustri codicis k vi ■■■>■ (j) Kliam »vo Paubni suspendebantnr lampades atl altaris lalus. Hine ille Satal. m : Clara coronantur rtcnsis uli:irj:i lyclinis. Mpratoi . . (*) Mur emertdare. Nosler cod., tmandan . qiwfi Scctio videtur retincnda. Nisifortc legfre matimus amandare : ■■l infra, vers. 658. (i) Mut. , ei variis ; noster cod., t eanis : utraqu» lectio probabilis. ,.,.• Mur cumtiMm: iioslercod.,cira««Bt«r: mini prior lectio magis placct. esi in ■■" in ■■ ■ 537 Mente reeepisset, sineretur ad iila venire , In quibus admissi impietas iosignior esset. ii'i Ante dies paucos idem eonfugerat illuc («) Miliiiam simulans fugere, et susceptus amice Hospes ab scdiiuis (4) sacram curantibus aulam. Toto pene iatens ibi (c) mense cubilia , somnos, 475-476 Teinpora custodum simul cxploia- [verat. Et cum 450 Cepisset (d) piacidas (e) meditati eriminis horas, Nocte nefas tacila arripuit, nulfoque labore, Nec strepitu loribus clausis inclusus, ut unus Servantum, quibus hospes erat.primos ubi som- [nos (/') Non vigiles Vigiles eoepere silentibus umbris POEMA XIX. sjs A 4S5 Carpere, et oppressis oblivia ducere curis : Ille locmn suuien» sceleri (g), qua (h) novernt [usu Expositam (i) lyelinis per noctem ex more pa- [randis Machinulam gradibus scalas piwbere paratis (j), Et male securo sibi tunc (k) custode reliclam : 460 Qua:(/) crucis instar erat, quod et est modo [perpete virga Directum, geminos transverso limite (m) gestans Cautharulos (n) : unum de calce cateuula pen- [dens Sustinet : in tribus his scypbulis (o) inserta (p) [relucenl tit. 4o, 1. i de bis qui ad Eccl. confug. Hanc statue- runtr.osiea impp. Theodosius ac Valeiitinianus I. iv eod. lit : Pateant, inquiunl, summi Dei templa timen- tibns. Necsola attaria', el oralorium templi rircumje- cinm ad taitionem confugentium sancimus esse propo- stta, etc. Idem exprimitur in altera Theodosii Jun. Jege, super quibus consulendusiaudamsGolhofredus. MlJRATORIUS. (b) ./Ediuius apud veteres adilimus eiiam dicebatur, el sacrse aedis costos hoc nomine insigniebatur. Ab ethiucis ad Chrisiianos voeabulum translatum. JEditui autem nil aliud sunt quam ostiarii, quorum cido in Ecclesia Dei ab ipsis ejus incunabulis viguit. Hinc apud Grsecos osliariorum ordo maxopuv Tafo appel- lalur, quod nomen proprie wdituuth sonat. Paulini vero nostri locus in ep.G ad Sever.ab bis lucem ac- cipiet. Inquil is : Repentina vi multitudinisj sed credo ipstus ordinationc correptus, et presbyterulu initiatus stun, fatcor, inviius, non fastidio loci '( nam testor ip- ( sum, tmia et ab wditui nomine, et officio opiaii sacram mctpere servitutem) sed, eic. Vides itaque etiam Pau- lim tempore ostiarii munusprimuin clericalus gradum exslilisse. Mlratokius. (c) Mur. cod., ubi ; utraque lectio probabilis.— In lege supenus memorala imperatores immunilutem multis etiam ecclesise adjacentibus locis concesserant rationemque pielaiis hanc adferunt : Itanc autem spatn latitudinem ideo indulgemus, ne in ipsv Dci icm- plo, et sacrosanctis attaribiis confugenlium quemrptam mtme, vet vespere cubare, vel pernoclare liceat. Fur igitur iste iii ipsa basilica somnos carpere non sole- bat. Muratorius. (d) Mur., cmpisset : quoe iectio sane esl mendosa. (*) Mur. cod., piacitas : at nostri codicis lectio mehor. (fl Hinc disce ostiariis necessitatem imposilam in ecclesiis nocln cuiiandi, ibique vigilias ducendi. Con- snle Ilallier. p. 2, a.t. i, cap. i de sacr. Elect., fflorin. de sacr. Ordin. Etiamnum in metropolita Hediolani ecclesia id moris retinetur. Muratorils. (g) Mur. coJ. paulo aliter, iiic toctwt scelcri sumens. Mallem legere sumpsit qu.im sumens. (h) Mar. cod., quam: noster codes, qva. (i) Mur. cod., adpositam. {<) Mur. cii.i. , paratam. (k) Mur. cod. pro tunc babei jam. |/J Mur. cod., nna: et ita revera videturlegendum. — Instar h'ic sumendum pro imagine, forma, aut ii- gura. 1.1 aiibi in hoc Natali oceurrit : el ina Aute Uimpn, ,-|uii fCS hoc paslu'at Enarrabo crmis. ij^iiis ius! :t Nal. Insius insi . Arfcyris. eril Domino puer isie beatus Quanliuii inslar in ipso est ! ViJelicet exemplar. Dlpian. in I. Si stipulatio. ff. de noii op. Nunliat. ait : iii proponatur insiar quoddam, ct quusi facies quadam operis facla. Mcratorius. (m) Limes transversus alius non est quam trabs transversa, quae lateralia crucis brachia constituit. Hanc iulra ita designat : Qua iue cjcumeu lialiei, lrans\erso vecte jugatur. S. Aug. traci. IIS iu Johanii.: Cru.r iala est in truns- verso ligno, qno e.xtendunlur pendenlis manus. Duo itaque ex his canthamiis crucis sanctas lateralibua bracbiis superponebantur. Cruceoi elegantissime ela- boratam Aringhus profert lib. n, cap. 22, pag. 581 Rom. Siibterr., in cujus brachiis candelabra duo iti- dem superposita cernuntur. liiijiis ad instar sitos liiisse crucis Pauliniaiiaj cantliaruios crediderim, quum nulla catena; menlio occurrat, qua hi regeren- tur, uli de aiio mox videbinm-.. Ilincmarus Kem. episc. iu S. Remigii Vita apud Surium id. Janu. ail : Assumta igitur patla de beali sepuicro, componunl cam tn modum feretri, accensisque stiper cruces rereis, atque super ceroforariis dant voccs iu canticis. Murato- RllS. (n) In Mur. co lice legebatur cartarulos. At legen- duni est canlharuios, ut e^t in nostio codice : quod Muratorius conjecerat — Necessario vox corrigenda, ac reponendum cantltarulos. Cantbari autem species lucernse fuere, quoe in ecclesiis suspehdcbanlur alia- rum lampadum more. Anastas. Bibl. sacpe illorum meminit, ct expresse in Silvestio : Vhurum canlha- rv.m, ait, e.x auro purissimo unte allare. in qtio ardel oteum nardinum pisticum, ubi candelm ardent. In Leone 5 : Canthara habenlia inmedio ceros ex argenio deauralos. Pharocamliara alibi etinni occurrunl et canthara cerostratu. Cl. V. Jo. Ciampinus Urbis ac "usivis caiithari jandelabra per hanc vocem dcsignata arbilror. Hac sigiiiricatione canthari nomen in AmbrosianaB Ecclesia: Ititualibus perdurat.Beroldus^eiuslissiinusliiijusceritusscriptor, qui in metropolitana: archivo, et in bibl. Ambros! ms. asservaiii!', vocabuluin non raro usurpat, nt cais- delabra designet. Exscribam qusdam loca : fn sab- bati S. ritibus hoec ait : Et tunc duo diaconi de cir- cumstaniibus accendunl cereos, qvos tenent cum can- thurtsde igne, qui est super candetabrum majus. [nfra . Duo diaconi porlant duo candetabra, quw vocantui canlharacum cereii dcmter accensis. Item Pascbatis die : Diaconi portanl cahdelabra, qua; vocanlur can- tliarti. Et plurics alibi. Mobatorios. (o) Mur., Snstinct ,n lubus. liis rectius uoiter codex, (p) Mur. cod. •iicis. w,.. .,.,., « ™»ster coilex inendose habet Conderat. (0 Mur., culmine. At noslri codicis lcclio reli- ftenda. , .. (a\ Recurread Diss. xvn, ubi etiam m ecclesiis privatos homines sepulcri locum invenisse oslendi, simulque hanc vocem pio viribus illtistravi. Mura- TOBIUS. . . . i/i) Mur. , secura. At noslri codicis lectio elegan- (i) Mur. cod. , abdilur ; qux lectio fortasse esl nieTor. ...... (j) Mur. cod., obit. Nostri codicis lectto concm- nior. (k) Mur., fiflitesi-unt : quod magis pla«;t. \l) Mur. , posse : noslcr cod., jure. (rr) Mur., rccvrsis. Al nmllo cleganlior noslii co- dicis leetio. , .. , in) Noster codcx habel (usus. At mullo melior le- Ctio Mnraloriani codicis. (o) Mur.,^(o»cpio fiiet. (p) Mur. legil : Soral cum. Noster prtmits roqat, elc. Mihi magis arridet nostri codicis lcclio. (d;e 555 Pondera, ei hinc avidus (j) qnasi caplus menle [lalebrara Qu;nrens, luce lanieii campis errabal apertis, Seque latere putans exstabat in a;quore (k) claro. Conscia sic meniem impielas ca-caverat, til nec Effugerel fugiens, nec celaretur aberrans. 560 Sensibus (L) adversis melus liine , stupor inde [nocenlcm Miscueranl animam , vilabal strata viarum ; Seeretos metuebat iners accedcrc salius : Ipsa etiam in silvis sibi forle silriuia tanium ^ Clamatura nefas meluens, aut tristja formis 565 Occursura pulans ullricum monstra ferarum. Inde miser celebii sejunctus (m) ab aggcre juxla Devius Ln quodam (n) spatiabatur sibi rure Securum ignaris simnlans sub corde (o) ti.no- [rem, Ut facinus sub veste (p) premens : na.n vestis iu [allmn 570 Succincla* siuibus clausum mandaverat anrum. Nam nequevel lacila» furtmii committere teir.e Ausus erat , speeubusve cavis de more lalro- [uum, Iudicium mcluens rredcnda: fraudis avarus. Lide su.n tantum luiiicoe sua furta nerandus 575 Crediderat, qua restrictum nodarat (q) amicium Suspendens fluidam nmlalo poplite vestem. Hane sibi prado penum (>•) sceleris tunc semet in jipso Slruxerat, et digue tali est formidine vinctus, Crederet ut nullis miseri eonsorlia furti, 580 Ut scelciis (ai.ti contagia solus habcrel, C et (g) Mur., mentem. (h) Ila noster codex. At Mnratorii codex hie om- nino mendosus est; in eo rnim legitur : Semper ut abscedens misquam descendere tcetum Prosilknic qradu cceptsset tibire rediret. (i) Noster cod. , Irisumplamque. (j) Mur. cod. , uviddm. At legendum ut est in no- stro codir.e. (A) Et Muratorii cortex, et nosler habet in wqnore luro. Al Muratnrius ad Imnc locum lia-c adnotal • .....i. i i- »t . ~j"*'*i**-- "«'•"•> ineiuorasM*. I i ttitro. .11 lUiirainrius at| iiini- oriun lrr*n iiI,,..i... . SSSShS^t di^'1?ClUle,aris aP«d M" t} «^dumcerte eXscriptoris, "VSSS^ft^j tsisempci ll.llmus. Agimt dn lioc sanrln a,l .llnn. O ae.re e arn Vw„„, ,..,„., -l„..i :.;...: -.:'• S'"-"^'""' est sempcr habiius. Agunt de hoc sanclo ad dicm 9 Man i„Act .Sh. cl. viri Henscherius, ct Papebrocius qui tamen mcertam fatentur hujua historiam, sicuii incerlissimum eliaraest martyrii tempm. Euo Nuceri- msgratulor, quo I illustrem ante tot secula S. eoi- scopi raemonam primus e tenebris eruerim. Q;.:m emm cciebns ille fuit, cujus nalalitius dies noiTNu- cenae modo, sed et in aiiis urbibus Paulini tempore colebalnr. Mubatorius. I*i Mur. cod. , stipavil. (c) Mur. cod., incertos pro mrstos, quod esl in no- slro codice. (d Mur cod., Tune ego itl mcnle rerepta, etc. At no-tr. codicis leclio retmenda. (e) Mur. cod., Beswvi, ut supra vers. 510. if) In M..r. legiiurt.ii, quod est fortasso ivpoera- pln nicudiiii! Jr"»"« aere claro. veruin pace doclissimi viri diclum sii ego imllum bie menluui esse pulo : ronsiat eniin et am ab elegaiilissirais poetis , Virgiiio, Ovidio ei alus atyuor posilmn esse modo pro campo plano modo pro aere. ' (i) Miir. , sentibus. At legendum puto ut est iu no- stro codice. (m) Mur., sedvctus. At nosfri codicislcclio verior. (n) Mur. tod., Devius in quodftm. Nostcr eodexi/c- JIK5 in id qitod. Priorem lcclioiiem sequor. (o) Mur., scd corde. Rosler code.v, sub corde. (p) Nosler codex mendose habet reste pro veste. (q) Mur. legit quare snictum nudarai amiclum. M legeiidum 17«« restrktum nodaral amictum, ui es! in noslro codiee. (r) Muratorii codex babeb.it rlanc sibi prcrdo vce- ntnn, etc. Muraloiius sic eiiicndavit : litu-.r pitrtlo Vtentim. Ai Icciio noslri codicis vidcttir vcrier. 543 S. PAUL1.NI InulANI Ft sinus illias (a) fieret custodia furli, 4$1~482 Cujus sacrilegara fuerat manus ausa [rapinam. Ipscsuum silii ferret onus, solumque. gravarcl, Pollueretque suas letalis sarcina prsed», 5S5 Ui nihil ex illo vacuum iinpietate maneret, Qui spolium sccleris saeris ex xdibus actum IncluJens habitu cincto substringerel (b) ipsum, Atquc suis signum pnetenderet ipse catenis. Namque brevi captus mutavit cingula vinclis, 590 Utque aurum sinibus discincta veste solutis Decidit, ex ipsa fuerat qua cinctus habena Vinctus eas.quas insacra dona lelenderal audax Prredo maniis, proprii captus nodamine lori Reltulit et prsedai vacuas, et resle (c) repletas. 51)5 Verum si penitus totam spectare velimus Onlinis exacli seriem magis ac magis omni In specic, vel qua latuit c-celus , atquc reclu- [sum ( utrinque locatis, hoc modo «{s apposile ad illud Apoca!. Cap. I : %Eyr>i eifit A vi U, );y£t 0 xO&to^ 0 O^-jc 0 ow, v.ax 0 iiv. t.go sian alpha eteme.ja. principium et finis. 5i- Litiera (a) diveram terna (4) rationc Ogurain Perficiens, quia perfectum esl mens una, tripiex S. PAULl.M NOLAN! EPISCOPI PUEMATA. ,\ LU modo si iibeal speetari foroinus ipsani m Alpha (c) itidem niihi Christus , el « , qui sum- [ma supremis Finibus excelsi paritei complexus, et irai 050 Vifctor et inferna, et pariler ctclestia cepit, EtTractisque abysis cselos penetravit aperlos, Yictricem rcferens superata morle salutem.- L'U[ue illum patrix junxit victoria dcxlrse, 435-&S6 Corporeum slatuit eoe!e»ti in sede [tropaeum (.« vJflit vr.i.0V T'"V «VCZ£t;J.iv&JV £V TW 0*jo-t-/- ■s-ri ;t(.i rnt Ev6oiSs i?:.-Mii/.s , crucis signum, seu efii- gienl, qucc i» sacro ejus ecclesia; aitan cotlocata erut. Haac quiilem biStoriam mendacissimi centuriatores cent. i, e. 13. superstitiosam vocant, et a Constau- lini lempore alienain , a Soiomeno ronlictatn, vel stulle pro vera acceplam. Sed nos non morantur eo- rum calumnice. Sigeberl. ad aii. Ch, 451 crticem au- ream in altari fuisse docet, quum episcopus Casaten- lis missam celebraret. H:ec recte aaiinadvertit. Gret- ser. cap. 13, iib. u de S. Cruce. Quibus adde qu.e habet ean. 3 concil. Turonensis habiti an. 507 inou ut quidatn putanl 57')) : t't corpus Domini in altari, non ia imaginario ordine, scd sub crucis titulo compo- natur. Qui canon profeeto rte cruce in altaii posita intelligendus. Hinc lucein accipit Paulmi cannen de cruce. Altaris fjciem signo pictalis aJorual. MlRATOHICS. 1 (*) Ms. ita se habebal : Quce Irutinam wqusta; /»- brata shv.nine, elc. Emendavi. Recurre ad ca qu;e disserui in diss. xxi. Muratorius. (t) Mur. codex mendose sic habel : Quw trutinam wquata> librata slamine , etc. At noster codex : Qua: tnttmam ocqnato tibralam ttamine, etc. Quo inodo emendaverat Muratorius. (j) Et Muratorii co.iex , et noster habet subrepto- que. At Muratorins legendiim censel subreciogue : cui equidemasseiitior ita scribendum duxi(id cst sub- rectoqiie jiigmii), non su6rep(o, ut iu nis. Cou..ule eamdem Diss. xxi. Mlbatorios. (k) De.hisin prad. diss. xxi. Muiutorius. (/) Crucis coioua circumdaUfi pingi solebanl. Idem nos cdocet Paulm. cp. 12 ad Sever., ubi sic ait : Cerne coronatain Domini super a:ria Chri^ti Sl ire irucein, duro spondeiileui oeisa labori Psinia; tolle cruceui. qui vis auferre vuruuan. 549 POEMA XIX. 550 675 H;cc qtioqne crux Domird lainquam diademate A 705 Tain male durabat, pavidus, contemptor et idem Ejusdem sceleria specie (f) diversus abibas, Perfi Ii;eque fidem diviso peclore miscens Virtutem crueis, et siguuin invioiabile Clnisii Credebas meluendo crucem contingere (r<) forro, 710 Et quoj noscebas metuens, portando negabas. Sed lainen impictas tua nec tibi piofuit (/<), ct [nos Stultitiam coufesse tuani, divinaque sigua Fccisii magno crucis exsuliare iriumpho. Ergo relinquamus raptura jam inccssere (i) fu- [rcm, 715 Cui satis ad pcenam est spolialre fraudijegestas. ISitne (j) ad le , veneracda Dei crux . vcrto !o- [quelas, B Cratautesque tua concludam laude profatus. 0 erux inagna Dei pietas, crux gloria cos!i, Crux icterna salus bominum (k) , crux terroi [iniquis, 720 Ei virlus justis, lnmenqtie hdeUbus. 0 crux, Qnrc terris in carne Deuin servire saluti, Inque Deo coe!is horainein reguare dedisli ; Per te lux paluil veri, nox impia fugit. Tu destruxisli credentibus eruta fana 725 Genlibus, humanie concors tu Cuula pacis Conciliaus hominem medium (/) per fcedera [Christi. Facta hominis gradus es, quo possit in rethera {ferri. Esto columna piis tu semper, et anchora nobw G Ut bene noslra domus maneal, bene dassis aga- [liir 730 In cruce fixa (m) fidem , vel (n) de cruce naeta [eoronam. [ciucta F.inicat seterna vitalis imagine ligni. Uaac lur illc sui toto dc coipore furli lutaclam ferro, quo cetera fregerat, unam Liquil, el ut capto tunc, discincloque refusis 680 Yeslibus elapsae ceciderunt fragmina praid*. Visa rei species lunc inventoribus ipsis Ancipiti inotu confudit peclora. Gaudent lnventis, seJ fracta dolent : luni (a) quserere [catisam Ineipiunt, cautum siinul, audaccmque laironetn 6S5 Miranles, caecum fraclis, caulumque reliclis. Tunc ille aitonitis erimen, numenque fatetur : 4B7'4S8 Mentc cieuim tolum consideral [b) : |hoc laraen uuum Numiue servarat, quo crux iuclusa vetabat Qtiamlibel audaeem segni virtute latrouem. 6!»0 Ipse fatebatur mentis scelus, atque crucis vim, Contestans, quoliensque manus armasset in il- [lam (r) In cruce consertam socia compagc coronam Ceu fiaclas (d) totiens iclu cecidisse recusso, Biacbiaque ;egra sibi nervis slupuisse solulis. 605 Hic libet in misermn paucis insurgere furem. Infelix, qu;e lauta tuam dementia inenlem Yertcrat, ut lanto reprehensus lumine veri Non festinares omnem prajvcrtere cursu Indagem revolans, ut furlura sponte referres? 700 Taulane vis a.iimum tenebris oppressit ava- [rum (e), Aoderes illara ut gremia tibi condere partein, Quaiu lotieus arcente Deo violare timebas? Dic mibi, qua pavor ille tuus fugiebal? et unde? fiursus ut inlrepidum prxceps audacia sensum Ibidem : ArJua florifera crux cingilur orl.e coronae. Iterum : i rucem corona lucido ciugit gyro, Cui coro. se suu! corona aposloli. De coronis item crueem ambienlibus hrec ibidcm sunt : Sanctorum la!;or, et merces sili; iite cohaerent, Ardua cru.;, preliuninuo crucis «Ijlmic c rouae. Greg. Nazianz., in Julian. orai. I, idem expressit : Tiv o" oiiv Xcyof/svsv, ori Bvofitwi t<* trTn.it yjx tov otssu- p'yj imtSeir.mai. OTEyavo-JfiLVOv, Fern.nl, quum Juliantts sacrifica.el, viclimarum exta coronalam crncis effi- giem itli ostendisse. Uarum crucium eveni|da in plu- rihus Christianorura impp. numismaiis occurrunt. Vide qu;e Aringh. in Roin. subterr. habet, et Grct- ser. hb. n, cap. H, de S. Cruce, et ex eo Rosweid. in not. ad praJaudatam Paulini episiolam. Mirato- bius. (o) Mur., cod., cum At legendum tum, nl est in nostro codice. (b) Mur. cod., Mente etenim consederal : lioc tamen wium. At rersus claudicat : itaque Muratorius sic cmendaveral : Mente elenim placida coasederat : lioc lamen unum : addens de suo illud placida. Sed sic omnino legendum, ut est in nostro codice. (c) Ita Mur. codex, ctijus leclionem ampiexus siim. In uoslro codice ita legitur : quoliensque manus ar- masset, ui illam, elc. (d) Hic quoque Muraloriani codicis lectionein se- culus sum. iNam in nostro codice kgilur Cev fracta. (e) Mur. cod., avaris. At nostri codicis lcciio reti nenda. (f) Mur. cod., spectem. At legendum p .to ut est in noslrn codice. (g) Mur. cod., confrihgere : quce lectio fortasse me- lior. (h) In Mu atorii codtce deerat vox profuit , qu^m " ipse addidit. Et recle quidem : nam et in nostro co- dice legilur. (i) Nosler codex hahet cessere. Al Mur. codex i«- cessere : quo modo fegendum puto. ()) Hunc versum et alios usqtie aJ iinem carminis cilat Dungalus. (k) Mur. cod., hominis. At melior lectio noslri co- dicis, quam sequitur eiiain Dungalus. (/) Mur. coJ., medii : qu;e lectio mihi magis pla- cet. Dungalus lamcn legit mcdium. (m) Mttr. coJex habel nixa , i.o-lcr fijca. Dungalus qu(i[!ie legit fixa. (n) Mur. cod., F.t de crvce. Noster vero, vel de cru- ee, quo inodo legendum est : alioquin versu' pede laborabit. Et sane Duugalus quoque legit vet. 551 S. PAULINI NOLANl EPISCOPI POEMATA. S5S MtJRATORII AD S. PAULINI NATALEM DUODECIMUM PRAiFATIO. 480-490 Ann0 Christi 405 Natalem hunc cecinit S. Panlinus. Tria vero sancti Felieis miracula com- pleclilur. Quidam beato conlessori suem voverat, divisisque inter pauperes exiguis vietinix parlibus voluni conipletum arbitratus abibal. Mirabiliter e ccelo tactus ex eqno ruit, pedesqtie secretis cornpedibus laborare dolet. Ad S. Felic.is basilicam rursus defertur. Ibi sanctum preeibus, et earniiim distributione demulcet, pri- Btinaque sanitate divinitus donatur. Apuli quidam agricolse alterum suein S. Felici votivum Nolam trahere conanlur. Animal sagina oppressum pio desiderio obstat, primoque in itinere gressu destiluitur. Hi aliler vo- tum completuri ad S. Felicis pergunt. Insciis ipsis per plura passuum millia, nulloque hominum ducente, sus sponte Nolam deferlur. Miraculum cuncti stupent, et hostia improvisa Nolanos pauperes alunt. Postremum prodigium agricolis aliis accidit. Juvencam el ipsi glorioso coufcssori vovent. Ilscc plaustro jungi renuit, et e dorainorum manibus furiosa dilabitur. Sponte dein ipsorum iter comitatur, et non sine miraculo mansuefacta se ad sccurim sistit. Omnia ftise, atque eleganler a Paulino cannntur. POEMA XX. J CaBMEN XII IS S. FELICEM (a). Ssepe boni doniini caris famulantur alumnis Mente pia, et (b) patrio subjecta tuentur amore Mancipia, hisque favcut cura propiore fovendis, Quos magis indiguos opis, et virlute carentes 5 Affectu riinanle vident. Et si quis eorum, Moris ut humani sohmnis poslulat usus, Votum aliquod celebrare vclit, neque possit ege- [uis Id patrare opibus, studio curatur herili Servus inops, cui dives opum , queis (c) pauper [egebat, 10 Contulerit dominus cumulandse impendia mensa\ Ikcc mihi condilio est data sub Feliee patrono : Nulla mihi ex me sint , ut sint mihi cuncla per [illurn ; Namque ad Natalem nunc ipsius, ul quidem et [ante Pnelcritis, quibus ista dies mihi fioruit, annis, 15 Non erat unde epuluni votis (d) solemne para- [rem, Inslabalque dies, nec adhuc mihi prompta facul- [las Ex aliquo suberat : subito ecce patronus abun- [dans Unde dapem largara struerem ( Namque ad avariliae nostra) lacrymabile probruat Per (h) pecoia hiimarKe ralionis egenlia smn- [mum Signa dedisse Deum, series rccitanda docebit. Non aflicia canam, licet arte poematis utar : liistorica narrabo fide sine fraude poetae : 50 Absit enim famuio Christi mentita profari : Genlibus hsc piaceant, ut falsa eolentibus, ar- [tes. At nobis ars vina (i) fides, et musica Christus, Qui docuil miram sibimel concurrercpaccm Disparis harmoni.e quondam , quam (j) corpus [iu unum 35 Conlulit assumens hominem, qui miscuit almuni (a) In nostro codice sic inscribitur istud carmen : Jncipil iib. xii. Lege quae diximus ad tituliim supe fioris carminis. (b) ln Mur. codicc deest conjunctio et. (c) In nostro eodice pro qusis legitur quo. Sed pnor leclio genuina videtur. (d) in Mur. codice , voli. At legen.ium lortasse »o- C Wat. v : tis, ut est ir< nostro codice. (e) Mur. codex sic habet : Unde dapem instruerem, geminos dedil unu. ltaqne versus claudicat : et legcn- ilum est ul einendavi ex uoslro eodice, (f) Mur. cod„ Cum junice. Utraque lcclio probabi- lis. Junix est bos lemina tenera «latis, quai jam cessavit vimla essc, necdum lamen ad suminam ina- gnitudiiiem pervenit, Persius sat. 2 : Tol liui quuni in llamnia junicum omeuta liqucscant. Plautus, Mil. b' : (Juaiii mox ad slabulum junix veclpial sese pauulo. Papias : Jtinkes, bores juvenes. Alexander Jatrosopbista lib. u Passionum : Qualia sunt hubuls, et do juniee p^Jes. (g) Yoeabulum hoc saspe Paulinus usurpat petu longa. Iu Paneg. : Et gtiius iiumanum passun siiit' ICjje fidei. Ovans gale.i, scutoque liuni. Et alibi. MijRAiORits. (A)Mur. cod,, Etpecora. At iegendum, ut est in nostro codiic, ;it sententia constet. (i) Idem Paulin. Nat. ir dixerat ; Sic Deus omnisonffi modtilator, el ariiitor nnus Armonia?, pcr -jiincta movel quam corpora reruin. Inira Nat. xm cythar.p. exemplum ;'!!at:iTi) repelit : Onmes ox nobis cytliaram faciarnus iu unum Carmen diversis comjiositum Jidibus. MlJRATORIUS. (j) ln nostro codice sic Icgitur : Diiparis Imrmo- niw : o'.'.'» tamauam corpus i;i »n»m, etc. At multo ni- tiuior lectio Muratorii, quarn 3ccutus sum. Jt 653 POEMA XX. Infusa virtute Deum, ut duo coaderei in se, A "0 Distantesque procul naturas redderet unum. Vt Deus esset homo, Deus est homo faclus ab Qui Deus est, genitore Deo, cui gratia non est, 40 Sednatura, quod est surumi Patris unicus bce- [res, Solus (a) habens proprium , quod munere pne- [slat habere His quibus alnia fides dcderit divina mereri. 7S Ille igiuir vere nobis est musicus auclor, Ille David verus, citharam qui corporis liujus 45 Restituit putri (b) dudum compage jacenlem, Et tacitam ruptis antiquo crimine chordis Assumendo suum Dominus reparavit in usuni, 80 Conserlisque Deo mortalibus, omnia rerum In speciem primae fecit revirescere (c) formsn, 50 Ulnova cuncta forent, eunctis abeunle veterno. Hanc renovaturus citbaram Deus ipse magisler, Ipse sui positam suspendit in arbore ligni. Et cruce peccatum carnis perimente, novavil. Atque ila morlalem numeris cseleslibus aptam 55 Composuit citharam variis ex genlibus unam, Orenigenas popnlos compingens corpus in unum. Inde lacessitis fidibus de pectine Verbi Vox Evangelicae testudinis omnia complet Laude Dei : tolo Cliristi chelys aurea mundo 60 Personat innumeris uno modulamine linguis, Respondentque Deo paribus nova carmina ner- ^ (vis- r Sed referam ad raea ccepta pedem ; nam lempus, [et hora est Proinissas offerre dapes, apponere vobls Prandia sollicitas caste sumenda per aqres. 65 Non (d) veteri repelam , qure sum dicturus, ab [»vo. Ante dies paucos istic spectata profabor. Vencrat huc quidam plaeitum sibi solvere vo- [lum Urbis Abellinrje de flnibus advena nostris Sedibus. Hic porcum sludio curame paratum, 85 95 (00 534 Dilalumqiie diu, ut simul annis, atque sagina Cresceret, huc illinc (e) perduxerat; atque ubi [venit Pmgue pecus voti (f) jugulat de more voven ■ [tum. Fama suis niagni per egentum (ij) accenderat [acrem Ora (h) famem et cnncti magnx spe partis hian • [tem (i) Tendebant ad opima senes convivia fauceni (j). Inlerea largilor inops non parlibus ajquis Dividit (k) ineisas carnes, mcdium suis airfert Sinciput, el tantura secti coquit intima ventris, Solaque pauperibus cresi vitalia porci Dividit, ac (/) totum sibi corpus habere relin- p. . , 'r1ui!' t.t votum complesse putat, tetusque redire Incipit. ausus eas jumento imponere secum 493-494 Kelliquias, et in bis placiti se pigno- [ra voti Sancta referre domum male credulus, in quibus . ['dem Daranura animre, nodumque vice porlabat avaros. Deraque mox nec mille viam permissus abire Passibus, elucente die, simul aggere plano, Non lenebris pavitante, nec offendente salebris Lapsus equo, et quasi fixus burai se toIJere rur- A 1 • [8"S Ad consistendum reparalo robore surgens Non potuit, coepitque pedos clamare ligatos Idque probare jacens, plantis quasi compeda „ ,. . . [junctis (m). Hic ahud mirum casu sociatur i.-, ipS0 : Nam dum illum tanta cum debilitate jacentem Mccsta propinquorum circumstat turba suorum Jumentum, cui sola oneri porcina manebai Ascensoresui vacuum, et ductore relictum' Sponte sua se se nullo flectenle refrenans Tamquam offendiculi causam cognosceret ullro Aut aliquem prohibere viam, qua co-perat ire V.dssset, sie fugit iier, cursumque relorsit, (o) In Mur. cod., Solum et habem. At multo eleean- lior lectio noslri codicis. (f>) Mur. cod., Prtfri. Al melior lectio quae est in nostro codice. .■ (c) In noslro codice legitur reviviscere. At prcefe- rendam puio lectionem codicis quo usus est Mura- tonus , quod secunda syllaba vocis revhhcere sit longa. (d) ln nostro codice legitur non. At codex Mur uanet nec. (e) Mur. codex babet illuc. Al malo cum meo co- dice legere illmc, nempe ex urbe Abeilina. (!) Votorum ac oblaiionum usum, ouce sanrtk « magnopere aentum accenderat acrem, e.c. Noster c - dex habet famasuis magna per caentu.n acrZem acrcm; qax lectio raulto miH,.s „,eildosa es7 TeJ Patrol. LXI. mendosa esi lainen : mendum autem toiletur si nro maqna legas magni aul magnw. ' p ° (h) Et Mur. rodex, et i.oster babet ora. At Mur» D torms emendandum bunc locom e.ensuit, e leg it orT- quia SC,hcei superioris versus mendosam Imionem habehat. Sed iegendum est ora. 'ecuonem fl Mur' ^" kian"'*- Ulraq»e lectio prohabilis. ()) Mur fauces : nam antea Werat hiantr* At noster codex l.abet faucen,. Sed mraqne !ec(Jo' n dixi, e«t probabilis. * lu°' ul (k) Post versum 77 deerant in codice Muratorii ire, versus, quos ex noslro codice addidi. Sic e. „n scnplum ,n Muratorii codice : Intere, lar^ino^ non Par,bus wgv.s DividU, et Mml sibi Zfus hZte trSit ''^«saprimo dhutu afaUeTum fcrf MU'" Pr° M llabel <*' tm<1 "iM 3^'odum re- jm) M„r. codex habebat conjunais. Sed lesendum est hwmi, „t postuiat melri ratio et „t est in n0«™ codice. !ta emendaverat eiiau, MuraioriuT. 18 555 S. PAULINI NOLANl Et properantc gradu recueurrit ad hospita te- |cla (a) Omnibus antcvolans, quos lapsi attenta tenebat Cura viri, quera (b) paulatiin quasi coipore fra- l[cto 105 Nitentem, et genibus rigidis prodire negantem, Ciecaque vincla pedum pariler (c), merilumque [ruinx, Et causam pconaj (d) lacriraosa voce fatenlem Luce palam manibus grave subveclanlibus oegri Corpus, fida cohors san.tas referebat in aulas 110 Orantem medici Felicis ad ipsa reduci Limina, mox illic cerlam (e) reperire medelam. lilum homines inte.que manus,ii,terquecatervas In sacra vectatum miranlidus alria turbis, Disposili trino (() per ionga sedilia ccetu 115 Obslupuere senes, inopum miserabile vulgus, Et socio canse (g) residenles agmjne matres. Pra-lerea multi, sua quos devolio sanclis vEdibus altulerat diversis eminus oris, Vidtrunt insigne pium, cum lempore eodem, 120 Imo dic, tam mira forei mulatio rerum. Uem homo, qui paulo ante suo digressus ah iis- [de»a Liminibus gressu, nunc ipse redux alienis («) Mur. cod., ad hospita tecti. At melior lectio no- slr> codicis. ... tb) In Mur. cod., quce. At legendum quem, ut e.-t m nostro codice ; quod vidit eiiain Muralonus (c.) Mur cod. multo aliter : Cascaque vmcla, pedem amiisum, merimmque ruitue. Mihi quidem nostn codi- cis iectio magis probatur. . (d) llic quoqi-e diversa esl lectio codicis Muralorn : ineoeninilegitur: IUiut, etpana, lacrtmosa voce ^MEl'Muratorii codex, et noster habet certam. Mihi lameii placet Muiatorii coniectura , qu. legere (inqnit) mallem : cerlum repenre, Lreca piane poeti- (f) Triolex hominum coetus in vetenbus Ecclesiis cernebatur, ibique omi.es per lc-nga sedilia disposili pfis precibus operam dabant. V.d. Dodwe I. D.ss Cy- ,,r nuiiiU n U. Ex ccclesiarum redmbus forte mmsquisque alebatur. Senes primo memorantur, deinde inopum miserabile vulgus, postremo canm ma- tre* br nrioribus utique nil dicendum habeo, nis. nuod eos ecclesiis inservisse credideriro, ut ad veie- EPISCOPI POEMATA. 556 A Infertur pedibus, subvecto corpore pendens. Parle alia stralus, nullo servante sequentum, 1-23 Hospilis ante iores etiam nunc carne suilla Stabat onustus equus, neque (h) quisquam nolior [ilii (t) Asliterat, cui cura foret relevare gravatum Fasce suo, et notis reduce.n subducere tcctis. 495 496 l"e tainen velul humaua ratione repielus 130 Quajrenlique suos, et protinus opperienti Astileral similis, certo vestigia servans Fixa loco , simul aure micans, ct naribus ef- [llans Assuetorum bominam notos quaBrebat odores. Miruiu erat hospilibus, qu.enaui fuga, qui staius B .[iile 135 Essel cqui, nolumque anima! faciebat amicis Ambiguum nova forma rei (j), ncque quisquam lerat index (k) Accidui, cunclis illum tUipantibus intus, Qui fueral manibus sanctaiu (l) portalus in au- [lam Martyris, scger ubi sancto pro limine fusus 110 Corpore projecto,ei eomplexisposlibus (».) fcc- [rens, •ris legis instar obhuiones ad altare deferrent. Hic usus ctiamnurn in mctropolitana Mediolan. ecc.es.a servalur, negionesque vocantur a Beroldo nostro n.s., M.inmuVibns aliis vewslis diplomatis. Pauperes es ecclesiarum proventibu» DUtriri sol.tos fu.sse expres- sedocetconc. Anlioch. can. 25. Chrysost, pass.m , Possidius in Vita S. Aug., aliique innumen Patres, ut rcs maiori ciarilaie non egeat. Muratoriis. ^iHic diaconissas inteilig» pcne ceritim duco, nuavum Eradus ef usus in Ecclesia non paucis secu. fcviguit H® vero nonnisi oetate admodum proyectae ad id muneri» admittebantun, secundum Aposloh praj- «Plum i Timolb. v : Ut eltgantnr wduce non nwiiu Sintu 0«»orm«. n,w», byamx. I .onhrma le,- tuii !.;,. de vel Virg., et lex '21 cod. rheod.de Ep. et Cler. De ministerio earura plura docebit Hallier. desacr.Elect.part. 2. sect. 5 car .. 2, c. Honn dc svr Ord. Earum vestigia in Ambros.ante Ecclesiae riiibus permanere cerlum est mihi, qirain vuloas iltas. c^hicvc^iHissisnuncupantur, oblalio.ies ad rt- cram hlwre deferemio inservianl : quod . idem vete- ?m Jaconis irum n.unus r»ii, ul b. H.er. m cap xni Matth. docet. Tam vero illac quam isla; ei eccle- si* provenlibus alebanlur, testante id can. 105 conc. Carth. tv, Aposl. Conslit. lib. ill, cap. 1,2, 5, etc, Balsamone in tap. 18 et 2i epist. Basiiiiad Amphi- locb. Inter alios audiatur S. Hier. in lsai. c. ui. JSec ecclesiaslicis ridua siisteulutur alimenlis, nisi aiiff 60 C unnorum est. Muratorics. (h) Mur. cod., nec : quod nihil refert. (i) Ita Mur. codcx. At in nostro legilur i//a : qua. lcctio videtur mendosa. (j) Mur. codex sic habet. Noster vcro, Amfriawi no- va (ormu feri : quam lectionem quis negel esse mcn- dosam ? (k) Mur. codex mendose habet n.-que quisquam erai inde Accidui. ltaque ad vocem Accidui li.cc adnotavit Muratorius : Verbum, ei cnor correctione indigent. Verum vox inde emenilaiida est cx nostro codice, non vero vox .lcadui. Nam Pauliuus sicui in N.naii iv vcrsn 291, cx attigit facil uttigmm, ita hic ex ac- cidil fai ii acciduum. (1} Muralor. cod., sacrnm. (m) Surris ecelesiarumjanuis oscula ligere usitadirn Chrislianis fuil. S. Jo. Chrys. hom. 50 m Ep. H ad Corinth. : S«6« eai*v tou \purto~t. Ta roivu-j t-.n).ov; piV\ou»T«f. H n oux apaxe ouot '.v.i xa Trptfvpa toO vkoC ro 'Tou fiiiGs v, U v ^=v x'j-i.aVTEf, o! 5s tjt, x = '|0'i ;^r:/ovT^ zai tw ens , succurre favcns : [■lolor uliimus urget Clamosas ileiare preces : fesiinus adesto , Ne mors prteveniat medicum feslina morantem. Sed scio, quod Domini manus ha-c, quic verhe- [rat, et qua; 185 Parcet more suo : mihi tantum lu modo [fesso (/), Jamque fatiscenli propera laxare calenam, Quain lu, sancle, vi.les, ego sentio : sicul B [operto (m) Clam tacitus Tinclo fugitivi membra ligasti, Sic invisibili medicina sol"e reversum. 190 Talia clamantem, dum postibus lueret in ipsis Felicis sancli, Iambensque per oscula lergit, Altonitis illum pia lurba et ccrnit.et audit Coetibus : ipse jacens etiam nunc erigiturspe, Increpitatque moras omnes, et tarda suorum 195 Obsequia, afterri porcum, lotasque jubet mox Pauperibus reddi paries, sibi vivere lantum Concedi pelit alque inopum saturamine pasci. Certatim socii cilo jussa fidelia curant. Uur ad bospitium notum, deponitur lllic 200 Sarcina jumento, carnes iu frusta secantur, Et divisa coquit spuraantibus ignis auenis («). Cocta imporiantur patulis numerosa catinis. Exsaturata fames inopum gratantia reddit Verba Deo, et veniam pelit, utplacata datori. 205 Nec mora : confestim voti ralione soluta Debitor ille intus meritse compage (o) catence Solvitnr, et pedibus Domino miserante refectis Tamquam liber equus, vel ruptis cassibus ales Evolat, et cervi salientis imagine currit. 210 Mira fides oculis obtenditur. Omnia gaudent Tam facili pielate Dei, lanlumque valenli Felicis merito , ut coram adsit (p) Christus in Pro menlis hominum moderans iii utroque po- [lenler, Et lierymis rigat orr.ne solum, pro limine sanclo Fusus humi. MwiATORICS. (a) Mur. cod., Hic ego. Noster, o mini pro heu (b) Mur. cod., Factusetinde miser. Noster, hac in tede miser : qu:c lectio magis arridet. (c) Mur. cod., ipse. At mullo puichrior nostri co- dicis lcctio. (d) Mural. cod., quod factum mihi nunc. At lesen- dum cen^eo ut est in noslro eodice. (e) Mur. cod., mantmeluue. Recle Muralorius iia eniemtavit, ut esl scriptum in noslro codice (f, Mur. eod., i« Domino. At mihi magis piacet no- stn codwis le< tio, qui habet in Domini ■J& .Muri' Cl"'" tevinctam ul corpore. Al niihi magis probatur lcctio nostri codicis. D \h) Mur. cod.. culpam solmret. Noster vero, culpa solverel. ' ' (i ) Mur. cod. servumque, fugamque voracem. At mc Iior lectio nosiri codicis. (}) Mur. cod., Mentibus ha>c trepidis omnes l"m que lertio oplima. (k) Mur.cod., Et pwjudkium. At legendum vi- detur ut est m nosiro codice. (t) In noslro codice legitur ParcM, in ore. tuo esl ■ nius ergo patronus adesto. At emendandum Imnc lo- cnm putavi ex codice Muratorii. (m) Noster codex habei aperto. Emendavi ex codicc Muralorn. •■J?.' fT' C0{i,-'- E'div<™c°V'Uty™P»i*sp>'mauiih,!>f*™- 0««» poncbunl quotidiead porlam templi,qua:dtciiur Spectosa. Mir\- Toiacs. . (r) Mur. cod., Excessu; nosier vero. de oi.-m. (s) Mur. cod., isfn, nosier vero. qua. (i\ An mossiiiii ? Mubaiowus. !u) Mur. cod., pro vtitnere; nostcr, in vulnere. (r) Mur. cod., pro lanto muncre dignas. E^o noslri codicis leclionem secutus sum. (s) Celebres admodum sunt Plmii Seraorts cap. t lib. m\ in melicos querimoni.c ; ueque minorem nlausum assequulus c.st Leonardus a Capua pcriiissi- mus nostri ;cvi iatrosophista in lib. de medu tn, Quos liiiinan.» nianiis suspecta visilal arle, Semper et incerto trepidos solamine palpat. Eji ego per breve nunc spatium pcrlatus ad ip- [sum (a) 265 Felicis sancti solium, et projeclus in ipso Liminc lam gelido, qtiam duro in marmore fra- [clus, 295 Aique dolens jacai , et solus mihi serrao pre- [candi, Sola tades medicina fuit : nullum affore vidi, Et sensi medicum. Q-jisnani bic niedicus, nisi [Christus 270 Ipse, ve! a Christo Felix ) pa- [irono jEternum Feiice mihi ; non jam (c) ulla verebor 280 Occnrsura roihi, velut ante, pericla viarura : Namque periclum aberit, quia causa sohila pe- ^10 [ricli est (d). Non resnluia lides me vinxeral, et modo solvit Rite soluta fides (e) : tamen alliget, oro, tuus me G Semper amor , Felix : islara mihi necte ca- [ tenam , 2B5 Qna libi me inimquam nec mors, nec vita re- ■*'■'> [solvat. Vcrum omnes quicumque meos videre dolorcs, Inque tuo nteriio magnis insignibiis altam Cotispcxere maimni Christi, cognoscere debenf, POEMA XX. 565 501502 Quantum illis mea peena boni pro- [viderit, tit jam Prsecaveanl de lerrenis sibi parcere rebus, Et, lucra dum capians, acquirere damna saiutis. Nam st de vili pecudis mihi carne alimentum P3uperihus fraudasse malum (f) fuit, el quid in [illis, Qui male divitiasmulto (g) amplectuntur amore? Defossisque suo pariter ctim corde metallis Incubitant, atque hsec lalitare superfluaprc-duiit, Quie proprio longe secreta tuentur ab usu ? Qttid facient ? quidnam pro se tibi Christe lo- [quentur ? Tantoruni qui partem inopum invasere, nec [ ullam Apposuere sibi de re superanle salutem? Umis ahit missus. Nunc menste grata secund.c Fercuia ponemus : sed quamvis rursus eamdein Diverso carnem conditam jure feremus. Namque aliud vobis (It) itcrum , quod de sue [mirum Lusit opus Felix, mira novitate retexam. Tempore res prior est : sed nostris ante libellis Prteterila, in pro;seiis tempus scrvala eanetur. Nec refert, quod opus quo sit sub tempore ge- [ stuni ; Unus erit quoniam variis operator in annis, Qui diversa facil sanctorum in laude siiorum Omnibus in lerris rerum miracula Cbristus. Agricolae quidam de nostris lougius oris Appula trans urbem Beiieventuro (i) rura co- [lentes De grege seligero mttitis a lcetibus unum Laetea adhuc lenero ptilsantem sumiiia (i ) rostro Excerpsere sibi, et curatum lemporc moito Paverunl in vota suem, el ccepere paratum Ducere saeralam («) «incti Feiicis ad aulam, Corpore de magno at mullos maciatus (/ ; egeno» (a) Noster codex mendose habet ad ittum. Itaque Mtiiatoriaui codicis lectionem sequor. (b) Mur. cod., toiu&ijue, se.d mendose : itaque emen- da\i i'x nostro codice. (c) Mur. cod. sic habet : sEternum Felke, necam- pliits ulta iciebvr. (d; Mur. cod,, qviu cauta etlnulla pericli. Ego no- slri codicis lectioucrn probo ob verba qui proxime seqtiunlur. ^et lu codice Muratorii deerat versns quent ex no- stro codice addidi. Sic auiem scriptum erat in Mur. codice : Namque periclum aberil, quia causa est milla pericli. Son resolula /tdes lamen : aliigel, oro , tuus me, etc. (f. Mur. cod., maio ; al melior noslri cl in <^»d. Mur. (i) Mur. cod., I enevmtum. Lege qu* diximus ad. CArm. H, vers. 510. (j) Sumen, init. raamilla a sugendo dieitur. Luti!. Salyr. lit). rv, apud N.onniuui : Quod si nulln potest mulnir laiu corpore Juio Esw, lain»:.' tetinro maneal succuwa larcrlo,, Et luaiiu:, ulie! i -r iael:i:iti ui StJniiiic sidal. Lamprid. in Aiex. Scveti Vila : Jutsil, ne quts sumi- natam occiderel , ae quis lactaulem. Casaubonus in notis stimiR.ttdm pro saginatam explicat, iia tameii ul meliorem sensuni arliilretor, si textiim corriRai sic legendo : JVc quit sueiu sumiiiaiam or.ciilere'. Bevera sntnen de stiiliis matmnis propric usurpalur, et ex iilo quoddam farcimen 'efformabalur Pliriio ac Maniali ssepe memoraturn. Salmasius ad eumdem I^mprtdii J) locum Summatam censet pro tcroplia inteliigendam. et lactantem esse tmervm portfulum. P!:n. lib. xi. c»p. 37, sumina oliin sub abdominis appcliatione velialu affirmat, quera coasuiere cuique lii>erum facio. Mu- RiTORIUS. (k) Mur. cod., scmcilam. At iegendum est mcralam, ut esl in nostro codice. (tj Oblaiiones TOlivas iu pauperum sobsidiuui cou- fcfri solilas v.on senK'l repelit 1'auliiius, quia niar- lyribus id admodum placebal. Et sane iu F.ccl-stu lautiabiiis i.lim fuit agaparum usus, qno ri<.«iiinc pia irilra ecciesias convivia distinguebantur. In lis autciii paupercs ex divitum inensa participabatit , el cari- tatis ardor fovet.atur. Sed quuut inde nntita incom- moda Ouerent, agap« e Citristianorusi Cfletu &ubiaUr. Oblalionuin lamen usus aliquatetuLS pcrntansit.easque in martyrum honorem iactas S. Aug. memorat lii». vm, cap. 7, , 300 Quando homines ctiam et mentis ratione vi- [ genles, Perque ignota regi (t) faeiles interprete lingua, Si lamen hi careant duce, quo via luceat illis, Ca:cus in exteruis (») regionibus implicat error. Quisnam igitur direxil iier suis"? unde voluntas, 30S Qua dominos sequereiur, ei vel sensus ul esset Conscius ad volum se longa setale coactum (»)t l'ude h»c cura fuit pecori, qurc rara fideles Exciial, ul tamqnam proprio culpabilis actu (s) Pigra reniansissel sancto sus ciucla (ji) tiinore, 57o Contractam reuianendo sibi , vemendo piare C Curaret culpam, et vjiiara pensaret inevtis Desidix, quamvis sero comilata profectos rctigiosorum obsequia in martyrum locii, ornamenta tunt memotiarum, non sacru, vet sacri/icia mortuorum, lamquam deorum. Quicumque etiam epulas suas eo dc- femnt (quod imidem u Chrislianis melioribus non /u , et in plerisque lerrarum locii nulla lalis cst consueludo) lamen quicumque irf faeiuut, quas cum apposuerint, urant e.t tmferunl , ul vescantur, vet ex «s etiam m- digenlibus largiantur, sanclificari ibi eas volunt per tnerila martyrumin nomine Domini. Muratorius. (aMIur. cod., Sed grave sagina. QusR leclio om- nino mendosa est : itaque emendavi ex nostro co- dice. (b) Mur. cod. mendose liabebat porcut sitperante oeduinque. Locura emendavi ex nostro codicc. (c) Muf. cod., rursus, qr.od nihil refert. (rf) Noster codex raendose habel longo. (ej Mur. cod. Iiabet V.t : noster Ut: qnam leclio- U ncm probo. .-•«.,. .< (f) Unam dc d.:abus syllabis fecit Pauhnus. Mura- TOMVS. , f (g) Mur. cod., mendose haoel eadem de grege. Lo- cuni restitui ex nostro codice. (h) Murat. cod., tegunt. ii'i Mur2l. codex , incptus; nosler, inert sks : el ita icgendutn cst. (j) Mnr. cod.i h»c ; noster, huv.c. (k) Noster codex babetaalris. Malui sequi lectionem COti. Mur, il) Quanta gens ad s- Felicis venerationena coire*, .. l .■■ monnit Paulinus. In Nal. m, poslquaiii mulios e^umeravit populos Solam idcirco conflnentcs , afidit : fiia Oii s i los ■" I, iii" ei Noia receptat, 'foui :- a ui ■,- : ■ i'l'i ''■ cuuciis, Crc.las innumeris ut monnia dilatari Hospilibus. S:c Nola a&surgit im.-.ginp Rom*. MiniToniis. (m) Nosler codex mep.dose habet denseta. (n) Noster codex, prceterea. Mihi magis placel ie- Ctio codicis Muratoni. (o) Mur. codex mendosus hic erat : in eo eniiu legebatur tuguri forte aperti. Nos locum restiluimu» ex noslro codice. (p) Ita scriptum est in nostro codice. In codice vero Mur., adstare. M prior le<:ti.o melior. (q) Mur. cod. habet se missum Domino. At nostri codicis lectio mihi probatui'. (r) In nostro codice versus 555 poniiur post ver • suin 350. Ita eniui in eo scriptura CSt : befecil fluidai depressum mvle $aginm Qui brevibut spauis iii primo fine viarum. At ego malui sequi leclionem co- dicis Mur. . j,«) Et noster codcx, el Muratoru habet tubegit. At Muralorius mallel iegereco^git. (t) Nostcrcodcx mendose liabet Per rjne ijnotfl At legendum csi ut habet Mur. coo\:\. («)Mur. cod., extremis. Mihi magis arridet lecuo noslri codicis. (v) Mur. cod. parflJutn ; noster, coacium. iji iii ruor. cod. scripttiin est ...-|,--'i.. :!'•'! \>:< ■"> ;.'■ 'Cfl. 00 5G5 POEMA XX. Obsequio dominos? Palel admirabilc nionslruni \ Cuelesti ditione daluni lanto (o) suisau&o, 375 Solus ut iret iler longiuii, tantoque luisse Ingenio porcum, ignotis ut traniite reclo Digereret spatiis : quid ei hoe tam (b) grande Iquod jlluin Transbenevenlanis (c) bue linitius advenientem Publica seu medii conslrala ( d) per aggeris [ audax 3S0 Miserit, occursusnusquam cepere (e) frequenies, 505506 Sive per occultos egit (() vestigia [sallus, Nulla manus ferro, fera vel fuit obvia morsu. Qux solum duxit manus, aut protexit euntem ? Nernpe oculos aliqua celatus nube fefellit, 385 Aere (g) vel raptus vento mage, quam pede ve- B [nit, fit subilo hospitium Domini delapsus ad ipsum (h) Consiilil ignolo pro limine quadrupes bospes. Dicam aliud, prope vieini mirabile signi. Nam genere abjunctam peeus armentale juven- [cam 390 Qaidam homines xque longinqua bue (i) sede [profccli Secretam primo iactanlis (j) ab ubere malris Nutrierant nostris votivo munere paclam Pauperibus, magna quos istic (fc) plebe coactos Larga ope multorum Felicis gratia pascit. 395 Ergo ubi jam membris v\tula exultabit addltis Facta per excretum jam eorpus itionea voto, Promovere domo : sed, qui mos esse videtur 5G6 (a) In Muralorii eodice hic versps claudicabat : deerat enim vox lanio, quam supplevi ex noslro codice. (b) In Mur. codice scriptum est quod et hoc quam grande. Nostri codicis lectionem sequutus sum. (c) In Mur. codice legitur Trans V eneventanis. (d) Mur. codex habel se slrata; noster conslrata. >-- Yia; olim slratce appellabautur, unde nonien Ita- lieum strada, eo quod silicibus sternerenlur. Hinc Paulin. Nat. xm : Cu-Ti taciia inspirans curam mini mente juhrres Muniri, steruique viam ad lua lecta ferentem. Idem sanctus in carm. ad Cyther. de Via Appia : Post lisec et ad nos pt rgere iucceptat viam, Qua sleniit ajigereni silex, C.ui munitor Appius nomen deJit. Tibullus quoque ad Messal. scribens : Kamque opihus congesta luis liic glarea dura 1 Sternilur, hie apia jungilur arte sitex. Propterea Procopius lib. u de Bello Pens~, pag. 46, ail : Xtizto! vj !(TTpo(/.sv>j c3o? Tfi Actrzhwj ?.j.Uitai yta-jy. Strata Latino sermone viu vocalur silicibus constrata. Neque hoc inferiocpin seculorum inventum fuit, sed ipsos melioris seculi Latinos vocabulum islud aucto- res habuit. Virgil. i ^lneid. Strata viarnm ait. Lu- cretius quoque : Slratariiie jam pedibus popuii detrila viarum Saxra cunspiciuius. Hiuc noster Nat. xi : Vitabat strata viarum. Straia, at, absque aiio additamento usurpabatur etiam Paulini oevo, namqne in I. vi cod. Tbeod. de Imag. imper., edita ab Honorio et Tbeod. AA., ita habctnr : At/sit, ul >ios instructioncm ritr pnhliae. et ponliiim, .Per.wilvenda piis longesua vota ferentum Martyribus, plaustro subjunctam (l) quo veiie- [rentur, Aggressi hanc voluere jugo subjnngere (»i), [ quamvis Insuetam , tamen ut mitem , jamque ante snb • factam (n) Usibus hiimanis, quibus illani e congrege coelu Sustulerant doniini parvam, lectisq.ue, cibisqiie Miscuerant : hincut domita feritateputantes 405 Sub juga se facilem doeili cervice daturam, Sollicitant palpante manu, et conantur in ar- jctum (o) Diicete : at illa sibi solitos alludere tactus Credula consenlil primum , sequiturqne vo- [cantes. Yerum ubi jam propiata jugo conspexit habeuas, Ui\ Cervieique sue persensit lora parari, Indignala dolis (p), et permutata repenle Fit fera, nec cervice jugum, nec vincula eolTb Suscipit, et victis manibus, lorisque recussis Prosilit a ccetu reiinentum, et devia longe 415 Rura pctit, fugiens dominos, assuetaque te.cta. Nec procul ex oculis hominura demore ferino Se rapit, et cxcis fugitivam saltibus abdit; Nam fugiens dominos abeunteserainus asian- :q) Sic fugit, ut non se paliatur rure relinqui. 420 Denique ubi junctum (r) gemino bove currere [(.s) plaustrum Conspicit, humanum sapit, et quasi conscia > [volo stratarumque operam inter sordida munera numere- mus. Vide Gothofr. ad eamdem legem ; Du Fresnium in Gloss. Lat., verb. Strata ; Isidor. I. xv, c. 16; ct Jiivenc. lib. ii. Mubatorius. (e) Muratorius legit numquam cccpere ; noster vei». nusquam cepere : quam lectionem sequor. (f) Mur. eodex mendose habebat igilur. Sed legea- dmn cst egit, ut esl in nostro codice. (g) ln Mur. codice scriptum erat aera. At Mura- torius recte emeiidaverat Iegens aere, ut legitnr in nosiro codice. (h) In nostro codice sciiplum est, Et subitn liospi- tium doinini delapsus. ab aura. At sequi malui leetio- nem codicis Mur. (i) In Mur. codice scripuim est, hac; in noslro huc. Ego istam leetionein seqnor. (;■) Mur. cod., lactentis : quam leclioneu» emendavi ex nostro codice. (k) Mur. cod., ista : quod meuduin sustuli, nostri codicis le< lionern secutus. (I ) lu Mur. eoilice scriptum erat planstnnn subjun- gere. Muralorius eniendavit sic legens : plaustro sub- jungere. Au.mien biulcus adlmc erat verborum con- cursu. Ilaque legendum plauslro subjunclum , ut est iu nosiro codice. !m) Mur. cod., submittere. Ulraque leclio proba- l>i!is. («) Emeodavi ex nostro coilice. Mur. cod. habet lamen ul mitem jam menle snbacla. (o) Mur. cod., in artum. (p) Mur. cod-, dolos : quce lectio sil meiior judicet lector. (q) Mnr. cod., adstans. (r) Mur. cod., rinclum; nosler, junclum. (s) Mnr. cod., ourrere ; nosler, tendere. 567 S. PAULINI NOLANl EPISCOPl POEMATA. 5C8 Deheri se se, comcs (u) incipit esse profectis. A 435 Pauperibus factura cibos dc corpore caeso, Nec longe conies esi, tardis comes orbibus ire L;eta suum fundit dominorum in vola cruorem. Spernil, et excursu velul exultanie (b) gcmenles • 507- 508 Quorsum isibaec? numquid pecudum 425 Pnetervccla rotas lenli roohminis agmen [(d) est, ut Aposlolus inquit, Respicit anle volans, nec jam timet ad juga cogi, Cnra Deo * Sed qui propter nos omnia fecit, Invisoque prius (il amica, et prrevia plauslro, Omnia pro nobis operatur in omnibus auctor, Oonec sacratam ventum Felicis ad aulam est (c). 440 Atque per ignaras (e) pecndes operantia nobis Illic sponte gradum sistit. seseque vocanli Signa facil, brntas per clara insignia mentes 430 Applicat, et lamquam voii rea gaudet in ipso Soliicitans tirmare Ildem, et conudere vero, Stare loco, propriam cui debet vicliuia csedem. UlDominum dociles lingois in verba solulis iiia rebellis, et humanis uon subdita Tinclis 444 Non laceant homines, quem sigois muta lo- Ducitur ad placidam nullo luetamine mortem [quuntur, intemcrata jugis summillens colla securi, (a) I» iiostro codice seripiura est cs.mii. Ego te- (d) S. Paulus I ad Corinth. cap. ix ^ev ya/s i&vou.* geudimi censeo conies, ut est in cod. Mur. Naiu priina j, Mwoew; yiyp*K?v.i : ou yijtia-a? 3ovv a>oo>vTa Mji x&m syllaba vocis comis est longa. jSowv »A« ri> 6ew. Smpinni est in lege Moysi : Non (fr) Mur. cod., insuUante. Utraque leclio pro- ailigabis os boii trituranti. Numquid de bobus cura est babilis. Deo ? Muratorius. (c) Vocula eu deest in cod. Moralorii : quod parum (e) Emendavi ex nostro codice. Mur. Cod, habet refert. ignotai. MUIIATORH AD S. PAULINI NATALEM DECIMUM TERTIUM PRiEFATlO. 509-5 lOSupraaliosNatales procul dubioprxclarissimus estdeeimus tertius, tum propteTuberrimam evu> ditionem, resque gesias Paulini fuse illic explicatas, tum eliam propler eximios viros, piasque feminas, quas Noltt constilute episcopo canenti aderant, pretiumque solemnitatis augebant. Annus quo NaUlis pronuncialus , esl vulgaris epochae 406, uli Chiflletius, parte 2 Paulini illustrali, solidis argumenus duclus probat, ac Prosperi Chronicoiiteslatur.Etenira ibi Radagaisus cum suo exercitu ad internecioDem. profligalus dicitur Stilicone u et Antemw conntLtbus, anno nempe 405. Igitur sequenti anno pacem Italio: redditam canil Paulinus, ac m anno proplerea 406 figendus Natalis. Nunc videamus quinam sint illustres ii viri ac femina:, quibus prae- sentibus elegaiilissimum carmen recilavit poeu noster. Decem una cum Paulino fuisse, prodilar bisce versibus : Ergo novem cuncti socia cum prole parenies Pectore coneordi simus ut una chelys. jEmilius veuinl decimus. Tunc denique pleno Concinel in nobis myslica lex numero. Singillatiin itaque eorum nomina recotamus. Prlmi onmium memorantur. Turcius ore pio, floreole Suecrius Immisso Latiis arderet in urbibus (h) hoste! Nunc itidcm placidi spectata polenlia Chrisli S. PAULINI NOLANI EPISCOPI POEMATA 572 A 20 Muncra (i) : uiaclalispariler(j) cum rege profaiu Hostibus, Augusti pueri (k) victoria pacem Reddidit, atque annis tcner idem , et (t) fortis [in armis Pncvaluit virtute Dei, et mortalia fregit Robora , sacrilegum Chrislo superaute tyran- [num. 25 Sed quid ego hinc modo plura loqoar? quod non .[speciale Esse mei Felicis opus res publica (m) monstrat? Pluribus (n) hoec etenim (o) eausa est curata [patronis, Ut, Romana salus et publica vila maneret. Hic Petrus, hic Paulus proeeres, hic martyres [onanes, 30 Quos siinul innuineros (p) niagiije tenet ambitus ; (Urbis, Quosquc per innumeras diffuso limite (q) genles Inlia Ronmlcos veneralur Eclesia fmes, Sollieilas siinul impenso duxere precatu Excubias. Felixnieusbic (r), velul unus eorum, 55 In precibus pars magna fuit; sed summa petili Mnneris ad cunctos, nulli privata refertur. 515*516 Ergo pedem referam ; sat enim mihi [pauca locuto ($), (a) In noslro codiee carminis titulus hic csl : In- cijdt tiber XIII. (b) Anno prxlcrilo, hoc est an. Cb. 405, Stilicone n et Antemio coss., ui Prosper in Chronico asserit, esl ingens de Gothis reiata vicloria, ac ideireo auno prie- senti 4;ib pacem ltalix redditain canit Paulinus. Ad- didi illud tcelum, ut carmen in ms. laboians supple- C verf reni. Mliutof.us. (c) Emendavi ex nostro codice. In Mur. coJice versus claudicabat : ita emm in eo scriptum erat, Cundida pax grala vicc temporis annum. Muratorius de suo addiderat voce.n twlum post vocem pux. irf) Emendavi hunc locum ev. uostro eodice. Nara iii Mur. codice mendosc scriplum crat signatum- que pio. (ei Paul. Orosius lib. vu, cap. 57 Ilir,!., eadem Numaiianus in Uiner. cuui Volusiani nomen illxsis prosodiae legibuscarmini comraendare non possel, sa- tis habuit desiderium suum testari. Aii iile : Optarpin vcrum complenti rar i.ine uomcu, Sed ijmos :=m refngil regula dura pe les. Esl iiic ille iuilitis Volusianus Albinre inferius memo- randa: avunculus, dequo consule diss. liieam iv. Ho- RATORICS. (rf) ln noslro codice scriptum est Turlius : sed mendose. — Vide diss. i. Muratokils. (e) in Murator. co I. scriptum csl Suecrins : in no- slro Suerius. — Adeal leclor diss. n. Miiutorics. (f) Et Mur. codex, et nosler habel Alfia. Censet autem Muraiorius in pnefatione ad hoc Paulini car- men, Melanix juniori Atfic' quoque nomen fuisse, eainque hoc in loco designari : adeo ul post vocem Alfia incisi nota, seu xoup.a adscribendum sit , ac Philemunis soror cum ips.i Allia, seu Melania compa- retur. Quum enim (inquit ipse) inferius dicat Pauli- n bhs, et simul Eunouiia, oppido nos monet expressum tupertui fuisse et alterius pueUai noincn. A tanlo viro ivjgre equidem disseutio : allamei) si licet mihi, qitod seiitio, libere dicere, vis adduci possum ut credam Melaniam junsorem Al/ite quoque nomine vocalam esse. De hac enim sanclissima femina s;epe memi- nerunt Augustitius, Hieronymus, Paulinus hic nosler iu episloiis, Palladiu--, aliique veteres scripiores : nec qitisqnam latnen eani usquam Alfiam vocat. Qonre verisimiie mihi videtur nomen istud Aljia et in AmbiOsiano codice, quo usus est Muralorius, el in noslro coiruptu depravateque scribi, ac legendum esse, Apphia qualis erat soror illa Philemonis, elc., adeo iii Appltiw nomine Philembnis soror inJieetur, qua> in Vulgata Novi Teslamenti transialione Appia dicilur. Pauli enim apostoli locus, quent Paulinus respieil. in Grreco e.xemplavi «ic se hahei : Ukw.o; oiT'" Xc.-tto XrtfQu , v.'j.'. Tiyrfizoz o y.oif.yo: •frtVctfV.r. tm a'/«77>]-'j, '/«t cvv-jsyw liuwv, zai 'AiTtfia: Trj xyat:i)xii". id est, Pautus vinctus Christi Jesu, et Timoiheits fraler Philemoni diieclo et adjutori hostro, et Apphire dilc- clce : in Yulgata autem Iranslalione addilur vox so- rort : quod additamenlum Paulinum quoque in ea le- gisse apparet. Jam vero cum Philemonis soror Apphia vocelur a Paulo, conjieere licet Paulinum quidem scripsisse Apphia qualis eral, elc, librarios vero pro Appliia exscripsisse Aljia. Quod si quis ma- lit, a Paulino scriptum esse Appia, ut legitur id nn- men iu Vulgata translatione, non repugnabo. At enim, inquies, Pauliuus poslquam dixerat, similesque puella; Appia, qualis erat, etc, paulo post subjungit, Et siinitl Eunomia, ete. Dubilandum igitur non est quin alterius pueto uomen, prxter Eunomiae, supe- nus expressuni ab eo fueril, qn:e ima cum Ttircio, Suerio et Eunomia Nol;e essct. At respondere pos- sem, Paulimira proxime ante ea verba, similesque pitcliu?, etc, hajc alia scripsisse : Feeuiulo sarieti Fsliris in agro Kmi'r6, aut inter 63 ac ti-i, aliquos versus desiderari cum in Muratorii codice, tum in nnstfo : si enim locuin hunc a versu 00 atl 71 allenie legeris, sententiam mutilam omnino atque iinperlectam esse comperies. (g) Plura de hac S. virgine reluli in dys. m. Mo- RATOIIICS. (/i) Hunc piimi Chrislianoriirn usum illuslralum in fra reperies in not. ad vers. 315. Nunc suififlal Piu- dentuis in hvmno S. Laurenlii : Viilemus illnsln sdornos Sexii ex utroque imbiles (llfei re volis pignor.i Clnrissioiorum liberum. Mi.RATORIIjS. (j ! Hic hieus quam maxime corruptus er.it : nam ln Mural. 'codicc scripluiii esl Tincia^ct/mas unimm, et mentis capul uncla pudicum Ocben quemqnam pltm- dcr", et tonftdere. Ilaque in eo desiderabantur tres i.t quiiiquaginla vcrsus, quos primus ia 'ucem edo. 575 S. PAOLINI NOLANi EPiSCOPl POEMATA.. Hx-c Melani (o) soror esl ib) simul, ct quasi filia A Per fines crevisse suos, cl sobria castns -.76 [(«), ClljtlS licret ovans lateri germaniim nacta magislrum. Qtix simul astrictse divinis dolibus ambx 75 VirtuUim varias ut viva monilia gemmas Mentibus excuiiis specioso pectore geslanl. Has procerum (rf) nnmerosa cohors, et concolor [uno Vellere virgineae scquitur sacra turba catervsc. Eunotniarn hinc Melairi doctam sub prtncipe (voce 80 Formantem moduiis psalmorum vasa (e) mo- [destis Auscultat gaudensdilectoChrislus in agno, Quod modulante Deo benedictas parvula prin- [ceps (J) Sanclorum comites casto regat ore cboreas. Hxc igitur mibi (g) meditanti congrua suasit 85 Graiia niultiinodis inluso carmine metris Distinctum variis imitari floribus hortum : Sicut Felicis grenrium floreie repletum Liiininc divcrso quasi rus admiror opiinuui llospitibus multis in cuui Christo dute missis, 99 Felieiquo patri denso simul aginine natis Pignoribus, subilo ut lolis habilacula cellis Tecta sonare modos landern sibi voeibus aplts Gaudeat, hospiliisque suis et corpore. ct oro 95 Ipse sinu pleno dignos miretnr alumnos, Et virtute pares animas in dispare sexu : Sieut olivarum fecundo in colle noveila (h) Laitatur seuior (i) divino a seiuine Christi Planlator ccrnens inter sna rura colonos. 100 Floreat ergo novo mihi carrainis aroa pralo, Laudibus et Domini, qui conditor oris, et artis Omnimode est , vario famulans pede musica [ currat. Jamque intertexlis elegus suecedat iambis, Sit caput herous, fundamenlumque libello. Castis (j) ageudus gaudiis, et bostiis (k) B Dies refulsit laude Felicis saccr. Quod laude dixi, morle dictum dicite, Quia wors piorum juie Iaus vocabitur, Pretiosa Domino qux Deo rependitur. Unde et propheta dicit in verbo Dci, Vilse probalx (() iu cxitu laudem dari. El ante morlein prxdicandum neminem Salomonis ore (m) sermo divinus docet , Laudanda qoamvis qtiidam in hac vita geraiu 115 Nec possil alibi, quam sub isto secttlo 105 110 (a) Binx roemoranlor a vetustis scriptoribus feminx eodera Melanix nominc appellaix : altcra senior dkilur, jcnior altera. Senior quidem ab Au- gustino in epistola ad Paulinum nostrum, a Paulino ipso in epistola 29 ad Severum, atqtie, ut aiios prx- teream, a Palladio in Lausiaca historia magnis lau- ^ dibus extollitur. Filius celebri huic matronx fuit, queni Publicolam Chiffletius nominat : qua de rc mi- ratus MuraloritlS, nescio, inqu;i(lom. 1 Anecd. Lat., pag. I 4(1), qttflrnm labutarum attcloriUtle (retus Chi(- fletius Publicotam eum appellet. At ex Lsusiaca Pal- ladii Hisloria nomen hocce deprompsisse videtur per - eriiditus ille vir : ubi eiim de seniore hac Melania Pallaibus sermonem babet, hacc seribit (cap. 11?) : Ko.i tov IIo^>ir:v.a §£ o iv y.xxrix.iGt.Ta tov vewteoov, «vavfn htl T/W XiA-liav , id est, cum vero Poplicotam iuniorem filiutn Christiarce fidei mystcriis imbtasset, in Sicitiam eum dttjit. Melanix ergo lilius Poplicola, seu Publicola nobilissimam jiivenem Albinam uxo- rem duxit, liliamque ex ea snscepit Melaniam junio- reni, de qua hoc in loco loquilur Paulimis. Hlud ita- que probare non possum, quod monaclii S. Mauri in adnotatfonibus ad 121 S. Augustini epistolam scrip- serunl, Albinttm scilicet Melania; senioris fiiiam fuisse. Nam Palladius cap. 118 de Melania semore loque.is j) hxc scribit : ZtnpiZavu oi x«i ttvv IZwv Uyivn» M«>et- vtav tt;v u-.it: oy.it ffOv tw «uTiic avdpi IltviavM ' xa-.yx,')- o-«v oe K«C_16fa*1l -niv ea«T»; vOuym», yjvaSta Ss to0 wo0 KUTijf, hoc esl : Qituir. aulem suam nuomie neptcnt juniorem Uelunium una cum ejns viro Pintano confir- masscl, Albinam etiam nurum suatn, fitii vero sut uxo- rem lidei imjilem* imbuit. Sed ut ad Melamam ju- niorem revertar, ca inter sanctas mulieres numeratur in Marlviologio Romano. A veluslis autem scriplo- ribus niodo Melania dicitur, modo Mclanium, et Gmece Ms3i«-.wv : ut Gtucerium, Dorcium, Philottum, Ettstoclnum, quarum feminarum nomina apud le|,P»- tiuui, aliosque scriptorcs ocrurrunt. At nomcii Me- lanius, quod in adnotationibus ad 44 Paulini episto- lam mcmorat Rosveydus, commentitium videiur. Ex nomine Me.lanium gc nitivnm Melani ellormat hoc m loco Panlinns vclerespoctasimiiaHis, apnd quos legi- mus bcncfci pro beneficii , ingeni pro ingenii , elc. (b) Melanirc junioris soror germana non foit pro- fecto Eunomia : Eunomr* enitn parentes ruerunt Torcins Apronianus, et Avila : Melanine vero Pubii- cola Melanwe senioris lllius, et Albina. ltaque Euno- miam Melania? sororem a Paulino dici opinor, qnod ejus esset consobrina. Eunomioe enim maler Aviia Melaniie senioris soror ftiit , ut testalur Palladius cap. M8: Melania vero senior Mtlanirc junioris avla. (c) Quia scilicet Eunomia Meianix quasi parenti dicto audiens erat. (d) Proceres vocat Paulinus Pinianum, Amilium, aliosque qui Nolx una cum Paulino ipso s3nclissi- inam vitam vivebant. (ej Pi-x oculis habuisse vidclur Paulinus illud psal- mi lxx : Sam U ego confitekor libi, in vasis psatmi xeritalem tuatu. (f) Quum hoc carmen scrtpsit Paulinus, Melaina annos circiter quatuor et vigioti nata erat. Orta est enim anno circiler 58-2, ut probat lillemonlius : istud auteni carmen reciuvit Paulinus anno 4(W, ut oslen • dit Muratorius. (a) Hic versus emendatioiie iodiget : nam clau- dical. (h) Locutio ex psalmo civvn desumpla, 111 quo le- gilur : Filit lui sicul noveltK otitarum. (i) Scniorem appellat S. Felicem, quem carni. II p)'es6i/renii» vocaverat; wpso-SuTipo,- cnim l.atiuc se- nior dicitur. 'i"\ Ante hunc versum iu nostro codice legitur . Incipiltiber XIII I, qua»i bic aliud caimen incipial -. quod tamen falsum esse constat ex supeiioribus ver- sibus 105 et 104. (k) Hostiis laudis scilicet, vel potius sacnuuis eu- charisticis. „.«,'■.. , (/) Respicere videtur Pauiinus illud Tobix (cap. in, vcrs. 1 ) : /f oc autem pro cerlo habel otnnis qtti te cotit, quod vila ejus, « in probaiione (uertt, corona- bitttr. _•.'■. • • , (m) Respicil Patilinus illud Ecclesiaslici (cap. si. vcrs. 50> : Anlc mortem ne laudes hominem quem- quam. Libium cnim qui EiclcH«*riraj inscribilur Sa- loiiumi iribiienml plures Ecclesix Patres, quamvis a Jesu Sirachi lilio scriptus videatui . 577 POEMA Laus prceparari, qu» canenda iti extlu est. A Scd credo, quooiara lota res vit* istius Pluitans etanceps lubrico pend.-t slatu, Brevique ttostnun vertit aetatem rota, 120 Surgcnsque, eadensque per salebrosas vias, Quibus hujus sevi cursus explicandus est : Iccirco nos magistra provirientia Monet, anie finem nee sihi, nec alteri (a) Debere quemquam plaudere, et confidere, -° Qnanrvis honesta rectus incedat via; Tanien timere semper offesisara pedis, Donee peractis usque metam corsibus Palmain petitse comprehendat glorise. Quare beatos martyras (*) , quos extulit 130 Perfecla virtus in coronam &.cliiem Justis honoris debiti prceconiis g 517_5I8 Celebramus omnes nos eorum [ posteri Confessiorie Cliristiani nominis, Quihus profuso sanguine ob sanctam fidem 135 Prosemiuaruni frugis selerna! bonum, L't si anibulemus martyrum vestigiis, Paribns lc) parentum perfruamur pnemiis. Hinc ergo sanctis, sive confessoribus, Seu (d) eonsecratis passic.ne tesiibus (e) U0 Dies sacraios (/") , in quibus functi diem Mortalis am fa.er addidh, iudice Christo rurriureoque liabilu nivecs duplicavii amictus XX'- 578 Populi fidcles gaudiis solcmnibiis Honore Christi gratulantes excolunt, U5 L't isle sancti pace Felicis dies, Quo clausit olim corporis vitam senex Confessionis onte fnnctus pr*!i:i, Sed ineruento consecratus extlu Post belia victor pacis assumptus die L'>0 Vocante Christo liquit exultans humum, Et in supernas iransitum fecit domos, Non defraudatus a corona marlyris (g), Quia passionis raente votura gesseraL Nam saepe agonem miles intravit potens, 155 Victoque semper boste confessor redit (li) : Sed praparaia menle contentus Deus Servavit ilium, non coronam marlyris Negans, sed addens et coronam anlistitis (t* Lt inciuento palmam adeptus pnelio 100 El prwliali possideret prxmium Confessionis purpuraute laurea, Vitlaqtie pacis in sacerdotis slola Rediniitiis idem bis coronatns foret Confessor, atque presbyter Felix Dei. 165 Hic ergo, volis (/') quem recoliimis anraiis (k), Non est agonis, sed sepullurac dies, Quo separata ab invicem substanlia Animre (l) volavtt ad Deum , in terram caro Reversa tumulo conquievit abdita. 170 Et merito saDctis iste natalis dies (m) Quod mrritis utrumque decus. Nam luci la ssmsit Sena quas: jilacido translatus in aHhera lciuo Sed m---ruil paruer quasi tssi murlyns osirum Qui confes3or obrt. MtlBATORIUS. (h) Murator. codex habet rediit ; nostervero redil. (i) Jure hanc in coelis adepttig coronam Felix ' quia oblatam respuerat in terris. Exposcebat illura populus post S. Maximi obitunt iu anttstiiem; at ille (sunt Pauliui verba Nal. v) : Velut inlignus, nnn aodet honorc Lrescerp, tes'alurqiic seui niage dehiU yuinlo. Ergo sub hoc ttiani Fnbx amisiiie vixit Presbjter, et cievil meriiis, qui crescere sedo Noluit. MlBATORICS. (j)S. Felici sacer dies postrid. id, Jan. celebra- tur, quemadmodum eliam a'vo Pauiini iactura. Wan- delbert. testts accedit : Ouam nonain dtdpcimatn constaiFebrni atite kalendas hisse diem, Kebx sjcor, et confessor honorat. MiiRAToaios. (k) Emendavi ex nostro codice : nam Murat. codex hatet annus. ( /) Mur. codex habet ajj«m« ; at legendum est o»i- mcc, ut est tn nostro coriice. (m) Apud antiquos lamiiiarw fuil dicm sanctorum emortualetn Naiatis nomine cxprimere , nuia tum ccelo revera uascebantur. Noster vates Nat. hi, Venii Iftsta die» cieln, celeberrinia icriis, N»i»leni F. lien, agens, qn« corpore lems Occioit, ei C.hi isto superis est natus ui .isiris. S. August, serm. 10 de sanctls, seu quisquam alius est i Ims auctor, eamdem profert rationem : Digne nntalem ntorum colimus, quos bealius ajternm vttm mundus edidtt, quam muudo tnaiernorum tiscerum partns edtdil. Euseb. Gallicat.us, seu Cajsarius, hom. 50 de .-s. Genesio : Beaiorum marturuin patsioncs na- tmes vocamus dies, quando eos marlyrii \>ita, et giorice S79 S PAULINI NOLANi EPISCOPi POEMATA. Nolatur, in quo lege functi carnea \ 195 Christus sodali Mortalitatis exiurotur viuculis, 519 520 E1 tn superna regna nasctmtur 530 17* ISO »85 190 [Deo, Secumque loetam epem resurgendi ferunt. Ego semper istum sic honoravi diem, Magis hunc putarem ut esse natalem mihi , Quam quo fuissem natus in cassum die. Lugendus (a) etenim est ille dignius (b) mihi Dies, in istud (c) quo creatus seculum Peccalor utero peceatricis excidi Conceptus atris ex iniquilatibiis, IJt jam nocenlem pareret me mater mea. Malediclus ergo Ld) sil dies quo sum niiser Ad iniquilates ex iuiquis editus. Benedictus isle sil, Nalalis et mihi, Quo niihi patronus natus in cselestibus Felix ad illam exorlus est polcnliani, Qua me valeret fece purgatum mea Laxare (e) vinclis, et redemplum absolverc De tocluosa morte natalis mei. Eadein {[) recurrit semrer hxr. cunclis dies Acto per orbein circulis auno suis : Vennn quotannis innovante gralia Diversitatem munerum, quie dat suo firfcs dum, ingrril morti, genuit ceternitali. His adde Petrum Chrysol. scnn. 129, lielct. de div. Olf. cap. i, Amalar. lib. iv, cap. 55, de Eccl. Oflic, Raban. lib. n de Instit. cler., eap. 45, Honor. Aiiguiodun. lib nt, cap. H7, Albin. coinmeiil. in Johau. Evang. lib. vi, cap. 58, aliosque non paucos. De bis consule dis- sert. xix, infra. MufuTORitis. C (a) Mur. codex. mendose habel legenius : itaque emendavi ex noslro codice. (b) Murat. codex habet dignus : itaque versus apu I eum elaudicat. Legendum est ergo dignius, quo modo legilur in nostro codice. (c) Et Mur. codex, cl nosier habet istum. « (d) S. Jobum imitatur diei qua natns eral male- dicentem. Piwter Origenem ;seu alius ille sil auctnr) !ib. tn in Job audiendus S. Gregorius lib. iv Moral., dam illius fiag- menta ex vetuslissimo hibliothecie Ambrosianx co- diceSaxonicis characteribus exarato in reliquis Anec- dolorum libris producam, quorum iinum in praesentia n omiltere nolo : Quidam, ait, dicunl lempora naiicitutis " humunm, quia prorterierunt, non posse maledici. Certe ex superfluo maledicuntur, quia suis jam sunt per.icta transcursibus. Sancti aulem inflati spiritu prophetia; maledicnnt diem nativitatis humanas, quod quidem iwn sinc tribulaliune sua faciunt ; sentiunt quippe in se compaliendo generi lnanano justilia Dei ienjenliam morlis intatam, ete. Murvtorius. ie) Noster codex habet laxatum : quae leclio est mendosa : ilaque emendavi ex codice Miiratorii. (() Duo isti versus, neinpe 100 et 191, in Mur. co- dice inverso ordine leguntur in hunc modiim : Acto per orbem circnhs anno suis Er.dem rccurrit semver hmc cuuclis dies. Ig) lgitur anno 400 Nolatn concesserat sanetr. ba.r Roiiianorum col|QrS. Mdratohius. (h) Mur. Cod. babel creavit : noster vero t eui ... : ojit lectio mihi ma;:is placet. donel ut Feiix milii, Mulatur, et non ipsa qufr cunctis venit, Varias meorum canninum causas ferens. Videamus crgo, quid mihi hoc anno novum Attolerit, uedevocibus vernem novis. 200 Non ibo iongf , nec procul sumam niilii Pneterita iempore, aut locis alisentia. Adsinil, tenenlur ipsa doua cominus : Videtis omnes munera boe anno data (g) Nobis in uno juncta Felicis sinu 205 Mancipia Christi, nobiles ternu prius, Nunc vero c«io destinatos incolas, Quos Christus ipse , qui crearat (h) divites, Hoc pauperavil (i) seculo, in regnum ut suum Terreni honoris arce dejeclos vehat. ; -210 Apronianuui (j) Tuiciae gentisdecus, .'Etate puerum (k) sensibus carns senem, Veteri logarum nobilem pro-apia, Sed ciariorem Christiano nomine, Qui (/) mixta veieris, et novi orlus gloria 215 521"522 Vetus est senator curia;, Chri [ti (n}) novus, Huic propinquat socius aequali jugo. .-Evo minor est (n) Pinianus (o), par tide, Et ipse prisco sanguine illustris puer, (i) Pauperare esl inopem facere. Vox melioriliw eti.Mii nota Latinis. Horat. u serm., sat. 5 I..*L;iict quivis (.ciilos milti c lins, quam te Cuiueinluai cassa nuce p.up<'rei. Plaut. in Pseud. 20 : Nam loni viri Me !'au;erant, un;srobi alunt. Eamdem voce.ri in Mil. Gior. repetit Chremat. Aqui leiens. cpiscop. hom. 2 : Q»i se causn religionis «c /irfW secuto pauperarunt. Muim rORius. [j) Noster codex ineiidose habet Appronianum. — De illo iu diss. i. Muratori«s. (k) Sunuiia dignum est aniroadversione, quod hic Turcius puer nuncupetur; jnfra cnim ait Pinianum Turcio ict.iic minorein fuisse. At Pinianus circa an. Ch. 4ot> trigesimum, et quod excurrit, viue su* an- niiin agebat. Quura enim auctor vitx- S. Meiania» apud Suriumdie 51 Jan. Pinianum asserat uua cuni Mel.i- nia Deo continenliam vovisse, dum illi a^tatis anuiis 24 excurreret, atque id an. Dom. 599 contigerit, uli osteiuli in iiiss.M, manifeslQ colligitur, Piiiiandni an. 400, trigesimo saltem in anno a?lalis eoiistiliitum. Quare quum Turcius eliam pner vocetur, qtiia tauieii Pinianuin aetate pitecellebat. pue:i vocabulum a 1'au- lino mplificari admodum videtur. Hic ipse Pinianum infra, lalianum in ejus epilhal., el Honorium impe- ratorein, dimi annus sctatis vigesimus sccmulus illi foret, eodem paeri cogaomine afticit. i.i quidom ne- scio, au iisiuii obtinucrit apud Grcccos Latinosve au- ctores; sed in sacris ISildiis quandoque pueri appel- lantur ii, qui virilitatem jaoi atligere. Credidsrim, forsan hanc vocera a Paulino de iis usurpari, qui nu ■ per baptismuin suscepissenl ; ait enim in cp. 56 ad Macarium de sene quodam recenter baplisato : Jam in exlrema a:aiis senecla puer, el matitia parvutus, non soium gratiai, sed e: mentU infanliam gerit. Mu- R4TORII.S. (I) > ister codex habet quo. At Murat. cod. lecio- r.cin sequi malui. (m) .Mur. codex babrt Christo ; noster Cliristi. in) Vocula esfdeeral in Mur. codice : itaque vorsiia claudicabat, Eam addi.li f\ nostro codice, (o) I:i noslro codice mondose scripluin est Pinnta- POEMA *Xi. In principe Urbe (a) eonsulis primigenus (b). A 5SH 225 230 235 210 U~s 220 Valerius ille (r.) consulari stemniate Primus Latinis nomen in fastis tenens, Quem Roma pulsis regibus Brulo adiiidii Valeri modo hujus Cbristiani consulis Longe retrorsum generis auctor ultimus. 0 vena felix ! Ille gentili licet Errore (d) funetus hoc suse stirpis bonum Non capiat atro mersus inferni lacu; Sed nos (ideli conluenles lumine Retroacla, vel prceseniia humani status Miramur opera conditoris ardui , Et praparatos a vetustis seculis Successionum myslicarum lineis Pios (e) slupemus impiorum filios. Tamen iu tenebris irapiarum mentium Lucis videmus emicasse semma Iri tempore ipso noctis antiquse silis, Quibus probala ( /') quamlibet gentilibus Mens, el votuntas Iege nalurse fuit. Hinc iii quibusdam nunc eorum posteris Yeterum subiiide vena respoudet palrum ; l't ille quondam •Piniani nuoc mei Auclor supremus in libcrtatem suis ■Post regna dura (g) vindicandis civibus Lectus (h) nepotis hujusortum prselulil, Qui niertte avita persequens superbiam Poiiore causa servilutem depulit A semetipso corporis victor siii, Pulsoquc regno diaboli e membris suis nus. — Dehoc illustri viro infra consalc diss. vi. Mii- RATORICS. (") Cw. eonsulem in Urbe principe, nimirtim in Urbe Roma, voeat? An alibi tum temporis consules, ut ad eoruin distinctionem Urbis noraen fuerit appo nendum ? lia sane. Ad evempium Urbis in civitatibus imperii prscclarissimis consules voeabauttir supremi magistratus. Burdigaire constitutns consules nos do- ■cuit Ausonius de Clar. Urb. in fine: Diligo Burdigalam, Romam colo, civis in har- sam ■Consui ln amba!)us. Cunse liic, ibi sd!.i curiilij. ' Exhihet Gruterus septen; inscriptiones pag. 429 et seq. L. Licinio cuidam positas, qni ter consul Barci- none fuerat. Memoratur ilidem apud iiiurn pag. 351, num. 5, aiius in colonia Astiailana consul vi Allius Mamercm. Sic Sidonins Apbllin. consul appcllatus fuit, quuin revera iu patria sua lantum hoc peregcrit UlUnUS. MlillATORHTS. (b) Nosler codex mendose habet primi genhus. (c) P. Valerius postea Poplicotse. cognomentum adeptus inter prinios consules niimeratus fuit. Ita nos omnes fasti docent, Livius, Plutarchus in ejus Vita, Sigonius et reliqui P.omanai scriptores hislorise. Is Brutuin collegam hostili transtixum hasta publice laudavit, legesque in populi favorem condidit. Ex istius lamilia Pinianus prodierat. Mcratorius. (d) Muratoriicodexhabetierrore;-nostervero errore. (e) Ernendavi ex nostro codice : nam apud Mura- lontiin mendose legitur pos! stupemus, elc. (/) Acris inter Pelagianse ac Jansenianse histori» scriptores intercedtt qusestiq, nenipe verum genlili- bus solo naluvae lumine bonum aliquod opus palrarc licuerit, an vero omnia eorum ficta nomen peccali mererenlur. De hujusmodi qusestione legendus ma- gnus Augustini eiypeus et gloria Ein. Norisius in Vindiciis Auguslin. i i, Gonel. disp. i de Necess. gralia:, 9ect. 5, art. 5, Maced. in lib. advers. Calviii., aliique plurirni praostanti simi Iheolcgj. Apostolus ad 250 2(i0 265 270 27; Jam spirilali pace peccati jngiim Fidelis animiE casta liberlas teril, Et in hoc parentis aliquid illius refcrl Puer iste Christi consulatum militans, 523-524- Q»od liberandis consulens muntis fpiuui Redemptioiiis opere ("») dispensat Deo Prisci parenlis remulator hactenus, Quod servitute liberat domesticos, IJt ille cives. Sed quod ille gesserat In-Urbe et una (;"), et parvula (k) primis adhuc Rnmse sub annis, hic raodo in miillis agit Diverso iu orbe constitulis urbibus, Passim benignus et suis, et exteris. Nam liberorum (/) plurjmis cervicibus Servile sanclis opibus expeliit jugum, Quos sere vinctos in tcnebris carceris Absolvit auro de catena fcenoris. Hos ergo Felix in suo sinu abdilos Mandanie Christo condidit lectis suis, Mecumque sumpsit sempiternos hospites. His nunc utrimque lLetus adjutoribus Triurn sub una voce votum dedico, Unoloquentespiritu in affeclu trium (m). Magniflcate Deum mecum, et sapientes honeslis Unanimes pueri psallite carminibiis. Ut decachorda sonent pulsis psalteria nervis, Et parihus coeant dissona lila modis. Sic pia compagis nostrsc lcstudo resultet, Tamquam uno triplex lingtia sonet labio. C Rom. n ita scribit : Gentes, quce legem non hubeni naluraiitcr ea qucc leyis sunl facitmi. S. August da Spir. et Lit., cap. 27 et 28, aliqua ab infidelibus ope- ra bona (ieri asserit, additque rationem, quia non itsque adeo in anima Immana imago Dei terrenorum affecluum labe delrita est, ut nulla in ea velut tinea- menla permanserint. Hinc Paulinus in Ethnicis ait qusedara lucis emicasse semina, eisque propterea ali- quam in seeulo mercedem, quiiin secundum natura documenla operautur, a Deo concessam consentiunt plerique auctores. Muea.torics. (y) Hoc esl post durum regum impcrium, quibus Roina diu paruerat. Miikatoiius. (h) Noster codex habet terti; Mur. verocod., le- clus. (i) In- Muralor. codice legitur ope: quo nrodo si legamus, versus ciaudicat. Lcgeiidum est ergo opere ut Irgitur in noslro codice. 0) Florus lib. i, cap. 9, enarrati) regum ab Urbe f) expulsione ita ioquitur : Liber jam hinc pop. ltom. primti adversvs exteros arma pro libertale corripv.it, mox pro fiiiibus, dcinde pro sociis, luin pro gtoria, el impcrio, lacessenlibiis assiduc usquequaque finitfmis; quippe cum pulrii soli gleba nulla essel, sedslaliiu ho- siile pomceiium, mediusque inler Latium et fuscos qua- si in quodam bivio collocalus, omnibus portis in hoslem incurrerel, ctc. Muratorius. (I:) Noster codex habel el una pttrvula. (/) Emendavi ex noslto codice. Apud Muraloriiim njfindose legitur Num el libertorum, elc. — Consule diSS. VI. MlIRATORRS. (m) Cetera in nosiro codtce desiderantur. Ac do- lendura sane est qnod Lippus Platesius totum liocce carmen nbh exscripscrit : plura enim alia menda il- lius ope expungere licerei quse in Muratorii codice reperiuntur. — Abhinc ad linem usque carminis, Mu- ratorii textum et notas, quas illius iiomine signari, ja:n intitile foret, exhibemus. Edit. 583 S. PAULINi NOLAM t.PISCOPI POEMATA. 384 Tres etenim numero sumus iidein , mentibus A 525526 Semper amans celsis alta co- [unum. Et plures coeunt in tribus his animse. 280 Quarum cceleslis liber indita nomina serval Prima chori Albina est, compar et Haerasia, Jungitur hoc germana jugo, ul sit lertia princeps Agminis, hymnisonis maler Avita choris. Mairibus his duo sunt tvibus unn pignora sexu, 283 Flos geminus Melani germen, et Eunomia. Hax eadem et nobis maribus sunt pignora ; naiu j quos Discernit sexus, consociat piclas. Cum patre Paulino paler seque Turcius iste est, Sed me «tas, soboles hur.c lacit esse patrem. 290 Diverso ex sevo nomen sociaraur in unum, Et non ambo senes, sed lamen ambo pares. g Ergo cohors hxc tota simul, iria noniina matres, Qualtuor in natis, in patribus duo sunt. Nam puer hinc Melani conjux iu corpore Christi, 295 Cui Deus a pinu nomen habere dedit, Natus ut .-eterna! vilje puer arbore ab illa Susciperet nomen, quae sine fine viret. Pinus enim semper llorente cacumine perstans V. 278. Tret etenim. HaiC omnia explicui in prxf. ad hunc Naialem. V. 281. Albina. Adeat lector diss. iv, ubi multa de hac prscclarissima feinina. V. 281. Compar el Uerasiu. Legendura prorsus eompare Therasia, seu «u» pore Tlterasia. Vide diss. v. V. 285. Avita. De ista qnoque dissertationem ui V 285 Flos qeminus. In prxf. ad hoc poema elu- C iiUm etiam innuit auctor Viuc S. Melanix apud Su- cidavitotura. rium die 31 Januar. de Pimano ac Melama ejus eon- V. 291. Ambo pares. Mihi magis arrideret hxc le- ctio : sed tamen mnbo putret. V. 291. Mctani conjux. Ad ea recurre, qux fusius [roare jugis; 300 Non mutat speciem cum tempore, namque sub [asstu, El nive par sibimet stat viridanle coma. Fertilis et 1'ructu validx nucis iutus ad escam Lac tenerum crispo tegmine mater habet. Pingtiis odoratum desudal thaeda liquorem, 305 l;l nec in ipso arbor robore sit sterilis. Hxc igitur typus est seterni corporis arbor, Pulchra, ferax, vivax, ardua, odora, virens, Istius instar erit Domino puer isle beatus Arboris, ut maneat gratia perpes ei. 310 Jaraque Deo plantatus agit , sanctoque profectu Fructiferum adtollit pinus ul alta eapul. Eminet bic proprio mihi filius iu grege priraus ; Ast aliud mihi par lumen in Asterio est. Quera simul unanimes vera pietale parentes Infautem Christo consliluere sacrum. 315 Ut tamquam Samuel primis signatus ab annis Cresceret iD sanclis votus alente Deo. oTov vn; \t\>r„fam Dcii dicavil : Natcitur ei jiuella Ea, qimnt prhnum lucem n.!spi o «(Jpn/.TOf , jrA/xur», <1i u.ii ti~op bnvn. Nequesi mihi decem lingvae quidem, decein el ora es- scnt, vox el uifrangibilis, wreum et milii pcclus inesset. Virgil. VI jEneid. : Non utilii si luiguit cenluni siiu, oraipie cenlum, Kerrej vnx. Ovii!. lili. iTrUf., eleg. 4, Silius lib. ix, Clumlian. in Paneg. Owbr. et Prob., et alii cecinere. Persius taioeu, sat. 5, liu.icmoreiii ridere videtur, iuquiens'< rATii.ii.. LXI. Vaiilms hic mos esl cenium sibi |iosccre vores, <>iitiim nra, el liuguasoptare in cariiiiua rentum. V. 567. JSampuer. Sunt qui in dubium revoca» runt, an Paulinus in Aquilania cunas fuerit sorlilus; sed pr.cter alias auctoritates id evincentes, en idem aslruitur. Nam puer occiduis Gallorum adveclus ab oris. Paulinus ergo suum apud Gallos ortum traxit. Infra quoque asseritur : Te revncante soli qnond.im geqilalis ad oram Soll cil.e inalri snm redditus. iiiii concessisse superius iterum testatus est P.mli- nus, S. Felicem ita alloquens : Tibi ine M ncip niii piimis donavil Clnistiis ab anuis. V. 574. Te Duce fascigerum. De consulalu S. Pau-. lini prnlixe egi in Diss. ix. V. 576. Piirus ab liumani. Carmcn emendaiidum, ac sangrinis vocabulum aut tollendum, aul in meiro antepoiiendum. Placeret 1'urus ab hunmna; caidis discrim.ne mansi. V. 377. Tunc eliam primx. Pes in versu desiJera- tur. Aut epitheto igitur Ubamina suut jungenda, aut quid aliud interponendum exempli causa, Tuncetiant prhnce, ut mos est, tibamina barbrr. Mos antiqois iuit^ m S. PAVLINI NOLANI -.80 Ca.npanis meianda locis babilacula fixi, Te fuodanle tui ventura cubiha servi. Cum tacita inspirans curam inihi mente juberes Muuiri, steruique viam ad tua lecla ferentem ; Adtiguumque tuis longo consurgere tractu 585 Culminibus legimen, sub quo prior usus egentum Incoluit, post fcecgeminalo tegmine crevit Structa dotnus, nostris qux nunc manet hospit* |ce!lis. Subdita pauperibus fauiulalur porticus aigris, Quffi nos imposttis super addila tecta cotenles 390 Sustinet hospitiis. inopumque salubria prxstat Vulneribus nostris eonsortia sede sub una, Commoda pnestemus nobis ut amica vicissim, Fundaraenta iUI conurmenl nostra precantes, Nos fraterna inopum foveamns corpora tecto. 595 Ergo ubi bis teino dilionis fasce levatus Deposui nulla maculatam cajde securim, Te revocante soli quondam genitalis ad oram Sollicit-c matri SUW redlilus.Ii.de propinquos Trans juga Pyrenes adii percgrinus Iberos. fluum primum ex eptebis prodirent, barbam tou- dcre eainque deo alicut aul penalibus dicare. Tlie- seusDemm hujns rei causa profccltis esl, ut m ejns Vila Plutarchus docet. Stalius Thebaid. ub. vin . Ille «ciias rnoebo, criuem hic pascelnt Dccuo. Dio iib. lxi de Neione ageus ait : Tpi/.ar k ofutpivi u ypwiroOv euSaVJv **Wfl« tv Mi tS Uacutih^. Barbam in spltmram qnamdam auream conjtcten* dedx- camiovi Capitolino. Quod idem Suetomus hiscever- bis orodiderat : Uymnieo, quod m septn edebat, tnter Bnthiisite apparatum barbam pnmam posutt, eondt- lumaue in auream pixidem, et pretiosissimt* margaritt* adomatam, JoviCapilolino consecravtl. De hoc ll.ore vidcndi Bisciol. Hor. Subcesiu. lib. vn, cap. o.Alex. ab Alex. D.er. Ge... lib. ., op. 26, et lib.ra, cap. 27 et alibi, Ccel. Rhodig. I.b- x.x, cap. 22 , Tira- aueil. de Jure primig., Adrian. Jun. lib. ii deComa, et alii Quod elhnici lecere, id et m Christianos translatum hine discimu-. Illi diis i suis; isti sanclis luarwribus , aut ipsi Deo suumiio dieabant. b Vila h. Willelmi Dueis edi.a per V. C. Mahillonnun cap. 2o edoccniur barbain Deo fuisse consecratam a mona- chis' nui eam ponebanl. Barlwc apud Chnsttanos be- nediciio flebat, quum illa londebatur. Ademarus Ca- banensis apud Beslium, pag. 328, de Jordano ep.sc. ait • Crastino diem barbam benedia jubet, et detonat. Dequoiiiore consulc Du Fresnium in Diss. 22 ad Joinviilam. pag. 273. Paulinus itaque ante S. tclw is lumiiliim barhaui primam sccan voluit, eanique lorle S. conressori dicavil. . V. 5*0. Campani*. Ad ra recurre, qu;e rusiss.mc tractavi in Diss. x, ne hic morosus niiuiuiii eva- derem. _ .,0 c • V. 395v Eraotibi bh terno. S. Ambr.ep. 58: zcto, inqitit. plerosqve gentitium gloriari solitos, quod in- eruentamdeadmintstratione provinciali senirimrevexe- rint. De bisce 1'auli.ii muneribus vi.le iulri Wss. , x. \. 397. Soli quondam genitali*. Nimirum Gallia-, seu Aquitaniac, ex qua ortuin s.ium traxeiat Pau- V 598. htde propinqua». Bnrdigalio in clarissinta Aquitanix urbe natus est Paulinus, qtiod Uramus in eius Viia totattir; ; facil in ep. i ad eumd. Auson. : (Juid tu milii vasio» Vasconi;e sallus, ei ninj{iiiU.i Pyretwi Olijicis liosp;lia? lu prooo .|UJai limi.ie flvus Hispause regionis agai... Non ila laiiien Paulinus ibi rnnslitit, quin reliquum llispaniie Tarraconensis tractum s.vpe inviseret. Hoi ulia ejusoem carmina suadent. Ego ad alia pro- gredior. . . V. 418. Jam reclor. Provinciis Romani inipec.r rectoies prxiiciclianuir, qnibus sumina potestas in sontes et patfimonia eral. Est tit. in cod. Theod. lib. ideOff, reclor. provincise, ubi de hts plura. Agunt eiiam de iliis I. I Oli. pwef. prsct. Afr., § Deo nobis, I. illicitas, ff. de Off. proesid., et alia impera- loruniftdk'!;.. Vitle Gotlrofr. in Not. dignilat., I an- cirol. ad not. nlriusque imp., ct Bulenger. in Imp- Kom. 5S9 Tu mea colla, pater, gladio , pairimoiiia Fisco 4V20 Exitnis, el Cliristo Domirio inea, mcque reservas. Naui quo consilio rebus capilique meo iiuic Christus opeui tuleril, Felicis cura polenlcr Atifueril, docuit rerum post exitus ingens, Quo n.utata me.1 esl sors, et sententia vilrc, 425 Abjuranie lldeniuiidnm, patriamquc, deinum- [qne, Prodita diversis egit comrnercia terris, Portandamque crucem distractis omnibus eniit. ftes igitur lerra regni coelestis emit spem ; Spes etenim (idei carnis re iorlior. Hec spes 430 Pcrpetuam, qn.e nixa Deo est, rem paiturit; |al res Carnea ceelestem perimit spem ; qu;c tamcn ct [rem Si superet vitieente iide, non protinus auferl, SeJ bcne miitaiaiu divino jure refonnat , De fragili aneroam rererens, terrisque remotam 435 In codis slatuciis, ubi lidus credita custos Clirislus habel ; neque tantum islo, quo sum- [serit istinc, Depositum numero servat, sed mulliplicato, !lis, qui crediderint, commissa taienta rependet Foenere, seque credentibus efliciet rem. 440 Et qu;e fes hac re poterit pretiosior esse? Si totus ihuriilus milii resprivata fuisset, Num potifjiDomino foret hoec possessio Christo* Et quis me tanta» vel spe inodo pessessorem Prastitif esse rei? Qdis me rem compulit istam 445 Spernercpro Christo, ut Chrislum mihi veflerel [in reni : Quis nUi tu, semper mea magna poteiuia, Felix Pcecatis inimice meis, et amice saluli? Tu mihi mutasti palriam meliore paralu, Te mihi pro palria reddens. Tu carnea nobis 450 Vincura rupisti. Tu rios de lahe caduci Sanguinis exemptos terra genitalis ab ora Ad genus emigrare tuiim, et ccelesiia magnis Fccisli sperare animis. Tu stemmata nostra Mutans de pravis morlalibus interamiCos 455 Coelestis Dumiiii, el libro signata perenni 5MA XXI m A Nomina, translaio moi talis originis oitn. V. 426. Egit commercia. Mallein eqi commereia uti eiiam in sequenli carniinc : disiraciis omnibus emi V. ■*.,.>. Seqiu- credentibus. Addereni ipsum, m sit eouipletuui cannen : Frunore, sequc ipsuiu credeiililms elJkiet rem. V 446. iteamagna poientia. Virgiliana imitatio. Ait \euus Aneid. iih. i ad Cupidinem : Nale, nieai vires, tue;. iiiagna [loLei.lia Suius. Staiins lib. tTheb. iia Venerem inducit loquentem : .Scddai.iiur juveni, cui tu n.ea sunnna notesla« iNaie enpis. V. 449. Tu camea nobis. SancXum castitatis pro- positmn innuit, quo se uha cum conjuge Therasia Uinsto dieaverat. tt eni.n ad saee.dolium pronio- veretur, abuxons toro sejungshdug erat. Hajcprisca tcciesia! consueiudo miiltis coiieitioruin canoaibus roborata invenitur. s. Ilier. in ep. ad Pammach. : c-P'» -ppi, presbyiert, dutconi aiit virgines eliguniui wu vidm, „ut cerle pim sacerdolium in aitemum pu- Deleri facies morli, tiai.scripta saluti. Quid simile his habui.cum diceret essc senator, 533-534 Qualia iiunc istic habeo, cum dicor [egenus ? 41)0 Ecce mihiper tot benedicti inarlyris aulas, Et spaliis- amplas, el ciilminibus sublimes, El recavis alte laquearibus amhiliosas, Inriguas et aquis, et porticibus redimitas, Cndique, et ujjique sirhiil, quodcumque pcr i>ta iCa Nomine Felicis colitur, celebraiur, habetur,' ' Omnibus in S[>atiis domus cst mea. Nec locus jr ii, [ullus Adibus illius conjunctus, et insitus exstat, B Q"i mihi non quasi res paleat mea. Sed quid ., . [in isto Munere mejactem, si rem Felicis an.ati 470 Visibili lapidum tecto vernaculus hospec Possideam? Quanto plus esl milii, qudd mihi Ipse Dei dono domus est, i„ quo mea vival Vita, domum uullis lapsurahi possidet aniiis» Nam quod Felieis doimn et mea sit domus, ipsp 47o Permittehtesui liciia.s niihijuris uafaenaa, His etiam probat olllciis audacia nostra, Hospita quo J socios in lecta recepimus, et nune Omiies jure pari Felieis jiira teneinus, Felinlsque patris gremio coiijuncta fove r ^ 480 Piguora, qure nostis, quos cernitis, ei modo.lq reiicis teclis mecuni metata luetUes Hospitia, ol.litos veteruin prsccelsa domorum Culniina, et aiignstis vicino martyre cellis Tuiius in parvo spreta ambiiione manentes. W, Christus enim juxta est nmdicis, avertitur altis, Pauperis et tuguri magis arta tigilla frequeutai,' Qiiam prrecelsa superliarinn fastigia reruni Ergo ut coinponarri, qu:c nunc co!6, tecla relatis Culminibiis, quas nunc ha&eo, aut habnisse vc, 400 Si plaeet, arbitris sibimet componiie justis. dici. Idem Saspe repelit, et prascnim contra Visiian- lium. Arator Sdbdiac, ca[,. 51); q gcel sig> iihnc ..,1,1,:, (5j(,s sj|le li(|e pu(iicos " roiilifiues juliei e»se suos. nh wu \?w loneJ'to™« P|8L'^ «' « P'.wipue Bellano. hh. i deClericis. AHalius de Conseus. utriusqiie Ecch Propterea rherasiam de conjuge sororem Paulini fa- iiam mquit Jdacius in Chron. ' V. 483. Vkino marlyre. Io bis eisden; Cellis i sn exceptan. iuisseMelamani senio.rem scripsit Paulinue n ep. 10 ad Sever. : ^rfii» vero noslrum, quod a terra suspensum ccmacuto uno. porticu cellulis ■ hosvi- salibus ' tnterposita, longiur tenditur, quasi dilalatuni gjattq bomtm non ntum tanctis, qui ijiam piurimi comitabuntHr, srd etiam diviium iliorum caiervis non vicapaces angustias prmbuil. V. 480. Arta tigiLla. Tigiilum est tignum pareum, sei, exigua tt-abs ac propterea parum sibi constat sensus. tmendaro placet : mrtgis arta iegella. TegeUum nim- cupalur pqrmm iegmen, pusiliuinve tMimri. H„c peet:u ineiiti magis consouai. 59l S. PAULtNI N0LAS1 Qu* tam pulcra domus? Quls ager lam ferlilis? [anl qui.l In re mortali fuerit mihi, quam wiodo in isla Paupere contribuit Christus , per q»enl mihi [abnndat Dives inexhausto reditu possessio Felix ? 495 Ut vero ex veteri relegam mea pnedia censu, Quicqoid erat maguum quondam mih: qualibet [in le, Tena erat, et vacure species ventosa figowc, Sive aiirtnn.gemmrcque forent, eral illa supellex Vile bonis pretium, pretiosum virus avaris. JiOO Ac modo cassus opum; nec opum, scd verius [expers Damnatortim onerum ; secura liher habendi Paupertate fruor, nec habent inimica sequentum Vincula, quo tcneant nudum. Facile levis exit Corpore, quem nuliis sufiocat ampribus illex 60S Per varias species mundi fallcntis imago. 0 vencranda mihi el tolo pretiosior orbe 535536 Paoperies Chrisli , thesatiro coeliie Jditas Quos spolias opibus, terrrc quasi ruderc purgas, Deslruis in nobis terrena, relern» vicissim 510 Coustruis in prctium viirc; dispendia lerrre Verlis vere novo, versa vice detrimenti, Ut lueri nobis servata pecunia daninum, Non servaia lucrum faciat, sed more sinistro Fusa eadem damno est. Nec enim sine nomino jChristi M5 Praceptoqne cuiquam sua fundere prodesl; Nam vere pereunt vitiis impensa profanis, Luxus, et ambilio magno discrimine morbi Crimen avarilire pensani, quia par in utroqtie EPISOQiM POEMATA. B* \ Causa subest mortis, quam sic macnlosa libido 5-20 Perticit, et rerum mundi malesuada cupido. His me diviliis inopem cupis, optimc Felis, I t facias vitsc locupletem, cl paupere cultu Exsortem reddas mortis sine fme luendrc Divilibus mundi, quibus auri lethifer usus 525 Parluril reternos sociis cum vermibus ignes. Non solis libi nos junclis vis degere icctis, Quos el in relernm tibimet consorlia vitre Enctrire paras, et ad illam ducere formam, Quani lu sub Domini peiieci.us imagine Chrisli 550 Gessisti ia lerris homo quondam ex divite pan- [pcr. Nam cui paupertas tua , quran pro noinine [sancto » Proscriptis opibus gaudens confessor adisli, Ignorata manel, et qua prreditus usque scnectam Conducto Felix coluisti seiaper n horto? 555 Propterea similes libi niteris ellicere omnes Paupertate pia, quo6 suscipis hospile lecto ; Dissmiilis necenim libi possel forma-coire. Quantum etenim discors aguo lupus, et tenebi is Tanlum dispescunt via divilis, el via Christi. 510 Nam via lala palet, qure prono lubrica clivo Vergit in infcrnum, qua dites urget avaros Molibus impulsos propriis in Tartara fevri. Al via, qux Chrisli esl, qure confessoribus alnm Martyribnsque patet, paucis iler ardua pandil. 545 Non capit ecgo via hrcc furfos, excludit onustos. C Propterea faniulum, seclatorcmque beati Martyris adstringi decet , exutumque inolestis -Compedibus lennem de pauperlale salubri, Atquelevem lieri, ul porlam peuetrare perartam V 494 Jnexhuvsto redilu. Heditas, non reddittts propiwe.uo apud optimos auclores in usu luit -. Ovid. lib. jv de Ponlo, eleg, 5 : ,\,u populi redif.s r-o*itam componat ad hasiam. Ilbcriores reditus Velleio Paterculo dicunlur lib. n llist., ei oopuli redtlus Plinio lib. xvi, cap. o7, nie- inoraniur. .. ,. V 496. QhiV«iJr doiuiiios viteris Pauliui res^i^ flcamus. S Eucherius in ep. de Contcmlu Mundi : Puu/mi.J qiwme Sotimus episcoptis, pecuiiare e.t beatum Gallite nosimexemplum, itigenti tptonHam divittarum censu, eic. Veiiiml. Forlnn. m Vita S. Martiui, hh. n, hxc de Paulino habcl : HiU'b a.uns, upii cns famulls, lo.iiplelns :icf;\\', \ ir ceiiMi vastits, lar.: . e stts, el or« roluittlils, Diiior ipse lide, pru C.lirniti lii sibi pauprr, Kt .i:i>it itintniieros redimenles crhnina nuimnss. Mitto Augustin. lib.i, cap. 10, de Civ. Dei, Piosper.. in Chron. ad aiinum 4, Arcad, et llonor., Grcg. 3it- lon. da Gl. conf., cap. 107 ei reliquos. V. 505. laciic Urtse.ui. S. Hieronymus in ep. Li ail Paulinum noslrum : Deitique, aii, et tu, attdila Salvaloiis senteniiu : Si vis penectits et.se, vade, vende cmnia qua: liabes, ct rfu pauperibus., el veni, sequere vic : verba vertis in opera , et nudam crucem tuidut scqitciis cxpediiior. et levior scandis scalam Jacob. V. 514. A'« euini sine nomine. Ideni S. Hier. !ib. ui in Matthreum : Non di.ut Ckrisiu* : qai rcHqmms omnia, hoc enim el Crates feeil philosoplms, e: mutti alit divilias cvntemserunl ; sed qui sequuu esns me : quod vroprium upostoinrum est alqtie creJcntium. V. 515. Prceccptoque cuiquam. Carmini detsl ah- quid. Sci iberem : Prceceptoque ejtts citiquant. V 546. iunctis. Foifcissejunrios. V. 5o0. Qiionrfam ex divilc. Dc S. Felicc idem l iu- liutis Nat. iv dixeral : Mulionue relictns in anro Dives opum \ga nos operum reputatio muneris hujus, Quod lerram hospitio dederis , habitaudaqiio [lecia Gondere proesliteris, cum tu, pater, ct lua nobis Viscera prtcbueris? Nain quid nisi viscera nobis Iiilima prompsisti, qeibus intcriora sepulcri, 560 Sancte, lui excitis ab operto pulverc causis Panderc dignalus speciali nos tibi ainore Iusertos taalo vofuisti prodere signo, Ut lacilam el lixam per tot retro secuia sedem Corporis, aliiie, tui subiio exisiente laviila 565 Pulveris iti nostro servari lempore velies ? Ergo illas Felicis opes in laudibns ejus Trauscursu properante legaui , quasi dona nii- [nora, Multa suo nobis qu;e jain gremio susceplis A XXI. 594 A Sedulus adtribuil, neqac parcet prodigiis m nos 570 Jugiter affluere innumeris ope divite donis. Mou ea suppeditans lanluin, qiiibus indiget nsus Corporis. illa eliani, quihus el nunc gratia uoli;»' Qu;critur, et post nos relinctur uoinen honoris, Addidit, ut tantis numquani relro condila scc is 575>'osiro opere exstruclas adcrcscere, vcl renovari, Porticibus domibusquc suas permilleret aulas. flle eliaur proprii nobis secrela sepuicri Sancla revelavit. Paucis vencrabile niunus Eloquar, ut inagna! pictatis luceat instar, 580 Qua nos indignos lanlo dignaius amore est, Ul prope ad arcanum pennittens nostra veren- [diim Lumina ceu propriis sua proderet ossa inediillis. B Frgo suani toto vobis loquar ordine causain, Qua tribuit vicina suis nos cernere membris, 585 Atque ipsain posili conlingere corpoiis arcam. ISota loci facics cunclis niaiiej,, ut super ipsum Martyris abslrusi solium, claudenle scpulcri Cancelio latus in medio, sit pagina qu.edam Marmoris, adlixo argenli veslita mclallo. 590 Ista supcrlicies labuke gemino pafel ore 539540 Prxbens infusoe subjecta foramina [nardo. V. 503. Per lol relro iccula. Dissertalionem xiv aili, iu qua de S. Fclicc. lbi adveistis vulgarem opi- iiionem de ejus martyrii leinpore plura dixirnus. V. 588. Cuncelto. Cancellis eirctiiniiari hominuni sanciitale illuslrium sepulcra solebaiU. Paulinus Nat. vii : Kvc.ssiiiii di plebe rapi, adiimtuiiiifiie sacraiis Anle fores Sanoli cauecllh cori uie verso. Greg. Turon. lib. vi Ilist. Franc, cap. 10 : Qui fu- res pouenics ad fenestram ttbsidtv cancellum, qui supcr tumulum cujusdum defuncti erat, etc. Paulus in Sihello, quem S. Auguslino obtulil senn. 51 de Divers. ait : Orabnm eijo quniidie citin magnis lacrymis in toco, itbi ns. Iiaberetur : Sed paaina qttaidam. Sanciorum se- pulr.ra nrgenlo aul atiro oliiu lcgebaiiliir. Celebris esi hic Mediolani ara, iibi SS. Anibrosii, Prolasii ei Cervasii corpora condunlur, quain Angitberltis ar- chiepiscopus aurcis coopcruit laminis. Anno 1 i68, wjferente Spondano de Cuinct. sacr. lib. i, part. 3, cap. i, Honue in sacello S. Pelronilte reperla est arca rnarmorca candidissima in se duas capsus ligneas continens, imani grandiorem, alteraiu piieruli capa- cem, utraraque laminis argentcis conieclam, siguo- quecrucis insignjlam. Aul ips;c arcas cx argento ef- fonnari solebant, harumfjiie exempla pctes abAringb. iu iiom. Suhterr. Anno io.')3 liiini sub confessione, seu allari S. Atigustini reperlns non dissimilis sarco- phagus capsas duas in se coniinens , quarum aliera ex [iurissiiiio argento. Diu qiw-.iluil!, an ossa inclLsa Aiicuslifii forcnl; soil res aiihiit i.i incerio. V. 5911. <,rmsnu patet nrr. Sanctorum liimuli iti reudili, ut rorpora in rapsnijs inclusa pcmiiis immi laterent; superiore vero parte aperiebatur in pavi- mento foramen uoum, aut gemiuum, quod in Vita S. Quinlini apud Surinm 5.1 Octob. el apud atios fene- stella nunciipatur, cui i ircunipositi cancelli, de qui- bussupra. Hujusmodi imaginem conspicere est in S. ,, Caroli sepukro hic Mediolani. Per h;ec foramina pal- \x, oraria, Brandea (hoc nomine apud veteres vela- mina quscdam donabanlur) olcaque iminiltebaiuur, ui universa per lumuli conlactum virtute ex sancioruui reliquiis elilnenie imbuereniur. Greg. Turon. lib. n dc Clor. mart., cap. ili, desepulcro S. Venerandi ail : Super quod capul qnicumqite vttli per (eueslellam immiltil precans. cpiw necessilas cogil. I.lem de Glor. coiif., cap. 57, lib. i, Sepulcrum SS. Potri et Pauli describens : Qui orare desideral , reseratis caucellis, tjuibus bcus ilto ambitur, accedit super sepulrrum, et sic fenestella parvnla patefacla , ctc. Metaphrastes apud Sur. Il Jul. S. Eupiiemia; reliquias adinvenlas refert. In ejus autem sepulcro arca er&i,.parmm>fo- ramen habais, iu quod cum ecjo qnoque indigmis ali ■ quando ausns essem manum infcrrc, et locitium tetigit- sem, sennt baiutm oclorcm, cl gratiam apprehendi. V. 591. Prebens infusa: Pius isie mos Chrisliano- .'iiin fcrat, ui oleiim narduinve ad sanclorum sepul- c a rlcfcrrent, queis liqiioribus curalioiium gratia j> coinniii.iicabatur. Fn quid Paulinus de !iac hardo feral : Qu.r. ciricris suicli vrniens a sede rcposia •Sanctilii at aiedicans aicaaa spinluS anra. Infiisani nardum solcbant reporlare iininitientes. (Jmiqiie loco dedpr.iut( .nardiiin exhaurirc Cl sitji jaui furreiit. paraoi Dixerat Nal. vi : M.irtyns hi liimuluin sludeaiit pcrfiindere n>rdo. Ki iiiedicata |no releraut uiiguema sepulero, Qitou initeni virtutcs oleum, ac nardtis e SS, marly- 1'j'ii tcmulis asportala operarentur, piuribns evin- cere possem. Augusiiiius iuu.-, sai erit- qui iib. xxn, cap. 8, tle Civ. iiei , iucer de lilio quodain defimcto babet : Cumqne corpus jpceret esauime, atqut. a «0- mentibii.' fi pltmgeniibvs. ersequh' inirnreiiinr, omico- rum ejus quidim inter ftnisolnntiiim verba sugfjesgit, vt rjiisttem m-irhr.ir- nlec GQPp»* pciiinaevffttr. t'(tci;t\r. G»3 S. PAULIM NOLANl EHSC0PI POEMATA. Qnac cineris sancli ycniens a sede reposla / Sanclilicat medicans arcana spirilus aura. Hicc subito infusos solito sibi more liquores 595 Pocuia de tuniulo lerra subeunle bibcrunl, Quique loco dederant nardum exhaurire pa- |rantes, L't sibi jain feircnt, mira novitale repleiis Pro nardo jaculis cumulum erunipenlis arenrc Inveniunt, pavidiqne iiianus cuiu puivere mullo 600 Faueibus a lumiili i-elraliunl. Nova res niovel [omucs, Et studium accendit subili disquirere causam Prodigii, 1'lacet ergo diem condicere certam, Scruiari ct penilam snbinolo marmore sedeni. Uoc etenim , fatcor, nimis anxia cura timebat, «05 ISe quid forte pio de corpore pulvis haberet, Quem marnis e tumulo per aperta foramina [proniptum Hauserat, et varia concreluni sorde ferebat Cum ossiculis simu!, ettestis cuni rndere mixtis. lude lueius hominum per mulua verba puta- |banl, f 10 Ne fortasse saeram sancla de carue favillam Bestiola occultis aliqua imerclusa cavernis € U, e.t revixit. Hunc niorem oleique benedicti virlu- lom videant Agiomachi, quaiii recie ipsi calumnien- tur. ISos ad alia feslinamus. V. 59v2. Qute daeris sancti. Rcm hanc rnire illus- irant Paulini Petricordii carmina lib. v de > ita S. Wiiitini, ubi sic ait : Namque ut s:epe solent prapoanto corde (InVf -s Vasa oleo opplere, el servandie ailducla saluii Yi-I jusiis ollcrre \iris, vel condere sainii\ Keligioue locis, qniliua aiu operatio praesens Mariyns emerilos proilit viriuie palronos. llis oersa^pe loiis, quitius uoc \iciiiia pr.tslal, Pat-iliciiiii exumtiiii per vascula pura biiuoreui Desuner infusi luniamluui nocterc roris, Qno lluil iu saiiciiiiii rcelestis sjrulia succuin. fteliqua sileo apud pnefalum auclorem lcgenda. V. 598. Pro nardo jucuiis. Meiuiuin forlassc lalel. Jarutum tainen ila esplicarcro , ul esset vas :mt spnngia aliqua in sepulcralem arcani pcr loramcn iujecta, ui inde iinniissa nardus , iileumye extraho- retur : Jaculum euim. dicilur, quad ul jaciatur /ii, leste Varrone. Sic piautus, Trocul. 5, Hete jaculum vocat : Tcnl.ant henigunsnr, »n bone fcugi fies, qoasi in phi.iam ttele qui iaculuni paral, ipiaudo auiii. relu pes» ait- !d»cil. c Melius tamen ita cmendarem paucis mulatis : ^ Mira novilate repletis Pro n.-irdo vascl s ciinmlum. V asclum pro vasculum tliccre (igura syncopc sinif : Manipli» pro mampulis, du.rli pro duxisli, dispostns i>ro disvositu», InMis pro Utbnlis . soidi* pro sohdts. «<'> /n »:ungalus. Tu vMo oii.iiiii.. h.i c eiMindatioia :i";i' prodcant. Sirt Qu;u probel in Chrislo functos sine inoite se- A jpultos C55 Ad tcmpns placido sopiri corpora sonino. Ergo reformalo Felicis lionore sepulcri Omnia sollicite munita relinquimns, ut jam Usque diem Domini, qno dcbila principe Christo Excilis pariter radiabit gloria sanclis, 040 Inconcussa suo requiescant ossa cubiii, Qtiaeque animam sanctam manet in regione su- [perna Pas, eadem in terra leneat venerabile cnrpus. Quid superesl quod adhuc referara? quasi vero [vei ipsa, Quae cecini , digne ediderim, ve! cuncta profusi 645 Munera retulerim pleno sermone patroni? POEMA XXI. 59D Ordo operum, prior essel ul his perfeclio. coe- ||)tis, Qux circa sanctas venerandi martyris aulas Sedula niullijugo nioljmine cura parabat; 665 Cuniquc manum summain fiictis divina dedisset Gralin, tunc pleno finilis ordinevotis Condila pernuetos rivaret in atria fontes. Denique ut impleto stetit hic opus omoe paratu, Non extincla diu nostri silis arida voti, 070 Moxque volenie Deo populi prius aspera corda Conseusum facilem prociivi corde dedere. Dicam igitur modo muims aquac. Da nunc uiilii, |Felix, A Domino exorans Verbo miiii currerc verbnui Tam faeili eloquio, quam largo fiumine fonles Multa latent, numero niemori tamea ornnia nobis B 675 In tua vestibula, alque domos manare dedisli : Pectore iixa sedent, et plurima jam memorala, Plura etiam memoranda manent. Sed maxima [mullis Excerpenda monet modcrandi regula libri. 050 Omnihus exslructis operum, quac stare videntur, Diversis exstare modis cxcelsa pcr aulas, Et per veslibula exsientis circumdata lale Porlicibus, solum simul omnia munus aquarum Teeta videbanlur mocstis orare colonis. 655 Ipstiin eliam, faieor, qnerula jam voce solebam Fclicem incusare meum, quasisegniler istis lnsiaret votis, qtiod aqna; consortia nobis 543544 Tam longum socia palerelur ab Uibe fnegari. Yeruni inconsulta propcrantes vnenie trahcbat i 660 Consilio potiore moras in tempora nectens Congrua, sicetenim jusla ratione pelebat V. 659. Exdtis pariter. Quum tempore Paniini baud ila exploralum forel , statimne a morie , au posl cxtremum Judicium piorum aniiuac ad visinnem Dei, gloriamque perennein admiitereniur, Pauli- num suspicabar in hujusmodi qurcstione amhiguum stetisse , et aliorum quorumilam Patrnm itirfeui hie. ancipiluii) exempla luisse seqiiutum. Ex hoc versu satis ejus opiiiioiiem deprehendisse milti videbar, et evidentius ex ep.l2art Sever., ub: dc Claro, huininc sancto jam defuncto, ila canil : Sive Pairum sni us recuhas, Doniiiiiv-3 suh :ira Coiiile.ii?, aut sa>:ro pasceris i» ueiuoi-e ; Ijualibct iii regiotie poli situs, ailt p.iradi-i, Clare, sub *lei na pacc iieutus agis. Veruni P. Eustachius a S. Ub.nldo cowgr. erem. S. Aug. Excalc. V. C, et cxquisita erudilione rcfertus, ' Patilinuui, si ejus verba expeiidantur, recte sensisso me monuit. Et revera saiictum poelam hoc versu complelam iliam beatitatem iuiiuisse, qna post su- premum judicii diem corpore eliam glorilicati (ruen- iiir sancti, facili: nobis persuadere possumus. Memo- rata vcro nuper carmina ad Severum de loco rtimi- taxat, ubi nunc detineantur lideliimt anim.c, Pauli- niiiii ambigere leslantur ; gloriam enius sanctis iinle corporum resurreclioiiciii coliatam lantmti abesl ut eai inlicias, .'jiiiii illam expresse asserat, quuni ait : Unnlibet in regione poli situs, ntit paradisi, Clare, sttb setorna pace bcatus ngis. Ilinc ejus opem apiid Deum implornt. Sncpe vevo S. Keliccin ciclo redditiun c.uiit Paulinus. Nat. i inqnil : Vet.lus iii teUieruum siue sanguuie marlyr ticsioruti!. >,,t. iit Omnia, quac nobis le suffra£ante benignus Contribuit Dominus, tali decoravit et anxit Munere, quo fonles sitienlihus intulit arvis. llia pio rursus pelra Christus ah ubere fluxif, 680 Anliquoe referens doimm pietatis, ut omnem Insoiilo siccam prius inroraret arenain , Et tcrrani sine arjua suhitis manaie Iluenlis Efficeret, sanclasque sui Felicis in aulas, Hospitibus populis diversa gente coactis, 685 Per puteos simul, atque lacus, conchasque ca [paccs Largiter infusis nova cnrrere pocula rivis. Qiiis me.i te fons summa daret deserta ligare, Pumiceumqne mei cordis perrumpere saxui», Exque petia fumlare doinum, et de (e bibcro [undain,' 690 Qii;c nareret vivam mihi sicco in peclore vcuain ttccidit, et Clirislo superis esl r/al.us iu nslris, Cmlpsteni naoius sine sangiiine iuailyr houi (.liioii prnmpls virlule liiii, nec pacis lionure OiMatuque caret. iRitur dc loco ubi iideiium animse detinerentur, non i vero iiis, ei il^cius aqtue prope niillus abUrlsci Kxijjtiam huc lenc.i demillal liinilc ijiiltatii. ltpspondeho : nilul propria nus !idrr« dextra, ^il opu mrrfiia coiiiide.re : cimeta potpnli D^posuisse D;'o, et lonles pra>snmere covlo, V. 685. Pt?r puleos. Ilic est. Noiana: uriiis umis, il- 1'atas pcr aquteducium uiidas, puteis ct lacubusexd- pere, fiiiiirimi :csih'fi temporesotatiiim.Capacius Hisi. Neap. in lin. de aqua Nolarn exmhe Abella deriviita agens htce ^it : Non tnodo ayrum altuit, atquc ita ut. cutn pcr ritos derivciitr, immillaiur in puteos, /)!•:' pm- sim ttbique conxpi: iunlur, cujusque aquarum bjuiiiits et fripdiinie Abeiiaiii pstitis culoribut muximu rfcp» m .lOernum salicnlis aquu.-? Sed et luec niihi gulla A Lloquii lonuis, quo ie loquar, inde profecto Ducitur, unde ctiam flnvris exundal origo. Nam quis vel modico te summa potentia summi 095 Clirisle Palris fari sine te queat? Ipse tuus le Inspirat Christus dici quo ktmine lumen Et palris el nati par cerniraus, ut duce sanclo Adspiranle. neum fateamur cum Patre Gnrislum. Sed quia dum vivi fontis gero nomen in ore, 700 Gutta meum siillavil in os de fluminc Verbi,- Forte aliquem referent ex liinc mea labra sa- [porem, Et imnc miiiuis aqux non siccis faucibus arens Lingua, sed uberius velut bumectala loquetur. Omnibus in^trnclis operuii,qua;muItavidentur, 705 Postulat iste locus devota; iiomen Abellx Indere versicutis, nam digna videtur honore Nominis hujiis, ut in laudem Felieis et ipsa Laudetur, quia pro Felicis honore laborcm Sponte sibi sumpsit, quod desudare sub a'Stu 710 F.upibus abruplis requiem, pretinmqne puiavit. 545"546 1'arva quidem ha:c muris, sed sancto [magna feretro Libs operc h;ec noslrre hinc sex milhbus absita [Noke AHijugos montes interjacet, ex quibusortas Cominus bamil aquas, etin unam suscipitarcam: 715 Lnile per inscrtos calicessibi prima fluentum Vindicat, et reliouo Nolanam profluit urbcm Flumine, niulta riguns et in agris pradia passim. S. PALLLM NOLANl EPISCOPI POEMATA. 600 Sed redeani ad grates operispro munere haben- [das; Namque operis ad aquscduclum, quem longa [veluslas 720 Rupcral, ad sua vasa iterum formasque vocan- [dum Pnehuit Tihertim gratas opcras. Locus altis j Insertiis scopulis, nullo neque calle viariun Jumentis eliani penetrabilis esse negahat; l nde etiam mcrcede manum reperire paralam 725 Dilfieile immensi faciebant ardua niontis ; Quo riiajor mercedis honor locupletat Abellam , Quod pronile fanmlata sacro Felicis honort Lflusa pielate maniis impendit inemtas. Ccrnere erat trepklas tota de plebe caterva» B 750 Ordinis el populi simul una mente coactas Alane novo excitos ad opus concurrere la:tos, Cerlaiimque alaeres in summa caciimina ferri, Et sub fasce gravi cophini cervice subacta, Ca;iiienlisque siinul dumosa per ardua vectos, 755 Sole sub ardenti crebros iterarc recursus, Et tota, quam longa dies .•cslaie inoratur, Tendere ah aurora seras in vesperis horas, Pervigilesque animis, modica vi.x nocle refectis Corporibns, rursum anle diem fabrilia ad arma 740 Surgere, nec sentire Deo vegelante laborem. Denique sic operis processit gratia magni, Ul tamquain ludo paucis opus omne diebus Sumeret explititum perfeclo munere finem ; Formaque longinquis a montibus aggeris, arto rolnpiate recreantur, sed ad Xolanorum quoque cis- tertias, soluto prelio, deferatur. V. 005. tpse litus te. Lcctio sensusqlie non parva in caliginc sedeut. Medclam tanieu aliis intcutandam relinquo. V, 705. Norisen Abclttr. Lcgcnduni Abella , non Avcllu , quippe quod apud Pfolomaeum ac Strabo- nem, ut observat Chtver. in Ital. antiqua, lib. iv, p. 1 185, scfibitiir w-.zux, non veio 'AousaIk. In mar- inore \etusto apud Capacium legitur popili s abei,- i.ksvs. Virgilius quoque, .-F.neid. hb. vn , Ahellam inemoravit ; Et qiios inelliferse ilpspcctant. mce iia Abelle. Servius tamen ad Ininc Virgilii locum nutlifcrcr Ie- penduni monet, uam iVo/w Punica mala nasctinlur. Vide pricterra Jusliniim Trogi abhrevialorc.i. ;;!;. xx, et Pliuium lib. m, cap. v. cto matjnu feretro. Sondum rescire da lum est niihi, qnodnam sancli corpus on jonderctur, quicquid in hanc rcm laboris impen derit eruditissimus vir, raihiqne mnltum commen- damius Hercules liarussiils, qui nullnm pi-.ctcrmisit, diiiii Neapoli ageret, ofiicium, ut hujiis crudilibnis cngnitionem attingerct. In codice noslro ita legitur : Sed sancto milii mugna feret. Ego defeclum supplevi in postrcmo verbo, illmlque mihi nictro suadcnte expunxi. V.7I2. Vrbs opere. Error forlassis in vocc, quem tollere non audco. Gemiiue nunc teinporis numerari possuut Ai>eli:c Nova una, vetus altera. ll'a vix pas- miiiiii scx inillibus Nolana ab urbe distat; bsec vero, nl ait, CapaciHisl. Ncap. lib. n. cap. 50..vestigia vc- lusla prodil. 1 1 ii. i- liiiiut n novu longins absiinl , muro- riun, hirriiimqne reliquiis perspivua,H jere sladiorum vmbitn circumscripta. V. 715. Miijugos montes. Capacius locn laudato h.cc babct : lu monlium et collium theatro jiosira te- del Abella in Campana planitie , et quamvis litjeme montium juga rujeattt, tanla nihilominus afflatur aerii amamitate, ul mtnquam accolte frigorum injurias per- timescant. V. 714. CainiMis haurit aouas. De rivulis qm ex Ahellanis montihus eadunl, et iNolam usque dele- runtur, legendus Ambrosius Leo de Nola lib.i.cap.i, el Capacius loco memorato. V. 715. Per iascrtos calices. Quiu sit calix in aqua>- duclibus glosscv ct reliqui lexicograpbi silent. Fron- linnm 'anien haheo docenlem Iih.de Aqu:cd. Roinx: h.st avtcm, inqnit ille , cali.v modutns ceneus. qui rito rel castello inditur. llnir /istuttv apptieantur, lungitudo ejus Itnbere debct digitos non mintts \iTtumen, idest capacitatem, quttnta iriperala (uerit. Excogilatus vidc- t:tr, quoniam rigor orris difficHior ad pe.rnm non te- mere potest laxari, vet coarclari. Baneyocetn usurpat iiifiii laintatlis auctor : Procurutcr calicem ejtts mo- , udlii' Uis libratoribus signari V. 711. Saitcto matjnu jerelro. uonnum rcscirc ua- ^^ j flterl, jmpira'us, adhUUit libriitonlms signari lim Abellae D C0Jlet. £i rursus : Circa collocandos quuque calicct i^ itiirwMi— . *- . i? . ...... -.#■_ observuri oportct , ut ud lineam ordinentur, uec alle- rtits inferior cali.r, allerius superior ponatur. Dcnique ba!c nolanda rcfcit : tn quorumdum pstuiis ne catices quidem positi (uerunl. V. 721. (iraias operas. Sic lcgendiim arbiuor pro eo qnod esl in ms. gratis opcris. V. 755. Copliini. Copbinus esl viminea lisccllaf aut quid simile. Vox apud evangelislas iioii modo, scd apnd Latinos quoque incliores occurrit. Juvcnal. sal. 5, v. 15 : Nunc sacri foi.iis ncnius, el dclubrs tocantur .luil;ci-c, qiiormn foj bi.ns. f . nnniqu ■ supellev. Ilini rcprtit in sat. 0, v. 512. Egrcgiam _ dc copliino ci ii.litioncm, hempe sigmun Jiiil.iic:c scrvilutis fuissc, pete a Laurcniio Ramirei; de Piado in Penleconl. , «:ip. Kl. In sllbseqiicnti vcrsu pro rectos lego rcclis. V.744. tormaque. torma- canates ttnutilet umt , 601 750 /;>o *tO 765 ;:« 775 780 POEMA Qax fuerat longe prius interrupia vctenio, ^ Lndique fonticulis dtversa ex rnpe rcceplis Colleclam revocaret aquain sitienlibus olim 547-543 Lrbibus, et pleno per milia mulla [ viaruni Tramiie formarui», et. noslri Felicis inundans Lxla novum calicem fluvio superanle replerel. Et quod divini documentum munerisegit Largior a>slivis huc mensibus unda cucurrit, Quam priusbybernis ex imbribus ire solebat. Hic ego le modo jure ream, mea Nola, patrono Comimuii slaluam, et blandaj pietatis ab ira iMcnle maneiis placida n.olum siuiulabo palro- [ nilm, Filiolam increpiians veteris sub voce querehc. Nam milii, NolaTtui consorlia justa peienti Fonlis, eo turbala metu, quasi dura ncgabns Uospilium commuiiis aquoe ; divinaque jura ltespiecre obliia, liumanis mea vota putabas Viribus, el milii te, Fclicem eblila, dalurain Credebas; ac, si tribuisses, mo* tibi siccam Subdnclo palriam.potu fore moesta geniebas; Idque etiam moio damnabas soepe lumullu, Ncscia divinis opibus promotos lore fontes, Sicut u experta es. Nam mox Deus ipse crcator Arguil ignavas Cbrislo diflidere menles, Cuni libi post placitam pacem utjam fluminis [ usum Felici consorte pie partita teneres; Qun magisexsiiperanie luam hoiiilatequerelam Argueret. Non, ut metueb..s, ille silire Divisa te fccit aqua, sed ul auclor, el ahor Uerum honiinumqne simul, qui eondklit omnia [ verbo, Oslendk. i/ibi rein esse suam, quam lu ejus aniico Ul propriam Doniino rerum diflisa negabas. Vidisii cerle [ nanr te res ipsa faleri Coinpuht J Kterui sublimia jura parcntis, Cis polens .... merilum cum larga snb xstu Effluerel, damnoque pin, qHO-marlyris aulis Tradideras partem, subitos erevisse meatus. XXI. 602 78 790 B79 800 80i 810 815 Laxatoque sois in faucibus ubere !oi tis Jussa fluenta tibi cum foenore reddita mnltn Moenibus influxisse tnis; et tempore in ipso, ! Quo toiieus undie pnssessor egere solebas, In mullum rcferente Deo quod sumpserat a te, Fluxilabunda tuis aqua potibus, atque lavaeris. Quodnam igilur lanio pro mnnere munus, Abeik. Pauper opum , referam tibi? Saltem carminfl [ nostro Obseqiiium nomenqtie luum dum pradico sig- | nans, Hoc pensabo tibi pretium mercedis honore, Felicis sancli seribaris ut addita semper Laudibns, el tauti memoreris alumna patroni, Cujus donorum tibi porlio maxima faeta esl. Niiuc tuus isle labor, quo te Felicis adegil Spiritus, ut tola tibi plebe vel ordinc concbrs Adgredereris opns mngno sudore parandum, 549-550 Tempore et ;cstivo duium duplicau- [ le laborem, Molis ul anliqmc per iniqua cacumina formam Pwteritis notam scclis, jam vero sine usn Deficienlis aquoe, superactis undiqtie multa Congcrie sylvis inler juga vasta lalcntem Exuis aggeribus densis, oblilaque dudum Muuia resiituis; sparsasqne per avia venas, Pumiceis alle qux sorbebantur arenis, Colligis, el sua quamque sequi vestigia rursus Cogra aquam, et reducem formas matricis in t ora Invebis ; et duilmu vaeuos cessante mealu Exundare facis fluctu remeante canafes ; Aique diu querulam subductis fontibus urbem Jnm desperato perfundis flumine Nolam. Qua> fruitur Felicis aquis (quia copia non est H;ec ipsi sua nunc urbi, quam nuperadepta est Fclicis (ludio ) modicx pio munere gutta; Ex ope divina largis ditala fluentis. Ergo et lu mecum parvam quasi matcr Abellam Nola fove, quoniam ut cognoscis, et ipsa tua rruin . etarcuati, ul ait Vitruvius. Nomen hoc Sidon. Apoll. lib.vm, cap. vii, usurpavit : Ctijns milii tien solum lormus, verum ctiam naumachias videbar epotaUirus rroMim. hb. i ei n.Cassiod. ep. 21 ct 31, 8yinnrach.' cp. jo, bb. xr Ammian. lib. xxvm, ei alii meminere Aiionymus ile Aquieduct. : i\utic nomina aquarum qttte iistbus wtemtc Vrbis formarum constructiombus adveclw sunt, wdicemus. Pallariius lib. ix, lil 11- Aqutt si per foriuam dtuetut; sotidandus est canutis ne per rtmas possit eltibt. Hinc magislrains, cui comes formurum, et curator formarum uomen eral iu m- script.onibus velustis nmi raro occurrens. De hoc nde clarissimum Du Fresnium in Closs. meil et iiil. Lat. V. 748. Permilia muka. Milia pro mitliana vox iiescio an meiiorwus noia, se.l ;cvo Paulim usurpata. Itac nosler supra usus fnerat : Urlis opere hajc iioslra». hiuc sex niillibns absiia Nol*. Alhiliitam quoque invenio a Rutilio Numatiano lib. >i, qui Paulini ailate Uoru;t.; Iiilervull.i \i;C .ussis.pra?slare videlur y«n nut;it iiis ripuis: Milha n.utia Ijpis. Ego a Graecis Latio illnimn hoc nomen arbilror ■ anud illos eniii. m nsii fuit MiUvpro mille passibus] q„od vocabulum Sirabo lib. vn, usurpavit. De hac voce Smdas ait : nu.m F.hPov xfl( yz;. T« S;xa y.a<« i/rivci 5n 5." ,'""" mettswa "•'•'<''• Deccm milia liabeni 80 stadiit. ldcirco Conslanlinopoli aiAtiitm, apnel- hibatur locus, unde vi;e iimiierabaritiir, et ubi iti nerum nicta luerat sita , ad instar Milliaris Aurei «iuod Rnmtc Siitiquilus erectum fuit , de uuo vide erudil. Dn t-resmuni lib. i CP. Christ , cap. 24 Pal- ladius propterea Paulino sviichronus in Hisl Laus «ip. b,20et 77,»ni/»rvocem promiltiari usurpa'l,nuam Latinus ejus mlerpres admodum vetusius reiinuit n codice nostro per uniciim L scribiiur hoc v<„-,l bulum. Ego non immulavi, quum n.axime ad Cr. corum lecuotiein accedat. V. 765. Credebas, Forsan verbum aliqua i„,i;,,.i emendationcs Cerle sensus clarior cvadrre " ' w ,"■ '08?.- Pm^r opum. Abellae paupe.ie,,.!t 1!, i etiam Silius Italie. lib. viu : tU'°11 Sorrenuim, el pauper sulci Cerealis ^r>„)la. ^505 S. PACLINl NOLANI EPISCOPI POEMATA. 601 Filia cimi tua sit, lameii e^t tibi mater aquarum, A Cnjus ab indigeni» tibi montibus aflluet oiiinis 820 Copia, quae fueras felicibus ante superba, Et qua post studio meliore ruinislra fuisli. Gaude igilur, mea Nola, tibi el gralare, prnfu- [ sis Viribus exultans Chrislo, qui te per amicum Dileclumque suum Felicem linxil, et auxit 825 Natura famulanle tuum manus alia decorem. Cerne luain f.iciem, qua nuncnova pceriiluisli, Cl noscas, dederisne aliquid Felicis lionori, An magis a Felice Dei cumulata colaris? Asper ubi nudi3 arebat calcnlus arvis, 850 Nuuc mulata viret inadclaciis gratia glebis. JNon islos lantuin iontes libi, Nola, profudil Fclicis merito tibi dives gralia Cbrisli: B Coclifluos etiam fonles buc ad lua duxit Mnenia, Felicisque sinu gaudente locatos 855 Difflnere iu mullas effusis amnibus urbes LVbe tuajussit. Famulos Chrisli loquor istos, Par inlusire Deo, par nobile nomine Christi Albina cum malre tuis modo finibus ortos, Pignora cunclorum sanctorum, et gaudia cccli 840 Piniadie Melani cum focdere par benediciuni. Hos Deus et natos Felicis, et ubera fecit, libera divince bonitatis prollua lacte, E quibus omnis uiops aliincnta iluenlia sinnil, Omnis itcin dives documenta salubria sumil. 845 Hi siinl ecce pio Chrisii de flumine fontes, Qui non visibili per terram gurgite manant, De viva raiserantis aqua pietatis abimdant. G Hos tu, Christe, tibi pnesta ubertale perenni Scalurire tui Felicis in tibere fonles, 850 Et numquam has ullo tenuari sidere venas, 551"552 Influe pectoribus seraper tibi, Chris- | te, dicatis, Felicique luc de peccatoribus ipsi Mandatis tribue, ut numquam pielas tua nostris Visceribus fonlem hujus opis subducat, ct ipse 855 Fons a fonle tuo Felix nos largus inundet, Semper ut in nobis saliat, rex Christe , luiis f fons, El nos de miseris el e genis sorte lui jam Noniinis oblineat felices vivere Feiix. POEMA XXU.' Jovinmdocetprovidentia.divinaomniasiibjacere; fntum vero et fortunam niliil esse. lllum ud Scripturm sa- crm lecttottem hortatur. Jam mihi polliceor sacris tua carmina libris Conderc, leqiio Dci flainmalum nuniiue Chrisli V. 820. Copia ipice ftierat. !la in cndice. V. 820. Pcenituttti. Ptmileo .ipud vetcres Latinos usurpatiim, ac proptevea eleganter quoque a Paulino nsurpatur. Teslis cst vetusliss. Priscian. lib. xi de Temp. el Form. particip., ubi de imperson. loquens, ail : Sciendum tamen, quod Itac ontnia inveniltntur perfecloram declinatiunem habentia in usn tseterttm lesle Cupro, pineo, p*deo,la'deo, pauitcc. Monuit cliani utriusque iingua: peritissinma vir, et summa refevtus erudifioue Micliael Maddius magni viri Cnroli Mari;e Maddii filius. apnd Pacnvinm sejegisse pauiitebuni. Y. 840. 1'ini tltv. Uoc eslPiniaui, quilorleaUerius Ora soluturum sunimo facunda parenli. Incipe divinis tanlum dare pcctora rebus, 5 Subrectosque ( a ) Deo sensus attollere lerra, Mox oculis ccelo novu lux orietur aperto, Inlrabitque sacer tacito per ( b ) aperta mealu Spiritus, et Iseto qualiet tua viscera flatu. Eia age tende chelym, (' c ) fcRcundum con- l" cute pectus, 10 Magna ( d) movcns : abeat solitis impensa fa- [ cukas Carminibus : major rerum tibi nascilur ordo. Non niodo judicimn Paridis, uec bella gigantum Falsa canas : fuerit ' puerili ludus in aevo lsle tuus quondam ; decuerunt ludicra parvum. 15 Nunc aiiimis gravior, qiianlum proveclior annis, Aspernare leves maluro corde Caniccnas, Et qualem castisjam congrua moribus Ktas, Atque tui specimen venerabile postulat oris, Suscipe matrriam, divinos concipe sensus. 20 Si decus e falsis aliquod noinenque tulisti De vacuis magnum rebus, cum ficia vetustis Carminibus caneres, vel cum tcrrena referres Gesta Iriumphantum laudans insignia regum. Non equidem ex illis tu laudem suiliere dignus, 25 Quos magis ornabas opulenli muncre verbi. Quanto ruajor ab his cedet tibi gloria ceptis, ln quibus el linguam exercens, meniem quoque- I sanctam Erudies, laudenique simul vilamque capesses? Dumque ieges ( e ) calus, el scribes miracula. [ summi 50 Yera Dei, propior disces, ct carior ipsi Esse Deo : quem dum credcns miraris, amare lncipies, el amando Deum redamabere Christo.. Ilactenus illa tua: vanos tuba vocis in usus Persona, divinos s inodo celsius inionet» aclus. 55 Nosse ( f) moves causas rerura et primordi» [ niundi? Ne vagus innumeros ( Epicuri somnia ) niundos. Quos alomis demens per inane parentibus edit, Irritus in vacuum spatiato pectore quneras ; Legifer anliquo venerandus nominc Moses, 40 Compositus prima referens ab origine inun.lum, Instituentc De<>, curas tibi solvet inanes, Formatumque hnminem liino, etspiramine sacro D 553554 Alllatum referens, cujus sis munero [ cunctis Celsior in terra spirantihus, ipse docebit. 43 Nc ieceu '• lapides Pyrebx, argiilamve Promc- [thei • Ptniaiii lihus erat, secundura patrononiycorom nonii- mini norinam. Yide qua: dijci in Dis*. vi. Alias stibjungebatur epist. 10. Huc adscitttni cst. Scriplum anlc anniim 400, forte an. 508 aut 5'JU. (u) Mss. Yien., Subjectos. Ms. Kcg. et ed. Poelm.. Stibreptos. (b) lla ms. Vicn. et edil. Schot. t. V Bibl. PP.. pag. 078. Alii, upertn. ici Ms. Vien., faeundum. td) Ms. codex Vieniiensis, veweiti. :■ i Vls. Vien., canle. \f) Ms. Vien,, vokns. 60.". POEMA XXtl. G0« Conleuinas, quem summa manus vultuque ani- A Porrigitaulreliahit;coefuiri, inare,side"a,venios. [ moqne Sublimem et propria dignalus imagine finxil. Cognosces (a) ibidem (ne pergas tradere falis Arbitrium nostri ) qn.i: nos sentenlia leto SO Vinxerit, el cujus vilam sub lege trahamus. Si Diehtem cccln jacis altius, et super aslra Scire r.upis qtiid sit, vcl quid fuerit prius tcvn; Et niundo et seclis docet ullerioia Johannes ". Principio Verbum , inquil , erat : Ueus obside [ Verbo 55 Gandebat , Yerbumque Dei simul et Deus idem Vcrimm erat. Hoc Yerhum esl, sine quo nihil, [ omnia per quod Facla vigcnt, quod cuncla regit, cui subdita pa- [ rent R ifiiinia, etrcterno natura omnis famulalu Strata Deo (b) Numengenili etgenitoris adorat. ((0 Cunclaqiie per genles, in inajeslale palerna Regiianiem Dominum jam lingua fatetur lesum: Nomine quo fundala salus stat noslra, lidesque Nititur, aiternfjc tendens in secula vjtsc b, Hujus divinn inorlales munere fulti (.S Asseqnimiir fragilem castis evincere factis Naturam, ei rigiite disrumpere vincula niortis: El non corporeis iu corpore legibus uti, Seclantes divina Dei vcsligia Chrisli : Mente aniniani corpusque sacris moderanle sub [ armis, 70 Mens quoniam subjecia Deo capit arma salulis, Inque animara carnenique suam regnum obtinet; C [et fu Jure potens homo quisque sui : qui dcditus uni xEternum (c) Domino propriosregnator in arlus Efficitur, vitiis invictus el osor iniqui ; 75 Fortior adyersis virtutibus, ordine jnsio Verus homo, quia menle polens , in qua ratio- [ nis Lunien habet, famulos nulio cerlaiuine sensus Temperat, et placidis sua pectora fleclit habenis : Tu , cui mens generosa superni (d) seminis [igne 80 Ardet, in xthereos aiiimo conscende recessus, Et gremio Domini caput insere : mox inhianli Prollua lacte sacro largus dabit ubera Cbristus Divinoque luam perfundet lumine meniem ; D Ut videas pulsa caligine inagna treniendi 85 Jura Dei, quibus omniparens sapienlia Christus, ln sese ipse inanens semper novat omnia rerum. Atque ut vult, opcrum Deus arbiler ipso suoruni, Coniinet el mittal speeies, et. leinpora viix: " Johaii. i. >' Philip. n, I. •' Exod. xiv. « Psal. i.xxv, I. r Exod. xiv. < Vide noi. 258. c Jon. i. '-■ IsaL xxxvui. 5. 1 Vide noi. 251). (u) Sic mes< Reg. ci Vien. cnm edit. Schot., g.ig. 90 Qua fecit virtute rcgens. Docet exitus ingens .Egypti, mersusque mari refluenle tyrannus. c Et prius ipise graves elemenia per omnia motus Expertus quem cuncta tremant, cui cuucta mi- [ nistrent l. Tempore namque uno tellus cominunis habe- [bat 95 Judxos, qua: sola Deo tunc lecla fuit gens d ; Et lamen illa Dci gravis hostibus ira superbis Permixlos inler populos discreta cucurrit. Jam scio, non dicis , quod fors incerta procellas Et mare casus agal, mare cum discedere jussum 100 Discessisse legas, siccamque rigentibtis iindis 555~556 Inter aquas patuisse viam, rursus- [quo soSutma .Equor ad imperium sancti virgamque urophetx ■ ii liquidos reineasse sinus '. In utroque maris [vis Paruii, ul sanclis iter el vindirta daretur. 105 Quid profugus Tharsum vaies, quem sorte [ pericli In mare dejecium spatioso bellua rictu Cepit, el iiiiiocuum vasla (e) enictavit f ab [alvof; Nonne docet ditione Dci mare et astra nioveri? Namque Deum frustra fugiens, quem cuncla ;e- [nenlem 110 Nemo fugit, movit coeli sinml ei maris iras. Ouinipolentis enini Domiiii nalura rebellem Cognoscens, limuit per se quasi conscia tulum 7 Ferre reiim, et vcntis fugitivum vinxit, et undis. Iste propheta Deo leclus terrere minaci 115 Peccanles inouilu " populos; postquam grave [dixil, Exitium, (rcgilque reos, avertil ct iras Numinis ; iuipenso lavit sna crimina flctu, Extremumque dicui fugil bene vcrsa (f, Ni- Inive !i. Num rex ille habuit fatimi, qui mortc pro- [pinqua 9 120 Oravit Dominuni, qncm leges noverat nnuni Fleclere posse suas, consumlmii ut tenrieret [aivuiu Longius, el meruil tria ducere lustra, supersles Annis ipse suis, et non sua vivere secla? Nunc tria miremur lexenlem Fata « P ato [iiem, 425 Ant Arali numeros, aut picta Manelhonis asira? Dicant, qua:so, ubi tsinc rapidas nascentihns jhoras 978. Alii codd., iiidem. {!>) Iia ins. Viennensis. Alii codices, geniii nomen . geniloris. (c) Ms. Vien., JEterno. (d) Ms. c.odex Valicanus, lumink. (e) Sic. ms. Reg. et edit. Sciiot. ms. Yatic, jacla- rit. Alii, ruetavit. Vide not. 258. (flHfi mss. Reg., Vien. et cdit. Schot.% p, 97S. Edili qiiiuqiic, Nmcvte. 607 S. PALLIM NOLAM EfJSCOPI POEMATA. 608 Poncbant, et qusc quibus ibanl sidera signis, A Cuin pius Ezechias (a) liili virtute (b) precatus, Verlerel astronim (c) cursus, eecliquc. inealus 130 Turbaret (d) jussis retroaclo linnine solis a? Vel ducis iinperio sancli cuni sisleret idem Dilata sol nocle diein, til victoria sacri Profligaretur populi, sletit orbe (e) recurso Libra poli, ut magnos caperet lux aucta triuin- [phos. 435 Quid soboles , virlusque Dei , et sapientia [Cbristtis, Nonne satis vanis curas erroribus aufert? Nosque simul monilis et factis edocet, unum Cuncta Deum regere, el nibil ul sine mente pn- [temiis Principis esse Dei, dicens non arbore frondem, jj 140 Aere non volucrem sine jussu decidere? et cum Omnipotens verbo slcrnil mare, vcl pede calcat, Et verbo morbos abigit, vel daimonas urgel, Aut reduces animas in corpora funcla remillit, Jamque diu cxanimns tnmulis jubcl ire reclusis. 145 Integratque pulres vila remeanle sepultos : Nonne potestatem propriam satis indicat autor Qui solus naturam oinneni vilamque gubernat >■? iks, precor, bis polius sludiumque operam- [que legendis Scribendisque vove; cane grandia coepta To- [ nanlis, 150 Scribe creatarum verbo primordia rerum, 557-558 Et cbaos anle dicnvpriinxque cre- [puscnla lucis ; , Quccque dchinc variis clemenla per omnia se- [clis Dieta vel acla Deo per sancla volumina disces, Qux' doeuit tabulis legalibus indila Moses; 155 Aul t-.vangelici quao lex nova Tesiamenii Signal operta prius relegens mvsteria ([) Cliri - fsli. Tunc te divinum vere memorabo poeiam, Et quasi dulcis aqu* poluin tua carnuna diicam. Cuni mihi nectareos summis a fonlibus bausius, 160 Pnebebunt Dominum rerum recinentia Cliri- [slum, Aique luam pollere Dco ttstaniia menlem, lit simul oris opes a te mentisque capessam ; Et quein (g) cognalum junclum mibi fasderc [kelor, Cratuler el sancla sub relligione propinquum, lG"i Neccnm morlali solvendis corpore vinclis Perpetuo sancluui coinplectar pignore •fralreiii. (/i) Lcge felix Jovi in Clnislo Jesu Domiim [iroslro. POEM.V XXIII. • I)E S. EKLICK K*TAL. CARMEN VU. Obsessos a dcemonc liberal S. Felix. Thcridio ocitlnm restituit. Ver avibus \oces aperit, mea lingua suum ver Nalalem Felicis babet, quo lumine el ipsa Florel biems, populis gaudentibus ; et lieet atro ^rigore lempiis adbnc mediis biberna pruinis 5 Dneal, concreto terris caneutibus anno : Isla luce tamen nobis pia gaudia lxtum Ver laciiml, cedit pulsis a pectore curis Mcoror bicms animi : fugiuiil a corde sereno Nuliila tristitkc. Sicut cognoscil amicos 1 •<» Milis hirundo dies, el pinnis candida nigris Alcs; et iila pi.-e turtur cognata columbrv., Nec nisi vere novo resonant acalanthiila diimi, Qitvque Sub hirsulis mutic modo sepibus erranl, Mox reduci passirn kclanttir vere volucres, 15 Tani vari» linguis, quam versicoloribus alis : Sic et ego liunc agnoseo diem, quein sancu [qnotawnis Festa rrovant jtisto ni.ngni Fclicis honore. Nonc pl.u nliiiii mibi ver gaudenle renascilur [an»o, Nimc libel ora modis el carmina solvere votis, 2i> Vocibus et vernare novis : Deus irillue cordi Chrisle meo, el superis sitienlem fontibus exple. Sed de te vel gulta meis aspersa medullis, Flu nen erit. Quid enim mirum, si rore pusillo El minimam ' repteas animam r qui corpore fparvo 25 Faclus homo, a'terno complesti semine mun- [duin , El totum gntta scrvasti sanguinis orbcm? Aiiniie fons verbi Verbnm Deus, et velut illam Me modo veris aveni, dulci fac voce canoiuin, Qu:c viridi suh fronile latens solet avia rura 50 Mullimodis mulcere inodis , tinguauique per [unaiu Fundere non unas niutalo carmine voces. Uiiicolor pluniis alcs, sed picia loquelis; Nunc lereles rotat illa modos, iiunc sibila longis Dncil acuta sonis, riirsnm quasi flebile carmen 559 569 Inchoal, el (i) sululo pracidens fnie [querelani l> Alias22; qund aulemerat 10, nunc 16. Scriplum anno 400, die l4Jaunar. •' .los. x, 12. '"Malth. x, 29; Luc. vm, 24; et Mattli. xiv, 25; lbil. iv, 21; Lnc. vn, 15; Joi.an. xi . 39 et 44. ('i) Sic Bad. edii. c't Sachin. Ceteri codices, fidei. Srd secundam syllabam in voce fidet semper producit Pauliniis. (b) Mss. Vatic. el Vieu., precalu . qua: leclio etkini- :. imilti polesl. (e) Ms. Pirg. et cdit. Poelm. in iruirg., citsas. fdi Ex iiis. Viemieusi etex Sacchino ememlavinous j.is»;s, id est, impcrio suo lurbarcl cnfli meatus r€- troacto sole : imperio aiitern, quia ipse elegit signum. Ante eral jussi. Ms. Reg., jusi>!t, mendose. (e) Sic inss. H g. el Vien. cum edilis Grav. ct Poelm. Al nis. Valieanus codex cuin editis tribus, recussa. | (/') lia ms. Vien. Ceteri codices, Chritlo. (g) Sic mss. Reg. ei Vien. cum tribut editis. Alil. cognnto. (h) Haec dcsunt in ms. Vien. Edil. Schot., Valefe- li.r. elc. (ii Ila re^trtiiluiTi ex ins. codice Germ. Anl« cr.lt ficii. €00 TOEMA Ulonilas * ruplo mod;daiiii«ie tlecipil aurc.s. ,\ Sed milii juge fluat de te lua gralia Cliniste. Ci lamen illiiis mibi deprecor aliiis instar Donetur variare modos, et jam mihi pacla 3 -40 Cannina, muialis uno licet ore Camrenis \ Piomere ; dive.rsas quia semper gratia diyes Malerias miris Domini virliitibus addil, Quas Deus iu earo Chrislus Felicc frequcutat, Ciara saluliferis edens miraeula signis. 45 Cernitur illa dies speetari suela- per omnem Vipeream soboleui, sxvos -cuin doetnouas urgel* Occultaque manu (a) clamosos verberat hostes. Sed -tanien hac ipsa mirum in .virlute notatiir, Quod licet in toto eruciatos damionas anno 60 Exagitel, jubcalque, hominum discedere mem- [bris, B Producat plerosque lamen, quo longior hostes Poena malos agitet ; velut il!i, qui ineruere Vasa Malis fieri, ut ineriltim 5, lardante medela, Plenius omne luant (b) dilato tempore crimen : 55 Sive hoc natali studel iudulgere diei, Ut paucis ahas det opem, quo 6 plura benignus Natali detdoua suo. Nam cutn ista propinquat Elabenle dies anno, tunc crehrior instat, Et gravior. Videas lunc a?gra exaniina eogi KO Densius, el certam repeti prope/esla salutem Ttincsolito gravius suecensi daemones ardent, Flebiliusque ululant, et vi majore subacli : Ullima jaui tormenla gemunt.: nec ahirc sinun- [tur Excessufacili, sed minsanle agitali C B5 El variis inale supplieiis, lolluiitur in allum, Suspensi solilo suhlimius, et (c) quatiunliir Aeris in vacuo, vinclisque hucniibus hsereiil Pteuali per inane mora ; per non sua quamvis Corpora, vexaios hosies sua pcena faligal. 70 Solvuntur panis, cuin poenas ferre videntur Corpora, et iiiimunes aniuia: spectant aliena Iu meinbris lormeuta suis ; liomo d.emone caplo Liber agit, [(d) species peenaruinincorpoie lan- [lum esl; Sensus abest, ] cria non hoiniuis, sed daemonis [est crux. 75 Hostis aniare quid insullas, qua spe uteris in [nos ? • Ecce Redemptoris nostri Malus arte vicissim O Luderis illusor ; dolus et tnus in lua cedit Vincia libi ; eapiens caperis, nectensque ligaris. i'it Iaqueus laqueatus hoilio, et sua prtcda latro- |neni B0 Decipit; et capti captivus corporis escam Duin pelil illieitam, lelalem devorat hamum. » Videnot. 20 1. '■ Pro operimentm. ' Viiie not. 202. (a) Sic einendavimus e\ ms. Germanensi codiee et eii. SchoL in marg, 1 i edilis qiiiuque niewiose, cum notsei ; inde Hoswevdus correxerat commnnes. Vide i,ol 2ti0. ■b) lia ins. Germ. Edd. deereto. ii-i Sic emendavimus ex ins. codiec Cerm. Alij XXIII. 610 Uis etiain poliora tamcn spectata profabor. Ante alios iiluiii, eui hiembra velustior hoi.li» Obsidet, ad sacri pia luiuina martyris, a:gra 85 Excussum de plebe rapi, admoiumque saciatij Anle fores saucii cancellis, corpore verso Suspendi pedihus spectantern tecia suptnis. Quodque magis niiruin alque sacrum est °, nee [in ora rclapsis 5^1-562 Veslibus, ul rigidis, aul ad vestigia [sutis, 5)0 Corporis oinne sarrum casto velatur operto h Scilicet ut divjni operis reverentia lectis Corporibus maneat, nec poena deemon in ipsa Qua crucialur ovel, midis prodendo pudorem Arlnbus, ilheso gravius torquetur hoiieslo, 95 Recta lieei versis sedeant cuin legmina ' mem- [bris : Miia hacc sunt, el inagna : quis abnegat? ct ta- [incn usu- N'ota niagis, minus auditu iniranda videnlur, Qiiamlibet ct visu reverenda, et grandia faclo Ergo niinula mei simul et nova facta palroni 100 Aiiscultaie, preeor, Dominus quai Christus in illo Mullimoda viriute gerit, quibus omnihus unani Confinnare lidem nobis sludel^ ut per aperla Arcaiium, documenla Deum videanms adesse, Resque hominuni et inenlcs stuciio curare paterno Coelestem Dominum, qui condidit oinnia verbo. 405 Del inihi prinia meus narrajidi exordia frater Theridius: nam quod potiusve piiusve canendtnn Suscipiam Felicis opus, qiiam qnod mihi leclis Ipse meis quibus est, ideui Dominscdius egit? 110 Ex illa modo nocte diem cadit annns in istam. Nostis eum morem U) quo jejunare solemu» Anle diem, et sero libaiis vespere sacris, Quisque snas remcare doinos. Tunc ergo solulis CaHibus a templo Domini, postquain dal.a fessis 145 Coiporibus requies sumta dape, ccepirnus (/) [hymnis Exsullare Deo, et psalmis producere noctein. Jnterea nieus iste choro digressus amico, lil spiiante foris aura depelleret xslum, Quem fumosadabat ceratis cella papyris, 1-20 Poiticus angusli qua lendilur agmine leeti. Nocte licet nullo via lumine c;T:ca lalerel, Hic lamen iutrcpido per cogr.ila limina passu, Heu! (nam vicini incauius discriminis) ibat. Gommiuus in medio lecti caineram inter hu- huiimque l-2r.i Nutabat solitus (g) Ivchnum c suspendere funis, Innectens trijugum su[iremo stamine ferrum, Quo vitresc inseritur penetraliilis ansa lucerus pntiv.ntur. id) Huiic versnm addidimus ex ms. cod. Germ. Anie eral Liber egit, qniu. (e) Ila restilutiim ex nis. Gerin. Anle erat ut, c.on- tr.i legeui liielri. (/') Ms. Germ. cum edilis tribns, hynuios. ((/) Sh: cmeiidavimusev ms. cddice Gerni. Faveiiu- bus Lalinio el Duceo. In edilis, tignum, hialc Vide nol.46a. Gl r.o S. PAULl.Nl NOIANI EPISCOPl POEMATA. Auritasque calil tribus undiquc figilur uncis. A 1 <5 Inlra foHiculum lerelem liquido inierfuso Sub vitrea nigri lalet albus iuiagioe pupt11, liic veluli rudrx ocnlimi subetmtc medulla GIJ 155 140 Kunuiius albet a.|iia, super umiam Davet olivo. Slatliqiioriin<«)liquidis, subjecto lubricus liii- fmnr Fonle natat, fteque juiicla coit mixlura fluoris. Et miruni, quod pingue natat; nequc densa so- [iutmn Rumpit maleries elemenlum, sed leve crassum gustitiet; ut solido dilulior unda fluento, Subsistensque oleo , liquidis aqua f undamcnlum [esi. Tantaque confusis inlus discordia succis Lucet, ut admistos videas dislare liquores, Communique sinu calicis discrimine claro Quxque sui laticis (*) servet natura colorem Ftrlcit, et bumecto venarum fomite pascit, Dum parili fontes oculorum sidere eonstant. 180 Al si iorte gravi movlio disrupla, vei iclu Heu! maic dissilial mombrana fluentis ocelli, Prosilit isie globus, succoque reliclus alente Deserit oridulam vacuata luce lacimam. Interea puer excussus clamore. dolentis 185 Accurrit, siralum somno ftigiente rclinquens, Acccnsamque manu prailendit ad ora luceinam. Clauserat hic manibus vnltus, ct fronto supina Contigero ' similis juVeni spcclabat in allum, Ut daret immolum librato corpore iunero, Mergiturin medio plumbum tripes, et cavus illo B i00 Yulneris arbitrio trepidantia membra guber 145 150 !S5 160 105 170 Exslat apcx uncli stipalus foinile lini Stuppa madens liquidum tenui face concipil [ignem, Et circumfusum spalio stagnanlis olivi, In vitreis exile vadis funale coruscat, 563*564 Et trcmuio vibrans a verticc lumen [aculum, Leniter umbrosam jacit in pcnetralia lucem, Et placido densas aperil splcudorc tencbras. lloc 8 tamen emensa fuerat jam nocte retuo- rtum, Productas quoniam pueris vigilanlibus horas, Consumto bibulum defeccrat unguine liimen. Sed puer, cxstincto abstulerat qui lumine lycli- jniun, C Quem deponendo liineni iaxarat, cumdeiu Neglexil solito adductum restringere norio. Laxior binc huniili iluitabat linea tractu, Gralx lucis inops, ct cxci plcna pericli. Nam laquei summuni denlata minantibiis uncis Armabatur, et liis male lunc fuit obvia fiatri, Pene male, at nutu Cbristi bcne, qui bene vertit Feralem nobis niemoranda in gauiiia casuni. Ergo(videte manumCbristi) malcpendulusille Per tenebras solilo funis subinissior * infra Aeris assuetum spatium pendebat ; et inde E capitis regiono pari libraminc factus, lil status » hujus erat , securam , heu ! cuspidc [tiinx Excepil faciem venienlis, et induil unco D Occurreus oculum, (ehefoque per intima lapsus, Mucro subit cilio; qua vix solet arte medendi Cauta manus lxvem trepido moderaminc molem Ducere, paipebramquc levi suffundere traclu. Percussus subilo lam duri verberis ictu, Exclamat, trepidasque inaims turbalus ad i|)sum Fert oculum ; ot pariter clausum cum lumine «ferrum Conlinel, ut reprimat, vel si cadat, ut labeniem Excii>iat globulum, qui luminis iniima seivans, Id csl stalura. Vulc not. 265. Id csl puyitla. Vide not. 204. Vide ep. 15, n. 4. [nans, Dlim timet adverso vulnus diduccre molti, Captivique oculi ex uno, quo liber agebat, LimVine discrimen sociali parte eavebat, Nec tamen audebat ducendum attingere ferrum* 195 Ne simul hxrentem ductu mucronis et orbem Extraheret, neque jam poterat sub lumife lixi Ferrc moram teli, sed desperar.te medelam Ex ope mortali, divina rnox ope Felix lmploratus adest.quem tanto in vulnere pcu- [dens 200 Advocat, et tali depromit voce querelam: Hei mihi! quanta meos urgent peccata labores, Qui tantam incrui plagam Felice patrono, Yicinoque simul, Kelicis et insuper ipso Naiali miser exciperc .' Heu ! maguo reus ingen» 205 Criminc, quem tiinc prena ferit, cum solvcre [stievit. 565 568 Sancte, prccor, succurre tuo : scioproxi- [mus adslas, Et de contigua missis (c) he.c auribus sede Audisti, Felix, ilctnm infelicis aiumni; Sive inodo cxcelso lateri conjunctus adlnercs aiO Anle tbronurft magni regis confessor, amicus, Pauperis hanc vcnerai.de tui trans nubila vocem Accipis aure Dei, neque leinnis, sed pelis illic Quain n.ilii deportes Chrislo miscranle salutem. Ergo veni.Felix, aiiimxque percnne patronus' \ 215 Nunc pro corporeo lucdicus milii currc periclo. Cnrre, precor.sanctasque iiianusopponeniiiianii Lapsum oculo, ct Jixmn quod conspicis erue. [fcrrum, Quod propria revt.care mauu non audeo, ne mu Liuninc d despoliem, dum conor solvere lelo. 220 Sic cte.nim penitiis mihi sentio fulmcn adaetum Inserlo sub operta eculi penelralia clavO, Uttantum divina manus, quae condidit ipsos In nobis cciilos, qiite te quoque dextra potentem Sanifera virtute dedit, qua dxmonas atros 225 Excruciando doinas, qua corporis oinne caduci («) Mss. Germ., in liqnido. ib) Ms. Germanensis codex, servui. \c). ita ms. Germ. tum cdd. tiibus. Edili codiccs duo, h«nc. «15 POEMA Pellere tonnenlum potes allo iiomine Christi , A Omuipotenle potens Dominos quo pncsule mmc [nie Suscipesanandum; nec te meacrimina vincunl, Sed magis a te vicla cadant. Nam dignior isto 230 Vulnere sum, fateor, placidi quam munere [ Ciiristi. Sed Domini ipsius verbum factumque niemenlo. Qui peccatoris vitam moriendo '! redemit. Jusiilia: si jurc- velis decernere meciiui , Non sum uno tantum,sediuminedignus ulroque S-3."i Multari, ut talis facie sim, qualis ct iiilus Corde tenebroso, de quo ma!e visibus utor Corporeis, caecus juslis " ocltlatus iniquis, Et peccatorein luscum fateor decet csse, ['(a) Si deceat talem esse tuum. Quocumque li- Jj [galus 240 Crimine (ii dignus venia, jam si tuus esse Cocperit : ] ut dudum cuepi pars esse tuorum, Quos ego non palrix lelluris ainore seeulus, Sed desiderio, quo me libi, sanctc, dicarem, Per uiaris cl lcrrx contemta pericula veni ; 245 Exemploque boni, cognata: vincula lerrai, Ui libi servirem, rupi, consorlibus illis Cum quibus et ma jacto tuum; quod et liac ope [monstra , Ne perdam tanio contixum vulnere lumcn. Da, precor, indigno fainulo tani nobile munus 250 In lauiiem Domini : pr;csta hoc insiguc diei Sancte tuo, ul, confessa libi quem gloria Christi Luminis xternt nalalem in secula fecit, C Hunc babeaiii natalem oculi (b\ [pariierquc ce- [lebrem Feiicem et lumen mibi de Feiice receptmn. 255 Talia dum plorat simplex , manus ecce beati Prospera mox Felicis adesi,] dubiamque timeutis Adspirans tacile iinnat meutenique manumquc, Ne limeat luto ausurus pruduccre ferrum. Vix hoc couatus fuil, et quasi tubricus uncus 2(50 Ex oculo cadit absquc oculo; laiiium unda sc- [cuta Evomuit lacrymis, quem suppuravcrat, ;estum. Mox oculns lanti purgalus nocte pericii, Tam puro enituit speculo, qiiam nunc quoque [sanus 5S7-588 CernituratfernicollucensmunereChrisii. 0 265 Et puto plus hodie solito niteat, quia lumen Addidit ipse dies qui rcddidit. Ergo fideles Cernite nunc animis tanli discriminis: inslar, Et pariter tauti perpendile muucris actmn. Vir jam maturu gravis sevo, et corpore celsiis. 270 Staminis uncino quasi piscis inbaiseral hamo ; Ei vicc suspensus lyclmi pendebat aperto Seri non spoute oculo, quem diducebal inuncans SubQxo clavus cilio, ncque vulnus agebat, Divina prohibentc inanu, qua: fecerat iilic XXIII. 61} 275 lnnocunniquc aciem feni, siinui et levcpondus: Qua piluita gravis, pilus intolerabilis, et qua Nec minimic perferre atomum b duramus aren.-c, Hac grave et incurvo, quis credal? acumine fer- [runi, Insuper ct lychno concrelis sordibus uncto 280 Fixum, impmie diu tenuem pressisse metallo Pupillam, et nullo lemeratum vuluere visum. Quie tam subtilis digiiis nianus, aul opis arte, Qu:e se lam tenui potuit discrimine junctis Inserere; ei medio pa!pebr;e oculique subaclum,- 285 Inler utrainque viam fiagili per ulrumque meatu Ilhcso penetraiis oculo, suspendcre ferrum, Quod solidi crasso totum complebat opertu", Orbem oculi, tigens acie, nec vulnere lscdens; Qua; manus hoc poluit 13, nisi qux manus opn [nia fccit? 200 Spiritus ille Dei penetrator ubique per omnes Naturas rerum, lenui subtiiior omni, Perdita c;ceatis qui lumina reddidit, et qui Ex utero cxcum nova lumina fecit habere, Vullum inipcrfecii nalura corporis impiens 295 Arie Creatoris, qua totum perficit orbem; Filius ille Dei, manus et sapientia Palris, Omniparens rerum fons : et constantia Chrislus. Ipse illum quondam non pfenrc matris in alvo Finxerat, ut poslhac homo factus el ipse Crta- [lor 300 IIoc quoque divinis opus adinirabile signis Adderet, ut vacuos expleret visibus orbes. Denique bumi sputaros linium facit, unde negalps Nascenli obtutus credeuli reddat ,v alumno: Mateiiaquc h eadem defecta in parte perornat 305 Semiperaclum hominem, qua toto corpore finxit; Ul seipsum nostra venisse in carne probaret, Qui cum Patre Dco communis imaginis ore Composituin iimo, et flalu formaverat ,B Ailam. Ipse opifex, lux noslra, Dcus, Felicis amici 310 Natalem tanta voluit decorare medela ; llt cor.fessons meritum sublime potenti Mnnere nionstrarct, non ut cumularet honorem Martyris hoc opere, ingenles cui conluiit olim Nobilibus titulis benedicto nomine palnias, 315 Quas indefessis in eo virtutibus omni Tempore continuat Domftii clcmentia Chrisli. Sed noliis voluit specialem tempore in isto Lsetiliam donare Deus, prnpriique patroni Tale aliquod propriis operans signuin dare ser • *• 320 Quo nos siderei priyprios Fclicis alamnos/ Proderet, ut merno illius curaque doceret Vivere, quo nostram servans custode salutcm, •Sxpius infcstmn nocturnis casibus hosteni A nostris pariler membris et mentibus arcet. 323 Denique jam noslri gaudemus lionoie pericli. * Virgil. lib. vin, '■ Vi le cann. 15, v. 551. (u) Hi iluo versus additi suat cx ms. codiee Ger- inancnsi. (b) Trcs hosce verstu supplevit ms. Gennauensis codex. 615 s. f-AULLNl NOLANl EPISCOPI POEMATA. 616 »489-570 Ceinenlesque pari splendentera lumiria A Absente tiinc lujia poto ; **° [visn, 571 572 Navem repenle lempoiis iongo' putrcm Queiii pene amisso deforraein vidimus uno, Lrclamur (a) taclis lioc sospite " fratrc medullis, Qucm lanto (b) npbis donavil munere Christus. 530 Jure oculis hunc aiqufl meis, in lumine cujns Felicis nianus in Christo mea gloria fuiget. 0 felix casus, liona vulnera, dulce pcriclum, Per quod cognovi me curam marlyris csse. Tanti namqiie fuit lumen mihi pcne perisse, 535 Uimodo Felicis de (c) lumine lumen hahcrcm. POEMA XXIV. De nrmfraqio Martiniani scribit ad CutlteHum, quem laudat quod filium suum Sulpicio Severo insiiluen- dum tradiderit. Usus vehcndi deserit, Lal erumque laxis solvitur eompagibus, Undasque rimis accipit. 40 Cunctis soporcro suaseral tranquillitas, Tantum gubernalor vigil Laiiente c blandis classe securus vadis lter secabat spumcum, Et fortiores provehendis eursibus 45 Auras vocabat sibilo. Interea navis altius dccrescere Crescenle plclura sni, Tabulisque sese* latius laxantibus incurrit unda largioi „..«.„..„ R 50 Qiiibusqtie nulli de salo lluclus eiant «F.UOriLS (d) PAIILINUS CYTHEMO FRAIRl IX CHltlSTO G SALUTEM. Mauittianum spiritum fratrem mihi , Unaque gennanmn fide, Quem tu discrlis proseeutus lilteris Ad nos veuire (e) miseras, 5 Nunc vix salutis conipotem faclum sure Scriptis iuanem perdilis, Sed caritalis indiccm pleuum turc Ut os luum suscepimus. F.t veriorcm lilteris cpistolam 10 Dc corde signalani luo. Cum te referret spirilali lillera, Et mente et aure legimus. Ttinc amho nexi ad invicem dextras •> damtis In osculo pacis sacrrc, 1') Et immolamus hosliam laudis Deo, Gratesque Christo reddimus. Quo liberante, nostra sospes e mari inlraral '• hospes limina : Nam dira passus, et tamen miracula 20 Experlus iu periculis. Patria profectus cognita causa tibi Iler pedestre legcrat : Sed longa secum spalia terrarum putans, Vertil vi;e senlenliain , 2.'> El otiosam iluetnaudi nauseam Pedum labori prrctulit. Narbone solvit per truceiu ponti viam Fragili carinse crcdulus. Hinc ille giessu vir piger5 versa vice 30 Fit navigandi poeniteus. Jamque ? ut profeclQS coiitinenti littorum » !n alla processit treta, Jaai nocie densa, sed sereno lucida Ridenle tranquillo ntaris, 55 Ciiin sola cuisus ordinarent sidera Alias 13: quoil autem 21 erat,[nunc 18. Scii- plum lorlc aiiiui U)0. • Vide nni. 265. '» Vide noi. ^Oii. ■ Yirg.il. viii .Eucid. Vide not. 267. •' lil >'st numero. * 1 1 cst elegisset. (aj Ms-i. eodices ISoJsic et Gcrin. cum cditis triblis, J) In nave llutttis nascilur, Et dormientum meinbra jam subterluenS Udo rigore suscital. Utsensit unus, mox et alter, omnibus 55 Formido somnum disuitit. Timent pavore morlis, et caiisas adhnc Timoris ignoranl sui. Qua miseri fugiant pelagus iiifeslum via? Merguiilur in navi sua. 60 Si concitata ferveant ventis freta, Navi tenerctur saltis; lntra caririrc viscera infuso mari , Quo vita captelur loco? Quis porlus illis, queis et in navi niare est, 65 Quod intus prcssos enecat? Sei! auia , porlus , et saltis cunclis Dcus Maiiuin paternam porrigit, Lt inter altr. medii dorsa gurgilis, Pietatis expandit sinum, 70 Quo abrupta mortis incidentes excipit, Et in vado viuc locat. Scapham sequacem quadriremis inachinre Ad hanc opem paraverat : Ul quos ab illa plebe d uavigantiuni 75 Ser\are legisset e Deus, Susciperet illa, qu:e dehiscenlem mari Classem adnatabal comminus. Hanc ipse navis reclor, cl cum lillore in alla primo solverel, S0 Novatianus ille, discissam fidem In corde porlans naufrago, llnmo mortis, et apla inorli cogilans I>e inore suo voluit , Ut esset oneriim portio, in navem suaiii 85 Propetat statim cohsceiidere; Et cuin periclc. stringeretur ttltimo, leslis boc hospite. Vulgata lectio ConCiunioret verioi visa est. Vidc nol. 2*i2. (b) Sic ius. Germ. et ed. Grin. et Poelm., optime. Ceteri codiCes, Quciil timto il!e /iciis. (c) Maiitiscripius Gcrmancusis codex, munerc. Ulraque leciio bona. (rf) Ita ms. Reg. ln editiN deest Mebopius. (i ) I',d. Sclioi., iusserai. 617 Moiitus cst expellcre, Ul fune rupto quo cohacreliat rati, Diiiiitteretur seqnori. 90 Sed plurimorum vocc victus obvia , Ab uirnque mansit irrilus, Quia pnsvalebat omnium sententia Autore Cbristo fortior, Ut mox salubri barea « perfugio foret 95 Puppi superstcs obruljp, Inusitata naufragii facieserat, Mors navis, et pax oequoris. 573-574 Foris sedebat iu freto tranqnillilas, 100 In nave tempcstas erat. Non sasa classem, non procella fregerat : Sed his vetustas fortior Clavante lerio Grma tigui h robora 6 JEvo terenle solverat. 105 Cceium serenis enitebat ( Constat perisse Christianum neminem, Et interisse perfidos. Namque aut maligno corde Nam cum infideli plebe « naviganiium Ntillus fidelis mersus est. IJt clara magni veritas mystcrii Ostcndit in paucis Deus, Quod fiiie mundi dividendis gentibus l iO Discrimen in cunclos erit. " Viile not. '268. h Id est quercns. ' Id est numero. Vide v. 74, ct carm. 10, v. 71. '' Apoc. vn, 2 et S. e Vide liot. 209. 1 Vide uot. 270. (n) Ms. Regius rndcx cum eilitis quinque, uubibus. Patroi,. LXL POEMA XX!\, A 618 Cum prrenotatos ora vexillo crticis Transibit ultor angelus d, Sic nave in illa nemo morti traditus, Qui veritate praedilus. 145 Vixere joncti Christianis impii, Vincenle noctem iumine. Nam Christianos aggregare mortuis, Virtule (b) « cassa mors fuit. Qnia fronte signum Christianis emicat 150 Quo mors subacta corruit. Navarchus ipse perditce princeps ralis Pereuntibus primus fuit. Namque ante pelago quam periret naufragus, Jam mente naufragaverat. Bis mersus iiio, quem carina fluetibns B 155 Demersit, error inferis Poiuisset ilie se periclo abrumpere, 575^576 Seddebiium morlicaput Captiva dignis mens avari vincuiis 160 Adstriuxit in finem iigans. Nam ne superstes aavis et mereis foret, Necem saluti pfcclultt. Martinianura jani supremo stamine Me rgentibus mixturn viris 16.5< Tumultuantis exciiat " turbx sonus, Somnoque mortis excitat. Qui tunc remoto fessus iu prone sinu, et Sccurus innocentia, Jonas ii t olim ventre navis abditus 170 Somnos anbeiabat graves f ^ Sed excitatus (c) lucluosis undique Pereuntium ciamoribus, Pedibusque turboe membra quassus omnia, Dnro cubili prosilit. 175 Plerisque mersis iutus in navis ulero, Laterum per oras, qua solent, Ul vela tollant, sive contis subrigant, Nautre expediti currere, Tabnlis adhuc supernaCabat extimis 180 Operla navis gurgite, Viam saiutis hac via rimantibus Martinianus jungitur, Et agente Chrislo de globo inortis fug.ix Comes fit evadcr.tibus, lj 1S3 Seseque saltu mittit in cymbam procul, Qurc plurimis ponu9 /uit. Et pcne riiorii derelictus haeserat, Cum classe mergendus mari, Nisi Christus illum ceu mann prcnsum sua 1 90 Rapuisset e mortis iaen. Sicut recussis fugit olim vestibus Joseph furentem feminam, Sic hie, relictis omnibus, nudus, liiga (b) Ms. codes Reglus et cd. Scbot. in marg., Mor ritssa virtulh fuit. Vide not. 269. (c) lii emendavimus ex editione Schot. in marg. moneute Heinsio in notis ad Prudentiuin, ubieodem sensu ejulatus {iebiles, Sic ct Paulinus noster carm, 1 i, v. 20, tri&ii clamore. 5>a 6i„ S. PAULiNl NOLANI EPISCOPI POKMATA. Evasit infidam ratem ". A 2*5 Mirum renarrat, se per illud temporU i95 Et sicut oiim jussa Jonam obvio Cum puopc prsceps ardua Excepit ore beilua, £t biulca late lubricumper guttura, Traiismisii in ventrem suum, Incolume corpus dente suspenso vorans, 200 Et quem vorabat non edens b : Sic hunc ab alta nave in undas cernuum Suscepit occurrens seapha, Tuloque («) vexit flda per noctem sinu, Donee referrct porlui. 205 S&d mentione magni vatis edita, In quo pii mysterii Imago mortem triduani hmeris Reduci satute praetulit, Paucis refiexo earminis vestigio 210 Recurrere ad Jonam libet e. 577-578 Commenta Doraini mira : racrsu^ [aequorc Intactus undis fluctuat. Vivit voralus, quiqueglutivitmanet Vivente jejunus cibo. 215 Etpraeda cum sit, esca non est belluas, Domoque venlris utilur. 0 digna sancto claustra fugitivo Dci ! Capitur mari, quo fugerat, Aliumque vastne missus in ventrem ferae, 220 Vivo tenetur carcere. De nave jactus pcrit, ct undis navigat, Exsul scli, et hospes sali ; Spatiatur antro belluini corporis Caplivus, et liber reus. 225 Nam liber undis, intra mare (b) et exter maris J, Natat in natante bellua, Claususque quamquam corpore exit ad Deum Volans propbeta spiriiu. Corpus tenetur corpore, at mcnlis fugam 250 Terrena vincla non teneut. Inclusus alvo carcerem ruinpit prece, Auresquc pertingit Dei ; Orationiliber, et vinclus fugse Kidcsua sesearguit. 255 Naai qui pularal per mare ev3di Deum, Et nave eelari Deo, Kunc isle et intra belluam mersam mari Adesse credat arbitrum. Jam tnc referre flexilis verbi pedem 240 Oportet ad Jonam meum, Quem morc ccti eymba suscepit capax, Uteroque conclusum suo Vexit trementem frigore et formidine, Salvumque terra: reddidit. a Cen. x.vxn, 12. b Jon. n, 4. « Matth. xii. 40. ■iVide uot. 271. * Vide e.p. 50, n. 5. f Vide not. 361. (o) Sic emendaTimns cum J. V. Gronovio in Obser- vat. eccleuiast., c. 10; salisftiim liquidum »stila Saliens in iliam decidisset niucuhm Eoque venisset loci, Quo cymba 9 muliam duxerat rimis aquam 2S0 Olente sentime lacu, Statim fovente frigidos artus Deo, Quiete sopitum saera. Nuduraque et udum, fugere qus somnus solet, Dorraisse '•' lecto moliius. 255 Spatioque loio quo relatus littori est, Somno fuisse dedilum, Ncc aqua excitatum qua madebat, necgelu Quod nuditate traxerat : Licet ess«t anni tempus autumnus tepens, B 209 Sed naufragis hiems erat, Quos perditorum dura damna tegmiuum, Gelidusque quassabat tremor. Aliud stupendum, quo fidelem gratiam Martiniani colligas, 205 Dilecie Irater, accipe, et lauda Deum, Sanctumque fratrem amplectere : Ut adlabcnlem portui sensit ratem, Stridente arena liltoris, Abeuute somno fit sui tandem memor, 210 Recipitque sese, (c) expergitur, 579_580 Et adjacentes pectori tangil suo Epistolas Apostoli. Hnnc in pavore codicem, scd nesciens, Rebus relictis sumserat. C 275 Vel ille codex spiritu vivens sacro Non sentienti adhaiserat. Metire, qunsso, quis nisi Christus suo Dedit hunc ministro praesulem ? Testatur iste nec cogilatum sibi 280 IIlo pericli lempore, Ut implicatam sarcinis membranulam Meminisset iilinc tollere. Quod si subissct in mctu mentem suam, Non el vacassel quairere. 285 Sed in suarum Iitterarum corpore Paulus niagister e adfuit, Aaiansque puro corde lectorem sui. De mortis abduxit manu : Itcrum exiinendos e maris fuudo viros D 290 Largitus est Paulo Deus. Qu* quondam in ipso nav igante Apostolo Fuit potcstas grali», ILec nunc per ejus suflragata ' litleras Martiniano, et ceteris, 205 Qui Chrislianis tunc cohiBscrunt fuga, Discriinen a discrimine scripsisse Paulinum. Vide epist. 4, n. 4, tuto excipt sinv; et ep. 16 ad Jovium, u. 1, tutissimit sinibus ex- ceperul. , (b\ Addidimus ei ex editione Schnt. ut constaret versus, et ita legendum nionet Barlhins. Vid. noi. 271. Vide. v. 34. (c) lia emendatum ex ms. codice Regio. Attte eral txpergitus. 62« POEMA A XX) V. 622 Tutum paravit, tit lideles impiis Discritninarat naulragos. Ergo ut biremis applieata littori 500 Exposuit humemes viros, Viiain lenenies, et requireetes siinul, Opem saluti fbgitant, Ne sceviori fiuclibus terra daii Algu perirent et faine. 305 Sed propter " inrie posila GaUorum solo MassiliaGrajum Iflia, Aiunma sanctaj civitas Ecclesia», Paudebathuinanos sinus. Urbem liauc petentes (a) naufragi casuui indi- [caiu. 510 Ali tegique postulant. Marlinianum suscipit fraternit.as b, B Teeloque aprieat et cibo. Sed copiosa caritatc pauperes Siipeni pusillam coinmodanl. 315 Exigua « iargus " pensat affectus dala : Orando ditant tiospitem, Et spiritali divitem viatico Cum paee dimiihint sua. Caligis lamen iste vilibus donalus est , 360 Ne nautico erraret pede, Qui maluisset confoveri excalceus '*, Quain calceari frigidus. Sed ire terra, quamlibet passus mare , Nudi pudore respuit, 325 Reputansetillud, ne putarelur lucri Amore nudum Ongere, fj Si veste Teucer pannea peryaderet Castella, vicos, oppida, 581 - 582 Qualia vagari per mare et terras [solent 330 Avara mendicabula d, Qui dejerando, monaehos se vel naufragos , Nomen • casumque venditant. Verura isle noster Chrislianus , quaralibet Et naufragus vere forei, 535 Similis putari praeeavens fallenlibus , Aliosque folii non volens, Non vult viatoris gine re nomen novum Acquiratirapostorsibi ; Mavultque viue ferre jactum ' navlgans , 340 Quaui frantis aestum inambulans. D Paimo ergo sordens, calceametrto nitens, Floilare nlrsus eligit , Repetitque (t>) portns , et s terrx tuto via Prav, ^rlit * intutum marls ; 545 L't nave tectns usqwe roti Iittora , Velul expetfitt» navita, " Id est prope. b 'A5skudi pudoiem evadeiet. F.ivcns DJeli rex Deus tenstajjiia? , 550 Prosequilur audaceui lidem, Vicesque mutar.s, dwa succedcntibus Adversa j*eusai prosperis , Solidoque navem paginalam ' robore Ad pei velieiidum pra;p.irat ; 555 Pacem procellis imperat, nubes fugat , Cursutnquc in aura dirigit : Tali quieie temperans ccclum et inare, Ne paee cursus liaeceai, Periculosa nec ratem llatu gravi 560 Perurgeat velocitas. Sic iste Christo blaudiente molliter Emeiisus asperum mare, Longinquiorem portum ab urbe adlabiiur , Cui Ceuiumcellas i nomen est ; 563 Ac inde navi promovendus longius, Iutraret ut portum k '* pK Vix isle credens se potitura litiore Telluris optats sibi ; Navi relicta luclus insultat solum , 570 Romamque festinat pedcs : Ulic amica tecta fratrum, civium^ Optatus hospes invenit : Respirat animo, conquiescit corpore ; Dat accipitque guudia, 573 Palria fruentes invjcrnj redduirt sibi ; Deo fatenlur graisas. Martinianus moesla gaudcns indkai, Tolerata narrans fr3lribus. Lacrymas in ipsis graiulationibus 580 Miscent refuso pectore. Theridius l aberat iude lunc mecum raeus , Vir, munus a Christo mihi, Vir pacis, et vir legis, et vir gratuu, Requies., voluptas, mens mea, 385 Hujus cohospes mente Paulinus pia In Urbe servabat domum : Marliiiianum brc veste midat naufr3ga, Et vesle cooperit sua; 583 "584 Donumque lunicie, qun sodalejK' [oniavejaJ , 390 Geminal cueullac mtiaere. Largitor ipse tunc vicissiin, niMSuiYngu», ln veste mansit uiriea. Posl h*c et ad nos pergere inoaipini nam, Qua sternit aggereni siiex , 595 Cui munitor Appius nomuti ucdil,, Terit terentern inmitem , Qui veste Irita navigator venerat, • Vide v. 103 et Var. Lect. I Vide noi. 275. k Videep. 49, n. 8. 1 Vide ep. ItS, n. l,ei ep. 27. n. 1. _(«) Ms. co !i'.x Regins cnin eduis q-.iinquc , uaufra- gn. Duc, .- Forte legeiidum naufragi loce naufruqii ; ut antedixit Dhcriminaral nmtfragot. (0) E I. Suhot.j psrtum, e! leme. 6K Pedes viator extent °. Sed ne vel ista penitus immunis via 400 Solilis vacaret casibus, !;;ipune pigram non tulit senteritiam, Qua tendere ingressu piget. Ab urbe Capua, quse loeo sedis me;e Bis dena distat milli», 405 Nanctus vacantem sarcina nmluin (u! solent Jumenfa revocari domum) Parvo breve per iler cere conducium sedel ; Medioque mox spatio vix Muli pavore sessor excusus procul 4!0 Vectorc subducto eadit. In ora iajisus, ora non kcdit sua ; In saxa fusus et rubos, Nec seiHe vultum, nec iapide artus coniudil, Felicis excepius manu ; i!5 Qui jam propinquantern :edibus fratrem snis Non passus occursu mali , Sifis periclum in sinibus capessere, Hostem reraovit invidura, Et hunc. tideiis compotem voti, suis SiO Confessor indusit loeis. Nostrisque juxta sedibus graluro intulii Fetix patronus bospitem. Patriam hicrogalus iisdicat, casus refert, De tc beala tranliat : 125 Referensque paucos de luis scriptis logos b, Qnasi labra melle asperserit ; Sic de f.ivoruro mihi tnorum guttulis Dulcissimum gusium offercns, Magis coegil, quas avenli non dabat , i50 Desidevari litteras, Sed cimi ipss causa litlerarum venerii , Et litteras vidi tuas, Non atramentocaiami, sed menlis styio lr. fraireprjrseiiptasbono; 455 lgnolns fente, mox ut csse eogniius Ccepit, Ht ct carissmius. Ab intus ejus emicabat gratia , Sermone raentis nunlio. Bonus, inquit, omnis de bono proferl bena, £40 F.t arborem fructu vides : Sic isie verh-> suavis, et castus fide, Et fronte honesta iucidns, Oiilci benignre caritalis Dumiue In nostra fluvii viscera. 445 Super hsec atuicum rocrito se jaclans Uniin. Quo plus amaretur dabat Nec enim.uUa nocii et lumini eoncordia est -, Lupusnec agno congruil. llincct propheta, Sictit, inquit, alilcs l'i,.i Pares in unnni ' convoiaui, 535 - 583-il: semper apta qualitaie tnoribus Justitia concurrii bonis. Martmianum sic libi longe parem •> ld c.st fc:ri(. •> \-.y.K, i.S esl nermones, '•• i .■ noi. -~'; S. PALTLiNI NOLANI EPISOOP! POEMATA. \ Germana mens contexuit, 6U 455 Speculumque mentis et lidei instar tu.-c Est talium dileciio. Benedicius autor fonsque sanctc um Deus , Noii stulta jam lanlum, neque Infirma mundi defluentis eligit, 460 lit alia mundi desiruat : Sed , ut ipse dixit, cur.cta jam sursum trabcns, Et alla roundi vendicat. Quoniam ipse lecit et pusillum et ma.xinuim, Utrosque jungit grutia , 4C5 El quos Crealor opere in uno condidit, Hos recreatuno inunere. Communis omnes clausit infidelitas, Medeatur ut cunctis (ides. p Ut fial omnis subdilus roundus Deo, 470 Omnisque lingua ct dignitas Super omne Jesum nomen unum in gloria Regnare fitealur Patris. Huic iam et polentes seculi curvant genu , Deduntqne cervices Deo, 475 Regenique Christum confilenlur principes , Et secptra submittunt cruci. Coeunl in unum purpurse et panni grcgem, Pastore concordcs Deo. Commune regnum, sanguis nnus omnibus , 480 Summis et irois Christus est, Qui te decoruro gloriosis seculi Honore*, liueris. domo, Ditavit bumili corde, ut seternam tibi C Conferret altitudinem : 4S5 Et ut coberes divitum ccclestium , I es amatoi pauperum. Beatus es nunc mente pauper, sed spei Dives, qua gaudent pauperes, Qui defraudali iuhricis mundi bonis, 490 Co?li fruentur gaudiis. Mos i:der allo in Abrahre patris sinn Secretuin d ab ig's°. diviliun , et Refrigerantcm roribns viue locum, Dcns vivoruro^pr.cpara". 193 Insigne tantx jam spei cerlum libi Magno coruscat pignore, Plantala Domino in atrii Hierusales * ", Tui propago germinis. !i Naroque ut lideli te patri r.oroponerel, 500 A te poposrit filitim , Iu scmine Isac semen adscribens tuum, [psumque ul ts.ic expetens, Quem tu («i AJbraroaae caritatis gemulus, Vivam dedisii victimam, Deoque nadcns jairi peremisli tibi, '"t saivum habere firmius. Nur.t iste vohis exter, etvesler incuiet, Terreslris exsors secnli. I«c raali is alvo prointus antc, quam patrcm J \ !''|t Cj). i'.l, II, •!. » \ l,- eu, l?i, n. 5, et ar. Lect, («) Ms. Reg. et edd. quinque, Abramue. C25 510 Matremque eogiiossei suam , S87_5§8 Bonumve saperel, atit malum dis- [ eerncret. Bealus elegi! bonuin. Et nuBC in ituia parvnlus ludit Oei, Et ore iactenti «auii .- 515 De ventrc matris. et die prima mihi Tu Chrisle protector meus " Audistis el vos, quod iiealis diciiur : Potens eritsemen iimm '". Habes ei sliud . Ventris a fructu tui 520 lu sedibus ponaro meis c Qursermo David qtiamlibet Cbristum sonel , ln Chrislo et illis eoncinit, Qui ChrisSiani c irporis collegio In sede ponenlur Dei. 525 Vobis et Annse sterniiureonsorliui» infantis exemplo sacri. Saniuel et iste crevit in lempio Dei, Nunc agnus, et paslor debinc. Coniexat illi sedula! matris manus 530 Ephod !e stalnrsc coiigruum , Quem spiritalis iis Dei verbo sacris Doilrina lexat iieiis. Sitque in supenia veste Reginse aureis Iniexius ipse fimbriis, 535 Sanciumque Christo Nazamcus " verlieem Pastis d adornel crinibus, Animseque putcrum criiie viriutis caput Armetnroperosa fide*. Nec hujus umquam desecans novaeula 540 Ascendal in damnum comse. El ut iile Samson vi capiitorum potens Virtute erinitus saera, Sternat leonera strangulatum fertibus Orationnm hrachiis, 515 Dulcemque frucluni nobitis viclorise Decerpat ore morioi. Sed boc ab exempio mouitus caveat sibi Aiicna adire fccdera. Allophyla muiier est mihi lex carnea. 550 Blaadis doiosa retibus. Si ieg« mentis ista sit ies. fortior, Sn jura peecaii trahet ; Malesiiada verbis fraudis arte dulcibus , Ariimum virilens effeaiinat ; 553 Exaecaf oculos mentis, ei radit capui , Spotians etcxarmans ficero. Slac parte Samson noio sit nostcr pner : Nec misceatur copuise , Quam consequatur protinus caplivitas, 560 Intirmilas, etcsecitas. Lieei iile foriis postea recepcrit " Psal. lxx, 0. '• fsal. cxi, 2. " Psal. cxxxi, '!. " Vida nol, 277. ■' Id esl //o.vis operibus et fidc '■ Id est humilHatcm cordh. Vidoearm, 15, v. 518 (/i)Onmes codices, Prettruvii, es nova periodo! POEMA XXIV. A Robur recretis crinibus 62« Mauuque duclus tle tnola ad iudihriuiii Hoslilisexsullanlise, 585 In coecitate corporis menie inluens Vocarit ukorem Dcmu. El resliluto moxcapillis robore, Prostravit («) bostiiem domuui ; Cujus columnas fortior saxis mauus S"0 589*580 Ut clausii amplexu gravi, Collapsa fulcris tccta subductis liumo Cecidere in ipsum; sed tamen Et morte in ipsa prapoteus heros Dei Hostes ruina miscuii ; 575 l.t gloriosa morte pensavit sibi Vitse subaclse dcdecus, B Qtii ,a servus lioste gloriante vixerai, iiosle cbrnto viclor cadit. Et piura moriensintcre.mil mitlia, 580 Qoamvivas inicifecetat. Iiiiiieiur isiam filius noster volo Sic morte morlem, ut permancns In carne carnem.vincal, et vivat Deo, Peecata camis opprimens. 585 Sed noio carnis gaudiis, u! noxiiv: Dotis subactus femina: Addicat anir.ium, (fe) poslea tialhostium Virtute nudus graike Satnuei in isla pavte sit, qua jugiier 51)0 Sanctus, neque accisus comam Per tota vitte tempora irrupto sacrum C Pertexat a;vu>jt siamine. Et incboalam servitule infantiam Usque ad seneclam peusitet. .VJ5 Occidat Amalech, et pie sa^vus Deo Peccata carnis immolet , Quitttis peremtis interit quoque zabulus, Invisus seternnni Deo. Saiil in hoc-deiiciatet regnel Daviil, 600 .Pusillus aituiu destmai, l!i non sitalliis spiriiu superbite, Nec lividus zeii maks : Sedhumite [c) eoniis !", eelsa virtiiium gerens, Ascendat in regni ibronum, 605 Et i!ia Samson gcsia, qusc priora suni., Seqtiatnr ul resles novas , •J Ceu (iia rumpat, nec lidem prodat suam; He perdat ignavus comam, Crinilus operum viribus cceiesSiuni. 610 Prsetenta rnmpet vincula, P.ilos reiigei; miiie prosteriies; viros, Iisia subactos dextera ; Quia nosira virius, etcaput Ciiristus Deus Q«i dextera et virtus Dei cst ; Sacchinus : Si costjungas supcviori, iege Proslrarit. (b) Duewiss emesidandum puiat prceda. Al omiie:i codices po$'.e, Jam non in umbra dcgimus. 655 Quos nube legis, et staliiloium jngo , Quasi comarum sarcina Cbristus levavit ipse Deus, ille et suis Factus redcmlis in canul. Quo capile liberi supcr tetrum capul CCO Draeone victo incedimus " . Illos deccbat lmpediraentum comx, Fmbraculumquc verlicis, Qiiibus legebal corda velamen, sacra Ubnubilans mysteria. 6G5 At nos remoio litterai velamiue « Vide nol. 279. i> Vide not. 280. ■•llCor. iv, 16, ct xu, 10. " Psal. xc, 7. e I Cor.x, 11. ' Canl. ii, II k I Cor. v, 8. i> Psal. \c, 15 1 Vidc c.p. 2!i, n. 22. j Id csl dflwiow<»t. Vi.lc r. "05. Yideuot. 281. EPISCOPI POEMATA. 628 A In luce corporis sui Enubilatam ' veritatem cernimus , Faciem revelati lide. Puer ergo nosler legis atque gralkc 670 Alumnus, ex ulroque sit In spintalem comparalus gloriam, Ut (e'> vetera promat ct nova. Fortis pudicis actibus crinesaga!, Ferrumqae danrai i nesciai, 675 Ut a machcera noxioruin dogmatum Conservct intactam lidein. Sed rursus idera et evangelico desuper Mentem retectus lumine , Ponat k capillos oneris et velaminis 680 Servus Gdei, et liber iide. B Hunc lacle primo per prophetarum ubera Lex psedagoga nulriat. Uunc angelorum pane dukis gratia Et melle de petra cibet l . C85 Inebrietur sobriante poculo De fonle sancti Spiritus. 593-594 Et >Pse lu mox copul3'115 b1"^ Ut palma florescas Deo. Et ecce conjux in jugo Christi, tua, CJO Ut vitis cxundat bona m Domui, Deoque : costa n forlish*c libi Latcribus in domustua:, Curas mariti sustinens, curaus fidem, Sancii corona conjugis, 6D5 In caslitaie liberos cnutriens C Vitam novellantc» Deo. Ilunc namque vestra vite fusura palmitem Sic crcdo lirmandum Deo, Radicis ipse ramus ut radix sux 700 Secum suam stirpefii trahat. 1 1 ille quondam providentia Dei Dislractus in servum pucr, Ad arva frugum ° missus est, nt et patrem Pneirel et fralres suos, 705 Qui mox per orbem conseculura famc, Patris allor et fratrum foret. Sic isle forsan in sacram P panis dotuum Vos antecessit liiius; Ut el parentes pascat.el fratres sucs 710 In isliusmundi farae. D Ubi terra trihulos parcre nobis iargior, Eget bonorum frugiuus : Et hic sp.idoui venditas dici polesl, Qui eastitatis servus est; 715 Et qui in Sevcri jus maouuoque esl tradilus Spadonis ob regiiuu» Dei, '- Id csl Deponal. Vide carm. 14, v. 81. i Psal. l\\\, 17. i" Psal. cxxvn, 5. » Vide not. 282. o hl est frugijertt. Vide v. 674. p Bcthlenem. ia) lta correxirous ex ms. co^iice Regio et edilis qiunque, postulanle nietro. Eri. Rosv., veleri, men- dosc. 629 P0EM Quo nulriento, roborattiii in fiilem, Et charitatem maseulani, Irretientis •' seculi pompam illicem, 120 Ul impudentem feniinain Casto superbus respuit faslidio, Nudaque vitavit fuga, Et aotevertit " gaudiis letalibus " Poenas salutares pati. 725 Ut ille quondam, sic modo isto carcerem Pro casiitale perferai ; Ul a juventa singulariter sedens, Tacitaque seclusus domo, Amet quietse lecia solitudinis, 730 Spinis et aures sepiat. Domibus ciborura prseferat luctus doiuum , Ut gaudiuni fletu serat ; Seseque duris spontc nectat legibus, Culpje ut resolvat vincutis , 735 PatieniiaMue compedem impouat sibi, Nec sede, nec sensu vagns. Et tunc ab huinili celsa promerebitur : Quia qui superbos deprimit, Humiles inaltal, dansque parvis graliam, 740 Uesistit arrogantibus. Sic ille Joseph anle parvus factus est , L't magnus essel : et nisi Servus fuisset, non fuisset in sui Tellure servitii potens. 745 Ubi sustinuerat servitutem et carceram, lbi regnuni opesque nanctus est. Sed suslinendo iniquitatis vincula , Jusiitiie cenii praemia. 595 - 596 Sit el mc probatus corporis cu- [slos sui 750 Ut ciaustra leneat carceris. Si vitia carnis slrinxeril Chrisli nietu, Quasi b vinculatis c prsceril, Aliisque mundi carecri inclusis adhuc, Et alligalis seculo, 755 Ul liber ipse; jamque coniinissus sibi, Magisier et custos erit. Namque ille jurc qui suam servaveril, Aliorum habet custodiam ; Non ut tenebris permanore carceris, 760 Seu liberos vinctos velit : Sed ut receptos doceat exemplo suo Mundi calenis exui, Et facile, propriis absoiutus vincuiis, Solvi docebit crimine, 765 Bonusqiie menlis vir gubernalor suav El Ecc!esi;c & navein reget. Nam quoinudo ille prassidebit proximis, Praeesse qui nescit sibi? Sed sermo lapsus decueurrit longius, 770 Reverlar ad Jorfph roeuiu » Id est pr• Videep. 50, n. 17. r Vide eamdem licent. v. 871 . " Vidc not. 239. ' Malih. xi, 30. A XXI Y. 630 A Casius beatse flore vernet gratias, Ut paradisi Iilium : Ut corde puro ceeliiis prudeeii» Potum pudieus hauriat; 775 Responsa dubiis exserat mortaiibus Arcanus inlerpres Dei, Et cmicanle gloria lainsc bonss Notescat in regis domo. Placitusque rcgi spiritu prudeiiti», 780 Sumatur in regni ducem : Possessionis regire princeps eat, Praeleelus in magna domo, Stolam sed iste byssinam et torquesn aurwm Gerat, apta Cbristo insignia, 785 Textam superase gratise vestem induat, B Stoialus innocentia. Contexia bysso vestis irruptam lidem Signat Valenii stamine, Nam tila byssi fortiora et sparteis 790 Feruntur esse funibus. Pro torque, coilo caritalis aurese Prsedulce circnmdet jugum e, Quod suave Ciirisio, nec moleslum, pondere Adstringit colla, non premit. 795 Hxc inter idem dona sirmat, regii Insigne juris, annuium, Comtusque trino Trinitatis munere, Curru vehatur regio. Regalis elenim curvus esl Christi caro, 800 Corpusqtse sanctum Eeclesia, O Quo vehitur ipse millibus loetauiium ' Agitator Israel s Deus. Imitare Chrismm : fac bontim, vita roaluw, Cceli vitani in terris age h. 805 Et ipse le rex ponet in cnrrum suum, Regnique consortem dabit. Et summa regni jnra committet stii, Pandetque Ihesauros suos. Sed ante digna iargletur pignora, 810 Ut regiis insignibus 597 - 59S Ornatus aluua regis aseendasthro [niwt, Reseresque regales penus, Sapieniise monile, gloriae stolam, Fideique geslans annulum. D 815 Scd ut ille iotam vir per ^gyptum potens Fuit exier -rEgypii solo ; Et iste, mundi viribus poientior, Sit foriis iEgyptnm super. iilgyptionim sed peregrinus domo 620 Sic mixtus, ut non mixlus sit, Bistetque sancturo, sede communi licet, De gcnte non sancta gemis, Tanlumque ( Psal, ssxvi, 27. (a) Ms. codex Regius cum editis quatuor, Nnm tunc in isio. Edii. Schor., iWm nftm. OSl Sic demorelur seculo, 825 Alienus ut sit seculi negotiis Coelestis ui'bis incola. In carne vivens, vita carnis essulet, In tege nientis ambulans, Tolamque regui crediti terram sibi 830 Peragret in libris sacris. Et sicul ilie vir Dei Joseph pius Meinphiticos fines obil, Et amplialis horreis Lelas opes Fecunditatis congerens, 83S Uxuberantum dives annonnn bonis, Jejuiia pavit tempora : Sic iste noster in saeratis LUteris Perambulet regnani Dei. Scriplura naraque saucto flala Spiritu 840 Regni perennis oiatar est, Et hte cura spiritali providens Struat ampla menlis Lorrea, Ut dilatato larga vitae perpetis Alimenta condat pectore; 845 Et cum vilali divitem substamia Perfeceril lerram suam, Tuiic tu ut fruaris filii potentia Tamquam Israel ibis senex, Et inlroibis tetus, accito simul 850 Cognationis agmine. Pascetque natus in douio regis luam Partis » senectam panibus. Ut pullus aqoite dicitur b repaseere Cura parentes. mutua, 855 Quos vis senccUc rursus implumes facit, Nidoque pascendos referl : Donec repiumi vestiantur corpore, Pennisque florescant novis, Versi vicissim more natura; novo 8(!li Sunt Cliis pnlli senes. Al cum veterno defaceata feceril Novos juventa pnepetes, Desueta (a) longo remigia pennarum scuio Natis niagistris inchoanl, 8!i5 Mixliquc pullis convolaitt alloiibus Leni per auras impetu , Liquiduni sereno tractibus lentis iler Secare sublimi juvat. 599 '600 Placideque sudum venlilanles [aerem, 870 Ala pares immobili Dum se sequnntur, et vicissim praeutit c ", Serto ccronaut circulo, S. PAULINl NOLANI EPISCOPI POEMATA. C32 A Ulroque " regui ccelitis d luys-leria Mutse loquunlur ahles, 875 Sacrtuu potentis explicant ° instar crucis Suspensa pennis corpora. Volatus autem circumaclus arabita Spoadel laboris prxmiuni. Sic ists; puilus f gratiarum Ultus 880 Vestrse salutis pr:evius, Avium per alta commeantum nubila Sit spiritalis seraulus. Cornibus, et aiis ardoae fultos crucis Volet io corcnam gloris. 885 Qui fonte prcprio est derivatus, ut suam Fons totus in venam fluai, Vestrmuque proni rivuium sequamini, B Ut (6) Gumen e cunctis eat Benedicta proles, sancla radix, et bonx 890 Rami feraces arboris. Dco dedistis nulrieudum filium; El ille sic vobis alit, Vos ut vicissim nutriat (c) cauos puer; Senibus " inagisler parvulus, 895 Pielalis admirabiU myslerio Factus parens parentibus. Deinde cuncti, tota sanctorum eobors, Ad corpus illud s veiticis, Quo sicut aquilae congregabuiii30 Inreniat in vobis suuin. Kt vos preinentuni moie rerura iiberos, Et labe puros criiuiuiiui, Faciie alievaittes perferant teuai stait Nubes piorum bajtike, 935 Sponsoquc vectos obviam regi Deus ™ Fuigore perfundat suo, llt sempiternai eiara viise gloria Mortaie veslrum sorbeat, J Et ad supernam restituli imaginem 8*0 Herile (a) confoimet decus, yEvunt pereune, perpetes ul angeii, Cum rege vivalis Deo. POEMA XXV *. EPITHALAHIUK JtLUNI ET I.E ". tuliunum Hemoiis ephcopi jiiium el lam docel l'an- tinus quomodo in matrimonio se gerere debeant, iiuo- modo domum iusiituere, secnti pontpam fugere, l.o- nores deelinare, ctc. Conconies anini;e easto sociaoiur arnore, Virgo puer Christi, viigo puella Dei. Christe Deus pariles duc ad tua Irena eolumbas; Et moderare levl suixiita coila jugo, 5 Naiuquo luura ievc Chrisla jugum esi, qtio I (,' [proniptu Suscipii, et faciii fen amor obsequio. tnvilis gravisest casta? pia sarcina lcgis : Dulce piis onus cst vihcere carnis opus. Absit ab his tiiaiamis vani lascivia vulgi, 10 Juno, Cupido, Venus, nmnina luxuri:e. Saacta sacerdotis venerando pignora pacio Junguntur : coeaut pa.\, pudor, et pietas. Naw pietatis amor sitniil est, ct amoris honestas, Paxquc Deo concors copuia conjugii. 15 Foederis Imjus opus proprio Deus ore saeravit, Divinaque tnanu par hominum statuit. Quoque individuum magis assignaret amorein, E\ una fecit carne manere duos. Nam sopitus Adani costa privatus ademta est\ 20 Moxque suo faclam sumsit ab osse parem : Nee laterisdaniiiuni, snppleSa canie vicissim Sensit, et agnovit quod geminatus erat; Seque aiium e.x sese soeiali in corpore cernens, Ipse prophi-ta sui mox fuit ore novo. 25 Hajc, Inquit, caro earce mea est : os a!> ossibus lislmj (154 Nosco nieum : isthacc esl cosia mei latctis *, Nunc igitur, prisca quouiam sub imagine san- [ctum Fosdus Aroncis pigitoribiis geritur, Seria tranquillis agitontur gautiia voiis : 50 Christus ubique pii voce sonel populi NuIIa per ornalas insullet lurba plateas : Nemo soium foliis, limina fromle legat. 603 " 604 Ne sit Christicolam fanalica turha [per urbein : Nolo profana piospolluat ambitio. 33 Nuiia peregrinis fragret nidoribus aura : Cuncta pudicilix munditias oleant. Luguentum sanctis unum cst, quod nominc | Chi isti Diffusum c.isto spirat odore Deum. Nolo supervacuis onientur fercula donis : 40 Moribiis ornatur, non opihus probitas. Saacta sacerdotis ' nuros, et matrona (b) sa- [cratain Jam puri dotent Iuminis accipiet '-. Ilorreat inclusas * auro, vel murice vestes : Aurea vestishuic gratia pura Dei est. ■43 Respuat et variis distincta monilia gemmis, Nobilis ut Dotniuo gemma sit ip:a Deo. Cervicem Christi Domiui juga ferre dicalai» Non premat inviste pondus avariiise. Inleriorc magis mundo J placitura colatur, Comla salutiferis dotihus ingenium. Non ctipiat h-pidum pretium, non vellera se- frum, Incassum reditus dilapidare suos, Orneliir casiis (c) aoimar.t virtutihus, ut sit Non damnosa suo, sed pretiosa viro. Nainque ubi corporex curatur gloria pompa?, Vilescit pretio depretiaius homo, El male mens pravi caecata libidine voli Sordescit nitidis corporis exuviis, Nec senlit quam iurpe decus gerai imprubiis, iul sit Veste sua levior, qui sibi vesie placet. 50 60 V- ■' Vide ttol. -288 el 289, L Cenes. n, 31. ' Cenes. n, i5. u ld es( ornaio. * Isai. iii, -V: _ • Aiias 11 :quod autem 22 erat, nunc20. Seriptum circa annum iW, snte 408. Absit ut (d) idolici videatttr filia templi, Gentis apostolicx iilia facta domo. Non fucis maie ficta cutem, neqsie lumina nigio Ptiivere, nec flavo tincta colore comam. 63 Purum naturai decua aspernata saperbo Crimine, divinum in se sil.i damnat optis. Frustra hajc semuKer jactaveril esse pudicam, Quie se tam variis ornat aduiieriis. Vosautem, juvenesCbristi, fugite oinnia qunruni 70 ln damno pretium est, usit^ iji interitu. Credite divinis verbis, tie eultilui? isiis Peenalem cupidis surgere niaiei iam, Isaias • rigida cingendas reste miuatur, (u) Ms. codex Fteg. cum edilis qtiinquc, confermes (b) In ed. Scbot.es cts. codice Belgico. Ed. Itosi . sacralis, meudose. (c) Hic loquentli modus Pautino famiiiai is, ; rasw- tim in boc carmine. Vidc v. i>!, v. !lii', ct eii. "' n. 0, v. II. Ed. Schot., animus. (U) Eadem licciiiia reperitur apud Prudentium iili.t S. PALLINI NOLANI EPISCOPI POEMATA. G35 Quse moJo purpureis serica mixla gerunt. A 75 Quoe tunicas ostro rulilas, auroque crepantes Fluxis talari fine Irafaunt sinibus : Funibus accinctae saccos sine fine gerentes Grandia pisiriui carcere saxa molenl. Quxque caput (a) pastis ■ curnulatum crinibus [augenl : 80 Turpe gerent nudo vertice calvitium. Tabbus ornari fuge dotibus, o nova sancli Nupta viri : vacuis sensibus isla placent. Tanc (b) neque odoralis vaga veslibus atque [capillis, Naribus agnosci, qua gradiare, velis. 85 Aut implexarum strue, tormenloque comarum Turritum sedeas 3~;dificata capul. Ne roultis splendore tuo male sollicilalis jj Pestifera? nequam sis caput iliecebrx. Sed aeque vel proprio per corporis incremen- [tum 90 Tu cupias menlem foeda placere viro. Tu quoque, sancle puer, libris devolc sacratis Corporei curam spcrne decoris amans. Compensavit enim Christus tibi largiter, ornans Perpetuis pulcrara divitjis animam, 95 Vosque simul castis ornavit dolibus arabos Spe, pietate, firie, pace, pudicitia. Sermo Dei argentum est, et sanctus Spiriius [auruin, Mentibus et gemmae clara boooruii) ope- [rum. Si temris cultus mcntes offendit honeslas, , 100 El pretio ambiri corda superba juvat : Submoveanl istum sanctoruni exempla pudorem, Castaque primorum simplicitas hoiniuum. Aspicile antiquos paradisi in sede parentes, Quorum tctus erat mundus, et unus ager. 105 Attanien his ovium pclles tegumenta fuerunt : Nunc uti neto vellere lcxia pudct? Pulcra Rcbccca sacrum cum sponsa veniret ad [I^ac *', Simpliciter velo tecla pudoris c erat. Non legitur variis venisst: ornala lapillis, 110 Sed super obducto prsdiia palliolo, Quo pudibunda snum lexit velaniine vullum, Oblatam sponsi virgo pavcns faciem. 4n magis Herodias saltatrix virgo placebit, Baptistx. mortem naucta pcdum pretio? 115 Impia maternse sic ulta libidinis iram, Ul caput acciperet luxurioe pretium. Illud nempe caput, dc quo clumaverat indcx Yox popnlis Agnum proptcr d adesse Dei. I'mle nefas tantmn meruit, nisi ab illice ciiliu, 120 lmpia sallatrix, filia diena patre? Quem tamen hoc vicil seelcre, invitnmque coegit 636 toiiira Syminachum, v. 611, et lib. n, v. -18 et 79. « Videnoi. 290 et277. 11 Gcnes. xxiv. 65. ■ Vide vers. 96 ot ep. 25, n. 2i et 55. *> ld est (iropc. Vide cavm, 16, v. 1K8. « Mors Herodis. ' Id est vtina. In faciuus placiii corporis illecebris. Convivas etenim dignos dape regis iuiqui Duxit in assensum mobilis arte pedum. 125 Nam sibi fulva leves texisset bractea plantas, Calcibus ut niclis luderet improbius, Et fluidam crispo duxisset syrmate vestem, Fronlc raicans geminis, poue refusa ;o- [mam ; Non ila corruptis spectantum mentibus inlrans 150 Callida ad infandum pnevaluisset opus. Ipse quoque llerodes rcgali veste superbus Sacrilegis demens flatibus inturaui!, Elatusque habitu divinum oblitus bonorem Vulncre vermifluo fcelidus interiil ■ : 135 Digna luens meritis, ut sordidus ulcere obitel, Qui se crediderat vestis honore Deum. Sed, cedo ut insani deceanl regalia flatus Pectora, qua: nobis cum Pharaone manus Dissidet a noslris cava ' mundi gloria regnis, 140 Nec coiladversis lux pia cum tcnebris. Clericus uxorem Cbristo comente decoram Diligat et pulcraro lumine cordis amel, Amtilioque viri divino munere factam, Leclor ccclesli discat ab bistoria; 145 Inque vicera mulier, saficlo sit ul cequa marito, Meute humili Christum in conjuge susci- [piat, Crescat ut ' in sanctum texla compagine corpus. 605606 Ot sil ei vert« vir • cui Cm '" [stus apcx. C Tali ccnjugio cessavil servitus Evx, 150 jEquavitqne piurn libera Sara viruni. Tali legc suis nubentibus adsiat lesus Pronubus, el vini nectare niulat aquam. Ilis Mariam « sponsis Domiui dccct adfore ma- [trem, Qnae genuit salva virginitate Deum. 155 Nanique Dcus placitum sacrata in virgine tem- [plum Ipse sibi arcano condidit impluvio, Descondit h tacilo aliapsu, velul imber ab alia Nube super vellus rorc silenle cadil. Nam nemo arcani fuil hujtis conscius umquam , 160 Quo Deus assumsit virgine matre homincm. O nova ad humanam Domini commenta salu- D jtem '. Fit sine concubitu femina feta uterum. - Sponsa viro taniuin. non est subjecta maiilo, Ei genilrix p.irlu, nec mulier coitu. 165 Foederc cral conjux, sed corpore non erat uxor : Intemerata \ iio, matcr erat puero. Grande sacramenluiii, quo mibit Eeclesia ' C.bri- [sto, t Vide carm. 6, v. 110. >• Vide ep. 19, n. 3. i Videnot. 239. {a) Ed. Ros*.. passis. Utraque leclio boua. Vule not. 290. (M Sic cmendavimus monenle J. r. t.rnn-mo m Ohservat. Eeclesisst., c. 10, iidque inens Pairtini et 657 POEMA XX VI. Et simul est Domini sponsa sororque sui. A Sponsa quasi cor.jux : soror esl, quia subdita [non est. 638 170 Inde manel maicr b setemi semine Verbi Cor.fcipiens populcs, ct pariter pariens. Hinc soror et conjux : quoniam siue corporis [usu Meuie coii, cui Tir non homo, sed Deus est H3c genitrice senex 3>que generatur, nt inrans. '75 <£tatem el sexuni non liabet hacc soboles. Hkc etenim est benedicta Dei generatio, quse [non Scminis humani, sed generis superi est. Indfi magister ait : Quia jam nec femina , nec [m.is In Christo, sed idem corpus, et una tidcs. 180 Namque omnes unum corpus sumus : omnia |Cbristo Membra, quibus Christus corporis in caput [est <■. El quia jam Cbrislura induti, deponinius Adain, Prolinus in speciem lendimus angeiicam. Propterea hocopus est cunctis baptismate natis, IS5 Perfectum ut capiat sexus uterque virmn, El commune caput stel ■ Ln oranibus omnia Cliri- [stus , Tradens in regnum rex sua membra Palri. Nubere vel nubi fragiiis jam deserit 6 sctas, Omnibus «terno corpore compositis. 100 Ergo mei memores par inviolabile seraper I Viviie : sit voliis crux veneranda juguni. Illius ut malris nati, quce sponsa sororque est, Sumitedigna piis pectora nominibus, Et vobis fratri sponsi concurrite Cbrislo, 105 SUis ut .-elerni corporis una caro. Hic vos neclat amor, («) quo stringit Ecclesia [d Christum, Quoqne vicissim illam Chrislus amora fo- [vet. Ipse pater vobis beiiedicat episcopus , ipse Praecinat hymnisonis caniica sauota choris. 300 Duc, Memor " alme , tuos Doraino ante altaria [uatos, Commendaque precans sanctilicante manu. Se2. ' Scriptuin auuo-SOI, die 14 Jainiar. (a) Sic emetidatuiu cx edit. Schot. E.d. Rosv. atu Viue v. scq. 659 S. P.UUM NOLANl EPISCOPI POEMATA. 640 Quare iraportunam, quasnvis su!.> tempore A [racesto, Peilite irislitiam, bona gaudia, dulcia verba, Omne piuiu teuimque die Feiieis amemus , Natall sine isne die, quia naius in ista est ih Perpeiuis Felix seclis,qua eorporis cevum Fuuctns *, ad ffiternam niigravit in xthera vi- [lam. Ergo inetus aheant tristes , redeaiitque re- [fectis Caudia peeloribus ; («) decet omnia pellere sau- [etum ©09'SIO *!«sla dieta. tanii quera gioria con- [fessoris 2ti fnsignera cunctis per tetnpora tota diebus Ektcere faeit, populisque frequentibus ornat. tt Hunc b ego si Gcticis agerem inale subditus [arrois, iafer el immites celebrarem tetus Alanos, Et si inultijugoe premerent mea colia cateiw, 25 Captivis animnm rr.einbris non juageret hostis ; Peeloie non (b) victo, ealcaret triste superba Servitiura pietas. Licctiuter barbara vincla, Liber anior placitis caneret mea vola loque- [iis. Nunc igitur, quamvis varias vaga fama pcr [oras 50 Terrilitis pavidas feriat rumoribns aures, Nos taraen in Doraiuo slai.ilis liduc-a Cbrislo Roboret, ct recto li^ispede racntibus armet. Nce pavor ater iti hanc obducat nutiiia liicera , C Qnain I)cus iciherio Felicishonorc serenat. 55 Legifer ut qucndam PUarii tellurc lyranni Pascha sacrum (c) Moyses prima sub lege dica- il •■•, Sanctaque luncJwtea (dumo Sicel iniiiius ilios Maturare fugam valida vi COgeret hostis) Libertate tamen u«voii pectoris audax, 40 Nec lurbante nsetu jussnm sollennereliquit; Sed IrepMans fugieusque iicet, divuia peregit Fesla, salutifero telis epulatus in aguo Coetibus, cl licto Christi jam sanguine victoi Duxit ovans telas victos Pharaoue choreas. •15 Inde fugse memores eiiair. nunc azyma su- [munt Jmkci, solo relSnentes nomine gentem, Infermentatis pulsi quia panibus olim .F.gypto, fecere fugam : paribus modo signis Per patrios, sedjam per inania sabbala, ritus 50 \utiqui rccolunt vcstigia grala limoris Nam frnstra vetercm vacuasub imagine lcgein Exercent, verum nobls quia Pascha replevit Unus pro cunctis Patri datus hoslia Chrislus : Et qui:> corpus a.lest vitx, perii umbi a ligura:, " Vide not. 551 et 5^2. '• Subamli ttiem. e Evo.i. .11. <• Idest iiepo»i is. Vide vers. 59 •■ Idcsl rmdamus, seu molvamui. ' Jon. 111. 55 Ssc igitnr modo nos turbato in tcrapore [teti , Hente pia festuni dilecti nwtyris omnes Collalis biiare studiis pietaiis agamus. Forte inagis pictas nobis slabit ista salutem. Si nostras ideo iibeat deponere ' cura->, tiO Vi confessori tetantia eorda feramu-, Cnjus honore Deus gaudet , quia martyr hono- Irem Conterasit proprium Domiiii prc nomiiie Cbri- [sti, Viiior i[«se sibi, ul Christo pretiosior essel. Propterea tali ptaceat gaudere patrono, 65 iNaialeuique diein sopiti pace beata Martyris cspositis a tetantes ducerecuris, llic quoque devotis aderii, si fortior esslet Nunc ad telitism affeclus, quam causa timoris Ad couslernendas obducto pectore mentes. "i0 Crediie, iwn armis , neque viribus esse ti- [meados Allophyium populos. quos propter erimina no- [stra Offensi movet ira Dei, ut formidine moitis LiCitet adcuram »il& iorpeutia corda. Ergc Deura milem sxvo timcamus in hoste, 75 Absit ul boste metus, quem formidare niere- [mur , (.'[ Non metucn.lo Dcum, placida quem pace [remissi) '..■gligiiiiiis, sallcm vi coinpellente tremamus, 611 812 Placemus moerore bumiles, quem [teta ferentc.ii Speroimus es. ipsa mox prosperitiite superbi. Prisca retracieihus e sanctorum esempla [parenlum, (iuiuierita immissis lolerantes verbera bellis, Non armis silii , nec muris capienda (e) para- [bant Praesidia. Humanis opibus sperare satutem Nulla salus. Nec enim mortem iiu.italia ptl- [lenl. 80 «... Eigo quia est cura tempus, SiS eur.i pre- |camii Cmleslem Dominum, a quo moesla aut tela pa- :"i!!'.:!l . D Qui solus praslare potcst ditione sopcrna . Kui ^iis ut exactis reiioventnr gaudia curis. Iloc elenimregiielvarial Deus arbiterosu '•') Res hominum, ut semper succedanl nubila su- [dis, Atque ilerum fugiant imr.res redeunte sereno. Quanla precuin virlus, quse sit medicina, [parenti FlcreDeo, doeeatluctu servata Ninivc ■, ,„■. v Genn., ftgani, Jege (vgtant, deai, oin»i:i suiiclum ilwsui diem. ih) M Gerai., iii!.', si possiisset in «rbe Prasidium, patriis ceeidissetmixla ruinis, Iridefensa Deo : merelrix se.d mysiica Cbristum Provida polluta emmrum sanguine gentes 143 Puniceo proprium signavit vellere tectum, Exeepitque suam palria pereunte saluiem; Significans iilos mundo iabenie legendos, * Quos crucis invictGe signat cruor. Hinc eapu [quantuiu ipse cruor valeat, cisjus salvabat imago. Seinper in omne bomim vaiuit cpnfidere [Christo : Credere coucla Deo virtotttDi ; ponere solum Omnii, summa Deum ; iaiLs super omnia semper Arma fides valuit; tali puerilie pusillus Robore grandis erai, qui spretis fortior armis 153 Perculit armatum siiicis virtute gigantero Arma fiJe semper, numquam cognovimus [armis indiguisse fidem. Rupit mare virga fidelis , Quod vacua arma fide cum principe mersit ini- [quo '. Femineas quoque personas virtute viriii C i(i'0 Induit aima lides : muiier qiia sancta peremit Terribiiem Sisaram iraiisfi.vum tempora palo, Terrentemque manu late popnios Hoioferncro s Arte ptidicitia! deceptum cailida Judith Risit, in impuro qu:c non poiiufa cubiii, IbD Barbara, truncato >.ictrrx duee, castra fugavil. Nuda fides arniata /»co est; virtute iidei k Fortior Ezechias paucis, quam miliibus-iiie Sennacherib, cajus Babyion ei opima Ninive Segnum err.t >. Assyrias vires e» Medica regna S70 Moverat, et magnis iegionibus omnia circum» Regna terens, sacram Domini tendebat ad urbem, Atque uoam toia bellorum moie petebat. Dum parat hoc neliis retinentibus impia vota Impedieste Dco, praemisit scripta sunerbis f> I7S Dura roinis, qux sumta dolens aitaria cixea * Intuiit Execbias Dcmino, lacrymisqne.prcfusis Dum recitat fera verfca (b) lavans, prostratus, ei [orans Atrata com piebe, Deum pennovit; et uua f 'ini gravis exiiiis victor prece peretilit absens mancnsi emendavimus famulo, scilicet M ardociase cui Amaa paraverai patibulum, vidccap. vn Estheri y. iti; nori aulem popuio Juaworam, qnosdie siatiiio interhciet gladio perire edixerat. Vidc cap. iu i,- ther. ib) Forte iegendiim, levans. Sacchinus : Nor, dis- phcet inteiiigi iamsse iaaijmis scripta, Sed ei liben- ter legeriia, levanx, proslratos, ut inieliigatur teeastc dum (ul fsaias ait) expandercl corem Domino. et »ro- slratus ipf.e ororet. S.;3 S. PAOLLNl NOLAISl 180 Assyrios, pugnante Deo; eonipendia lanta Piomeritus, ne nosset eum, queni vinceret, lio- [stem. Nam post Ezechise querulo» trans sidera [Qelus, Et de corJe humili niissas snper astra querelas Voee pia impulsis summi Patris auribus, alfce 135 L;t patuere fores coeli, delabitur ales Aiigelus, halantera (qua labilur) aera ducens, Anuatus verbi gladio, ferit impia castra, Et sopitorum tacitunia strage triurnphans, Centum oetoginla dedit irai millia leto, 190 Et nox una ftul lam magni conscia beiii. Mane iuinas: rex surgit adLuc ; et rnox miser, [armis 615-616 Milite dcleto vacuis, fugit agmine [raro, Ezechiam fugiens alio procul orbe diremtum, Cui modo pi;esenti fuerat sua vincla minatus. 195 Tuneveiut Eiechis; fuit interventor l*alas \ Ad Dominum nobis islo sit lempore Felix, Jactemus nostras et trausfundamus in ipsum 8 Curas alque inetus. Levis illi sareina nostrum Pondus erit, quia quo Id est u>/'« 6. Vid. ep. J5, u. 21 ; (ien. xw. s Sic aoud Prudenlium Apotheos. v. lOOli ; Sfincti- EPISCOPI POEMATA. &U A Lot iugiens, C3slaque polens prece liberat ui- [bera, Eleclamqiie domo sumit; quia sede pudica 225 Integer incesUe permanserat iucola terne Perraixtus Sodoni* tectis, sed moribus exter. Quid ioquar Elia; precibus clausum atque [reclusuiit Ceeluro, et sanctiloquo c sublimis in ore pro« [phctsc Terrarum mansisse famern, sediisse salutcu»? 230 Ct quondam bos habuit vetus aetas, sic mo- [Jo nostra, Felicem sorlita salus, petat omne qiiod aud Confessor, patriis virtutibus fcmula sanctus Signa geris : nec, si species operum tibi dispar, Non similis virtus ; diversa est gratia vobis, Gloria par, quoniam sanctis fons omnibus unus, 290 Martyribusque saeris ; opera ut diversa fuerunt Tempora, nec coeunt signis distantia causis Gesta : Dei per dona sibi coeiestia distant Aquales meritis. Si non eadern omnia Feiix Qus Daniel gessit, vel perlulit, et lacus islum 21*5 Non liabuit, nec terribiles cinxere leones c ; Nec Daniel eadem pro nomine passus beriii est, C Verbera, vincla, metus, et noctera carceris alri, Quie Felix borrenda tulit. Qui rostra ferarum CJausit, adoranti faciens mansueta profeta: ; 3€i) Qui fecit tepidos pueris orantibus ignes Humidaque in mediis dedit induraenta caminis : Ipse dedit celso Felicem jure potenteirt Pestiferis Satana5 legionibus imperilare. ln quibus iste feras d omnes compescit et ignes. 505 Nam qua3 non serpens, qu» non har:c bellua tur- [ba est ? Denique de multis uimni loquar, ut sit ab [uno Disceve, dnemoniis sensus constare ferinos. Qaidam homo, non iongum tempus, lam [prodigiali " Dxmone distentus fuit , ut jam non modo no- [tos 6i0 illecibos hominum, vel si congesta daretur Multa mensa dape, in facili consumeret Jbau- [stu, Verum et galiinas habilantum limine raptas, Mox ut sustulerat rapido discerperct ore, Et pluma incoclas non suffocacte voraret. 8 Dsniel. ,,, 50. Videcarrn. 17, v. 518, elnot. 1 Vide nr,t. 334. ' Daniel. vi, 2-2. d Vide not. 2'J4. f ld esl cadaveris mortui. €19-620 Lambebat, pecudum projecta cada- [vera mandeus, Obscccnus conviva canum. Hic modo doemone [tanto, Sobrius, ecce procul conduclum exercet agel- [lura. Et curante Deo sancta Felicis in aula 320 Redditus ipse sibi, ciaro satis indice monstrat, Felicem meritis et Christi nomine fortem, Immites domitare feras, et vincere flammas. Dicite qui tesies operum Felicis adeslis Nonne feras ignesque domat, cura dxraoiias ur- -o- « • • - [get' ozo Qm vitiis animas, et morhis corpora frangunt, Peccatisque vorant : istos cruciansque fogans- faue, Nonne feras ignesque domat?fremit ignensullor Agminis igniferi Felix, flannnamque nocentem Opprimil igne Dei : tenebrarum vincitur ignis 530 Luininis igne pio : dx-mon fugit, et Dcusintral; Et lit homo bene versa domus, felicior aula, Possessore Deo tetruin inficiata colonum. Candidus et medicans ignis Deus : hocraeus r ervet, ut insensurn resiinguat daemona , Felix , 335 Laxatumque a hominem llagrante refrigeret ho- [ste. Hira nianus! Sicvirga potcns et celsa potestas lntra unum mixlis inimico foedere corpus Spiriiibus, Felix intervenit inter operta Pcttoris, et tenues dirimit subtilior auras, 310 Damione discernensanimam, pro libera pulso Mens bominem recipit. Par hoc operi est opus [illi, Qjo (a) merram tristem sacri dulcedine ligni ln populi potus crncis immutavit imago. Sic Felix pietate pofens, qnia nobiiis alts 345 Confessor crucis cst, ipsum, quasi trislia memo Pocla, hominem mulat.Qui nunc inflaius acerbo Dwmone, vipereum per spumea labra saporem Concussu lalerum et singullu gutturis ampii S:i*pius adsiiiens ftatus ructabat amaros : 350 Jam totus, vel solus homo in sua jtna reversus Duice sapit, sanum spirat, placidumque prcfa' [tur. Ergo et Felicem virtutis dextera cimjit. Inde polens varias tenebrosi principis artes Devorat, ut magicos Moseia virga dracones f. Ccrnimus ecce pares Dommi ccelestis ad- [e*se Ad meriium Felicis opes , operum quoque for- [mas Congruere, et quxcumque palres in corpore [sancti 555 ' Etod. vn, 12. («I Hanc voccm, ut et in versu 345. emendavinms excann. 17, v. 3-2, juxta ms. codicem Genn. Vide ibidem, et pncterea not. 244. 647 5. PAUIXNI NO^ANI EPISCOPl POEMATA. 6*8 Ediuerint documenta Dei, sine cnqiore vivum A Flamnia, eteonsnmtQ moreretur langoida pastti, In Chrisio FeSicem agere, insignique polenlem 3G0 Mente anhnam, positi dmn c.orporis ossa quie- fscuut, Ante dicm reihtus ciaris pratendere signis, Qualeui pro mcritis sit gestalura coronarn, Cum stelcrit taius redivivo corpore Feiix. Omnes, quisque suo, radiabuiit iumine san- [cti oG% Dissimuli fulgore pares, necjudice Christo \ltcr in alterius meriti dispendia creseent : Cbrislus cril conciis rcgnutn, lux, vita, corona. Cernite distinclos acttis, sed onore jugatos Testamentorum Veterisque Novique magistros, 570 In quibus una dedil geminas Sapientia leges- Atque ita virlutes varias oar gloria pensat. g Non Petrus irrapil virga mare ; sed neque Moses iEquoris incessit liquido : tamen unos ulrisque. Fulget honos, ttnus quoniam fviit aulor utriqnc 375 Scindere aquas virga, pedibus calcare fluent; 621'822 Qn' -)e,iS est veternn» io sanciis, [Deus ipse novoruin; Qtto data lex Domino c*i, e\ ipso gralia venit; ille Dens Danielis, et ille trium pueroruro, Felicis Deus ipse Deus, uec se minor ipse est 580 in sancto Felice Deus : per quem bona dona Ei medicas exercet opes terraque marique, Omni namque die testes sumus, undique cre- [bris Ccelibus aut sanos gralanlia reddere vota, Aut oegros varias petere ae («) ambire medelas. ^. r>?.3 Cernimus ci multos peregrino a littore vectos, Anie sacram sancti proslralos roartyris aram ', Duim referunt grates, tolerata referre pericla, ' Tesiantes, validis collisa nave procellis, Se raptos miscrante Dco, Fciicis ui ipsa 530 Educentc manu, maris emersisse profundo, Et desperatam piacidos cepisse salutem , Fclicis meritis et aquas et cederc flammas, Pr&terita ui laceam meriti documenta po- [lenlis, Novimus cxperti ; pavor c terrore receuti 593 Vibrat adbue memores aniraos, reeolentibus ilia Qu;c luiimus pene absumtis incendia teslis : Quauililiet exstinctas recalenl vestigia Qammx, Mentibus ei magni cumulant Felicis amorein; Quem prope corporeo pracsentem vidimus aclu MK) Objeciare manus (lammis, el nostra lueri Limina juneta suis, qu» tamquam lerrita sancti Obstantis facie prope taugens Oamraa pavcbat, Pulsaque de nostri rapiendo cttlminetecti, Comminus in luguri vicina strage per; rsit, 405 Mira loquar, ssctit immolu9 sine flalibus xther, Nec nemorura foliis ulliuii dedit attra tremorem, Ne possct rapidus procedere longius ignis, Pcr contexta volans sociarura ligna doniorum : SeJ ventis descrta cadeniibus ire negaret » Id e&iobnitens. ■ Scriptum anno 402, dic i t Januar. Consimili moJo nos Felix ope solve periclis; Nee domiiitis nostris propient niala; pulsaquc [per ie 410 Horrida sanguir.eo longesonet iia flageflo. Iliara eliam viriutem arccndis indee beliis, Qua male labentem vicinis montibus anincm, Qui subilis aucto pluviis torrente rcdundans, Sic tua prxcipitans in iimina s;cpe ruebat, 415 lit tectis conjnncta tuis babitacula vastis Quassarel violeiiitis aquis, iiaflumine versa Fccisti mulare vias, ot n«nc novus iilura Alveus insolita ducat regione furentem, Nostraque ionginquo vitantem teeta meatu; 420 Sic modo beliisono vcnientes fliuninc pugnas, Denoslris averte locis, Manus irupia sacris Finibus absistat, quibus est lua gratia vallum. Alque tuam iimearitbostesqnasidremonesaulam Nec cruor haec violet, qu» flamma vel unda rc [fngit POEHA xxvn • DE S. rEMCF. NATAL. CAKMEH IX. De solennibus Chrhtianorvm [esiis agit. S. Nicetam Docorum episcopum ad (estum S. Felkis diem Ao- tam secundo venientem iniris laudibus excipit. 633-S24 Nascere qu£ tardo semper mihi [redderis ortu , Mox et in oceasum properans fugis; a;gra re- [dire, Ales aWre dies. Nani le per fonga roorantem 5 Tempora, dum lardi nitens ' rola vertitur anni, Sustinen intemis afleclo pectore votis : Quam cuperem totis ibihi prxluceTe diebus, Vel si quando venis. i!a compensare moras, ut /Fstivis posses '• spatiis prodncefe lucein, 10 Aut illnm pensare diem, qui sistcre jussis Sideribus inngo lassavil iuminc mundum, Humanos dnplicans dilata n-:--c )al*ores. Nunc te r;;r;: dies i.ipido niniis aere nobis Temporis bibernilex suMrahit.etbrcviatas 1S Cogithiems horas cita luniine, pigra tencbris. Sed bene quod ir^ Sol, Felix, uiii gratiaperpes Illustrante mical Christo, propriumque coroscal Natali jubar ipse suo, neqw condilur umqoam Casibus occiduis, xterni splendor honoris. 20 \ fugitiva dies, elabere, tion revocabo : Nec le jam querar esse breveni ; quia le sine [Feli.x Semper inexstincto pncsens mihi luroine fulget. Si natalis abest, plus est quod jugiter ipse Lux hujus n;it;ilis adest. Nec enim i!!e die fit 25 Sanctus, cujus henor celebrandi eaosa diei e>t. Quod si natalem rSliquis pncstare diebus Turba facil, soiiio qtie densius ad sacracurril Limina ; conferla prope semper plehe videmus Natalem Felicis agi. Nam qu;e, rogo, votis D (a) Edd. Grav. el Scli tenlire. 649 30 Cassa Exterciamque suo (/) sentiret in ore loquelam. 81. POEMA XXVII. \ G50 60 i) « Id est deponere. Yide carm. 14, b Exod. xiv, 22 ct 27. e Vide n ot. 295. J Mallh. i, 16. • Matth. ii, lt. ' Hatth. iii, 16. " Johan. ii. 9, II. E Vide not. 296. » Matth. xxvm, 6. i Aet. n, 2, 5, 4, 0,8,11. « Vide noi. 297. 1 Vide nol. 298. m Marc. xvi, 19. ■ Movoysvric. Vide cann. 5, v. 47 ■ Act. ii, 2, 4, 6. Patrol. LXi Barbarus ipse sibi non notis nota canebat, 70 Veiba suis aliena loquens i : sed iu oninibus [unum Voce Deum varia laudabat spiritus unus K Ut citharis modulans unius verbere plectri Dissona (ila movet : vel qui perflantia texlis Labra terit calamis, licet ummi carmen ab uno 75 Ore ferat, non una sonai, variosque magistra Temperal arte sonos; argula foramina flatu, Mobilibusque regit digitis, clauditque, aperitque, Ut rapida vice dulcis eat redealque cavernis : Currens ^olio » modulabilis aura mealu, 80 Explicel irruptos animata ut libia canlus: Sic Deus omnisonne • modulator et arbiter unus Harmonix, per cuncta movet quam corpora re- [rum, Et natura opifex Deus omnis, et artis; in omni Fons opere, ct finis, facieiis " bona.factaqueser- [vans, 85 Ipse manens in se media pietate vicissim, Qua Pater in Verbo, qua Filius in Patre regnat, Quo sine nil factum , per quem sata cuncta in [eodeni Consistunt, idem novat omnia principe Verbo. Qui cruce purpurea preiiosi sanguinis oslro 90 Arduus ascensu volucri penetravit in alta Nube super Cherubim volitans, seditque ' Pa- [renti Dexter m, et (g) inde suis ccclestia dona profudit ", Spiritum ab Unigena » Sanctum et Patre proce- [dentem. Qui Deus ipse Deo veniens licet adsit ubique, 95 Conspicuo tamen aliapsu ruit ignnus illic, Pubis apostolicxe concors ■ ubi ccetus agebat, Moxque novo sonitu, muliis ex urbe coactis Omni ex gente viris, seditquasi flamma per om. [nes Et simul in cunctis spiramine dissonus uno, 100 Ut lyricas facili modulatus pectinc. '• chordas, Dividuis eadem cecinit praconia linguis, Incutiens varias humana per organa voces r. Talis ubi leclas implevit crapula mentes, Ructaverc sacras jejuno gulture laudes 105 Ebria corda Deo; quis me miseratus, ab isto Flumine potabit, quod sobriat ebrietate? 627-628 Ergo velut coelum stellis, ut floiibua [arva, (o) Corrcximus ad ex ms. codice Germ. Ante erat aut. ' (b) Ms. Germ., mimera, minus bene. (c) ManuscriptusGermanensiscodexcum ed Grin perdulcts. At vox prmdulcis Paulino familiaris Vidu carm. 21, v. 792, ct carm. 52, v. 220. (rfj Ita emendatum ex ms. codice Ge.-m. Editi n„. nune. ' ' (e) Sic emendavimus ex eodem codice ms. Editi dtvisa. ' (/') Ita ms. Germ. Editi, nesciret. Bign. • forte r* saret. e (g) Sic ras, codex Germ., et editi Grav. Poelm et bcuot. Alu duo, et in serros. Utraque leclio ie- cepta 21 661 S. PAULINI NOLANI EPISCOPI POEMATA A 654 Tcmporibusque aunos Dominns ; sie ipsc" diebu Tempora dislinxit festis, ut pigra diurnis 110 lngenia obsequiis, saltem ia disciiiiiinc faclo, Post intervallum reduci sollennia voto Sancta libenter agant, residesque per annua [meutes Festa parent Doinino, quia jugiler inlemeratos Juslitia; servire piget. Delinquere suetis, 115 Parcere peccato, labor est. Decurritur omni Valle, per ascensum non est evadere cursu. Hinc via labendi proclivior, et via vitae Durior; ilia capax mullis, lioec ardua paucis. inde bouus Doininus cunctos pielalis ut alis 120 Contegal, invalidis nili virlutis ad arcem, Congrua sanctorum dedit intervalla dierum : Ut saltein ofiiciis mediocribus ultima Chrisli Jj, Vestimenta legant , ct eos sacra limbria sanel , Qui non extorres penitus regione salutis, 125 Intra perpetux stabulant prscsepia vit;e, Longinqui primis non longo fine secundis. Primus enim (o) gradus esl ccclo, pertexere [cuactos Continua bonitate dies, et tempore toto Pascha sacrum Christi cultu celebrare pudico. 150 Quod si mixta seges tribulis niihi germinat, ei [cor Incultum stimulat lerreni spina labons ; Vel festis Domino studeam me ollerre diebus, Ut vel parte mei tangain conlinia vilaj, Corpore nec l3 toto irahar in consorlia morlis. 155 Quamquam igitur jugi nos qui stalione pro- q [pinqua Accolimus, sancli potiamur honore patroni , Quem el sine natali devola frequentia semper Concelebrat; tamen ut proprii per herilia vernie Festa relaxemur curis, et vota canamus, 110 Hujusjxlitia; priuceps psallentibus ibo Fralribus.et sociumducamquasi signifer agmen. Nam licet e varia populi regioue frequentes Comparibus votis hodie pia gaudia fundant ; Me tamen uberius decet atque insignius islo 145 Exsultare die : quia nemo obslrictior est me Debitor huic , cui privato speeialius astro Ista dies lantuin peperil sine iine patronum. Salve, cara dies, salve, mihi lux mea, salve, Seinper fesla mihi : sed in hoc niihi elarius anno p 150 Orta refulsisti, quia cura Felicis honore Nicetam l* revehis, sanctorum ut amore diiorum Binum habeam nalalem hodie, quo corpore [sumti Martyris excessum celebrans, et corpore promti Ecce sacerdotis reditum satiatus adoro ", « Id est lionoro. Vide not. 299. b ld est divertenlem. <= Licenlia poetie*. Cantic. n, v. 11 et 12. Virgil. eclog. 1. Vid. not. 500. d Forle obil. • Cant. ii, M, 12. Virgil. Ecloga 1. f Prov. xxiu, 1. (o) Manuscriptus Germanensis codex , Primns enim vilos gradns est. 135 Suscipiens humili melantem b in peclore Chri- [sltim. Exsultet mea nunc anima,dicatque quod oliin Sponsa canebal amans Domino vocalis amanti : linber abit , discessil bienis, vox turiuris alt* In nostra leliure c sonat, dat vitis odorcin, 160 Florida et in lerris miramur lilia cceli. Unde repente,, precor, versa vice lemporis [a-ther Ver d abitj et gelidis Jlores visunlur in agris? (b) Unctus adeslDomiiiLChrisliconiitatusaniicis Nicetes, hinc vernat hienis, binc undique nobis 165 629630 Spiratodoralosvegetabilisaurava- [pores : Hoc de corde venit benedicti spirilus agri. Vita pudicitia? , et liquido mens candida vero, Nicetam faciunt llores, ct aromala (c) verna '. Munere quid lanlo dignum^vel corde, vel ore 170 Pauper, et insipiens, et parvulus cdere possim'' Ipso nunc Felice opus est, et in hoc mihimunus, Sumat tit a Cluisto, inilii quas imperliat ipse, Ut digne sibi grater opes. Et nuiic mihi vellem Vi\a pcrcnnis aquae manarent flumina venlre, 175 Ut non ore mco, sed Chrisli muuere possem " l.iiiiKiin enarrare19 nieam.qux munere Chrisli Uberius solito placidum mihi peclus inundat, Natalemquc mihi duplicat Felicis amore Multiplici. Video prsesenti lumine coram 180 Nicetem (d) rediisse rnihi, visoque parente, Cujus prae cunctis ainor in me regnal, el ipse Nicetes lio, benedicti nominis instar Mente gerens, quaj uunc voto victore irinmphai. (e) Hunc ego conspiciens longo post tempore [longe 185 Natali venisse tuo, clarissime Felix, Nonne tua ducente manu adventasse fatebor? Nam quis lam claro poterit non cernere signo, Hoc prece provenisse tua, ut, quod sumere votis Vix potcrani, aut ipso saltem mihi ligere somno, 190 Nicetam " rursus 18 coram, Felicis in ipso Natali, visu simul amplexuque tenerem, Atque iterum sub eo canerem mea debita, Felix, Auditore tibi. Sed quid faciam? rogo. Pauper Divitis assideo " inensne, et miser audeo niagnis 195 lnserlaremanumdapibus'; nequecogiloquodme Talia consimili vice, qualia sumo, parare Conveniat, dignumque isto dare judice verbuni. Quare inopi da, sancte, tuo.ut le digna patrono, Et pariter condigna tuo loquar ([) ausus amico. 200 Posco luos, Felix, tecum ad tua vota parentes. Quie tua vota loquor, mea sunl, et verius ba-c [sunt (b) Sic reposuimus refraganlibus codicibus ; quid enimsibivuli.JunctujsDomimcomiloiuj.^Videnol 300. (c) Ms. codex Germ. Christi. (d) idem codex ms. cum editis quinque, Niceten. («) Sic restitiitum ex ms. codice Germ. et edilis Grav. et Schot. in niargg. Ceteri : Ergo conspieiens hiinc longo lempore longe (f) Iia reposuimus ex nis. codioe Germancnsi. Anle crat usiis. 653 POEMA XXVII CS4 Vota mea : al tibi celsus lionor lerrena recusat A 250 Ante lacum viventis aquae ; sed et hic etiara tres 2'25 Gaudia.Sed quia nostra luue sunt gaudia palmse Ut tua digneris *° tibi ducere~vola luorum, 205 Ergo tuos etiara, Felix, imploro parentes; Hic quoque ades, roilii nunc poscas ut adesse vo- [catos. Qui colkis tetos paradisi (a) ccelitis Iiortos, Quique sub excelsa Doinini requiescilis ara, Pulcher apostoliei chorus agininis, et. patriar- [chum 210 Gens prior, anibo chori procerum , quos agmine [bino Per duodena Deus signavit noraina palres, Genlibus et populis regnum ad eoeleste vocandis: Vos etiam.sancti, supplex deposco, prophei*, In nostra qui cavne Deum fore prsecinuistis : 2!5 Vos quoque corporibus caesis-", et sanguine fuso Occisum et vivum testati martyres Agnum, Omues divinis a fbntibus una propago, Quos pius Abraham, sacer lsac, lenis " Iacob, Progenuere Deo per non numerabile semen, 220 Et bifidum, meritis ccelestibus, atque caducis; JEquantes his astra poli , his telluris arenam ; Credo equidem vos officio pietatis ad istura 631 632 Undique convenisse diem Felicis [amore, Ut confessoris socii celebretis honorem. Nbn autem tanti milii sum prsesurutor honoris, Ut sanctos idcirco meis modo protinus omnes Sensibus adspirare precer, quasi munere tanlo Dignus. ut illa meo resonet vox turturis ore, C Quam totum lellus audivit laeta per orbem : 250 Sed quia vox diviua decetFelicis honorem, Et quia Nicetes, Domini puer atque sacerdos, Longinqua lellure mi/ii modo missus, ad istum Ecce diem venit , vir tam bonus ore magistro, Quara sacer est victore animo, vel corpore victo. 235 O mihi fulminea cherubim « si forcipe sumtum Carbonem ex ipsa Domini procul {*) efferat ara, Et peccatoris male pinguia labra perurat, Ut defaecato coucretis sordibus ore, Non ut ab ore meo, sed ut auditoris ab ore, 240 Ipsius nausta , meo depromam dignius ore ; Nec peccatoris stolidi senno asper et aeger, Et violet castas, et doctas (c) vuineret aures ! Sedquoniam lateri meus assidet ipsemagister, j) Comminus e regione situm venerante frequenter 245 Lumine conspiciam ; forsan sapientis ab ore , Ut quondam effetje pecudes pastoris lacob, Concipiam sterili fecundos pectore sensus. Namque et Nicetes Domino benedictus, ut ille, Mitis; ut Israel ovibus quoque pastor et hsedis a Isai vi, 6. Videnot. 301. b Id est incisa. c Vide not. 302. d Vide oot. 239. o Psal. iv, 7. f Vide not. 303. s I Reg. ii, 5. (a) Ms. Gerra., cwlitus. Vide carm. 21, v. 773 et 875. Corde pari tiina sibi legit ab arbore virgas, Queis in aqua positis pecus advoeat, et coeunt.es Ingravidat, virgisque tribus concepta colorat ; Ut de interrasa t> varialis cortice virgis, 255 Insignita gregis (d) sancti fetura probelur. At pecori Laban non est nola, sed nola vitfe; Nam nota morlis erit, Christo non esse'?) no- [latos. Sic aninias steriles in nomine gratia trino Innovat, et verbi coilu vir Spiritus implet, 260 Conceptosque Deo i.otat iutus * Eclesia d fetus Virgineo fecunda utero, rnalerque salutis, Dum virgis inlenta tribus bibit uvida Verbi Semina, et seteroi siguatur lumine vultus e. B Hinc sterilis peperit septeui ', et defecit abun- [dans 265 Dilalante Deo tenucs *, tennantesuperbos. Sic ego Niceta viso, quasi fonle reperto, Sicut ovis sitiens ad viva iluenla cucurri Aridus, et sensi mea protinus ubera tendi , Atlentusque diu pascentis in ora magistri , 270 Iuspexi docto varias in pectore virgas, Conspectumque bibi per lumina fixa colorem , Et me divinis sparsit meus roscida guttis. Sed tamen in tribus his ( quia venii. mentio ) „. . . [vir8is> Si placet, mspiciamus adbue mysteria regni, 275 Tres patriarcha sibi tiina legit arbore virgas, Spirantem (() storacis, kevem platano, nuce (ir- 1 [mam. Spiritus in platano est, Virgo in slorace, iu nuca [Christus. 633-634 Naru patulos platanus raraos expan- [dit in utnbras :' Sanctus inumbrata formavit Virgine Christuni 280 Spirilus. Et storacis puto virga sit, arbore David, Promsit odoratum quse Virgo puerpera florcm. Virga nucis Christus, quoniam iu nucibus cibus [intus Testa foris, et amara super viridi cute cortex !3. Cerne Deum nostro veiatum corpore Christum, 285 Quifragilisearneeslverbocibus.eteruceamarus! Dura superficies, verbum crucis; et crucis esca (est, Coelestem Cbristi claudens in carne medullam. Sed cruce dulcis item, quia prolulit arborevitam Vita Deus noster: Jigno mea Vila pependit, 290 Ulstaret mea vita Deo. Quid, vita rependam, Pro vila tibi, Christe, mea? nisi forte salutis' Accipiam calicera, quo te mea " dextra propinel, Ut sacro morlis pretiosa; proluar haustu. (t) Sicms. Germ. Ed. Rosv.. adterat. Cetei i men- dose, liac [erat. (c) Ms. Germ. codex , verberet , minus ben» cost viotet. " r (d) Ms. Genn., Christi. U) Ita emendatum ex ms. Germ. et edit Schot. Alii , novatos. [) Ita einendatum cx ms. codice Germ. et editis quinque. Eil. Rosv., storace. 655 S. PAULINI NOLANl EPISCOPI POEMATA. Sed quid agam ? neque si propriura dem cor- A [pus in ignes, 295 Vilescamque mihi, nec " sanguine debita fuso Justa libi solvam, quia me reddam libi pro me, Et quidquidsimiii vice fceero.semper eroimpar, Cliriste tibi : quia tupro me mea, non tua Chrisle, Debita solvisti , pro servis passus iniquis. 300 Quis tibi penset amor ? Dominus mea forma [fuisti, Ut servus tua forma forem: et res magna pn- [talur, Mercari propriam de re pereunle salulem ? Perpeluis mutare caduca , ftl vendere terram , Cffilum emere? Ecce Deus quanlomecariusemit 505 Morle crucis ? passus, dejeclus imagine servi, Ut viles eineret pretioso sanguine servos. B Sed quid agam? (a) inluto lemerarius evehor [allo, Ausus iu exeelsum fragili me credere penna? Martyris egrcgii natalem (qui meus est nios) 310 Materia leviore caiiens, in sunima repente Emicui, super astra volans, mcniemque pro- [cacem Ad reruni fontem misso serraone letendi. Unde mihi hos auiinos? quoe me levat aura su- [perbum? Non agnosco tumens raea pectora ; major agit [rnens, 515 Sentio Nicetam, qui proximus assidet, et iuc Tangit, et adjuncto lateri vicinus anhelat. Acer anheianlis juxta mc s[iiritus intrat , C Insolitumque potens meditantis soscitat ignem, Frigentes animans adinoto fomite fibras. 5^1) Sed reprimam lumidos fiatus, nec magna su- |per me Exiguus (6) sperabo loqui. referarque relicta Parvushumo, et plano modicipedecarminis ibo. Quamvis Felicis raerilum sublime profari Non possim sine laude Dei, tu sancte paierno 525 Snscipe me Niceta sinu : et dum pectore docto Sustineor, caput int»lando mihi cordc reclinans, Sal tuus insnlsum rae condiat, et sitientes Dives vena rige.t rivo mihi perpete sensus. Dicam iterum gaudens, et adhuc vix muneris [hujus 530 Crcdulus , ingeminabo rogans: Dic, quxso, re- D o~:i [disti ? Teque ipsum teneo , Nicela? in quo hactenus [aeger Noctes atque dies animo tabente pependi? Venisti landem quarto mihi reditus anno. Sed grates Christo, quia le vel sero reve.x:!. 535 Quara metui ne-te mediis regionibus hostis Disclusum opposita bellorum nube teneret? C56 635*636 Sed desideriis superanlibus, obvia [nobis Vincuia rupisli : nec te niare, nec labor ullus, Nec Golhici lenueie metus, nec frigora longis 540 Dura viis : vere in tanlis, Niceta, fuisti Casibus affectu victus victorque benigno, Fortis et intirmus pariter, sed utiuinque po- [lenter. Victus amicitia, victus Feiicis amore, Vicisti duros lenera pietate iabores. 5i5 Nunc age, sancte parens, aurern mihi dede [manumque; Nodernus *' socias in vincula mulua palmas, lnque vicein uexis alterno fcedere dextris, Senuones varios gressu spatiame seramus. Enarrare libet simu! , et monstrare parenli 350 Sollicito uostros toto quo defuit actus Tcinpore. Nara cui jure magis mea gc-ta re- [texara, Felicisque raanu nobis operata revolvam , Quam cui cura suinus ? gemino (c) qui jure ma- [gistri Et patris ut bene gesta probet, sic improba [daranct : 555 Corrigat errata, et placidus disponat agenda : Iinperfecta juvet precibus. perfecta sacerdos Dedicet; atque ita se Felicis in icdibus ultro Atque citro referat, taniquam ipsum pectore loto Felicem gerat, et palria se jactet in aula. 3b0 Ergo veni, pater, et socio niihi jungere. (d) [passu Dum te circum agens operum per singula duco. Ecce vides istam, qua janua priina receptat, Porticus obscuro fuerat prius obruta teoto ; Nunceadem nova pigmentis et cuiraine crevit. 505 Ast ubi conseptum quadrato tegniine, circa Vestibulum uiedio reseratur iiv aethera carapo, llortulus ante ftiit male (e) culto cespite, rarum Area vilis o!us ntdlos pnebcbat ad usus. interea oobis amor incidit, boc opus ([) isto 370 .-Edilieare loco : naraqne hunc deposcere culturu Ipsa videbatur; venerandam ut martyris aulam Eminus adversa foribus de ironte reciusis, Lcctior illustraret honos; et aperla per arcus Lucida frons bifores pertunderet iniiraa iargo Luraine, conspicui ad faciem conversa scpuicri, Quo tegitm posito sopitus corpore roartyr, Qui sua fulgentis solii " pro limine Felix, Atria bis gemino patefactis lumine valvis Spcctat ovans, gaudetque piis sua racenia vinci 580 Coetibiis,atqueamplaspopulisruinpentLbus aula Laxari densas numerosa per ostia lurhas. Ipsaquc, qua tumulus sacrati martyris exstat, Aula novos habitus senio purgata resurasit. » Vide not. 501- et 59. i«) Sic emendaviraus ex ms. Germanensi codice. Alias, tolo. (b) Ita ms. codex Germ. cum.ed. Schot. Ceten. s/n- (c) Sicras.Germ. cumedillscodd.Gr"m.,Poelm.et Sacchino. Alii , quoque. (d) Ms. Gcrm., gressu. (e) Ita eraendavimus ex ms. codicc Germ. et eo l in raarg. Anle erat cas:o. _ (i i Sic ms. Germ. Edit.codicesquinqu», ipso. fcu Rosv., iiiu mendose. 657 POEMA Triria manns variis operaca decoribus iliam a 5S5 Excoluit; bijugi laqueari et marmore fabri , Pieior imaginibus divina ferentibus ora. Ecce vides quantus " splendor «, veiut rcde jrenala Riileat rasculptum camera crispante lacunarb. In ligno mectitur ebur; leetoque superne ai 590 Pendenles lychni spiris retinentur aheisis, Et medio in vacuo laxis vaga iumina nutant Fimibus; undanies flammas levis aura fatigat. 637-638 Qu«que prius piiis sletit, hcec mo- [do fulta coiumnis, Yilia mutato sprevit ctemenla metaiio <=, 505 Sed rursum redeamus in atria : cwtspice rnr- [sum Inipositas longis duplicato tegmine ceiias ] Portieibus, metanda bonis babitacula digne, Quos huc ad sancli justum Felieis bonOfem Duxerit s» orandi slmiium, non cura bibendi. 400 Naoi quasi contignata sacris ccenaeula tectis, Spectant de superis altaria tola fenestris, Sub quibus intus babens sanctorum. corpora [sedem. Nanique et apostolici cineres sub coelite mensa ^ Depositi , placitum Christo spirantis odorem 405 Pulveris inter (o) sancta sacri libaraina reddunt. Hic pater Andreas, hic qui piscator ad Argos Missus vaniioquas docuit mutescere linguas : Qui postquam populos, ruptis erroris iniqui P.etibus explicuit, traxilque ad retia Christi, 410 Thessalicas fuso damnavit sanguine Pairas. C Hic et prcscursorDominietBaptistaJohannes, ~" idem Evangelii sacra janua, metaque iegis : Hospes et ipse roei vcniens Felicis ad aulas, _ Porte sui 3» cineris fraternum funas honorat. 41» Jfuic dubius gemino Didymus cognomine <> [Tbomas Aojacel ; buuc Ghristus pavid.r cunctamine [raeiuis ([*] Pro nostra dubitare iide permisit, ut et Hoc duce firmati, Dominuraque Deumque tre- v. [mentes) \ivcre post morlem vero feteamur lesum ** Con>ore, viva suoa monslrantem vulaera carnis ■ Et •« veniente die qua jam manifestus aperta ' r* Luce Deus veniet, cruciala in carne corusctiai ' Agnoscant trepidi. quem confixere rebelles. Hic medicns Lucas prius arte, deindc loquela i,V> Bis medicus Lucas : ut quondam corporis asgro« Terrena curabat ope, et uunc mentibus segris ~ s Vide not. 305, b Vide not. 5u6, e Vide iiot. 507. * Vide not. 308. 9 Yide not. 300. f Vide not. 3i0. I Ilj* carm- 21, v. 585, ei ep. 52, ,,. 6. * V.dc carm. 18, v. 147. ' Videcarm. 15, v. 291. i Vide carni. 17, v. 140. («) Ms. Germ. codes sacrn n;i Va;<; . .. "j.. , oulki s,ii. liuiti ijuatuor, sa- XXVII. cs» Composuit gemino viloe medicamina libro. His socii pielate, tide, virlute, corona, Martyres, Agricola, et Proculo Viiaiis adhajreus, 450 F.s qu.-e Chalcidicis - Euphemia martyr in oris, Signai virgineo sacratum sahguine liltus. \italern, Agricolam, Proeuiumque Bononia [condit, Quos jurata fides pietatis in arma vocavit, Parque (c) saiuiiferis texit vicloria palmis, 455 Corpora transfixos trabaijbus f inclita ciavis. Hic et Kszarius martyr (quem munere (ido Nobilis Ambrosii substrata incnte recepi) Culmina Feiicis dignatur et ipsc cohospes s, Fraternasque (d) domos privatis sedibus addit. 440 Quamvis sancti onines tolo simui orbe per i ii.niiii Sint ubicumque Deum : quo prxsentantur ubi- [«1«e. Corpons ut sua membra Deo : sed debiia " [sanctis Sunt ioca corgoribus : nequc tantum qua jacet [°ra lotum corpus, ibi positorura gialia vivit : 445 Sed quacumque »8 pii est pais corporis , cl nia- [nus exstat, Contesiaate Deo meriti docnmenta beati. Magna et in exiguo saaclorum pulvere virtus CJamat apostolici vim corporis, indice Verbo ^. His igitur vicinus erit, quicumque supernis 450 Castus aget " tectis : et qui prooui advena reclo 633-64© P«rciiiis affectu sanctas properarit [ad .-cdes, Cum voiet •« oratum Christo secretus adire, Sive dio seu nocte veiit sua promere vota, ^ Irapiger > atiiguo de limine prodeat hospes. 455 Hocetiam mirare, domus (e) quod martyris , ' [alta fcege sacvamenti per iimina trina pateseit : Fassus enim est unum trioo sub nomine regem, Et qt.od coatexta? jmictis sibi molibus oedes Func pio signant : «jnoniao; etsi culmina plura m Sint» domibw structis ; sancta et tamen unica [paeis JLst tlomus, et muitis unum concordia membris Corpits agit : (f) Cui compago stat i vertice ,. . [Christo. forsitan b-ac inter cupidus soeetacula quajras 5;nde replenda sit htec tot fontibus area divcs 465 Cum procnl uvb, , « doctos >q«e prope nolln . [ab urbe Lxiguara huc tenui demittat iimite gitttam. cr'i Deo. m&x ms. Germanensi codiee hos versns d-ms ; '•- emendatum es ms. codice Gcrm, Editi, (a) Ms. Germ., domag. («ilta «uis. coti.ce Gcrnt, emendavimus -um >•':• llino. .•,ll;i.-i. qito. i.f) Ms. codex Gerrn., compago suo mt. 669 S. Respondebo, nihil propria nos fidere dejtra, Nil ope lerrena confidere ; cuncla potenti Deposuisse Deu , el fonies prcsumere Cfclo. 470 Denique cisternas adstruximus undique teclis, Capluri fuinlente Deo de nubibus amnes : Lnrie fluant pariter • plenis cava marniora la- [bris. Quod si eliain interduin eveniat defectus raquarum, Ordine disposilo varias distincla liguras. 475 Concharomque rnodis, et piclis florida ineiis, Korte crit et siccis speclabilis arca vasis. Namque lenes etiam magna Salomonis in a*de, Quam fuerit decori siccuin niare h : quod sa- |piens rex Mre, dedrt solido, et lauris suspendit ahenis. 480 Aspicc nunc aliud laius : ul sit porticus una, F.t parics mediis spaiio bipatente columnis, Culminc discrelas aditu sibi copulal aulas. Tempus in lianc transire ocults peragiaulibus [a;dem, Qna longum reserala lalus, cum lumine coeli 485 Acquirit spatiiun leeti, quod in atria juncta Panditur, insertos socians disjuncta per arcus, Et populis rigui prahet speclacula campi ( Quem tamen includunt struclo ciicurodata [seplo Moenia, ne pateant oculis sacratecta 37 profanis), 490 Vestibulomque patens aura delendtt operta. JNec inirere sacras spatiis accrescere caulas, Crescil ubiquc potens aeterni gloria Chiisli : Sanctorum cumulalur honor , Deus omnibus [unus, Noscilur : illustral quia sanclus Spirilus orbcm, 495 Ciimque coalerno regnal Patre Filius heres, lr.de propagato pia gratia lumine veri Miilliplical populis :clcrn;c seniina vita». Etquia pa"slor oves auget bonus, ampla rcdemlis Cresccre cum gregihus (a) favel altus ovilia [Cliiistus. 500 lngredere haec psalmis rccinens antisles ci [bynmis, Et mea vota refcr Domino, et tua gaudia votis Junge rncis, celcbians cominunis festa patroni. Tompore oportuno pro peccatore rogabis Gaudentem Doininum de conlessoris honorc. 505 Hoc duco, proclivi tua trainile vola ferentur, FeliA divinas libi praevius ibit ad aurcs , Teque (b) sacris psalmis simul el dcvo-Ta li- [tanU> 641"642 Obsequiu, r placido desccndel nu- [inine Christus, Ut populuin lemplumque sacra caligine vclet, « Id est simul. Vide carm. 14, v. 109. b Vide not. 511. <= Vide eamdein lTcentiam carm. 1», v. si. i Josuc, ni, 15 e Ruth, i, 14 ; u, 11. f Vide carm. 10, v. 12. (a) Edd. trcs , fovet. Sacchinus legeiidtun putat PACLINl NOLANI EPISCOPl POEMATA. 660 A 510 Infundens niveain pcr operta sacraria nubetn. Nunc volo picluras fucatis aginine longo Ponicibus videas, paulumque supina fatiges Cotia, rcciinato dum pcrlegis omnia vultu. Qui videt hsec vacuis agnoscens vera figuris, 515 Nou vacua lidamsibi(c) pascet imagine menlem. Omnia nauique tenet serie pictura fldeli, Qu« senior scripsit perquinque volumina Moses, Ou» gessil Domini signatus nomine Jesos, Quo duce Jordauis, suspenso gurgite fixis 520 Fluctibus, a. f cie diviiue rcstitit arcs. Vis nova divisil flumen : pars amne (d) recluso Conslitil, cl lluvii pars in mare lapsa cucurrit. Destituilque vadum ; et validus qua forte rucba Impelus, adstrictas alte cumulaveral undas, B 525 Et ireniulacompageniinaxpcndebalaquaemons Despectans trausirc pedes arenie profundo, Ei medio pedibus siccis in flumine ferri Pulverulenta Iuuninuin duro vcstigia limod. Jam distingueniera modico Rulli lempora libro 530 Tempora Judicibus linila, el Regibus orta, Inleulis traiiscurre oculis : brevis ista videlur llistoria, at magni signat inysleria belli, Quaiu geminai scinduni sese iu diversa sorores Hulh sequitur sanclam , quam deseril Orph: [parentem ; 555 Perfidiam nuius una , lidem nurus allera moii [slral: Pneferl una Deum pairiae, patriam altera viiav Nonne , precor , loto manct hsec discord (~ i miiudo ? Parte scquenle Deuni , vel parie ruente p< [orbem ? Atque iitiuam pars xqua foret necis atque s; [lulis ! 5-iO Sed multos via lata capit, facilique ruina Labentcs prono rapit irrevocabilis crror. Forte lequiralur qnanam ratione gerendi Sedcrit ( bxc nobis sentenlia, pingere sancUi Raro more domos animantibus adsimulatis. *45 Accipite, et paucis tenlabo exponcre causas. Quos agat 38 huc sancti Felicis gloria cojtun Obscurum nulli : sed lurba frequentior his est Ruslicitas non cassa lide, ncque docta legend Ugec adsuela diu sacris servire profanis, D 550 VentrcDeo, tandem convertitur advena Christ Dum sanctorimi opera in Cbristo miralur aperl Cernitc quum iiiulli coeant ex omnibus agr Quamque pie rudibus decepti '» mentibuserrci Longinquas liqucre donius, sprevcre pruinas 555 Non gelidi lervente fide ; ei nunc ec( e frequenl Pertelaiiictvigilcs extendunt gaudia noctem Lseliti:-. soiiiiios, tcnebras funalibus arcenl. (b) Ita resliliiiinus cx ms. codice Germ. et cdi ijiiaiuoi. Ed. Kosv., lacra psulmitque. (c) Ms. Gcrin., pascil. (d.) Sic reposuiinus cx ins. Germanensi codu Antc erat rcntrso. Vidc capnt ui Josnc, et Augus nuni in psal. < xiu, '3. 661 Vernm ntinara sanis agerent liaec gaudia votis, A Nec sua limiiiibus " miscerent pocula sanclis. 560 Quamlibet Iwe'10 jejuua cohors potiore resultet Obscquio, castis sanctos quoque vocibus hymnos Personal, el Domino cantalam sobria Iaudem Iinmoiat. Ignoscenda tamen pulo talia parvis Gaudia qua' ducunt epulis, quia mentibus error 565 Irropil rudibns ; nec laiitie conscia culpx Silnplicitas pietaie eadit, male cmiula sanctos 643*644 1'erfusis halanle niero gaudere sc- [pulcris. Ergo probant obiti, quod daiunavere magistri ? Mensa b Petri ,l recipit , quod Pelri dogina rc- [futat ? 570 Uims ubique calix Domini, et cibus unus, et [una B Meusa, domusque Dei. («) Divendant vina ta- [bernis ; Sancla precum dmnus esl ecelesia : eede c sa- [cratis Liminibus, seipens : non hac inale ludus in aula Debelur, sed pcena tibi : ludibria niisces 573 Supplieis ininiice luis : idem tibi discors Tornieuiis ululas, alque iuier pocula cantas. Felicem meluis, Felicem spernis ineple, Ebritis insultas, reus oras ; et miser ipso Judice luxurias, quo vindice pleeleris ardens. 580 Propierea visuni nobis opus utile , tolis Felicis domibus pictura illuderc '2 sancta ; Si lorie ationitas ha:e per spectacula menles Agreslum caperel fiicala coloribus umbra, Qikc super exprimiiur titulis. ut liitera monstret 585 Quod inanus explieuit" : duinque onines picta [vicissim Oslendunt releguntque sibi, vel tardius escae Sunt ** memores , diuii gi-ala oculis jejunia [pascuni ; Atque ita sc melior stupefactis inserat usijs, Diim fallit pictura faniem : sanctasque legcnti 690 Hislorias, castorum operum subrcpit honestas Exemplis inducta piis ; potatur 4B hianti Sobiielas, niinii subeunt oblivia vini. Duroque dieni ducunt spatio majore luentcs, Pocuia rarescunt, qnia per miracula traclo 595 Tempore , jam pauca: superant *' epnlanlibus [horse. Quod superest ex his , quae facta et pieta vi- [dcmus 41, Materiani orandi pro me libi suggero, poseciis, Uem Felicis agens, ut pro mc sedulus ores. Et decet, ut quein menle pia comilaris, [eunidem Et mentis facie rcferas, aninioque sequaris 040 620 600 POEMA XXVU. 662 Par in amore mei *8 ; nec enim miser amhigo [amari Martyre, vel modici dignalus amore caielli. Cum mihi vita, domus, res, gratia, gloria, panis, Sit Felix donante Deo ; quo pnesuie posce 605 Montibus in sanclis niea fundainenta d locari, Et cocptam peragi irruplo molimine lurrein. De Genesi , precor, hunc orandi collige sen- [sum : Ne maneam terrenus Adam •>, scd virgine tcrra Nascar , el (b) « exposito *9 veleri, novn former fimago. Educar tellme mea, geneiisque mei ,sim Degener ; et sponsrc feslinem ad mellea terra Flmnina, Chaldtei servatus ab igne camini. Sim facilis tectis , quasi Lot , 8 fore semper [aperta, Liberer ntSodoinis ; neque verlam Iuniina retro, 615 Ne salis in lapidem vertar, sale cordis egenus h. Hostia viva Deo, tamquam pucr offerar Isac : Et mea ligna gerens sequar almum sub eruee [patrem, Inveniam puteos ; sed ne, precor, obruat illos Invidus, et viventis aqtue csecator Amalec '. Sim prolugus mundi , lamqnam benedictus [lacob Fralris Edoni fugitivus erat; fessoque sacranddm Supponam capiti lapidem, Ghristoqne quiescam. Sil inihi castus amor , sit et horror amoris ■[iniqiii : Carnis ut illecebras velut inviolatus losepb, 025 Effugiam vinclis exulo corpore, liber 645~646 Criminis, et spolium mundo carnale [relinquam. Tempus enim longe fieri eomplexibus ; instal Summa dies : prope jam Dominus, jam surgeie [somno Tempus, et ad Domini pulsum vigilare paratos. Sitmihiab^Egyptobondsexitus, utducc lege Divisos penetrans undosi pectofis .-estus, Fluctibus evadam Rubris, Dominique triumphum Demcrso Pliaraoue canani. Cum supplice volo Exsnltando tremens, etcum formidine gaudens, Ipsius pia dona, meos-conimendo labores i. Adsere, Niccta, prece qnod precor, et siinul [omnes Qui siinul huc sancla pro tclligione coistis, Devoli Doniino, et gratantes dicite mecum : H:ee tibi, Clniste Deus, lenui facilique paralu 610 Pro nobis facimus; ncc eniin te, sumine Crealor, Faela manu capiunl, toto quem corpore mundiis Non capit : angustum cui coelum, lerraque ptin- [ctum est. C3<> i> Vide not. 512. 1 Pelr. tv, 3. Vidc nol. 515. Id csl discede. Psal. lxxxvi, 1. I Cor. xv, 48. I Vide not. 51 1. i Eccli. iii ; I Cor. xxxv ; liom. i, 7 ; Luc. yn • Exod. vn, 14. (a) Ms. Genn. cimt edd. 4 in margg., Disceaam. (b) Leg. foiie cxposila, vel ex posito. Hic exponcrt pro deponcre, sicul et cann. 25, v. 66. 6G5 S. PAULIM NOLANl EPISCOPI POEMATA. m Sed sanelis sine Bne luis devota ferenles , Obsequia, exiguo magnos veneramur lionore : G43 Sperantes iliis exoraloribus, ut tu In nobis operum ponas perfecta tuorum Cuhnina: et exstructis habitator menlibus adsis. POEMA XXVUI \ DE S. FELICE N.VTAL. C.VBHEN X. Veteres S. Felicit basilicas novis cedificiis auget , no- vam eamque magnificam cum haplislerio construit; easque picturis el epigrammolibus ornal. Nora e No- lano episcopo Paulo consecralur, et in itli eodem die buplismatis et eucharistim sacramenta con(erun!ur. 40 45 50 lii veieri nobis nova res adnascitur actu , Et solita insolito crescunt solemnia ritu ' : Maleriamque simul mihi carniinis, et simul almi Naialem geminant Felicis : in xdibns ejus B 5 Nata recens opera hxc , qua? niolibus undiqae [celsis Cernitis emicuisse pari splendeniia cultu. Istic porlicibus » lale circumdata longis Yestibula (aj impluvio b tectis reseraniur aperto, 55 Et simul astra oculis, ingressibus atria pandunl. 10 IlliC adjuncloe J sociantnr muenibus aulx, Diffusoque sinu ' simul et coeunle patenles ^Eiuula consertis jungunt fastigia tignis, Et paribus varia; et speciosx cullibus exstant 60 Marmore, piclura, laquearibns, atque eolumnis. 15 Inter quae ct modicis variatur graiia cellis : Quas in porlicibus (qua v longius una coactuni Poiticus in spaiiiini tractu protenditur • uno) Apposilas lateri ivia coinininus ora recludunl, C G5 Trinaque caucellis cniTenlibus oslia c pamluul : 80 Martyribus mediain pictis pia noinina signant, Quos par in vario redimivit gloria scxu. At geminas qu;esunt dexlra laevaque palcntes, Biuis historiis oinat piclura fidelis. Unam sancioruin compleni sacra gesta virorum, 25 Jobus vulneribus tentatus, luminc Tohil 6. Ast aliam sexus minor oblinet, inclita Judiili, Qua siniul et regina poiens depingitur Eslhcr. Interior variis ornatibus area ridet, 647648 Lala super ' lectis et aperta luce [serenis 50 Fionlibus , alque infra niveis d redimita co- [lumnis. Cujus in exposito prtclucens canthaius exslat, " Quem cancellalo legit a;rea cuhnine lurris. Cetcra disposilis stant vasn sub aere nudo Fonticulis, gcato varie quibus ordine fixis 80 55 Dissidet artis opus concordat vena metalli. Unaque diverso fiuit ore capacius unda. Basilicis hxc juncta tribus, patet area cunctis, Diversosque adilus ex uno pandit ad oinnes, 70 73 Atque itidem gremio diversos excipit uno A tribus egressos, raedio spaiiosa pavilo : Quod tamen ordinibus structis per quinque ni- [tenium Agmina concharum e, series "densata coacto Marmore, mira oeulis aperit spati3nlibus arte *. Sed circumjectis in porlicibus spatiari Copia larga subest, iuterpositisque coiumnas Cancellis fessos incumbere ; ct inde fiuentes Aspeclare jocos 3, pedibusque madentia siccis Cemere, nec calcare sola ; et certamine biando Mirari placido saiientes murmure fontes, Non solum hiberno placilura in tempore prx- fslo est Commodilas , quia sic tecli juvat umbra per [aestum, ( [b] Sicut aprica placent in frigore, siccaque in fimbre.') Parle alia palet exlerior, quae cingitur xque Area porlicibus, culiu minor, xquore major. Ante sacras xdes Ionge spectabile pandit Vestibulum, duplici qu;e exstruclis tegniine cellis, Per coniextarum coeuntia tigna domorum, Castelli speciem medilatur imagine muri, Conciliisque forum late speclabile pandit. Quale loco signum Felix venerandus in islo Edideiit nuper, celeri narrabo relalu. In medio campi, conlra ' venerabilis aulaj Liinina dc ligno duo texla ligilla manebant, linportuna situ, siuiul et deformia visu ; Qux decus orane operum perimebant, improba, flonlo '• Objice prospectum cxcaniia t : nainque pa- [lenlis Janua basilicx, tuguri brevis interjectu " Obscurata, fores incassum clausa pateb.it. Ifccc amoliri cupicntibas obVia nobis, Verba dabant lcctss qui metabantur in illis, Jurabantque prius vitam se posse pacisci, Quam cogi migrare iocis. Temnc ;da quidem vox Isia videbalur : sed erai, fateor, mihi idipsum Invidix : l:edebat enim vel vincere rixa. Inlerea quadam(c) priuiam jam nocte quielem Carpere sopitis coepiantibus : ecce reliciis Prosiliens scinlilla focis, conflavit in una Cellarum ipsarum lalebra, de slramine fieni, Quo forte. inciderat , subitum ignem ; moxiiiie fper ipsaiu Fusa casam, ut vires alimenta per arida cepit, Ingenlem fragili rapuit de fomiie tlainmam ; El facili lapsu per puiria ligna veiusii Culniinis crumpens ; magnis ineendia torsit Turbida vcrlicibus ; cafidamque per aera nubent " Vide nol. 515. b Id est, atrio. Videnot. 167 el 516. i' Vide not. 517. ■' ld est ex marmore. ■ Vide not. 518. ' Id est prope. t Gall., qui enwccttaient la tue. • Scriptum anno 405, die II Janaar. (a) M>. Germ. codex, iiutoio tecli. Edili quinque, in ctivo. Vide not. il>7 el 316. (b) llic versus additus ex ms. codice Germancnsi. je) lia correximus cx ms. Gerni. Ante erai prima, ini ndose. 6«5 POEMA XXVM. 13 Miscuit, et nigro subduxit siiieta fuino. \ Ipsaque terribilem dabat insupcr ira fragorem, Maleriac fragilis (a) crepilu graviore resultans. 649"S50 Cunclaque vicanis circum melala [colonis ; Atquc cliam vico " submotos longius agros, !>0 Sic vapor aiflabat, sic horrida lux feriebat ; Sic prope, sic longe sila culmina respcrgcbat ; Scintillss lale volilanlibus igneiss imher ; Ut sobilo exeili nos pianctibus undiquc moestis, Et circumfusis immarii lumtiie lectis, 95 Omnia circa nos iucere ut aperta videntes, Cuncta pularemus fiamrais corrcpta creinari, Ipsaque sanctorum simul igne palatia tanto Fervere : et a teclis simui omnibus illa referri Fuigura, quse sparsis eliam longinqua repieb.ini fi 100 Jgnibus, etmullo terrebant (b) igne vapores. Ul quasi vicinas omncs sibi quisque limerent Ad sua tecta faces ardentem comniinusxstum, Infeelasque (c) trahens diris nidoribus auras. Nos trepidi, ut nostrls domibus propiore pe- [riclo, 105 Nil ope de uostra proesiimimus , unde elenim [vis, Et manus infirmis foret , illam exslinguere [molem Sufnciens ? cum (d) Uamma surs ingenlior iret Fomitibus, parvoque exorta repente tigillo, Cuimina cuncta siniMl perfunderet igne minaci ? 1 10 Currimus ergo, iide tantum et prece supplice [nixi, C Ad vicina naei Felicis limiua ; et inde Conliguam paribus votis adcurrimus aulani, Alque ab apostoiici cineris virtute medelam Poscimus, impositis subjecti altaribus oia. 1 i5 ipse doraura remeans , modicum , sed grande [saiuti ,s, Decrncis seternse sumtum mihi fragmine Iignum Promo, tenensque nsauu adversis procul iogero [flammis, Ut ciypeum relinens pro pectore , qtio Jegerem [me, Arceremque hostem collato umbone relisum. 120 Credite, nec donate mihi, sed reddite Chrislo Grates, et justas date laudes Omuipotenti : Nostra saius etenim cruce Chrisli et nomine D «66 [constat, Inde fides nobis, el in hoc eruce nixa periclo Profuit, et nostram cognovit flamma salulein ". 125 Nec mea vox, aut dextra illum, sed vis crucis [ignera Terrait, inquc loco de qtio surrexerat ipso, Ul circumseplam pnescripto limite flammaiQ * id e»t crucem quw est nosira salui. '' 1.1 csl sisli. «• Vide nol. 519. (a) Manuscriptus idem codex Gcrm., slrevitu. (b) Ms. codexGerm., rura parore. ,«) ita ms. Germ. cum edd. Bad. ei Schot. in marg Ccteri codices, infettas. Sidere '>, el exsiingui fremiiu inoriente coegit : Et cinere exortam cineri remeare procellani. 130 Quanla crucis virtus ! utse natura rciinquat, Omiiia iigna vorans ligno crucis urilur ignis. Multa manus, ciebris tunc illa incendia vasis Aspergens, largis cupiebat vincere lymphis : Sed licet exhaustis pcnsarent fontibus imbres, 155 Vi majore lamen, lassis spargentibus, omnera Viceral ignis aquain : nos ligno exstinximtiS [ignem, Quamque aqua non polerai, vicit brevis aslula c [iiammam. Post ubi discessit metus, optatunique reduxil Lux operosa diem, processimus acla videre 140 Noctis, et cxstinetaa quamvis, funtanlia late Seturis speclare oculis vestigia flamina». El credebaiims nos pluriina damna domorum Visuros, magni meinores leiroiis el ignis : Scd cilo conspectis decrevit opinio rebus : 145 Et nihi! exustum , nisi quod debebal aduri, €51-652 fiernimus, ex illisque ununi Uagras- [se !i duobus Hospiliis , qute nostra manus , nisi fiamma lu- [lisset, Abslulerat : sed el boc Felicis gratia nobis Miiuere consuluit, quod praveniendo laborem 150 Utilibus '• flammis, operum compemiia nobis Pra-stitit ; inde parem incensre , quam viceral [illic Flamina domum , non ut paterelnr stare , vcl [ipsam Obslanlem simili bipalentibus objice valvis : Verum ut et bxc illum puniret flamma colonum, 155 Conservans ilii , quod mox everteret ipse. Nam sua qui sanctis nuper gurgustia (e) 'e- [ctis Pralulerat, primiim flamma mulclatus '* in uno, Mox aliud propria ipse manu vasiare tigillum lucipit, et celeri peragil sua danina furore, llK» Dilectasque (f) domos, et inanes plangil amores. Qui simui aspiciens incensa, el diruta tecta, Dissimiles sinsili miratur in aggere labes, Ituderis, et cineris (g\ juncti bicolore ruina. Iiunc nobis sine lile videns cessisse triumphum, 105 Se lantum miser accusat, quem gratia nulla Manserit obsequii, et maneat confusio poens:. Nunc quia diinoto '7 patuerunt objice frontes, Eloquio simul atque aninio spatiemur in ipsis Gaudenles spatiis, sanctasque ferainur in aulas : 170 Mirc-murque sacras veterum monumenta figuras : Et tribus in spaliis duo Tesiamenla legamus ; Hanc quoque (h) cernenies rationem lumiue [reclo (d) Manuscriplus codex Germ., flammam. (e) Sic emendavimus ex ms. codice Germanensi. E;ld. , dictu. (/} Ms. Germ., domut. (h) Idem ms. codex Germ. , jimcia ct bkohrt ruiaa. {h) Ms. Genn., credeutet .... tcrlo. 667 S. PAULINI NOLANI EPISCOPl POKMATA. Quod nova in antiquis tectis, antiqua novis lex A Reddidil, infuso variorum flore colorum 668 Pingitur est etenim pariler decus ulile nobis J7S ln veteri novitas, atque in novitate vetuslas. IH4" simul ct nova vita sit, et prndeiuia cana. Ut gravitate senes, et sinipficitate pusilli, TYmpeviem mentis geinina ex »>tate trahamus, Jungentes nosiris diversum moribns revum : 180 Esi etiam iiiteriore sinu majoris in aula: Insita cella a procul, quasi filia ciilniinis ejus, Stellato (a) spcciosa tbolob, Irinoqiie recessu Dispositis sinuata Iocis; medio pietatis Fonte nitet, mireque sLmul novat atque novatur. 185 Wamque liodie bis eain gcminata novatio comit, Pum gemina antisies geril illic munera Chrisli ; ln gemiuos adytum verierabile dedicat usus, Castlfico socias p«a sacramenla lavacro : Sie pariter templum novat hnslia, gratia fonlem. 190 Fonsque novus renovans homiuem, qund susci- [pit, et dal Munus ", sive magis, quod desinit esse per usum, Tradcre divino inorlallbus incipit fetl. !Nam fons ipse scmel (b) renovamli missus iu [usom, Desinit esse novus : sed lali munere semper 193 Utendos , numquam veteres renovare facessct. HccDomini donnm, hanc spcciem , qua mu- [nere Christi htem homo fit novus , et vetus inlerit , ecce re- [ feclis Cernitc culminibiis gemina Felicis in aula 653-654 Qlla' fuerant velera, et nova nune C fexstare videntur. 200 Nain sleterant vasto deformibus aginine pilis : Nunc meliorc daiis cadem vice fulla coluiunis, Kt spalii cepere, cl iuminis incremenla : Dcpositoque situ reducem sumsere juventam. Namque et in his duplcx speclandi gratia [lulget 205 Qua renovata novis tequali liimine ceri.ant Culmina culminihiis, lectorum dissidct aitas, Concordal species; vclerum manus atque le- jceniimi Convenit; in facie simili decor unus ntrumque Ornal opus; coeuilt olim fundala novellis. Nec discrimen adest oculis, nitet una (c) 210 Hinc operum tempus confunditur, ct nilet extra 215 Pariciibus novitas, latct intus operta velustas : 1'ronte jnventutis tegitur fucaia senectus : In pueram faciem (d) velerana refloruit a?tas. Simtque simul veiera et nova ; nec nova, nec |vetera aeque. Noneademsimul, alque eadem,qu;eformafuturi 220 Pricsenlisque boni est; namque et nunc utile [nobis, Detcrso vetei is ritee squalore , novari Menle pia, Cliristumque sequi, regnisqueparari. Tunc quoque cum dabilur d redeunte resur- jgere vita, llle resurgentum potior numerabitur ordo, n 225 Qui super illustri carnem perfusus aluictu, Servilejn Doniini (e) niulabil imagine formam Conlormcinque Deo conregnaturus honorein Accipiet, Christo similis, sed munere Chrisli. H;eceademspeciesveterem deponere formam, 250 Et gestare novam monet, et retro acta abolere : Inqne liitura Dei conversam intendere memem, Congrua praneritis oblivia ducere curis, Coelestiimque animo regnorum inducere curam : Rebusel humanis, el amoribus istiusoevi, 255 Mente prius quani morte mori ; neque corporis [anto Nexibns absolvi, quam criminis. Ergo novcmur Sensibus, et luteos terrestris imagiliis actus Discutcre a noslro properemus corpore longe Vestibus excussis : puros , ut (() sordc recussa 240 Corporis atque aniime, nitidi reddamus amictus. Nec modo commissuin peccati, sed medila- [tum, Sicut morbiferam de labe cadaveris auram, Naribus obstructis tristem fugiamus odorem. Ut faciem colubri, Salomon peccata limeri, 215 llorrerique monet f, diccns " armata leonis Dentibus : el vere, quoniam velut ore. ferino Sicva vorant animam, quam vicci il segra (3) vo- [luplas Corporis, (/1) encciamque suae draco duxerit [esca;, Qui voral ' /t.tliiopiim populos, non sole per- [lislos, [vennstas [) 250 655-656*"1 viti'S nigros, et crimine nocti- Annosis c rudibusque locis ; uiger abditur hor- [ror: Et senibus tectis juvcnem pictura nitorem . ■ Vidc not. 520. f» Vidc not. 527. « Id esl nouis. Videep. 25, n, 5, v. 23. •1 Vide not. 522. • Eccli. xxi, 2. ' Vide not. 525. («) Sic cmendatum cv ms. codice Gcrmanensi ; non enim insiffl cella in timi majoris atttas sputiosa cssc poterai, ut prseferunt ediii codices ; sed quati filia cutminis ejus . speciosa stclUito tliolo. Quid autem sit thohts vidc not. 521. (b) Ita corrcxiiiiiis ex codcm nis. codice Ccrm. Anle eral renovandum mistus in wttuii, nullo scnsu. Tales .'Eihiopas " scrpcns cdit, jcolores. in qiiihus lcscam. (c) Sicemendavimus ex ms. cod. Germanensi ; id est velus sedificium qnod pictnris ornaverat eadcm aite- batvenuslute qoa nova. Quid eniin significat, nitet uiifi vetusias? quod prseferebant editi codices. (d) Iti ros. Germ. Edd., veterata. (e) Sic einendatnni cx ms. cwlice Germ. Vide praj- cedentia et subsequcntia. Ante erat mutmit. (f) Ita correximus ex nis. codice Germ. Ante crat in ed. Itosv. corde recutso; in cdd, 2, recuso ; in tribus, rccussi. (• Matth. iii, 10. c Johan. v, 2 et 5. " Matth. ix, 10 et 17. («) Sic restitutum ex ms. Germanensi codice. Ce- tcri, dumnutus. Vitle not. 525. (t) Ms. Germ., ornatu. (c) Sic emeiMlavimus cx editis codicihtis tribus fa- [quod in me -jcjq Sponte nisi fugimus : moriamur, ne moriaiuur t Lelaleni vitam vitali morle tegamus. Terrena intereat, suheat coeleslis imago, Et Cbrislo vertatur Adam, mutemur et istio, Ut mulemur ibi : qui nunc peroianseiit in se 525 idem, et (h) in seternum non immulabitur a se. vente ms. codice Germ. Ed. Rosv., Brasskla. Alii, Brassidn. (d) Ms. Gcrrn., anhnai. (e) Ita ms. Germ. codex, Latinius, et trcs editi. Alii, primitm. (f) Sic ins. Germ. Editi codices, quia, mendose. (g) Ms. codex Genii., curans. (k) Ita nis. codex. Germanensis. Editi, in wterno- 671 8. PAULINl NOLANl EPISCOPI POEMATA POEMA XXiX \ a »K ROLkHf, liASSUCA S. FELICIS A SE *l'CTj>. Parvus erat locus ante, sacris anguslus agendi3 , Supplicibusque negans pandere posse ma- [nus : Nunc populo spatiosa sacris altaria praebet Odiciis medii martyris in gremio. 5 Cuncla Deo renovata placenl, novat omnia sem- [per Chrisius, et in cumuium iumiuis ainpiiflcat. Sic et dilecli solium Felicis bouorans, Et splendore simul protulit et spalio. POEMA XXX". 67« Sic Deus et reliquis tribuens pia munera terris. Sparsil ubique loci magnas sua membra per ur- [bes. 30 Sic dedlt Andream Palris, Ephesoque Joban- [nein, Ut simul Europam atque Asiam curaret ia illis, Discuteretque graves per lusoina lanla Senebras. ParthiaMatthauni compleetitur, India Thomara : Lebbacum Libyes, Pbryges acccpere Pbilippum : 35 Certa Titum sibi sumsit, et Antiochia et Ostia [Lucam » : Marcus Alexandria libi datus, ut bove pulso, »E S. FF.LICE MTALITIOU CAItHEN XVIII. KBACMEfiTA. B De tanclorum reliquiis per orbem diffusit. Sidera si coclo, si possunt graiuiiia terris Defore, rnella favis, aqua fontibus, uberibus [lac; Sic poterunt linguis laudes cessare piorum, In quibus el vitoe virtus, et gloria mortis 5 Ipse Deus; pro quo vitam voiuere paoisci, El moriendo piam sancire Gdcin populorum. Hoium de nuniero procerum confessor in ista Ucbedatus Felix longe lateque per orbem Nominis euiicuil tiluio : sed Nola sepulti 10 Facla domus , tamquara proprio sibi sidere [piaudit. C Omnis eniin, quacumque manel mandatus in [ora Martyr, slella loci simui et medicina colentum [est. Namque tenebrosum veteri caligine munduin, Languentesque aninias sniseratus in orbc Crea- [tor 15 Sicsua disposuit terris monimenia piorum, Sparsil ul astrorum nocturno luinina coelo. 653-660 Hos igitur nobis cupiens avertero [morbos Omniniedens Dominus, sanctos morlalibus ;egris Per varias gentes medicos pictate salubri 20 Edidit : utquc suani divina potentia curam D Clarius exererel, polioribus intulil illos Urbibus : el quosdam iicet oppida parva reten- [tent Martyres, ad proceres Deus ipsos mosnihus ara- [plis Inluiit : et paucas funetos divisit in oras ; 25 Quos tamen ante obitum toto dedit oilie magi- [stros. Iixie Petrum el Paulum Romana fixit in urbe, Principibus quouiaiu medicis caput orbis egebat. • Vide not. 524. '• Vide not. 325. * lluc adscitum. Porro carmeu 26, nunc 27. Scrint. Nam Constaniinus k proprii dum cocderet ur- [bem Nominis, et primus Romano in nomiue regum Christicolam gereret, divinum mente recepil 40 Coasilium, ut quoniam Rooioe moenibus urbis jEmuia magnificis strueret tunc moenia coeptis, IHs quoque Romuleam sequerelur dotibus ur- [bem ; Ut sua apostolicis moniret maenia Lelus Corporibus : lunc Andream devcxit Achivis, 45 Tiraolheumque Asia. Geminis ita turribus ex- [stat Constantinopoiis magnac capul xnraia Roma; : Vcrius lioc similis Romacis culmine muris Quod Pelrum, Pauiumque pari Deus ambilione Compensavit ei, meruit quia sumere Pauli 60 Discipulum, cuin fraire Petri. Jam quanta per [istam Sanctorum per longa viam divortia terrae Creverit utililas ad nostra: nmnia vitse, Ipsa docent hodieque loca, in quibus illa beati Rheda capax oneris posiia statione resedit : 55 Oinnibus in spaliis quacunii|ue aut mansio san- [clis Corporibus, requiesve fuit vectaniibus illos Sacratos cineres, iniris clamantia signis. Nam divina manus medica virtute per omnes Estiliic operata vias, quacorpora saucta 60 Impressere saoro vestigia viva mealu. Inde iy itsir suadenle Qde data copia iidis . Tunc eomitum studiis, qu;edam ut sibi piguora [vellent Ossibus e sanctis merilum dcccrpcre liuctuin : Utquasi mercedera oflicii, preliumque iaboris 65 Prsesidia ad privata domum sibi quisque refer- [rc», Ex ilio sacri cineres, quasi seniina vitae Diversis sunt sparsa locis : quaque osse minuto De modica sacri stipe corporis exiguus ros Decidit; ingeiiles iilic pia gralia fonles, 70 Et fluvios vitaj generavit gutla favill*. amio 103. Hi versus hodie exslant in eadem basilica. "* Alias 26 : quod autein 27 erat, nunc 28. Sciiptum «uno 404, die i4Januar. 875 POEMA XXXtU 67* At Carlhago potcns Cypriano uiartyre gauilet, Cujus et ore simul profusi. et sanguiue fonles Fecundaveruut Libyaj a sitientis arenas. 6€1'6S2 i>iec noinor occiduis effulsit gralia [terris, 75 Anibrosius Lalio, Vincentius exstat Hiberis : Gallia Martinum, Delphinum Aquitania sumsit, Multaque pneterca per easdem largiter oras Semina sanctorum positis diffusa sepulcris Iliustrant lotum superis virtutibus orbem. 80 Sic itaque et nostra hcecChristimiseraiitisamoro Felicis meruit iminiri JNola sepulcro, Purgarique simul : quia csecis mixta ruinis B Orbis, et ipsa pari moriens in nocte jacebat. Personoc exuluiant poenis qui numine ialso 85 Dii fueract; el qui mentito noiuine vivos Anle Dei cultum sibi nil eccleste videntes Dediderant homines, bi nur.c, ubi lumine Christi Vera fides patuit, non possunl ferre sepultos. Alpiia itidem mihi Christus b et u : qui summa [supremis 90 Finibus excelsi pariter complexus el inii, Viclor et inferna et pariter ccciestia cepit : Effractisque abysis ceelos penetravit apertos, Victricem referens superata morte salutem. Utque illum patria: junxii victoria dextrse , C 95 Vexillumquc crucis super omnia sidera ' Gxit, Corporeum slatuit ccclesti iusede trophxum. ftiiiic ad te, veneranda Dei crux d verto loquelas, Gratantesque tua concludam laude profatus. 0 crux magna Dei pieias, crux gloriacceli, 100 Cnix Kterna salus hominum, crux terror ini- [quis, Et virtus justis, lumenque fideiihus : o crux Qnse terris in carne Deum servire saiuti Inque Deo ecelis hominem regnare dedisli ! Per ie lux patuil veri, nox impia fugit. 105 Tu destruxisti creiientibus cruta fana Gentibus, bumance concors tu iibula pacis, Concilians hominem medii per fcedera Christi. P Facia hominis gradus es, quo possit in sethera [ferri. Erto columna piis tu semper et anchora nobis : 110 L't bene nostra riomus maneat, bene classis aga- |lur, In cruce fixa fidem, vel de cruce nancta coro- [nam. POEMA XXXI \ DB S. FELICE NATALlTltM CARKEN XIX. FRAGMF.NTCM. De Gothorum e exercitus cum suo rege interiiii. Pluribus hacc etenim causa est curata patronis, Ul Romana salus, et puhlica vita maneret. Hic Petrus, hic Paulus proceres, hic martyres [omnes, Quos simu! innumeros roagnae tenet ambitus Ur- [bis, b Quosque per iunumeras diffuso Iimite gentes Intra Ronruleos veneratur Ecclesia ' tines , Sollicitas simul impenso duxere precatu Excubias. Felix nieus his, velut unus eoium, In precibus pars magna fuil, sed sumnia peliti 10 Munerisad cunctos, nulli prtvata refertur. POEMA XXXII ••. »E S. FELICE NATALITIUM CABBEN XX. FRAGMENTA. S. Felici grulias referl maximat pro accepiis ejus i». tervenlu Dei donis el beneficiis. 663-664 Nunc ad le, veneraude parens, .-clern« [palrone, Susceptor meus, et Christo carissime Feiix, Gratiiicas verso referara sermone ioquelas, Multa mihi variis tribuisti muncra donis. 5 Omnia, pnesentis vitoerem, spemque futiirx Qusc pariunl, tibi me memini debere : cui mo Mancipium primis donavit Chrislus ab annis. Si mihi flumineis facnndia curreret undis, Oraquc mille. forent centeuis persona linguis, 10 Forte nec his opibus collato fonle refectus Omnia Felicis percurrere munera possem Quanta suo Dominus donavit Cbrislus amico, Et niihi confessor famulo transmisit alumno : Si prima repetens ab origine cuncla revolvam , 15 Quas pietate pari vario mihi prj?stitit aevo, Aute queam capitis proprii munerare capillos, Quam tua circa me, Felix bone, dona referre. Incolumi solio, et numquam rirnante sepulcro, Undique vaiialum solido munimine corpus 20 Martvris et meriti nuilis patuisse piaclis : El dignum retiuere suie pia carnis honorem Ossa, quia sanclis numquam desistit adesse Spiritus : unde piis stat gralia viva sepulcris, Quae probat in Christo cunctos sine mortesepultcs 23 Ad tempus placido sopiri corpora somno. POEMA XXX!!! '". DE S. FELICE NATALITICM CARMEN XXI. FRAGUENTA. Narrat S. Felicismiracula , quibus ivgri sunantur, et corpora u ditmouibiis obsessa iiberunlur. Ver age carminibus : fluat arliculaia modestis * Id est Africa. Vide carm. 5, v. 2. h Vide not. 326. « Virie not. 527. " Vide not. 528. • Vide not. 529. ' Vide not. i3y. • Alias 27 : quod a;itein27erai, nunc 28. Scriptum 3nno406,die \i Januarii. *■ Alias 28: quod auiem 29erat, nunc oO.Scriptum anno 407, die M Januar. ••'Alias29: quod ■iuteni30er;U,mmc 17. Scriptum anno 408, die U Januar. 67S S. PALLINI NOLANl HPISCOPI POEMATA Voxmimeris; ades, o dives mihicausa loquendi A Felix, el lacito mea corda iflabere flalu. Spiritus ore nieo curret tuus; esw meis fous 5 Kloquiis : ego vero tuis ero fistula rivis , Quosmihi prsebueris divini a flumine verbi. 676 Surge igitur, hlandoqne meum spiramine pectus IngreJere, o Felix paier, el domine atque pa- prone ; Tu doums, et raediciiiamihi, et sapientia, Felix ; 40 Tu nuncobtusam raihi louga per otia lueiitem Exacue, ignilo vegetaus mea lumine corda. Sed mihi non isto fundendus in aequore sernio [est, Utper sanetorum merita aut miracuia curram, Et qu« p«r sanctos omnes at> origine rerum 15 Prestat agitque-Deus, versu pertexere coner, Qu« nec mens humana capit ncc Imgua profari 665-666 Et fluid in noc niirum' si charta vo" [lumine toto Noti capiat, quse nec mundus capit omnia to- [lus? Major enim munrfo mtmdi sator; ipse Deus rex 20 Oui terram cceluinque implet, quem non capil [iste Mundus, eum capiunt sancli, non corporis aiu- [plo, Sed pietate Humiles, et muudo corde capaces. Nunc itaque ul divina mei bene gesta patroui ( 25 Felicis referam, vel qua: mihi commoda vitx ConUilerit, vel qua: multis ope eoelite prscslans, Munerihus eonferre piis nou dcsinit omni Pene die, variis tribnens pia munera signis : Christum laudari meritovum postulal ordo. 30 Non hominem, sed eum potius laudarc videbor, Quo Felix autore potens, vencrabUe nomen Obiinet, et inedicas dal opes, quibus icgra revi- [sit Corpora, captivasque animas vi dsratouis atri Ahsolvit snperante Deo : nec in hac ope tautuni 35 Munificus Felix operalur rauneia Christi, Et de vipereo fortissimus hoste triumphal. POEMAXXXIV. DE S. FELICE KATALITIUM CAIIMEf.. INGERTI FIUCMKN- ] TUM. S. Felicis virlus in lumulo : (requens ad eum popuii concurtus. Et licet a veteri tumulis abscoudilus a:vo, Qua mortalis eral, latuit lelluris operto, Viva tamcn, vegetanie Deo, mcmhrisquc SU- [peiiles Gralia divinum spirantia martyris ossa « Id cst, honorai. Vide carm. 27, v. i.U. t> Id cst obirel. \ide nol. 330. «"Videcarm. 24, v. 5"?. i Vide v. seq.. carm. 15, v. 228, et not. 331. * Vide not. 332. f Vide v. 278. 5 Clarificat populis, merico vivente sepulti, El magiii solium breve coofessoris adorat » Juglter e variis congesta frequentia terris. TOEMAXXXV . DE OBITC CELSI PCERI PANEGVBICUS. Pneumatium etFidelempiteri Celsi pdrentes consolaiur de obiiu filii. Ante puer pairibus claris, et noinine avito. Cehms erat, sed nuuc eelsus agit merito : Quem Dominus tanto cumiilavit munere Chri- [stus, Ut rudis ille annis, et novus iret b aquis, 5 Atque bis infanteni spalio sevi et ibnte lavacri Congeminata Deo gratia perveheret. Hcn! quid agam? dubia. pendens pietale laboro, B Gratulcr, an doleara ? diguus utroque puer ; Cujus amor laervmas, et amor mihi gaudia sua- [det, 10 Sed gaudere fides, flere jubei pietas. Tam modicum patribus, tam dulci e pignore fru- [ctum Deffeo in exiguo temporis c esse dalum. Rursus ut ;eterna: bona voivo perennia vioe, Qua; Deus in ccclo pneparal innocuis, 15 Lator obisse d brevi funclum mortalia « seclo, Ut cito divinas perfrueretur opes. Ne terrena diu contagia raixtus iniquis 667668 Duceret in fragili corporis ho- [spitio : Sed nullo istius temeratus criminemundi, C 20 Dignius aeternum tenderet ad Dominum. Ergo Deo potius quara nobis debitus infans, Verum ct pro nobis ille Deo placilus. Cceperal octavum produccre parvulus annum, Prima citis agitans tempora curriculis. 25 Jam puerile jugum lene.-a cervice ferebat, Graromalici duris subdilus imperiis. Quxque docebatur puer admirante magistro, Sordcbat doeili nobilis ingenio- Gaudebant trepido pr 669'670 Desper.ua salus merseral in le- [nebras, 75 Regnabatque simul peccalum in corpore nostro, Mors in peccato, damion ' in interilu, Caplivumque bouiineiu tristis meius el miser er- [ror Altius in rooilem pnecipitare 2 dabanl. Interea Paleripse polo miseratus ab alto, Errantuin lapsus pesliferos liomiuum, Utitur officiis hoininiti, sed et intus operti Signa Dei uiedici* cxserit impeciis. Voce hominis divina docet, mortalia verc 90 Extra peccalnm corporeus peragit. Quippe sui rem tanfum operis sibi reddere cu- [rans, Naluram venil sumere non vitiuin. Namque bonum natura hominem bonus ad bona [fecit ? Ateute tiua lapsus se vitiavrt liomo. 95 Quare upifex hominum mortali iu corpore venit, Non et mortali crimine foctus homo. Nam neque deleret cutpas, nisi liber ali illis, Nec lavare reos posset et ipse reus, B Nec peccatori mors cederel utpote vincium 1013 Peccati vinclis legitime reiinens. lure igilur cessit rumpenti turtara Christo, In quo, quod posset nectere, non habuit. Ipsaque judicii injusti rea iacta vicissim, Per scelus occiso jure subacta homini esi. 105 Palluit invidia serpens, inferna reducto Clauslra homiui, versa lege, reclusa vide, lnque vicem vincta inortalem morte resolvi, Excussumqite sua suigerc curpus hunio, Insuper et coelos redivivum scandere cernens, 1 10 Denle truci frustra lividus infremuit. Et modo tabcscit, cum, crebrescente piorum Agmine, pcr Christum perditor e ipse pe- [rit. C Ergo mei vitiosa animi sanavit, et :cgra Corporis excepil, niatre homo, patre Deus. 115 Imbecilla quidcm, sed naturalia carnis Gessil, et affectus corporis exhibuit. Sensibus humanis edil et bibil, el sua somno Lumina declinai, lassat l eundo viam. Tamquaui hoino, defuncto iacryraas impendit [amico 120 Quem mox ipse Deus suscitat c lumulo e. « Navigio vectatnr horao , et Deus mipmi an- [stris, Et viiluie Dci permeat icqiior iiomo . Mente hominis trepidat vicinse mortis ad ho [ran Mente Dei novit lempus adesse necis. Serpentemque truci dominantein in morte ca- D 125 In eiuce fixus homo est, Deus e cruce lemi [dentum Non tulit, et Natum misit ad omne boiiuui. Paruit ille libens, Deus c omnia cum Patre con- [eors Comraunem curans rem pielate pari. 85 Advenit, et fil homo, et mixltim perfectus utro- [que a Id est per cuncta. Vide not. 555. b Vide not. 55i. r Yide vers. 55 et not. 555. d Id est in carne [ragili. Yidc carm. 15, v. 518. " Id est serpens. 1 Pro lassatur. Vide ep. 5, n. 18. b Johan. xi, 35' ef ii. "Matih. xiv, 32et29; xxvi, 38. [orbcin, Morlem homn, veruni mors ipsa Deum pa [titur lu cruce pendet homo, Deus e cruce crimina do [nat i Et moriens vilam criminis interimit ; Proque rcis h3bitus l, pejorque lalrone putatus, 1 Matth. xxvn, 51. i Id est condonal, simplex pro composito 1 Marc. xv, 28. (o) Ita ex editione Scliol. eraendaviinus cum Bar t.hio. Sic ea voce alibi usns Paulinus , carni. 25, v. 219 : Litmine despolicm, ct ep. 24, n. 2. Alias, 30 spoiiavit Artam. 679 150 S. PAULINl NOLANI EPISCOPI POEMATA. A r)80 Quem Judxa pio praeposuit Doinino ", Crcdenti donat regnum coeleste latroni , Clausus adhuc tcrris jam paradisum aperilh. Nos igitur lirmare aiiimos, attollere menteni, Ignavosque decet irudere corde metus. 135 Pro qnibus e?.ce aniinam posuit simul alque re- [sumsit 671_672 Filius ille Dei, quo sata cuncta [Deo. » De nostra victor Deus egit morte triumphuin, Et nostrum secum corpus in astra tulit : Non sal habcns, quod pro nobis mortaiia cun- [cta 140 Hausit, ut auferret vulnera nostra suis. Sed ne me dubiai suspenderet anxia meaiis Cura, resurrexit corpore quo cecidit. B Clara fides oculis patuit morlalibus, ipse Post obitum visus, qualis et ante obitutn *. 145 Nam se discipulis dubitamibus oblulit ultro, Kimandumque oculis prccbuit et manibus '. Nec d sine mente Dei dubitavit apostolus oliin, Vivere post niorlem nullus ut ambigeret. Firmavit dubilando fidem : dum commiiius an- [ceps 150 Arguitur Thomas, omnis homo instruitur. Cernere quod Thomas coram et palpare jube- [lur», Constanler slabiii credere disco lide : Mortem liouiinum Christi crucifixi morle sub- [aclam, Spemque resurgendi corporibus posilam ; C 155 Corporibus nostris, quia Cbristus victor in ista Carne resurrexit quam gero, qua morior. Meque docet, pro me dubitantibus ingerit ai tus, Et solidam caruem structa per ossa ^robai, lnsuper etlateris, maiiuum quoque vulnera mon- [strat, 160 Et dubium digitos his jubet inserere. i Cerne, inquit, latus eccemeuivi, pahnasque.pe- [desque ; Ecce crucis clavos, cuspidis ecce viam. Eccc ipsam iolo compagem corpore vivam Stare patet nervis, ossibus, ore, cute r. i 1G5 Ergo tenete liclem, quam ccrnitis, iusuper et [quam Tangitis, et dubios pellite corde animos. D El testes taniaj cunciis estote salutis, Cunctorumquchominum solviiecorda metu. Omnibus intereat mortis limor, et siuml omncs 170 Ista resurgendi spes animet populos. Crcdcntum tainen isla salus, qui corde lideli Suscipicnl, qu:e vos lumine conspicitis. • Matth. xxvii, 21. 1 Luc. xxin, 45. « Johan. xx, '20. d Videcarm. 27, v. 417 ct seqq. c Johan. xx, 27. 1 Johan. xx, 27: Luc. xxiv, 39. 8 Qsee. xui, 14.. •« Vide v. 174, etcarni. 37, v. Sti8. Nain postqiiain vicla gessi de morte triumphum, « Morssuperata (a)obiit, stat rcdiviva sa- [lus. 175 Vitam ex morte dedi, morlem moriendo subegi. Et genus humanum sangnine restitui s. » Peccatum carnis superans in carrie, peremi Materiam culpre, justitiam peperi. Corporemorscecidit, surrexit corpore vifa, 180 Qua prius occiderat, carne rcvixil homo. Et nuric eece meo redivivum in corpore portans, Pnefero viciorem morlis et anguis Adam. Quae, rogo, sufficient nobis solatia, vel quoe Sanabit fessosjam requies animos, 185 Si nec tanta potest oegris medicina mcderi, Quai vilas h obila morte redire docet? Moeror, abi; diseede, pavor ; fuge, culpa : ruil [inors, Vita resurrexit, Christus in astra vocat. Morie mea functus, niihi mortuus, et mihi vi- [clor, 190 « Ut mors peccali sit mihi vita Dei. Denique servatum jam de cnice duxit aperio 673-674 Limile latronem, qua paradisus jadesi ', i Munere quo signum dedit et peccata piare, Et nemoris vetiti vincere septa fide. 195 Talibus exemplis, tanto sponsore salutis Erectos l«tis vertere mcesta decet J. Pellamus querulos ingrato corde dolores, Et redeant tersis lumina pura oculis. Credamus Christo, quod in ipso vidimus, iisden 200 Nos quibus occidimus surgere corporibus, Inde superfusa divini vesie decoris, Suinere rnutatos angeiicam speciem. Quod si tanla animis nox caliganlibus obstat, Et piger obtuso corpore sensus hebet, 205 Ut, quia corporeis oculis divina tegnntur, Nullam dicatis seripta tenere fidem. Sed doceai Paulus quia non xtenia videntur, yEterna humanis abdita sunt oculis. Insipiens, terrena vide, coelestia crede, 210 Obtutu nmndum conspice, mente Deura. flinc pretiosa fides; nam sicut gratia jam non Gratia, simeritis attrihuaiur, erit : Sic et nulla lides, nisi quse quod non videl [illui Crcdit, et xternam spe duce rem sequitur. 215 Mortales miseri, querulum genus, impia tan [den Pectora mollitis mentihus exuite. « Heu ! quonain, precor, usque gravi mendnci; [cordi ' Liic. xxm, JS. i Vidc vers. 407. (n) Sic reposuimus ex editione Scholti; aliud eniii Paulinus ail illud Osec XIII, 14 : De manu mortis tibe rabo eos, de morte redimam cos : ero mors tna, o inors Et benc quadrat, Mors superata obiit, cum ttui redi viva satus. Ante eral abiit. At vide infra v. 186, ofrili tiwrt», e*. v. iS~, wcn ruit. 681 Qu.ciilis, et vani luhriea diligitis •? » Coiniuutatc vias. disrumpile vincula mortis, 220 Et diite pnedulci libcra colia jugo. Sumite divinas pro libertale catenas, Crimine qu;c solvunt, et pielate ligant. Qui sequeris lenebras, iu aperlo lucis oberras, Elquia noete vides, luniine b csecus agis. 225 Ergo oculos uientis Christo reseremus et aures ; Ut iuens, peccato clausa, Deopateat. Naro quie corporeis sna jam promissa revelat Visibus, et claris monslrat opeita Deus , Cuneta resurgendi faciem « meditantur in omni 250 Corpoie, et in terris gcrinina, et astra [polo. Noctes atque dies, ortus obitusque vicissim Alternant : inorior nocte, resurgo die. Dormio corpore.e sopitus imagine morlis, Excitor a somno sicul ab interilu. 255 Qtiidsaia.quid frondes nemorum, quid lempora? [nempc Legibus his obeimt onmia, vel redeuut. Vere resurgenium cunctis nova rebus imago Post hiemis mortem vivjlicala redit. Quod semel est facturus homo , cui subdila [lmiihli 240 Corpora, sub ruelo cuncta frequenlcr agunt. Sed qu.x-ruiit quali reparetur mortitus onnm ■> Corpore, quove niodo liat homo cx cincie. Si non sufficiunt sacris signata prophetis , Muta fideiti ciamant, credite conspicuis. 245 Cernile nulla suis emergere semina campis, ( Ni piius intereant labc k soluta pulri l'. Nuda seris, vestita t legts ; jacis arida giana, Atquecadera fructu mulliplicata meiis. 0 perversa iides, et diflidentia nobis , 250 Credere nos terris, et dubiiare Deo ! Etcerta nil terra iirie spondere necausa, Ncc potuit ; quin et saepe fefellit ager , Vix commissa sibi reddens sata ; nec tamen illi 675-876 Credere deceptus spcm segetis dubilo; 255 Nec piget ineertis ceilum sudare laborem Fragibus % et nudo credere nuda solo. Quod si terra potest corruptum reddere semen (Quod latnen teterni lege facit Domini), Diflieile Omnipotentis opus fore creditur, ut nos 2ti0 Ex nihilo factos, ex aliquo reparet ? Q Nullus eram, et faciente Deo sum natus ut es- [sem, Nuncjam dc proprio semine rursus cro. Nam licel in tcnuem redigantur et ossa favil- [lam, Corporis integri semina puivis babet : 205 Cumque etiam einercs vacuatis terra sepulcris, Cognato imniixtos cespite sorbuerit, " Psal. iv. 3, b ld est die. ' Prudentii hymn. 10 Catbenierinoii. " id est inleger. Vidc v. 5!>8. '■ Vide not. 355. 1 Vide not. 536. Patrol. LXf. POEMA XXXIV. 682 A. Tuncquoquccorpoieishominum vanescerc visos •Lumiiiibiis, solidos conlinet Oninipoiens; Inque die niagno, qu.e nunc absumta pulamus 270 Corpora, ceriicraus surgere tota Deo, Nulla cui nalura peiil : quia quidquid ubique |est, Omne Creatoris clauditur in gremio. Quos aqua lluniinibus, pelagoque, ct piscibus [haurit, Quos volucrcs, ct quos diripuere feras, 275 Cunctos lerra Deo debet : quia quos aqua mer- [sii, Litiore vel fundo, straia rccepit humus. Qiue licet una, lameii iion uno sumta sepiilcro, Sparsa locis laceri funeris 6 ossa tegit. B Et quiu consunilus simul el consumtor in uno 280 Telluris gremio morte fercnte cadunt; Sive per egei iem, qua sese animalia purgant , Heddunt digestis membra vorata cibis : Humanum corpus transfundilur ex alieno Corpore, uec perdjt vim proprii generis. 285 Sed licet e membris iu humum transmissa ferK [nis Membra hominum vivo seiuine salva ma- [nent ; Et morientc fera, cui forte cadaveris esca Humani fuerit, dividitur ratio. Namque animal rationis homo est, ideoque et in [ipse 290 Rex aliis praestat corpore corporibus. C lnde licet possit mulis animalibus idem Prseda dari, lamen his sorte coire negat. Sola resurgendi caro perceptura vigorem, Quse rationalis vas anirox B fucrit, 295 Ut reducem lerris animam compage refecta, Jam uon iapsuro tegmine suscipiat. Et velut hic omni mens et caro juugitur actu, Sic et in teternara sinl sociata diem, Ut carpant socio gestorum pramia fructu , 300 Consortes merili luce, vel igne, ioci. ' Propterea, quamvis nos, et spirantia cuucta, Uiiam soititi corpore mateiiera, Non tamen iu vacuum revocamur morte soluti, Exsortes animx carnis ab occiduo : 305 Sed clangente lub'a, reddentibusimdique terris Noslra ex arcanis corpora seminibus, Corpore, mente, auima, rursimi in sua feedera [nexis, lulcgi-i i Doiiiinum sislimur anie Deum. Si dubitas cinercs in corpora posse rccogi , Et ficri reduces in sua vasa i aniiuas- « Ezechiel libi tesiis erit, cui prodita duduui Toia resurgendi per Dominiim facies. lllic aspicies toto L vivescere canipo « Id est cadaveris. Vidc vcrs. 41. u ld cst corptts. \ ide yers. 310. ■ Vide vers. 211. i ld est corpora. Vide. vers. 294. k Vidc ep. 24, ii. 18. 22 685 S. PACLINI MXLANI EPISCOPI POEMATA. Arerites veterum relliquias hominura , • Inde sub antiquo legiiur vel.mine Mo«5 515 Ossaque, porrectuin laie dispersa peragrmn, giy^-giyg UUro ad compages currere jussa fsuas, Aique mesiuliatis penetialibus edcre nervos, Moxque supernata ducere carne cuteui, Et dicto eisius perfeclis ordine niembris, 520 Pulvere de veteri siare uovos bomines ». » Ac ne forte, quod est sacri mauifesla Prophefce Yisio, sopilis ouinia vaua puies, Majorem super bis et plenum suscipe tesiem, lpse propbetarum nam loquitur Dominus : J25 i Vita ego sum, qui me credei, uec morte pe- [remtus, Consorli mecum luce beatus agct ' . i Denique quod verbo dix.it, virlule probavit, B Ipse suum revocans ex (a) abysis bominem. Tenipore quamquaui illo nou Uuluni in corpore [Chrislus 530 Signa suo dederit, cum cruce viclor obit. Namque ul concussis paiefecit lartara lerris , Et vinctum inferno carccre solvit Adaiu, < Fissa resurgentes ruperunl saxa sepulli, Et novus in sancta lloruit urbe {b) tholus r. » 535 Viderunt inulli vcteriim renovata piorum Corpora, descensu vivificnta Dei. Tunc etiam refugo *.ccalus luiuine mundus, ^Eterna limuit nocte piare nefas. Tunc et discusso nudata allaria velo 3*0 Amisere saci i relligionem adyti ; Ut monstr.ireiiir vacuaudum numine leinplum» ^ Et fore ab hostili sancla profana manu. Quoii duce Romano docuit post exitus ingens, Evcrsis teuiplo, civibus, urbe, sacris. 345 Fas etenim, ul Judaxa, cui suu- bostia Chrislus Non eiat, et per quam viciima Christus [erat. Sede locoque siniulveterum viduaia a sacrorura, lniiciala lidcui, perderet omne sacruiu. Finis enim legis Cliristus : quia lege iiiieli 650 Prasdictus, legilex vcniendo fuil, Praescribens veleri (iiiem legemquc lidei ', Legeui perfeclam gentibus instituens. Umle Magister' ait : « Vetera effluxcre, peraciis Teniporibus.subeuntomniaubiquenova». > B55 i Jamque revclatafaciespeculamur apertum D ln Chrislo propria lucis honore Deum b. » Et pulo qnod scissi iu tcmplo mysteria \c li Id quoquc signarint gratia qnod tribuit. Namveluli rupto patuere sacraria velo, 5C0 Sic tcser.it nobis legis operia lides. *Ezech. xxxvn. t>Johan.xi,25el2G. ' Mallb. xxvn, 52 et oo. A Id esl spoliala. « Vjde not. 53J. t Vide ep. 30, n. 5. «. 11 Cor. v, 1 7. « II Cor. hi, 18. i Exod. xxxiv, 33. i Act. i. Judaiis nebulacordis opcrtus adhuc, Quam de lominibus menlis mihi credilus aufert Chrislus, adumbratas disculiens species. ?>t>5 Seque doeet prisca veiatum legis in umbra, Jamque revelatum eorpoiis in facie. Qualein prxmissi cecinerunt adfore vales; Qualis apostolicis coram oculis paluii; Qualem e! Judxi non perspesere videnles , 570 679-680 Mentibusobiusis •mpielate sua ; F.t qualem, quamvis nonvisum in corpore nobis, Credendo inlerno lumine conspicimus. Nam quod veridici sese vidisse Magislri Et palpasse docent, lango fide, et video. 375 Et cuuctis credendo, patet cognoscere Cbri- [ Sllllli Impia ca:canlem pectora perlidia, Fundentemque suam per corda lidelia luccm, Ut placiias habiiet cl3rif>ceique animas. Ergo, mei fratres, mea cura, mcum cor, in isia 580 Mscrenles animos ketificate iide. Pellite tristitiam, dociles pietaie fideli, Fidentesiiue Dco lxiiliara induite. Jllos infelix luctus decet, et dolor auicns, ISulla quibus superest spes, quia nulla fides. 385 Heu mihi ! quam stullum est oculis se credere [vauis, Desperare Deo, lidere corporeis ! Illis inlernus stupor, iiisolabile pectus, Desenis vero sensibus, obsideat, ; Quos infida Deo roens abdicat, et quibus ex?ors 390 A Clirisioinfernas sors cadil in tcnebras. Nobis ore Dei solalor Apostolus adsit, Nos Evangelio Christus amans doceat; Nos exempla patrum simul ct praconia vatuni, Nos libcr hisloike iiroiet apostolicc i , 395 ln qua eorporeura remearc ad sidera Christun Cemiuius, ei greroio uubis in astra vehi, Et lalem «wlis reducem sperare jubemur, Ad coelos qualem vidimus ire Patri. llnjus in aciveiiium modopendent omnia rerum, 400 Oninis in hucc Regem spesque fidesquc ii,- [hiat. Jamque propinquaniem SUpremo tempore bnem Iininutaiida novis secula parturiunt : Omnes vera monent <-acris oracula libris, Credcrc pradiclis, seque parare Deo. ±05 Festinatc, precor, dum copia panditnr istic Procurare bonis, pr.eque cavere mslis. Vertile k perversas converso peclore curas, Monslrat llere lides :iii!ibus lacrymis. t Videvers. 1%- _ ,. la) lla cmendaviraus ex ms. Hegio; el sic Paulmus caini- -7, v. 92. Omnes ediiioinun corrcctores (el ipse eliaiii Rosveydus) siibsliluerant erebit, offensi secunda svllaba in" abyas correpta ; sed bic per pc- uiinam «* vox illa non scribenda. Sic alibi Ecieaa, prima correpla, pro Valrsin dixil Paulinus. ((.i Ed. Schot. cum Sacchino, ihorus; non ausus sumemendarc contra aliorum codicum auloruatei». 635 feceato lugere juvat «, contrsctaqtie' cnlpfe 410 Yuiuera profusis flctibus abluere. e Qualibus i!le suum slralum omni nocterigabat Multa geineus David , corde potens bu- [miii «. t « Si cinerem rex iile Deo dilectus cdebat, Et sua miscebat pocula cnm lacrymis »> : » 415 Quid faccre, lieu ! inisero roihi compctit ? unde [piabor? Lnde sstisfaciam ? quanam ope salvus ero? Pumiceuin cor egel lacrymis, cinis hoiTet ad [escam, Deliciaeque juvant esuriente aninia. Quis mihi suggeret ad lacrymarum ' flumina « [ foiitem, 420 ^ Quo mea defierem facta meosque dies r ? i Nam rnihi pro meritis acl;e per crimina vitie Ingenles pfagas flumiiia flere opus est. Rumpe mei lapidem cordis, salvator lesu, Ut mollita pio viscera fonle fluant ; 425 Tu, precor, o fons Chrisle, meis innascere fi- [ br's, Ut mihi viva iux vena resultei aqu&\ Nam fu fons, quo vita fluit, quo gratia manat, Quo hrt omnigenas funditur in populos. • QuUe, Christe, bibent, dulci torrente refecli, Non sitient ultra, sed tamen et sitient ". , Nam quos divini saiiarit copia verbi, 681 - 682 Hos duicedo magis pota sitire [facit, POEM.V XXXI\ A 6SS m 430 Si modo jejuniis justiliani esuriam ". Mjlo famem panis, quam sancli ducere verbi ; No!o domiim vini, lucis aquam sitio ; Hic cruciet medira fames, hiclarpis egeslas Contraetum pannis tristjbus obsidcat, Hic licet ante suas dives me transeal oedes, Sperneris vel micis me salurare' suis. Nolo mihi Tyrio modo serica rirarrce" veslis Ardeaf, arsurf corporis invidia; 465 Ne post purpureos me Ilamnia perennis amictus Ambiaf, etpretium vestis in igne luam. IKc potius miseri jaceaiiras in (a) aggere foedo Slercoris.et lambaiit ulcera nostra canes, Ut placida tristem post vilam morte solutos 470 Mitis ad occursus angelus excipiat , I Et patriarcarum siuibus deponat ovantes, Unde gchenna procn! sacvit hiarife ciiao. Non commenta loquor vatum terrentia paivos, Latranlem in foribus pcr tria rostra canein,' 475 Terrentemque umbras tristi squalore Charon- Vipereis sawas crinibus Eumenidas, ^Eternam Tityon funesti vuliuris escam, Arenlemque siti Tantaion inter aquas, Volventera sine fine rolam, et revolubilesaxum, 480 Cassaque sudantum dolia Danaidum, Ifee inopes veri vanis cerinere poetic, Qui Christun! veri non tenuere caput. At nos vera Dens docuit, salof ipsesuorum Ennarians nobis omnia vera operum. T _ . L.»<-"- """«' "i"s "ouis oiiiiiia vera operum Te Doimne ergo Deus panem, fontemque salutis C 485 Dlsce Evai.gelio loca pauperrs, et loca ditis ■ Scmneret esuriant m cii^m ™; . n_... . .... ' "b ' Semper et esuriant et sitiant animae. «5 Non jejuna fames, sed nec sitis arida vitam Consumet si te mens edat, aique bibat. Jugifluus semper biberis, iiirbamque, sitimoue Potantum exbausto largior exsuperas. Tofus enim dulcedo Deus, dilectio, Christe, es, «0 I„de replere magis, quam satiare potes. fctdesideriissemper siiiendus avaris Influis, exciperis, nec saturatur amor Atque ita perficiturpietas, sine flne ut ameris Chnste, tuis vitam qui sine fine dabis. «4., Da mihi nunc lugere, Deus, fletuque salubri Pneserere xterns- semina keiiti:B. Hoc precor, boc potius maneat mihi' luctus in , [sevo, tn quo qmdqnid adest per breve transit ilet pr0C"'! '*li' 0entunl eonsortia malo * Uthrevibus lacrymis gauriia Jonga metam S.1 raodo lugentem gravis iiirto tegmine saccus Capngenum setis dum teget », et stimulet, func Catre piacato meriti reddentur honores Annulus, et cingel me stola tetiticr- ; «5 Tunc mihi jure. Paier, vitulum mactabis •• opi- [inum, ' Psal. vi, 7. k Psal. ci, 10. * Jereni. n, 15, " Johan. iv, 13. * Vide cann. 2?t v. 235, et nol. 337. « Pauper in Abraham ••, dives in igne jacet. Justitia muiante vices, qui tleverat islic, Gaudet ibi; el, pleno paupere, dives eget. Iste bona requie fruitur, gemit ignibus ille , 400 Divcs opum pcenas, pauper opes- recipit. 683-684 Mendicar dives raodfcum de paupere [rorem, Quem mendica.riiem spre«e«t in' su|ieris. Inde in eum ardenvem nec parvi panperis imo Stillavrt digito' gmta i'efrigerir, 495 De magnis quoniam daptbus nec mica r"eferio Esurientis in os panpeHis eiciderat '. » IKs monitis sanctam djscanrag viVere * Christu Justiiiam, etpaitem ponere panpenbus. Tu, cui sordel inops, qui viso hort-eseis' egeno, 500 Occiirsuinque pii supplkis omen habcs , Qui te miraris pretiosa vesie niientem; Nec sordere vides interiore habilu? Omnia meme gcris, qua; iti corpore paupe.iv [horres, Sordidi')!- parinis, dives et uiceribus : 5o;i Coutemnis ca?cum, ieprosum langere vitas, Dives avare, leprain diligis ipse tuain. Ille oculis hominum miser est, et debilis; et tu ' Luc xsi. 5 Vide carm. 26, v. 206. (a) Sic reponenduin mihi visnm esfex-edir Schot m marg. Alu codices, i» agtmne; sed qnid sit W«™ aqmen stercorit, non vidco. II 687 S. PA15LI.NI NOLANl EPISCOPI POEMATA. Turpis es ante Deumdebilitate auimie. i Improbe, consortem natune spernis egentem, 510 Et facis exsortem partis avaritia. Quidquid, inique, tibi nulio supereffluit usu, Quod fosso abstrudis cespite , pars iiiopum jest. Cur aliena tenes, qua spe linquenda reientas, Nec relributa snis: nec polienda tibi? 515 Tu, cuisordet inops, qui, nomitie divilisexcors, Tiiste levas crispa " fronte superciliuni, Nec dignaris eos homines vel nomine fari Quos simili luxu non iluitare vidcs, Filius ille Dei qua venerit aspicc forma, 520 < Q«i cum essel dives, pauper in orbe [fuit b. » < Et veniens non alta Deus, sed vilia mundi B Legit, ut inurmis fortia destrueret *. » Non jam diviliis divcs, nec robore fortis, Nee sapiens magno gaudeat ingenio. 525 Nemo ope confidat '* propria, aut de se sibi plau- [dat, Cum sala vel data sint omnia fonle Deo. Perfugium Christus pcrsonaque faotus egentum, Divitibus pudor est, gloria pauperibus. iiujus in ambrbsios avidi curranius odores, 550 Ut procu! a nobis morlis odor lugiat. Quis miht det pretiosum alabastro fuudere nar- Wluin, Et Dtuiiini sacros flendo lavarc pedes " ? Vos preeor, o mca cura, piis oper3in dale curis, Vosque date immcnso jungere mente Deo. C 555 i Tempus adest; prope jam Domimis : prope- frate parari Regis a;\ occursum, dum brevis hora pa- [telf. • Utimini vestris opibus pietate bcnigna, Radicemque mali vellite pecioribus. Covdc inopnm vestrae pretium conciudite vitte, 540 Etcapitaexpcnsisungitevcstrapiis. Castaque lambenlcs Domini vestigia Christi, Detergete comis s ambo, lavale oculis. Sidesiderimn estCelsi sinc rine fruendi, Sicagitc, utvobis auia h eadem pateat. 545 Nam quem sancta tides, et nescia criminis atas Et pia mens casto corporecontinuit; Cerla tides, illa superum rcgione potiii, Igne qua sanetos protegil ara Dei. , Nolumus ergo, boni Iralrcs, de pignore ■ ve- [stro 550 Vos ita tiistari, lamquam bomines vacuos : Nam si certa lides vobis, quia Christus lesus Mortuus est, ct nune vivit in arce Dei ; » Jd esl caperata. b U Cor. vni, 9. « I Cor. :. 27, t Vide carm. 27. v. 468. * Luc. vn, 38. f Rom. xiii. '!. t Vide ep. 23, n. 55. i. Id esi cplum. Vide carm. 1 •. v. 3. ■ Idestjifto. Videcarm. 1*, v. -200. 688 685 886 SlC el eos qmcumqtie ude vivente [quiescunt, Adducet Cbristo cum remcaute Pater. 555 Hoc elenim in verbo Domini docet illeMagister i Quo duce sidereas nitimiir iro vias ; Quod quibus in Ciuisto iuerit roodo vita pera- [cta, lisdcm cum Christo vita perennis erit. Cumqueiuba signum Domini adventantis ab alta 560 Sede Patris princeps angelus edideril, Primi qni in Christo mortcs obiere resurgent, Dignati occursum nubibus ire Deo v. > Cumque, omnes in qua vixerunt carne revivent, < Non omnes verso corpore lumen erunt '. 505 Namque resurgemus, sed non mutabimur om- [nes : » Hoc discrimen crit gentibus anle Deum. incorrupta profanorum quoque corpora surgenl A tumuiis, longo pabula supplicio. Vita erii bis, sine fiue mori; et mors, vivert [puenis, 570 Et durante suas pascere carne cruces. tose suos proprio peccator corpore gignet Carnifices, et erit vermibus esca m suis. M quos cmlesti pietas evcxerit aclu, Participata gerent slemmata Rege Deo ; 5»J5 Veslitique suum divino iumroc corpus, Conlornies Cbrislo semper agenl Domino. cQuodcum itasit.capiteexistissolatiaverbis", » El fidos veri spe recreate animos : Etpignus ° commune superno in lumine Celsurn 580 Creditc vivorum lacte favisque frui. Auliilum gremio exccplum fovet Abramio ", Et blandus digiti rore Eleazar alit f ; Aut cum Betiiheisinfantibus in paradiso*, Quos inalus llerodes perculit invidia i, 585 Intcr odoratum ludit nemus, atque coronas Tcxit honorandis prsmia martyribus. Talibusimmixtus Regem comitabitur Agnuro, Virgincis infans adrtitus agrainibus, Celse, beatoriim castse puer incola len-e ; 530 Celse, dolor patribus, gloria Celsc patrum Celse, amor et desideiiura, lumenque tuorun Celse, brcvis nobisgralia, longa tibi. Scd tamen et nobis poteril lua gratia ' longu D Vivere, si nostri sis memor ad Dominum. 505 Namqwe in tc parvi merilis ingentibus revi Tempore viia brevis, sed pietate potens. Talium cuim coeli rcgnum Deus esse profatur, Qualis eras revo mentefidequepuer; Qualis et ille fuil noster, luus ille bcati 600 Nominis, accitus lemporc quo datus esi, i Pmi/as Vide ep "f)- n. 5 et v. 3->3. fc iThess.iv, 15, 14, 15, U«. t I Cor. xv, 5. n s idc nol. 558 ' 1 Thess. iv, 17. i> Yide vers. 549. i- Luc. xvi, 553 et -21. q Maitli. II, 16. „. „ . Vide vers. 013, et ep. 2!\ n. 8. 6S9 POEMA ULTIMUM. PR.EFATIO. 690 Exoplala diasoboles, nec prxslita nobis, A Quot tibi, Celse, annis, totidem illi vila diebus Gaudcre indignis posleritale pia : Hausta; sed il!e minor, qua j>rior estsanior. Credimus xternis illum tibi, Celse, viretis IS Nani minor esl, in quo vixit minus: attamea Laetitiae et vitse ludere participem, I idem 605 Quem Complutensi mandavimus urbe, propin- C20 Qua prior abscessit, nunc ibi le senior. fquis Celse, luo cum fraire tuis (quibus addimur Conjunctum tuniuli fcedere inartyribus "; [adsta, Ut de vicino sanclorum sanguine '- ducat, Nam tua de paSrio sanguine vena sumus. Quo nostras illo purget in igne animas. Cum patre Pneuniatio , sitnul el cum malre Fi- Fnrte ctcnim nobis quoque peccatoribus olim, [dell. 610 Sanguinis hx-c noslri guiiuia lumen erit. Dic el1* Paulinum Therasiainque tuos. Ceise, juva frairem socia pietaie laborans, 625 Ul precibus comroune luis miserante habeamua L't vesira nobis sit locus in requie. Prajsidium Christo nos quoque, Cehc, iui. Vivite parlieipes, « seternum vivile, fratres, Sed lamen el nobis superest operam dare, qua El hctos dignum par habitate iocos, lle 6I5 687^688 Inr.ocuisque pares merilis, peccata B Possimus simili simplicitale sequi. [parentuin, Tum noslro socii (a) poterimus vivere Ceiso e, Infaiites, eastis vincite suftragiis d. 650 Bulcis ei seternnm f piguoris esse pares. « Vide not. 339. » Vide not. 342. b Vide not. 340. < Vide vers. 613. c Vide vers. 595, 630, et carm. 23, vers. 235. (a) Ita reslituimus nntiquam et verissimam ic-clio- A Vide carm. 2i, vcis. 295, ei carni. I Append., nem cx mss.codicibusBelg. et Reg. et edit. Schot.in vers. 74, et not. 34 1. marg. Omnes editi, possimus. Vide not. 342. AD 5. PAULINI POEMA ULTIMUM PHjEFATIO. 689 " 690 Prfficlarissimum hoc S. Pauiini carmcii in ethnicos post xm Nalalem subsequuur in eodlce noslro. Mulla ibi eruditio, ei solitus poeloe eloquentissimi spiritus. Priinum in Judxos, in gentiles deinde reriur, quorum numlna, variam philosophiam, erroresque plurimos nolal. Hoc opus innui ccrlum arbilror io epist. 54 S. Augustini ad Paulinum ila seribenlis : Adversus pagauos le scribere duiici ex (ratribus. Si quid rf« ftio pectore meremur, indifferenler miite, hJ leganius; nnm pectus tuum tale Domini oracuium csl, vt ex eo nobit U»n placila el adversus loquaeissimas quaislianes explicatitsima dari responsa prcesumamm. Opinabatur forsan Augusiinus siatutum fuisse Paulino universam ethnicorum confodere superstitionem, sed hujusmodi consilhira poetae sacro non obvenerat, cui lantum placuit paganorum explicare, non refutare demenliam. Fama aliud Augusiino suasii, -.it mirum non sit si a Pauiinn loquacissiraas qusestiones explicatas opperiri sedicat. Certe si Pauiinus egregium aliquod opus in paganos scribendum suscepisset, Gcnnadius ejus scripta rccensens.jr.en- tionem aliquam injecisset. Superest igilur ut ab eodem sancto exiguum hac de re opus elaboraium feissfl dicamus, cujusmodi cst bocce poeina. Quin ci clucubrali libeili terapus conjecluram noslram tueri videtur. Olubrio et 1'robino coss., inquit Prosper in Cliron. (hoc est anno Domini 595) Augustitms B. Ambrosii disci- milns multa facundia, doctiinaque excMens Hippone Regio in Africa episcopus ordinalur. Sua? porro ordiua- tionis iamquam nuper faclx cerliorem Paulinum Augustinus facit i:i eadcm supracitala epistola, dum ais : Qua Ecciesia? cura tenear, ex hoc veslra carilas oporiei aiiendat, 'tuod beatissimus pater Valesius uec presby- teium me esse suum passus est, nisi majarem mihi coepiscopalus sarcinam impoueret, elc. Haec erso Augustini epistola aut sub linem anni 395, aui sub initium subsequentis procul dubio scripla. Ul enim Chifiletiua parle 2, cap. 8, Paulin. Hluslr. ostendit, eonligit ordinaiio Augustini post medium Decembrem ejusdem anni 595. Itaque hoc ainio adversus paganos Pauiinus nosler scriptis pugnabat. Nolam hic se receperat cadente an, Ch. 594, ibique maturato cotrversioni; supc consilio prffistantissimam Chrislianae viUe methodui-l aggressus fuerat. Iloe vero idera consilium t:;iigii liujos poematis iniiio his verbis : Discus^i, fateor, sec.as. Anl.onius, omne?, Plurim^ quiBsivi, per siiignia qnaeque cucarri, Sed nihil inveni mciius, quam credere Cbrisio. Uberius hoe sequcnlia evineBiit. Hatc pgo cuiicia (irins, elsrum rum iumsn adeplus, Meque :!ivi incerluin el lot lempesutibus actiim Sancta salnuri soscepit EcSesia porin, Poslque vagns ilaclus tca;:quii!a in sede locavil, l'l mihijam lirna! tlelersa nube malorum Twmpore prcmisso lucern sperare sereoa n. 60» Et infra S. PAULINI NOLANI EPISGOH POEMATA. l;t modo qui oobis errorem me nlis adeinii, Hic meliore via par^disi liinina pandat Felix. Nostra tides uoi certoque dicats. CSJ En >rt swcssujn N"?anum, novumqne vitoe institutum mipiT sibi eleclum nohis Pauiinus insinuat. Itaque quuni hos versns fln< ubrarit co tetnpore Paulinus quo totunt aninnsm Chrislo ejusque lidei devoveral, hoc est an. 594 aut 595, vides eosdem iocidere in supra memoraium tempus qtio Pauliuus coulra paganos scri- bere ab Augnslino 691 "692 cliam dicitur. Quis ille Antonius fuerit cui pot-ma suum Paulinus inscribit, divinarc nequeo, Antiquis, ostcndit Vossius lib. tv, cap. u, dc Arle grammat. Vers. 15. Qni merqi. Ni poclic.i Iicentia Paulinns est usns, carminis ralioni aliquid deest. Fortassepro Bwrai Iegendum mersos. Vcrs. 15. Et (ons. Hic quoque laborat aiiquanlu- lum versus. Scribcrcm : Manna cui e c.rlo, cui fons ... Veis. 21. F.x cere figurat. Teriuilian., in Apolng. cap. 15, idem etlmicis objicieltat : Uomesticos dcos, quos Larcs dicitis, domeslica potestate tractatis pigne- rando, dcmutando atiquando in cacabulum deSaturno, aliquando in trultam de Uinerva, ut qnisque conlrilui atquecontitsusest, dumdiu cotimm, m quisque dovumts sanctiorcm expcrlus est domestica necessitate. fublicos ccque publico jnre fmdatis, quos in liasltiriu rcctigalet kabelis. Si Cupiloltum, si olitoriitm (orum petatur, sub eadem voce praconis, sub endem hasla, sub eadem an- notalionc quastoris divinitas addicta conducilur. Ca- cabulum Terlulliann menioiatum , quoJ vas spurci- fiiii, a Paulino modestc iunuilur pcr kvx tianmi Mrba : Aut maiii-. i i spccies convcrtat s,-ppr puaVndss. Vers. 24. Uentesque deorum. In pecudum caesaruin extis deorum meniem slulte pciquirebanl gculiles. Ovid. lib. v Hetani. : 1'ibra quoi|UC aegra notas vnri, monilusqiie deo-um Hrodirierat. Hunc eorumdeni crroreni Scneca ct ipse elhiiicus improbabal. Natur. Qnajst. lib. n : iVimis Deum otio- sum , el pitsilltr rei ministrum facis , s\ atiis somnia, atiis exta disponis , elc. Consule J. Cxs. Buleng. de Hsffifl cic. Vers. 51. Eiiam icndit. Ad hoc spectanl rursus qtuc C cx Teriulliano nuper attulimus. Jiilius Finnicus dc Err. prof. relig., cap. 16 : Vendcbalitr Drns, utpro- desset emtori , et emlor supplicitcr adorttbal qiicqmd paulo anleviderat subltasjatitm. Vers. 52. Piiilosopiios rrcdttm. Elegantcr in Itanc rem seripsit S. Eucnerius in 1'awnet. ad Vaterian. Inter alia \ixc habct : lircvi tibi tiquebit . quanto ka-c nostra. irf est pietatis veritatisque, prarcepta iliis pliilo- sophomm praceplis prw(erri debeunl, In iilis nanique corum tirwceptis rel attumbrata virtns, vet (alsa sn- picntia, i»i his rero ronsummata jttstilia.sotida reritas continclur. li/de licel dicere pldtosophnc alios nnmen usnrpasse , nos ritam. Etcuim quatia potsntit si hil dari prtrrrpla rirendi f f.nnsr.n ncscwiil, ctc. 683 POEMA Qui ratione carenl, quibus esi sapientia vana ? Sunt Cynici canibus similes, quod nomine pro- [dunt. 35 Sunt et sectantes incerti dogma Piatonis, Quos quaisila diu aninire substantia turbat, Tractantes seniper, nec delinire valentes ; Unde Platonis amant de anima describere li- [brum, Qui praler titulum nil certi continet inlus. 40 Sunl etiam Physiei naturtc nomine dicti, Quos antiqua juvat, rudis, atque incondila vita, Namque uuus , baculum quondam et vas fictile [portans, Vers. 34. Sunt Cunici. Vulgo xuvixol direbantur lii philosophi , hoc est caniiii , awo tou xuior , a cane. Diogenes Laert. in Antisthenis Vita h:ec ait : Sarrj^s jro'T»TOf tou xuvio-tio-j, Cynicam prinuts sectam inslituit, et in ea princeps fuit. Hinc de illo Ausonius canit : Inveuior primiis Cynices ego. Qax ratio istlisce ' Alcides nmlto -nciiur esse pi ior. Alcida quondam fuer.im doctore secunrlus, Nuoc ego surj Cynices iiritnus, et il!e Deus. Idem vero Laerlius in Prooem. Cynicos ab ignominia Bic appcllatos asseril: Kat ".ici rrxufip.it.xwt, d>; ol. zuvt- xoi. sneiouius in Vespas : Demeirium Cynicum in iti- nere obiium sibi post damnationem, ac nequeassurgere, tteque sutulare se tiignantem, oblalranUm etiam ne&cia quid, salis habuit canem appcllare. Eleganler quoque Auguslinus de Civ. Dci I. xiv, cap. 20 : Hoc illi cani- ni phiiosophi, hoc est cynici, iion mderunt, proferentes eordru humanam verecundiam , quid uliud quam cani- nam, hoc esl immnndam sentennam. Vers. 35. Sectanles incerli. Piato Socrali adhrcsit, atque idcirco inter Socraticos relerlur a Laertio in Prolegom. Quia vero. Tw «pyaiai 'Ar.u8-nu.ictv rru--n-i_- fiti.i , veterem Academiam instititit, secix novee fnnda- menla jecit. Hinc Platonicorum secta. Proprie. ta- men ii vocabautur Academici. Laertius in Platonis Vita : 'E-xfy sv tvj 'Av.aSriu.ia, svSktov :r)ct*Tov ^oivov St5Ti'eo"= vtJ.offoyriv , 6'Jcv x«i Azanvjuaizij rzpoanyop z\j- 6/j v? -ra.f otiTo-j vrpim;. Sepullus est in Academia, ubi piunmum temporis philosophalus fuerat , nnde et qtim ab eo fluxil secla Academica esi appettata. August. ae Civ. l>ei, cap. 12 lib. viu : Cum Speusippus sororis. Ptatonis fiiiv" , et Xenocraies in scitolam ejus , qita~ Academia vocabatur, exdem successissent , ob hoc et ipsi, et eorum successares Academki appeUabantur. Bccentiores lamen philosophi nobilissimi , qnibus Plalo teclandus plaaiit, noluerunl se dtci Peripaieticos , uut Academicos, sed Ptalonices. Vers. 35. Incerti dogma, Priidentius in Apolheosi: Consult- barbnti deliraroenta plalouis, Consiile et bircosas cynicns, r,Qiy.'u. Ptucet ergo illis (Cvnicis) totjicam, ac naturnlcm phitosophiam toltere, ac itiii ethicm animum intendere. Qu:e vero Paulinus addit, omnino Cynicis , non Phy- sicis conveniimt. Vcrs. j'i. lli neque cina bibunt. Exprcsse deCynicis id Laerlius tradidit in Menedeuii Cynici Vita : "i:vroi -t yo~rj v.v.i fioixw.;. v.ui 7TaVTr/.'jraa tv vor/o': /p&ivTat. Pie~ rique etiam Iterbis , et aqtta frigida uluntur. El da Diogene in ejus Yita sic a!t : 'Lv o"xw «, sorrjao-uE 5i«- xov£tO"'.'at j\t-r, -ptjyri •^poJttevoug" , xttt {jSoio 7TrvovTar. Oojwi etittm ministrare docebat cibo levi, acviii con- D icutos, et aqua. Vers. 5i). Ncc lectorecubant. Ceiebre Diogenis Cy- nici dolium etiaraiium habctur , i;i qno philosophiis ilie noclu (iiuque recubabal. Hunc al.i Cynici iiuilati. Chresolius in Mystagog. lib. iv, cap. 20, sect. 5, de iiis ail : Inattissima; giorias causa Cynici dormiebant iu herbaceis toris, aut nuda luuno, ut ea viite durilale, et fitcuti: paiienlia otnnium in se oculos converterent. Pallio itaque subslrato iucubare etiam isti sok;b*aiit, quod iiinuit Mariial. lib. iv, epigr. 52, deCynicoagens: OuPiii nndi leg t uxor aliolla gr.iliali. Abolla aulcm pailium erat. Ve.rs. ■')•). Nee. frigora. I:s vcstibus caniere Cynlci, qiioe frigori arcendo inserviunt ; ttinica enim destiluli solo utebanlur pallio. S. Cyprianus in his f.rer(i, ae seminudi pectoris inverecundam jactanliam arguil. Vide August. lib. xiv de Civ. Rei, cap. 20. Vers. 51. Ingratig^te Deo. ftccte Seneca "Sib. ."?! 695 S. PAULINI NOLANl EPISCOPI POEMATA. 696 Condita lcmpla loquar ? Quac sint Capitolia A 60 Seque iminutando, quaiis fuil, indicat ipse ; [primum Hisdeus, uxorque dei, ips.imquc sororem 55 Esse volunt, quam Vergilius not:.t auclor conim Dicendo: Etsoror, et conjux. Plusde Jove ferlur, Et natam stuprasse suam, fratrique dedissc ; Ulque aiias caperct, propriam variasse figuram ; Nunc serpens , nunc taurus erat , nunc cignus, [et arbos. rirev. vitas, cap. 14, Cynicos ait naturam liominis ex- eedere. Tot corporis ab his philosopbis qnresila in- eommoda superbiae potius quam verae sapientiae mi- racula fuere. Diegenes fastiim Platonis se aliquando calcare prolitebalur ; cui Plato : At fastu alio. Ta- lianus Assyrius in elegantissima oratione ad vers. Graec. super his consulalur. Vers. 53. Quw sint Capitolia. Mutila liic, et absque R interpunctione (qna loius codex ms. caret) non facile enucleanda oratio occurrit. Alderem tamen binum ett, ac ita dislingucrem : Quee sinl Capilolia ? fri nu:n His deus pM, uxorque dei cst, ipsainque sororem iisse \oliint. Vers. 51. Ipsamque sororem. Vergilius hic a Pau- lino meinoraltis .'Eiieid. lib. i. Sic Juiioncm de se loquentem inducil : Asl ego qu;e ilivnm iuceJo regiua, Jovisque Kt soror rt cnnjux. Greg. Nazianz. orat. 1 in Julian. : '\lpv. ro-J (zsyilou Aioj u8st.fr), z«iouo?u^or. Jimo magni Jovis soror et conjux. llanc ethhicis impiidciiliani exprobrat August. lib. iv, cap. 10, de Civ. Dei. Mimitius quoque : Deos cotitts incceslos cum mutre, atm filia, cum sorore con- junclos. Vers. 55. Vergilins. lta codex. Puliiian. Miscell. cp. 2, cap. "7, ellib. v, ep. 3, apcrlis tcstimoniis C cvincit, Vergilium, non Vin/iiium essc scribcnduiii. lia marmora pltira, ita vetustissimi libri ferunt. Cx\. RhocUg.lib.vn Aniiq. Iect.,cap.4, Manut. in Orthogr. aliis exeinplis prolalis contrariam luentur sententiam. Ilorum rationes apnd Dausquium in Orthogr. rcco- lendtc, apnd qiicin Virgilius rectius sonat. Veis. 57. Nalam sluprasse, Nou hic aliam mtelligi qisani Proserpinani Jovis e Ccrere filiam, fatebuntur omncs, quum ista Plutonis deinde fuerit mancipala coiijugin. Verum quis illam a Jove stupratam affir- mavii? Euscbius Cxsar. , lib. n de Pncp. Eyang., hsec habel : Kvii p.iv r) AnfMpmp, «axxpiffzat Ss r> mpv. avyrj-zat 3' ovfj.; o ysvviio-a; ouTocrt V.ev; ~y ttptfarrn Trj iSia OuyaToi , f.::« Tijv f«iT'6a A>)o'i, £z>a9ovsvo,- tou izpozipov jivam; , r.ui fiiyvvTar. StvaXM* ■y£v6u;v0f. Hoc, esl : Ceres pepcri', edncatur filia; huicProserpincc ftlia a segeniKv rurstts Jupiler post inalrcmCererem immisce- tur, prioris oblitus sceleris, ac draconis [orma suscegta Pius aliena sibi quam propria forma placebat. Turpius his aquilam finxit, puerique nefandos Venil in ampiexus. Quid dicit turba colenlum ? Aui neget esse Joveni , aul fatealur dcdecus fisind. 63 699 700 Nomen habct certe, quod nec ra- [tione probetur. Sacra Jovi faciunt, et Jupiter Oplime dicunt. quamdam fcminam nefandus adulter procubuit. Hxc et alia Ovidius exprimit lib. vi Metam. : Fecil olnrinis Ledam recubare sub alis; Aiithdil ut S3tyri celalus imagine pnlcra Jupiter implerit gemino Nycteda fcetu; Amplivtrion fueru, cnm te, Tirynthia, cepit; Aureus ut Danaen; Asopida luserit ignis; Mnemosynen pastor; variusque Deoida serpens. Vennste eliam Grcecus quidam duobus hisce carmi- nibus lusit : Zi!>; xinv.e, raCoof, tricr-jpn;. ypvro; 5'.' tpttra AriSnc, EvoiirfilC. 'AvTtorrric, icrvauf. Fit Jupiter cucnus , taurus , saiyrus , aurum propter amorem Ledce, Europa;, Anliopcs, Dunaes. Hanc Jo- vis procaciam ridet Nazianzcn. in orat. 1 advers. Ju- lian. : Ta nimt-.v. vivstkh St «sO.'Jtvn xat a.r.oJ)o poitn i 7v'j;, ctc. Quidris e/ficilur Jupiler ob impuritatem ac libidinem. Plura pete ex Arnobio, Lactantio, Cle- mente, aliisque velustissimis Patribus. Vers. 62. Turpius liis aquilam. Per aquilam Ganv- medem rapuit Jupiter. De hoc Vergil. lib. ui .-Encid. : Ooem prrrpes ah leh SuMimrm pedibos rapuil Jovis armiger iuicis. Quidam tamen ipsuni Jovem in aquilam coiiversimi hujus rapiiiic auctorem facimit. Esl Gr.ecimi car- nien : 'AiEToj o Z«0f ht.Biv £ir* «vt:8£ov fawpari^w. Jupiter aquila [actus tolavit ad pulcrum Ganymedem. Ovidius quoque lib. x Metam. : Rei giiperum Tlirygii qnondam Ganymedis amore Arsit, el invenliim esi aliquid quod jupiler esse Qn3m qucxi rr.it mall l. NuHo lameu alite veni Dignalur, nisi quae |>orUt sua fulmina terra. Esl ha;c Paulini noslri mens isto in loco. Vers. 64. Aut negel esse Jovem. S. Justinus marlyr in Apolog. prima, qu.T hactenus habita secunda , sic loquilur : \\TTnn oi o-w*/iovoJiv. Insl. lib. i, cap. II : Jovcm Junonemque ajuvando esse dictci Cicero interpielatur, etJupiter qttasijuians puter dicilur : quod nomen in Deitm mivime congrnil , quia juvare hominis est opit aliquid conferentis in mm r;i/i sil aliriius cl cxigui bcncficii. Tiim demonslrare pcrgit quani paruin sum- iiio Deo convenial vocabulmn i^tud. Vers. 0!i. FA Jttpitcr Optime. Plinius in Paucg., 697 Huncque rogant, et Jane Pater primo ordine A fponurit. Uex fuit hic Janus, proprio qui noinine feeit Janiculum , prudens Iiomo ; qui cum nmlia fu- ftura 70 Posset respicere, Imnc duplici pinxere (igura, Ei Jaimm gemiimm vcteres dixere Lalini. POEMA ULTIMUM. C98 Hic quia navigio Ausonias advcsiit ad oras, Nummus liuic primum tali est exeusas honore, lll pars una caput, pars scalperet altera navem. 75 Cujus nunc memores quaec.umque nomismata signant, 701 - 702 E* veleri faclo capita h:ec , et [ navia dicunt. 1'arens, ait, hominum deorumqne Optimi prius, rieinde Maximi nomine coliiur. Frat coguomen hoc prreci- piium Jovis, illudque api.d veteres scriplores s;epis- fiime occurrit, iSostram ad reni faeit Lactanl. lih. i lnst. Div., cap. !0, nhi inquit : Qutd horvm omnium pater Jupitei, qui in solemni precalione Optimus et Maximus nominalur ? Et infra : Htvc qui fecit, videri- mus an maximus , certc oplimus non cst. Arnobiu;-. quoque lih. i adversus Gent. : Cum a rob:s et Jupiter Oplimus, et M.aximu* habeaiur. Vers. (J7. Jane paier. Vetcres, ut docet Brissonios de Formul. lih. i, a Jano precaliones auspicabanlur. Marlial. lih. x, cpigr. 28, de hoc r.umiue agens : Annorum, nilidiqiu' «ilor pulchprrime mundi 1'ublica quem primuin vota precesque cinunl. Aur.jVictor. in Brev. Ilist. Rom. : Jn sacris omnibus phmum locum Jano detuletiiv.t usqtieeo nt eiiam cum aliis diis sncrificium jit, dato tlmre in ultaria, Junus prior nomiaetnr , cognomeitto qnoque addilo Pater. Paulus Festi abbreviator in verbo Chaos : Unde Ja- nus delracta aspiratione nominaiur , idco quod (ueril omnium primus , cui primo supplicabatur. Arnob., lih. iii, de ipso agens : Atquc ita per vos Dei nomen creditur , quem in cnnctis anteponitis vrecibus. Hinc Ovid. lib. x Fast. : Curqnamvis aliorum niiminn pl.icem, J.ioc, libi primum Ihura merminme fero? Consulailtur Macroh. lih. i Saturn., cap. 9; Horat. ep. 10, lib. i ; Servins in vn /Eneid., etc. Vers. 09. Janiculum. Cyprian. lib. de Idol. vnnit. de Saturno agens : llunr. fugntum, ait, hospi io Janus excepit, de cnjus nomine J aiiicutinn dictumest. Solin. Polyhist. cap. 2, Arnoh. lili. i, et Ausust. Iii>. vn de Civ. Dei.cup. 4, idein asserunt. Sed ei Vergii lib. vm : H.uic Jmis pal-r, lnur S.iturn-is rnmi dit arcem, Jaiiiciiliini huic, »11» liierat Salurnia nompn. Minutius : ltaque lalebram suam, qnod luio latnisset vocari malitit Latium, el ttrbem Saturnium de sno no- mine , el Janiculum Janns tid memoriam vleiqtte yo- sleritali reliquentnt. Miror Dionysium Halicarnass. tam accuratum alioqiii Romariarum antiquitatum scriplorem , scriplis prodidisse a Knmulo .Enerc fi- lio, Ascaniique et Reml fratre, condilam, ivsfc ^i- *iv «rro to. r.arfmg, rriv C. T.f ov „„v)..f_-_v '\6r.,x/\ov, Iioc est : lirbem .■Eneam a pntre denominatam, qua; postea Junicultim appellala fuit. Vers. 0!". Qui cum mnlla ftitnra. Est et h;cc .nliorum opinio ■ i-.yzv 'lavou Stxpovuirov tlr.iva, 7rij _s it\oiov ■Kpuu.vuv, r> ltpwpmiyxtXstp«yp.imtv; iri-cipov («..otjroMLot Xeyo_.i«v, 5:(xE>,t«v, £jrt toO vou.iaij.ctTo; h/y^cpuTUtv izpoaojirov StxifAov, yr/.i i.y. 8«T£jOOu ti-po-j; v ayuit9.v. n irrifavov, ^ jriofov. Ciui- tates i,i Grwcia muttas, in Italia, Siciliaque monelam cudere imprcssam bicipili facie , et e.x allera parle vet _ rnte, vet corona, vel uavigio. Similes nmnmi visunlur "-> etiamnum apud amiquitatis amatores , et prsesertim apud clariss. virum S. R, I. Coir. Franciscum Medio- harhum Biragum , qui amplissimum in re nummaria thesaurum possidebat, prateriiisque annis laudatissi- mum emisit opus de Nuniism. iniper., quo Occonem mirahiliier auxit. Sed, heu infortunium noslrum J Ereptus e vivis est hoc anno vir isie iloctissimus, niaguumque sui desidcrium viris eruditis reliquit. Vers. 73. Nominmnta. Numisma et nnmisma dici- tur. Primum apud lloratium occurrit lib. n, cp. 1 etManial. lib. i, epigr. 40. Allcrum in anliquis glos- sis, et aptidautores prxstamissimos. Cerie melius Giaccae orlhographire accommodalur , qu* vo«to-_a habet. ■ r ■ Yers. 76, Capila tia?c ei navia. Est ludusapud Ita- los puerulos, queni voeanl giocarc a testa o arma, aut a lesta o croce , el apud Gallos jouer a croix ou pile. Ille ipse est qui apud antiquos. Accipe aulnritatem. Anr. Vicior (scu quis alius autor ille sit) in lib. de -7K^tff_i=_lSft o __ ™_____5Ts3Wi-M prajtcnta respexerit , ac lutura pr.eviderit. Ovidtu tiinieii lih. i Kast , Maciob= lib. i Saturn. , Aii-tist lib. vii de Civ. Dei, cap. 8, aliiqne, diversas excogita- runt rationes, quas recolere volenti ad manum ertmt eorum vohunina. Macrobius vero, lib. nuperlaudato et potissimum cap. 7, Paulino adstipulatur. Vers 71. J«_»i!i geminnm. Numa omniinn primus Janum Geimnum dedicavit. Velleius, lib.u, ita illum vocal : t.ertie. pacis argumentum Jantts Vemiuus clau- tu« dedit. Plin. lib. xxxiv, cap. 7 : Prietcreit Jatius Letmnus a Auma rege dicatus. hlem, cap. _ lib xxxin : Nota cevis fuit ex aliera jmrte Jams Geminus' cr altero roslrum navis. Ad hoc respiciunt sequentes lauhm versus. Videquoquc Varrruiem lib.ivdeLing Lat.na , Sueton. in Neron. cap. U, H Macrob. cae. 9, lib. i Saluni. ' Vers. 75. Nummus huic. Pliitarchus inQu.-cst. Rom hac d re scribit ■ _t_ri to _«_«eov «iiw» na uh atrxs, ae monetm in formam incutiendm, Jamis oslen- disse traditur, in qua ub una parle caput ejus impri- mcrelur, aiieru navis, qua vectus iito erat. Eii ut autor iste in Jaui adve;iiu Paulino concordat. Suhdit : Un- de aieatorss,posilo nummo opertoque,oplionem contu- soribits ponnnt enunliandi quid putent subesse , ca- put , aut navem : quod nunc vulgo corrumpentes na- viandi dicunt. Tu vocem hanc tiaviandi corrige el naria repone. His consonat Macrobius, iih. i, caji'. 7. Satiirn. : Curti primus Janits wra signaret, servavit el in hoc Saturni reverentiam, vt quoniam ille navi (ue ■ rat adductus , ex una qitidem parte sui capitis effigiex. e.v altera vero navis exprimeretur. Ms ila fuisse signu- tum hodieque intetligitur in alca- tttsu, cum pueri dena- rios in subiimejactaHtes, capita, mtt naviam, iusit teste vetuslulis, exclamant. Amlreas Sehotlos hic integre legi naviam, noh navim, ex 4 ms. Pilhxoruin .nit ; sed mihi potins naviu :,\il navinm lcgere platerct. id ver- 699 S. PAULINl NOLANI fcPISCOPl POEMATA De Jove quid sperant, qui est a rege secundus, Quique sacrihciis apponitur ore precantum ? Hic habet et malrem captam pastoris amore, 80 Nam prior est pastor , quam Jupitet , aut Jovis |ipse; Sed melius pa6tor castum servare pudorera Qui voluit, sprevitque deam , cui sacva viriies Abscidit partes , nc quando tangeret ille Altcrius thalamum, qui noluit ejus adire. 85 Hoc tamen hoc «git senlenlia justa deorum , Ne fieret conjux , qui non est faclus adulter? Nunc quoque semiviri mysteria turpia plangunt, Nec desunt horoincs, quos htec conlagia vertant, Iatus «t arcanum quiddam quasi majus adorant, sus Pauliniani metro mconciisse docenle. Certe Jo. Isac. Ponlanus in edil.Macrob. anni 1597 natJtalegit. Vers. 77. A reqe secundus. Ante Jovem filiurn Sa- turnus regnavil. Expitlsus dein lilio reliquitregni aul coelestis, aut terreni habenas. Laclant. Iib. i.cap. \l Div. Inst. : ViaVo atium deum regem fuisse primis tempoiibus, alium consequenlibus. Potesl ergo fieri ul alius sil poslea (uiurus. Alqui divinum imperium , attl tempcr immutabUe est ; aul si est mutabilc, quod fieri non polcsl, semper uiiquc mutabileesl. Hinc Saturnia regna, ac selasaurea Saiurni imperio adscribilur. Vers. 78. Qitique sacnficiis. Qtiod superius innue- rat repelit, nempe ethnicorum precaliones votaque a Jani invocatione inchoari . deinde ad Jovem verti, quod sane nuininum niaximuro,omniumque rectorem nuiu(|iiam doeebat. Vers. 70 llic habel ct matrem. Atvm pastorem de- periil Rhca, seu Cybele Jovis genitrix. llle iinpudica; nolens auscullaredcai , est eviratus. De hoc Ovid. lib. rv Fast. : riiryx puer in sylvis facie «tpeclaiiills allis Turrigerjm c»slo jattx.il amure deuni. Hocdca^facintisethnicisexprobratMinutius inOctay. : Cybeles Dyndima pudet dicere, quce adullerum iuum inMiciter piacilum , quoniam el ipsa dcformis, et vc- luln, ut muilorum deorum mater. ad stuprum illicere non poierat , exsecuit , ut deum salicet (acerct euuu- chum. Aiiguslin. lib. vi , cap. 7 . de Civ. Dei : Sacra tunt Malris deum, ubi Atut pulcher adolescens ab ea dileclits, el mulicbri zcio ubscissits, etiam hominum abscissorum , quos GaUos vocant, in[cticiiate deplo- tatur. , Vers. 80. Nam prior ett pastor. Tantis ambagibus ac discordiis gentilium theologia, constal , tit se per illam exlrieare nemo f;:cile possit. Euseb. Cxs. lib. n, cap. 4, dc Pr.vp , ubi de Phrygnm Thcologia dis- scrit, Cybelcm ante/leorum connubia Atjdis atnore correplam ait. Veruin quot capita, lot seiilentisc. Vers. 80. Aut Jovis ips*. Jovis in recto casu recle 700 A 80 Idque vocaut sanctum, qoo si velitire pudieus, lste profanus erit. Sic artior ipse sacerdos Femineos vitat coitiis, patiturquc viriles. O mens cxca virum ! De sacris semper eorum Scena movei risus, nec ab hoc errore rece- [dunt. 95 703 - 704 Saturnum perhibent Jovis esso [patrem, huneque vorasse Natos ante suos, et mox e ventre nefandas Evomuisse dapes, sed postea coojugis arte Pro Jove supposittim mersisse in viscera saxum; Quod nisi fecisset , consumptus Jupiter esset. 100 Huncque Chronon dicunt , Octeque Chronon, [ quia tempus R ampulabaiitur. Laclant. lib. i, cap. 17 : Deum MaUr, " et amacit formosum udolescenlem, eleumdem cum pel- tice deprehensum exsectis vitilibus semivirum reddidit. •Et ideo nunc sacra eius a Gatlis sacerdotibuscetebran' lur. Minutius Cybeies impuritate detecta subdit : Propler hanc (abulam Gatii enm et semiviri sui cor- poris suppticio coiunt. Hizc jam non sunl sacra , tor- menla sunt. Vide Jiivenal. sat. 2, ipsumque Paulinum Nat. xi. Vers. 88. Nec desunt homines. Totnsest Augustinus lib. vi de Civ. Dei, et alibi, in coufutanda hac ethni- eorum vanitate ac cuhterfugio. Hi fabulas aniles iu- ternis scalere mvsteriis, ibique philologicas verilates latere suo kvo objiciebant ; sed suismel illi rationi- bus eonfundebantur : Deinde , ait cap. 8 S. doctor, m ista sacra , qux scenicis turpiluSinibus conviitcunlur essc fautiora, hinc excusantur atque pitrganlur, qnod habent interprelaliones suas , cur non eliam poelica simililer excutanlur atquc purganlur ? ctc. C.rcg. Na- 7.ianz. in orat. 1 advers. Jiiliau.^enumeratis quibus- dam gentilium superstitionibus, fufcc subdit : TotOt» i~U7*vrX'.iaQto TO;f fistufiaTTOtf Tflf &zo\oyi~s «xf oaTCtt» ftT' i-ivotitrOa TO-JTOtf a)./.r,yopri;t7Ta, xac TepaTCJttaTa, Y.i'i twv —po-zt"ijo>v £Z77t-Tw» o )6yoc Et; pv.oeSp» yj~- c-ei.ru. xai y.pr,iv»oii; Gsvpt»? ~'jr. i/o>--f to n oris. Vers. 108. Latiare m tmn. Cradelissiraimi boc erai elhnicismi piaetiium. Jovi , qiieni Latiarem appelia- bant, hutnana intmolabatur bostia. Tertujl. ;n Apo- log. cap. 9 rem prodit : Ecce in illn reliaiosissinsq (Jrbe jEneadarum piorum cst Jupiler quidam, qutm ludit suis humano prolmmt tanauine. Loeum illustrnl egregie la Cerda. Minutius : Hodieqtte a Romanis La- liarj$ Jupiter Iwmicidio colilur ; et quod Saturni plio dignum e$l, tnali el noxii hominis $anguine saginatnr; ct alibi : Cttm Latiaris cruorc per/n/u/ttur.Porpliyrius |ib. H : j\zpi ii.T.t>-£. lyty. 'AX/sVt ?.x vviitij lc/voii Vjra T7Jv ^■■j/ai.ijy Tzihv rJT.u AaTuxpioj .\to; iopri afcc^ov.z- mv avQpwzov. Quia et nostro iri'0 quis liescit, in ma- qna UrbeJovis Latiaris festo immolari hominem? Prsi- dent. iib. i inSvinmachtim : Kutnlilur liumanus Latiari in mu.iere sanguis. S. Aihanas. in orat. contra Gent. : k«; o! nulat Si 'Puuxiot tov y.x~)o',p.zyov K-j-:'- rzrr.v, xett rofc kjto twv mSpoxravim ap.xtn -spreasvov. Item apud Romanos Latiarem Juvem kumano crnore rt snngmne per homicidia futo placari Dionys. Haiic. Iib. iv Antiq. Rom. sacra h;ec Jovi Latiari facla com- memofal, neque tamen victinne hujus meninit. Hinc msce rectius Jovem Latiarem , quaiu Latitdem dici. quoa quiilam negant. Vers. li-2. Ellnviclum. A Persis nmiiinm mavime holis cultus nsnrpabatur. Hunc ilithram vocahant adJitumque illi Imicti cognomen. 1'1-ira aptid Gru- ternm, pag. 5> et .seq., et apnd Reinesimn, marmora S™il Deo lnvicto, Deo Invicto Milhrm, SOLl M ITIIR^, SOLI INVICTO et SOLI 5NVICTO Ml- ililtA. posita. Jul. Firmicus, de Err. prof. relig. cap. .-> Jovem in duas diviili poieslates, nuirimi imam (hoe est virilem) Mithram ilici asserit. Hero- dotus !ib. 1 de Persis loquens : e-W- U oipmir, A^oStTji, wxoXawirtMtffacv. Sacnjicant vero ciriesli vcnen, quam vocani Mithram. Nieetas ad Slelitf-ul Nazianz. : Tov MBpm ot p;v tov s>!6V. ot li riv ytopn jou T.-jpacov, quod Latine spelunea dicitur ; scd GraM:um tiomen aures ctiam AusoniiB toleiavere. Vergii, eclog. 10 ; Certnm est in sylvis iiKei' spetea ferarum Claudiaaus de BelloGci . Mclncnda ferarnm fl Sp*'T9 Mithr.c sacriiicia secretissimis in antris peracla. Re- iigioso silentio apud ejus cultores illic accepta my- steria servabanlur. Quin ct iis sacris iniliari volenles multis cruciatibns probationein subibant. Hinc Sui- das in verb. Mifmi.\ ail: OJx -.'v ov.v sr-r kutov SuvyTx-ti rif TS>.zirQfcjvt , ti un ^ Nune homo, nunc panis, nunc corpore lang'uidus [»gro. Talia dum taciunt, nibi! hunc sentire fatentur. Quid loquar el Vestam, quam se negat ipse sa- [cerdos Scire quid est? Imisquc tamen penetrahbus intus Sanc in cod. ms. non malarum , sed malonim est seripinm. Vers 116. Isiacum. tn sacris Isidis sistra qualie- banlur, et Anubi.lis caput caninum exponebalur. Lucau., lib. vm, rem compleclitur uUamque : SemiuVosquR cancs, ct sislra jubenlia luclum. Ausonius ad Pauiinum nostruui scribens epist. 25 : Isiacos ^gilant Mareotica sistra lumuilus. Poto Anubis Cynocephalas ciiam dicebalur, no- inine ejus ft.rmam cxprimente. Alhanas. orat. COiilr.GrxC. : 'O irap' klfimitHS Kvv_x_»«X-. AvwS.f. Apnd /Eggptios cunina (acie Anuks. Ovid. Metam. lib. jx : Cum qua latrator Anubis Sistraqne erant, numqnamquo salis qu rsitns Osirl.s. De sislris consule Lanrent. Pignor. in Mensa Isiac, et cgregiain disserlalionem Benedicti Bacclnm eru- ditissimi ct clariss. viri. Vcis. 118. Nescio quid. Locum Mimitii expressit Panlinus. Inquil illc : Mox invenlo parvuto gaudet lsis, exsxdtanl sacerdotcs. Ctjnocephahu inventor glo ■ . .___?_ ___..__*-.-_ ..,./ *«yiv//n**__> yitini PAULINI NOLANI EPlSCOPi POEMATA. 704 Semper inextinctus servari fmgilur ignis. 150 Cur dea, non deus est? Cur ignis lemina fertur? Isla quidem mulier, sicut eommendal Hygtnns, 707-708 Stamine prima novo vestem cor.- [texuii olim, INomine de proprio diclam, quam U-adidit ipsa Vulcano, qui lunc i!li monsirarat operios 155 Custodire focos. Hic rursum munere tems Obtulit hane Soli, per quem deprehenderat ante Mariis adulterium. Nunc oronis credula turba Suspendunt Soli per Yolcanalia vcstes; Ulque notent Ycnerem, tunc et portatur Adonis, (uul. cum Uimen stepius Vestam non nisi ignemesse perhibeant, quod idem repetit lib. vn, cap. 16. \ide Cic. de Nat. deor., et in n dc Leg., Diodort.m, ahos- R quc. Miralurigitur ridelque Paulinus cur ignis iennna dicalur. ' . . , _. Vers. 15J. Huginus. Augusli hbcrlns fuit Jui. Hy- ginus ac Ovidii familiaris. Librum Fabularum sonpsit, qui ctiamnum cxstat. Verum ibi adductum a Paullno locuin nancisci non potui. Scripsit ille pr_eterea b- bros Genealogiarum, et libruni de fenaUbus, quem laudat Macrob. lib. m, cap. 14, Saturnal., hbrum de proprielatibus deorum, Macrobio itidem teste »•>•'". cap. 8, et Confusaneas quirstionet, Fabio, Gellio, ac Diomedi memoratas , qua. nobis omnia tcm- po<-um voraciias invidet. Ex hisce libns propo- silam eruditioncm procu! dubio Paulinus nosler hau- serat. Vers. 158. Suspendnnt Soli. Vulcanalia festa erant in Vulcani bonorcm. De !iis mentio exstat m veiu- slissirois Kalendariis apud Gruter., pag. loo, 134 et 13S, et in alio nnn dissimili apud Dempster. hora. Antiq. in Paralip. ad cap. iv, lib. IV. Peragebantur autem x Kal. Seplemb. Cum bis Columeila concor- MSIS, CXSUillllil MlUlumi». -■.;«-■. ., _.-- ailieill X nai. _i:|"rinu. vu... ...^ — -- rialur, nec tlesinunl anuis omnibus vcl perdere quod C (ial jft |i(. Rust. |ib. xi, cap. 5 : Ccterum, ait, Aunusto -■:..-. ..-i : :.._ -.,.-./) ru,:-iln„i Jnl. Kirni. can. • ._ U-..I K-. i~.<_/> _«/;,! .._» Mpminit etiam varro inveniunt, vel invenire quod perdant. ivA. firm. cap. 2 : NihU liic huenis, ni.i quod ilcrum anl quirrus, aut iugeas. Ipse Paulinus Nat. xt : Nam quid, rogo, caecius illis, Qui non amissum quserunt, uusquamque niauentem lnveniunt? Vers. 122. Quid Serapis mernit. Hic aquani lucrere mihi lubentcr faleor. Alicujus fesli diei meminit Pjuliims, quo Seraphis inultas iriduere figuras coge- batur. At hiijiis moris vestigia nusqoam repeno. Cene Mai robius cl Plutarciius in lib. de lsid. el Osir. isulla aiia eluclum forma Serapidem faciunt quam lnimana. il_vTc_>-o-_ Mpaixoaapfov 'OiiftSos Kyaljtu: flbique timulacnlm Osiridis humuna speaeostenditur. Ab eruditioribus itaque cxspectanda soiulio. Vers. 127. Quid loquar et Vestam. Vestam esse insamterram sunt quidam arbitrali, alu domorum alii elian ■ circa Vukanalia tertia salio cst. Me.minil etiam \arro de Lingua Lal. In usu autein nnliquis fuit idolorum cultoribus vestes falsis suspendere dus. Anstoph. m Avibtis : Tt: 8. 8so; no>£OVXo; e"5TOi , tw ^voOpsv tov ttshVjv ; Quis autem deut urbi pr.rsidebit, cui dividemus vestes? hoc ct : Cui deo vestes suspendemus Apulems, ni». vi Asin. Aur. : Vides dona speciota, et taamas o»ro litleratas, ramis arborum, postibusque _ufl5.ni*. AJex. al. Alex. lib. m, eap. 18 : ln atiis mgsiervs ttadtlur m.,s, ul vestem, in qua quispiam iiutiatnr lemphs cl nn,ninibusd- — cischs Diancinuua, w.j™ _.«■.«-_ — •■. .- „,,.„_„. omuium servatricem, alii etiam per illam purum l|)0C_ den,andata est, pcr c ariss. Liampmum , _ n- tctheris ignem signilicari opinabantur. Hinc Orpheus D dam hac (lc r0 apurt herodotum exslare i locum m< ;m ..„ .,«„ TSiPi.l..» habitare reeiones, scd in xthere mo- mollllil. Est aulem !ib. n, ubi agit de «eco rege . illam non Siculas habitare regiones, scd m xthcre mo ranlem aiebat. ■Eo-ria t-Jo .viroto V.pi-tt>v8vyari:p Peraget simoiamina nosin. Prtesertim vero Alexandrire, u» asserit Nat. Com« ,b v " ... 16, Mvtho!.. Adonidissolemmafervebant, pmri fahula. 705 POEMA ULTIMUM. 706 140 Stercora lunc mittiint, ipsum pro slercore ja- A Tunc vcro suaduiitc inalo, nunc reniige Christo, Eiuta de scopulis senipcr inansura resurget. [ctant. Oninia si qtueras, magis et ridenda videnlur. Adiiilur hic aliud : Veshe quas yirgine» aiunt Quinquennes epulas audis portare draconi, Qui tanien aut non cst , aut si est , diaboins lipse esl, 145 Kumani generis contrarius antea suasor, Et venerantur eum, qui nunc in nomine Christi El trcmit, et pendet, suaque oinnia faeia fa- [letur. Qurc mens esl liominum, ui pro veris lalsa lo- [quantur, Qui iinquonda colunt, coniraque colenda relin- [qulinl? 150 iam sat erit nohis vanos narraie timores. llxc. ego euncta prius , clarurn cum lumen ade- [ptus, 709_710 Meque diu incertum et t»t tempe- jstatlbus aetum Sancta salutari stiscepil Eelesia portu, Postque vagos fiuclus tranquilla sede locavit, 155 Ct mihi jam liceat, detersa nube malorum, Tempore promisso lueem sperarc screnam. Jani prior illa sahis, quani perdiclit immemorAdam, Vers. 140. Stercora tunc miitunt. Fimo dii gen- tiuiu deboneslari solebant. Nuper iaudatus abbas Blanchinus Oitioboniaua? hibliothectc priefectus per cl. virum Jo. Ciampinum Orphei , seu Onomacriti, versura de ritu simili nt animadvertereni monuii. Habetur ille apud Nazianz. in Steliteut. 1 advers. Juliau. i Zsu xOSioTf, [xiyttTT-: 8s5v, tOvaisz -/.irrpM. Jutiiier glorio.sissinie,t!cuiii uiaxiuie, ilehLu'.esiercore. Sehjenus de Diis Syns, syoi. 2, cap. 5, hunc eum- dem reeiist Versnm, sed ad Jovem Stereoreum non magis atliiiere eenset illud etXuttivoc zinpw, quam Ver- gihi de iove verba : Totamque inrnsi pcr avlus Mens agiiat molem, et raaguo se corpore miscet, Quasi ntrobique Jupiter arcanis naturae invulutus iii- catur. Veruni n:l rei Lalins carmina cnm Gr.ccis ha- beiu , el x'J7rnob- ilic, quo delibulus dicitur Jupilcr, hujusmodi aij expiicatione abhorrel. Dii Slercorei fuere pnrterea, atque, itt ibidem nolai idem Seiilc-- nus , Beetzebui sonat Dominus slercoreus, et rabbi Abrahain Benkattun versuin 55 cap. xxui E&odi ita explicat : iVoii sines apud ic liabitare, qvi colunl cicos peregrinos vel stercoreos. Sed cur Adonis stercora pa- tiebatur? Cansam invenisse mihi videor. Nonnulli Adonidem semen tritici essc statuerunl, inier quos ^ Tertulliano adscribuntui 100 Kector enim nosler sic undique cuncla gubernat, (Jl modo qui nobis errorem meniis adeniit, Hic meliore yia paradisi limina paudat Felix. Nostra fidcs uni ccrtoqne dieata ; Unus enim Deus est, substaulia Filius una, 105 Untis in utroquc est tuius vigor, una polestas. Naiuqiic Dei Verbum patrio de peclore Christus Emicuit, semperque fuit, qui non quasi natus, Ore, sed egressus, chaos illud inane removit, Et tulii iuformem conte.xtre noclis liiatnm, 170 Dislribuilquu locis mare, lerras, aera, coolum, Hisque dedil geminam pulsa caligine lucem. Astubi cuiicla novum stiipuenint surgere Solem, B Quatuor hav: hausil variis exordia rebus. Sunt homines terris, sunt addita sidera ceelo, 175 Aere pendel avis, liquido natat ajquore piscis. Sic elemenia suis decoravit singula furmis, Nexuit hajc, diversa licel, discreiaquejunxil, Junctaque discrevit, qux r.imc divisa cohterent. Claudit enim Oceanus terram ; mare clauditur ; [ ipse 180 Axe sub sethereo medius conchiJiiur aer. Hocctiam cceluin, quod nos sublime videmus, Vxor. cap. 0, Msce verbis : Romie quidem guce iguis itlius inextinguibilis imaginem tractunt, auspicia p Theocriti Scholiastes ita locutus est ^'/ouv o frtToc >: nr.zu;y..-.'i>r ii ijLriw- sv xri T.-r rrrroo^j, elc. Adonis. videticet frumenium snlum tex menses humi sub sationr. dcgit. Tam liene igitur Adonidi stercora aptantur, quam tritico, Quia vero iuler Vulcarmm Venerisque amasios inimicitia! inter- cedebant, hinc Adonis male liabitus, quum Vuicani saera peragebantur, Has ego propiores causas arbi- tror cur aiieo turpia ilie in Vulcanalibus subirc co- geretur. Vers. 145. Quinquenties epuias. Lipsium audi cap. 10 de V'esta et Vestal. . Iu ambage, vel nube est, quod in Sglvestri Aclis quibusdam iegilur : Draconis eum ora clausisse, et perpetuo ergnstulo mancipasse, cui kalendis singuiis u vtrginibus Vestn: suppeditari solita *unt alimenta. Natn quis veterum tale atiqtiid? eoi/ua sperni, aul abjici a niagnis vitis ut [alsa video. Me cunctantc, an U> locat. Euripides in lone : aioj 7to),uk, aiufue : Sirr ergo sexcoeles, secun- ilum David, ei sepliimm hoc firmumenlu»: accipere quis volucrii, non errat; nam Saloruon tres cielos dicit, ila crvlutn, et ecelum cceii. Paulus-aique auoslolns uvfue ad tertium ceetum te raptnm fatetur. Sive ergo sepiem quit acceperit, ut David, sitie tres, sivc duos, nor> crrat. U Vers. i88. Vnde proml. Yergiiiuni ;>nit:»!ur ita lih. X MneiA. canerrtent . Conciliumtiue vocatdivum pSier,atque lioininum rci SiJereain in sedeni, terras unde arduus omncs Gastraquc !>2rdanifiitm spnotal. LiceatquoqueUaSicorum valum principom hic audire lib. i Hler. liber. : (Jiiamlo dalt' iiHo sogHr. i\ P srfre etertvo, Oh' & iielia parte piu de! ciol sineera, 6li occbj i« ^iii votse, e iu ur) ^'-; ;>mno, <>t in una Visita miro ci > cli' m se '! mondo 3>iuoa. ¥ers. iSi. Com.piectiw.r Urbe. Romani imperii fuies eosdem acorbis tcrrarura poeuc statuc-runt. Rutil. in lliner. eleganler : i)uiiKiuf olTers victij proprii toaso~(is;uris, Urbem fccisli, qui prius orbi' erai . Schoiiast. in Dionys. dc Situ ori-. : "Ontp Si raitf P6EMATA. PGEMA ULTIMLM. 708 !!ic Deus est de corde Dei, hic Spirilus oris, Sancti sermo Patris, tautarum fabrica rerutn. Nec se pagantts laudel, si vilat idoia, kc. s;itis esse pntat quod Numine credat in uno. 205 Quid coiel i!le Deum, qui Yerbum non colit [ ejus ? Qui non Yinrjteni simili veneralur honore? Quique invisibilem, incomprehensibilemque fa- [ letur Esse Dcum, hic eliam Christum si cogitet, idem Inveniet, quoniam Yerbuuicomprehenderenemo, 5?0 Nemo videre potest, opera ejus sola videnttir. 1« Palre Natus enim, in Nato Pater omnia fecit, Et quidquid virtute dedit, pietate tuetur. Sic fuit, et steterit versus Sahator in levura, Qui lulit errores, qui fecit vera videri, 215 Placatoque Patri pereuntem reddidit orbem. Nec mirtim, si cnncta regit, qui cuncta creavit, Qni dedil ex nihilo totum, lucemque tenebris Pnetulit, atque diem jussit succedere nocti; Quodque in carne fuit, carnis peccata remitlit. «TToo-r,; otzouottvi;?, rio-7r£l0 aruT.i; X''lf5CIJ foru zotvov «tto- ocSccyuiv/). Quod intem est suis finibus el regionibus urbs aliqua, hoc Roma est totius orbis provinciis, qua- si commune totivs habilabilis terrw oppidum. Hinc Konia Claudiano dicitur nuw (undit in omnes impe- rium. Sic Plitl. cap. 5, iili'. xxxv, Romsm esse unam cunclarum gentium in lolo orbe pamam dixil. Plura pete a Bulengero de Inip. Rom. lib. n, cap. 5, Vers. 19S. Hinc ita. Arritierct Hunc ita. Vers. 19G. Cosmon ab ornatu. sio-tcoc Grxcis est ornamentum. Ahhac signilicatione mundi, qui Grse- cts Koo-uof; «liciiur, nomen derivatura censet Paulinus, quia vevera esl mundus venusla ornameriloruin se- ries. Alii irro Korraou, q^:i esl ordo, seu modus, nomi- nis hujus tiynioiogiaiii dcducunt, quuin mundus re- rum simul ncxarum atque ordinalarumvere sit status. Tertullianus, advers. Marcion. lib. v, poeUc nosiro subscribit : Ut ergo, ait, aliquid clc isio liujus mundi indigno loquar, cui et apud Gra'cosornamenti ctculius, non sordium nomcn est* Vers. tiiij. Muudum dc lumine. Honor. Augustod. lib. de imag. mundi ran. i ; Fsidor. lib. niOrig., cap. 28, el xiii, cip. i, mundum qua^i uwveiidum, quiu in perpetuo sit motu, diclum putant. Scd rcctius V;irro, Cic. ,Plin., Paulus iC, ei aiii, a munditie appella- tum volunt. Huic etymoIogisE Paulinus accedii, dum a luminc mundum dici ait. Yers. 201. Uic Deus cst. Hoc estdivinum Verbum, Deique Fifius, pei- quem, ul supra t-eririii, omnia (a- cta sunt, et siue ipso (actum est sdhii quod factum est. In ins. dicitur : nic deus de corde. Apposui verhum esi. Adhuctamen daudicai versus; posscm alterum esi adjicere ; Ui- esi Spiritus oris. Vers. 202. Fabrica rerum. Fabricapro ofpcina pro- prie usurpari docuit Siponlinus. iia fortc tapiendum hic nomen islud. Mea lamen sentontia aut error in codicem irrepsit, aut versus aliquis excidit. Yers. 205. Nec se paganus. De. hoc nomine piura pcte a magno Annaliunt parente Baronio in Martyrol, ad diem 51 Januai., a Gothofred. ad lib. vi C. Tii., tit. 10, de Paganis, elc, aiiisque scriptoribus. Seculo Chrisii qMr.no nomen hoc gentilibus apiari ccrjpit, quuin iidem in pagis agrisque profanam adbuc reii- gionem exercerent. Vers. 205. Si v:tat. In ms. legebatur : Siquiidola viiui. Emendavi. Vers. 204. ATai"ii>c. !ta scribere piacuit pro iromiM. queinadmodum liabei ms. Vers. 213.V«sas Saiiaior. '.•lud tcrsu* mihi paruiu arridei. Forlassc iiero» scribcndum cst. 703 IN S. PAULIM NOLA.NI EPISCOPl POEJUTA VAtUAMTES LECTIOMES. 710 520 Ceroitenini fragilein faeiles ineurrere lapsus, A Quod peccaiorem, quem pccniiet, a>itea lapsum Corriniensque laiuen veniam dabit omnibus Non faeit in nuniero tiirbre pcccantis habcri; [ unain , Quippe satis pcena est, cusn sit sua eulpa dolori ; {Renique novam dicam, nec me dixisse pigebit) 240 Supplicium proprinni tiinorest; tornienii realus Plusquc pius quam jiisius erit. Si denique justus Tum veluti paiitur qui se ineruisse fatetuf. Esse velit, nullus fugiet sine ciimine pa;nam; Quidpolerii melius, vel quid moderalius esse? 225 Justus enim niaia condemnat, pius omnia donat. Judicat, inquirit, easligat, parcit, honorat, Koc facit, ut rata siat veniurS munera vitoe, Oinnia qui vincit, nec ab ipsa vinciiur ira. 7X3_714 Et quod culpa iulit, rursum indul- 245 Quod de praesenti jam cernir.ius esse futurum; [gentia reddat, Nani cum s;epe minax horrentia nubila cogit, Quaj si non fuerint plebi concessa roganti, Et tcrrore pio ruliio niniis igne coruseat, Tunc prope nuilus crit delicto liber ab omni, Trislibus et pluviis, el mibibus intonat atris, 230 Qui possit ineritus promissa luce potiri ? Omne genus timel interUum; sed vita potestas Tangere tunc Ixtis ccciorum regna licebi!, 250 Desinet, et pariter coeluni mentesque serenat, Tunc polerit mors ipsa mori, cum tempore toto Hoc quoque tunc sperare jubet, qui se modo Vita perennis eril, quia tunc in sede beata J$ [cuncla Nullus peccandi locus cst, ubi nulla cupido esL Perdere posse probai, si perdere velle recusat. 255 Cloria tanta rnanet populo servata Ddeli. Sic iteranda sakts venturo ostenditur xvo, Amplius lsoc Iribuit, majus tledit hoc quoque iEtcrnique Dei pielas xterna mancbit. [munus, Vers. 249. Vita potestas. Krrorem aliis tollendum relinquo 715-71G Postegregia hscc S. Paulini poeinata hymnnm quemdara subnecicre placuisset, qnem ab eo- dem sanctissiTno vate in S. Aiubrosii laudem composilum gemini biblioihecx Anibrosian* mss. veluslique codices affinnant. Ejus initium est : Miracuium laudabilc Caniie, omnes poputi, (,iiio:l (laLiun esi EcclesiiB Flucltianli in seculo. Jlle vero idem est hymnus quo eliamnum Ambrosiana Ecclesia utitur, quique in ejusdem Breviariis legiiur recenti studio expolitus ac reslauratus. Quum tamen pluriina eidem hymno verborum barbaries insit, nulla- que metri sit habita ralio, apertissime patet non a Paulini modo nostri stylo abhorrere, verum etiani liu- mile.m plane feetum sequioris *vi fuisse. Constat quidem, Gennadio teste, Hymnarium a Paulino elucubra- tum, sed ab edacissima selate opus istud interceptuin fuil, ejusque particulam opusculum hoc non esse, quisque eruditus nullo negotio dignoscet. Iiaque Dissertaiiones subdo, quas, ut major Paulini carminibu» lux aliulgeret, pro viribus elaborare studui. Ex eis autem qusedam erunt viris doctissimis inscript.c, quas!, nullo iuter eos pnestantioruni deleclu babiio, sed secundum propositmn poematuui ordinem distribuendas censui. Utinara hujusmodi labor sequo gratoquc animo ab humanissimis lecteribus excipiatur ! tunc cnim et de suscepto consiliu raib! gaudebo , animusque ad majora in postcrum iiiseipienda ap- pelletur. «sss IN S. PATJLINI NOLANl POEMATA VARIANTES LECTIONES. EI MANUSCIUPTis i.T EDIT1S CODiCIBUS. IS POEMATA !, II, IV. » Vers. 32, etrori ipse. Edd. Grin. et Poeini. iis * lin. 10, auasi vero numerum. Barlbius legendum mar£-i erroriqve. censet quasi verum numerum, £ Vers. 64, naie.,.. bene..., Eild. Grav., Poelm. ct « Vers. 5, mirc.. Ed. Schot. et Yinet, mirox. Schot. in inarg., mata.... boita.... ' Vers. 6, ako. Ed. Scboi.. acio. p ' ^ers. 75, voinptas. lidem codices io margg., vo- * Vers. 15, epulis alludat. Edii. Vinet. , epidhque tuntas, adludat. * Vers. 18, tribuat. Edd. Scbot. el Vinet, tribuu 1N POEMA VII. i\ r>ni?« \ - ' Vers.22, immmentem. Ed. Schot. in margg., emi- ls* ruRMA v tienlem. ' In titulo. Ed. Grin., Pcntii Pauiini liurdigalensts * Vers. 38, vilam tenebit. Hi nsaimi , Iteiiique car- Precatio ad^omnipotentem Deum. men de S. Jobanne Baptista, ex bymnis, opinor, ' Vers. 55, perdidit. Sic ed. Itosv.. Latinius, et trcs suni quos condidit etiaronuin rudis tneoiogicornm edd. in inargg. Atedd. 4, predidit. arcanorum. Ilaque non mirum si videatur hic error Vers. 33, wtas. Edd. ires in margg., oiim. significari eorum qui prave iiiteliigenies loeum i * Vers. 41, wtkera. Edd. ires in margg., aera. Cor.ni, putabaut Clnittiaiios, quamvis inalos, uiodo ■11 1N S. PAULINI NOLANl EPISCOPl POEMATA tidem , saluiem quamdam A 712 B ineoiuiiiem servassenl consecuturos. Sacchin. 5 Vers. 48, per urclutn. Ms. Reg., per arlum. LN POEMATA VIII , IX. 1 Vers. 9, almum.... Sion, et carmine sequenti, vers. 5, patrium.... Sion.virili genere propler uion- leni. Vel legeiuium almam, pairiam. Sacciii:v. 3 Vers. 49, elidet. Etlil. Schot. in marg., ultidet, ex Vuigala. aVers. 60, prceripe. Ms. codex Regius cum editis quinque, praccipe, mendose. 1N POEMA X. ' !n tilulo. Ed. Rosv. Paiilinus Ausonio S. 1 Vers. 5, [elix cutn. Edd. Grav., Poelm.el Scliol. in iuargg., felix quam 3 Vers. 9,multimodis. Svcchin. • Malim multa mo- dis, lioc est nmlla suavllalc modorum ac versuum dulcia quwdam et subamara queretis pielas auxia mi- tciteral censurcc. ' Vers. 15, rcfcrenda. Edd. Lugd., Vinet. el Grav., Poelm., Scliot.,"m margg.,re(e<7<>nda.SACCHiis. : Forte regerenda. 3 Vers. 18, a/iis. Sacchix. : Sic legendum doccl senlentia. Edii. quinque, alias, uiale. * II)., silent. Edd. qualuor, secent. ' II». i 'xminxiiiiiis posl versuin 18, Yale , domine iltustris, quod auerat a ms. eodice Lugd. et edilis Poelm. etVinet., quod et ex illo Panlini versiculo, An tibi mc, domine illuslris, etc. , suiiiluni suspicor ab iis qui seri|>la hasc confuderunl onmia , fceda- runtque novis ac lalsis titulis. 8 Vers. 58, nubitant. Edd. Poelm., Schot , Vinet., nubilent, male. 8 Vers 41, Niliil adferentes.Ms. Reg.etedd. i, Ni- hit ferentes. " Vers. 42, Quod veritalem detegat. Ms. Reg. et edd. Grav. cl Scliot. in margg., Aut veritalem non tegant. 11 Vers 45, queant. Ms. Reg., queunt. ^ " Vers. 52, xirtulium. lla mss. codices Lugd.,Reg. et edil. Vinet. At. Grav., Lugd. , Poelm. et Sch.U. substiluere, virtutis esl. 13 Vere. 69, .ibolet. Ed. Lugd., Horret. " Vers. 10, videmur. Ed. Schot. in marg. , ju- bemur. " Vcrs. 75, CaHis. Ms. Reg., Ccelo. 16 Vers. 75, prcesens. Ed. Schot. inmarg.,pr(Bs(a«*. " Vers. 106, mota pietatc. Edd. tres in margg., «ofa pietate. '" Vers. 1)5, reduces. Ms. Rcg. et edit. Bad. ,re- ducis 19 Vers. 116, vota. Edd. Lugd. , Poelm., Grav; ct Scliol. in marg., icrba. ** Vers. 155, Stulta Dei soviens. Ms. Reg. et ed. Sclioi. m marg., Slulta Deo sapiens. Edd. Grav. et Poelm. in margg., Stultus desipiens, male, hoc eiiim suiuium ex epistola Pauli priorc ad Corinlhios c. m, v. 19. 11 Vers. 138, islis. Ms. Reg. et cdd. liad. ct Schoi. U in uiarg., istic. " Vers. 142, cepit. Ed. LugiL, flexit s3 Vcrs. 157, i« anlris, Ms Schol. in marg.,tn ugris. •' Vers. 3>>i, agitare frequentant. Edd. Lugd. et Poelin. in marg., habilare frequentent. " Vers. 166 , strepitusque. Ms. Reg. ct ed. Bad., strepitumque. *e Vers. 178, sedisse. Vinet., Sedere, hoc ioco, pia- cere, sicut el in episiola: sequentis, v. II, " Vers. 18-2, voti. Edd. Lugd. et Schot. in ma.-g., vcri. 18 Vers. 185, acta. Graecum est vocabulum «ztij, littus signiticans iocumque lnariiimum. Viset. '* Vers. 215, inleriniquoi. Ms. Reg. cumed. Poelm., integer wqno. " Vcrs. 251, nolalur. Ms. codex Vossiantis, uo- ianlur. 31 Vers. 254, lerris et mamibus. Idesl, terrilorio tleinsius legendum censcb.it turritis moenibus. " Vers.247, tuee. Edd. Grav., Poclm. et Scliot. in inargg., atttv. Ms. Reg., potens. *-■' Vers. 254, in aitrito longum. Edd.Vinet., Grav., Poeim. et Schot. in margg., nativo longe. '■''• Vers. 275, mutatur. Ms. Reg. el edii. Bad., mu- latus. 33 Vers. 278, At si. Ms. Reg. et ed. fiad, Aut si. 30 Vers. 505, idjam. Ita reposifum ex mss. codi- cibus Lugd., Yoss. ct <>d. Yinet. Alii , !ucc fam. 37 Ve.rs. 508, possit. Ms. Reg. et edd. quatuor, posset. 3 Vcrs.325, iitalo. Ms. Reg. et edd. quatuor, tn- luto. J9 Vers. 526. Gurarumve. Ms. Reg., Curarumque. %a Vers. 528 , (.'oimiiissisijiie Deo. Ms. Reg. cum edd. Schot. et Vinet., CommunJqti tu;n letro. • Vcrs. 55, //o<; :iec. lla uis. Reg. et edd. B;, Ex iU.o qui me. Edd. qmnque, Ex ilto ■ Vers. • Vers. quo me. 6 Vers, 12, niim me libi.. isatn le mihi vocuvi. ,. vocasli. IN POEMA XIV. Edd., quinque, Reg. el edd. Bad. et ' Vers. 4, nanclus. Sic ms. Gcrm * Vers. 8, /Equiparal. Edd. tres, Mquiperal. 3 Vers. 9, remiilil. Ms. Germ., remiltat, - vcrs 15, \«iii posf. Ms. Genn. ei edd. quinque, Qunm pcst, mendose. * Vers. 19, utcttima. Sic ms. Cerm. cum ediiis quinque. Ed. Rosv., uiocsinui. " Vcrs. 37, mwiere. Ms. Gcrin., numine. ' Vers. 58, Et rav., Intustrata, ■ !*,Y,e.rs- 276- •'«■"'<"• Mss. duo Germ,, /nnp////. Et sic alilji. Vers. 285, comminns. Sic senioer iidem codices mss. At editi, cotninus. *J Vers. 294, Decerptumque. Edd. Grav., Pnelm. ctScbot. inmargg. cum mss. duobu, Germ., Demes- tnmque. 2 Vers. 290, vicius. Ms. 1 Germ., /jasteji. si v S* 3'8" '"'"'■ Mss. duo Germ., atqttin ' Vers. 520, cara, Sic ius. codex unus Germ. Cc- len, carum. M>rs. 541, pjci/fl/. Ms. i Germ., susciiat. ' Vers. 515, assumit, Mss. duo Gevm., crfsKmi/, ubique. ' ' Vers. 532, o mi *«/,•. Ms. i Germ. codex cum eililis quinque, o miiii nale. IN POEMA XVI, ' Vers. 10, ra/« debeo. Ms. 1 Gcrm., rfefr^ sacra * Vers. 2i, errare vias. Ms. 1 Germ., sf/we vias, Vers. 48, ou/ a/arfiis. lui niss. duo Germ. cum editis Gnn. et Poelm, Alii, el gtadiis. 4 Vers. 49, eerft». In ms. uno co.iice Germanensi post bnnc versum habelur iHtid glossema : Tuo nonne lioc sitbrexisti proprio rorpore ? • Vers. 10, persensit. Edd. 5, prasensit. 6 Vers. 74, Illudente. Mss. duo, Iniudente. Et in- tra, lnrtdebat. 1 Vers. 79, loguelis. Mss. duo Germ,, loguellis semper; et sicinlra, querellis. s Vers. 95, JVnm. Ms. 1 Germ., J«m. ' Ib , rostra. Ed. Scboi, in marjr. , strata. 10 Vers, 99, sordidus. Mss. duo Germ., sordibus ' vers. 103, obstupuerunt. Ms. 1 Germ. cumc lilis , qualuor, obslipuerunt. ' " Vers. 1 .7, Srritiatnm. Ms. I Germ., Scrutari 13 Vers li3, jigras. Mss. dim Germ., oi«anS " Vers. 152, /tfa. Ms. I Germ,, Hle. " Vers. 100, illo. Sic alibi 1'aulinus epist. 24 n 9, ei ep. ui, n. (i. Ms. 1 Gerin., ilhic. 15 Vers. 171, hoc. Ms. 1 Germ., Iia-c. " Vers. 173, sZricZ/e. Ms. 1 Genn. cum edd.Grin et Poelm., structm. " Vers. 192, totos perhibenl. Ua mss. duo Germ Atedd., periiibenl lolos. 19 Vers. 200, afflicti. Mss. dno. Germ., adftirli " Vers. 238, prior.'Ms. 1 Germ., »rf«s. " Vers. 241, qui. Ms. I Germ., «,„>,. " Vers. 257, ;,n/nis. Ms. 1 Germ., patris " Vers, 21)4, prisro. Ms. I Germ., daro. '• Vers. 205, stemmate. JLs. I Cerm.inpnsi, codeu nomitie. ' ''• Vers. 273, p0Sse«. Ms. I Germ., possi/. S'4Tno!.. L\I. 711 A s6 Vers. 275, sensu. Ed. Schot. in inarg., censti " Vers. 287, sedet kas. Ms. 1 Germ., sed eas. IN POEMA XVII. ' Vers. 5, udnexa. Mss. codices Reg., Germ. et edili quinque, adnixa. ! Vers. 4, (uturos. Ms. codex Germ., futunis. 3 Veis. 15, /err/7. Sic ms. Germ. Edd., terrte. 4 Vers. 29, antigui. Ms. codcx Regius et ediii quin- qi;e, antigttis, mcndose. 5 Vers. 7!, oderimus. Ita niss. Beg. et Germ. cum 5 edd. At edd. Grin. el Poelui., execrcmur, eo quod esseni offensi in syUabam terliam pioduciam. Sed vide not. 542. 6 Vers. III, i« mquor. Ms. Germ. , per wquor. T Vers. 154, derorabit... satitrabit. Ed. Schot., ds- vtravit... saturuvit. " Vers. 155, illevidit. Ms. Germ., vidil ille. 9 Vers. 175, secli. Edd. quatuor, muiuli. " Vers. 187, reddat... tutum. Ms. Germ..wrfrf/ B tutus. 11 Vcrs. 199, ro««. Ms. Germ., corda. " Vers. 214, exsiilttii. Ms. Germ., exsullet 13 Vers. 204, viverc. Ms. codex Germ., gmrrerc «l Vers. 396, vkel. Ms. Gcnn., vivil 9 " Vers. 502, imponet. Ideui ms, codex, impor.it. 1.N POEMA XVIIi. ' Vers. 6, qua ferl, ms. 1 Germ., qito ferl. * Vers. II, Nam cui. Non gaudere. Qittt quis. Coe~ licolas. Jn m-s. codicilms 2 Germ. ct in edilis Grin. et Poelm. quatuor isli versus boc ordine dirigunlur! Iii aliis, Qua guis. Nam cui. Non gaudere. Ccefico* las. aIb., Clmstus Ms. 1 Germ., Sanclus. " Vers. 12, vacuum. Ms. I Germ., vacuus. " Vers. 15. lpsa. Ms. I Germ , Ipso. e Vers. 53, po//«)i/. Ms. 1 Germ., cedificdnt. ' Vers. 54, prwfixis. Ms. eodex 1 Germ., perfixis. 8 Vers. 59, Et medicala. Ms. I Germ. ei edd 4 m C margg., (// medicata. 9 Vers. 42, laxant. Ms. 1 Gcrm., larent. " Vers. 45, fmijs aula-a ferisque. Mss. eo.ld. Germ ceras auloaslucernas. Ed.Schot. in marg., cerisuulaa lucernis. " Vers. 57, nil. Ms. I Germ., nihil. " Vers. 81, mete/. Ms. codex Germ. 1, metat. ' Vei-s. 85, O si dicere. Iia ed. Schot. in marg Ed!. quinque cum ms. uno Germ. codice Itoc qnod dicere; ms. alierGerm., hoc qui dieere. 14 Vers. 80. operum. Ms. I Germ., opi(. " Vers. 141, mthereas. M-s. riuo Germ., wtlierias ,e Vers. 149, Nam. Ms, 1 Germ., J«m. " Vers. 150, /,0, .4s;n * -23-2. irtonau/o. Rfs. Genn., ventenao. *■' tcra- -<-'-'. iit"' iw*»w. "- ■■ -" ■» '« Vers. 287, opertu. Ms.Germ. cum edd. quinquc, »» Yers. 289, Iwc potuit. Ita ms. Germ. cum edii. Schol . Ceteri codd. , htec potuit. »■» Vcrs. 503, rerfrfai. Ms. Germ., ei edd. quinque, redtltt '» Vers formaverif. 508, formaijeraf. Ms. Germ. , 1N POEMA XXIV. « Vers. 18, intrataf. Ms. codex Regius, Intraret. Ed. !'>ad., fiifraoat. » Vers. 29,piger. Ita ms. Reg. et edd. 4 inmargg. Edd. quinque, pio. . »Vers. 31, JamcKte. Edd. qiunque, ftanufue. » II) iiitorum. Edd. Grin. cl Poelm., littore. ' Vers. 57, lemporis I01130. (Vera lectio. Sic carm. 52 RKiouo i,-.-k|w.-;s.i Edd. tres, tempore «o tongo. « Vers. 105, ejcc/ri!. Ms. Reg., roP«r«. !'A sic aliln. - Vers 123, vermirtini. M^. Beg., ;vnii:.i/r. « Vcrs. 165, excitat. R<\<\. tres, eriptt. 9 Vers. 249, cymba. Ms. codex Regius, cumoa, uhi- que. Sic Prudentius non semel cumbam dixit Peri- steph. hymn. 5 de S. Vincentio martyre, v. 450, el iii Diptycho, n. 55, elc. "> Vers. 254, Dormisse. Ms. Reg., Dormnc. » Yei-s. 515, iargos. Sacchin. : An largo... affe- Ltul '» Vers. 521 , excalceus. Ms. Reg. et ei.Q. qumquo, ercakius; et infra, ■calciari, semper. »3 Vers. 555, paoi/iolai», Bakthius , pro compagi- natam. ., , .. „., K "Yers. 564, Ceninmcellus. Vera lectio. t.M. &, Centumcellis Yide not. 273. » Yers 497. Hierusates. Sic apud Prudentu in Psycbomach. v. 815, Tunr Hierusaies lemplo mltt- struta. Yide ep. 18, n. 5. <6 Vers. 550, Ephod. Ms. Reg et edd. tres.,Lp/iot. " Vers. 555, Xazarceus. Ms. Reg. cuni ed. 4, />«- larenus. . „ B '» Vers. 577, oui. Ms. Reg. etedd. 5, ouia. "»» Vers. 719, trretientis... illicem. Ms. Reg. et crtil. 5, inrelieutis... inticem. . »» Yers. 723, letalibus. lta reposiluro, cum ante esset lanalibus, mendose. " Vers. 871, prceeunt , prima longa, ul supra, Ouosi nincttlafis prceeril, v. 752. "Yers. 875, Utroqne, vccte, advermaliter. Aiia* Vtraque et (Jlrceque, mendosc »' Ycrs. 894, «enifttts. Ed. Schot., scnes. !i Vers. 9-25, eoenttwis. Ed. Schot., srgenWiw. »» Vers. 953, Sponsoque veclos obviam reffl Detts. Edd. Bad., Grav. el Schot., Sponsoque regvtat obtwm vectos Deus. Edd. Grin. et Poel.n., Sponsoque regt, mendose. Ms. Reg., regis. 1N POEMA XXV. ' Vers. 41, sacerrfotis. Ed. Sehni., s'tcerdotum. ' Vers 42 acripiet. Ed. Scbot., «cctpiot. * Vers. 15, inciusas. EJ. Schot., inlttsas. C » Vers. 147, Crescat ut. Ed. Schot., Crescat et. ' Vers. 186, siet. Ed. Schot. in marg., sit. « Vers. 187, rfcserit. Ed. Schot. in marg., rfesintl. LNPOEMAXXVL « Vers. 59, deponere. Ita ms. Germ. et ed. Kosv. Edi!. 5, cognoscere. ' Vers. 170, rircttm. E .ld. qualuor, circa. » Vers. 176, nV, ;.. E Id. 4, corom. . Vers 195 fsoins. Ed. Bad., F.satas. Ed. Scnot., Iswas. Variis modis illud noraen exscribitur, £«n« i„ vcrsioneLXX inten.retum, et a;md lertu 1. _ n « lib iii et iv contra Marcionem, apud Prudenliurn Perisleph. hvmn. 5, lsidorum lib » ^...euiiar...... ,. 16, etalibi; «P«<» Prudentium Apotheos. v. 591, «t Alcimum Avitum, carm. de Laude virgini- »Vers. 197, ipsum. Edd. tres in margg., isium. • Vers. 555, Luatumoue. Ed. Bad., Lassatumque. ' Yers. 280, aram. E l.l. Grin. et Poelm., mttom D 1N POEMA XXYII. ' Yeis. 8, potses. Ms. Cerm., possis. ' Vers. 32, in aita. Ms. Germ., «rf «!'«• » Vers. 55, sacrosque. Ms. Germ., sacrusme. ■' Vers. 18, trepirfans. Ms. Germ., treptdus. »Vers 79 Eoliu. Ms. Gcrm., acrio. « Vers. 84, Fons opere, et finis, (actens Germ., Fons op,', io;is<;«< opere; el factens. ; \r-,.. 91 . serfitoue. Ms. Gcrm., sedetque. « Vers. 92, profurfit. Ms. Germ., profunrfti • Ycrs. 96, Pueis (i/iysJc'.',^ ivnairs. Hi Germ , Plebisaposlolicee consors. ' Vers. 100, pectine. Ms. Germ., ptectme. " Yers. 108, ipse. Ms. Germ., ipsa. .»Vers 110, saltem. Ms. Germ., saifim, sempe| '» Vers. 151, nec. Itams. Germ. Anlecratne. '»Vers. 151, Nicetam. Edd. qninquc, AiceloH, <* sie infra. '• Vers. 175, possem. Ms. Germ. , pessim. Ms. codes "7 APPENDIX OPERUM S. 16 Vers. 176, enarrare. Ms. Gerra., narrare. " Yers. 190, Nicetam. Edd. tres, Nicetan; duo, JVieefcn. 19 lb., rursiis. Ms. Germ., rtirsum. " Yers. 194, assideo. Ms. Gcrra., adsedeo. " Vers. 201, digneris, Ms. Germ., dignaris. " Vers. 215, rirsis. Ms. Germ., srissis. " Vers. 218, /cnis Edd. quinque, /«is. " Vers. 2S5, corto. Ms. Germ., cortix. " Vers. 292, /s mea. Ms. codex Germ. et edd. Grav. etSehot. in margg., me lua. " Vers. 295, nee, Ms. Gcrm., neqtte. " Vers. 546, Nodcmus. Edd. 4, Aos demus. " Vers. 587, quantus. Ms. Germ., qiiantum, " Vers, 389, superne. Ms. Germ., superno. " Vers. 599, fl..,.iwif. M~. Germ., Duscere*. 30 Vers. 414, /'m/e skj. Sie ms. Germ., ed. Rosv. ClLatinius. Edd. Parla sna, et Parte sua, male. 3: Vers. 421, Et. Ms. Germ„ Ui. " Vers. 442, di'/>i(«. Ms. Germ., reddita. 31 Vers. 44S, quacumque. Edl. qninque, quocumque. Sacchin. : vel tntelligilur, /oco; vclpotius legendura, f/uacumque, id est hora. ai Vers. 450, aje/. Ms. Gerra., agil. " Vers. 452, rolet. Ms. Germ. et edd. quinque, relit. 3S Vers. 160, Sint. Ms. Germ., Swnt. 37 Vers. 489, sacra tecta. Ms. Germ., saeramenta. '" Vers. 540, agat, Ms. Germ., fl^i;. " Vers. 555, decepii. Ms. Germ., direpti. 40 Yers. 560, heee. Sic ms. Germ. cum edd. 4. Ante erat Aic in edit. Rosv. 41 Vers. 509, Mensa Pelri, Edd. S, Mensque Pe- tri. "' Vers. 581, iUudere. Ms. Germ. et cdd. 5, lu- dere. 43 Vers. 585, explicuit. Ms. codex Germ., ex- plevit. " Vers. 587, Sunt. Ita ms. Germ. Edd., Sint. " Vers. 591, potatur. Edd. 5, sundetur. M Vers. 595, superant, Ms. Germ. codex, subeuul. E'ld, quatuor, suberunt, 47 Vers. 596, Qworf superesl ex his quw facta et pi- cla videmus. Ms. codex Germ. et ediii quinque, Qnrc superest his qux facta el qtim picta videmus. 48 Vers. 601, mei. Ms. Germ. et edd. 5, Dei. 49 Vers. 609, exposilo. Ms. Gerra. codex, expo- sita, IN POEMA XXVIII. 1 Vers. 2, rifti. Ms. Germ. et edd. Grav. el Schot. in margg., voto. ' Vcrs. 10, adjunclce. Ms, Germ., udjunctis. ' Vers. 1 ! , sinu. Ms. Germ. et edd. 5, si/«. 4 Vers. 16, qua. Ms. Genn., quo. ' Vers. 17, protenditur. Ms, Geriri., pertenditur. PAULLNI. EPISTOLA I. A 718 et edd. 6 Vers. 25, ToHt. Ms. Germ., Tolri. ' Vers. 29, super. Una Hosv. editio, supra. V ers. 45, mtra spatiantibus arte. Ms. Germ. cura cd. ochot., tmrum spectantibus apta. s Vers. 47, jocos. Ms. Germ. et edd. Grin. ct roelm., tucus. "Vers 65, /Wo. Ms. Germ. el edd. Sdiot. in marg.. fatdaque, || Vers. 67, interjeclu. Ms. Gcrm., interjactu. "Vers. 89, nVo. Edd. 5, »;«'». ' 13 Vers, 115, su/n/i. Ms. Germ., so/u/is. |4 Vcrs. 146, flaqrassc. Ms. Gcrm., flaqrare, ,5Vers. 150, t/mWus. Ldd. Bad. et Grav., P dixunus : Uommus mortiftcat, Domimts vivificat, deducit ad tnjeros et reducit. Dominus divites pauperes factt, Immiles exat- tat « quia calix- in manu Domini (<•) hunc Immiliat et hunc exatlal A. Quod etsi ad omne mysterium regni perlinere videtur, attamen etad tuam specialiter gra- tiain referri polest, unae magno Domim miserantis consilio exaltata es ul (c) huiniliarens, el humiliata ut exallareris. 2. Non enim ignoramus, venerabihs soror et bene- 2 Non enim «noramus, veiieraoinssoror ei ueuc- ="» F.«i»— — . _-..--.-, ---, _ dictafl a u^.Veteritam '... hoc seculo gloriam. B et : \ana salus 724 ,'~ « uicia iiud, lua rtnm„m salns hommum, ( uae pulatur ir: ha fii(«r tn novis '. Tribulatio, inquit, pnlientiam opera<- tur, vatientia autem probationem, probalio vero ipem, spelautetn non confundil ; auia caritas Dei diffusa est in eordibus nostris '" , in qua caritate (f) radicati om- nia sustinemus. Propterea et David ait : Ditigam te, Dnmine, virlus mea u, Dileclio enim Domiui virtus salutis est : quia Deus dileclio esl, et qui manel 8 in (g) caritaie in Deo manet °. Sciensautem et prophcia quia momentaneum iiibulalionis in hoc seculo itn~ mensum peretinis gloria , ut Aposlolus ait r, pondus operatur , sanctus iile rex in psalmo, ut dignus ha- bealur igniri tentationum examine, dicit : Proba me, Domine, et lenta me i. Unde et ilerum idem (A) psal- mographus nosler, quasi pccnitens nmndi hujus glo- rise, confitelur cum dicit : Priusquam humitiarer ege deliqui '. Et quia humiliatione curatus sit, staiim di- cil : Proplerea eloqttium tuum custodm. Ob hoc rur- sus prouheta : Da nobis, ait, atixilium de tribulalioue; " Est enim vana Nam eliam vidimiis te in tetnpo.e iilo, quo domum tuam regalis alGnitas ambiebat, eminenteni ra his honoribus qui destruunlur, quia et etsi ipsi quoque a Domino allissi.no tribuuntur, quia emms potestas a Deo ' est ', attamen caduci cl fragiles sunt qui sub hoc mundo agunlur, cujus flgura ut umhra pneterit. Uude impensius admiramur graliamquue tibi dala est, ct magmiicamiis ii> te Dominum, qui te ni laboribus liomiiium posuit e« salutifero patcrnae pietalis ver- bere visitavit, ut in paucis vexatam in nmltis bene dispdneret, teste 723 Aposlolo : ln hoc mundo cor- npimur, ne cum lioc mundo dumnemur '. Lnde et m vid ait : Corripiet me justns in misericordia, et incre- pabil me : oleum aulem peccatoris non impingitet cuput vieum n. Ita ct in Saioinone scriptum esse ■ sine du- bio iu studiis spiritualibus posila didieisii quoniam Dominus quem diligil corripit et (lagellat "; Lastigat autem omne.in filium quem recipere > dignalur dispo- nendum ad vitain asternam. De eo et Apostolns i.on q confunditiir, nee atteritur ; sed magis glonatur, et potens lit in inQrmitatibus suis : qui ul nos suo con- fortet exempio, fatetur et procdtcal sibi ipsi ", cui etiamusque in terlium coelum patuerat asccnsus.et quem ncque ignea illa rhomphaca ab aditu paradisi potuerat excludcre, ubi eiiam ineflabile omni hoguie {d) audierat arcanum ; se.l t;iniL'ii ne extolieretur pfopter excellentiam ' revelationum, ita se ipsius, a quo in tantum glorificabatur, Domini moderamine,gu- bernalum referl, nt apposilo angelo Satan.e in siimu- lu.n carnis -u;'1. id esl, in («) tribulaiionem corporis, deprimerelur salubriler, ne iiiflarelur inaniter. Pro- pier quod, inquil, ter Dominum rogavi, ut recederel a me, et dixit mihi : Snfticit libi gralia mea ; num vtrttis in infirmUute perftcitur i. :,. Quamobrem cmn tali magistro et autore mstru- cta k,ad virtutem palientiae ei spem glonce aeterntc, confidens esto, lilia, sicut esse ceepisli, ei gloriare m prscterilis passionibus luis, recoleusel illaejusdein docloris eloquia. Fideliter ciiii.!, ulconsciusarcano- » Prov. xiv, i, sec. LXX. b Psal. xi i, 'j. Psal. cxi., k. " Prov. ni, -, >ec. LXX vm . PsaL xvu, !8. i" Rom. v, ,i . nxv. S. r Psal. cxviii, 07. sPsal. lix, i xxxvin,6. ylbid ,7. z Psal. xi.vm, 11. Psal. ux ,13. rf Psal. xv, 7. «sPsal. cxlv, », scc L\X. ii. 5. l Rom 17. "■ ?i 13. H's d<| Rom. v, 5. Paulinus Nolsc maxime vixeril, cni viciaa Roina ubi Marcella degebal, non potuit Pauiinns illi fuisse lon- ginqnus, nisi ad eam scripseril, cuin pnmum m Hsl.Etquidcm, tu san ctatilia, etiam documen- lis edocta es probare sententiam, quia omnis caro [mntim, el omnis gloria ejtts quasi flos [ceni. Artiii fai- nutn, et flos ejus decidil : verbum nutem Domini ■ , et qui feeit illud, manet in eeternum ", (i) sicnt ipse Do- minus uianet in aeternum qui est anle secula. Ob hoc vere dictuin est : Vnna salus hominis y. quia vana oniniii sub coelo. Unde et in psahnis habes : Uitiversa vanittis omnis homo viiens J. i. Sed de quo genere hominum ista dicat, incon- scquentibus doeet de eis scilicetqui vane conturban- tur amore diviliarum suaruiu, in quas" situl bellu:e ca'&e " inhiant sine fine cupiendi et congerendi, the- saurizanles in tcrra, et ignorantes cui congregent cas J, Relinquet, inquil, alienis divilias suas l : et poslquam in vanitate defecerint dies eorum , rapti in infenium omncs non doiiiiiii, sed servi divitiarum siia- nini, niliil illic iiiMenienl in manibus sum»", quia niliil pnemiserunl, nisi aeiernarum meiita pcenarum. llla anicin non est (j) tana salus hominis, de qua dicilur: Domim est salus, e! suver poputum atum benedictio lua bb. Et iteruni : Satus autemjustorum a Oomino est rc. Ideoet snes in Deo posila non coiifnndel,:d,quia sa-- lus vana non est quae 'peraliu iu Chiisto, et confer- lur a Chrislo. 5. Ergo quia accepi-li auxilmm dc tribulalione ", ne concupisceres humaiiam diem, et " vana salute hominis gauderes : gloriare in Domino, ct benedic cuni, qui- tibi trtbttit inietlecium !f, ne in via peccalo- riim stare persisteres, neque in fiiiis generalionis istius permaneres, Psal. iii, 9. r' P.-al. xxx\i, 59. ■ 1 lieg. ii, (i. J Psal. ! xxiv, ■ II Cor.vi, 30 i II C sec. Psall. Rom. 1 Psal. '..ii. 15. Psa!. lxxv, (i. frfi Ms. Joi. cum ed. Mog. paiuerat. (e) Sic iidem codices. Alii. iribulatione {() Hanc vocem addidimus e.v tnb!:.- m bns et editis quatnor. (o) Ila mss. tres ciim ed. Mog. Alii, di/< («) Ms.Jol. el ed. Mog., psalmig (i) H.ei' addita sonl usque Ob ex niss. i.ibn- el edil. Mogunl. ijj Ms., JoL, y.xua. carporea, CO !it'l- •clione, cndicibua 721 EPiSTOLA f. 729 las «. Ideoenim misericorset miserator Dominu$h, quia A fundalam. Non enira ligno putribili, neoue stionla I ii'kll.' CIIIC f.l- ... . f ,' r..ii.'tn..i;.in^ A...AI. ., A ..!(. F _•!!! . i* _ . ... talibus suis jmepar.it adinventiones suas ad vitain honiinum propagandam, pennisit le istius seculi flu- etibus venlisque jaelari, ut, experla naufragiunt, de eetero similiier periclitari eaveres. Itaque cuncta qu:e passa es, sicut intelligis, vulnera quidem corpori-. lui, sed et aniruse remedia fueruut. (i. In circumcisione cordis fac opera tua, ul gloria lua »on sil ex kominibus, sed cx Deo r, 725 I'1' ^e- ponil polentes de sede, et exaltat humiles : et esuricu- tes implel bonis, el diviles dimitiil inanes d. Deusscien- tiarum Dominns <\ vide quania gloriam tuani (a) re- compensatione mutavit, qui de te maluit participem reriim cuelestium lieri, quain ad iinem terrestrium permanere, ut ab humana dignitate transires in re- gmim Dei. Et quidein mullis hominibus hujus seeuli vanitatc eaptivis, similia Deus auxilia pereipiemte in teternum salutis offerre dignatur : scd (t)plerique, superantibus sana consilia sollicitudinibus divitianim fragili, aut foeno areseente, super inlirmam areham ajililicium ,0 collocasti, sed super immobile funda- menlum quod est Christus, prwler quod alind funda- mentum nemo potest ponere u inconsiiinmandum, ar- gento, et auro et lapidihus preliosis ° exslruere cov pisti iu Christo. Et quia perficis hoc sedificium, Dei enim sedificatio est p, ille sapiens architectus insistit «peri luo, ut doceat te percurrere cursum bonum, oblivisci quse retro sunt, et extendi ad bravium su- perna. vocationis % ut apprehendas in quoapprehensa es, et accipies coronam justitise, et diadema gloriaj de manu Domini. Cumqne magiia dies illa in igne coeperit revelari <•, non concremetur opus tiium (o) sapientis ignis examine, sed prohetur s. Nec exstin- guatur lumen luum, sed ind.r slellasclariores emicet, inler illos qui fulgebunt sicut sot in rcyno Dei ', el sicut luna in ceternum perfecta " : quos eliam •' per diem (o/ non uret, " neqtie luna per noctetn v. Erunt cdelectationibuscorporum.noluntintelligereutbene R e".m '" Hierusalem urbe iila coelesti permanentes : agant, ei malunt lata via perditionis spaliari cum mulsis, quam anguslam seinilam invenire cum pau- eisr.l'nde et (u, bcalissima, cuidonatum estnon in- durari pia castigatione, sed corrigi; ncque gloriari in divitiis, sed spem ct s rem in Deo ponere, et a sorle divitum ' peccaiorum (c) dividi, quoruin cor ulcoenum 15 esl,quia et corsicut thesaiirum suum in terram demcrgunl; transi ad beatorum " pauperum sortem, quorum lormam Cbristus accepil, et factus esl refugium (d) pauperi '■. Neque diviies, sed pauperes beati, quorum essepronunlial regnum ccelorum '. 7. Tuum est ergo nnnc in magna gratiarum actione confiteri et psallere Domino : qux ila, ut audivimus, ct babitu et corde hiiinilituiis ornala ,:es, ut lingua. et iuenti tua? Davidica verba conveniant : Bonum mihi esl, qund liumiliasli me ; ut discerem juslificaiiones luas i ,a. Adjicere etiain quo 1 statim scquitur (e) vere poteris : Bonum milii est tex oris tui super tnillia auri et argenti «. Elegisli enim thesauros luos ponere in ps.cceptis Altis>imi. Dicimus el nos coiigiatnlanles ls tjbi in verbis prophetae : Gaude, fitia Sion; iiviare, filia llierusalem ',et obliviscere malorum quse tibi de hujus seculi bonis orta sunt : q.tisc elegisii tihi bo- nam partem, qune nou auferelur lihi «\ Nemo enim potest auferrc thesaiiros (f) repositosin sinu Cbristi, neque 726 everlere dotuuni in ipso angulari lapide cui ipse Doininus, ut scriptum est *, erit et nomeh et lumen. 8. Videntes ergo el praevidentes in spirilu revela- tionis (k) niagnam tibiperennium gaudiorum mcssem Uorescere, exsultaimis in Domino, et gaudenles fru~ clibus tiiis in voce exsultationis psalmi (i) canimus : Magna opera Dvmini, exquisita intnr M omnet volunla- tes ejus y ; quia mullum ahundavit bonitas ejus, ' su- perabundare tribulalionibus luis : quandoquidem te iu eorum sorte vocavit peremii hetitia et bereditate ccelesti, et in honore regali , et in consessu superju- diciali. (j) To.erandoe sunt in hoc seeulo humililates passionis, qua: libi a Deo »• recompensabuntur : et tu, benedicta.similiter, (k) interim his verhis conso- lare, ut et veierum dolorum obliviscaris, et in prce- senti proposito, quo ad opera salutaria eievasti ma- nus luas corde pcffeclo lirmata , fiducialitel- fnturo- rum bonorum tibi perpeluam felicitatem»»festiva727 meditationepromittas, lequeipsaminccelum(/) animo gestienle pracurras ; ut dutn corporemorarisin lerra, jam ad Christum mente pervenias : dumque Chri- stum conaris imitari, et vestigio ejus affigeris, depo« sitis onerihus et impedimeiitis alque compedibus, quibus seculi hujus divites attinentur, sedenle* in te- nebris et umbrd " mortis bb, tu jam liheraia et expe- dita comitcris Dominum majeslatis crucilixum, clijus • Psil. xxxvi, 1G. bPsai. cx, i. ep. 52, n. ">, v. 18. b Psal ' Matth. xin, iZ scc LXX. "' Luc. x, 12. s Vide ep. 28 ad Severum, u. 2. 23. y P.al. cx, -2. ^ Vide ep CVI, 10. (a) Sic mss. tres el edit. Ponc. H Psal. cxx, 6. Apoc. xxi, i. "» Vide ep. 15, n. 21, et ep. 17, n. 1. hb.Psal. 87, 7, et ambiet puniendos, sed ut commendalos suscipiens, blando lambet altactu, elc. Sic ei ignis supiens amid Augustinum; qui ideo dicitur snpiens, quod quadani veluti sapientia a Deo illi infu a discerual i|uos pro- D'bare debcat, et quos urere. Vide Paulini carm. 7, v. 32 el seqq. (A) Ms. codex Victoriims uims, magna tibi peren- niiim qaudiorum prannia florescere. Yulg tain lectio- nem, quam rclineuius,confirma( loeus episioloe 15 ad Pammachium, 11. 25. Nec longe retribuendi dies, al- bemibus jam propinqua messe regionibus. (i) Mss. tres cum ed. Mog., dicimits. Sed melius convenit verbum canimus cmu versu psaimiad quem alludit. (j) Ms. I Vicl., Tolerandcc... Ms. Jol., Teleratce. (A! Editi codiccs Rom. et Ponc, inter li consciare. Atvulgata ieclio, quam tuetur mss. codi- cum autoritas, conlinnatur ex eodem loco epistola: superius laudala;, n. 21. liberiu$...veMari ftde, ijnain.., cujttsqvain sermoite solaberis. (/) Ms. Jol. cuni editis Rom. el Ponc.,..., animuoi yestantem. voce exsullationis et humilitatis passioncs. verbt m APPENDIX OPERUM S. PAILIM. 724 imaxmem noh polest portare, nisi qni in hocseculo A essc faciendam a quo speramus et prremia; propter imag.nen. rnwiii w y , h :„„„„, „„na a n toslaliu- loco : JVorc omnts aut dictt mthi nudum se reddii et morluum, ul secundum ipsum Dominum dicat : Venil enim princeps mundt hujits, el in me niliil invenit»; vel secunduin prophetam David: Faclus sum inter viventes quasimortuush ; ut sic inter mortuos iibera possis juxta Apostoluin dicere : Vivo autem jam non ego, virit gutem in me Christus c. (o) Gaude quia facta es sicut gloriosa Judiib, mter virtutes pudiciliac meritis viduitatis incorruptae po- tens, sicul et Anna yeiierabilis in jejuniorum casti- inonia orationi instans nocte ac die 6. EPISTOLA ll\. Auior Cetanciam nobilem matronam, a qua obnixe ro- gatv.s dc hoc [uerat, docet quomodo itUer honores, divhias. matritnonii oncra,vilam suam sancte ac re- ligiose ducal. Eam ad diciiue Scriplurm lectionem hortatur; et admoncns ne de generis mbililatesu- perbiat, docet in quo sita sil vera nobititas; item quid tiro suo debcat. F.am dcmum redarguit quod m- arrpar, consulto viro castitatem Dco voverit. (Vide Dissert, B qUj ej 6, n. 2.) i. Vetus SeripturaB celebrafa sententia est, essc pudorem quo gloria inveniatur ' etgratia, et esse rursus jpudorem qui soleat ' parere peccatum d. Cu- jus dicii veriias, quamquam satis ad ommum intelh- gentiam ipsa sui luceat olaritate. mibi lamcn nescio quo modo in praesenti causa propius innotuil. Pro- vocatus enim ad scribendum litteris tuis, quaj miris hoc a me obsecrationibus Bagitabant, diu, lateoi , de responsione dubitavi, silenlium mibi imperante ve- recumlia ; cui lamen fortissime resistebat, et vim fa- eiehat preeum tuarum li.lelis arabilio * ; pugnabaKjue acriler eum hiesitalione mea humilitas obsecrantis ; et magnaquadam fidei ' violentia orisclauslra pulsa- bat : cumnue sic ' animiim in utroque nutantem co- gitatio diversa iibraret, pene pudor exclusit ofiicium. Sed me illa, qnam supra posui, Sapientis senlentia armavit ad depellendam inutilem vereeundiam. i quod alio teslaiiir lbco : Non omnis qui dicit mih ^ Domine, Domine, inlrabit in regnnm cxlorum; Si.'ti qui (acil voluntatem Palris tnei qui in ccelis esl, ipse inlrabit in regnum ceclorum i . Quo manifeste illud osienditur, nos non sola Dei confessioiie lanti prsemii magnitudinem promereri, nisi fidei et justiiiae opera conjuncta sint. 5. Qualis enim esl ilia confessio, qu;fi sic Deo cre- dit '", ut pro nihilo ejus ducat imperium " ? aut quo- modo ex. aiiimo ac vere dicimus, Domine, Domine; si eius' quem Dorninum conlitemur praecepta con- lemnimus? Unde ipse in Evangelio dicit : Quid auiem vocatii me, Domine, Domine ; el non jacilis qum dico^ ? Et itcnun : Popuius hic lnbiis mc honoral, cor autem corum lonqe est a me l. Et rursum loquitur per pro- phelam : Filius honorificat putrem, et servus dommum suum limCt. El, « Pater ego sum, ubi honor meus?el si Dominus ego sum, ubi est limor meus m? Ex quo (b) apparct neebonorari ab eis Dominum nec timeri, 'us. pnccepla non faciunt. Unde ad David ex- pressius dicitiir, qni peccalum adifiiserat : Et (c) pro niltito duxisti Dominum. Et ad lieli fit scrmo Domini : 7 29 Q"'1 honorificat me, honoriftcabo eum; (d) qui auiem pro nihito me habent, ud nihiium redigcntur ". i. Et nos sccuro ac bono animo sumus, qui per singula (e) quaque pnecepla, inhonOrantes Deuni clernentissinium, (() Doniinuiu ail iracundiam provo- camus; ejusque imperium superhissimc contemnciH do, in tanta majestalis iiiuis injuriam? Quid enim umquam lam superbum, quid vero tam ingratura vi- deri polest, qnam adversus ejus vivere volunlalera, a quo ipsum vivere acceperis? qiiam iilius praecepla despicere, qui idco aliquid imperal, ut causas haheat reniunerandi? neque enim ohsequii nostri Deus indi- get, sed nos illius indigemus imperio. Mundata cjus desiderabilia wper aurum e.t lupidem prctiosum mul- tum '*, et dulciora tnper mel et (arum : qiioniam in custodiendU illis retritutio multa °. Et ideo nobis ira- armavii. au iiepeuemiam iiiiiiiiKi» rat™»»-! — *"■;• ■.,. „. .„ ■ m.„„ ti«! honiiae » n( damnosimi 79»silei.tium rcsolvendnm; cum utique r sc.tur, idcirco magis illa immensa Dei bomlas o|- r.1""0: ■ \.f.A& . ... ' ..,..„ «-..WBm h». '' r,..,.lihir. nuia eam " ner lanii etiam prscmn detn- ipsam scriheiidi causam tam honestam vilerem esse, tam sanclam, ul peecare nie ciederem " si tacerem, illml meeum Scriplurse reputans : Tempus tacmdi, et '.empus loquendi '. Et iterum : :Vt> retineas verbum tn lempore sulutis «. El illud B. Petri : Parait semper ud satisfactionem omni poscenti vos rationcm h. 2. Petis namque, ei sollicite ac violenter '■ petie, ul libi certam c\ Scripturis sanctis praefraiamus regu- lam ad q.iam tu urdines cursum viis! luae ; ut, cognila Doniini voluntate, i.iter honores scculi et divitiarum illecebras, morum magis diligas supelleciilem ; ai- qne ut p6ssis iu conjugio constitula, non solum conjtigi placere , sed «tiam ei qui ipsum radul- sit conjiigii.m. Cui tam sanctac petitioni, lamque pio desiderio non satisiacere, quid aliud est, qiiam profectum alleiius non aniaie? Pareho igitur preci- hus tuis, teqne paratam ad implendam • Domim vo- luntatem ipsius " nitar incitare sentenliis. Idem cst euim verus oranium Dominus ac Magister, qm w' olaeere sibi iubet et docct » quo modo placcre ei D amantis (h) vendicat voluntatera. Nihil est impeno Jossirau^ t Ipse Ujue le inforlnet, ip^c l doceat, sius caritate Nos si vere Chnslura g^W qui interrogaiiii in Evangelio adolescenti quid fate- nos redemtos sangume recordamm , iulul ma,is u ret !.tmereretur viian, auernam, divhW continuo nibil omnino debemus agere, quain quod dlum v mandata proponil ostendcns nobis eius voluntatem cognoscimus, . ir.i- -, xiv 50 i'P\., impcrtiui. _ (/;) lia oranes codiccs, piwter Rosv. , m quormof 725 EPISTOLA II. 72G 5 Duo aulem sunl genera mandalorum, iu quibus A tum demum l.etare de imroce_il.ee conscieiilia, si, cum clauditur tola justitia : prohibendi uihihi est, jubendi alterum. 13 1 enim mala prohiberitur, ita pr_ecipiui.tur booa. Ibi otium imperatur, hicstudium; ibi coerce- tur 730 aninius, hic incitalur. (a) Ibi fecisse, hic non fecis-e , cnlpabile est. Unde et propheta dicit : Qnis esl homo qui vitit vilam, el cupit videre dies bo- nos? Prohibe linguam luam a mulu, et labia tua nelo- quany.tr dolum. Dcctina a malo, et (ac bonnm a. Et bealus Aposlolus : Odientesmulum, adluvrentes bouob. Iluc ilaque duplex diversumque prseceptum, prohi- bcndi scilicet et iinpcrandi, requo omnibus jurc man- d.iium 1S est. Non vjrgo, non vidua, non nupta ab hoc imperio libera " est. In quovisproposito.inquo- vis gradu, ;equale peccatum est vci prohibita admit- lere, ve! jussa nou facere. Neque vero eorum le se- ducat error qui ex arbitrio suo eligunt quce potissi- mum Dei mandala faciant, quieve quasi vilia ac parva despiciant ; nec metuunt ue, secundum divinam sen potes, adjuvare non desinas; si vero divisa inler se ista alque distincta sunt; aliudque est, non nacere, quod semper" potes; aliud prodesse, cum possis : aliudmalam non facere, aliud operari bonum ;illud tibi rursum occurrat, non sufficcre Christiano,si par- lem unam juslitia. impleat, cui utrumque pnccipi- lur. 8. Neque enim (h) debemus ad multitudinis exem- p!a respicere, quce, nullani mar.ura disciplinam se- quens, nullum vivendi tenens ordinem, non tam ra- tione ducitur quam quodam iinpelu fertur. Nec imitandi nobis illi sunt, qui sub Chrisliano nomiue gentilem vilam agunt, ct aliud professione, aliud conversalione testanlur : atque , ut Apostolus ait, Deum confitentur se uosse s", (actis autem negant b. Inler Christianum el " gentilem non fides lantum dc- bel, sed eliam vita distinguere, et diversam religio- nem per diversa opera monslrare. Notite, ait Apo- tentiam, minima contemnendo paulatim decidant. g siolus, juyum ducere cum infidelibus. Qucc enim par- 6. Sioicorum quidem est , peccatorum lollere differentiam, et delicla omnia paria judicare, (b) nec ullum inter scelus el erratum discrimen facere c.Noa vero. etsi multum inter peccata dislare credimus, quiael legimus : tamen salis prodesse ad caulionem dieimus, eliam minima (e) pro maximis cavere. Tanio enim facilius abstincmus aquocumque delicto.quanto illud niagis metuimus; nec cito ad majora progrcdi- tur, qui eliam parva formidat. Et sane nescio, an possiraus leveaiiquod peccalum dicere, quod in Dei contemtum admitlitur. Eslque ille prudentissimus, qui non tam considerat quod jussum sit, quam illuin qui jusserit ; nec quantitatem imperii, sed imperantis cogitat dignilatem. 7. _<£dilicanti itaque iibi spiritualem domum, non supcr levitatem areii;c, scd super soliditalem prlrce, innoceiitice inprimis fundair.entuni ponatur, super quod (rf) facilius possis arduum culmen juslitice eri- gere. Maximam enim partem cequitatis implevit, qui nulli nocuit : beatusque est, qui potesl cum sancto Job dicere : Nulli nocui liominum, jusie li.ii cum om- nibus d. Unde audenter et simpliciter loquebalur ad Dominum sl : Quis esl ille qui judicetur mecum e ? id est. Quis tuum adversum mc potest implorare judi- cimn, ut se lcesuiu a me convincat? Purissimae con- scienlicc est, secure canere cum propheta : Perambu- iabam in innocentia cordis mei, in medio domus (e) mccE '. IJnde idem alibi dicil : Non (f) fraudavil cos Deus bonis, qui ambulantin 731 innocenlia s. Itaque nialitiam, odium, alque invidlam, quse velmaxima, vel sola semina sunt nocendi, Christiana a se propel- lal anima ; neque mami lantum autlingua, scdcorde quoque cuslodiat innocenliam ; nec opere modo, sed volo iJ etiam nocere formidet. Qi.ai.ium enim ad peccati rationem pcrtincl, nocuit el qni nocere dis» posuit. Multi (g) noslroruiii illum ahsolute atqne in- tegre detiniunt innocenlem, qui ne in eo quiricm ulli noceat, quo prodesse desistat. Quod si est verum, licipatio jusli ice cnm iniquitate? aul qute societas (i) luci ad tcnebras? Qtur autem conventio Ckrisli ad Be- tiul? aut quai pars fideli cum in fideli? qui autem con- senstis tempto Dei cum idolis '. 9. Sit crgo inier nos et illos maxima separatio. (j) Disjungitur certo discrimine crror et veritas. i Illi terrena sapiant S6, qui co'leslia promissa non habenl : illi brevi huic vilce se totos implicent, (k) qui a-terna nesciunt ,7 ; illi peccare non metuant , qui peccato- ruin impuiiilalem putant ; illi serviant vitiis, qui non speranl lutura pnemia virtutum. Nos vero, qui pu- rissima conlitei.iur fide, omnem hominem rnanife- slamlum esse anle tribunal Chrisli, ul recipiat unus- ijuisque propria corporis sui, proul gessit, sive boiium, sive malum k ; proeul esse debemus a vitiis , dicentc Apostolo, Qui autem Christi 732 **Mtf,ai carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis '. Nec lurbam sequantur errantem, qui se veritatis discipu- ios confitenlur. 10. Duas ccrte conversationis vias , et distincta in diversuni itinera vivendi , Salvater in Evangelio oslenilit : (/) Quum, inquil, spatiosa via quiv durit ad mortem el multi sunt qui intrant per eam "'. Et rur- sum : Qh<;!)! arcla el angusta via est quas ducit ad vi- tam, el pauci sunt qui inveniunt eam ". Vide quanta inter bas vias separatio sit, quautumque discrimen. llla ad moriem, h;ec tendit ad vilam : illa (m) celebra- lur et terilur a inullis , htec vix invenitur a paucis : illa enim vitiis per consuetudincm, quasi decliviorac mollior, et velut quibusdam amoena floribus volupta- tum, facile ad se rapit commeantium multiludinem ; h;cc vero, insueto calle virtutum, iristior atque hor- riilior, ab his tantuii. eligitur quibus non tam dele- clatio itineris cordi est quaiii utiiitas mansionis. Asperarn cnii.i nobis et insuavem virtutum viam ni- niia facit vitiorum consueludo; qu* si in parlem alteram transferatur, (n) invenielur , sicut Scriptura " dicit, semita juslitia: levis. Ponamus ergo jam ratio- ■ Psal. xxxiti. 15, ii, !5. t. Hnm. xn, 9. coutra Jovinianum, et Augustinus episl. 107 Hanc Stoicorum seiileiitiani rclellunl Hieronymus in lib. n [al. 29) ad Hieronymum. d Joh. xxvn, 6. • Job. xm, ■19. ' P.-al. c, 2. s Psai. l.xxxm. 15. h Til. i, 16. ' HCor. vi, H. i FigiiraPaulinovalde familiaris. l II Cor. v, U». ' Gal. v, 21. •» Matih. vn, 15. » Ibid., li. (a) Sic ms. co iex Jolianus ex pi-eecedentibus bene 0 subsequitur, cum ali;-.s essct : Itic [ecisse, tltic non (e- cisse. Et idcm ms. posf culpabile es.subj.mg.t . Uomo qui velis vitam, et cupis dies videre bonos. (b) Patiiinus carm. 5, v. 52, .S. scdere abs'ineo, er- rori ipse obnoxius, ete. (c) Mss. Jol. et Vict. i, limcre pro maximis. (dj Ms. Jol., (a iiius valeat ardniun jiislitiw citlmen surgere. (e) Ita codiccs I.om., Ponc. et ms. Vict. justa Gra> cum et \'ulg. Vide cadem in line episiol_e, n. 52. Ed. Uosv., luai. ([) Ci;ere, K-Jptos ..;/ ^tt. . -;-.-( rr> b.yu.r>i. Non pri- vab i Dommns boitis. Psalleria '. ci S. Anguslinus in psalmos, Son privabit, "Prov. ii,20, juita tXX Ee.iti codices Er. et Rosv., itotnen illud. (h) Manuscriptus codex 1 Vict. cum editis Rom. et Poiic., decel. iVls. Jol., Neque enhn debtfmus adrmdti- tudinem hominum mulam respicere vilam, qna', etc. (i) Ila tres mss. codices cuni cd. Rom. juxta Grce- curn et Vulg. At ed. Rosv., tucis. (j) Ms. Jol. distinguitur ; mss. duo Vict. cum ediii. Rom. et Ponc, distinguatur. (Ii) Ms. cotlex Jolianus, miernam nesciunt vitam. (I) Manuscriplus codex Jol., dicens : Qiiam luta el spaiiosa tia est. (m) IJeni ms., cclebrutur a piuribus, et tenetur a mv.l- tis. (ii) Editi eodices Rom. et Ponc. , ijirenies... seini- Uim jusiiiiiv levem. Affertw el bic lotais a S. Augusti- m APPEMUX 01'ERIJM S. PALLIM. 728 nemviUe nostriE, e't, per quam polissimumgradianiur viam, eonscientia tesle discamus, Omne enim quod 19 agimus, omne quod loquimur, aut de lata autdean- gusta via est. Si cutn paucis anguslum iter et suhti- lcm quamdam semilam invenimus, ad vitam lendi- mus, si vero mullorum comilamur viam % seeumlum Domini sentenliam imus ad mortem. 1 1. Si ergo odio aique invidia possidemur, si cupi- ditati et avaritia cedimus, si prasentia commoda fu- tuiis prscfcrimus, oer spatiosam viam incedimus : habemus enim ad hasc " comitum multitudinem, et late similium stipamur agminibits. Si ifacundiam libidinemque explere volumus, si injuriamvindicare, si maledicenti rcmaledieimus 31. et adversus inimi- cum inimico aiiimo sumus , leqne cum piuribus feri- mur. Si vel adulamur ipsi, vel adulantem libenter audimus, (a) si verum diccre gratia impedimur, et magis offcudere animos hominum timemus quam non ex aniiuo loqui (b), de multorum item via su- mus. Tot r.ostri sunt socii quof extranei vcrilalis. At c coutrario, si ab his omnihus vitiis (c) sunvis ex- tranei, si purum ac libcrum aflimura prajstamus, 733 et' om!|i cupiditate calcata , solis studemus di- vites esse virtulibus , per angustam viarn nitimur ; conversatio enim ista paucorum est . estque perra- rum atque difficile idoneos " hiijus ilineris comites reperire . quin eliam multi hac ire se simulant, ct per diversa errorum diverticula ad viam mulliludinis rerertuntur , ideoque liiiiendiim cst ne quos duces ricti bujus ilineris habere nos credimus, eos comites liabeamus erroris. 12. Si igitur inveniuntur exempla qiue nos per hanc ducant viam 3', et rectum Evnngelii iraniitem lencant , seqnenda sunt ; sin vero ea vel deliciunt, vcl delicere pntanlur, apostolorunl forma universis proposila est. Clamal vas electionis Paulus, nosque quasi ad angustum hoc iter convocans, dicit : Imi- tnlores mei eslole, siail et ego Clirisli b. Cerle, quod est amplius omnibus , ipsius Dornini relucet exem- pium, qui in Evaiigelio ait : Venite ad me omnes qni laboralis et onerati estis, et e/jo reficiam vos''. Tollils jttgum meum super vos, ct diseile a me quia mitis sttm el httmilis corde c. Si pcriculosum est imitari illos de quibus dubitas an imilandi sint , htinc certe imitari lulissimum est, aique ejus vestigia scqui, i|ui dixil : F.go sttm via, veritas el lita •'. Numquam Cninl er- lat ( aliena saepe numerautes vitia . deesse nobis dicimus quos debeanuis sequL Ad illius cxemphmi mittimur ' quem omnes faiemur imitan- diim. Aique idco prjccipua tihi cnra sit, legem nosse divinam , per quam possis quasi praesentia cerncre exempla sanctoruni , et quid faciendum sit <|iiui\i' viinndiiin, illius consilio discere, Maximuin eniin ■<;', justitiam aiixiliuin est , implere diviuis eloqniis ani- inum , et quod opere exscqui cupias , semper corde " An comilum imus viam. Vide seqq. b i Cor. iv. mv, 0. c i Joban. n, 6. < I. Pct. », -21. 8 Nimt. xv k Yide iufia, n. 2'). ' Matth.vn, i± no in lib. de Nat. et Grat., c. 69, in (ine. Versro La- lina juvin LXX, invenissenlatique semilas justilupteves. ,'.<; Editi codd. Rom. et Ponc, si vero gruliam impen- itiinus. (b) Ms. codex Joli.iuus, loqni Domino, ilem mullo- rnm viam iiwts. A meditari. Rudi adhuc populo et hominibus ad obe- dientiam insuetis per Moysen imperatur a Domino ut, in signum memorhe qua pnucepta 734 Domini recordentur, per singnlas vestimenloruin fimbrias habeant cum (e) cocco hyacinlhini coioris insignia s, ut etiam casu huc iilucque respicientibus oculis mandalorum coelestium memoria nascatur, de quibus iirnbriis Pharisaei redarguuiitur a Domino , quod eas pervcrso usu , non ad commonitionem pr.eceptonim Dei, sed ad osientalionem la sui hahere coeperint h, ut seilicet quasi de roajoris observationis diligenlia*' sancii a populo judic.arentur. 14. Tibi vero servanti non jam litterse prseeepla, sed spiritus, divinorum mandatorum memoria spiri- tualiter excolenda esl "" ; cui non tam frequenter recordanda suut pnecepta Donvini, quam semper co- gitanda v'. Sint ergo diyina; Scriplune semper in manibus tuis , et jugiter in mente volvantur. Nec sufficere tibi putes mandala Dei memoria tenere, et R operibus oblivisci ; sed ideo illa cognosce, Ut facias quidquid feciendum didiceris : A'on enim dudiiorcs legis justi sunt apud Dernn , sed (aciores legis jusli/i- cabunltcr '. Latus quidem et immensus divirue legis campus e.xtenditur, qui diversis testimoniis vcrilatis, velut coelestibus quihusdam florihus, vernans, inifa oblectalione legentis anhnura | ascit ac refovet. Quaj oirmia sempcr cognoscere , secuinque revnivere. in- gens ad conservandam jjistitiam beneficium est. Sed quasi ad compernliosum quoddam ,v commonitorium illa tibi Evangelii eligenda senie: lia est, et super- scrihenda cordi tuo, quit: ad lotius ° ju-fitiaj brevia- rium (/') dominico ore profertur : Omnia qumeumqne vuilis ul (aciatit robis homines, hac et vos (acite illis i . Cnjtis praccnti vires exprimens, jungit ac dicil : llirc enim le.t et proplteta^ liitinitre namque sunt species partcsque justilia: , quas non mwlo slylo pcrsequi ,6, sed cogitatione etiam capere difliciili- miim est ; quas omnes una ac brevi sententia com- prehendit , et latentem hominuni conscientiam, se- C creto aninii judicio, aiit absolvil, aut damnat. 15. Ad omncm igitur ''"• acfum, ad omne verbura, ail omnemetiam cogitatum. hcec senlentia retracte- tur k, qnae tibi qnasi speculum quoddam paratum, et ad iiiauni.i semper positum , qualitalem tuse vo- luntatis ostendat, ac eliam vel de injuslo opcre re- darguat, vel de justn laetificet. Quotiescumque enim lalem in altcrura hahueris animuni, qualem in te ab altero servaii cupis, ajquitatis viani tenes : quoties vero lalis erga alterum fueris, qualem i:i le.vis ne- niinem , itcr jnstiiia: dereliquisli. En totHin illud di- vin:e legis aiduum, totunique diflicile : en ob quam causara dura ilnperia 735 Domino reelamainus, et (iicamus nos vel difficultate vel impossibilitale maiv- dalorum premi. Nec suflicit quod jussa non facimus, nisi etiam jiihentem injustum pronuntiemus, durn ipsumrequitatis auloremnoumodo dnra et ardua, sed etiam impossibilia prsecepisse conquerimur. Omnia, iuquil, quivcitmqtte vttltis ut (aciaut vobis homines, litec e.t vosfacile illis l. Conjungi vull intcr nosalque D connecli per mutua beneficia caritalem, omiiesque homincs vicario inler se amore copulari : ni ij uno- quoque pr.cslanle alleri, quod sihi ab oiunihus pr.c- stari velit, tola justitia, el pi-pccptum hoc Dei, cem- iiiiinis sii utilitas hominura. K.t o iniram clenienliam Domini! o inetTabilem Dt'i benignilatem ! prxinium nohis pollicetur, si nos invicem diligamus, id esi, si nohis ea proesteinus invicem quorum vicissim indi- geruus , et nos [g) superbo simul et ingrato aniino 1G, el xi, 1; Phil. m, !7. •■ Matlh. xi, 28. d Johan. , 58. h Matlh. xxiu, •'). i Rnin. u, 15. I Matlh. vu. 12. (c) Ms. Jol., utciii suntits. >d; Mss. codiees a.l.hmt inuititione. !■•) Ms. JoL, loln. M-. i Vicl., torta. lf) Yt-<. Jol. ct Vicl. I ctiin cdd. Rom. et Ponc, Domini. (g) lideai codiies quatuor, tHperbissimo, 729 EPISTOLA II. cjus leuitimur voluntati neficium est. Iti. Nulli umquam om vituperalione te iaudabil vitain luam ordinare disce, quam alienam carpere. Ac seniper Scriptura memor esto dieentis : iVo/i di- tigere delrahere (a), ne eradiccris ». Pauci admoduni sunt qui huie viCio renuntient : raroque invenies qui iia vitam suam irreprehensibilem -s exhibere velint, ut non libenler reprehendant alienam; tantaque hu- jus mali Bbido nientes hominum invasit, ut etiam qui procul ab aliis vitiis recesserunt , in isiud lamen quasi in extremum diaboli laqueum incidant. Tu vero hoc maluni ita efluge , ut non modo ipsa non detrahas , setl ne aiii quidem detrahenti aliquando credas. Nec obtrectatorilms autoritatem de consensu tribuas*», ne eorum vitium nutrias amiuendo. Noli, inquit Scriplura , consenlaneus esse cmn deroganlibus adtersits procimum tuum; el non accipies (b) sitper illum peccatum b. Et alibi : Sepi aures luas spinis, ct noli audire linguam nequam. Unde et bealus David, ' diversas innocentise species juslitiieque dinnmerans ", de hac quoque virtute non tacuit , dicendo : Et opprobriitm non accepit adversus proximos siios r ; propterea quod ipse nou solum adversalur. sed etiam persequitur detrahentem. Ait enim : Detranenlem secreio proximo suo :I , binc persequebar d. Est sane tale hoc vitium, quod \el iniprimis exstingiii deheat, et ab eis qui se sancte iitstituere volunt, prorsus ex- cludi ". Nihil 73g eiiim tam inquietat aiiiinum, nihil est quod iia mobilem mentem ac levem faciai, quani facile totura credere , et obtrcctatorum verba lemcrario menlis assensu sequi; hinc enim crebrse dissensiones, hinc odia injusta nascuntur. Hoc est quod sspe (c) amicissimis eiiam inimicos facit, dum eoncordes quidem , sed credulas, aniiuas maliloqua lingua " dissociat. At-conira, magna quies animi, magnaque est inorum gravitas, non temere de quo- quam sinistri (d) aliquid auilire. Deatusque est qui ita se conu a hoc vit.um armavit , ut apud eum de- Q trahere neiao au :eat. Quod si htec in nobis essct diligcnlia, ne passim obtreelaloribus credcremus, jam omnes detrahere tiuierent , ne non tam alios, quani se ipsos viies detrabendo facerent. Sed hoc ideo maium celebre est, idcirco in multis fervet boc vitiuni , quia pene ab omnibus libenter audiiur. 17. Aiiulatorum quoqne assentationes et noxia blandimenla fallacicc velut quasdam pcstes anim;c fuge : nihil est quod tam f;iciie corruni{jial menies bominum, nihil quod tam dulci et molli vulncre ani- muni ferial. Uude et quidam sapiens ait : Verba aduiatorum motlia feriunt autem interiora ventris e. Et Dominus loquilur per propheiam : Popule meus, qui beatificant vos, seducuut vos, el semitas peditm vesirorum (e) dissipant '. In muliis, isto inaxime lcmpore, iegn.it bocvitium, quodque est gravissi- muni, huiniliiatis ac benevolenlioe loco ducitur : eo lii, ut tjui adulari nescit, aui invidus aui superbus pulelur. Est sane grande et subtile artificium, lau- riare aUeriim in coinmendalionem sui, et decipiendo, inimum sibi obligare decepti, qundqne boc maxime Vilio a«i solet, liclas laudes ecrlo pretio vendere. 750 suam, et illusionem pro beneiicio accipere? Tu ergq, sivere laudabilis esse cupis, laudem hominum n«i requiras illiqup prapara conscientiam tuam, quiet ilhtminabh abscondita tenebrarum, et mauifeslabil con- silir. cordmin; el lunc laus tibi crit u Deo «. 18. Sit igitnr inientus ac vigilans : el adversus peecata semper armatus animtis itius. Scrmo in om- nibus moderatus et parcus, et qui neccssitateni lo- quendi magis "• indicet 737 qunm voluntatem. Ornct prudentiam verecundia, quodque proecipuum in feminis semper fuit , cunctas in te virtutes pudor superet. Diu ante considera qtiid Ioquendum sil; et adhuc tacens provide, ne quid dixisse poenileal. Ver- ba tua ponderet cogilalio , et lingiix officium animi libra dispenset; undc Scriptura dicil : Argentum et nurum luum coiipn h, et verbis tuis facito slateram, et frenos ori tuo rectos ; el attende, ne forte labaris (. d Psai. c, r>. ° r ' Eccl. xxvm, 20. i 1 Pet ll', 20. o Isai. lxvi. 2. rov. xxvi, 22. f Isai. 9: Rom. (a) "Versio l.atina secundum LXX, ne extollaris. Sic S. Cyprianus !ib. 111 Teslim. in multis codicibus; iiam in quibusdam est ne eradiceris; et utrainque internretationeiii fert verbum Graei um llwM;. (b) Ms. codex 1 Vicl. cum edilisRom. et.Ponc, per illos. Ms. Jol. , et umi accipias tidversus ilios pec- zatum. (c) lidein codices 4, umicis, minusbene. {d) Sic ex mss. Jol. ot 1 Vnt. Anic erat quid. Vi- dc 11. 25. (oj Ed*. lloni. et Poiic, perturbtml (i) Editi codices Rom. et Ponc, falste adulationis. Qu;e lectio admitii possel, cum n. 50 legatw /icm aditltttlone decipere. (g) Mss. Joi. et Vict. !, inlingua, ut in Vulgala. • h) Ms. 1 Vict., maledictutn. Ailor ius. Vict. , ma- Isdiclio. (i) iidem mss. codices c«m editis Ponc. ct Roni., veriuttis (j) lia mss. cndices Jol. et Vict. et edil. Rom. ct Ponc nt in ep. 50, n. 5 F.dit. Rosv., verba niffa. 1M APPENDIX GPEllUM S. PAULINI. aliud est rerura (a) umbras sequi , aliud vcntatem. Multo deformior illa est superbia , qua: sub qtiibus- dam humilitatis signis lalet. Nescio enim quomodo turpiora sunt viiia, cum virtutum m speeie celantur. 21. Nulli te umquam de generis nobilitatc praepo- nas, neque obscuriores >9 quasqne, et bumiliore loco natas, te iuferiores putes. Nescit religio noslra per- sonas arcipere , nec conditiones hominum , sed am- mos mspicit singulorum ; servum et nobilem de mc- ribus pronuntial. Sola apud Deum libertas est , non servire peccatis. Summa apuil Deum est nobililas, clarum esse virtutibus. Quid apud Deum in yiris no- bilius Petro, qui piscator et pauper fuit ? quid in (e- minis beata Maria illustrius , quse sponsa fabri de- seribitur ? sed ilii piscalori et pauperi ccelestis regni a Chrislo (b) credunlur claves * ; hsec sponsa fabri meruit esse mater iliius a quo ipsoe claves dake sunl ; elegit euim Deus ignobilia et conlemlibilia Im- jus muudi b , ut potentes ac nobiles ad humilitatem facilius adduceret. Nam et alias frustra sibi aliquis de nobiiitate generis appiandit , cura umversi pans honoris et ejusdem apud Deum pretii sint , qui uno Christi sanguine sunt redemti : nec interest qua qnis conditione natus sit, eum omnes in Christo sequaUter renascamur. Nam et si obliviscimur quia ex uno omnes generali sumus , saltera id semper meminisse dehemus, quia per unum onmes regeneramur. 22. Cave, ne si jejunare aut abstinere cceperis, le putes esse jam sanctam ; haec enim virius adjumen- tum est. non perfectio sanclilatis ; magisque id pro- videndum est , ne tibi lioe , quod licita eontemnas, securitatem quamdara illicitorum faciat. Quidqoid supra justitiam offertur Deo, non debet impedire ju- stitiam, sed adjuvare" : quidautcro pro.iest tenuari abstinenlia corpus , si animus intumescat superbia ? quam laudem merebimur dcpaliore jejunii, si inviilia lividi siinus ? quid viriutis habet vinum uon bibere, et ira atque otlio inebriari ? Tunc, inquam, prscclara est abslinentia , limc pulcra aique magnilica castiga- tio corporis, cum est aiiimns (c) jejunus a viuis. Im- mo qui probabilitef ac scienler abstincntice virtulem tenent, eo affligunt carnem suam, quo animse fran- ganl superbiam : ut quasi de quodam fasligio contein- tus sui aique arrogaulise descendant ad implendam Doinini voluntatem, quse maxime in humilitate per- licitur. ldcirco a variis 739 cihorum desideriis mentem retrabunt , ut totam ejus vim occupent in cupiditale viriutuin : jamqtie minus jejuniorum et abstinenlh: lahorem caro sentil, anima esurienle ju- stitiam. Nam el vas electionis Paulus ", (d) cum ca- stigat corpus suiim , et in servitutem redigit, nc B1 aliis prsBdicans ipsc reprohu* inveoiatur, non ob so- lam. ul qiiiilam inijieiiti putant, hoc facit " castita- tenv , noii enim buic tantummodo, sed omnibus oni- nino virtulibus abstinentia opitulalur ; neque magna aul tota Apostoli gloria est nou fornicari : sed hoc agit ut castigatione corporis erudiatur animus ; quantoque nil ex voluptalibus concupiscit, tanto ma- gis possit de virtutibus cogitare ; ne perfectionis Magister d imperfectum aliquid in se ostendat ; ne Christi imitator e extra prjeceplum quidquam aut volunlatem Christi faciat, neve mimis exemplo quam verbo doceat ; cumque aliis prsedieaverit, ipse repro- betur, (e) audiatque cum Pharisceis : Dicunt enim, el non [aciunt ' . 25. Aposlolici vcro et prcccepti est et exempli, ut (f) habeamus ratiouem nou conscienlise lanlum , sol 732 A etiam famre e. Non superfluum, el a Iructii vacuum, gentium Magisler hoc docct : vult etiiin etiam extra- neos ad fidetn homines per fidelium opera proficere, ut religionem ipsam religionis disciplina comniendet. Et ideo sicul luminaria in mundo iucere nos jiibel\ in roedio nationis pravse et perversce . nt increduisc mentes errantium ex nostrorum actuum lumine igno- rauliae .sua-. tenebras deprehendant , unde et ipse " ad Bomanos ait : Providentes bona, non solum coram Deo, sed sttam coram hominibus '. Et alibi : Sine ojfensione estote Judeeis, et gentibus, et Ecdesiw Dei, sicul ego per omnia omnibus ptucco, non qnarens quod milii utile esi, sed quod multis i . Beatus est qui tam sancie lamque graviter disposuit vilam suam, ul de eo sinistri aliquid ne flngi quideui possit ; dinn ad- versus obtrectatorum iibidinem pugnat merili ma- guiiu lo , nec fingere quisquam ausns esl quod a nullo putat esse credendum. Quod si id assequi difli- cile alque nimis arduum est , saltem hanc adhibea- rnus vit;c nostrse diligentiam, ne mahe inentes occa- B sionem inveniant detraheudi ; ne ex nobis scintilia procedat , per quam adversus nos sinislrse fam« flamma confleiur : alioquin frustra irascimuv obtre- ctatoribus nostris, si eis (g) ipsi oJDlrectandi (h) ma- teriam ministramus. Si autem, nobis diligenter alque sollicite omnia ad 740 honestatem providentibus, cuiictisque aclibus noslris timorem Dei pneferenti- bus, illi nibilominus insaniunt : consolelur nos con- scientia nostra ; qu« lunc. maxime luta est . tune oplime secura est, cum ne occasionem quidem male de se sentiendi dedit: illisenim vce dicitur per pro- phetam, qui dicunt quod bonum est matum, qui lucem appeitanl lenebras, et quod dulce est amarum vo- cunt*. Nobis ergo Salvatoris aptabitur sernio : beali estis cum vobis maledixerinl homines mer.tientcs ' . Nos modo id agamus , ut male de nobis nemo ioqui absque memiacio possit. 2i. lla habeto sollicitudinem domus , ut a.iquam lanien vacationem animse tribuas. Eligalur tihi op- r porlunus , et aliquanlum a familue sirepilu remotus locus , in qnem lu , velut in portiim, quasi ex mulia lempestale curarum le recipias , et excitalos foris cogitalionum ftuclus secreti tranquillitate componas. Tantum ibi sil divinse lectionis sludium, lam crebrse orationum vices, iam lirma et pressa de futuris co- gilatio , ul ouines reliqui tcrapnris occupationes fa- cilc hac vacatione compenses. Nec hoc ideo dicimus, quo tc retrahamus a tuis : immo id agimus , ut ibi rii^eas, ibiqne mediteris qualem. luis prxbere te de- beas. 25. Familiam ttiam ita rege et confove, ut te ma- trem magis tiioruni quam dominam videri velis, a quibus bcnignitate potius quam severitatc exige re- verenliam. Fidclius et gratius semper obsequiuinesi, quod ab amore, quara quod a metu (i) proficisciliir. Pnecipue auteiii in conjugio venerahili atque imma- culato apostolicse regulx ordo lencatur. 26. Servelur iinprimis viro autorilas sua, lotaquc a lc discat donius quantiini illi honoris debeai. Tu D iiium dominum obsequio luo, lu magimm illum ma humilitate deroonstra ; tanto ipsa honoratior fulura, quanto illum amplius honoraveris. Caput eniiu , ut ait Aposlolus ", mulieris esl rir m : nec aliu:;de raa- gis reliquum corpus ornalur, quam ex capitis digni- tatc. Unde idem alibidicil: Mulieres, subdilte ettolt riiis, sicut oporlel in lomino". S.ul et lieatus Pe- trus aposlolus ait . Simiiiter (j) aulem mulieres tub - Matth. xvi, 19. k I Cor. & «. _« I Cor.ix. 27. J Vide ep 50 n. S • Vide eo 45 „ 3 . Mat. xxm, 5. e Roiii. xn, 1". h Philip. n, 15 1 Matlh. v, II. "' I Cor. xi, 5. " Col. in 18. Rom. \ii, 17. il Cor. x. k Isai. v, 20, ser. LX> (a) Sic iilem codices. Ed Rosv., umbram. (b) Ms. codcx Jolianus, donantur. (c) Ms. Jol., mundus. U) Ed Rosv., dum. . (A Edili codices Rom. et Ponc. adduntn Domtno. (j) lidem codices, cinrmus. (q) Ila ms. Jol. et Sacchin. Alias, ipsis. Ut) Manuscriplus codcx Jolianus rum ediiis Roin. el Ponc, materias. (i) Ms^. Jol. el Vict. , accipilvr. Eilil. Uom. ct PoilC, tnriipititr. (i) II.'.' .ln.v voccs, qua: in omnibus cotlicibus no- 733 EPISTOLA II. 734 ditce sinl viris, ut et si qui non creduul verbo, per (a) A uxori rir dehilum reddat, similiter autettl et usor viro. Mulier anlem sui corporis poteslatem non liabel , sed vir ; et vir sui corporis potesiarem non habel , sed mutier. Nolite fraudure invicem. Ac rursus, ne tanla pro nuptiarum parte dicendo videretur excliiitere • castitatem, sequitur : Nisi forte cx cousensu ud tem- pus, ut racetis orationi. Et statim quasi (e) recusat lioe quod dixit, ad tempus , iie non tam perpeluam quam temporalem ac brevem conlinenliam docere videatnr; aitenim: Propter incmlincntiam vestram. Hoc autem dico secundum indulgenliam , uon secun- dum imperinm. Dnde hoc quod dixil, ad tempus, do- cet meditalionem debere fieri castitatis, ut per certa inlervaiia temporum , quasi expioratis continentiae suae viribus , sine pcricuio ulrique promittant , quod seiuper est ab ulroque servandum. Quid vero abso- iule velit, manifeste dicit : Volo autem omnes liomi- nes esse sicut me ipsum , id esl , in jugi ac perpetua castitate viveie. 30. Videsne quam eaule , quam provide , quain B siue ullius occasione scandali , Magister h iirmaverit de casiitale sentenliam, nolens tantum bnnum in unius teraeriiale iiiiiare , quod ligare et eonfirmare de- bet conscnsus ambormn ? Et revera quid ea caslitate liimius eJl , quidve tutius , quam qiue, ex duorurn ca:pta senlcnlia , ab utroque »elul incommone ser- vatur ? Nec de se tanium pars allera sollicita muiuo se ad virtutis aniniet peisevorantiam ; hoc enim, sicut alia quoque bona , non tantuin ca:pisse , sed perfecisse lauflandum est. Jamduduln, ul intclligis, scopuloso difficilique in loco versatur oratio , nec audct in alterutram declinare partem, duni cequaliter mulieriim conversatioivm sine vcrbo tucrijiimt ". Si ergn etiam gentilibus maritis debetur hnnor jure conjugii, quauto magis reJdendus est Cbristianis ? 27. Alque ut oslendal quibus ornanienlis etiam viris junctse feminx decorari debeant cs, ait : Qna- nim sit hoh extrinsecus capiltaturu, 741 aut >. Sic enim aiiqnando et. sanctse mulieres sperantes in Domino ornabant se, subjectse propriis viris, sicut Sara obediebat Abrah;e , domimim suum vocans. U:ec autem pr.ccipiens, non eas jubet (b) squalere snrdibus, et borrentibus pannorum assumentis tegi ; sed immoderalo cultui et p.iinis exquisito interdieit ornatui ; simplicemque commendat ornatum atque habitum, de quo et Vas eiectionis ait : Similiter au- lem el mvlieres in habitu ornalo, cum verecundia el sobrielate ornnntes se, non in torlis c.rinibus, aut auro, aut margurilis, vel vesle preiiosa ; sed, quod decet nm- lieres, promiltcntes castitatem per ope.ra bona c. 28. Keperi vero te miro lidei ardore ^" suceensam, aliquo! jam a.;te annos continenliam proposuisse, et reliquum viue tuaj lempus pudicitiae consecrasse. Magni hoc animi signum, el perfecta: virtutis indi- cium est remmtiare subito experUe volnplati, fugere notas carnis illecebras, et ealentis adhuc aHatis flam- mas lidei amorc restinguere. Sed illud quoque simul didici 67, quod me nou mediocriter ar.git ac slimulat, le videlicet ianliim boc boiiun) absque consensu et pacto riri sen/are cospisse ; cum boc apostoliea omuino interdicat autoritas, qua; in hac dumtaxat causa non niodo uxorem (c) viro, sed eliam viruin uxoris suhjccil polestafi. Uxor, inquit, sui corporis potcsiutcm non habel, sed vir: simililer atttem et vir poteslatem non tiabel sui corporis, sed mulier d. Tu ycro quasi oblita fccderts nuptialis, pactique hujus ac juiis immemor, inconsulto viro, vovisli Dornino ca- slilalein. Sed periculose promittitur, quod adhuc in r alterius potcslate esl ; et nescio quam sit grala do- ^ natio, si unus olfcrat rem duorum. Multa jam per hujuscemodi ignoraniiam el audivimus et vidiinus scissa conjugia ; quodque vecordari pigct, occasione castitatis adullerium perpetralum : nam dura una parsseeliama licitis abslinet, altera ad illicitade- lapsa est e. Et uescio in tali causa quis inagis accu- sari, quis amplius cuipari dcbcal ; utrum ille qui repulsus a conjuge fornicatur; an iila quur, repel- iendo a se virura , euni fornicalioni quodam modo objicit 6". Alque ul sttper hac. causa quid verilas babeat agnoscas, pauca mibi de divina autoritate ponendii sunt. Apostolicx- doctrinae regula nec cum Joviuiano aquat contitienlioe opeia nupliarum, nec cum Manicboco 742 conjugia condemnat. Ita Yas eleciionis ac Magister genlium inter utrumque tem- peratus incedit ac medius , iil reniedium inconti- nen'ix indulgeal, el ad pnemium provocet eontinen- liam. Totusque in bac causa cjus hic sensus est, ut ex utriusque senlentia propoualur castitas, aut cerle 0 ab utroque debituui commune solvatur. 20. Sed i|isa jam Apostoli verba ponamus, totam- que hanc causam a sui principio relraeleimis (. Lo- quilui' 6J ad Corinthios : De quibus uutem scripsistis mi/ii : Bonum est liomini mulierem non langere t\ Etquamqiiam bic iaudaverit caslitatem; tamen, i:e aliquibus videatur probibere conjugia, subjnngit : l'ropter fornicalionem autem, unusquisque suam uxo- rem habeat [ id) ct unaquaque suum nrum habcat \ : * I Pei. iii, ', t> LPetr. m, 3 ad Ecdiciam. ' Vide supra, n. i v, 3. i I Cor. vn. 4. i 1 Cor. vi, 16. fctris reperiuntur, absunt ab edit. Rosv. («) Sic niss. Jol. juxia Scripturam. Mias, muiieris. ili) ilaedd.Rom.ei Poiic.Anteeratsf/ua/oresordtfci/s. (c) Edd. Ilom, ct Pone. cuni Sacchino, viri. (d) Verba istiuec ansulls ciauduntur, qida non ex- i Tim. n, 9. d I Cor. vn, i. ! Cor. vii, I. h Vide ep. 50. n. i Mattb. mx, 6 nislram ejus eruni : Discedite a me, maledictijn tgncm A Nec sanctus ergo securus esse debet, quanidiu in hu- _.. .-. .". /1 .. _ „_ ....... _. Jl ,.l, „/.» „« _,« l,,.~ ■i!l>n nnnna . _ir'_'it'ii> ■ r_H_'" i . . . . i.iM irii r_ /!_'■*- 1 1 _ _!• wternum, qitem prtrpurarit Pnter meus diabolo el an gelis ejus :■ nescio vos, operurii iniquitatis. 744 '•''' ibi jielits el stridor denlium ". lili utique omnes plan- gent , ilii lugebunt , qui ita curis se vilae prsesenlis involvunt , ut obliviscanlur futuram ; quos, somno quodam ignorantiae et malae securiialis oppressos fluctibus, Domini comprehendei adventus, unde ipsc in Evangelio ait : Attendite vobis , ne (orle gravenlur corda reslra in crapula, ctebrielate, el curis liujus vi- Itr : ne forte supervenial in vos repentina dies Wa ; tamquum laqueus enim superveniet in omnes ciui se- dent super [aciem omnis lerra>*>. Et riirsum : \ 'ujitaie et orate ', nescilis enim quando tenipus sit. 52. Beati sunt qui ita e.\spectant, ita illum specu- lantur diem, ul se ad eum quotidie praeparent ; qui, non de praHerila sibi justitia blandienles, secundum Aposloluni per dies singulos ;n virtule renovanliir. Juslilia enim justi non proderit ei , a quo die justus esse disierit d. Sicut eliam iniquo non nocebit ini- ijuilas sua , a die quo se ab iniquitate converterit '-'. B jus vitse agone versatur ; nec desperare peccator, qui secundum pra.diclam prophel* senlenliam, uno die '" juslum se elficere potest ; sed totum, quo len- ditur , spatium vilae luse est , ut peragere possis ju- stitiam, nec de prxlerita justitia coniidens remissior efliciaris. Sed, sicut dicil Aposlolus, Posieriora obli- visccns , ad ea aulem quce anteriora sunt me exlen- dens , ad desiinatum persequor bruvium superna: vo- cationis ' , sciens scriptum esse cordis inspcctoreui Deum s. Et idc rco satagit, ut animam niundani ha- beal a pcccato. Propter quod scripliun est : Omni cuslodia scna cor luum h. Et ilerum : Diligit Domi- nus munda corda. Accepti autem su.it ei omncs imma- cutati. ldcirco age ul ordines rcliquuin tempus vilse tua: sine oflensa , ut possis secure canere cum pro- phcla : Perambuiabam in innocentia cordis mei , in medio domns meu' '. Et iteruin : Introiboyfd allarc Dci , ad Deum qiii lcttijicut juventutem meatu • . Ouiu inchoasse non suflicit , sed perfccisse justitia esu 1 Matth. xxv. 41. *> Luc xxi, 51. <■ Matth. xxiv , 42, et xxv, 13. r Pbilip. iii, i3, 14. 8 Prov. xxiv, 12 ; Ac!. i, 24. h Prov. iv, 25. * Ii Cor. iv, 10. * Ez.eeh. xvm, 24. Psal. c, 2. i Psal. xui, 4. IN EPISTOLAS APPEJNDICIS VARIANTES LECTIONES HK MANUSCBIPTIS ET EDlflS CODICIBU''. 1N EPiSTOLAM PKIMAM. I C.iii. 72:, elenim. K.l. Kosv. enim. ' lb., Dominus. Ila inss. Jol. el duo Vict. cum cdit. Mogunt. Eil. Kosv., Dcus. 3 II)., ab ulero. Sic iideuico licesquatuor. Ed. Rosv., cx ulero. ' Col. 722, a Dco cst. Expunximus vocem Domino, qu* abcral a mss. duobus Vicl. et ed. Mog. ' Col. 725, csse. Decst in ius. Jol. et ed. Mog. ' ILi., fatetur et prardicat sibiipsi. Salciiin. : Vide- lur i'ee?se aliquil i.ile, salutarem (uisse tribulatio- uein. ' Ib., excellenliam. Ms. Jol., extollentiutn. 8 Ib., muncl. Mss. duo Vict. permanet. 5 Col. 724, veibiim autem Domini, Addidimus ««- lem cx edd. Roro., Erasm. , Ponc. " lb., in qttas. Mss. duo euin ed. Mog., in quo. II Ib., beliv.ce cwcw. Saccuin. : Malim circi. " UV, diem, ei. Addita particula el ex edd. Rom., Eiasni , Ponc. 13 Ib., »'» vanitaie sua. Ed.l. Roni. el Ponc., »'« va- viiales siius. " Col. 725, dicilum. Ms. JoL, divite. 11 II)., nt cccnum. Mss. duo Vict., ut cniis. 18 Ib., beaiorum. Alias bealam. " Ib., oruala. Eld. l.mn. ct Ponc, lionorala. 18 Ib., justificuliones luas. Ed. trcs, maudatu lua. 15 1!)., congralulanles. Mv JoL, gralulantes. - Col. 72(j, super hrfirmam arenam wdificiuni.Ei.i}. I. iii. et Ponc. , infirmum super urenam aidificium. I uaquc lcctio bona. 11 lb., quos eliam. EJd. Roin. cl Ponc, qnas jam. " II)., urel. Ms. Julianiis codex cuin e.lil. Mog., c ; 'i rel ■ Ji lli., inlcr. M>s. Ji.I. Vicl. 1 ei cd. Mogui.l., in. '■ Ib., l)<<>. Ms. Jol., Domino. 727, et umbra. Ei!d. et Ponc, el in itm- CoL bra. " II)., noclc ac die. Ms. i nocle. LN EPISTOLAM II. 1 Col. 727, inveniatur. Edd. Roin. et nitur. Mb., soleat. lideni co.iiccs, solet. 3Ib., quadam fidei. Ms. Jid. . iniodc.mmodo. k ib., sir. Ms. Jol., saue. 5 Col. 728, me credercm. Eld. Uom. et Ponc, »«* omnino crederem. * I!)., viulenter. lidem codices, vigilanter. ' lb., implendam. Codices iidcni, imptendum. * Ib., ipsius. Ms. Jol., jum piis. s lb., el docel. Edd. tres, eltam aocet. ,0 lb., Deo credit. Edd. 1-oin. el Ponc, Deumcre- dil. 11 Ib., imperium. lidein codiccs, imperia. '• Col. 729, pretiosum multuin. Ed.l. tres, pretio- snm nimis. 13 lb., illa immensa Dei bonitas. Edd. Rom. et Ponc, llaimmensitas, iita immcnsa Dei bonitascf- (endilur. " Ib., eam. Mss. Jol. et Vict., 1, eum. 15 U)., riiifimns. Ms. JoL, ducentes. u Ib., hoc upos'.oli. Ms. Jol., et upostoli: 17 lb., ejjlagital. Ms. Jol., flagilaul. 18 lb., i./is. Ms. JoL, ipsis. '■' Coi. 750. mandatum. Ms. J>ii., imperatunt. * Il>., libera. Ms. JoL, secura. '" III., Dominum. Ms. Jul., Deitm. " Coi. 731, volo. Ms. JoL, voliinlate " !b., quod semper. Edd. Rom. cl semper. ■' lli., n.um confitentur se nosse. Ms. JoL, confi- tenles se nosse Uettm. ''■■ Ib., el Ms. Jol., cniin alqxe. J,i Ib., llli lcrrcna sapiani, eic. S.i.uiiN. : Valde familiaris cst haec liguia Pauliuo, ui obscivanti patc- bit. * lb., aleina nescwnt. Ms. Jul , txternam nestiunt Ponc. au emsunt. Sic nis. Jol. Alias enim sunt. 7r.2, onme enimquod. M>. JoL, wnnequud- et edit. Mog., i/;< ac Ponc vttam. "Ib.. » Col. cttinqit ■ iJ lli.. adliwc. Edd. Roiu.el Ponc, ud l.oc. ■'' II:., remaledicimus. Edd. tics, nialedicinms , ni- nus bene. i! Col. 755, idonros. Ms. Jot., el unius. 33 Ib., pcr hanc iluiant lium, Ecid. Rom. et l'ouc.t pcr hanc viem dvcant ud aitam. 757 POEMA I. 738 ** II)., reficiam vos. Edd. tres, requkscere faciam A " CoL 75G, maliioqna lintjua. £d. Roni., maliloqui tos. liiiaua. 85 Ib., Apostolus. Hsc vox abesla ms. codiee Vict. ** Ib., loqnendi magis. Eilit. Erasm., magis loqui. \. Ms. Jol., sanctus. Si.ccn.iK. : Non improbantla lectio qua; necessitatem ": lb., anibulavit. Edd. Rom. ct Ponc, ambula- /017111 magis indicet, fluam volunlatem. Hoc esl, sermo 37 lb.. pro noois. Ed. Rom., pro wois, 3 lb , nostram. Ms. Jol., noslri. 1 ib., miitiinur. Ms. Jol., nitumnr. '" Col. 754, ostciilalioiiein. Edd. Roni. el Ponc, i>s.'i'!is.;"iieni. '' II)., rfi! majoris observationis dUigentia. Ms. Jol., iemajoribus observationibus sancti u populis. " lb., spiiiiuuliicr excolenda est. Edd. Rom. et Ponc, specialiter excolenda sit. *a lh., cogilanda. lidem codices, recogitanda. '" ib., compendiosum quoddam. Edd. Roni., Erasm. fl Pouc, compeudiasitm locum, quodilain. lta sit parcus , ut necessilas potius loqui videutur (juain volunlas. :B Col. 737, animus, ac. Edd. Rom. et Poiic, ani- ihhs fMiis, ac '' Ib., nihilque. Ila Ircs inss. codices. Alias , iri- /«7. *" Ib., /'«n'a<. Ms. Jol., /a«/. 8S Col. 738, ni/n virtulum. Erasin., quce virtnlum. 5' II)., obscuiiores. Ms. Ji, excludi. Ms. Jol.. excludalur. 50 Ib.', decorari debeanl. Edd. Rom. cl Ponc, Jam precor , mearum Comes irremoia ' rerum , Trepidam brevemque vitam Domino I)eo dicemus. 5 Celeri vides rotalu Rapidos dies meare , Fragilisque membra mundi Minui, perire, labi. Fugit ornne quod tenemus, 19 Neque fluxa babcnt rccursum : Cnpidas |a) vagasque menles Spe.-ie traliunt iuani. Ubi nunc imago rerum e>t ? Ubi sunt opes potcntutn? '- io Quibus occupare captas Animas fuil voluptas. Qui centuiii quondam terram verlebat aralris, jC^tujt, ui geiniiuis possit habere boves. Ycctus magniiicis 3 carpentis s;epe perurbes, 20 Rtts vacuum fessis a?ger adit pedibus. Ille rtecein ceisis sulcans niaria (b) ante carinis, Nunc lemliuiit exii;mini scandil , et ipse regit. Non idem siatus est agris, nou urbibus uilis. * AliJis 51. a Vide Dissert. 6, n. 2. k Vide carm. 24, v, 504. c Vidc carnr. 55, v. 12, (a) Manuscripti codices qualuor, cupidasque rana lienies. D Omniaque in iinem pnccipilala ruant. 25 Ferro, pesic, >■ fsjne, vinclis, algore, calore , Mille modis miseros mors rajiit tj;;a homines. Undiijue belia frcmiitit, omncs furor cxcilal, ar- [Iliis Incuiiibuiitreges regibus inmimcris. Impia confuso ssevit discordia mundo, 50 PaV abiit lerris ultima qiurquc vides. Et si cpncluso superessenl iempora seclo, Aut 4 possel longos muudus babcre tlies , Nos tameii occasum nostrum observare dccei et , Et fuieni vilse qucmque yideresuae. 33 Nam milii quid prodest, quod longo flumina [cui-m; Semper inexliausiis prona feruntur aquis, Mutla quod aqnosx vicerunt secuja (c) silva-, Quodquesuis duranl florea rura Jocis? Ista manent nostri sed non mansere pareiiies. 40 Exigui "Vilam temporis c 6 iiospes ago. Non ergo sumus hic ne quidquaai in secula nali, Qiut pereunt nobis, et qtiibus occidimus : Sed vitam jcternam vita ut mereamur in ista , Et (d) subcat requies longa labme brevi. *3 747 - 748 h< lamen iste laiior («) sit forte jrebellibus asper, (b) lia mss. tres Ccrm., Jol. etVict. I. Aller cum cd. Rosv.., alia. Vide pra^ edcnlia. (c) Ex niss. quatuor emendavimiM.si/vo?. Ed. Rosv., silva. (di Sie niss. i. Ed. Rosv., l't. (e) Mss. codices Jol. ci Viclorini duo, $it., et vers, seipi., pulaiil. 739 APPKNDlX OPERUM S. PAULINI. POEMATA II. 10 Ac rigidas leges effera corda puient : j Non (a) tamen h;ec gravis est mansueto sarcina i dorso ; Nec i;edit ' blandum milia collajugum, Tola menie Deus, lota vi conlis amari 50 Praecipitur : vigeal cura seeunda ' hominis. Quod sibi quis uolil fieri, non inferat ulli, Vinilictam itcsus nesciat exigere. Contcntus modicis vitct subiimis haberi, Sperni non limeat, spernere non libeal 8. 53 Parcns, vera loquens, et mente et corpore cas- Insontem vitam pac.is amator agat. [tus, Det (b) propriuni cunclis quos cernil egere be- [nignus ; Non sua non cupiat , quse sua sunt tribuat. Quiti, rogo, mandalis durtim censclur in istis? 60 Aut quid erii quod non possit (c) obire fules? Qui credunt sacros verum ceeinisse prophelas, Et qui non dubitanl vcrba manere Dei ; Qui Christumpassumpoenascrucis, ultima morlis In toto excelsi 9 Palris bonore vident, 65 Quiqne ipsum multa cum majestale treme?;dusi Expectant pingui lampadc pervigiles , His sordenl lerrena, patenl coelestia, nec sc Captivos servos temporis biijiis agunl. Non illos fallax cepit sapientia mundi, 70 N.c (d curas sleriles inseruere polis. Imperia ei fasces, indocti muiiera vulgi, Quasque orbis scelerum semina fecit opes, Caicarunt, samla coelum ambilione petentcs, Sufliagiis h Cbristi el plausibus angelicis. 75 Nec iabor hos durus vincit '", nec blanda vo- [luptas. Qu;erere nil cupiunt, perdere nil metmmt. Omnia non Cbrisli qui Cbristi esl odii, in illo Se statuens, in se qui gerere oplat eiim. (e) llle Deus reruni, cocli lerr.equc creator, £0 c Me propler sacra Yirgine natus honio est. Flagris dorsa, alapis maxillas , ora salivis Pnebuit, el ligi se cruce non renuit. Non ul tania Deo quidquam palientia ferrel, Cujus nec crescunt nec miniiuntur opes , 85 Sed quod erat vitiatum in me ul superaretin illo, Faetus sum Christi corporis, ilie mei. Me d gessit moriens, me victa morte resurgens , e Et secum ad Palrem me super astra luljl. " Yide carni. 2-i, v. 792, et 25, v. i. b Yide eamdcm licenliam carm. 21, v. 295, et e. 55, v. 016. « V. carm. 55, v. 54. d Vide carm. 35, v. 137, 155 et 156. " Ibid., v, 138. ' Ibid., v. 154 et 170. x Viile carm. 15, v. 193. *» Vidc carm. 55, v. 457. ■ Videcarni. 20, v. 31, et carm. 30, v. 165- j Vide ep. 38, n. 4. * Videearm. 17, v. 522. 1 Vide carm. 27, v. 507. (a) Mss. tres, Non aulcm gravis cst. Vulgata leclio concinnior. Quiduam igilur f tanla prospetolerarerecuseiu? 90 Aut quid eril qnod me separet a Domiuo? lgnem adhibe, rimare manu mea viscera, tortor, Efiugieut poeuas inembra soluta tnas. Carcere s si cavco claudar, neclarque catenis, Liber in excessu menlis adibo Deum. 95 Si mucrone paret cervicem abscindere lictoV, Impavidum invenict : mors cita, pa-na bfevis, 749 750 ^°n metuo exsiliura , domus omni- [bus una e'st, h Sperno famem, Doraini (() fil mibi senno [cibus. Nec lamen ista mihi de me fiducia surgit, 100 Tu das, Christe, ioqui, tuque pati tribuis ". In ' nobis nihil audemus, sed (idimus in te, 1 Quos i pugnarc jubes, et supcrarc facis. Spes igilur measola Deus. quem credere vita est, Qui k patrise civcm me dedil alterius, 103 Sorte patrum occiduum jnssus transcurrera [munduni, Sub Christi "sac.ris advena mileseo, Nec duhius me jure brevi terrena tenere, Sic nlar propriis, ceu mea non mea sint. Non hiirahor opes, nullos sectabor hor.ores, 1 10 Paupericm Ghristo divite uon metuam. Qua stelero adversis, hac uiar mente secundis; Nec inala me vincsnt, r.cc bona me capient. Sempcr agam grales Chrislo,, dabo semper (g) [hocoreni, Laus Domini semper vivet in ore lneo. 0 115 Tu modo lida comes, mecuiu isti accingere pugna, Quam Deus infirmo prsebuit auxilium. Sollicita " eLalum cohibe, solare dolenlem : Exemplum viise simus uterque pi;e. Cusibs eslo lui custodis, mutua reddc ; 120 Erige labentem, surge lcvantis ope. Ul caro non eadcm tantum , sed mens quoque [unbis Dna sit, atque duos spiiitus unus alat. POEMA II. De nomine Jesu. gdgcilam es Vlversar Oimmenlar. Barlbii |ib wxiv, c. 1. Vitle bisse.rt. 6, u. 2.) (Huc. 731-752 Lux fei,la sacris vult l li,ar' P3?'"'5! Remove profanos codices : llymno sacranda (h) Nominis primordia Qux Cliristus imperal coli. (b) Ita reposuirous ex mss. codicibus quatuor; nec lamen vulgata leciio non opiiroa , Et proprio pasiat loculo qiios noril egentes. (c) Mss. rtuo Jol. et Yict. 1, liabere. , Sic emendavimus ex mss. quatuor codicibus Ed, Uosv., cnnr. (e) lta reslitutum ex tribus mss., I C.eim. et \ ic- torinis duobus. Anle ciat ///e Dcus cceii , rernw, ter mque creator. (j')Sic leposimm ex mss. Germ. Jol. et 1 Vict- Alter Vicl. tum ed. Rosv., sit. (g) lia mss. Cerm. et 1 Vict. Alii eodices, Iwnores. (L .Ms., faminis. Correclio nostra coiilirmatur ex v. 12, 53, 57, 50 et 64. 741 IN POEMA 1 APPENDICIS YARIANTES LECTIONES. 742 5 In ore Christus nectar, in iingua favus; Ambrosia viva in gutuire, ■ Lotus beala in pectore, a qua nescias Abire gustala serael. Mel in rueiiiillis, lux sereua b papullis , 10 In auribus vitse sonus. Elin ve plectrum suavis eloquentiae Hoc iioiuine audito redit. Cursu vagaute , lubrieo inforlunio Tentationibus ' Ma!i, 15 Sitiel"1 fanie, calore et algu mortuis (k) Malagma prxbeiur potens, Penetrale mentis dira desperalio (b) Peccaruinum ob raoiem qualil? Srcvit paterna in viscere inio pravitas? 20 LibiJo succendit faces ? B Auri cupido nioiie pectus incital Perfasnefasque cogere? Fsetentis animus (i) ardel ingluviem gulae Vcnereatque Baccho perdiiam? 25 Cruentus nltor raptal iraeundiam Murrone prouipto e slinguere? Inferre mandat terror infortuniuin Cavere quod p.'»sis male? Vis impolcns sui ejicit palienliam, 50 Etarma quaeritperdita? Fidem sinistra quassui obstinalio Feiix '■ errorum non diu? Hoc ad salutcm nomen auditum venit, Hoc omne tolI;t pharmacum. 55 Obscssa membra, spiritusque dxmone C, Vexatus impurissimo , llochoc medelara sortiuntur noniine, Redeuntque sursum abinferis Cantata s diro carmine; et bustis sono 40 Devota (d) sago corpora Vim colliganlispcrfidam excuiiunt luis, * Arbor,cujusfrtictussuavissimus. de Paul. ep. 16, n. 7. bId est pupillis, ut apud Frudent. Hamanig. v. 508, 574, 582. « Idesl diaboli : hsecvox Paulino familiaris. * Vide carm. 24, v. 304, et append. cann. i, v. 25. b Iu est esttinguere. Simpiex pro eomposito saepis- sirae apud Paulinum. 1 Licentia poelica. Vide earm. 24, v. 494. tj t Vide Dissert. 6, n. 2. '' ld esl reoertunlur. ' ld est -Voii Testumenli. i Pro pennata. Hac voce usus est Pradentius Asio- theos. v. 615. k Vide nol. 50. El sana vertuntur b domum. 753 - 754 Compago qnein soluta membra.- [tim jubel •Lecto sedere debilera ; 45 Quem caecitas, crux omuium miserrima Addixit aiieno pedi ; Utroque claudmnquem venire poplite Videt universa civilas, Suis redire grossibus domuni queunt 50 Nomen ceiebrantesDci. Saive, o Apoiio vere, Pxan inclile, Pulsor draconis inferi. Du!ci.~ tui pharelra ' Testimonii Quod qualuoreonslai viris; 55 Sagitta melle tinctiiis prophetico, i Pinnata patrum oraculis; Arcus paternx lorte virtutis sonans , Miraculis nervus poteus , Stravere veterein morle serpenlem k sua. 60 lo triumphe nobilis! Salve beaia (e) seculi victoria, Pa ens beati temporis. Salvc, quod oranes coelici, medii, inferi, Nomen genu flexo auJiunt. 65 Salve unus, unus, unus, in trino Deus, Salve una in uno Trinitas. Haec, lux Eoo cum levata cardine Der diurnum suscipit ; Hoee, cum occidcnle sol subit curru fretum, 70 Ilenedictio ine cousecral , Cruciiixc viclor, expiator ciiniinum 1 In morte viia pnepolens , Fac cum supremo sevocabor tempore, Ab obiuio malis chao 75 Traducat isia me tibi benedictio; (/') Caro intevim tenx data, Ne se inquieta mentis excruciet rnor.i, Fsetente vincta carccre. 1 Vide carm. 24, v. 573. (a)Malagmac^l me licarnenluniquod niolli Irilior et absque igne , ut tradunt vcteres magislii, niixiinii esl. Uariliiiis Adversar. Comineiitar. bb. vn, c. 8. Ea- dem voce usus est Pauiinus nosler in epist. 12 ad Amaiidum, n. 5. (b) Peccaminum. Ita Prudentius in Apotheosi, v. 915, el Catheim r. hymno 9. (c) Ms., iiorrei, thiIIo sensu. (d) Sugo, id est magico. S. Ambrosius lib. iv in Hcxaemcr., c. 8, n. ",, in editis plerisque, magicai artis carmina. .Ms*., saya\ seinel et iterura. l ."') Ms., scrulis. (f) Ms., Qved utile inlerim dato. Neu, etc. IN POEMA IMUMUM APPENDICIS VARIANTES LECTfONES. EV »iiraiSCR!PTIS iiT EDlTjS CODICIBUS. i\ POEMA I APPENDICIS. J Vers. 15, rerum esi. Additum ex mss. codicibm 1 Vcrs. i, irremota. Ma~. codices quatuor, inre- 4 verbum cs.'. moia, ' Vers. 19, magnificis. Mss. 4, magnipcas , male. 744 APPENDIX OPERUM S. PAULINI. ^5 » Vers. 3-2, Aul. Sic reposuimus ex ms. codice ' Vers. U exceUi. Mss. i, celsi. -, Germ. Alii, Vt. " Vers. 75> "'•"'■ Mss- codl,-'es Jo1- el ^6™-' 0 Veis 40 ExioHt. Mss. Ires, Exiqunm, male. ricii. • Ib?rwri* .Ms. 1 Vict., corpdii. " Vers. 100, M. Mss. Germ el Joi , »&««. ' Vers. 50, secunda. Mss. tres, scnmrfi. " Ver*. 117, Softata. Mss. codices (,erm. ei \ K*. » Vers. 54, /i6 rat Paulinus (vide epist. 1 , n. II , et Vit. c. 16 , siderium flagranlissimum tesiaretur. \iJe Vil. c 27, n.li, Barcinone profectus in Italiam vcnit, ubi pera- u, 1. inaiiter ab Ambrosio cxceptus est. Vide Vil. c. 17, Epislolain in ncva S. Auguslini editione Incesimam n. l,et ep. 3, n. i Indc Romam se coniulit , nbi primam ad Paulinum jam demum episcorus Augu- quorumdam clericorum ipsiusque Romani pontilicis slinus, acceptis posleriorihus Paulini liileris, reddidil seiisit invidiam. Vidc Vil. c 17 , n. 2. Hinc Nutatn per Romanum et Agilem ei continuo referemlam. In reeessit, ubi consistens cpistolas 5 el 4 in Africam hac epislola de sua ad episcopatimi promotione ci - iransmisit , alleram Alypio palri , id est episcopo; tiorem fecit Paulinuro, quo ille mlelhgerct se. de pro- hanc enim dignitatem ipsi competere didicerat haml fectione in llaliam ejus invisendi causa cogilarc non dubie ex litieris quas ab Alypio se recepisse profitc- posse ; ipsiimquc ecclesiasticis curis cxpeditiorcm, lur 757 epi»t. 3, ii. 1 ; alteram autem Augustino iiomlum enim cpiscopns eral Paulinus, ad trajieien- fratri quemseHicet presbytcrum adhuc agere audivc- dum in Africain invitarel. Coutigil autem Augusliiii rat, cuique, nt ait n, 4, officio sociatus aiquabdiur, promotio. immincnte Domini Naiali , ex homilia 25, •Mijiie ex terlia qiiidem cpistola n. 2, habemus inter 50, ft,. 3, alque certo tfertius anle annnra 597, quarlam banc sunul cum illa daiain fuisse. Ex quo cpncilium Carlbagincnse m, die prima Septem- Drincipit) vero e>islo!-jB 6, iinain a l Augu.uimim sub (, bris a<>t28 Augusti, celcbratum sancivil, ut ordi- iiiitinm anni 393 indiibitanler scripsit Paulinus, !' nandisftpiseopisvel clcricis defcrela conciliorum pra:- banc eamdem u\ Augustinum , spilicet quartam; leganlur, quai nimirum sanclio constitula fuit ipsius immo ei aiieram ad Alvpium . tertiam anie liiemem Auguslini rogalu, qui el eiJenv concilio subscripsit. superiorem^ id esl aulumno amii^Jl, direclam fuissc Verum de annis 393 et 596, uter illorum Auguslini corlo cogi oscimus. onliu.uioiie 758 insignilus sit , res est apud nos Aiiguslini ad Paulinuui epislola 27 sub initium haud satis explorata. Prospersub Olibrio el Probino anni 7,'Jo a nohi, coUocatur. Quijipe acceplis Paulini consulibiis, id esl anno Chiisti 595, scribil : Augusii- liitevis silti ante hiemem scripli- , hanc illi epistolani nut 11. Ambrosii discipulus, mira [acundia dpctrinaqtie perferendam Augiisiinus trailidit Romania>in , uii cxcetlemHippone-Regioin Afiica episcopat ordinatur. n. 4 signiiicat; qul Romanianus, ad quein daia e»l Quntquot Augustini gesla scripsere. banc omnes epislola 7 , in Ilaliam rei fauiiliaris el doniesiia« leo liquidam aulorilaleni velut epocham chronolo- caiisa navigabat; forle veruo feiupore pnedicli aimi gicam raiam, lixam, mljiiineque dubiam babuere : 393, certc Aunnstiuo nunduiu episcopp , est episloia unde religio est ab iila disccdere. Ilanc igilur ad S. Augustini ad Panlinum 31 et Paulini 7 ad Roma- Paulinmn epistolaai, ab Augtislino recens episcopo nianum. VideVit. c. 27, n. 1. datain, ad aiuii 596\exordium revocari opbrtuil. Hinc Anno quoque 595 , secundo scilicel ex qtio se No- eliain superiorum iufcrioruinque aliquot epistolarum )am rcceperat Paulinus, scripsii ad Severum episto- lempus ligeudum luii. lam 5 pcr Vigilantlum, qua respomdet Severo, qui se Reversis e\ Afrii a Romano el Agili, non conlumit excusaverat quud Nolam apul Palilinum se recipere sese Paulinus quin conlinuo imiitium graiissimum 7iS DISSERTATIO I. EPISTOI.ARUM ORI>0 CIIRO.VJLOGICUS. Kxmde acceplum de sanclis viris, alque imprimis d Auguslmi ad episcopatum proveclione, xomniunica- rcl cum Koinamano, ad qiiem epistolam 7 hidtro posl ejus rcdilum dediJ superea ipsa re.de uua aoud iflum, prout saucimn Dei homincm Isetari parerai graliilattir. VideVil.c. 29, u. 3. Ad Liceiiiium epistola 8 i„ vulgatjs Paulini ct Angnsnm e.ht.ombus juugcb.itur episloliu supcriori ad Komamanum, unoqtje lenore decurrebat. Nos qma m.duasdivisam vulgatam ha«e ad Romanianuni epistoiam exhsbi-bant mss, codices Cluniacensis on- t.mic ijptac ac pcrveiustus et Bigoiianus unus cpislo- lariunS. Augu-tii:i (i )() annorum, in duas eiiam tii- slmximus, priorem nd Roinanianuiu, posleriorem atl l.iceiilium ejus lilium qui proprianr suam rie manu palris aceiperel. fct qnia in eodem fasciclo n.issre Bunt, nulluslimc posteriori appositus e-i litiilns, „isi is, ad Uccntwm, qui in mss. codicibu- Glun ,i H," repeiitur. Priorem.episiolam claudt iiuian hsecpre- calio: Incolumemte wtate qitamplurimn, el benium semper cum /...'« donw tua, ui cupimus, kabeanws i» Umslo, domtnefratermeritokonorandissme et deside - rentitsime. Posterior incip.it in iliis verbis, Audi erao, fitt, leg mpatris tui,idesi Augustim; et egregio dau- dilur carmme a,l scculi fugam horialorio. Cnaauir.- qiie habel smim argumeuliim. Prioris argumcnluir • Ad Homantanum scribens, gralulatur Ecclesice Hiovn- nenst quod Auguslinvmmeruit episcopi colleoam A, gumenlum pnslerioris : Uemium Romaniani filillm pro quoscrtpserat Augustinus ejus olhn magister, "r- tatur Paul,nus etprosa ei carmine, ul eontemto ,„„> faslu h deihcei Christo. Nemo non videt duas ess* Epistolas 9 et 10 ad Araandum presb. et Delobi- num Burdcgalensem episcopum Paulinos scripsfteo- dein anno396 simulqne misii. Vide Vii c 50 „1 Haud proeul ab initio liujus epislote 9 i„ codice ms' V.ennens, appiclus est asteriscus ad luccverba et wor potm Metari ■ Quis me dicenlem exciJavuklc Tiim ,„ marginc adscribitur : Hic videtur deesse de eptstola multum, quia continmtiopene nuila cl, ■ L«- quani nujus conjeeturam firmat qood Paulinus nui cntu? f„era?'LePif ^ Ama,,rUm Si"«ulari^ ^»o cntus f.ierat, ab aslerisco ad linem usque lamauam ad pl.iressermo.iem dirigit, et concionanli ad o o, lom sim.lis est. il.ro vcro labes, si qua e perquam ant^ua est, cum ot iri vetusIissj|no [^^^ vematur, i.ecnon ,n ms. Vaticaoo et edilis ,/uinqu" 7^(5 Vi'ie \T\? -O7 re(*ri'f * epis,0iai!! ' [ afl S?ver<™- >i.e vit. c. oO, n. -2. i„ t.a pFoliletur P.iulinus se numquam desiiluturum invilare 759 Pau inum fi Sverus polhceatur se venturum, itlcireo epistolam I i non msi post duos annos collocafntis. Hocanno397 ponendam duxinms epistolam 12 ad Amandum ob causani presbvleri Basilii ,le i,.a sub «'ne».agll,lr.yideVit.cap.3I,„. 1 e 2. H„ L ,^. stoltcporutor fuit Sanemarius, quem ev servo libe lum fi-cerat Paiilinus, ul sub Ecdesre liu.,1, -, autoriiate i„ domo Domini scrviVei ^ delega.is ad „• ms. post m.ii.os menses mortem ejus cognotit e" propterloc, remotionem et „u„tior„m Siem eamque accepa ex |ilteris cuj(lst| ■ ^ g, ^•il»-i. .;l.|„U.i, hiei,,,. ; c„jus UMiipesiatis n^, ,X "**". l».rol,.\,m 1II1 scnpsit epistolam 15, i„ q - prunn ,,„, ,Jug ,..cr..fflas i|( fun^ . synas au.hl.is proseq.uiur : q,lx uftim-., pars epi«t». J»«J»^ ^r^-^ramoccupabatinvdlgatfei- uonibus, partemque posteriorein epistotead Alethiim, PiTROl F.XI. A conslluebat. Vide ,«. r. 7,-2, n. I. ffic aulemerrur accidit aut amanueiismm o^dtanlia, aut verosimilies compaclorum incuria ,fiji lilmipum folia aut ouater nionesprapostere consuerunt, iia „1 ,,u;e posleriora essedeberent pnorem locum olniuerent ve ,os • noremquacpriora. Genus ),■„■ perlurbationi, lat.im v.detur esse ex eo quod prisc, «vo numquam a„ pcrraro vel pagina; „umeris, vel quateruiones li.te? rum notts,ut, nunc, distingnereuiur. Hujusn.odi cVn- fosio cuu. ... hujusce epistohe primar um a| qu t exemplar mvecta esset, i„ alia deimle ex eo dcr va promanavit. Lt celavit errorcm intequalitas pag „^ rum 111 exemplaribus diversis : dum nexus "E £ piiinano exemplari fine,,, u„i„s pagi,,», e„m al eri . ml. , v.tmse copulans, in eclypiVginam inter orem incurnt, Hmc factnm ut ha>c Paulini consolaloria id Paminachium epistola super obilu Paulina,- ro„ „g duasmpartesd.scerperetnr; quarum prior .Snt, exstabat ,n h.s vcrhis : hta autem, utApostoluslu R quat scatndum hominem, lioc est de infirmitatl est carn.dnetUriMia; posterior au.en, ju.Vcl"" at ., ' stote ad Alethium, et i.iripiens ab illis verbl Jr .•„, operatnr, ,„ !„s drsinehat : Est enim conjax fiZ soror vtrgimtalK, fitia perfeaionis ; cui PaJamaVer soror Eustocfuum, tu maritus. Pariem illam priore ; exhibebant vulgate editiones variis e codX mi- nuscnplis expre.ss», eamdemque reprasenlatms U - gms. fosteriorem partem episiote in antca Vu ". s cod.cd.us Alethio inscript.x. ad Alethium non pe ■ ! ,ere mde mlelhges, q„nd ad Alethi„m scribens^Pau" hnus ver longmqua lerrarum intervalla dicit eum a so „«(ira,ep.33„. I, c..m ab nrbe Roma trkiui tan um Hinere abesset Paulinus Nohc ■ et rcver" Aleth.um „, Galliis fuissc cumad eum scriberel p'„' TfifiM Crft ^^Victore ilHm,',,. rato, qui se ill et Severo ac Desiderio ainici, G , l,s tmmarum annuts recmsibus tabellarium prcebebal T& >.cc ep.s.o e ad Alethi,„u pars prior J ™Z abet ap.cemqm cousolaioriam redo!eat. A. pars 0 , 00 • S';,vd :,,"l";;", Pau!ai.se^um d.£ es? Ci5„s 760 uxori .„ ore selatis vila f„„cta> soror /„er t stote aZite±Pa?aTer> Ulhabet «<>nclu,-o ep- s I11U . qm Ko.me lum degerei.et largissi.nas ihi elee- nosynas m pa.q.eres erogaret. Cento igitur erat Ale- ^«oinwnpla u, vulgatis epislola, riuabus constans partibus; pr.ore ad Aiethium m Gailiis :,ge,ue„, a- irem Florenii. episcopi Cadurcensis, ut vde, „,- Di^erlat,one3, „. 2. posteriore a.l que.nda., 'a ,' generum pasceiid.s Roma3 pauperibtJs intentum! Ex v. s „,s.. codicions error dcprehensus est : audav emm a„t,quar,us, cujus ,,..„„ codex Cluniace., • vertereT ThT sc,llenii:»".'i^' constare aunnad: Vltlc,et- m duarum ejus panium commissura s„cH. si noven, fere lineis „t. aliquis utrimque appareret sensus, ep,stolam ad Alethium conclusit in hisverids fidettua Itgno e, eloaui, suavitate. T„„, ,Iei , K I junxu ad "ammachmm eonsolatoriam, hoc exordio Dommomento pra-dicabiti et honorando fralri '«,,' f, macno PauUnus. Deo gratias, quod labor e\im0rXs mthicompendmm facit conscientia virtuth c PZ , tuv tuiv, et cetera usque ad finein. cui lUndr ma l so.ar Eustochium, tu marilus. Sed publico ,,,',': mr (mt ahon.m religio, ,„,i ne svllah.,,,, q, i( e°m " .qu, exe,npiar,s, quamvis, „t diximus, a eo, Pa .ore" urbat,, abire pass sunt. ,,„;,„, non exprimeX sie en m cicatncem reliquerum. cx quaagnosci ai ,",'„, vulnusetcuranposset. Ea ccatrix apparuitpo t a verha percusso corde. sive. „t hahent codices Tgios et Vjeunensis, percusso cordis, et anle provi, e '- q-ientia, mortem operalur : quo in jntennedio "teri- ^cuui appmxerat Rosv -v.h.s i„ editione \„t„.r. p.ensi, ,„ marginc adnotans, Desunt non panca sed totamn1h.lom11.113 pa.tem sequente.n, ad (i„,,„ „". q»e, >d Alethio-n d;„;e adscribens. Rwaius s eodem ,,,s„ .nlorstitio adnotal.un est i„ Vi,„110 ■ cod.ee: HIC te^j^ i0).h > e„s tequentnnum scnbttnr ad Pommnchium. Ita eodices 24 •747 APPENDIX OPEUUJI S. PAULINI. 748 dno Viennensis et Cluniaeensis in boc conveniunt ut A sirietior, ex ideaauloris lotiusque operis ceconomia partem posteriorem epistoke' in vulgatis codie.ibus Alethio ioscriptse, ad Pammachium a lJaulir>o datam csse cortfirmenl. Praterea Gatenam ir, omnes !'auli epistefas mia operumrecipiendo, ep. 15, n. 20 et 21. Hsec ilem ipsa qiiae Paulini episiolue ad Pammachium Florus imputat, reperiuntur in episiola ad Alethium inscri- pta iu eadem edilione 761 Antuerpiensi, a liuea 25 pagince 295 ad lineam 20 pagin.r, 297. Quare dubii nihil superesl quin hanc epistolre Alethio inscriptse posleriorem olim partem, ad epistolam qua Pam na- ehium consolatus esl Paulinus, perline/e Fiorus exi- stimaverit. Sed et unam dumtaxat 1'aulini ad Pam- machium epistolam se agnoscere satis oslemlit Flo- rus, duo illa fragmenta referre se dicens ex epistola ad Pammachium : si plures cesisuisset, illas haud du- hie ;i numero discreturus, eo morequo laudavii, alias 1'auiini epistolas. Nec vero alius quisquam, qnod qui- dem sciam duas ad Paiiiiiiachiimi epistolas agnovit; ( sed et duse non eruni, si probentur unius et ejustem partesdM*. Certum estcx dictis illi epislolse adPam- maehium, qu;B sub nomine episiohe ad Alethium in vulgalisanle habcbaiur, pariem priorem deesse. Id noium esi pnecipue ex adnotaiione Viemiensiscodicis, et ex abrupio ejus ac sine sensu initio. Quo enim speciant illa verba , mortem operalur , nisi ad anle- r.edcnlia quxdain quibus complcalur senlenlia ? Nec minus cerluin est alleri iili qu;c in vulgatis tilulo ail Pammachium prsenotatur deesse partem posterio- rcin. Nobis vero conslat, si priori parti connectalur posterior, ne apicem quidem buic epistolae ad inte- gritatem dcfulurum. Coale^eunl auiein hsepartes, el sibi inutuo adstringuiitur ncxu iriplici- Primus est locus Apostoli I! ad Corinlh, cap. vn , v. 10, Secuti autem tristttia mortem operatur. Ail Pasiliuus in line vulgatce ad Pammachium epislolse : Ista antem , ul Aposlnlus aii, qnx secundiim hominem, hoc cst de in- firmitale, carnatis est tristitia. Tuminitio parlisposte- rioris epistolsc quce in vulgalis ad Alelhium iuscri- bebalur , legimus : Uorlem opcratur. Jungimus ut Aposloli locus expleaitu : Isla autem , ut Apostolus ait , quts secundam hominem , hoc est de infirmitate, carnulis esl tristilia, mortem operalur: el confecta res est. Aller iiexus est in his verbis parlis posteriori^: Quod licet autore diverso , iamen uuo per utrumque sanctorum Dei Spirilu et verbo Scriptura concinit. Quseris duos hic memoratos sacros scripiores, prio- ns partis finem adi : ihi rel rl Pauliuus ex Ecclesia- siieo c. xxxviu, v. 19: A trisli ia euim (eslinal mors, el cooperiet virtulem. Subjungit locum Aposloli • Qtiw secundum hominem, hoc est de iafirmitaie carnaiis est tristitia , morU-m operatur. Sic demum concludit : Quoti iket autore dherso , nempe Jc=u Siracide , et Paulo, tamen uno per ultumque. sanclorum l>ei Spiritu et verbo Scriptura concinit : Mors emm vera virtutis adopertio est, ele. Sed eeee nexus lcrlius, etiam ad- n parte priore suh initium proposueral Paulinus duo se in Pammachio laiidatnrum : jirimum pias ejus la- crymas in funere Pauhnoe conjugis , ttim deinde im- jiensas egenis eleemosyiias pro defunctsc soiatio. JV«m, inquit (ep. 15 , li. 3 el i) , ul erocalionem ad Deum sanctm sororis mem , ita devolionem pielalis in Christo l»(C pariter audivi .... conjugem .... non vacnam jlelibus , nct-fiie vano pomparum inanium ho- nore comitalus es ; sed remediis sululuribus et vivu operibu*, hoc est eleemosijuis, prosecutus, debito ordi- ne primum caro juaeri jus'n persolvens, piis lacrymis el largo curiialis rore perfueiiS , reiigiosius exsequias honorasti. llaque isiiut pielatis in te opus anle lau- dabo , elc. Tandem non longe 3b inilio parlis po- slerioris Alelhio indiUc : Yeniam enim jam , ait (epist. 15, u. ii), ad pr&dicalionem operumluorum,el 7£2 a. 14, n. i el3, el ep. 15, n. 1, 2 et i. TberidiHS et rosthumianus Paulinnm convenerant: cum Gallias repetereut, per cos aniio 599 dedilcpi- Z stotam ad Joviumviruni iuGalliis clarissimnm, sntiin- que aflinem. Vide ep. 16, n. i, et Vit. c. 33 eloi. Paulinus loto superiore anno 398 a suoram puero- rum discessi) us,ue ad hicir.eni Sulpicium Severum exspeetaveiat, a quo eum non accepisset litleras, ucc reliquo illius anni tempore, neque sequeniis inilio (Vide ep. 17, n. I), credidit eum ideo non niifisse litieras, qtiod ipse adfuturas esset, el idcirco singulis ciim diebus exspectabat. itaque Romam anno599 ad solemnitaiis aposlolicrc dicm adventanten proleclus e-t solenini consuciudine, pnr.sumeiiS illieainplecieii- dum sihi cirissiiiitiui Severum. Ab Anaslasio papa peramantcr ac honorilii e excci tus e^i. Ai Severi sui eonsi eclu tiui non da um est. Iiaque liiteris qu;e ejus nomine ipsi reddiuc sunl se co solaiuse-i, inqnions causalus inliriiiilalem suain Sevems illi speni pire- scntuc suoe aliinebat. Vide ep. I", n. t', 2 el i. el Yil. C. 55. ila* littcras Paulimis acee;iil ah homine Sabini Se^ero aiTiuilate conjuncii. Roma! pcr tolns \t decem dies occupatus rescribere non valuil ; mullo miiius domiim regrcssus ubi euni gravis deiiuuit jegritudo, eaque diuiina. Cuui revaluisset per Ama- chiiiiii S. Delphini suhdiaconuin Severoque noti^s:- iiiu'11 scripsiu Yide ep. 17, n. 5, et Vit. c. 55. Hoc codem anno et temporc collocamus epislolam i8 ad Victricium Rotomagensera episcopum, in qiu eamdem suam ^griiudiiieui commemoral. Ilujus epi- biol;«' portiior fuit Pascbasius S. Viclricii diaconus, qiieui ItoiiKC cam romperisset Paulinus secum ad- dn\ii Nolain, i nm qiio lain [totomagensis Ecclesias calechiimeno Urso qui aptid Panlinum gravissimo langunrc coufeclus e>l;sicque delenlus Nolcc Pas- chasiii-. Ctioi aiili-m Ursus sana ei robusta essot valeliidine, et Pasclia^ius reditum medilaretur, per ipsum ISepisloIam suain atl Victricinm delil Pauli- iiii-, in qua P.ischasiiiin diuiius a, ud se roienlum exeu-ai, et illnslrissimi coufessnris Victricii vilam. 749 DISSERTATIO 1. EPISTOLARIM OIUIO CURONOLOGICUS. 7.10 sicnt tiidicerat a Pasclnsio, describil. Eani danitis A ciculo missa fuit cnin cpislola 23. Vide ep. 24, n. I. Dissortat. 4. Ante n;mos pene duos lilieras brevissimas a flel- pliino Cardamas altuleral ad Paulinum. VjJe ep. 19, n. 1. Sub lineiu anni 599, in bieine scilicet, iterum idem Cardamas tunc exorcista a Delpliino et Amando litleras reddidil Paulino, 763 eumi|iic certiorein fecit de Delphini valetudine. Vide ep. 19, n. I, et ep. 21, n. 5 et (i. His respondit Pauliiius et Atuando epistola2l, in qua laudat Cardaiuatem, el Dclphino epistola 19, qua: Ijcet amplissima sil, tamen cum Paulino ad Delpbimun scribendi occasio raro ocrur- leret, allcram apposuil epistolam, eerie quideni conscriptam inler Anaslasii eleetionis nnniversarium ac tempus quo Paulinus Romaiu se confeire consue- veral, id esl a fine anni 599 ad diem Junii 29 anui 400. Vide ep. 20, n. 1 el 2, ac Vit. cap. 57, n.l. Hacce epocba quibusdam ad Delpbinum et Ainanduni epistolis lempus pracfiximus. Cuni Cardamati de in- Exposlulat etiam cum Severo quod multa dilectionc injuslis laudibus cum cumulassclin quadam epistola, qux periil, alia plane ab ea qu;e vigesimam tertiam Paulini'pr.Tcedit. Vide ep. 2i Panliui, n. 1 et n. 23, ac Vit. n. 2. Ex Victoris colloquiis epislolas 23 el 26 conscrip- sit Pauliiuis, idcircn eas ad bunc annum 401 rcferi- mus quo Victor aliqiiandiu mansit apud Paulinum. Vide Vii. c. 58, n. 1, cl c. 59, n. 1. V gesima quinla yiro cuidani nobili inscripta cst, cujus nomen igno- ratur. Vide Vit. c. 59, n. 1. Vigesima sexta data est Scbasiiano , eremike in Aquitania , ut videlur, Vide Vil. c. 59, n. 2. Locum in vu!];atis S. Hiero- nymi epistolis oblinuerant illoe epistokv : at eas Pau- lini esse et slylus arguit , el persona Victoris, His inter Panlinianas cpislolas locuin dcderunt Gravius, Schotius et Rosveydus ; eas qtioque Paulini esse censuit Erasmus in sua Hieronymiana ediiione. Sed, qiiirenda Pauliui Valetudine mandaluni dedisset Del- g qu°d nojatn dignissimum , oinnium prima S. Hiero pliiiius, in epistola 20 scribit Delphino se bona esse nynji epistolarum edilio Romana an. 1468 epistolan valettidine, non tamcn robusla ; et Anaslasii sunimi ponlilicis benevolentiaui in se coinmemorat, Vide ep. 20, n. I ei 2, idquc jani observavimus ad epist. 17. Vide etiani Vit. c. 55, et c. 57, n. 1. Harum epi- stolarum pmiitorem fuisse Cardamalem nemo non agnoseit cx supra allatis. Niliil obstat quominus 22 ad Severum epistolam, qux vigesimam seplimani aniecessisse dehet, hoc anno collocemus. Severus epistolam ad Paiilinum dederal Marracino. Vide ep. 22, n. 1, At Romam eum advenisset, eam tradidit Soriano Marracinus nolens in Paulini conspecitmi venire. Snrianus vero inonachiis admodum pius gaudens oplata Paulini vj- deiidi oceasione litleras iu se recepit, attulitque Pau- liiio, cui se probavit. Ea propter Severo respondens Paulhuis postquam veri monachi imaginem adumbra- vii, ponit eam esse Soriani qui probabiliter banc Pauliiii epistolam crat delaturus. Vide Vit. c. 57, n. 5, el c. 55, necnon epist. 22, n. 2. et 5, Severus, qui semel tanltim quolannis Paulino scri- bere consucverat, hoc anno circa hicmeni, ut videtur, ilerum scripsit, quo ei amorem suuni magis testifica- relur, ac miitnum a Paulino repeteret, eique misit coquum ad pneparandos nionachormn cibosaplum, nomine Viclorem su;e solitudinis soeium, gladio alias circumcinctum.S. Marlini spiiilualem filium, sancUc- que viuc B. Clari consortem, quem Severus in sua cpistola dixerat virtutibus nrnaiiim. Apud Paulimim aliquandiu pro lola domo coquinariam arlem exer- cuii, et Paulini capillos totondit. Vide Vit. c. 38, n, 1 , ep. 25, n. 1, 2, 5, '*, 6, 9 et 10, ac epislolam qupe vigcsimain tertiam praxedit. Si potuit exeunte anno 400, sed potius anno 401 ineunle, per eumdem Viclorem Severo probabifuer respondii Paulinus, Severi amicitiam ac benevolen- tiain valde commendans, suamque mutuam ei demin- tians, et deinde intilta de Viclore disserit : ha:c re- cludit initium epislokc 25 usque ad num. 10, qund olim epistolam totam ad Severum 5 in vnlgaiis antca codicibus corrsliiuebal ; quarta vero in iisdem edd. codicibus sic inchoabat : Venio nunc ad majorem fratris erga me Vjcloris operam. At quis non videat et cx his primis vocibus pi-eeedentis epistola: coh:e- rentiam, unam eamdemque esse. Itaque unam coo- slituinius episiohtm 25. In hac poslreina parte posl- quam osten lil necessitaiem Demn et proximuin ada- uiantli, boc line coneludit : Quo magis lua caritaie glorinmnr in Domino, quce sola v.os facil vcl unum de magnis ct innumcris debilis Deo soliere. ln omnibus enim aliis bonis vix uos tantum vcl in paucis initiatos, in tua 764 ,antum dilcctwne profitemur esse perfeclos. IjHiis cpistol.e li:ic cornmonilus de petfectionis vide- iicet el carilatis veibu ad Severum facit cxor- oiuin epistoke 24, quii-antea m eJilis secunda erat : Jiuic niillum pr.eiixiimr> tilulunri, quia in eodem fas- pistolam ad Sebaslianuni Paulino et Therasia: adjudic^t , ea- que sub illorum nomine vulgalur. Hoc ipto anno Paulinus 27 cpislolani scripsit, qua pluribus Severi litteris se responsurum dicit, n. 2, duabus saltem , quarum priorem a Posthumiano Theridioque acceperat, posleriorem a Soriano el Vi- Cum rino. Vidc ep. 27, n. 1 , ct Yit, cap. 40, n. 2. his omnihus Sevcri epislolis se responsurum polli- cealur(Ep.27),n.2,necsolummodooninibusScveriin prioriepislol.iquerelis satisfaciat, videntur mulla dc- siderari in hac 27 epislola. Vide Vit. cap, 40, n. 2. Anno 402 Melania senior ab Hierusalem Romarn advenil, eamque Neapoli Nolam redeuntem Paulinug huntanissiiiie excepit. Ep. 29, n. 6 ct 8, et Yit, c. 41, n. 2. Particujam de ligno div ruc crucis inuiiere Jo- hannis episcopi Hierosolyinitani illuslris ha^c vidua allttlit Paulino , ac dono dedit tnnicani de agnorum vellere. Ibid. Ad hos potissimum dies a Severo mis- C sus Victor advenit apnd Paulinum, hoc csl decedente liieme (Vide ep, 29, n 6, el 28, n. 5, ac V(l. n. 2), mitlebalquc ad cum Sevcrus pallia canieloium pilis texta,(Ep. 29, n. 1). Scripserat hane anpo superiore Severus epislolam , et Vjctorem cum Pauliuo actu- rum hieiliem sperabat, el postea slatiiii revcrsinum. Vide ep. 28, n. 5. At Vietorem, qui abeunte liieme advenerat, Paulinus vernis mtnsibus detinuit. Ihid. Et quia adhuc breve spatium vjdebatur Paiilino, qui adeo infirmus perid tcmpus fuerat ut resciibere non valuerit , per mediam wstatcni Victorem etiam reti- nuit , nee ahire passus est nisi suh fniem a:stalis ul ad Severum aulumno perveniret. Vide ep. 28, n. 5. Eidem pnebuil deferendam ad Severum epistolam 28 , cui adjunctum baliehat Theodosii PanegyricOti cum qiiodam in S, Fclicein carmie, Ep. 28, n. 6, Huic epistote addidit alteram , 29 scibcet , el con- textam de agnorum vellepe tunicam ad Scverum mj- sil Paulinus, quam sibi de Melanix benediclione n pignus esse dicebai. Vide ep. 29, n. 5. Ex pal- " liis camelorum pilis contexlis, qu:e a Severo 765 attuleratViclor ineunte anno, inaieiiaiu captatPau- linus se confitendi pecc:itoreinqui prenitonliae liahitu et labore iudjgeret. Yide ep, 29. n, l,4et5, ac Vil. c, 41, n. 2 cl5. Reliqua pra-fonium conficiunl Melariia:. Ibid., n. 6, et Vit, c. 41, n, 3. Hoc quoque anno, nec serius, Paulipns ad Severgm 50 misit epi- slolam, quam Anguslinus Iraclans de originali pec- cato citavit; qtiia cum Scverus Paulipi et Tberashc iinagines postulasset, ut videtur hac 50 epislola, et denegasset Paulinus, concessit Sevcro ut eas diciaret picloribus proponens illis memoriarh in qua eos ha- berel pictos. Vide ep, 50, n. 2 et 6, et Yit. Idque Sevcrus fecisse videtur, quandoqujdem anno sequenti Pjulinuin in rede sacra pingi curaverat (Yide ep. 52, n. 2, et Vil. c. 44, n. 2) ; unde boc anno scriptani fuissc colligimus hane episJ.o|am 50, quani nec mullo antc conscribere poluil; ijua enini spe Paulinum 7M APPEND13 OPEIOJM S. PAULINI. a leundi Severus ducebatur, ea sane dejecttis esteom .\ Paulini imaginem postulavit. Non appareta quo red- dila fuerit lircc epistola. Vide Vit. c. 41, n. 4. Ecclesiam Paulimis conslrui jussit Fundis oppirto nlii possessiones olim liabuerat ei familiarc 'lasilica essel liriiDeniodiim c i-2 782 ilouuci- lujiii. Cum bsec hasilica esset propemodnm constru- cta acmox consecranda anno 405 ( Vide ep. 52, n. 17; ep. 31, n. 1 ; et Vit. c. 44, n. 1 ), litleras 31 ct 32dedit ad Severum, qui eliam scdilicandis religiosis locis operam dab;ii. Vide cp. 32, n. I el 1«. In pri- inis Severus elahnraiidiiin curavil hasilice bapli-te- riumquod hinc Mailiui, illinc Paulini imagiiiibus de- coravit. Videep. 5-2, n. 1 et 2. Victor a Severo ai Paulinum missus petiil ab eo reliquias sanctorum in ccclesia a Se.ero constructa recondendas : cui, cum uulias haberet Paulinus pneter eas quas mox dedi- candae Funda :<• Uasilictc reservabat, tradidii condi- luni tubello aureo fraginentum de ligno veraj crucis quod habeliai ex dono Melaiu;e. Vide ep. 3!, n. I. Vumcjue palerel pugina, prolixiorem ilenuo epistolam 32>iiichoavit, in qua conquerilur se a Severo vel ina- jori honore vel injuiia aileclum, quippe qui ipsum r.iim S. M irliuo contulerit, etc. Vi.ie ep. 52, n. 2 et 5. Has per Victorem misil Paulinus litteras. V'i > Vit. c. 44, n. 2. In hoc eodem forsan itinere Paulino lilleras Alc- thii detulit Victor eorum communis tabcllarius , el per eumdem responsivam Alethio videlur Paulinus dedisse epistolam 55, qua: inlegra non est. Vide ep. 53, n. 1, 2, et Vit. c. 45, n. 1- Quidain exislimant Paulinum sermonem de Ga/.ophylacio seu de Elee- inosytia inisisse siunil ad Alethium , ctli nominatiin inscriptus est in ms. codice Vatic.mo. Vide Vil. c. 4"), n. 1. liuii- seruioni inter epistolas dedimus iocuiu jEp. oi i ui suo miniero constaret. Quis fueril \lt- ihius ille , vide Dissertat. 5, n. 2. Paulinus, car.nine 27, inilio anni 401 edilo, bel- phiiium Burdegalcusem episcopum in sauctoruni nu- uiero ad-eiibii, ciijtts roliquLe has Lerras commenda- banl : itaque serius quam pr.esenii huic anuo 4 3 ikiii debeuuis ad.-cribere epistolam al Dclphi.ium 53, qua brcvissinn: priori ejus epistola' rcspon.let, ex qua fortasse, vei ali<> iudicio, inortem fratris circa idcm icmpus cognoverUt : pro ejtis an:ma et pro se Delphini preces poslulat. AJ Auij.idiiui e.iaem de causa dertil epistolam 5li. Anno 404 ad Paulinum lilteras misit Victricius Rolomagensis episeopus per CanJidianum ( Vide cp. 37. n. i), quibus respondit Paulinus episl. 766 37, snb linem anui 401. Vidc huic epislolx assigualiiin lempus Dissertat. 4, cap. 5, n. Ad Pauliiiiim scripser.il Aper de sua ad Chrislum couversione. Vide ep. 38, n. i. lloc anno 404 ei rc- sponlil Paulinus epislola 58. Vi.le Dissert. oquis ilie fuerit Aper, ct qu:Ue Paulini cum eo commercium. Aper rursasad PaulinuinscripsilEpisl3 l.eiqucstiis csl possessioiieslilioi-umsiioriiincau->assibiesseiieces- sitaiisqua lerrcna curaret, cum eas vendere debuis- set. Ad Aprum et Ainandam conjugera rescripsit su- per ea re Pauliuus suo et Tberasix noniine anno 403, ut colligitm' ex tenipore iransinissariuu uirim- que litteraruui. Paulino et Sancto intercesserat olim comniercium litterarum aiilequam Pnulinus ad Christum con\er- teretur. ViJe ep. 40, n. 1,2 et ti. Paulo post conver- sionem suam ad Sancluin scripsit, et hiuc diuturme taciturnitaii sere[udit. lbi.l., n. 3. Diulurnum, quo cx tunccum Sancto usus est Paulinus, sileutiuin in- ducit ad credendum Pauliuum jam a multis annis Nolte commorantem hanc scripsisse episloiam 40. Adde quod i» ea dicil senecliilem canis capul non spargeie mode, sc.det perjundere. l.iid., n. 0. Possu- uiiis solumniodo judicarc cuin scripsisse antequam ad episcopatura fuerit promolus , atque idcirco ante anntnn 409 ; cum scribat ttna cuin Therasia (ViJe lit. ep. 40), et cerlissiuie posl anniim 597, quo in OccHcnlcm revcrsus cst Rufiinus, quem.pryfecto in- dicat cum scribit aJ Sanclam et Amandtim sc aliqnid accepisse a doctissimo etsibi carissimo viroqui iniu- tnm peregrinatus fuerat : eam itaque circa annuin 403 collocanms. Postquam buic epistolx 40 voluti clansulain apposuit, aliud aggredilur argumentum; de hymuis scilicet quos a Sancto acceperat : quod eleganlcr sperlari potesl vcluti allera epi lol.t piiori adjecta sine ui!o tiiulo; et sane in Clnniacensi et Vieniicnii ;uss. codicibus scparatim leguntur. in Viennensi quidem 4! epUtoia a quadragesima qua- tuordecim aliarum inlerjectu dividitur; in Clunia- ccnsi porro quaimis priorem proxime sequatur pos- terior, ah ea tamen proprio hoc litulo distiiigailur : Sancti Paulini ephtola ad nescio quetu, suppresso nomine; cum in Viennensi codice prima omnium epi- stola inscribatur Sancto et Amando; tiiui scquanlnr aJ SuipiciumSeveruin octo, tres adDelphinmn Dur- degalensem episcopum , lolidem ad Amandum : ac (leinum ilia ■; Legimut in lergo epislola? , s:;b titulo, Iteni ejusdem Puulini epislola XVI. Qui fuerint illi B Sanctus et Amandus, vitle cap. 23 Vite S. Paulini, n. I ci 2. A.l Fiorentium Cadurcensem episcopum episiolam 42 a Paulino scriptam piilamas anno 405 aut circiter. Vide Yit. c. 47, n. 1, etc. 45, n. 2. Viclor a Severo missiis :id P.uiiiniim aiino 405 al- lolit lilteras ejusde :• Severi. quibns a Paulino pos- lulabat ut ad vindemix dics remissus Viclor occurrc- ret. Vide ep. 42, n. I el 2. Simul et epislolam De-i- derii presbytcri rcJdidit qui ab codeui pdebiil inlel- ligentiam benediclioiium quibus Ulios suos moiii proximus Jacob doiiavil. Ibil., n. 3. Posl modkiun advenlus sui Nolain tempus Viclurse ad iter rebgen- duin pr.xparavil, ila ut P.iiilinus vix breves ad Desi- derium et Severum litleras fecerit (IhiJ. , n. I et 2), quic biuic perieruni. Ai vero jam jam profecturuin Victorem subiti reiu n obices retraxerunt, dum liiems nuvigalioiiem et ilincia metus cluuderent, quilms im- pedilus necessilati !oi>gam dilatiouem ad linein ns- que hiemis pncsiiiit. Ibid., n. 1. Mclus qui ilinera clausil, ille proculdubin erat 7©7 lie ipsi Roiuano- rum aut hostium cxercitus in via oceurrcrent : quo.l referre las est ad descciisitm Akirici iu Italiam amio 405, aut Rbadagaisi anno 405 ( Vi.le Prosper. in Chronic ) Cum vero retuleiiinus ad annum 103 epistolam aliaiii Panlini ai Severum ipsi a Victore redditam , lniiicce iuelum rtjnieiiduui censctlill- in descensum Rhadagaisi, qiii tnulto majorem quam i!a- rieus in Italia coucilavit tcrrorem. Rliadagaisi exer- citus iioiinisi circa bieraem deletus 1'uisse ditimr (lnid.), qui licetante fuisset; Ruoianiei amcxercilus niilileb qni a Ihuc muliis in locis dispcrsi e>se pote- rant, quiqucut plurimum barbafi erant, melum vi-i- tnribus inciitere poiuerunt. Coaclus igitiu fuii Viclor Nolae exspectare donec advenlassei vcrna tempestas a .iii 406, ut in Gallias redircl. Sic exspeclaniein cum invasil gravissimus inorbtis qno in exlremispo- situs esi, et ab omuibus desperalus. Vide <■('• 45. n. 1. Convaluil lamen, sed plus temporis in reficienda p valeludine , quam segritudine loleraii» produxerat (Ibid.), el vicino tanuim apostolorura Natali plane reslilutus est. Ibid. Tam cito dimillure cum noluit Pauliuus, setl reiinuil donec secum Romam illum si i itineris anuui sochun duceret, ui illiuc proOciscerf» tur in Gallias reversurus, el ad vindeiiiitc dics Severo remissus occurreret, ipso scilicel lempoie i|iiod pr.e- scripserat Severus , verum sequenti taniuin anuo (Ibid., ii. 2). Duas breves epislola-, quas .iimo supe- riore, cuui Viclor proficisci vellet, a.l Scverum cl Desiderium scripserat Paulinus, eiiiem Victori defe- reudas Jedil ^lbnl , n. I cl 2, el Vil. c. 47, n. 1 el 5); setl duas prolixiores ad eos.lem sniptas iis adjecit. ll.iJ., n. 2, el Vit. c. 17, n. 5. Ea quc ad Scveruin prolixior erat scripta escidit, nec etiam quiJ rerna^ net earum quas aJ illmi deiude scribere puluit, istlucc ad Desi.leiiu ,n 43 snperesi, i:i qua propo.-iw de patriarcharum beiiedictionibiis qutesiiom respon- dere humiliter recusavit; quaram cxposilionein a 753 DISSF.RTATIO I. EPISTOLARU Ruffinoposlulavit, ac taudem obiinuit , ut videbimus A ad epistolas 4(i el i~. A'l epislolam 59 ob eivavimus scripsisse Paulitxim ann" 405 ad Aprum el Amamiam : iis iicrum epi- slolam 42 dedit, quam ante aimum 406 collocare iioii nossumus, ciim eorumdem Apri ei Amancke ad Paulinum intercesserU epislola ijuain ipse multum laililal, et cui dicil sc nihil siiuil^ posse relerre. Viile pp. 44, n. I, et Yii. r. 48, n. 2. Mensem diemque datie a se ad Auguslinum epi- Slolie 15 indicat Paiiliuus, n. 8, his verhis : Pridie idus Uaias veni.l ad uos Quinlus diaconus ut rescripta peterel, el idibus autesextam dimitti obtinuit; annimi vero Augiistinus ipse iu epistola 95, n. 1, rcscrihens : 1'roinde ad istam icetiliam qua vobiseum est [rnter l'vssidnis ; cum ex ipso audieritis quam trislis euiii fnusii cvmpuleril lioc me verissime dicere cognoscelh. Nempetristis iila eaiisa quai Possidimn in Ilaliam navigare compulit non alia est quam Ecelesiic sua; Calaincnsis calamitas perniciesque a paganis anno B 408 iiicnse Junio ilhila. Gui Possidio proficiscenti diihin pnicul tvadilum est istud rescriptum perferen- duni Paulino, aui certenon niulto post ejtis profec- lionem transmissum fuil : qnandoquidem tum iliud soipsii Augusiintis cwrn Curthagine hiemaret ex cpi- stola Paulini 50, n. I i, id esi hieme incunte vel esennie; nam niedia hicme erat 76S ;H',U<1 Hippo- nem ex epist. S. Atigusi. 07, n. 5; Nisi forte n:edia liieins leinpus navigalioni jam maxhne adversura si- gniiicat. Observavimis ad epistolam 43 Desiderium in Aqniiania presbylerum a Paulino Patriarchariim be- ncdictionum inteliigentiam quxsiisse, eique dencga- tain a Pauiiuo.qui dcinde ab eodera Desiderio iien.m rcgalus hauc benedictioiiuni explicaiionem poslnla- vii a Ruffino, de qna se ab aiiis ronsuli tcsiatur in sua ad eumdeui Itufilnuiii cpistola 47, n. 2. Cmn cnim au Paulinum scripsissel Riiflinus so quibusdam de negotiis Rnmam vemsse (Yisleep. 46, n. i) circ.i n aniiiim H>7, rcgavil euin Paulinus epi>ln!a IH! n. 3 ut rapiluium quo Judas a Jacob beneilicilur explana- ret. 1'osie.i rursus ad eum scrip k epistolam 47, qua pctiit ul hauc henedmtionem triplici interprctalione elucidaret (V. Gennad. Catai., c. 17), histoiica ni- mirum, morali et myslica : iia m Rufliiuis exeusatio- neprimimi allaia landcm oblerhpcraverit , ejusque votis resserii. Vido cp. 47, n. 2 Accepta ciiim hujus hcnedictionis explicalione piima pctiit a Rufliiio Pauiinus ut pcr reliquos filios dislribulam liignarptur exponcre. Ibid., n. 2. Paruit Rnffinus; iliaque opera iliio etiammmi siipcrsuiit cuin siiis ad Paiiliuum iit- loris. Poslremam hanc 47 epistolam Paulinus per Uerealem iuisil Riiflino, qui iunc temporis in Pineti monasterio degebat, unde hievi erat Romam veriiu- rus ut in Orienlein rcverleretur, idquc cirri annum 409. Hasc planius cognosces ex Hicronymi el Ruffini Uisioria, quam, Deo dante, in lucem proferet vir ernditissiimis inihique amicissimus. Vide lamen Vit Paulini r. 48, n. I, oi e. ','>, n. i. Duiiiiai Sacchinus •> uirum luc ilu;r aii Ruffinum epistolx sint Paulim no- stii. earumque stvlnm v. qnopiam magis affcctatum ad simililudinem Pauliniani, qisam gcnuiiiiim ipsins- 'iietPau sibivideri di.it. Vide Sacchin. in Vita I aulmi stib fiuein, p. 730. \„!t ,.a slllll e«j«iWom in- gemi perspicaciUile ul quid discriiniuis r.um inicr el geiHiiuuin Paulini styluui intcro.sse inihi anpareaf mihique faciie persuadcrem oon aliud de iliis erislo- iis .lybiiandi nonnullis fuisse fundamentum uuam prjRconceptum in Uuliimim odium; quibusdam enim videlur non piitmsso iimoxie am.iri ox quo orta controversia, Ruffinum ab iiieronymo abalienavit. cujus t:.t)i,;n causa Aiigusliui oi Pauiim i„ uti umuue M ORDO CIIRONOLOGR.IS. 754 amicilia nullum passa est detrimenlum. Sed et ex supra ailalis liioe clarius has epistolas a Paulino no- stro ad Ruffinum fuisso scriplas. Epistolam 48, cujus fragmentum danius, scriptam poninius exrunte anno 408 seu potius iueunte 400, paulo anle Paulini episcopatum , obrntionos a nobis ailatas cap. 40 Vit. Pauiin., n. 5, ubi fuse de hac epislola a iiounuliis reiocta disserimus. Paulinum aimo tti) jam cpiscopum fartum de- monstramus Vit. c. 50, n. I. Cum 3iitem in cpistola 40 ad Macarium de hisioria servali e naufragio Val- gii, qui poslea Vicloris nomen sortilus esl (Ep. 49, n. v2). exifliii qregis pastoreiv se dical (Ibid., n. 14), nullus est dubitandi locns quin ai, ipso jarn episcopo hsec scripta luorii ad Macarium epistoia non ante anuum 40'*, sed ipso anno vel pos!, Imjiis onim casus fixiim oiimiiio lenipus slaluere non possumus. Vide ep. 49 hiijus hislori;c contextom, et Vit. c. 51, n. i, quis fucrit ille Maoarins. Hanc Paulini ad Auguiinum epistolam ordine 30 7S9 appaiet esse aliquanto posleriorem 95 Augu- slini suli finins anui 408 scripta, cnm islius sibi jam datae aliud exemplum hic n. i4sihi transmitti petat, el aliquanto priorem 149 Auguslini scripta circiter anmim 4ii, rum hanc inter etillam aliquot ultro ci- Iroque epistoise. atque in iis Augtislini rcsponsio ad quxstiones hic a Paulino propositas, emanaverinl, quae lair.cn onines interciderunt. Confer Auguslini epislolam i49, n. 1. Vix ante aniium 414 collocari potest epistola cen- tcsima quadragesima nona Augustini ad Paulinum, tuiu quia hanc inter et quinquagesimam epistolam anno 410 rescriplam a faiilino, cuius qiuestionibus ilcraio solutionem adhibel Angustinus, niissse sunt uliro citroqne epislo!;e nliquol qu;c exciderunt, ex n. 2, tum etiam quia hic niiniero 5*2 tit nieniio Ur- bani Siccensis episcopi, qui si Llem estac IJibanus presbyter in cpislola Augustini 145, n. i, commeino raius, nomltim episcopalem dignilatem anno 4i2 in finem inclinante consecutus fueral. Vix eliani possit serius reooni; quippe rorcgrinus diaconus qui, Ur- bano ad sarcinam cpiscopaius subeundam pergente, cum eo simul profcclus iuerat, noRdum reineaverat Hippoiiom cum hancce epislolam diclarel Augustinus uti in fiue testatur. Ab anno 409 usque ad annum 426 dala est episiola 51 a 1'auiino jam eyiscopo Nolano ad Eiicherium nonduin episcopum, cuin adhuc Lerinensihus mona- rhis pi;cosset S. ilonoratus abbas, qui anno 426 ad Arelaleiisis Erclesix episcopalum assumtus esl. Ilrc Houoraius ii! insulam Lerinum in ora provincix ma- liiima secesserat, ibique monasteriuni iuudavciat. S. Eucherius, postea Lugdunensis antistes, cum Galla conjuge paritcr in Lerum insuiafn reressil, quas ho- die S. Margaritas insuia vulgo nuncupalur Leiiuo proxima, brevi interjecla maris rupe. Honoralus, qci 1'auliiio innolueral per homines ab Eucherio iuis- sijs, aiuio sequenli S. Eucherii exemplo provocaius trcs de congregatione sua monachos ad Paulinum salutaudiim misit. Vide ep. 51 , n. i. I'er hanc Leri- nensium monachorum opporlunitatem Eucheriople- nam affectionis et amoris epistolam dedit (Ibid.. n. 2), qiiam merum Paulinum sapere nemo non ia- tebitur qui genium ejus et ingenium norit. Eucherio tl Galia- cjus iixori inscripla est. Dubitat Rosveydus an S. Genesii martyris hisinria sit geuuinus 1'aulini nostri felns : eam i aulino cui- dam Bilerrensi episcopo, qui anuo 520 sedit, adjudi- cari posse existimat. Ilatc lamen Paulino Nolauo vulgo tribuiiur; uec sano aiiquid obslat quominus etadscribatur, lioot non videamus quam occasioneni illius texendu3 narrationis habtierit. Nullo argumento poluiinus htiic historur lempus pra:f)gere. 7S5 APPENDIX OPEUCM S. PAELINI. 756 DISSERTATIO SECUND V DE FOEMATIBUS. fJlOAdCestuihuu, ciii PaulinusvtHucrcsetostrea A illius sitemio conquestus, etptodilaJ crimen amidtfeB miitit, poemala duo,eiiiu nihil Chrisliana! pielatis re doleant, quaiu in aliis ab ejus conversione editis car- niuibus "deprehendere est, scripta astruimus ante ipsius Paulini conversionem (Yide Vit. c. 5), hoc est ante annum 590. #< In seculo adliuc agens Paulinus trCs Suetnnii II- bros, quos ille de regibus composuil , in epitonien redegit et jucundissiinum poeina composuit. Iiilerei- dit autein illud Suetonii Tranquilli opus de Regibus, unaque cum eo Paulini Epitomen, si PauHniani ear- minis paucos veisus exceperis, quos Ausonius in epist. 19 adeuindem Paulinum laudat et minlice ex- lollit. Hujusce earminis fragmenlum damus. quod anteaiinuin 590 scriplum pro certo habemu*. Eteniin Paulinus ab eo scribcndi genere lnullum f..il alienus e.x quo ad Christum conversus, Musis et vatum lig- mentis reiiuniiavit, ut colligitur ex, ipsius ad Auso- nium carni. 10, v. lfllelseqq, Paulo post progressuiB ad vitam sevenorem et g Hispanieum secessum poemaia quaedain composuit 1 auliniis, quae non cam sanctitatem spirant quam in scriptis postea carminibus et epislolis reperireest: Hicc inter collocamusiMn/Mimam ad Deum Precalio- nem. in qua honeslos secularis viri mores aDeo e ixe postulat, e\ quibus tamcn asleriiam earoque beatam sibi spondet vitam, v. 18. Alia item Mattilina . 12, ii. I. Iiaquc niliil respoiidcnli Patiliiio ite- lUm tcripsit auno sequenli Ausonins cpistolam 2ide objeclans, varios ostendit scribendi modos ul illud nesciat uxor ejus Therasia, quam Tanaquilem maio nomin .: vocabat, episl. 21, v. 51. Anno, ut videtur, 592 tertiam item scripsit epislolam , qu;e inlercidil : in hac , ul pulo, conquerebatur Ausonius quod jam liiennio a patria abesset Pauliims, et ad Musas redi- lum precabatur. Vide Auson. ep. 25, v. 1, el iSot. Vn:et.. p- 568, cumvero Paulinus, qui nibil iiltera- rum ab Ausouio acceperat, non respondcret, vige- s4iiianiquintamadeum anno 595 rursum misit Auso- nius epislolam in qua pergit queri de fastu quo Pau- linus rescribere dcdignaretur; tum demum subjungu HispanifC pagos, ninguida Pyrenaii loca, et Vasco- iium saltusmores Paulini dulxissimos verlisse; euin- que mentis inopem, coetus hominum vitanlem, et atr.e hihs moibo lahoranlem dicit, ac tandem Musas preeatur ut Paulinuui ad poesin revoeenl. Tres illas epislolas diversis annis assignamus cum propter lo- eorum dislaiiliam (Ausonius enim in Aquitania, Pau- linus in llispauia deg«bat), lum quia idem Ausonius, Paoliui respon^a in dies exspectans, inlerjeclo multo tiiinpore rescribebal. Tandem quadriennio post tres simul recepit Patilinus epistolas, eam nempe cujus initiuin est : Proiima quiv nottrw, ul infia palebit ; eani quoque qua: sic inchoatur^ Quaria tibi hac, cum altera qu:e exeidit. VideVit. c. 12, n. 2. Eodem anno 595; in sestate (Vide carm. 10, v, 1), hisce tribus epistolis etiam metrica epislola respon- dil Pauliaus earmine 10r cujus inilium elegia cst ve- luli quxdaih prxfatio, quam sequuntur versusiain- hici irimeli i et dimeti i, in quibus reddit ci raliones cur Musis renuntiaveiit et bona abdicaril, Vcrsus iamliicos seqtiebaiilur hexaniclri (Vide carm. 10, v. 14), in quibus aspera Ausonii dicta forlitcr rcfulat beioico seilicel carmine, Derore me palriis (Ibid., v. 105), quo vigesiiiKC quintn respondct Ausonii 772 epislolOi, Quarta libi hcee , et tertix qu;e exci- riit, necnon vigesimae quarta-, Proxima qna nosire!, ■ in qua Therasiam Ausonius Tanaquilem vocabal ' (lbi.l., v. 51). kix lilieraequas in quaternas divide- bant antea vulgali codices variis, novis el falsis litu- lis, biiirc lanitim niinierari dcbent, qiiaruin prkir tria h;cc coinplectiliir (annina : elegiacum, Quarki redit ; iambicum, Quid abdkalus; el hexaineirum,. Defore. llocqtie iambicum elegiaco subicribebat vetus codex ms. LugJanensisj Uludque profeclo esl iaiuhiciini quod se dicebat in cxlreinis elegiis Panlinus beruico prtepnsilunnn ; iunii quod heroiium intelligebat quo se Vinilicaiel,iJ sit quid incipil De[ore me patrii». Unica iiaque li:erit epistola tria h;ec carmina coinple- ctens, eainque sic a Panlino sctiptam salis ipse decla rat in sua elegi;'ca prxlatione. Cum atiiem Paulinus dicat earmine 10, v. 2 2 el seqq., Ausouium llis|ia- nia: oppidula nominare lacitis Uibiuill iioininibiis Ca»area>AugusUB, Tarraconis , ct Barcinonis, qux (iiin habeanlut iu cpistola Ausonii prinia , hant; nondum a Paulino louc receptam liiisse iude mani- fcsltim cst. " Ansonio insupev respondil alio carmiue, rujusjin- i ,iint Continuata mem, sub liiiem ejusdem anni 595, siquidcm anni sequenlis verno tempore Nolam se re- cepit. Vide Vit. c. l(i ct 17, n. I. Quod qurdem poe- ma vigesima! lertirc Ausoiiii epislote resfondet, et cnipiam alteri in qua idem Ausonius Therasjam ma- rito iinperitarc incusaual : quas simul Paulinus ali- quantn posl Ires ;ili;i- recepisse videtur.- Vide Vit. •Quotaniiis nalalem S. Felicis, qui 14 Januarii die colilur, novo nalalitio caimine, quasi tribiitimi an- niiuiii pensilans, honorare se lesUtnr Panlinus ep. 28, n. 6. Hanc annalium qoindeeim carnunum conti- nuam seriem prius coepUin esse a Paulino quam Mo- lam ad S. Fulicemsc reciperct, immo imn inchoaluni iu llispania cum in procinciu cswl ad Nolanuui iier, 757 DISSERTATIO III. DE S. SCLPlf.IO SEVERO. 75« apparet ex nal;t!itio primo carinine, quod idcirco ad A anni 394 menseni Januarium perliuere opiiiamur, quia Paulinom anno eodem vergente Nolam incoiere cnepisse neinini dubium esl, el probamus. Vit. c. !C, 17 et 18, n. 1. Qnare nataiilium carmen secundum speclabil annum 395, teriium vero 596, el sic alia deineeps usque ad decimum et ullimimi quod eum anno 408 erit coinparandum. Yide qure ad secundum et lerlimn speclant. Vit. c. 26, n. 4, el c. 27r n. 2. Natalilium de S. Felice carmen quarium edituin eslanno597 ineuiite, juxta conslilulum a iiobis or- dinem ad carmcn 12. De S. Felice nalalitium carmen quinlum condidit Paulinus iueunte anno 398. Vide qutc supra diximus ad carmen i2. Ex ordine nalal. carminum in laudem S. Feiicis staluenda cst epocha carmini 17 , ad Nicelam redeuntem in Daciam. Nam Paulinus :n Nalalitio car- mine nono, v. 333, ait, Yenisli tantiem quario tnihi redditus anno ; cumque illud carmen ineunte anno B 402 editum fueril : prior NiceUe advenlus Nolam ad rjnnnm 398 referendus esl, cum iiluni abeunlem in resiate denotel Paulinus carm. 17, v. 26, 53, 34, 35 et 36, et in secundo itinere post quadriennium ibi adfuerit ad natalem S. Felicis diem anno 102. Vide Vil. cap. 41, n. I. Nalalitium carmen sextum de S. Felice a nobis collocalur initio anni 599, juxla pncsignatum ordi- nem ad carmen 12. 773 'a,n supra, Dissertat. I, observavimus epist. 16 ad Tovium missani de Fa!o et Fortuna. Ex eadem illa epistola, num. 1, colligitur Paulinumjam ad eum paulo ante eodem argiinienio scripsisse, forte istud poema de qao agitur, sicque illud collocari posset anno 598 vel initio anni 599. ciim Paulini ad eu;n- dem ep. 16 anno 599 scripta fuerir, ut demonstra nius Dissert. I ad ep. 16, et Vit. c. 53, n. i, ct c. 54, num. 2, seu aimo 599, si lina cum epistoia. rnissuni fueril. r De S. Felice Natalitium carmen septimum condere debuit Paiilinus anno sOv, ex ordinu a nobis i.onsli- liito ,nl carinen 12. In carmine 26, nataliiio seilicet octavo S. Felie., quod ineunie anno 4UI composuil Paulinus. coimue- nior.it v. 586 plerosque bomines se singuiis diebus ante S. Fclicis altare offerre, ut ei graiias agerent quod Dei misericordia ejusdemqiie saueii auxilio, pereuutes e naufragiis evasissent incolumes. Allinlit ibrsan ad bistoriam Martiniarii quain Cytherio de- scnbit in poemaie21, sicquc iilud forte scriptum fuit anno praecedenli 400. Jiiliuiiiis episcopi Memoris iilius conjugatus fuit cum la. Paulinus patris el lilii aniieiis (periiide ac Augustinus; in Juliaui et I,i: malrimonium melricc scripsit Epilhalamium ; cujus epochuni ut staiuamus, observandum esl Augustinum circa annum 498 ejus patri memori epfseouo litteras dedis.se (Vide ep. 101 Augusiini; ubi de liliu ejus Juliano agit, qui tumerat diacoaus (Ibid., n. 4), et postea hseresimcha iactus D est. Vide Ang. iibros vi in Julianum. Itaque ctini an- lio 408. dia-.onus fuerit, illud epilbaiamiu r. in an- nuni 400 aut circiter rciiciendum fuit. Vide Vit. c. 59, i!. 2, etc. 51, n. 5. Juxta eam quain hucusque prccliximus epocham oclavumS. Felic. carmen nataiiliuin ad inilium anni 401 referendum est : histori.e omnino eongruil; ii- lud eniiti in niedio belli tuinullu et iucursiorcsni ttai > haroruin (Carm. 25, v. 75) et nominatim Gofhtfruir» n ciu conscriptum est (Ibid., v. 22). Discimus aatem ex Prosperi Chronico Alaricum Gothorum ducem et fthadagaisuru anno 400 Italiam pervagasse, necnom ab Uieronymo accipimus eos anno 400 sive 40t Aquileiam obsedissc. Vide Hieron. advers. Ruflii usn iii, 6, t. II. Jam ante quatuor annos Nolam venerat Nicetas Dacoruni episcopus, ul supra observavimus ad car- men 17. Iterum Nolam venii ubi ad natalem S. Felicis dicm 14 Januarii adfuit anno 402. Vide carm. 27, v. 333 ; ep. 29, n. 14; el Vit. c. 41, n. 1. Et supra con- stituto ad carm. 12et 17 ordini poema 24 oplime convenit. Nataliiiuni earmen dccimum de S. Feiice juxta eumdeni ordinem ineunle anno 405 editum esi. Disseriatione ! et Vit. cap. 44 observatum est Panlinum anno 405 epislolam 52 dedisse ad Severum qui iedificandis basiiicis operam dabat. Huic misit Nolaiue ei Fundanse basilicarum , quas mox con- struxeratr epigrammata parielibus ecclesise Primu- liacensis inscribenda. Vide ep. 32, ct Vit, c. 44, n. 2. Hos autem paueos versus quos Paulini eperibus adjicimus, quod eeclesite Priimjiiacensi uon quadra- rent, nort niisit Paulinus ad Severam qui novam t-x- slrucbat eeclesiatn, ubi ante velns non fuerat (Vide not. 161), sicque ilios eodein anno 403 patet esso conscriptos. Ineunte anno 40 4 seripsit Paulinus de S. Felice 774 natalitium carmen undecimum, jaxta prresi- gnaium ordinem atiearmen 12. Nihil superes! naialitii carminis 12, quod Paulinus anno 405 in S. Felicis honorem scripsit. Decimi ler- lii, quod juxta historix nostrrc seriein ineunte anno 406 conditum fuit, titulus est : De Gtdkorum exerci- tus cum suo rcye interilu ; quibus verbis aperte Kba- dagaisi clades indicatur. Vide not. 529. Panea qu* supersunt ex hoc poemate Paulinum lioma: et im- perii marlyribus hanc vicioriam tribuisse probanl. Vide carm. 28. Natalilium carmen decimum quartuin de S. Felice collocamus anno 407, juxta slatiitnii! a fiobis ordi- nem ad carmcn i2. Nalalitium cannen i'6 tle S. Felice, scriptum anno 408 coiligitur ex constiiuto ordine ari carmen 12. Iliud dc S. Felice ultimum a Pauiino cditum cogno- scinms, sive perieriiii alia, sive de eo niliii amplius scripserit Pauiinus; ctenim con--iat turbas tribus an- nis sequeittibus exortas ab hisce aninii oblecta- linnibus poiuisse Pauiinum averlere , qui etiam uhi episcopatum adeptus est, aiiis profecto studiis pietalem sibi colendam duiit. Vido Vit. cap. 49, num. i. Nataliiii de S. Felice carminis incerti fragniciito iitiic r.ec locum nec aiiuuni certo assiguare pu- luimus. Htiic de Obiiu Celsi pueri panegyrico certum quoddam tempns nuHo argumento possumus pra^Ii- gere. Id ununi scimus, enm nempe scriptum fuisse ab anno 393 ad aiiimm 413, in eo enirc v. 599 et 60 morluum in liispania liiium^Complutique sepuitum commemorat, id est ab ansio 589 usque ad annum 594, ut supra demonstravimus ad carmen 5, et vers. 621 cunjugem suam Therasiam designat, quam ai1SS£RTATI0 TERTiA. BE S. SUX.P3CIO SSVEHO, B. MAB^NB IHSQlPlShO. 1. Sulpicii Severi {Boilund. Act. sunctor. 19 Jn- uuar. lom. II, >i. 3, p. 967) nomen in variis Marty- rologiis repcrilur dje 29 Januarii, ubi S. Martini dis- cipuitis et episcopus Bituriceisis designatur. Quod ad episcopatum ejns spcctat, Gennadio qni solam ci preshytcri dignitalcm Iribuit, d^ciissimi quiquc sdsti- pniantur; eurnque Biluricenscra episcopum ideo ciiuii exislimant, quod iilum non distinxerunt altero ditormn hujiisci: di- ab , cni cliam ncmcn erai Salpicius ; et quoruir: aiter sul> Guniramno anno 58"i, aiter sub Dagoberlo an, BS0 vixit. Et rcvera quod (.''trcmis vitffi siue temporibus 759 APPENMX OPEROJ S, P.HLtN! \ "«0 sibi ipse imposuit Sulpicius Severus silentium, minus ei cungruit qni episcopale munus adeptus fueril. An vero (Bollund., Acl. Sancl., 19 januar. lom. II, n. 12, }>■ 968) HLe qui (fie 29 Januarii colitur sil ex duobus Bituriguni episcopis unus, an S. Mar- tini discipulus; qui Martyrologium sub Urbano VIII retractavere , priorem sentcniiani amplexi sunt; et (llnd., n. 10) eo ipso die islorum antiquiorem nunc veueratur Biliiricensis Ecclesia. Severi cogno- men qui huie Sulpicio tribuerit anlinvuorum legimus uemineni; et quod habent |iluriina martyrologia, Ro- manum qtioque ab Urbani VIII temponbus, 775 Se- veri {Ibul., n. 5) nomen sine Sulpicii cognoinine, maximi esl ponderis. (lbid.,n. 2) Posterioris sevi Scriptores cujus sil illud Severi nonien inter se dis- o-plant : aiii (Bolland. ad 17 Januur., n. 1 et 6, p. 405 et 160) posleriori sine fundameiilo; Bollandus prwiri iuipertit liac iiniea ralione duetus qnod posie- riori IrJbuendum non sit. De priore loquilur Grego- rius Turonensis tamquam de viro bono, sed de eo _ nihil referl peculiare : apud alios autores de eo nil " comperlum. JSec facile crediderim posse quemquam probare Ecclesiam Biluricensem liunc semper co- luisse. (Idem ad 29 Jununr., n. 17, p. 909) Guiber- lns, qui anuo 120» obiisse credilur, Sulpitii Severi B. Mariini discipuli feslivilatem, cui ipse interfuerat in Majori monasterio, soleinni oflicio ad diem 29 Ja- nuarii celebralam fuisse significal , at eum scribit episcopum Bitiiricenseni. Mo.;achi vero Majoiis mo- tiaslcrii videnlur illuin in lionore habuisse, non eo quod Biluriccnsis episcopus exstileril, sed quod eo- rimi liindaloris S. Marlini fuerit(Jftid.,n. 15, p. 968) discipulus, et quod apud ipsos, ut fuerunt, domici- liniii slaliteiit. At quibus illuin prseconiis Gennadius (Crt/i. 19) et Paulinus Pelricordius (Melr. 5) annis posl ejtis obitinu 60 vel 80 proseeuti sunt, ea satis declarain quaulo apul Gallicanam Ecclesiam honore semper babilusfuerU. In Majori inoiiasterio (Bolland., loc. cit., n. 14) Vilani ejus scriplo traditam asserva- tam leslalur Guibertns : nnde monachos Martini di- fj scipuli fesluin diem 29 Januarii coluisse iuanifesltim est. ltaque non immerilo Ecclesi.e Gallicamc (Ibid., ». 12) Martyrologium atl hanc diem illius festivilatem assignat. Uiul sit, jure qiiidem inerito virum vene- rari par est, ciijus non modo conversionc, vita, sin- gulari pmnitenlia, silentio et pielate quam summis laudibus viri sanciissiini celebrarunt, Ecclesia Galli- cana illuslrata e.-t; verum eliam scripiis quas ut ce- teris liilelilms a-dificaiinni, ita et dnctissimis admira- tinni exslitere. Jam vero tiuanta observanlia Sulpicii Severi memoriam semper coluerit Ecclesia, validio- ribus elucesceret argumenlis, si i|.stim fmsseSeveri- nuin, tle quo Gregorius Turooensis (Oe Clor. confess., c. 5) duo referl iniraeula, pro ccrto haberelur. cujus scilicei oratione arbor arescere, et ileruin reviresce- re cospil, liliumque tumulo ejus super posituni ipso obilus die singulis annis florebat. Muliis conjecluris (V. not. 13) eunidem fuisse arbitralur Rosveydus. Beorretanx urbis in vico Sexciacensi, vc! in loeis adjacentibus. Nullis tamen ralionibus circa Tolosam doraicilium tenuisse Sulpicium Severum nisi ad an- num usquc 405 probari potest. Habiiaiionis locum deiiide nstitasse potnit, et in aiiud prcedium suuui se recenisse, cn forte eonsilio ut Pyrenaei monles ip- sinn a barbarorum incursiouibus tutum pncstarcnt, vel aliis de eausis. Ac re quitiem ipsar quaicunque tie eo lesiatur Gregorius Turonensis, majorem habent coujunctionem euin ipsa Sulpicii Severi vilaj serie et continuatione, quasn cum eo stalu in quo eiun con- slat fuisse ante annum 405, eo itsque enim solitarins sitifiis \i--tis est, sola stii ipsius 77S et familix cura occtrpalus, vei ad summum amicorum quorumdniu qui viiaui cnm e« prtvalam agebanl; presbyierum enini suum Calippianum quemdam vocat. Severinus ( l inl. i, p. 500) vero pastorali haud dubic muneitt fimgebatur, qnandoquidem singulis (Greg. Turoa.r ioc. cit. 5;!) tiiebus domiuicis iu duabus ecclesiis oeto leueas tlissitis missarum agebat solemnia, quaj profeclo (Ibid.) basilicas in suis prsdiis conslmi jus> seral, ncc cas fuisse de quibus lo^uilur PaillinuS in epislnlis suis 3! (JV. I) el 52 (tV. 5 el 6), salis appa» rel ex earuin distantia, siquidem videtitur sibi proxi- inai fuis e a Sulpieio Scveio constructx basilictv. Hac etiam raiione Sulpicium Severum inteltigi Severiui noinine conjici polcst, quod (Samso (•evgraph.) in Beorretano solo exstet civitas Severi propria, el Iri- bus abbiuc leucis i:i Arratniaeo pagoS. Juslini vicus, lolis pei Viclorem consuelum sumn, iit es a!ii> Panliiii locis apparct, in G:illias laliclliirium : undc cftlligere liccl in cadem bac rt1- gionc habilasse Aletbium. Giegorius Turoi.ensis (Lib. ii His/. l-ruiic, c. 13) citat Paulini nnstri episioJam 48 in qii.t inter sanctissimos Galliarom episeopos !>imiiiio dignissimos, lotiusque fidei et icligionis cu- lit qmdem (iregorius Turonensis (Loc. cit. 50e<51) , slodes in afOiclis Ecelesi» rebus, Alethium recensct luuic asserit pvesbvterum fuisse generis nobilitate u Cadurcensem episcopum , et ad eumdem Alelhium stripsisse Paulinum sads conjicere licetex ipsa epi- stola in qua episcopus designatur, ut Amandus et alii qiii fuerunl episeopi, ex quo Paulinus ad eos litieras dedil. llle etiam in mss. codicibus CUmiac, R g.«t Vien. ai! tiliiluiii epislolx 3> tri He. ride \il.c. 15 dicitur Bralei' iflorenlii Cadurce i ; ie Fiiccessit. clariun, qui alendis pauperibus facultates impende- bat, quiqtie duas in sessioue ruris sui ccclesias ex- slrui curaverat, iu quarum altera tumtilo fucrat com- positus. Solus babilalionis Irxms Rtisveydo diflictd- i.iiem parit, Sulpicius eniiu Severus circa Tolosam videlnr habilasse ; Severinus vero, de <|ii« » loqnilur Gt-egorius, infia terminmii (V. Ndt. 157 ad 1'uidin.) teiisu episcopi, ttu DISSERTATIO Qli.\RT\. DE S. VICTBICIO. CAPI T PRIMl M. llistoria .S Viclricii Rotomiigensis epitcojii. Arma de- ponil, ei pnlilnr pro Cluisir aui ejns innocenlinm miraculis tuetnr. 777 1. Victricius nalus videtur (Paulini ep. 18, n. 4) in aliquibus imperii (itiibus, ennibus in lucem po- puli sni i uiii eduvil Hens. Iinifor erat Marlinn nalo 510 vel 517 aium tlb.d, n. 9). Ordinanle Boniitio I.Kins esl inilcs Viclricius I II i /.. ». 7) : mililai il <'•'- sari, el iu ipsa mililia primum ad Ikli iu ingres6Uin habuit (/liirf.). Cum primo Clnisii amore succciwis est, rcspuil menie niilitiam, elper iusigncin concilio 7GI DISSERTATIO l*. DE S. VICTHICIO. 7C2 liiilitari diem arma repenle exuit, quse ail tribuni sui podes abjecit. Ojio in furias concitato tribuno, Viclri- eius in verbera dislrictus est, fustibiisque fractus, etsic afllictus, iii carcere acuto testarum fragmine subtritus est, needum vulneribus obductis, comiii fui! oblatus (Puulini ep. 18, n. 71: qui Comes, ut videlur,ad eum ciuriandiim venerat. De illo polenliore iitimicu Victri- ciuin iriumpliavissedicit PauKnus (lbid.), imde col- ligitur lnmc Comiicm tormentis eum admovisse. Non ausi sant sateilites rursus ingerere cruciatus (Ibid.>, capitaii vero sententia damnatus est Victricius. Sed eonspiciiis miraculis ejus inimicos lum Deus conlu- du ; iiam Jum ad snpplieii locum dnceretur, caruifex qm praibat, cum ejus cervicem insulians manu leii- gissel, quasi ictus sui locuni prapalpans; e.vcussis lliico oculis, ccecitale percussus est f Ibid.). Sed id- circo ille cKratus cst ut plures illuminaretitur, et ut ipse forsitan lumina mentis acciperet. 0»as innoda- tas arctius eatenas ( I bid. i, vel cxiguo benelicto, ro- ganie Viclricio, relaxare noluerant cuslodes, con- versa in eoriim eonspectu ad Deuin preee, sponte de mauibos absolutis lluere viderunt, nec ausi sunt ras reiteelere milites ; sed ad Comitem pavidi eueurre- runt, verilalem miraculi coulitentes. Comes ipse, de furore ad clementiam Den providente conversus, le- slimonio militum fidcni adhibuit, et eura ad impcra- torem mtsit , cui rem totam sicuti gesta Aierat retnlit, qui confessorem, ut probabile es(, aon ut reum deli- iiuii, sed i*t sancliira euiisit. -. Paulmus, qui snpradicta referl, nonilicit utrum Vieiricms voiuerit solum arma abdcere ul Lolum so Ueo deyoveret, an vero eo quod eum cogere volue- nnl milites ad aliqui.l religioni conlrariuai, ut conli- git sub imperatore Juliano; nequeetiam dieit utrum damnatus fuerii tamquam deserlor, an vero pro reli- gione Cliristiana. !,i exordio ejus narraliocis prima causa una aflertur; et si fulsset damiiaius sicut Cliri- Blianus su!> Juliano, Comes, ut probabile cst, uon enm emisisset laudans ut sanctum {lbid., n. 7), sive antcquara nlms en.iiiendi mandalum ab impcialore aoepisset, sive eo acceplo. Aliunde (Ibid. Paulinus «iicit Comilem voluisse iu Viclricio esse Chrisli per- secutorem, eumque testes fidei punirc voluisse ; tii- oumim, ad cuju. pe.lcs arma abjecit Viclricius, fuisse s.HTiiegum Ibid.y, ei milites, qui eum cruciabanl, maboli fmsse salellilcs. II sane niirum 773 viileri potest, si Victricium, militt^ soliun iiomine qui arma ueponere vellet, cognoscebant. Videlur etiam insi- gmri non debuisse iilulo confessoris et martvrisquo a faulino (Ibid., n. 7 ei 9) nmlioties ornaiur, pro- |>ler onmia qux bauc ob causam suslinuil; quin etiam et multi e.ulem qua Victricius de eausa viden- Uir damnali, q>ii cum eo emissi sunt, uuos omues ranliiius Coiilessores appeilai (Ibid., n. 7). Quibus rationibus adductus est Baronius (An. o(>± S 261; ut assererci Viclriciuni sub Juliano passum luilse, et in Martyrologio Rnmano ejus natalisdie 7 Augusti as- sigiiatui-. Si passus est stiij pri cipe Christiano, rt tantum ut se Deo devoverel lotum, nullo prastan- iion exemplo demonslrari polest quantani quisque sibi viin mferrc deljet „t grati:,: ohle.iiperet, ei exnere enani munia ex se non plane noxfa ; umle etiam evi- aeiiter apparet Oeum posse in coelo c.ronare homi- nesex legibus civilibus reos, quas Ecclesia siiis iegi- Dus derenoere uon potest. 1« carcerem luit conjectus (S«/p.m Vit. Man.lib. m) S. Martiims quo,l sub iirmis stare amplius nollet, verum non „!. illam pise- mpue causam, nequeenim in capitis discrimen venir. v c ricu viriutes iilustri huic rudimenlo responde- nint quoo longorum labormn paucis consmnmatio W (Pauim, ep. 18, „. 8,. Semper enim visus est po- ens meutorum et gr.uiarum dives (lbid.); et Pau- mus (Ihd., n. i) asserit Deum fecisse iilum meritis jareii, iMartino. II,.- non ulens licilis et a commodis Lm,i, /!?• 9t!r,sliansc Panperlalis iliviiem gloriam nclaruii \lbid , n. 1). ' A CAPHT II. Viciricins treulur Hotomagensis epUcopus. Ecctcsiam stinm pielute illusirem facit. Fidem in Belaio prw- dicat. s H i. Deus iioleiis Vtclricii virtutem sub moilio laei- turnitatis obscuram latitare (Pauiini ep. 18 , n. (i), einn supcr candelabrum aposloiicai sedis Rotomageii- sis Ecclesiic evexit (Ibid., n. 5). I.i ante contigil quara Paolinus hujus secr.li curis liber esset (Ibid.^ n. t»j, scllieet anie annum 390, quo euin tempoie Paulinus (Ibid.) Viemuv apud S. Mariinum vidit, et quamvis eum tune episcopum duinlaxal novisset, iioii vero marlyrem, omnia laineii urbanitatis oflicia ei exhibuit, seqiie ac suos ejus precibus commendavit, es, oisi Chrislum Jesum. eumque crucifixiim. llii coneessil Deus \Ep. 18, n.lb) quoil eximiic 7^9 dmntaxat sauctilatis viris concedere solet, faetis scilicet adivquare sermones, el pariter vila ae senno- nibus instrnere; aiqneadeo ntillus poterat se exeu-arc difficnltatis imperio cum prius adsiringeretur Viclricii virlutis- exemplo. Ca ralionc mullolum bealornm bea- ius parens- exslilil (Jbiil.). Iiuiumeros circa se iiuius- C que sexus sanclorum greges coegil, quos Clirislo sa- pientibus inslitutis suis genueral, et quiliiis erat liilei fonnula, sicnt et perfccliu virlutis exemplum. Ec- clesue sua; etiam primaiva! iilius Hierusales Ecclpsiie spcciem dedil (Ibid.,n. 5), et in ea onmis generis virlus florere videbatur. Intemeralam virginiiatein servabant maximo numero Iili;e (tbiil.),. quibus unus Christus liospes ei. sponsus erat: innuiuerabiles viduas sanclis operibus, minislratu pio, iioclu diuque Ec- «lesi;e famuialu, eas, quilius c.iabolus ipfarum.toi- poraiacesseb.il, aggrcssiones superabanl. Multi con- jugali arcanam fratrum germanitalem prolitebaniur, et orationibus se.luiis Christmn ad siii visilaiioncni et casiitatis benedictionem mvitabant; aiii vicissim tum ad caslitalem conjugalem lum ad conlineiiliam sese exenebant. Ubique niisericordias pandebahtur vi- scera (Ibid.); conlinua iliebus ac hoclibus Chfisti Domiui nomen prj;dicatione resonabal. Quotidiam» CMiicentu sancta cantica psallebantur per frequentes p rcclesias et monastcria ,lbid. , el castissiitiis eordi- busac vocilsus cum in ccelo, luin in terra, saiicti de- leciabiiniiir. Idcirco Pauiinus addit »postolos (lbid.), ciim iii Victricio npiissimuin siln iliversorium repe- risseul, eos ipsi e^se coopcratos, el efleelu divifio- rum operum probasse suum spiritnm ea in Ecclesia exstare, a qua ipsoruin abcraut reliqui* ; eos in iiliis pietatis .;.■ jusiitias conquievisse (Ibid.), eos Victri- 1 iiiui iii omnibiis eruditionis sute liliis diiexisse, et 111 ipso Chrislum amavisse; uique ipsum giori;e saa» consorieiii lestareulur, eos in itlius potissimum dice- eesi divina plane miractila fuisse operatos. Itaquc i^. Viciricii sludiis et enra (ibid.i Rolomagus, vicinis anle regionibiis urbs lenui nomine pervulgala, in longiiiqui-i etiam provinciis nomiuari venerafoililcr cuepit, H inler urbes sacratis locis nobilcs cum sliviau lamle numeiari. 5. Nec soium poniilicali diguiiate apostoiorum collega laclus e. I Vielricius, sed et eo quod illmii Deus speciosum, ul Pauliui (lbid., n 0) verbkiitar, APPENDIX OPERUM S. PAULISl. 765 verbi sui pedem recit, ctannn Mgur in obscuris anle reeionibus lumen accendens {Puulvn ep. 18, «. *), m o™/i«us popwloi Hmirmo/isquisedebaiiliiiregioneum- brac morlis, nubem in pluviara uberem deserla rigan- tem, inagistruni deniqueel doctorem genimm (Ibid.). Diocletiani temporibus Morinos et Nervios m Belgio lenui jam spiritu lides veritalis afflaverat (/oid.), al pastorum negligcntia et frequenti barbarorum in- cursu incrementum non fecerat. Victncium Detis po- tissimum in vas eleclionis excerpsit (totd.), 111 quo sanctificaret illifl nomen suum ; in eo emm fules ven- talis prima refulsil clarius, ac propius apparuit, et caritas incaluil ardentius. Denique ubi quondam ue- serta silvarum ac litlorum pariter inluta loca adve- nse barhari ac latrones incote frequcnlabant, lunc Tenerabiles el angclici sanciorum chon, urbes, op- pida, insute, silvas, monasteria et ecclesue plebe nimierosie, pace consona divinas laudes celebrabant llbid., n. 4). In omnem lerram souus ejus exivil, et Dei nomcn sanctifu altun est (lbid.). g CAPUT III. Ad Yiclrkium scribil Paulinus. Accusalur de fide Vi- clricius. Romnm. vnn.il, el siribil ad Paultnum. 780 *■ Probabiliter admodum jam episcopus pramcavil in supra liclis regionibus Vii tricius, no- vissime enim dc iilo audieral Paulinus cum ad cum liiieras dedit imnn 590. Ilsec nota ilii feceral Tyclii- cus (Paul.ni ep. 28, n. 4), quem S. Victncn cansst- iniim fratrem et fidelem in Doinino ministrum appel- lal ; et tunc luxil Paulimis (lbid., n. 9) negiigentiam infeliciiaiis sux quod Victricii sancliialem non satis agnovisset et veneratus fuisset ciiin Viennse apud S. Marlimiiii olim eum viderat, ct illius cicalrices non lambissel. Al eum scribcndi quxrcbat occasionem (Ibid., n. \), nec dabaliir, doi.cc quod oplanti ali- quando non eoiuigerai, id insperanli siln provcnit Kom:e quo aceesserat Paulinus ; nec mulio po-t (Ibid., n. 5) cuin quodam calecbumeno Ursoro:;cur- rit ct Paschasius S. Victricii Rolomagensis diacoims, ( in cujus humanilate et gratia quasi quasdam viriu- tnm gratiarumque S. Victricii lineas velut speciilo reiiilenle se collegisse id., n. 10) ; iiuein et inslitutionis Viclrieii discipulum et viie co- miiem modestia niornm, cordis luiuiilitas, mansue- liii spirilus, conslantia in lule veritalis, et sermn m oiimilnis sale condiliis , probabant (Ibid., n. I). Ita- qne curn praster gratiam fraterni in sacro diaconatus iniiiUierio coniubernii eo venerabilius amabiliusque suscepit P.uiliniis (Ibid.), quod de Viclricii clero, et corpore, et spiritu esset. Sec illum ex llrbe ad V i- ctricium redire cupientem passusestprolici-ei (Ibid.). sed quadain caritatis violentia euni Nolam perduxil; ut diutius perillius pra-seniiam quasi quadam S. \ i- cliieii grali:e portione frueretur. lllius lamen con- versationis non mediocrem consolationem perdidit Paulinus qui tune lemporis carnali aegriludine affli- ctus est [Ibid., n. 2). Neqtie vero ia infirmilate Pau- lini duirilaxat Paschasius contribulatus el eompassus esl; sedei in Ursi, quem indivulsum s>i:v. pcregrina- tionis comitem habuerat, gravissimo iangiiore con- fecttis esl, in quo Paulinus se perspexisse asserit lidem el-caritatem in Domino plenam (Ibia., n. 5). Tandcm labore ac fide Pascliasii, quem Dnmimis ex- pcriri votuit potcntiam apud se sancti sui confessoris Fclicis, (Jrsus usque ad morlein inftrmatus de peri- culo invenit salutem, et per Pascluisii diaconi manns Christo genitus, in leclulo hapti/alus ts! (/iSirf.), li- cel adesse.l S. Paulinus jam presbyter, et plure^ alii polnissent prasto esse presbyteri. Gum autem Ursus s.tiia ei rohusta esset valeludine, el Paschasius ad Victricium redilum medilaretuF, pcr ipsum IS cpi- stolain suain ad Victricium dedit PauliimS (Ibid., n. i), in qua cmii Paschasiuni diuiiiii amid se rcicninui excusassel, de Moriuis et Nerviis (Ibid., n. 4), quos per Kvangelium Gliristo Viclricius genuerat, verba fa- cit, et queniadmoduni Rotomagensem formaverat Ecclcsiam {/(>irf., n. 5), ».• supra ('-'«/'. % »■ *) enar- 764 A ravimus; denique postquam ejus marlyrii seu con- lessionis texuit hisloriam (/•->. 18, ». ti et 7>, illius videndi sumino se leneri desiderio signilicat (Ibid., n. 8). Nihil in ea commemorat de Victricii ad Urbem accessione, quam anno 40i factam fuisse mox demon- strabimus. 781 ^. Exstincto AlariCi bello, ilonorius ultimis anni 405 diebus Romam venil (Prudenl. in Symmach. et Claudian. in pocm.), iibisaltem advigesimum quin- lum Julii dicm anni 4tJ4 commoratiis est. Eodem lem- porc Vietriciiis Rotomagensis iliuc se contuiit, et vi- dit ipse quanlis laboribus et quanto sludio Rom. pon- lifex Innocentius imperatorem si.llicitavcrit ne eccle- siaslicos viroa ad onera et munera civilia pertraherel (Ep. Ilnnoc. ud Victr.,c. lll.De hac Viclricii pere- grinatione Romam loquitur Paulinus (Pauliniep. 37, n. 1 ); speravit enim Victricium, qui per lanta ler- rariun spalia Rotomago Romam venerat (Ibid.) : brcvi itinere Nolam ad se venlurum, qui cuin non venisset, fatelur Paiilinus hujus se boni damno non modo contristalum, verum etiam confusuni fuisse; neque unquamsibi ipsi magis, neque aliis manifeslala fuisse peccaia sua, (|iiam cuni Dei manus quaeViclri- cium tam longe perduxerat, propius ad ipsum acee- dere non permisit. Quoconsilio hanc peregriiialiimein susceperil Viclricius non plane perspicuuin est, nisi malevolorum linguis meudacibus ejus sanclitati in- videiilibus eo pertractum dicamus (/6id., n. 4). Ac- cusalus ftiisse viilclur ( Ibid., n. 6, 7, et Chif/l. p. 177) quod de fidenun recte senserit, dequa cum ai) enm scriberet Paulinus, lidem illi catholicam pr.eci- pue de mysteriis Tiiniiatis et Incarnationis longo sermo:.e exponit ( Pautini ep. 37, n. 5 el (i ). Dcjis verohac eiim aflici passus est injuria (lbid.,n. 7), ut gauderet rtirsus ile vicloria, et donarelur cnroua qui vicior disressissct e pugna. eique secundum B- Paiilnm liceret dicere pognare se a dexlris el a sini- stris per arma jiistlli* (lbid.), per ignominiam et bonam famain, pcr gloriam et ignohililatcm ; neque n eiiim lingnamin iniquarum sagitue in corpore armis Dei potenlibus scplo lociini vulneris, neque lucviim in liiininepotueriini invenire (Ibid.. n. 4) : quis eniin dtibiiel in ejos spiritu lidem verilatis liabitare (Ibid., n. '), in cujus viia vidct lidei cxsiare viriulcm. Nec quisquam i i eo confnsus est quod reciius de ipso senserit, et nova halc vere fidei ipsius. nemon virtu- lis probatio multis in profcctum Evangelii venit (Ibid.). Qua de causa Romam venerit Victricius pa- iam non est: nec salis constat, ut jam diximus. an> eo iniiiuonim criminalionibus fucrit pertractus. Utut sit, ibi cerle in ore omnium cum doctrin:c tum rir- liitis ejus laus exstilit maxima ; paucis enim intcr- jectis diebus misSa ad ctim epistola laudat ponlifex Innocentins (Kp. 2/.>i»ioc.) quod in directione doclri- ;i:v, in viilute conversationis, et in aliorum ad Ec- clesiiC normam instiliitione laudem vcri cpiscopi adc- ptns sit; iievjiie qtiidquam in ejus doclriha animadr veriit qnoil ctim sacris paginis non consentirel. 3. Non niulto iiost rcditum ejus Rotomagum nnsit D in [taliam Gandinianmn cui brev ad Paulinunt Jc- dil ep slolam (Paulini cp. 57, n. 1 ), quam ipse Pan- linus incredibili gaudio accepil ; quaeque pristiiium, dolorem, q>i<>il Victricius ad i|>siim non pervcnissci, penitus abstersit (/ftid., «. I) : de quo tamen sua- vissime ct humillime per responsum conqueritm, et sibi peccalori el rcgroio Falelur boc debitum fuisse solaiiiim (Ibid., n. 2). >olo cni;» le, inqiiit Paulinus (Ibid.). ila securum csse de iiofcis, «I putes iam stmetoi esse onvies languores animcu noslra! ; in qnibia Dommo peceavimus et peccamus. Ea de re intilla pro sno more subnectit, orationum ejus suffragia implorat (Ibid., iul); reliquum episloke spectat ad eam quam susti- mierat persecntionem (Ibid..n. 4 et 7). Loquilnr Augus^inus (l-ib. de Cnra pro mort., e. 18) circsi an- mim 404 de quodam Camlidiano presbytero, cujta m cognitioi.em veneral Paulini opera, el cujus nunisic- rio idcm 782 AogUStimiS libruui de C.nnt pro mor- tuis ad Pauluiuni misil. Portilor cnislota Vicincn aJ 705 DISSERTATIO IV. DE S. VICTRICIO. 766 Paulinum nondum eral presbyteri digniialem adeplus, A nem suscipiaiUur, prmter eos qni ab Fcdesia cnthelica adeoslranseunies rebaptizali sunl, ii enim sine longn pwnitenliw satisfactione nequaquam sunt admitlendi. ln undecimo monte Innocentius Victricium ne curia- les rel auibusUbet publicis fvnciionihts oeeupatos cleri- cos facial, quippe qiti nonnuniquam a sacerdotio revo- earentur a principibus iis mnniis subjiciehdos, in qui- bus voluptates exliibcbnnt (ludos scilicet publicos) qnas a diabolo invenlas » uon dubiiim est ; et sinuil in ejus niemorlam revocat quce ipse llomai positus vide- rat. Decrevit duodecimum, eas quec Chrislo spirilali- ler nupserunt el velari a saccrdote nterucrunt, si pdslea vet publiee mpsetint, vel se clanculo eorruperinl ,~.non admittendas essc ad agendam paniteniiam, nisi is cui se junxeranl de seculo recesserit , et eus qitw vivenle adlmc viro atleri riupserinl, lntberi adutleras, nec eis coucedeiidam esse agendw pcenilenliw licenliam, nisi nniis^ ex eis fuerii defunctus. Statuit decimum lertium pwnilentiam uliquanlo lempore iis esse agendam quw mipserint poslquum in preposilo rirgiiiitalis semper manere promiseiani, eliumsi velalm nou fuerinl, 2._ Estremi duo arlicuii cilantur e.x epistola Inno- eentii 1 pap;c ad Vietriciuin Roloinagensem in con- eilio Turoneiisi n, et ibi approbaiilur. Inepte admo- dum hiijusce temporis- lueretici ( Baron. an. 404, § 122.) iis extremis duobus artienli; uiuntur ut hane cum eum Pauliuus filium \iueX(.Paulini ep. 37, n. I); et tuiic temporis videtur potius Viclricii quam Pau- liui fuisse. CAPTJT IV. Ad Yictricium seribit Innocciuhts I pontifex llomanus. 1. Eidem forsan Candidiano dedit Victricius lit.lt>- ras ad Innoceiitiimi papam ; voluil enim ab eo ponti- lire eognoscere qusenain esset Ecclesise Romanse de disciplina et niorum directione regula et praxis (F.p. 2 Innoc. ad Yictr^ in init.). Conqueslus est ( Ibid. ) de perversa quoruudam agcndi ratione, qui divinuni judiciiiiii noii tiuieutes, sed gratiam popularem aucu- panles, sacra et velera Ecclesi;c decretn, nulla ejus sanctitalis babita ratione, infringere prasnmebanl ; quare eamdeni Ecclesiae Romanae disciplinam servari in sua provincia in volis hahuit : ciijus a^quissiircc petttioni consensil Innoceniiusret misit ad Victricium i librmn (Ibid.) quem vocat liegularem, quasi didasca- lum et monitorem ; in quo non nova prxcepla impe- rare, sed qua: per desidiam aliquorum negiecta fue- rant, qiuvque apostolica el Patruni tradilione fuerant couslituta.ab omnibiis vrllet observari, habila divini judicii ralione, eaque niittere se asserit Inuoceiilius, ne ip e erroribus el abusibus favere silentio suo vi- dealur, monetque Viclriciuin (Ibid.) ut illa episcopis smTraganeis et virinis Ecclesiis noia fariat, tu co- gnoscatur qu;c sit Ecciesioc Romanse praxis, et banc regulain sequantur qiticnmque insliluendorum Chri- stiai.nium curam susceperinl, quoriim observatioie aliorum dccretorum, quae liicnon nolantiir, noliiiam essent facile assecuturi. Regularis ille liber, qiiem «uni epistola sua Innocenlius a se missiim dicil, non alius niihi videtur esse ab iis decretis quse adeo epi- scolc ipsi eoiijiinclasunl, ut illius partem constituere videar.lur; quoruni primum vetn, Ne quis extracon- scieiitiam melropolitani episcopum audeat ordinarc, (■ vel ab vno-episcopo ordinelur. SeeumJuni prohibet ne in clerum admitiutur qtti posl peceulorum in baptismatc remissionem cihgulum mililiw secularis liabuerit; poe- nitentiam euim solam aclero exclusisse constat, licet riiililiam secularem quis nou fuisset j>rofessus.Tertium quod secundo adjungit Dionysius Exiguus (Cod. Can. p.l$7), staluit causus vel conleniionesinlerclericoslum superiork ordinh.qitam inferioris ab ejusdem provinciw episcopis esse lerminandas ( sine prwjndicio lamen Ile- munoj Ecclesioe, uthabet Jusielli editio, p. l- buerai (Ep. 41, n. I). Aper quoque post conversio- iiein suam Paulino in epistola test:iius luerat incou- cussa lide lenere i e Clirisii.im Filittm Dei ei hunc i ru c esse bealutn qui Sp verilatcs didie.erit, cl Jcstun Christum lolo arcanae pictntis niysterio amplexus fuerit. Qtiibus verbis in- niiitur euni rccens Christianumvel salteni calholicum fuisse; quiseniiv. illa de calechumeno facile inlelligat in rcligiouc Cbristiana ah ipsa infanlia enuirito, etsi nondum baplizato, quales eranl ln>c leinpore com- plures; quis etiam facile credideril in Vita Apri lau- dari catechumenum, de quo piwscrtim htec refernn- inr : .1 puero ccelesiis (iroctnii rudimenla susciniens, Cltristiartm religionis venerator ac preecipuus semper i\iaiitit cutlor, ioius circa ecclesias el loca sancla $em \i-r inienlus, e\e. Si qnis igitur iVpruin amicum Pau- luii episcopum fuisse asseruerit, dicendum erit vcl in eo penitus falsam esse illius historiam , vel httic tnulta dcesse ; uec enim videlur originalis historioc characterem habcre, quin immo virlulcs ejns genc- raiim et ftise dcscrihit, degcstisejus pauca disserens. 7S6 A-1' 1'aul'mi amicum jam redeamus. Vir e.at dives, sapiens, disertus ( Paulini ep. 58, n. 7), prn- dentia ciarus et doctrina ( Jbid.) ; scd adeo superbus, ui Patiiinus siinilem euut dicat t:iiiro pingui (Ibid., n. 8), ul habc-t Scriptura. IHorcm dtixil nomine Aman- dam [Ep. 59, in tit. j, cx qua habuit lilios complures ci liliam [Ibid., n. I ei 2). ln tribunalibus fueral a.l- vocatns el judex (Ep. 5S, n. 8i : quod voc.it Paiili- nus(/6irf.J iuiquam potentice sedetn, ut seculares' di- giiitates ah Aiignstirio (Aug. in psal. lxi, n. 8) dicun- lur magislratus Babylonias. In Gailiis commorabaliir, r siquidemexquo ftiit conversus litierarum oflicia non- nisi aniiiii commeatu Panlino nendebat (Paulini ep. 50, n. I). ilauil dubie cum adliuc in seculo agereut Aper ei Paulinus se invicem uoveraut, ei videtur Paulimts qiiasitam ad euin epistolas scrtpsissc ( Ep. 58, n. II) qnihiis ad ftdem Cbrislianam amplecten- dam eum iiicilarel. Sed elUxil landein in eo di\in:c virtas sapientia: et ccfcleslis operalio potenlia: (Ibid., n. 7) 17)1111 prudenlem o senleitlicc sike euran vet statn noa po:est (lectere nonnisi ipsa summa Savientia, elc. Ccelesti lumine edoclus esl inconcussa lide Cbristi veritalem lenereel libera-voce proliteri, ac menteni statim immulavil et vitam; couvcrsus ingemuit.ct factus esl acceplus Deo. Oeslrttclus es ■< mperbo, iu- quil ad eum Paiilinus (Ibid., u. 8), assumtus ia hn- milem. Itta cervix facta esl docilis uc lenuts iu juao* Cltrisli. Deposila cervkt lauri (rac usa iu mansuejit- dinem boris illius qm agnovii posseiSoremsuum;jdbt ex leone viluliis; et versa (erocitatis aut virlulis vice, aper seculo, agntts Deo; lolaqtte illa quat prosecuto liTlxmnTEB^issynM^ D sttpertms gerebnt, nuttc adcerstts seculum bjtmitisarma jsse beatum qui Spirilu roclesiis Patris revelante has ronuertif. Praterilam cordis diinliam, aridilalem, at- que levitalem cuift veli ri lioinine deposun (fcji. 44, n. I ). peccati inlelices frucius. Vhiic vere sapiens, ait ,: Paulinos (t>. 38, n. !)), vere diserius, et vere po- iens, qui mundo' l>n'tc sluiws et mulus es, et aulori lia- guai ei rnenfis luai (acttndus ei sapiens de sir.s mune- 'ribns Deo serrias, nunc ittstrttclior jure divind advoca- tas pro tepostttl.s, e>. jitslior jitdex te ipsum iudiccs; et in te aiti de le ipso seniei-.iiam (eras, nl magi* mereqit* absotvi, leque non solum '.eniased el gtoria dignum |a- cias, rnm libi per accusationem tui ades, leque itm- nando sanctifices : inielligena non quod hominibus, sed q>to(l i)eo vtaceoi tanctum el ianoiensesse. Jam bonis disciplinaium fructibus opimabalur, el in virtulum frugepastum quasrebat, ac duplicis Testamenli iden- tibus ad rumpenda diaboli retia armabatur. Qnam ilixit Deus stullam bujus nuuidi sapte«iiam ceproba- vit cl respuil I f(»M., »■ 7), qiiia qusc a Deo liscc accc- 76A DISSERTATIO V. DE S. APTtO. 770 perat, ea sibi aiTognbai, < t eiiin parvuiis Chrisli qtiam ciun sapieutibus mundi coiisorliiiin lialicre ma- Iuit. Huic miindo imitns faclus (Paulini ep. 58, «. !>) huifiiliiaiein a superbis conlemlam (Ibid., n. 5), e( ipsam Immililnlis speckmi amplexus esl j Ibiu., n. 5) ; inaiiilus esl a dirile ul dilanlnr in paupere (Ibid., n. 8), el ab illa supervacux dislentionis satiiiitate va- cualusest, ul veris pia' paupertalis lioiiis implerctur. Seil ad propositam sibi bonorum spolialionein perve- nire non poluit (iYji. -59,». 2), el in ea Puulinum imilaii; qaamvis ei.mi iibero affectu ccelestia deside- raret, lerrena lamen qundanimodo cnrare faliorum 787 possessionibus compulsus est. Uxor cjus iii re- eta virluiis via vcl pra:cessit eutn ve! secuta e^t; fnit eiiim illi non dux ad mollitiem et avaritiam (Ep. H, .1. 4', sed ad forlitndinem quasi redux iii ossa viri sui. Continentiam (Ep. 59, n. I ) et caslitalem {■Ibitt., n. o) uten|iie simiil piofe-si uon jam se se- ciindum carnein nnverunt, seil a sao in corpus Cliri- sti iransierc (Fp. 44, ». 5), el magna iila divini eimi Kcclesia conjugii a mulatione, spiriliialibus tanto lir- Biiorihns qtiauto, castiuribus nexibus Christi caritate coputati su. L CAPUT IIL Provehilur id., n. 8), sed el bumano ibi locatus suflVagio. Nec esl profeelo rur iniremur quod viros, qui eam eloquentia tuni sapicn- lia, magnis quoque virlulibus in iiegoiiorum civilium tvactatione clarueraui, ad sacerdotium promovendos populi assumerent, ipsis non modo hominihus vim inlerendo, sed legibus etiam Eeclesire rcpugnantibus. Si haic vis aboininaiida prorsus et inlolerabilis in iis qui e statu seculari in Ecclcsiaiu se iutriidunt, et ex seipsis, non diviuitus vocali, sed cupidine accensi, culinen honoris, opits et omis angeiicis etiam buwe- ris fornridaiiduiii rapiunt, pntius quam asscquuiitur; qnani econlra laudabilis et sancta ea e>t qua pnpulus ad sacerdolium compellit, urgetquepromoveriquos lanlo Dens honore dignos oslenderit, ui Ambrosios, Pauliuns, Germanos, aliosqne hujusce meriti viros: eum quihus s:me conferendus esi A| er, qiiem ad sa- eerdolium ambitio. e seculari non fuissc proveclniu viue ejus declarat sanctiias; fpse eniin rarus urbiiun frequentntor familiare secrelum taciii ruris udamavit (Ibid., n. ifl). flou oiium negotio praiferens . inquii ad eiim Pauliniis (//'!. eaindem sibi, sed \ii:e et solliciluditiis varie- tate, asscculuram proponeii.it felicitatem (Ep. 44, n. 4). Laboribus enim intenta corporeis, secularibus vaca- bal negotiis, utvir vacaret Christo (Ibid.); non hoc secubnn Cbristo, sed viruin sibi pneferens (Ibid.); neque enim in eo volmitati sua? inhxrebal, sedsaluti ejus consulebat, cui naliirse, conditione exi.^enle, de bebat obsequiiim (Ibid.), alque ita dum seciiiaribus negotiis serviret. non ipsi seeulo, sed Clirislo miliia- b:it : rala seln.e iidclein Deoqiieacceplissiiflainf/Airf.), sitamquam in iiiiimibili scopulo stabilita litriis se oppoueret neeessiiaiibus seculi et procellis qute lur- bare poiuissent eain, qua maritus ejus lnctus Irueba- ttir, tranquillitalem. Illi Aper suorum, seu liberorum, possessionem prxdiorum reliquisse videlur ex se- qiienlihus : Cnrul il!a seculi cnras, inquil Apro P.mli- niis [lbid.),ne tu cures. Possidere ridetur, netupossi- deaiisa mttndo,el nt possidearisaClnislo A'on iitama proposito tuo d.scorr, ubjungii votniilas ; sett quod magis mirum esl, concors fiiles epere dieidi! vohmlate cott- " jttucitim Nam sme animi captivilttte rem captivitatis in tibcrtale spiritus administrans, finnuvit niuiiiis sims in opera virtntis : braclua snn estendil od utilia, tcc- ciiu-ta forliter iumbossuos, et escus pitjiilitv non edens, facta est tibi tamqttam ttuvis qute mercalur a longiiiquo; necessaria divisione rcddens per se Ctvsari qutv suut Ctvsnris, ut qttiv bei sunl per te mitiistret beo. Nam cum tributum, sicnt scripium esi, dedeiit cui debet tributum, tunc el manus suas adaperieus pauperi, ct [ructtim operat suat porrigens inopi, spirituie veclignl pensitctt ; et reditum possessionis in luw miliiuv stipcn- dnim snggeril, salutaris duniui avarior qtutm te.alis liuii. jV.r eniin ili.t. quod de terrenis eluborul fritcii- bus, lltesaurizal in leira ; sed lids pot tts operibns, quum damnosis avaritias qutvstibits fitneratitr CAPLIT IV. liefieciit Pautinus ad conversionem Apri ; eitm adver- s/is mundi perseculiones munit. Dicit Paiiliiius (Ep. 58, n. G) Deum, cujus est inu- r, tare hominem, qnia solus pote--i instauraie quod (so- lus) fecit, plura tunc mirabilia snlito gralise signa, quae peccatorum animas convertunt, fecisse, quasi properasset suoseripere ab ira venlura : in quo non tantum se uxoremque suain Tberasiani, Sulpicium Severum sibi carissimum, et Aprum , ad quem sei i- bebat, ejusque nxorem spectare poterat, veruni et Pammachium, Pinianuin uxoremque iiliiis Melaniam jimiorem, Constanlem et Macarium qni ampli=siiiia obierant numera ; mullosque alios nobis ignotos, qui- tius adjieien.lus Gennanus Autissiodorensis , qui a niiiuiis et dignilatibus seeuli iii clericormn snrtei!! inaudito plaue et iniro modo a Sanclo ad-.. ifis est. Deus in istis sanclis viitiiLum ostendebat exempla mullis niaxime uiilia (Ibid., n. 1) ; quanin enim tna- jori sapieniia etprudenlia uaturali eminebant, lanto cvidentior in eorum conversionc Dei potcntiie ope- raiio et yirtus apparebal : idcirco Pauiinus pennas habere volttisset, ut volaietad Aprum, in ejuscollo- _ qiii» requiescerel, elDeumtolo corde!andaret(/«sd., u n p ). Quod autem aiiis exemplo (Ibid., n. 1 ) , quibusdam induratis et reprobis 7&9 tesiimo- riio erat : quare homines quortim spes intra hu- jus a-. ; tpMlia eoiiciudebaiiir (Ibid., n, fi), ei iu quiiius tiiuor Doinini finein iibidinum et avarilke nondum feceral , Apri conversioncm e.vislimavere errorem stultitiie (Ibid., n. 5); ejus humililaLem cnniemseriuit , qna eorum deslruebalur superbia (Ibtd., n. 5); ei caslilatcin (Ibid , n. 5', quam er.-u amjjlexus, fuere deteiiati. Emn inimdus odit (Ibid , n. 2), uiii euin a se alienum et morilms advcrsuui vidit , ae sua illa zelolvpia Aprum jam verum Dei, famulum probavit. in ejus rudimenLis virtus perle- etionis esl operata' (Ibid.), sed lentationihus jam ilie obsistere polerat; bealumque se exisiiniab.it. quod odisset eiiin mundus, quia Christo serviebat. Hme se Chrislianum credebal quia emi! odisse eue- perant qui diligebant, et despicere qui timebant (Ibid.. u. 5) ; sibique conscius eiat quod si ipse idein 771 fuisset qni antea, rcque ut solcbant et dijexissenl et venerati fuissent! H.ec scripscrat ad Pauhnum Aper tlbid.) in epistola sua quam ad euni e tacito sm ru- !ssecretomUit(/Wd.,«. 10), in qua c.lra dub.u.n totius suse conversioms senem referebat. tn m e enMolx aflirmabat (Ibid., n. I) sc inconc.ssa mente lillem cHbolicam tenere et libera voce profiten, ac in ea se rndem atque Dco iufantem csse diceba ilbtd) LaWalus est valde Paulinus in ns qute ad eutn scripsil Aperse ' n or;lUl|abundus conscripsit In ea ad spen. vim bif et Sacrameiitarium ei adjudical, praclarum sa ne si exslaret, anliquilalis inonuinenluiii, ex quo m adminisirandis sacramentis veterem EcclesKD iisu.ii el externas caeremonias colligeremus ; Paulmum eliam composuisse Hyinnarium testatur idem Geunadius, mie.i. de S. Felice natalilia camnna esse existimo. At i .nrimis liber de Prenilentia el de Laude generah marturum, q"i interiit, maxime desiderandus est, ::;m'omniu,,.PaulinioP<',u!np,-;ecipuu,„,be:< l.dem ipsc Gennadius; hnjnsquoque mcm.iiere liii ,en . us ci Bellarminus (Lib. ieScriptor. eccl.). Lxc.dd ^p . - lerea illius opus contra paganos, quod c.rca , annmn 39S scribebat, ut Augustinus tp. 54, n.»,etep. *-, n. I) didicisse ait, et quod vehementer .Umjh erare , se testatur. Sed et Gregorius Turouens.s aiat Pauln epistolam in qua S. Martmnm P. ures,^:^r^„" A Pro.hasii reliqtiias accepisse leg.iur. Evipso Pau- liur (Paulini tp. 46, «. % et \U.c. 48, n. I. Vidt li.i acciiiejrti iiiinii.'1'v..-, ....^.— -— . !am gratulabiindus conscripsit. In ea ad spera >h;b •vlern.e et ad virlutem palienlix quam prx se tule- ral illara hortatur (JWd., n. 3 et «), et ut Dom.no in magna gratiarum aclione conlitealur quod ipsam a sorte divitum peccalorum ad beaiornni panpenim sorlem, quorum forraam Ghrislus accepit. revocave- rit (Jiid.) : quod quidem evenisse a primis ann.s, nuibus divino se obsequio Marcella addixil, ex ipsti epistola conjici potest. Kl mde si primiim non sus- ceperit Deo se vovendi consilium , contigit salteni tit casus ille , quicumquc fuerit. acriores ad opera nietalis illi slimulos subdiderit, fecerilque ut propo- situin suura et firmius teneret et liberras prolneir- lur Hic lamen no.mulla reperire est qu;c ad cxtre- raa vilLV ejus, et RomsE ab Alariro expugnafcc U>m- nora. quilms vere ipsa i» corpore passa est (Hieion. e» IH| relerri posse videntur. An vero duras adca caiaraitates , et rnala i:iiiuiaera qoa tot ac lantis 773 DISSERTATIO VI. DE S. PACLlNi OPERIRUS DCBllS, ETC. 771 proviiieiis P-beunda luerunt, quseque ipsa Rom.Tiex- A elor ipse in pluribus poemalum locis animadverlet pogiialio peperil, retieeret epislola. De hac calami- tate testilicalur Hieronyiiius(Ep. iG) quod illam pati- perem non feceril , sed iuvenerit , nec ci eripere poluerit b.ina quae sponte semcl dimiserat, Cujus sit nrec epistola de qua agiuius plane non liquet, nce in ullo ms. codice Paulini noiiiine inscribitur. Inter oneia Hieronymi spuria reeonsetur, et iiierito, cuin •Jlieroiiymianuin stylum non redoleat, Ejus stylum. Erasmus (Ad ep. Hieron.) sentit a Pauliniano non ahhorrere , quippe qui suavis sit et pius, necnon Spirilus sancti gratia et carilale pcrunclus. locisque Scriplura: aBuodaiis. Idcm tnlil judicium Marianus Viclorius. Hanc posuit Rosveydus in ediiione ope- rum Pauiini (fiosv. edit. p. 412) ; s.ibi lamen in noiis (Yide not. in App. ep. 1) suis objicil Patiliniim Nolae hahitantem dieere non poliiisse, ul linjus epistoke aulor testalur, sa i« longiitquo positum [Appcnd. ep. I, n. I) a Harcella qtue Romae vitam agebal : qiiam dinicullatem solvere vidciur, dum banc sub couver- sionis Paulini iiiitiiii?» scribi ab eo poluisse ex llispa- niis judicat. Ulud tamen non facile •» ImiUimus, cum Paulinus nonnisi circa annum 3M mullisque post annis ex quo Marcella* pielas eniicn.it , conversus fuerit. Ad e.un tamen , quasi ipsa virtulis viam re- cens ingressa fuisset , sciibil quasi auloritatem ha- bens, quod cum Pauiini humiiitale paruni convenit. ht ille profecto cum de divitiis el huniana aiiibilioue disserit, mea quidem senlentia, de se ipso pauca re- tiilisset. ltaque Erasmi (Loc. cit.) ju-.ticio 792 in- hiercnduiii ccnseo , nos inter tol ac lantos hujusce .flati» scriptores epislokc hujus autorem ineplc qua> siluros. Si qnis hanc Paulini fuelum esse voluerit, siquidem styio, serniOne el senteutiis, ut in margine adiiotavimus, minime diflert a Paulmianis epistulis; illam Marceihe alteri inscriptam esse dicendum erit ; non vern ei cui s;epe sicpius scripsit Hieronymus, et cujus vilam exposuit in epislola 16 ad Principiam virginem. quam sic breviler perslringirnus : < S. Mar- Cum vero iu qualuor mss. cddicibus Prosjpero tri- biutur, in nullis Paulino, ciijus hislorke prorsus non respondet , Paulini fcetiun asserere non audemus. Egiegium est saue illuil poema et jucundissimum, poesis qiioque aliis Paulini carminibtis suavior lihe- rius lluit. At quod istud carnien Pauliuo poteslabju- dicare , illud iicmpe est, quod universum orbem in ea geueiali eversione rerum et pertuibatione descri- bit, quaiu experlum est ab auno 407 Occidentis im- perium \App. carm. I, v. 5 et 7). Verum Paulino tunc temporis non necesse fuit ut se et uxorem ad Christian.im vilain horlarelur, et designarct quo- niodo facultalibus suis ulerenlur (lbid.. v. 57 el seqq.). Aibogastus maximas iu Oecidente turlias le- cil , cum aiinu 502, 15 Maii die, juniorem Valenti- inaiiuiiislrangulaii jussil, et diadema Eugeuio impo- stiit. At illud carinen hscc non adumbiat. Halieiur inler Prosperi carmina, cui Rosvevdus et alii abjudi- cant, et Paulino tribuunt : a quibus dissentn Lab- I» Ikcus (DeScripl. eccl.) 793,eoruiu lamcn opinionem nuliis refelleus arguinentis. Appendicis poema 2 videri posset paraphrasis in laude-. quas de nomiiie Jesu scri sit S. Bernardus; ideoque illius auior duodecimo se ulo non anliquio. ex-tiiisse appareret , si quid styliB rcdoleret barba- riim : illud vero a vis.^ .,,-i.,i.. i'nM»«i: *-• ....^:..,:.- „ ^ i_ _-i-i r.' .. ^ *-Iua septimo a nuptiis inense viro orbala, Cerealique consule eam in uxorein pelente rejecto, ab Aihana- sio Petroque Alexandrinis episcopis edocta, prima oninium Rom:e uionacha; vitam piofessa est : ubi a I). Hierouymo instrucla una cum Principia virgine vixit. Ejus autem illud phecipuum lacinus iiiemora- lur. q..od Origenistarum errores ex LVbe expulerit, ct llierosolymam pietatis ac religionis causa acces- ser.t. Obiit pnucis diebus post captam a Gotiiis Ro- mam (Mar. Victor. udcp. 16 Hier.). s Posterior ad Cclauciam epistola praeclarissimum cerle est autiquitatis monumeiitum cum ob styli sua- vitalem, tum ob materiam ; egrcgia enim dc institu- tione malrislamilias praeccpta recludit. luscribitur (Append.ep. 2, n. ~2) ad nobilissimaro matronam qua- inter honores seculi in conjugio constituta nupia crat viro, et illi Christiano (Ibid., n. 26). Aliquot jam ante annos continenliani sibi iu auirno propo- suerat (lbid., n. 27), el pulicitiam, absque pacto ct consensu viri , nullo volo emisso servare cceperat. Tuiio iempoi is paganismus abrogalus nondum fuisse videtur (Ibid.. n. 8), cum h.ec conscripta est epi- stola , qnam cerie post lempora Joviniani missam fmsse constat (Ihid., n. 28). Ita«|ue ea possct Pauli- no adscribi . quadrat enim lenipus ; et habet prtc- terea , si Erasmo {Erasin. t. I Hieron.,p. 106) et Sacchino (Sacck. Yil. p. 733) credimus, multas Pau- iiuiani slyli notas : inesi tamen in bac slyli suavilate gravius quoedam nimis a Paulini alacritate et. volu- bilitale in dicendo aliena et iocorum S. Scriplurfe diversa expressio, quani ut ei pos^it adjudicari ist- h:ec epistola; etenim Sacchinus (Ibid., et p. 754) ejus non e*se censet, siquidem ait : Xitlla nobis sa- lis ridelnr. Pau.inipoemaexhortalorium ad Conjugem (Append. tarm. 1) ut se Deo dedicet , qiiod Rusveydus Pauli- maiiis operibus inseruemt (Rosv. »d. p. 6»3). ad ipsius Paulini styimn ei scrmonem satis acrcdere le- scnptis comparanilo nihil n m in eo simile inveniu- rus sis. Post Barthium sic censuere erudilissiini viri, quos coiiMiIui , el poelicse artis peritissimi , inter quos R. P. Couimirius S. J. et Nicolaus Heinsius paulo antequain e vivis excedeict. Ilia Felix erroruir. non diu, v. 52, mai.ifeste peccant in legem metri- cam, nec satis tanien viileo quid pro iis reponi de- beat, nec qua ralioce sine alio libro emaculari pos- sil; necindueor uilo modo ut ab autore tam insignem !i;cvum proicclum esse arbilrer, sed ab inscilis libra- riis. Isla de canlatis diro carmine corporibus, nianife- sle respiciunl ad manes carrnine magico solitos evo- cari liimulis. Sono s.:7, § 36 : i Qui res ab Ambrosio gestas conscnpsil Paufiuus, ionge alius a Paulin.i Nolano episcopo fuisse maiiifesiissime declaratur sua ipsius assertione : quod eiiim hoc tempo e lesletm se clericum minoris ordinis mifitasse in Ecclesia Me- i'u APPENDIX OPERUM S. rAILlM. 776 diojanensi sub curn, ut ail, Casti diaconi, Ambrosio A antein itiisse a nianu, quis non videat iiunc esse di- versum a Pauliiio Rolaiio jani anle quadriennium initiato presbyieratu, et hoc lempore in agrn No- lano agenle jam irienuium , iuique iirmiter subsi- slente? Decepil coinpiures nomen : sed et quod suiibo viri isli Auguslino familiarilale conjuncti fuisse noscantnr, existimaruut iidcm hunc ipsum qui 794 res gestas Ainbrosii memoriLC coiuinendavil fulsse Pau- liniim Notanum ; a quo, etsi alia deessent lirmissima argumenta , ceile quidem ipsa longe dissimiiis ili- cendi phrasis discriminat. Ceterum is qui rogatns a!> Auguslino sanclissimi viri Vitam conscripsit, ad ejus vitas iinein se in Africa Carlhagine esse versaliim afiiruial, cu:n agil de irrogato divinitus suppiicio in Maiiranum episcopum Ambrosio delrahenlem : ul non niiium sit quoil innotuerit Anguslino , qai et eimi aiilca novis^e poluit cuni Mediolani vitani age- ret. i Ei S 27 ■ < Quaiuobrein luinc ipsum interdum exislimavi esse Paiilimim illuin qui auclus poslea g diaconalii acerriiuus iiisurrexil impug iator hreresis Pelagiamc, dmn Carthagine primuro adversus Cccle- stium in episco,.orun) coucilio strenue egtt : exstant eiiim acta illa a S. Augusliuo reeiiata, quibus sigui- fieatur ejus opera facluin ut Coele^iius primum Car- tliagini damuarelur; ac postca Roui;e; oblalo adver- sus eum Zosimo paprc libello. > Qui plura volel consulat Isidorum de Viris illuslribus lib. iv, ei Bei- larmiiium lib. de Scriplor. ecclesiast. ad annum 420, observal. 1. Priiuus curavit Franciscus Juretus typis man lan de Viia et Miraeulis S. Marlini sex lihros, quos ui- bnit S. Paulino Nolano Gregorii TuroneiisisiCaliino- iito fultus, qui libro i d' Miraculis S. Marttm, (. 2, sic seribii : Pattlinus quoque beatus Nolanee urbisepi- 5!o5i ;deni Gregorius subdil : lltrc Pautinus in sexlo operis sni tibro yersn £ conscripsit, accepto a S. Perpeluo episcopo de hit i«- tliculo. 1- auteui Perpetuus episcopus Turouensis Ecclesia; sedem aileptu» est aimo (>i posl obilum Martini. ut lcstalur ipsemet Gregorius Turonensis I. i de Mirae. Martini, c. 61, ideinqne Histor. Francor. lib. x. c. 51 , uiii nomina episcoporum Turonensium ordine relereiis ail : Sextus ipost B. Marlinum) onli- nalur Perpeluus, de genere el ipse, ni aiunt, Senatorio, dices valde, et per multas civitales habens pcssexs>o- i','.s. Sed el Siiioim^ Apollinaris, Iib. iv, cpisl. IS, sexluin a Martiuo aniistiieiii Perpeluum nominal, el ejusdem perpetui meminit Sigiberlns m Ciironico circa annum Christi i~l, undo liquido cimstat ant !ia.'C verba , Nolance tirbis episcopus , ab amanuensi qiiodain imperilo aldita et iuierpotata, ant Grego- rinrn Turonenseni siupide lapsum ct siiii contradi- ceie. Si enim se\Uis posl Martinnm episcopus ordi- ■ -.■■':-. e^t Perpetuus anuo post obitiini Martini 6^, iub aimum »70 w adlnic anuo 47-2 vitam ageret, quomodo pottiii PauHnus, qui anno 451 obiil, ad eum de Viia S. "vnr.ini iibinni sexiuiu sciibcre? Pr;cterea libri sex de Viia S..Marliiti non possunl esse S. Pauliui Nulani, rum eorum librorum aulor Paulini Nulani memir.erit !il>. n. c! -e eju^dem no- miiiH (-s-e lestetur. Huic senlentiic adstipulatur Bci- larminus !ib. de Scriptor. eccics. de S. Paulinn N«- lano obicival. Li. Sed ct i.isa laudatio Paulini s.uis li iem facit eumdem non csi-c qui seiil-.it. An ilie su- peibicc victor ac vanitalis, anin.o tam deniisso ne se ipso vemlitaret, Insignis /idei quem cjlodtt lute e.vm- lit il.ib. ii Yii. S. Mart.)'! Et lauieu i'.evinclus pne- judicio Juretus : observa, inquil, hic Paulmum suas ipsius /idei luudalorem citleri. linmo observa , quia i iii magniiice de Paiiiino Noia.uo senlit, hunc P.iuli- nutai Nolaimin non esse. Ceterum profene 7^5 aua aiguineula ad coniirmand non liunc esse Nolanum liuii.i exi^limo uecessarium. ii) coJice Regnianini (Append. part.i p. 8l)quas collegil nono scculo S. Re.iedictus Aniaueusis abbas, exstat cujiisdam Paulini fiaginentimi , boc tilnlo : N. Paulini ad monachos responsio d,- poenitentia, qua solvil quxslioneiii : Quomodo tt,l. v- '•*'•») 'im.si guia singu- lis ecclesias Patiibus dona sua altribuens, Paulinum provocare dicil : quod de singuari acnmonia intef- pretaniiiun e t, et de vi suavissiiua qna ipsius Sci ipta lcgcntes iid obsequium Ciirisli 'i exaciain prajce- ploriim ejus custodiam provocal, allicil atque iii- eemiil. DISS5 JITATIO SLPTIMA. DE CAPTIVXTATE S. PAliLiNi. Procaptivc vicarium se tradit Paulinus. Quo lempore hwc captiritas acciderit. I. De Paulino Nolano al> anno 414 ad annum 417 in hisloria nibil comperiraus. Quod vero iiisi^ne ca- ritatis exemplum de co referl Gregorius M. (Dial. lib. iii, c. \ i, illud buic intervallo adscrilii posse vi- detur. E» quidem ad posteriora Paulini tcmpora referre non convenit, rum salis liabueril virium nt liortum excoleret , et in hac exercitatione vcnusti vulius specicm quse juventutis propria e^t prse se tu- lerit. Singulos aulem annos ad annum usque 415 eo quod in Galliis et cum Augustino lialiui! eommereio iia cpmpIntos vi ienius , ut cjus absentioe lempus cui annus saltem tribucndus est, non reperiamus. Vi- detur etiain Augustino nolum et perspectum non fuisse lam ilinstre amiei sui facimis, quod profecto in libro de Civilale "''i de eo locutus non tacuissel. Hajc summalini complectitur historia , cujus singuias parles describit Gregorius M. lib. in Dialog. c. 4, < Campauiam nimirum ttalicain populantibusWanda- lis,el piurimis in Aliicam capiivisabductis, cumPauli- nus in pictaiis officii- rcm omnem c msumsisset, [) poscerelqne ali eo vidua ul Uliuin captivum sibi re • dimeret.se insuni pro iilo in scrvitutem tradidisse, ac VVandalorum regis genero in Africa colendis lior- lis se uddixisse. Quem cimi Wandatus in potestatem suam recepisset, liorluli curam ei 796 conimisil; nui cum dafi- dc quotidiano labore sno responsis domino placuissct, cum in colloquium domtuus ln- Ijens et frequens adbibuit; cumqne aliquando soli inter >e disscrerent, a Paulino iuonitisrt inicr- ilnrus. Hoc ille relnlit regi qui aulorti ejus co videndi cuusa apud generum pransuin venit , > ■< Paulinus ad dominum cum pranderel solebal olera deferre. Hujus intuiiu rex coinmotus gencro conle-- sns esl eiimdem Pauiinuin el complurcs alios se vi- di-se per noctem sedcnles jndices qui e maiiibtii ipsius flagelluni absttileranl. Tum vero Paulinus di- cerc se episcopum compulsus esl; cl curo Nolauos cives eaptivos per Africa n rex inquiri jussissel [po- 777 vbiii eiiiin Paulinns Kberlalcm supplex flagitaverat), IV < > ! :i 1 1 1 iionorifice eum episcopo remisil onustis l'ni- mento iis quibus advecti fuerant navibus. > i. LVeiniui dnbiiiin est ijuin niagtias h:oe hisloria patiatur difllcultates, quia Paidini lemporibus in Ita- iiam iiDii venere Wandali, quibns vix dalura est oc- cupandse Afriete tempiis , non ibi coiendorum horto- ruin ; tum vero rex Gensericus , qito regnante huc adducti sunt , loftge post Paulinttm obiit. Ita in qui- husdam hujusee histoite partibus deceptum Gregtf- riiini fatendum esl, tit quaiidoqiie coiitingil in gestis aliorum relationo traditis, lieet verissimis; qua iliud raiioiie se cognovisse asseril Gregorius. Post Pro- cnpium (Wandal. t. i, c. 2) ob^ervat Gbiffletius (Pimlin. ittmtr. p. 187), et merito, Gothos, Wandalos, Gepcdes, Sarinalas, aliasque gcntes, apnd scriplores uuo nomine venire, quippe qiti ex un;s omnes geirte proereali, contemporanei, cotnmilitones, iisdem instituti legibus, onines pariler Arianae hiere- sis fautores, lir.gua- qnoque unius fueritit quani Go- tliioaiu vocant. Itaque cun» Nola a Gothis c.ipta sit anno410 (Vide Vii. c. 51,». 2) neqtie alii barbavi Patilini temporibus inCatnpaniam venerint, nec ve- nisse potuerint , httc referenda est ihagna illa capti- vortint invba q;i;e, ut refert Gregorius M., a Wanda- lis in Gampaniam fuit abducta , quam addit et in Africam fuisse Irausveeiam, utpote cttni Wandali ibi tiin sedein regni habuerint; ai necdiim illic tum do- tiiinabaittur. Quatnobrem longe verisiinilius est ta- ptivos uua ctini exercitu Golhorum qui ex Itaiia in Galliasamio 412 et in flispaniam iricnnio posltrans- ioritni fuisse abductos , vci illos aliis barbaris ven- dilos fuisse. Fieri autem polesl ut ille in cujiis gra- liam serviiin se tradidit Paulinus, hoc pae.to in matius vencrit Wandalorum qui ab anno 409 Hispanias in- cnlebant. De priucipe vero cujus mortem prseriun- ttavit Paulinus, iriter tot varios illartim geiitium dit- ces qui reges habebantur, potuit aliquis nobis ignotus iiiiernsse anno 415 veUHi, Paulitii enim captivitas :id nlleriora lempora extendi non potest. 5. tdatius in Chronico circa aiinuin4K3 vel 4'.7a»it ile quodam Fredibaldo cujusdam genlis Wandaloruin rege.quia Constantiosinepradio captus ad Honorimti missusest : ille paucis inlerjoctis diebns forsan et ex- simclusesl; quieasussiamiodiiiiUax.il 41 7 eveneril poluit tamen eta Patiiino prjeriici sub linem anns 416 velali proxinins. Anno 415 Alaulphum Aiarici loviruin ft regem Gothoruio mortuum legirnus. Cnm vero paulo 797 ante in Hispanias transierit, nondum Gothi de hortorum cultura cogilabairt. Asserit Chiffletins (Loc cif., p. 188, 189) ainio 400 vel 4)0 Pasiliuum in ser vilutem se dedisse, et mortem Alarici prxnunliasse. Illum autetn Nolas fuisse constalcum abAlarico circa itieiisem Septemb. direpta est, nec multo post obiit Alancus. .Neque etiam dici potest Alarici generum Afrioc dynastam fuisse ab anito -408, ut supponit Uinlleliiis, et auno 410 poluisse libere ab eo abdttci Paulinum tit in manus Aiarici immanissimi imperii bostts tradcrctur, quae ficte supposifa et uiinime pro- babtna videntur. Aflirmat Baronius (An. 451, §101) Gensericum Wandalorum regem anno 428 ve! 420 Italiam depopuiatum iuisse etexea captivos abdu- xtsse, mortemque Guntbarii a Paulino pra;dioiam- quem Procopii autoritatefretusWandalos in Auicam oiim Genserico fratre adduxis,e coutendit. Maria vero iion potuerunl Wandali percurrere nisi post occupa- tain Alncain, eo enim tempore quo ex Hispaniis in Arncam transicrunt, navigalionis ariem iis nolam noo. luisse Prosper (Clironic. au. 427; afiirmat. Pro- CQpius(Vrand. I. i, c. 5), quem Baromus ducem se- DiSSERTATlO VII. DE S. PAUI.IM CAPTIVITATE. 773 A quilur, tum fuisse pueriun Gunlharium asserit; gene- rum itaque non habebai. Gunlharium vero, vcfpo- tiiis Guiidicariuun sic enim a nnnnullis scriptoribus vocalur, anno 427 voi 498 jam obiissc constat, prins- quam Wandaii in Africam transiront : quod conlir- mal Idacius. Procopius (Ibid.) ipsc tostaltir setatis suae Wandalos id tredidisse; oeqtie Viclor Vitensis aiiiqne scriptores in Africam alio duce quam Gensc- rico venisse Wandalos significanl. Si igitur sub Cun- thario captivus facttis ost Paulinus, (iiit oerte iu Hispania, non voro in Africa, ut contondit Baronius; atque ita diccndum erit Paulinum annos natum 7^ hortnlantim egisse (Chiffl. loc. «|„ p. 180) . quod irullo modo verisiniilc est. 4. Hatidscio au alterius Panlini lempora, quem aliquanto post nostrum Paulinum Creatum fuisse Noi;» episcopum ferunt, cum Gregorii nitnatione non meliiis convenirent; qua» licel ila se haberont, cuivis tamen tani illustrc lacinus, qitod quidein lamquam insigne caiitaiis spccimen omuibus proponeiidum est, non videbitur alteri tribuendum quam ilii a quo tania divin;e earitatls opera sub ipsa convcrsionis initia, cum eo veltui colludente gratia, 79g profecta stint. Dt prsevertantur qua; in htijus hisiori» argu- menttim objici possent, non debuisse nimirum epi- seopum a populo sno discedere, neque privati cujus- dam captivi itbertateffi ceternx totins gregis saluli praponcre , satis crit si respondeatur a Gregorio (Oialoij. I. iii, c. 1), qui et Ecclesix regulas el epi- scoporum olUcia quam oplime callebat, laudatum fmsse stupendum illtid, mirandum et prorsus inan- duum !acinus, ex quo iruivis maxima virtulis docu- nienta possct percipere. In hoc, inquit ilbid.), illam tmitatus est ijni formam scrti assvmpsit, ne nos esse- mtttservipeccuti. S. Eulogius (Ad Fioram et Mariam, f. IX, p. 512, Bibl. Pafr.)}hono seculo marlyr iliuslris iisdcm fere otitur vetbis. exemplum illud delontis iu carcere pio Cbrislo virginibus proponens, ibique S. Paulinum mirie sanctitiMis el mcomparabilh meriti ^ episcapum vocat. Tradimt qnidam (Ambr.,Leo ii>> u ■ cie Nola, c. 15, el Chiffl. ». 250) S. Paulinum Nolamu ciyitatis episcopum, cuni Nolanis omnibus ejus no- mine liberatis redeunieiu, de civibus adeo beue nie- ritnm, tanla pompa lailitiaque ah ipsis exceptum, ut proinde eumdem diem stalis pompis, festis, specta- culisque usquo ad nostram teiirpestateni venerati sint, et etiamnnm venerentur, idque a decimo mei.sis Jiinu die quo in urbem rediisse fertur, usque ad vi- gesimum secundum quo diem obiit extieinum. Ex ms. codice Medicajo, in quo exstal Uranii de obitu Paulmi ad Pacatum narratio quas hisloriant ibi coni- plectitur de redemto a S. PauJino sui permutatione Itlm vii!ti;e usque ad ejus ex Africa Nolam rerSitum contendit Baronius (An. 451, § 195, in amtend.) S. Gregormm abCranio bane tolidem verbisexscripsissB historiam ijiiam inter Eiogia dedimus. At iJlud Sac- chuto (Paulini Vit. p. 721, 722) non persuasit qni eam S. GregonoM. semper adscribil, nec Chiffletio (Pag. 170, 180) qui Baronii argumcnta et rationes D opimie refellit. Etenim ipse Gregorius (Dial. i. m c. \) hanc de Paulini Captivilate liistoriam ni.n ex cujusquara scriplis se excerpsisse riicit, seci a senio- nbtis viiis audiisse, quorum tcstimonio fidem dene- gare non potuisse fatetur. Si hrcc acciderit captivitas ab anno 414 usque ad 417, Angustinum hac de re .|am ad Panlinum scripsisse nou serius quani sub ini- lnim auni 417 credere pav est, cuns' in episiola 586 (aitas 100) circa medium ejusdem anni scrinta «allum de liae captivitate vcrbum faciat. P*TBOI.. LXS. 25 779 APPENDIX OPEKUM S. PAULESI. 7S0 DISSERTATIONES IN SANCTI PAULINI POEMATA. (Auctore Lud. Anf. Muralorio.) DISSER.TATIO PRIMA. DE TURCIO APRONIANO. 798 Gens Tureia Aproniana celebris est apud A et nuper Christianam religionem fuetat professiis veteres Laiiuos. Familiam vero Apronianam singu- tariler exquisitissima ac nervbsa erudilioiie post Glandorpium prosecutus est ein. Norisius in Cceno- laph. Pis. Diss. 4, cap. 2, § I, Cens ilaque Turcia A.proniana Asteria liomw nofiilissima [uit, uii ibidenr lauiiatus cardinalis ait. Fluruit sui> Juliano Augusto L. Turcius Secuudus Apronianus prsef. Urbi, de quo apud Gruterum, pag. i"G, n. 7, inscriptio babetur, itemque altera pag. 047, n. (>. Ad emiidem refe- rcmla cst alia inscriptio Gruteriana pag. 165, n. 2, Fani sita, qu:e tamen hactenns cuin errore proposita est, quasi DIVO AUGUSTO lue.il dicata. Veram le- ctionem exliibent schedae Ambrosianoe 30D Biblio- ibecx, easque omnium veiuslissimx», e quibus mulia mibi hausta fuere"in ornamentura collectionis inedi- tarum inscriptionum, quara justo volumine compre- hensam, favenlibus superis, orbi communicare jam meditor. S>c autem se babet marmor, ejusque aduo- lalio : Fani in arcu semidiruto convulso lormenlis betlicis belto Pii II. conlra Viiv.enses. MCCCCLXlt. DIYO AUGUSTO PIO CONSTANTINO PATRI DOMINORUM. Siibsequilur in medio marmore ac infra quidquid apud Gruierum invenilur. Posiimn Augusto prius liierat marmor ; tum, nti liequenler contingit, eiilem ntarraori copulata est altera inscriplio, quam Turcius Secundus Asterius Conslantino Magno dicatam vo- luii. Alii fuere Turcii Aproniani, aut Asterii, 801 quos in laudalo numquam salis opere Norisiano vi- dere licet. lbi ex antiquissimo Meclice.T bibliolliecie Vergiliano codice exhibetur inscriptio Turcii rVulil Aproniani V. C, qui consul anno Christi 494 pro- cessit, propria ejusdem Turcii iviaiui elaborala. Re- deamus nunc ad Turcium nostrum. IIunc iia Pauliuus comiiicnda; : Aproniauum Turcis gentis decus A -. t a i e puerinn, snnsihiis carni,- senem, Veieri logaruiii nobilum prosapia, Sed clariorem Clirisliano uoinine, Qiii, mixta veteris el novi oilns gloria, Veiusest senalor curise, C.hristo novus. Igstur senatorum albo inscriptus erat Turcius iste, Ilanc suam ad Christum couversionem debuil Apro- niamis Melanise senioris pielati, t\ux illuin a genliluis in Christi iiliia^ addtixil. Auclorem hujus rei Palla- dium habeo iu Hist. Lausiaca, cap. 118, ubi de se- niore Melania tlierosolymis Romam reversa bis ver- bis agil : Atque illie quidem cum essct, beatissimum virum, maijna:que ejulimalionis ctarissimitm Apria- num ilegeiiduin c-l Apruniuntnu) qui erdt genlitis, eatechcsi inslimit, el Chrislianum efjecit. Romaui re- diit Melauia anno o'J7 ex Baronii Pagiique calculis; igitur post iilud lempus ethnicismo Apronianns valc- dixit. Eiat auteiti bie inier paucos Ruuni Aquileiensis amicus, quam familiniilalem Melauhc senioris ac junibris oliici.i conciliaverant , apud quas Rufinus primas honoris et exi-limaiionis tenebat. Hinc illiifs faiitor eilectus pravis eiiam illius doclrinis animum obslr.uxeral. Anno Domini 399 ad Paminachium et Oceanum F.pistolam llieronyinus conscripsil, ubi quasdaui Rulini seuteniias calumniasque castigavit. Verum, ut lib. i,' cap. 2, Hist. Pelag., ait em. Nori- sius, slalim ac liieioinjmi liltertF- Pammachw redditec sunt, earumdem exemplar Apreuianus, qui in liufmi rem viijilanlissime incumbebat,Aquiteiam admagistivm transmisit. Ad haic Rulinus duo> e vestigio libros in- vectivarum iii Hieronviiiiim elucubravit, quos Apro- niano noslro inscripsit. Sic autem incipit : Perlegi scripla lua, Aproniane carissime, qua ab amieo et [ralre bono (lioc est llieronymo) de Oriente ad rirum nobilissimum Pammachium missa transmisisli ad me. Nune videamus qua> eju; u\or. Palladius in Hist. Laus., cap. 15i, liam: noliis uotiliaiti servavil : \ idi etiam, inquil ille, bealam Avitam Deo dignnm cum ejus marito Primiuno. lla in libris editis; at corrigcn- diis Iiiciis, el pro Primuino legendmn Aproniano. Heraclides in Paradiso, qui lihei paucis mutatis idem esl ac Hiitoria Lausiaca Palladii, cap. V.', ita scri- bit : Avitam aliquam !)co dignam cum Apreniuno quo- dam ifisins viro, et ftiia euntm Eunomia vidi. Li hic ■ error in iumiine, ac legendum Aiirontano. nou Apre- ' niano. lgilur Avila Paulino asque prxsens, de qua sermonera inferius habebo , Aproniani coujtix erat. \.\ isla duos ille susceperat natos, Eunomiam yide- licel, ac Asterium pueruin. De hoc •iriniuni videa- nius. DISSERTATIO SECUNDA. DE ASTEBIO TLRCII APHONIANI FILIO. S02 Ccte hk Asterius a Turc.io Apromano di- stinguendus, tum ut numerus verificetur quemex- bibet eo vcrsu Paulinus : Ergo noiem cuncii socia cum prote parentes, luilj quia expresse id asseritur superiorilms verbis : Curn patre Paiilim.) pater aequeTurcius isle est, Sed ni" letas, solioles liunclacit esse palrem. Eritquidera Turcio soboies alia, nempe Eunomia, seil illam Avitce matri Pauliuus primum adscripserat : Msiril.ns liisduo s.mi, tribus uno pigaora se^u, Fio-, geminus, Mebai germen, ei Eunomia. Haqne Turcii Aproniani lilius erat Asterius, cogno- mini; ulique genlis Turcise proprio. Expressius vero iulia id a poeia repetitur, posiquam de Piniano lilio suo in Christo egil bis verbis : Asl iiliinl milii par lnmeii in Aslerio est. Q.iem sini.il imaiiiuies vera pietatc |itreiilcs liiranleni Clinsio cimsiiluere sacrnro. Ul tainquam Samuel primis siRiialus ab annis Cresceret i.i sanciis votns alenle Dco. lln .c [niernm ei Fratrcm fecii pia graiia palrl. ■Nani pariter sancio fliimine sum geni'i, Quns na ura t;railii (iiviserat, ho? Dens ..l.uo Mniiere germanos insua regna vehet. DISSERTATIO IV. DE ALRINA. 781 Vidcs hic Asterium memorari, qui una cum pnrente A Turcio Aproniano, sacro baptismalis fonle fnerat .tiiiuius. Nequc id quidem multo anie (actuni fuit, quodAsterii aitas non paliebatur, et observata nuper de Turcio non ferunl, qui tlicilur vetus senaior curiie, Ciirisio novus, qyi novi ortus gloria longe elaiior eva- seral. Pe Iioc iiem Asterio fbrsan intelligendus ille versus : Tureius ore pio, florente Suecnns a?vo. Turcius pater primum reiertur. dein (ilius, qui Sne- ernis etiam appellal.iv, nisi Pu«a:iuiri polius lioc iiniuen respiciat. Fateor cognoraen islud salis pere- giiimm apud Honianos illo asvofuisse, unde iu suspi- cionem depravati lextus facile trahor. Fortasse S»«- qnus legendiun est, quod librarii nulln negotio in Suecriits converlere potuerunt; liujusque cognominis 782 duos consules batiemus in Faslis anno 381 et 582. Gentem quoquc Syagriam Ecciesw lliesaurum a|>pel- lat Knnodius in Epiphanio. LaudaiuscardinalisNori- sms in CcBiiotaph. Pis., Diss. 4, cap, 2, § 1, Idacium laudat iu Chronicdad annum imperii Honorii 2(i hoc est xrx nostr.-e 420, et ad annuin 17 Valentiniani Teriii nempe 440, iterumque Renaium Profuturuir, apud Gregor. Turon. lib. i Hist. Franc, qui duos Asterios memorant sub Honorio, cjusque successore Valenliiiiano, magisicrio ntriiisquc militise in Hispania perfuuclos. Alius item Asierius anno Chrisii 449 consul in Fastis iegilur. Atneminem ex hisAsterium noslrum faisse mihi lubenler suadeo, quippe a icnc- ris, ut aiunt, unguiculis Deo sacralus a pareuiibus iste fueral, ae sacerdotalcm niilriclialiir ad lionoreni quemadmodum superius e Paulino didicimus. DISSERTATIO TERTIA. DE AVITA AC EUNOMIA. .803 Tareii Aproniani conjux erat Avita, ejusque IiIh luere Asterius supra memoratus, ac Eutiomia. De illa sic scribil Paulinus : Juiiijiiiir huic germana jugo, ut sit tcnia princeps Agiiiinis tiytiiiiisonis tnaler Avila chorU. Palladius in Lausiaca Historia, cap. 154, hanc mu- lierem beatam vocat, feniinisque vii.c sanctitate illu- Sllibiis aecetisct. Sunt ejus verba : Vidi eliam beatam Avitam Deo tlignam cum ejus marito Primiano (legen- dtim est, ut supra dixi, Aproniuno) et eorum filia tunomta in omnibus Deo bene piucenles, ul aperte factle traducti (uerinl a dissoluta et voluptaria vita ud honestam et continentem vilm institutionem ■ it, l,is auoque dtgm hubin,hi i„ Chrislo doimirenl, ab omni lUHlem. peccalo liberi, perfecte in certamme decertan- tes m bena menwria vilam suam relinqucntes. ldem Palladius, cap. 118, quuni a Melania seniore Apro- Diauura lidei Clmstiaii:e reddilmn relulissel hec aildil: 1'ersuasitque eumdem, ul continerel etiain cum sua itxore, ejus utilem sorore, Avilunomine. Hincdi- sciinus, Avitam senioris Melaniac fuisse sororem ac post ejus inoinia conlinentiam servasse. Nisi bic Pal- iadn locus obsiaret germante voobulum apudPauIi- miin ita explicassem, ut soror Albutaj supra inemo- raue dtcereiur Avita : scd intelligere cogimur inde aitl aiHnilalcm qua: illi cum Albina inlereedebat aul B aitalis morumye mter easdeni similitudinem, nuam niulttphcem inlerprelaiionem patitur vocabulun. istud. (Jiiuni vcro Melania senior atmo Christi 597 Ho.nam redieni A*iiam ac Turci.m, conlinemiam amplexos post illud teiupus faleiiduin est, propierea- que Lunomiam ct Asieriutn illorum iilios ante me- moratuin aimuin in iucem prodiisse. Heiaclides in Paradiso iisdem verbisac Palladius Avitam describit: Antam inqmt, atiquam Deo dignam cum Apreniano (lege Aproniuno) quodum ejus viro, el fitiu eorum huiiomta vidt adeo placeniet Deo,, ut transferri ad caz- leslem yilam ante tonspeclum ipsius Hiererentur El tpst emmjam ultimo fine naturm nuuc in Chrislo qtiie. scuitt, qui peccatorum quidem omnittm nexibus absuiuti suni, aivtnarum antem rerum periliam atque notitiam temper habuerunt. Cot.slat igitur cx ilictis Eiuiomfcn p.ircntes Turcium ac Aviiam fuisse. Dc illa sic loqui- tur Paulintis: ^ El simnl Eimoniia a-Icniis jam paola vira-o (; l|i co:lo ih lamis, quam mat. is ah ubere rantam 1'esuno pl iciiain sibi Clir.s us amore di.avit. Illam inferius itidem memorat. Animadversione vero •ligiium in pnmis est quod hic innuit Paulinus, vide- icet Lunomiam acAslerium pucros ab inlanlia di- atos Uiristo , quem veteruin ChristianoruiD moreni in nolis aliquaiitulum illuslravi. DISSERTATIO OUARTA. »E ALBINA. 804 Celebernma quqque apud vetcres babita est Aibma itim natalibus nim sanctilate femina pra:- stans. Pnniuin videamus o;iiiil Paulinus de illa ferat: 1'rtma cliori Alliina est eum pare Tlierasia Et inferius : r.iinnlos Clirisli loquor isios, Pat illiislre Deo, parnobile norniiic-Clirisli Altiina ciiin maliv luis iiiodii linibus orlos. Hujus praclarissi.nte femiiia; parenles clariss. cardi- Dahs Norisn ingenio imioiuere; quum eniui inAclis S. Mclam.e junioris die 51 Decembr. apud Surium exhibius Melamai 6eio-, boc est avunculus, Volusia- nus dicatur : prsestantissimus auctor inde Albinam edux.t Rufu Ceionii Albini liliam, qui Ruiii Ceionii VolusiaDt frater fuit, ideoque in Ceioniam geniem releiet.dam banc illuslrem mulierem censuii. lliec alj iiio erudilissime animadversa in quodam opusculo. ue l.uiio Volusiano inscriptionis fragmentum inedi- liim non pigeliit e meis niss. schedis libatuin appi.neie, quod ctiam m justo ineditorum marmorum corpore Deo favenie, brevj per me referetur. Exslat illud in Lalcranensis basilice pavimenl» Rn.nic- D lfUrilJS. VOLLSIANUS. V.C.X VI RUFIliS. 1 ESTUS. V.C. XV. SEPT* SEBASMIUS PiHLOS ■ PONT. M. BRITTIUS. PR^SENS: V. C. P M EVACRIUS. PIIILOSOPUS . FL. ATTICUS. V. C Melania senior femina pei illuslris, marito e vivis sublato, unicuui reliqua: pn.li superstitem \i.lii li- iiim. qijeui Poblicolam (an reete nescio) appellat CbiiHeijus V. C. e soc. Jesu. Crevit isle, eiiniiam iit urce tiaclus exisiimalionem, opibusque clarus inler primos evasit. Omnia hi»c Paulino debemus in ep 10 ad Severum, ubi multa dc Melania ejusque nato ha- het. Albinam isle dcin conjugio sibi copulavit : unde ctiam astunare lacile possumus quanta luec nobili- tate polleret, qua: virum noliilissinium et consulibus avis illuslrem, maiiluin luerit nacla. Hisce ex nuiiths proie,.t.i est Melania junior, qua: Nolx ilidetn ade- 783 rat, et Je qua sermc infra erit.Huic Melaniae.utMela- pbraslesd~ocelapudSuriumdie51 Jamiarii, fmt genus ctarissimum, erunt enim ejus parentes primi senatus Homanorum. Itaque vides et ex liis verbis, qium illustiia cunabuia sortita fuerit sancia uiulier Albma, de qua modo inspiciamns quid Pailadius retulent. Ilic in Hist. Laus., cap. 118, ila loquittirde semore Melania agens : Cum antem suam quoque iteplem con- firmasset MelauiuM una cum ejus marilo Piniano, et ca- techesi instiluisset Albinam nnrnm snum.uxorem aulem filiisui, et persuasisset hisomnibus vendere quat habe- banl Roma eos eduxil, et att Iwneshtm ac IrahquiHum vitcv porium deduxit. Cap. vero 120 deMelania senio- ris neple verba faciens subdit : Habebat autem secum 805 quoqiie matrem Albinam, quits simililer exeree- tur, et similiter rursus seorsum dispergil suas pecunias. Eadem repelit Heraelkles in Paradiso, eap. H, his verbis : Confirmatos hos ergo simut, hoc esl-Melaniam neptem suam, et Pinianum ejits marilum, Albinam quoque cuin ipsis nurum sttam, hoc cst uxorem jilii sui, g per oiiiuiu docuil. Erat igitur Albina Melaniae sepions nurus, qoippe quae ejus lilio nupserat, ae juniorein Melaniam pepererat. Arcta h*e sanguinis conjunctio in causa luit quod contuberniunr animosque sem- per junxerint Albina, Melania junior, ac virisiiusPi- nianus. Conjunclim idcirco hi oinnes peregrmatio- nem in Africam instituerunt , qqam etiam memorat Melaphrasles iu Act. S. Melan. 31 Jaimar. apud Su- rium. Potior itineris scopns fuit Augustiiram invisere llippone degentein. Ibi Pinianus turbas non paucas perpessus, qiium ilium Hipponenses ad sacerdotium ainplectcnduni omnino cogere vellent. Hinc S. Au- gustinus litteras ad Albinam Tagastae inoranlem de- dit quibus popularera impelum excusat , seque m primis apud illam purgat. Est hsc epislola "225 in cdit. Autuerp. Aliani quoque dederat S. doctor epi- stolam (qu;e est 227) ad Albinum, Pinianum et Mela- niam , qua se excusarat qnod cos convenire nondum potuerat. Hec secundum maguiim parentem Anna- liumacla anno 409, seu serius, ut quibusdam videtur. Aliam eliam peregrinatioiiem hi tres egregii comites suscepcre Hierosolymam , ubi S. Hieronymuni sara- taruiit; qui, eoilem tempore Alipio et Augustino re- scribens epist. 79, addit : Sancti ftlii communes Atbt- iihs, Apinianus et Melania plurimum vos salulant. Uosweydus in notationibus ad Vit. Patr., pag. 1005, adAlbinx hiijusiiomen baec apponit : Dee/t D. Kie- ronymus in variis epistolis. Sed parum recte; istam enimAlbinam cum Albina Marceljae malre eonfundit ; quod lamen caveitdum monuerat Baronius ad ann. 408. Vldisti supia in epist. 227 Augustini, et nuncin praclaudala Hieronymi epistola Atbinum pro Albina iici. Baronius Albinam reponcns oorrigendos ait co- APPF.NDIX OPF.RIJM S. PAULM. 784 A dices; ac Rosweydus, pag. 703, in not. ad Vit.Patr., haud nceessariam arbilratiir han . reslrtulionem, quandoquidem tum temporis feminar imnomina etiam tcrmiiialionibus inasculmis etferri solebant : quod Melanke exeuiplo probat, qtrne Melatium quandoque dicebatur. Paceviri lanli milii liasc sententia non se- det; disparenira ralio, el dispar nii ninis origo. La- linis nominibus non adbaesii hic usus , sed quidem Graeeis Latio illalis. Donatus Grammaticus, lib. v dc Ger.er., Sunt alia, inquit, tononeutra, inteUectu femi- ninu, ul Phronisium, Giijceriiun , Sophronium, quai mulieres sunt. Priscianus etiam lib. v nomina femina- r.um desinere in um asserit, ul Glycerium mea, Dor- tium, et Plulolium. lbec quidem omnia feminariim nomina, sed originem Graecam unaquoequc sortita. Albina vero vocabulum Latinis e fontibus manans in Albirium converti non sine audacia, acnon sine pa- lenlis ampliiliologia: periculo potuit. Licuit id Grae- cis, at Latinis miuime. Dcinde nomina in exeiuplum adhibita tanlura neuliius generis terminalione efte- Albina vero masculinorum ad instar, ut pa- teat nullam inter eadem nomina institui posse com- parationem. Sciendum porro est Albinae nomen lc- pidissimum primo, dcin acrebellumiiitergOgmaxi- ma ingenia excitasse. Scripserat olim em. Morisius, in celeberrimo opcre de Hisl. Pelag., libvi Augusti- niani de Gratia Chrisli inscriptionein non esse coni- gendam, ubi icgilur : Albine, Piniaue , el Melania. Rosweydi vestigia secutus. P. MaceJus vir inagi.i nominis, et spissorum volimiinuin scriptor, in quo tainen judiciuni non iaio dcsideres, adversus claris- simi Norisii senlentiain insurrexit et pro Albino non Albiuam junioris Heianiac matrem intelligendam cen - suit, sed viruni aliqnem, aut palrem, aut socerum, unl palruum, aut avunadum Piniani , aut dericum qitem- dam, et quid non somniavit ? Cerle ibi Albinain no- slram designari invictissimis argumentis evicil ident ampltssimus cardiualis' in duobus opasculis hac derfl confectis, quilius et ego alia ope S. Pautini aggerere possem. Ilnum animadverlisse suflicial, ipsum uempe em. scriptorem alicubi sciibere, in duobus mss. Me- diceis Hieronvmi epislolam superius lau.latam ila se habeie: Albinq, Apinianus, et Melajlia stilutant vos < quod es uiihi ohservatum in qiiodam ins. Ambrosia- nae bibliotliec:c. Apuii Augustinum ila quoque legen- dum nos docel Possidius eideni sanclo synchronus, ejus eniui opera recensens er.istolani ila inscriplam referl : Mbinte, Piniano, et Mclania:. Quin et Mhi- nam, non Albinum , cl. PP. Benedictini in egregia S. Aiiguslini editione annisproxime prxte ilis instru- cta legunt, eamquc lcclionem quorumdam inss. au- ctoritale lirraant. Igiiur non Albinus, sed Albina, ie- gendumubique, etBaronioemendantiacquiescendum. DISSEWTATTO QUTiNTA. DE THERASIA. In optimo codice, unde S. Pawlinum redivivum dius quoque de Script. cccles. epistolarum plurium ita sunt distincta verha, ut lcgatur compar et »tim vocat Chilllcliiis) Melani* junioris pater, ac Piniani soeer, uti egrcgie in quo- dam opusculo probal clariss. c;ird. Norisius. Seriptor yero Vilse S. Melania; eamdem narral ima cum con- juge Piniano de vila ewlihe ineunda eogilasse sed a Melaniic parente prpposito (atn sancto obviam itum. Subdil auctor ille : Eh quidem e vivis excedii MeUi- nia; pntcr; Vtivero, cum anwtus er.sel is qui prollibc- bni.qucndo Deo visnm csl, e; temptts vocabal, stalim quideni exeunt a piagna civitate, «rbanam muttitutli- Hem , et tumultus vaiere jttbeitics. Eis atttem quamlo Iw.nc angeiieam ineoeperunl vtlai formam , a-ins erui, Apemauo quidem"U annontm, Mclania: anlem 29 la\- uir si ab anno Ch. 599 sex annos relro numeres, qtiihus Piniani cum nxore malrimonium stelii, venics ad aimuuia93, f|»<> ipse Melaiiia; nupsit, 809*;ei«s, ut aii idem seriptor, annnm circiter decimum sami- ; iHuni. ilursus ab anno 595 retro cxcurreus ad an afc ; quo Urbanam procfecluram gessisse ccnscmr! ifiniano lum luisse novem circiter annorum selalem mamleslt- deprebcndes; Quam igiiur improvitie Pi- nianuni noslrum Urbis prafcctum Baronius el Go- tholredtis effecermi. nemo non videt. Urbis prsnle- clura graudis erai moies, tciicrosque respiiebal hu- meros, uti videre est apud Guid. Pancirol, in noi. ^rmsqtie .nip., et apud eumdem Gotliorrcdum i noiiua uignHaiuro. Id quoquc ex Patjlini silc «leri potest; cur eiiim Piniamim iaisdalurus, audei onmia componens, bunc ejtw i n ntio sua- atque ul lonorem iusa- rrtipium csse vcrsnm 1'urcius wih pio, Hon nte Suecrius k ^1 ,€0nir:^u". P™?ata Syagrins iegendum Piniada Melard imn trsdere par benetlietum. ''}''■'■ :';;.:' ('«»«<*» vocabulum Piniahiun cleitoiai Pi- !. llSSfi nu- xi, va- es vt-eiei' ..His visis" pr.*c'to'pIaict1ii m.iwiin imslriiin '■ ,-,,„„ qa(iqiI(, fui Htiii. iiagnn anjial am iiarens r jiarent Baronius ; d t!|'. :^r: ;ii. imuinad palronymicorum nomimim normai ' iinus gitiir Piiiianum sibi matrimonio copuias jumurein Hehnwm. Sc:c antem annos simul coiim binni lemiei-e, postquos cnnUnenliain amnt -■•"■*: renuntiantes opibus, quibu« imiie< :; ::i;,! hnperaiorein vincebast, panperam "snteidio f!^\f^?ui' te* tam PatladiiK, tiuw v«kuw v.w s. ^eiama! produnt, apposile ad ca mis> Pauli- mis canu : ' ■ ■ hoii parcntis «JiqnH iiiius rsferi ' ; rtste (jiiristi coiisulatum inililaiis eOW«(ill, !ii> • .,.; .,- !,,,,., ,,.,, j}lll ^•■" '■ ' '' ■.'■■■ i:«is aorvicihus ^''! ■-i' •" ■ li ' P ■ i ;.'• Ilii jymjhi yiioswrs nncitts i-, teiif bris «.«■'eris Ai?sot<»i aunj Je c.atejua f !ii;;ijr:e. '87 APPENDIX OPERUM S. PAULINI. 738 licliquas vero Piniani V. C. resgeslas, quomocb Ta- A super ejtis nomine luJens pino eum comparat. Sic gasiam proleeius, Uirbas populi eum sacris miiia- auieiu ail : lum volcntis fueritexpertus, quonioilo Hierosolyiiiam, ac dein Constantinopolim peregriiiatiouciii insli- tuerit, penes Baronium inveiries an. Cli. 409, 419, nisi quod errores Annaliuin aliquot in chronologia patrati ex Hisloria Pelagiana Norisii cardinalis cia- rissimi sunt emendandi. Ununi addere lubet, nempe Apenianum a quibusdam, al> aliis Alpinianum, ei a nonnullis Pimauum appellari virum hunc nubilissi- inum. Sed falliintur omnes. Verum ejus nonien Pinia- nus fuit, quod apertissime Paulinus exprimir, duin N.im tnipr liinc, Mclani ronjiix, in corpnre CUrisll, Cui Deus a pinu nmnen haoere dedtl, N lns ul aeh-rn.-B vils puer arhnre ali illa Siisripcrel nomen. quaesine finc viret. Pinus enini scmper florenie. cacumine perstat. Auguslinus ila caruin habuit Pinianuui , ut illi duos dicaveril libros adversus Pelagianos. Hieronyntus eliam amicissiine illo est usus, ae idcireo virum sui temporis clarissimum appellare fas erit. Nunc ad eius nxorem Melaniam nos recipiamus. DISSERTATIO SEPTIMA. DE MELANIA. 810 Melanfce seniori illustri leminoe unicus fuit lilius. Poblicolam Chifflelius vocat. Hic Albinam uxo- rem duxit, et ex illa Melaniam suscepil, qu;r. propter- ea junior appellatur, neplis nerape Melaniae senioris. Piniano V. C. Inec postea in uxorem cessit, ei liila comes ejus lateri semper adhtvsit. Adeo pr.eelaroc femin.e in sanclorum album relatne Vitarn scriptis coiisignavit anonymus apud Stirium die 51 Januarii, apud quem mirandae illius virtutes sunt recolendse. Tanto coulincntix amore llagravit, ut ab ipsis nuptiis viro eaiinlein persuaseril ; sed post annos tantum- inodi) s.'x voli sui compos est facta. Eis aulcm , in- <|uit laudatus auctor, qnando hanc angelicam incaxpe- riinl vilat fbrmam, ntits ernl, Apeniuno quidem (scribe Piniano) rigiitti quntuor aunorum, Metunia: aulem ri- ijinli. Anno Ch. 599 sanclum lioc proposituin Mela- nia implevit; eo siquidem anno ejus pater vivere de- flitil, qui piis conjiigiiin votis seraper obstilerat. II iu supeiiori l)iss. innui; nune autem ut anachronis- iuuin lollamusel. viri Jo. Baptista: le Brun, qui po- sliemain opertun S. Paulini ediiionein adornavit diu a me qu csitain, et nonduin oblentam, in emorlualem aniitiin puirr, Mclauia; diligeiilius inquirendiim duco. Ljus obiiiun expre-sil S. paulinus ep. 44 a I S. Au- gustinuui, a quo dcinde rc-ponsum acrepit, nempe epislolain 250 in qua iu priinis litec aniinadrerieiirta Scribit iiiagnus D clor : Proinde ad isiam tatitinm, jux iii cnrp re Cliristi. Pmi.itlse Melani cu.n Itedcre par bpnedii iiim. n Angustinus t|tioque epistolam 227 iia inscribit : Ca-. rissimis (rutribus Albimr, I iniano cl Mjelanio. Palla- dius quoque hiinc titulum pr.efert cap. JI7 : Utpi T>i, j..xx;om; M-:>.«vioj, Dc bculu Me.anio. DISSERTATIO OCTAVA. DE iEMILIO. Tandem ait Pauliuus : .Emilius veniai decimus, Vivehat hisce lemporibus, hoc eslan. Ch. 40(5, .Enii- lius vir piissimus ac, uli illum appellat Mciaphrastes in Vita S. JohaniiisCbrysostomi,episcopiisBeiieven- taniis. Ughellus binc illum relulil inier Ecclesiae Be- «eventanae aniistiies. Maxiina isti cum Paulino fami- ".iarilas inlercessiL, alque itieirco euindem hib versi- bus innui itemo ncgabit. Anno 495, ut scribit Baro- nius, legationem Constanlinopolim snscepil .4unilitis in causa S. Johannis Clirysoslomi, qm> Innoecnlii papae anoruinqiie epislolas lulil. Tlui^dorus diaconus Ecclesias Rnmaiue in Dialogo apud Palladium ua ait: Acceptis igltur saucii riri .IJmitius, et Cyihegins. et Gaudentius episcopi una cnm Vatentiano Honifacioque presbyleris, imperatoris llonorii, et papw lunoceiUii, et llalia: episcoporum Cliromnlii Aquileiensis, et re- nerii Mediolanensis, ac reliquorum episcoporum episto- tis, iiun el cvmmoiiitoiio concilii lolius Occidcnlis, conditiouibuspubliris Constantinopolim con^essere. Si- miha itein habcl Mclaphrasies in pr.claudaia Cbry- sostomi Vita. VVruin uon uiiiius ex liiijusinodi lega- lionc celeber /Einilius evasil quam e\ P.tulini uostri 789 DISSERJATIO VIII. DE .E.MILIO. 730 carminibus. Julianus Memoris Capuani episeopl filius, qui posiea petiilantissinius aeerqiie Pclagiani dogiua- lis propugnator esi factus, et iu S. Auguslittum acu- lealis deiiacchatus est libris, uxorem laui duxerat. Has nuplias prseseiuia sua honesiaut una ciim Me- innrc Juliani parente .Emilius episcopus, etPaulinus eleganli epithalamio cecinit. Inlei' alia sic loquitur nosler : 812 0U1S procul ille liominum placiilis se passibus adfert, Pluriina quem Ciiristi gratia proseqnilur ? (jiifm beaedirta cohors superis circtimdai aluninis, Angelici referens :iginin>s elligiem ' Nbsco virnm, queni divini coinitantnr "dores, Kl iui sidereiiin spleudet in ore decus. Hic ir, l:ic h.si Domini iiiimorcso niunere Chrisli llives, \ ir snperi luaiin s .1 uul.u-. Quo leinpore Paulinus hoc epiihalamium recilarit, nmbigiiiiiu plane est, niiiiique facilius eril alienani confularc, quam meain slaltiere sentcnliam. Emin. card. Norisius lib. ;, cap. 18, llist. Pelagian. Julia- niim n;ptiis mancipalum censet postquam /Emilius e Constantinopolitaiia legatione siue restitulus est sedi, quod in annnm forsan 107 incidit. Garnerius quoquc V. C, in Diss. 2, cap. ti, ad Marium Merca- lorein, rem an. it)8 peractam asseiuil, neque secta- loribus bujusmodi senleniia caret. Veriuu ante an. Ch. 399 Julianuin l.e connubio addictum fuisse penc cerlum habeo. Qimni memoralum earmen Paulinus cecinit, elericus erat Jnlianus, iulerque leclores nu- inerabalur; inquil enim sanclus poeta : Clcnciis usorem Christo romente decoram Ddig il, ''t pulchraui Uini c cnr.lis amet. Auv liuque viri divino mu iere laclaiti Leclor ccelesti discel ati liistoria. Julianus deinde, aut sublala e vivis uxore , vei e.i inutuo consensu ab eadem sejunctus inler diaconos noiiien smnn deilit. S. Augusliiius nd Menioriuiu ejiisdein Juliani patrem iu ep. 151 ait : Nam supe- riores quinque vix filio noslro et cond acono Juliano ( quoniam ei ipse jam nohiscum comiuititat i lectione et cogilatione digni videbuniur. Hoc aulcni quo aniio scriptum a S. Augiistino luerit, eju-.dem episloLe verbis exploralum reiilitur : Niiiiis aulem, inquit, ingratum ac [erreum fuil, «t te, qv.i ucs sic amas, Mc sanctus frater el collegu noster lossidins, in quo no- slrain uon parvam prwseutiom reperies, vcl non discc- ret, vel sine litteris nostris discerel. Possiditlin -in Ita- liam ex Africa transinittentein litteris suis Augusti- nus instruxerat, ul in ipsiu^ Memoris sivc Memorii lamiliaritatem concederet. Poiro navigavit iste post idhs Junias an. 399, uti iu superiori Disserlationc satis ostendi. Igilur ame liunc nnnum Jtilianus non nuptias niodo cum la celebraral, verum eliam ab iis solutus diaconatus muneri sese obstrinxerat. Hinc videas quam parum bene Garnerius in laudato libro jEiiiiliuin e vivis sublatiiiii, aniequam epithalamiuni Paulinus pangeret . poeticaque liclione prxsentem «itipiiis Juliani a sacro vate conliclum liiisse arbilre- lur. Et quamqiiain, si carmiita consulaiuur, bujtisce soniiiii staiiin fuiidaiiieiita suhsidant, adliuc e noslris culculis inale sibi conslare erudilissimi viri scntenlia deprehcnditur, quum .'Emilium etiain post hujusmodi nupiias vixisse e Paniino dbceamur. Em. eard. Nori- sius in piaiclarissimo opere llist. Pelag. , I. t , c. 48, Juliani rcs proscquilur , ulii erudiie pro more illiim Eclanc.nsem postea episcopum faclum evincil, simulque .'Einiliuni nostrum I;c, quac Juliano uxor contigerat, parentemstatuit.Veruni parcatclarissimus cardlnalis, siadejus opinioiiem f.icilc nou accedam. Quibus fnndamentis hsec ejus senlentia nitalur, non video.Hincfortasse tainnnasserlumsuumaniplissimus scriptor promovil. Ail Paulinus : In u!j pnnliGces diviiiojungit iionore, lluinano |'iet. s jmigil amoie palres. 8X3 Han i Memor, cfli u noa iinmemor, ordine recio 'I r.ulii ad iKmiiii piguoru cara manus. Kic auiem patres ait appeliari Memorem Juliaui , ac jCmilium I.c [laretUes. Sed nibi! hinc huuriel mu- A guus scriptqr : quippe cannina priova se correxisse fatelur, ac propti vea seuteniiae su;e. se illa accomrao- dasse. Vov illa patrcs ali omnibus Paulini codicibus editis ac niss. abesl, ubi legitur parcs. INil itidem se- quentia carmina evincunt. Quod autem addit , Pau- linum utriqne antistili sponsornm parenli longam ne- poluni scriem his versibus auguiari : Casta sicerdoiale genus venliira pro|i,igo El ijoiuus Aroo si; t"ta dcruus Memoris ; perspecto verborum sensu , utique ad uuuin Memo- rem referendtim augurium arbitror. Yeiiliua etenini piopago sacerdolaie gemis erat futura, qu;e a Julia- no ejusdem lilio procederet, alque idcirco solam no- minari audis Memoiis domum , in qua ad Aronis exemplum sacerdotalem , seu episcopalem honorcm perpeluandum poeta nosler exoptat ; nil aulem de .Emilii doiiin subditur , cui atcrescere saciirdolalis propago mni de*bueral. Sed quiil conjectura: ineae f.ivet? Epitbalai!iiu;n ipsum. Jkec ilii leguntur. B Sani':a sacerdotis veuerando |.'ignora pacto Juiignnttir. Si episcopi filia la quoque fuisset, cur sacerdotis, non sacerdotum pignora Paulinus vocasset? Sic ihfra san- cla saccrdolis iwrus, et fieutis apostolica? filia facta domo, Ii.tc mulier dicitur. Profecto !am gcntts apostolica: fxiium lunc lieri, non anlea extitisse proditur. Nus- qiiiui patris noiiien .■Emilio ; Memori vero passim oixurrit, ad qiiem utmni eliain voiOrum suoruni siim- raam Paulinus refctt : Cliristorumque do i.us sit oomus ha?c Memoris. Sed et aniiiiailvertehda sunl seqiientia carmina , e qtiibus facile colligas yEmilium Memoris fralrem fuisse. Amii : Surg.'.Meiiior,venerare palrp.m.romplectere fratrem, bno ulrun.ique tilii noir.eu in jKmi io esl. Jiiinor e: S'.'nior Menmr e^t; mirabile ma^ni C Mtniiis, opusque. Dei : qni m uor, tno [ ■ a i e r esl. ! os'i ri'is nalti senior, iiuia seiJe sarerdos i.e-ia! 3|.ostoiioani pectore caniliem. FiSins cs!, fraierque Memor... Fratcr Memoris /Emilius erat , seit nalu mtnor , ac idcirco dicitur juniur. Ante Memorem ejiiscopatus iufulas oblinuerat, ac inde senior paterqne appellalur. Solemne quidem episcopis iiiit se fralres invicem appellare , ideoque ituerpreletur qui&piam vocari fratrem jEmilium , quia episcopus , el qtiia semor episcopus, pajris appellalione illuslrari. Yerum enim vero quis nou videat ilorem in aiiiitbesi proposilum hujusniodi ititerpretalione labefaclari ? Siquidem de innumeris episcopis usurpari sensus istc- posset, qiiuin passiin hic junior, ille vero seuior ad episco- p:itiim promoveantur. Superest igilur ut Meinoris germanus fraler jEiniiius foret , quod Pauiini elo- quentix magis consonum elucet, atqije ab illo mirabiie niayiii munus vpusque Dci dicitur. Qund si veriim esl, <|ui possumus iain facere Jimilii sobolem Juliano D uuptam, iiimirum patruelem patruelt ? Sub Christia- iiiiiuiii legihus iiilerdicta pcrpetuo fuit conjunctio iu secundo consanguinitatis gradu, et si S. Ambrosio in ep. lit> liiiem habemus , neque aptid Ilebr.eos in osu fuit. Concilium Epaonense anno epochsie uostrge 517 coaciiim, gl4 can. ~i8, hujusmedi conjugia pcnitus execratur. lloc idem repetunt Turonense secundum cap. 42, Parisiense primum, can. i, el. Greg. M.-cap. (> in Respon. ad lnterrog. Atigustiui. Igiturlx pater. non fuit .Emilius , filiam eniin Juliano fratris fiiio iixorem non tradidisset. Ceieruni quun: /Emilins nosler an. Ch. 405 legatus Constantinopolim in causa Jn. Chrysostomi destinatus Barouio videatur , et se- qsienti iiluc transmissus, nou inihi beneconstat quo- inodo Nokc prajsens an. -5-00 a Paulino exbibeatur. Non vacat Baronii calculos in examen rcvocare. Si taiiien ii optiraevposili, inlelligere cogimur Nob hoc auno .Emiliiim abfnisse, el idcirco a sacro vate pro- nuiilisiuni /Emilius venial. Ejus quoqtie aLscntiit o. 79! APPENDiX OPEtlUM S. PAULWi. 792 Pauliui silenliosuadeiur; enr enim , si aderat vir A expedhssel ? Non erat hic «ios Paulino. Sed hec de tantus , ab cjus landibus lain paucis sese Paulmus £uuuo dicla s»nt s«tis. DISSERTATIO NONA, DB S, PAULINS BIGNSTATIBJJS. FranciscusSacchinus V. C. e soc. Jesu Vitara S. Panlini olim scriptis mandarat. Dignus profecto lo> ■iiis erodilo viro , qui lanta lamen animi demissione prselarum opus in lucem proferri est passus , ul scriptoris nonien silentio legeretur. Hanc autera Vi- lam iu editione operum Pauliiii P.osweydus anno 10-22 nobis communicavit , illamque iterum pnelo subjeeere nuperi lypographi Parisienses. Verum quia nondum innoluerant poeraata quatuor quse raiui primum prodere contigtt , non pauca ibi desideres, quae nostro slylo supplenda erunl, qusedam etiam „„F„,„ „„.„ illic inveiiias quse sinl casliganda. Aggredior itaque g Nat. xm : ad opus , ut episcopi lanti memoriam seris seculis Qui j gimi!e clariorem efficiam, quod potissimum Natalis xiii be- ronsllialul neficio faciie prseslHurum mespero. Pauhnonmi iami- lia inter praecipuas t'rbis olim censebatnr. Uiustnum virorum series, magistraluum copia, immauLsque opum cumulus clarissimse genlis gloriam commenda- bat. E\ ista prodiit Paulinus noster , qui lanien m Aqnitania lucem primam adspexit. Seu Burdigalx, sen Uebromagum ei cunabnla prsestiteriht , certe in ea provineia est natus. De hoc ilubiiavere nonnulh, sed aperiissime convincuntur. Uranius presbyler Paulinn cosevus in epist. ad Pacalum de obilu Pau- lini ail : hjitur S. Paulimis episcopus Burdegata op- pido Galliarum oriundai ftat. Ausonins eliam ejus nrimis in annU prsecepior id innuit epist. 21. Sed ipsum audiamus Paiiliniun . quo nullus sestis melior. Se pucrum fateiur ille in ltaliam c Gallia migrasse : Nam puer Qcdiluis Uallorum adveclus ab oris. El clarius infra : Kr»o ubi bis lerno dilinnis fasce lev.mis Dcposu tmlla niaculatam casde securiin, Te revoc nte soii quoc.ilam geuitaiisad oram Sollicilue matri snm mldilus. Sotum hoc genitate, eujiis meminit poeta. Galha est, cui propinquos appellat Hispanos ac Pyreneos mon- tes. Idcirco subjicit ; S15 fnde propinquos Trans jttga Pyrenes aJit pei-egrinits.!beros. Pioptcrea licet in Hispania morarelur , adliuc s,e Galla mente semper maiisisse gloriatur. Hscc quidem Omnia per me obscrvaia , ul eorum opiniom occur- rerem, qui Aquitaniam sevo Patitini a Galliis dislin- ctam volunt. Sirmondus vir magnus e Soc. Jesu, ni not. ad Sidon. carm. 17, hauc tuetur seulenliam, eaque mihi rectis fimdamenlis eiiam Fulciri videlur. Aquitania enim lum temporis quinque provmcus ac- censcbaliir, qu.c i:i conc. Valentino an. Dom. o7i, ui Maxiini tyranni cp. ad Syricrum an. o8;>. a Sym- macho lib. tv, ep. 56, a cone. Taurin. an. a9|9, ahis- tltie a Gallia dislincu» inveniuiitur. Super ins cou- sute Golhofred. lib. xvi cod. TbeoH., lit. 10, de Pag. ct Sacr. I. I'i. Sulpic. Severns , tlist. Ub. n . Aqut- lanos a Gailis diversos facil , quum ai( : S.ed td no- ttris idest Aquilanit, Gallis, ac Britannis indecens w- sum. Ausoiiiiis in Arelate v (lalliaqiieisb-uilur, gremioqn.e Aqniianla lcio Verum et apud Aquilanos Galiorum nomcn post nuinque provinciarum constitutionem permansisse ex (Jranio ipsoque Paulino discis. Quin el idem Sulpi- cius Severus Nitiobrix , videlicet Aquitanus bb. u Hisi • Gatlias noslras, inquil, SaMrntnns Are/«.«isiMm eviscopus Uomo impotens premebat. Infra : lllud apud omnes conslUit nnius Uilarii benefiao Gaihas noslras maculo hairesis liberatas* Vetus Notitia fc^pa^ f? ve provinciarum, quae in antiqois membranis lloie- m.i libris sobjuncta legitw , et a Salmasio refertm pag. 61 i de Eccl. Suburb., in Europa recenset r»> >i«v 'Ay.w -o-iw:i; Galtiam Aqmtaniam. Alia aggerere uon vacat. Modo honores i:i Pauiinum collatos invjii- ciamus. Primum senatornm albo adscriptus fuil. Au- sonius ep. 25 ad insum in Uispania degenlem scri- bens ait : Krgo meum, palrijeque decns, colornpr.iiue senalus Bilbilis, aut lisereus scppulis Cajaguris iiabcbit? iJranius in ejus Vita scribit : Taceamns uentris v.ooi- litalem, vaternis maternisque nalalibus in senatumm purpuris admirabililer purpurantem. ipse Raulinus .. bis lubui, c»m ilicerer esse seoalor? Ad consulaium eliam provectus est Paulinus. Enuin tarnen adhuc hujusce rei testem Ausoniuilt habuiinns. Inquil is ep. 20 : Panlino Ausonius. BJelrum sic suasil ut esses Tu prior, et uomen prsgreilcrere meuni. Qoamquam el l'aslo uin .ilulo iinor, el lua Romae Pr;ecessil uuslium selia curuiis ebur. Ep, dein 24 : raultnuui Ausoniumqne viros, quns sacra (Juirini Purpitra, et auratus trabe^e veavii amictu\ Nou «lecel in^itliis peregrinje cedere Div*. Ep. quoque 25 ad eumdem Paulinum iii llispania conslituiu n : Hic Irabeam, Paubite, luam, Latiamque Dirulefti Constiluis? Quum tamen dcPaUlini consnlahi ne verbnm qilidem faciant auclores reliqui , ipsique omnino fasti conli- C cescant, hinc noninilli hnjusmodi digniiatem Pauhnu abjudicant , Ausoniique verba quibusdam respousio- nibus eludere conantur. Sed en ipse Paulmus pro se loqnitur S. Felicem alloquens : Te ducc, faacigerum gessi primacvus honorem Tcqii>- tneaiii moderanie matiiim, servanle sabitcm, Puru ab bumaiix cadis discrimine mausi. S16 Hic honor fasciger consulalus cst, cujus insigne uroprium fuit lasciuun gestaiio. iu eo ila se placuli! eesserat Psulinns, otabomnicasde se piiruin falerelur. Celebris est quaisiio au consulalns hic ordinarius fije- ril an suffeclus. Pnorem senlcnliani amplectunlur Baronius el Sacchinus. Sed posierior , qnae CliifUe- tium anctorem babel parte 2 cap 2 Paul. Illusir mihi solidior videlur. Censel lnc Pauunum anuo Cb. 5"8 sulfcclum Valenti Ang. consuli v id. Aug. a Gotbiscoeso, meriloque Baronium arguit, qui an. Wi ordinariom consiilem fuissc Paulinum conjicil, nuum illiim annum tum Fasti , lum Hieronymus ac li pvospcr consuiibus caruisse affirmenl. Clanss. vir Antoniiis Pagiiis in prolegom. ad Lhss. Ilvpai., num. % in S Pauiini consulalum mquirii , ac reprobal.i de * eiusdem ordinario consulalu senlcnlia ait : Patt/in«m suffectum cansulem \uisse, quod scrtbit id,m Chiffleliut, minime existimahdum. Per ha-c «Rin lew- vora nuibus consnkt eranl ordinarii, consules honora- r& non vero tuffeeti in umerant. Veruin ab ipSoPau- lino erudhissimus scripior castigatur. Quum enim is rateatur se ab bumanis abstinuisse cedibus. suaeque dextrse moderamen a S. Kelice iribumm, ulique non honorem lautum consulatus, verum eliampoteslaicm prseiulil . quse verum consulatum comitabalur. no- norarii consulis insignia describit Senator Iib. vi Vaii.tr ep ' • In ea autem formula !ia-c habeniur . Sed nunc sumitis ista leticius , quando nos habemM labores consnlum, el t-os gnadia dujnttatum. fcl inrra: Pinoe msios hmncrvs vurio colore pnhnulai : vattAam mamtu mtoriali scipione uobilila ; larrs propnos PISSERTATICf X, S. PAOLINUS CAMPANIj*; CONSULARIS. 795 ctiam celceis aurntis eyredere ; sellum eurulem pro sua A mugiiitudine mullis gradibus enisus nscende, ut in otiq siibjectus merenris ntiod nos per mtixhnos labores /is- sumimns imperantes. En eonsulibus Iiouorariis nulja potesias , nullum in hominum vilas jus eonceiiiiur ; ecce nulla fascium gestalio tribuitur , quum alioqui Paulinus honorem [asciger.um 3 se gestum aflirinel, Hunoraritrs idcirco consui a Procopio , lib. ni rie Belio Goliiico, jtvkto? xx^ouuevo; ftdvov, consul nomine tenus, appellatur, ac in otio jacere a Cassiodoro di- cilur. Deinde , qu;eso , hujusmodi consulum nomina Faslis umqnam indita fttisse ostendatur ; eerte exem- pliisn iion proferetur, quum interea ex Ausouii verbis Supra laudatis Paulinum eisdem inscriptum sciamus. Igilur lionorarius Pautini consuiatus procui amande- lur ; ipsumque, si non ordinarium, sallem suflectum admitumus. Noliin lamen prrelerire duos versus. qui non parum luminis consulatus hujusee tempori videniur alTundere. Hi auleni sunt : Tunc etiam priirue liliamiiia hnrbae Aiiio luum suliuin, qu si le tarpenle, totondi, *> 794 Postquam consuiatus sui meminil, subjicit l:;cc verba Paulinus , quibus docet se Nolre anle S. Felicis se- pulcrum primam barbam posuisse. Ire Ion(?o Lustra rucurrerunt, ex quo solemnibus istis Coraiu voia libi, coram uiea coriia dicavi. Incidil Natalis secundus in annum 595. Si tria luslra, hoc cst annos 15 , retro numeres, ad annum venies 380 , quo Paulinus se Nolie adfuissc testatur. Eo igilur anno Campanise consntaris erat , ac S. Felici su.i corda dicavit. Cerlum vcromihi videtur et anno superiori, videlicet 379, profectum in eamdem pro- vinciam Paulinum ; idcirco enim anno tantumSSO Bolemnilati S. Felicis sc praeseutem adstilisse ait, quia anuo 379 tatn malure ad novain dignitalem ad- yolare non poleral , ut sancti martyris feslo diei in- lerensei. 818 Cclebrabatur ille postrid.id.Januar , ac pmplerea Rornae conslitutus, ab olliciis quie ile- posilum coiisulatum subsequuntur, atquc ab aliis do- mesticis negotiis se cxpedire lain cito nequiverat, ut i|>so eodem aiiiio feslo diei S. Felicis interesset. Itaque anno sequeiite hoe i!!e peregit. Quod si annsi 579 iit Campaniam se contuiit Paulinns, recte patet anno 578 ejus consulatum esse affigendum , quum ab eo gesto confeslim aiicujus provincisc gubernacuia viris consularibus demandari solerent. Sed cur, in- quies, Nola^ non Capuac, quoe Campanise meiropoiis habebalur, subsedit Paulinus ? Ego consularibus li- berum fnisse arbilror ea in civiiate permanere qu;e sibi placeret, modo intra provincia- sihi slatutae liini- tes detineresstur. Sic in Ac.lis S. Januarii et sociornm ejus dicunliir ii sancti ad Tiinotheum Campanisc pra- C siiiem perducli, qui Nolam iucolcbat, non Capuam. His de Paulini diguitatibus animadversis , examini subjiciendse sunt legcs duoe in Codicem Theodosia- niiiii relatse. Sunt isUc I. 4 et 5. til. 5 de Scccnicis, aU|iie Puulino prafecto flrbi coss. Gratiano v et Theo- dvsio .4. .4., yidelicet anuo epochoe iiostr* 580, iu- scribunlur. Raronius ad anuum 594 ex liis legibus 1'aiiliiiuni nostrum Orbana praifectura donalum ar- giiit. Sed quihus tabulis fr«nis id aflirmare poluciii, noii video. Si hujusmodi conjecluris agendum , nil ohslat quin Pauliiium eliam prajsidem Epiri nova; fa- ciamus, siquidem ad Paulinum quemdam hac digni- late aflecfum anno 572 rescriptum Vaientiniani sc- nioris exstat in cod. Theod. 1. ~2"2, de Episcopis. Mul- to poiiore arguiuenlo eum pncfectum Augustalem faciemus, qnum in eodeni codice legaulur I. 10 de Fide lesiium et 1. 22 de Susceploribus annis 585 e! 586 Paulino simili munere functo inseripisc. Quod tanien aflirmare non ansus est magnus Asmaiiiiiii ,, scriptor. Igilur qimni Pauiinus ipse, qui alioquin hi>- nores suos cxnrimit, hanc dignilatem sibi nequaquam asserat. contigisse, a Baronii seiilentia discedendum puto. Minus placet Chifllelius , cui ceteroquiii in Historia Pauiiniana multum dehemus, quum parte 2, cap. 2 , Paulini iilustr. ex laudatis legibus docere conatiir, Paulinum nostrum anno 380 prcetorem Ur- bauum fuisse constilutum. Legum harum inscriptio- nes ita sunt coneeplae : Ad Paulinum P. V., quar verba etiam ininus eruditi prmfectum Vrbi inieipre- iaiiliir, non vcro Preelorem Urbis. Lx hac opimone isi aiierarn se pcscipitem Chiftlctius dedit ; statula eniia hac imaginaria Pauiini prsctura enm necessario asdi- iem curulem fuisse opinatur: eedilitas enim , ut ubservat Paulus Manutius lib. de leg. Rom. , praetu- ram Orbanam biennio prtecedere solebat Scd suis- met calculis jogulalur V. C, siquidem wdititus prte- luram biennio antecedit, ncpriciura item biennio con- sulatum, iit aniinadvertit idcm Manuiius eodem lib., liosimis ac Dempstcrus, Anliq. Roin. iib. vn, cap. 9, 795 APPENDIX OPEKUM S.PALl.INI. 796 ct alii Roraanam eruditionein striptis prosecuii. Si a qnemdam pnefectum Urbi leges illae clarissime lo ergo Paulinus aimo 578 cousul processisset , uli opi- natur ipse Chiffletius , quoinodo eodem etiam anuo K-diiis curulis fuisscl , annoque poslea 580 pnetor Urbanus ? Esl lioc Romanaruin dignitatuni ordinem invertere. Veruin , uli supra dioebamus , Paiilinum qnnnlur , non prastorcm Urbanum ; et neutrum ex- stitisse Pauliuum nostrum ipsiusmet silentium 819 satis aperfe indicat. Eum polius Paiilinum his innui Legibus arbitrnr, qni memoralur in Inscripl. Gruler. pag. 513, ac PK.EF. LKDl. nuncupatur. DISSERTATIO UNDECIMA. DS REUQVIS PAULINI REBUS GESTIS. iu lin., sibi quoque ea in nrhe natum alque e vivis sublalum diserit lilium. Erat autem Therasia jam tum sacro baptismale abiuia, et nomen Chrislianuin profttebatur ; eienim se tinnm salutem suam dislulisse Paulinus memoral , inultisque revera post annis a Delphino Burdegalcnsi episcopo bapiizatos fuil. Poe- t.e nostro fratrcm fuisse subsequentes versus le- Stantur. Hic nescio qua causa cx-sus mullas Paulino fralri turbas cxcilatas reliquit. Non de bujus opibus lanium lalissimoque patrimonio fL-cus agebat, sed innoceoti ctiam capili fcraiis imminebat scntentia. S. Felicis tamen patrocinium supplici pneslo fuit, ejusque ope tuni Paulini bona, liim vita iniprovisuni evasere periculuin. Juvat ipsuui valein sauctum au- dire : r.uninue laliorarem germa ii suiguide cisi, K( co.isanguiuewii pareret fralefua periciiim Ciinsa uiihi, ceusum pie rn»>imi ja;u reclnr adissel, I ii i! ej r.ulla, pater, gadin, pairiwoiiia li>co Kximis, el Clirislo Domiiio iftea diki|Ui: reservas. Quis fueiit isle PaUlini fraler , noiiilnm mihi coin- peiluni esl ; eumdem tamen esse queni Paulimis in e, . 1'1 ail Delpliin. Burdijt. ep. memorat, facile arbilror. Nullius ilu quiilem csedis mentio oecunii, qnia lotius sccn:v Deiphiiius jam cerlior ante luerat faclos ; sed quum sc conlristatam veliemrnier, propiereaque bn-c\ usurum scriptione fateatur Paulinus, maguam illi c.m- moror. E Campaiiia igilur in Gallias proccssil Pauli- _ |je. Vidimiis, ni fallor, Paulinum Campanix consula- rem : nunc inspiciamus quid illi posi bauc diguilalein actum. Sunl ejus verba : Ergo ulii tiis teruo dilioiiis fasce lev.itus Deposui uulli iiiaciilalain 1'asd? securiiu Te reiocame soli quond mi geniulis ad oram Sollicilae uialri suni redduus... Vascem ditionis bis ternum ego interpretarer pro sex g annis, aut sex mensibus , qtiibus forsan Pauliuus Campaniam consularis mmiere adminislravit. Quam- vis enim I. 4 ad legemJul. ile Ambilu cod. Tli. Con- sutaritatis fasces iterare fucril ir.terdicium, etbiennio lantum , aut summum triennio, niu.ius hoc durassc credendum sit, altamen nil inde adversus nos eruitur. quum aniio lanlimi 416, sub Honorio ac Theodosio, iliuil emanaverit rescriptum . ijuin imo hujusmodi munera ilerari consuevisse (facienle tamen veniam principe) eaiiem iu lege asseralur. Verura quidem est consularibus etiam jus fascium fuisse concessum : qno.l ex laudala nuper lege deprebendilur , et ex aliis legibus docet Golholredus in Notit. dignitat. Videri proplerea posset bis ternos (usces iis concessos ail coiisulmn differenliam , quibus , ul inquit lib. iv Silius , llissenos Iipcc prima dedil prxcedere fascen, Sentiant eruditi, quoil magis sanum putant ; cgo non pocla ', Galliis in Hispaniam migravil Paulinus, ibique diu onstiiisse videtur. Sacchinus, Vilae Pauliniaiioe eru- Imle propinquos Transjuga Pyre.nesadii peregf D"S [beros E con ditissinius scriptor, Natalis xm cognitione dcslilutus ita sci ibit : Aiiquamdiu Komtv vixit. lnde per urinos ferme quindecim peretjrinaius est per Italiam, Gailiam, Hispaniam, terra mnrique, pnriim publicis rebus, p«r- lim {nisi me conjeciura [allit) domesiicis occupalus. Won annos 15 peregrinatus i 1 Paulinus, qunm illuin in Campania consutaris muiius per aliquot coercuerit amios, Deinde nimis amplilicalur ista peregrinatio, qua) nulla neque curiositatis , neque publicarum re- rum causa susccpla est. Mauifcstius decipitur Gu- liclmus Cave iu llisi. script. eccl. quum de Paulino agcns consulatus hoiioiem illi obtigisse anno 573 ait, subditque : Aniw sequenti ud exleras regiones vi- semlas se accingens, omnes fere OccXdentis prmin peragruvit. Ilisce peregrinalionibus quwdecim [ere nn- norunt sptiiium impendil. Siquidem mullo serius ex Ilalia Paulinus movil, neque iu oinnes fere Oi crden- lis provincias delatus est. Quid pono in Hispania gcssei it, docet ipse : IHic me ilialaniis humaiia lego jngari Passus es, ul viiaiu coiiiiucic rero liuoruni, 820 Perque juguiu camii duplicata salus nuimurum Dilat.im umusposset peusare saiuteiu. Tberesia, mulier natalibus ac pieiate prxslans, illi uxor contigit. Complulcnsem illam fuisse inde quis possit bauiire, quuJ Piuliiuis, in P.uieg. de Celso, De bac cadem fraleina nece epistolam"20 ad Amandum scnpsit, ubi receniem fraternce dimlsionis dolorem mcmorat. Qtioe si vcra Mini, cmcndandus anachronismus cl. V. Jo. Baptisioe |.' Bruti, cui postrcmam operum S. Paulini editionem dcbeiuus, dum ail an. Cb. 403 epistolam ulranique refi l. It.e siquideui bime cpistolse circiter annum 593 scriptiB, quum fralris coedein Paulmo in II spania adliuc agenti cx boc Natali accidisse paleat. Iu ca :ui Amandura epistola inquit virpius: Oraci prov.o- bh, ne in pcccmis noslris moriamur. Notum jnd.it Do- minus jincm noslrum, ut sciamus qnid desil nobis , el properemus adimplere quod restat. En ut sibi noudum implelnm iusinuat sanclum paupertalis voium, seque ab llispania noiidnm discessisse. Ceiermii hujusmodi infoiiuiiium ila Paulini aiiimum percnlit , ul seciilo renunliare certa siaiuerit sentenlia, ad id potissimum pia impeilente uxore. Consilio uaquc maturato, omnibusque iu pauperum subsidiura distraclis , ma- cias D xiinum ciiin c.vio fanlus fericns, P.iulinns Nolanam ad urbem sese demum rcccpit. Hsec omilia ipso canil: Plaro i|l!0 consilio rehus, e.ipili 'ie meo lunc i.lifisins opcm luleiit, helicis cura poleuler Ailfucri , cJo-uit rerum i osi exilns ingeiis, i,lii(i muiala iiu-a csi >i>rs, ei scnleiitia vi fe. Abjuranlc lide mundum, patrfanmne, doiuurpque. Sammarthani in Gall. Christ. in Burdigal. archiep. nolilla ad S. Delphini Vitam Paulinum aniio eliani 500 i;i Hispania degeniem faciunt : atqui iis regmni- bus anno 394 sanclum virum velcdixisse lam cciiuui csi quam quod ccrlissiiniim. 797 DISSLRTATIO XIII. DE .-EDIFICHS A S. PAULINO CONDITIS. 798 DISSERTATIO DUODECIMA. DB TEMPORE SUSCEPTI A PAULINO EPISCOPATUS §21 Vix Nolcc conslilutiis fuit Paulinus noster, A quoque 402dala est Paulini ad Severum cpistola 12 qutini in onmia pietatis genera solutus iminduni ont- nino dcdidicit. Jain presbyter iactus in monasterio per se a fundamenlis erecto degebal, aliis eximium sanctilalis excmpluin faclus. llliini tanlx comroenda- liani viiiuies, ut populi universi votis in cpiscopnm Nolanum tandem expeiilus fuerit. Sed quoto epochic noslne aiino id aclum ? Brevissime inquiram. Anno 409, aut ad summum 410, bujusmedi munere nequa- quam caruisse ipse videiur, quandoquidem S. Au- gusiinus cum Nolensem episcopum, lib. i, cap. 10, de Civ. Dei, nuncupat, dum cruciatus rneniorat in illum a barbaris Campaniam vaslanlibus ingeslos, quod an. C.b. -110 contigit. Et hinc, ut arbitror, novus Paulini illustrator io. Baptisla le. Brun, quemadmo- dum aliunde didjci, anno 409 episcopaius Pauliniani primordia constiluit. P. Sacchinus, in ejus Yita, sul> init. parlis te> tue, illuin episcopalem sedem ascen- disse arbitratur staiim ac Nolanus anlisles decessit. Cbiffletiiis vero, cap. 12, part. 2 Paul. illuslr., plns minus biemiio u Notano ejus secessu, videlicet cirea .lnnuiii 597, hanc illi dignitalem collatam cetiset. Ego ad istius posavemi scriplnris sentenliam accedere nequeo, nullum enini potens sutTragittm in ejusdem tulelam profertur. Argumenlum quod ille ex epi- stola ad Painciacliium pelit, codicuin prxstantiorum auctoritate inftrmatur. Allerum istud est. Inquil Pau- linus iii Nat. iv (qui aimo 397 recitalus fuit) : Natalis !uus, o caiissiine C!iris;« Felix, tuiali propriu milii t , in qnn, Ouanilibt-l innunieris siul gaurtia plnrima itirhis, Esl ali.juid speciale tu:s, tmod uos libi Clirislus Esse dedil, vilesearo largitiis amico. Ha?c de Paulini in episcopum ordinatione inteili- genda aflirmat Cliifllctius. eo quod priscis tempori- bus natates etiam appellabanlur episcoporum ordi- nationes : Nam. inquit, si quis mterpretelur de Pau- lini primo in iucem cfortu, in qua sini pubtica ijaudia innumeris turbis, nco itle monachismo ejus ac mode- slio? haud levem injuriam jcceiit. Vcrum non bene p calculos ponit vir clarissimus. Illud in quo ad natali- tium S. Felicis diein, non vero ad Pauliuum est re- lercndum. Dcinde nataiis proprius i.il aliud Paulino est quani prior iu lucem egressus.. quem solemni ap- paraiu quotannis veteres celcbrare consueverunt. ld ceilissiinum ex Nat. xm liet, ubi liseceadem Paulinus repetil : Ego s..iipr r isium sic lionoravi liicm Magis liunr putarem ui esse nalaiem mibi, Quiim ipio fuissem ii.itus ineassuiu die. Reliqua evidentitis docenl. Tota igiiur Chifflelii mo- les, ejusque. prolixa in buuc iocum ineditamenta ruiint. lu ep. 16 ad Delpliin. ail Paulinus de papa Crbis Anaslasio : F.liam cd nalalem sunm iqnod cou- saccrdotibus y.iis tanlum dejerrc sotet) invitare diqna- lus est. Scripla lirce. epislula an. 399. gg^ igilur luin temporis Paulinus ab episcoporum nuntcroexciu- sus erat , quum se a consacerdotnm numero (quod idem ttuic erat ae dicere coepiscoporum) distin- guit. Qu.c ati lnijiis argumeiili persp Uetius regeril, iacili negotio explodi lluic auteni episloite epigrammaia quxdam Paulinus inlexuit Nolance basilicoe recens a s<- cxstiuclx in- scripta. ln eoruni uno sic babelur : Plebs gemina Clirisiuni Felicis sdoral in aua, Patiius a; osiolito qtiam temperal ore sarenlo*. Et in altero : Paulus in .-eprnos aittistes dndirat usus. Anno ergo 402 Paulus Nolse sedebat episcopus, non vero Paulinus. Ilax sane apertissima vcrba Irustra eludere Chilllelius molitur. Alia porro et ego argu- meuta suppeditabo. Scribens ad Delphiiium episco- puro Burdigalensem, eum seinper, annoque potissi- tiium 405, venerabiiem patreni appeliat : quod uon feeisset episcopns; moris enini erat iis temporibus ut episcopi se frulret invieem appellareilt. Cousule, qiwso, epistolam 10 ad Delphinum, ulii ail : Medio* iancnsis quoqiic episcopus filins vester Imcusque, nunc frcter Venerins scripserat, elc. Vides Venerium, sla- B tim ac ad episcopalum venii, fralrem Dclpbini cce- pisse nunci.pari ; eCquum ab isto quoque se distin- guat Paulinus, ittique episcopalibus infulis nondum cingebatur. Sed clariora proferamus. Au. Cb. iOi Natalem xi recitavit Paulinus. In eo vero multa de lure babct , qtti saera nuper expjlarat. Capius non sine miraculo improbus lalro ad S. Felicis du- cilur Post saora jam solvenle pios aniisliie eretus. Sunt li.ec vatis nostri verba, qui se propierea a No- lano episcopo luni temporis diversum facit. Natalis qtroque decimus tertius rem evidenter prodit. Quiitii Noianis apeiiemii tumuli ubi S. Feiicis ossa quiesce- bant animus obvenisset, ait Pauiinus : Citnrios iransmillit episonpusad i os Pr^siiyier.s. II s labra niaiuis S|iei:Unlil)usius at Jiis«a sacerdoiis f cere. Hunc Natalcm anno 400 eluctibravil Patilinus. Rcm vero ibi memoralam nuper accidisse , ccitum pene esl mihi : iioii enim tantnm opus diu silentio pres- sisscl poeta sanctus. Igiiur, quum antistes alius Rola? sedens ibi diserte diealur, ue aiino quidem 406 epi- scopalem catbe.lram Paulmus ascenderat. Deinde cur exiniiam hanc dignitatem, si sibi conligisset, pncler- iturus iu Nat. Xlii fuissel Paiiiinus ? Nuilis ibi paicit verbis ut honores in se collatos viiseque peracioe gesta recenseat, et maximum boc muuus insaiutalum dimisissct? Necredo. An vero episcopus anno solum 409 processerit, latere procul dubio arbitror. Erudi- lissimi niliilo secius Brunii senientiaj acquiescenduiu nunc esl, a quo non sine validis ralionibus aut sal- tem conjecturis boc afflrmatum inilii persuadeo. QuiiiI aulem asseruit Ambrosius Leo, lib. n, cap. !2, de Nola, videlicel Paulinum Fundan.Te Ecclesiaj antisti - lem antc fuisse, auloris alioquin erudili somnium ha- beatur, Reliquas Paulini rcs gestas, ejusque miran- dam sanctitalem prosequi staitiia mihi brevilas nmi siuit. Si tame» banc quis adoniandam susciperet sparlam, uberem messein e Natali xm hauriet. Ego edificiis Nolse confeclis expii- cuitatem Cltif- " ad ejus pietalem in queiuit. Anno mendam procclo. DISSEMTATIO DECIMA TERTIA. DE KDIFtCIIS NOL.E A PAIIUNO CONDITIS. • llinc esi ijuo.l ipsum S. confessorem alloqnens iierni:i canit : lilii me Mancipinin primis dona\it Clirisiusab anuis. Allerum Nolam instiluit itcr quuin a gesto eonsu- latu Campaniam cousularis factus regendam susccpit; Is23 Tres minimiim Paulini advenlus Nolam suiil cntimeiandi. Prior contigit (|miiii adbuc pne- rili iu setate versarelur. vixqne e C::lliis in Italiam adveuissel : quod innuit ille his ad S. Felicem canni nibus : Narn pner Oiciduis 0a!lor:jin adveclus ali r.ris L't piiinuin tetitii tr.'pido lua liaiina gressu sic eniin inquil 799 Jatn timc prsemisso per honorem pignore sedis Campanis metmda locis iiabilacula lixi, 'i'e luu laule lui venlura eubiiia se.rvi. liiu N'ol« versalus csl Pauiinus, qnod exposcehal suscepta dignilas. Quniiiqirc quotidie patrala per S. Feiicein miracula sub ejus oculis starent, ttim ad Christianam fidem ex clhiiicismo se converlere me,- ditari ccepit. Inter catechiuiieiios itaque constilulus, ut aibttror, quajdam pietatis opera continuo sibi peragenda censuit. Quingenlos circiler ab urbe Noia passus S."Felicis ossa quiescebant, ubi etiamnum illustris basilica visilur. llluc proplcrca ducentem viam munivit Paulinus , ut aflluenlium populo- rum commodo consuierel. Sic ipse S. Felicem ailo- quilur : Cuiii (acit-i iu«pirans curam uiiiii menlc juberes Muniri slerntqne viaui ad lua tecta lere.ntem. Neque his conlentus vir pios, apud eamdem B. Fe- licis aedem procudi magnificam doinum voluit. Longo tractu protendebalur hujusmodi aidificium, primum- B que iism pauperum deslinatus est locus, ut binc eliam discas quanta Paulini pielas Ibret, licel in Cbrisli gregem nondum per baplismalis uudas csset perductus. Audiamus ileruoi loquentem : Adliguumque luislosgo consuc-Kere iraclu Culminilius tegiuieti, sub quo-prior usus egentum Incoluit. Tcrtius demum Paulini .id urbcm Nolanam advcnlus contigi! quurn, ejurato seculo opibusquc in pauperes elTusis, secessum Noiaiuiiii elegit, ut ibi Cbristo uni ilicatns sanctiorem inslituerci ac prosequerctur yt- lam. Hoc anno 594 actum. Tum Paulimis in bmnia pieiatis olfieia se vertit, nihilque anliquius habuit quam ea promovere quse S Fclicis honoreni au ictti. Primus illi labor luii, queniadmoduin rcor, coudilam in sccundo advenlu domum amplificarc Alia igiiur super priorcs muros lccla molilus, iia votercs excoliiit xdes, ut sibi decenter in babitacu- Inni cedere polueriut. Pauperibus in cellas sub por- C ticu eonjectis, ipse tn supcriori lcclo bnspitium sibi GOnslituil. Iliuc ita canil : Posthsec gemtnalo legmine crevlt Slrncla domus, nostris qtine nunc m n el liospila cellis : Suiidita pauperibus fainiilatur porticus ajgris, 824 Quae nos impositissuperaidila lecla coler.les Suslinet liospitiis. Htijtis porro ictlis venustatem infra cxtollit : Ecce mihi per tothenedicli martyris aulas F.l spatns amplas, et culmiuibns sublimes, El recavis alte laquearibtts ambiliosas, Iiriguas et aquis, el porlicibus redimilas, Ita taiueii aedificium Paulinus constiluerat, ut iu ipsa ejus ampliludine sibi suisque hospitibus bumiles cellas esse voiuerit : nimirum quae nullain saperenl ambitionem, sed qu« politis immania polcnliun tecia APPFJNDIX OPERUM S. PAULIM. 800 \ argucrent. Hine dc illuslribus bospitibus suis ad pr>- pulunt inquit : Quns cerniiis, et modo in ipsis Felicis teelis merum meiaia luentes Hospiiia, otjlilos veterum praecelsa itmnorum Culmiiia, et anguslis vicino ma tyrecellis. His enarratis Paulinus aliud opus addit : Onjnibus exstructis operuin, quae stare videotur Diversis composla modis, excelsa per aulas, Kl per vestibala exterrtis circumdata late Portioibns, sotum simul oinma munus aquarum Tecla videbanlur mceslis orare colonis. Opiatum proptcxea aqutwbioluni lemporuin vetustate inierruptum ab oppido Abeiln ad S. Felicis basi- licam perducere in anitnuni induxit. Longus inler- poncbatur vite Iracliis , ncinpe qtiinque passuuiu tnillia. Scd operis difiicultatc non lerriuis vir sa ictus, ainplos canales, reluctanlibus nequidquam sacraeque sedisbeneficium respuenlibus Nolanis, rcseravit. Opc- ras illi suas Abeliani ad iaborem conlribuerc, adeo- que is uicaluit, ut ingentcm aquaj vim landem dcsti- natum :ul locum perduxerit. Hajcfusissimeinlaudato semper Nat. xm babentur. Aiia vero Paulini ;vdilicia me prosequi proposilum brevitatis instilutum nonpa- lilur Tauium meminero piures ab eo conditas fuisse basilicar, quas omnes exep. ii ad Severum ab ipso ilescrijiiris peterc pote-.. Potiorem inler bas locum oblinuit illa quic ad Dominwdium (tit is inquil) coiu- nutnem palronum ui uominr Donrini Christi dedicata cst. Ambrosius Leo, lib. n, cap. II. de ^ola, basili- cam banc Deo 0. M. dedicatam a Paulino autuoiat : Dms enim, ait, tum Domincdius votabatur, quod ver- bum in ore jurantium ac invocanlium Deunt ustjue tid noslra tempora servutum audimus. Sed verain vocis significationem ille non langit, nam pro Dominmdio S. Felicem fauiinus inlclligit. Husmodi vox dominum pure aut patronum signilieat, quod ilidem per ino prchabilur in quodamS. Maxinii Taurinalis sermone, quem una cum pluribus aliis cjusdem episcopi inr-.li- lnm in reliquis Anecdoloruui libiis producam. lbi vem Domnedius pro Domino usurpatur. Pauliuus ntioque sc S. Fdicem innuisse oslendil in ep. 'J ad Sever., ubi Natalem in ejusdem S. confessoris bono- rem elaboralum totemnem iid Dominaidium caniile- rtnn: vocat, et in ep. 28 ad Viclricium sriiifii siti con- ;. sorii ditectissimi Feticis Domimedii incniinil. Kl aulcin alibi cccurrit. Neque meiins loquiiur idetu Len iili. n, cap. 12, quum S. Fclicis basilicam anii- fjiiihiN inlra urbisNoke ambitum silatn alltrmat, ab ea namquc enoruti aberat spatio, nimirum milie circi; ler passus. ll;cc eadem nunc tanrquam cxiniiiiui san- ctilalis penelrale visilui in loco quod coiincleriiiin (vuigo cimitino) inincupatur. lijus porro descrjplio- uem pelere liccbii a Capacc. in lii^t- Neap., !tl>. u, in lin., a V. cl. Sarneilo in Cleric. Spcc ad Vitam ilii , 3 ['acicbello in Itaiicis cjus epistolis, et ab aiiis pltuibus. DISSERTATIO DECIMA QUARTA. DE 8. FELICK NOLANO. 825 Pauca el hic iie S. Fclice animadverlcre |> libuii, cujus oiiin aiift.i celebris miraculorttm faina fuit, ut ad eum undiquc populi cuncursus forct, nul- laque pars orbis lcrr* habcrettir qt«! lantum nun coierel sanctum. Ejus acu scriptis consignaritni,Gre- gorius Turonensis, lib i de Glor. martyr. ca'p. h1^, licda, Marceilus presbyter aniiquissimus,'Ado,'No- tkerus ct alii; sed omiiibus lainquani magisier i'au- linus nosler procivit, qui suis Nalalibus Fclicis vitam ac prodigia percum fac.la complexus cst. Haec nmnia iii iinuin coegere palrcs crnditissimi e soc. .iesu, ii possunt, omisere miractila. Reni pi-afsclaram in natali xiu ilescribit sace» vaies, nempe H. marlyris sepuicrtim pcuc adapcriuin fuis- sc, qiiuui i supcrioribus sarcopl randi par- libus improvisus crunipcrci ;■ .!\ - Qi mporc id evencril, plane inc perluin milii. Scd paucis Hriniiin lOC niensiliUi pontigissc crediderun, siqui dem taiilmn iniiiius prselerilis in Nalalibus Patiliiius baud prseleriisset, si diiitius anie id laclniii. Qnibus visis, ad exaniinandtim prncodo quo lempore S. !'■ lix i , dcsierit. Boltandtis V. C. in ejti sancli Vila dic ti Januar., § U, baje babct : Ki«s S. h'eliris n 1'tiiilino non erprimititr. lvcpte Chri ; Piireii fci«."i eirfti Theodosii lempora - scribil. Heni u* Fabricius « irisli 5(10 cxistimal, sed ijiw tunt vn.r Ecclesia:? HsiWUi 801 DISSCRTATIO XV. AD NATAI.lTUiM XI. VEB.S. 324. eirciter 310; Michael Manachus non longe posl an- ttitin 512, tpto drtta pttx Ecclesice. Esl litvc aliorum quoqtte, ei probabilis opinio. Soil diversus a los au- cionmi opiiiionc abire cogor. En Paulinus Nal. xus att : latiio voluisti prndere signo, Ul iaL-iiam et fixam per tot relro seeiila sedern Corpoiis, alme, tui subilo existeute favilla Pulveris iu uoslro servari lempore \elies. El iulVa : Addidii, ut lautis numqn.im retro condita seelis Noslro opere e\suuc:as aderescere, vel reiiovari Porticibus, domibusque. suss permitlerel aulas. Igilur non circa aninim Christi 512 S. Felix e vivis exccssit. Quomodo euim meraorata hic lot retro se- cula :bvo Conslantini queunt accommodnri, a quo nc uiuini quidem seculum dtslabat Paulinus? l.ieni in natal. xi aiebat : Kl lieei a veteri tumulis absconditns revo, (Jua morialis eral, lateat tcliuiis uperio Sed aliuiii c Natali vi producanius locum, queni ani- madvertere Bollandus etiam cum aliis poterat. Nola- nmii agrum, in quo sepullurje S, Felix mandalus fiiit, describit noster vates : Pauper ubi primutn lumulus, qnem tempore ssvo (ISelligio quo criiiien eral) minitanie proiano Struxeral anfrusle ghdios trepida ialer ei ignes Plebs Domini, ui seri-; anliqua minoribusielas A 82S Tradidit, ingciiieni parvo sub c.iilmine lucem Clauserat... Si Feiix iton iongepost annuni 552, quo pax dalti Er- cleria?., obiii, quemadmodum Bollandns arbitratur, cur illi pauper tumutus exslructus dicitur, et quidcm tempore swvo, quo religio rrimen erul, et plebs Do- mini , tyrannis minitanlibus trcpida inter glartios ignesque jacebat? Cur' liujuscc inetnoria tumuli tib antiqua mtate seris nepotibus tradila aflirmatur? 1'ro- leeto haecde Gonstanlini temporibus intelligere pror< «us vetamur, Idera Paulinus Natali vi : Lux eatlem sancli cineris per secula cuslos Martyris hific fuiieli vilsin probat. En per seeulix, non per uniini seculum stetisse Felicis sepuicrum discimus. Igilur coiiclttdiimus FeJicem No- lanum in prioribus Ecclesise oeruuinis exagilaUim, pacis subsecuto tempore , coelis animani reddidisse. Seeulo Cbrisli secumlo poiius quam tertio rem aclam tot secula ab eo usque ad Paulinum elapsa suadern B videnlur. llinc plures Ughelli in Ital. sacra anachro- iiisnios emenda. Asserit enim S. Maximum episeo- pum Nolanum, cui Felix in marlyrio socius fuit, ini- tescente Diodeliani persecutione e vivis decessisse, uti eliam S. Qiiinliim (snb quo S. Felicem itiileiu vixissc scimus) anno Christi 5ifl Doruisse, aliumquu S. Felicem primum Nola? episcnpum anno 259 mar- tyrio coronatum obiisse; nam ad antiquiora lempora trahenda est horum sanctoruni eeias. DISSERTATIO DECIMA QUINTA. AD S. PAULINI NATAk. XI, VERS. 324, DE ANNO QUO SS. PROTASII AC GERVASII CQRPORA PEB S. AMBROSIUM FDfeRE INVENTA. Ad erudilissimuni virum Nicolaum Rubtnum me- tropolitanae Mediolanensis ecclesise ordinarium cano- nicum el tiicologum. Mioimc duliiio , Bubine vir sapientissime, qiiin Paulinum ir.eum prono aiiimo, sinuque tolo sis ex- ceplurus, liim quou quasi poslliminio reversus et inimicae astalis yictor in eruditorum manibus versari jam poterit, inm eiiam quod ex Ambrosiana biblio- Lheca, qeain tibi perenni amoredevinxisti, illo pro- dierit. Eo tamen potissimum nomine te me;c felici- taii gralulaturuni urbitror, quod in ejusdem sancti operibus aliquam de SS. Protasio ac Gervasio men- lionem injectain sis deprchensurus. Quamvis eniin felicissimn ingcnio tuo univcrsuiii ecclesiastic% ern- ihtionis pelagus complectaris, adhuc in rerum Mcdio- lanensitim indaginera cognilionemque ita sedulus iu- cumbis, ul reliquis perfunctorie, his vero S.e loinm dicnsse videaris. Quamobrem qumn in Annum inqui- rere quo horum sanctorum corpora divinitus fuere re- perta institucrim, nullisane melius quamtihi meahac de re scnlentia §27 fuerat pfferenda. Ahnuni Christi quo lia-c contigere, PuriceUius noster, vir ;eter,iuiii laudandus. ii. Dis-;. Nazar*,cap. 5'J, liiiss^ trecentesi- inum octogesimum septimiim ost arbitratus ; remque iile ililigenti cura sludioque pertractans qiiascumque argumenla sibi niilitare aniuiadvertil, prolixe in suiim traduxit voluiiien. Verum einm veio tanta sunt, qu« in ejus seutentiam pugnani, ut ab illa discor- dare penitus cogar, siniulque aiiinnarc, non aiino 587, se.i r.SO, Protasimn ac Gervasium a magno an- tistile Arnbrosio luisse adinventos. Adeo celebrem historiam Paulinus ejusdem Ambrosii amicus et syn- chronus sic rcfert : Ut sancto nnn olim anlisiiie factum Mnvimu; Ambrosio, qei fultus iniinere l.aii Postquam i{ lerlio enlnlh tiimo sacris undis iuisse purgalum; idemque ipsa Romana Ecclesia in Breviarii lectionibus Iradit. Tri- gcsimus et lertiiis aitaiis annus Augustino currerc incipicbat id. Novemb. anni 380. Igiiur intra hutic 503 diem ei idus Novemb 587 dusest ejusdera baptisraus. Quum autem a 82» ' L" sidio in ejusdem saneti vita doceamur, propmquantt- bus diebus tanctit Pasclice salulis aquam Augustmum percepisse, manifeste colligilur, non msi sabbalo saucto anni 587 emnilem sanctum ad sacrum itiniem processisse. S*d el aliud arguinentum proferamus. Saltem annum unum in Italia post baptismum sub- slitit Augustinus ; namque prater moram ad 1 ine- rim, aliaque loca, Roimc diu se tenuit, ubi se libros scripsisse de Moribus Maniehteorum ei de Mor.b. Ecd. cathol., itemque Dialogum de Anima, el bbros tres de Libero arbitrio fatetut lib. l, cap. /,8,0, Ke- tract. Deinde in AMcam remeavit. Illuc porro quan- do advenerit, ipsum docentem andiamus lib. ui, cap. 25 contra liler. Petiliani Donalistie : Cum ego Medto- tannm ante Bautonem consulem (consul hic processit an Ch. 385) venerim, eique consuli kal. lauuar. lau- dem in lanto convcnlu conspecluque liominumpro mea tunc rhelorica professione recitaverim, et ex illapere- arinulione iam post Maximi lyranm mortem Ajrtcam repetiverim. Anno Ch. 588, die 28 Aug., obut Maxi- mus ut Idaeitis in Clironico, el Soer.nes iib. v, cap. 21 iidem faciunt, et Goiholredus in Chronolog. cod. Theod. ad 1. 6 et 7 C. cod. tit. de Infirmand. htsquat sub lyrann. lestaiur. Eodem ergo anno o88_Alnc,v redditus est Augustinus, ac propterea amio.18/ su- periori baptizatus. Clariss. vir P. Eustacmus a b. Ubaldo, cujns benevolentiie erudiliomque me plura debere fateor, in Quotllib. Regul. dub. /, n. a3, Macedum et Desnos solidissime argmt quod moraro Atigustiuo in llalia post susceptum baplismum bre- vissimam statuant. Vermn eiusdem scnleiitiam pro- hare nequeo, dum an. 388 S. doclorem baptismatis graliam recepisse arbilralur, anno vero 388 Moui- cam ejus matrem e vivis sublalam, ac inde in Aln- oam iier ab illo inslitutum. Cur enim, ut annum na- vigatioiiis su;« Augustinus designaret, Maximi nece u.us fuisset j;im anno superiori pcracla i Cur jam post Maximi nccem, quod idem sonal ac statttn post Maximi necem, dixissel? Q.iaiiium eniin atlinet ad S MonicaJ mortem, lam ccrlum est illuin anno 387 contigisse, ut nil certius. Auguslino annus trigesimus lenius eodeni ai.no id. Novcmb. exibat, et trigcsnnuj huartus adveniebat : ergo qiunii, ut vidunus, ipse Augustinus se trigesiino lerlio aetalis susaniiomatre orbalum asseruerit, in ipso anno 58, ^. Monicseooi- lns li^en lus venit. Deinde iton Romam pnmum, ul cum erudilissimo viro ccnsucre Baromus, Torellus, Ludovicus ab Angelis, aliique plures, sed recla ad Oslia Tiberina Mediolaiin Auguslinus perrexit . ete- nim lib. i\, cap. 10, Confess., is ait : Apud Ostia .';- berina. ubt rcmoli a turbis posl lonm tluterts laborcm instaurabamus nos navigaliani, elc. Vidcs post lougum iier illuc Augustinum concessisse? Nimirum Medio- lano, non Roma vencrat ; non enim Roma ad ribe- ris Oslia profectis longi iiincris lubor opus erat. IlllC isitur aost quinque dies ab advenlu [ebribuidecuOttU • *.,'.c i ...»_- ...xU.nl C \;,.iii. APPENDIX OPERUM S. PAULIXI. 80* seuuentis slaluen- A ribus, ui idem Possidius cap. 3 ait. In Alrica igitur _*_**. r, . . f.~ ..!.... ...;.,. .c ^rfll A .iirn^ I i ltllQ nriCnilKIIII .111 annos 45 plus iiiinus egit Aogusliiius, poswiuani ali Italia se illuc rccepit; et quum anno ^.30 cprtissin-.e oV.ieiit, liiiuido apparet anno saltem 588 magnum doctorem ex urbe Tagastein delatnm : a quo anno a.I •130 si utrumqiie terniiniim complectaris, annos (erme 45 supra roeraoralos colliges : quod minime praesta- bis si in amio 589 ejus ad Africam profectionem fi- g.is. Si igitur an. Ch. 388 Africam petiil Augusiinns, anno superiori 387 baplismali unda fuerat ablutus. Ceieruni hujus veritatis tesies accedunt clariss. card. Ni.risius in opusculo qnodam, Ludovicus ab Angelis lil>. 4ii de Vit. S. August., cap. i, Herrera in Alpbab. August., Torellus to;n. I Secul. August. ad an. 387, et omnhnn iiuncferme erudiloiuiu calcnlo seiitenlia Imc roboratur. lia, i» clericalu aulem vM episcopatn anms (crmc 40. Yixerat autem in agris Tagastensibus, anteqnani sacris elericatus muncribus initiariUur, (erme triennio alienutis a se cuns secuia- 80?; PISSERTATIO XVI. AD NATALITIUM XI. VEIIS. 402. 806 mun baptisniali gYalia donatum moriio opinamur. A i de Princip. agent. in reb. cod. Th. Si an. 587 sa- Neqne ex Ennodio, Landulpho, aliisque biria anti- quiius in liac urbe sila fuisse haplisieria itponas, ilidemque aliud apud Portianam basilicani, quai me- tropolitana olim (uii, ut Carolus a basilica Pelri in ilisi. Mediol. ad Vit. S. Caslritiani doccl; quippe Ennodii lempore jani plura in urbibus usurpari ba- ptisteria coepta stmt : quod Ambrosii xvo insiietuni plane fuit, etalius baplisterii apud basilicam Portia- nani nulla sit apud anliquos reeontesque memoria. Quiu et iilam basilicam metropolitauam nequaquam iuisse, solide suspicatur Mediolanensium reruiu ac- curatissimus perscrutator Camillus Sitonus i. V. doclor, quuin Intramurana busilica, quac ilajor a S. Ambrnsio in ep. 15 ad Marcellinam dicilur, lioc po- lius ruuneris quondatn praestitisse censenda sit. Alia niillo, ne morosior xquo extra semitam depreheh- dar. Statuto igiinr Augustini bapiismo anno videlicet 5S7, superest nt in amiurii superiorem 586 SS. Pro- lasii el Gervasii inventionem conjiciamus, quam Pu- rieellius una cum aliis ipsi auni» 587 assignavit. Id necessario, ut diximus supra, ex S. Augustiui verbis admitlaiur oporlei. Sed et S. Ambrosium a nobis stantem habeo, et ex ejus libris hoc anno 586 pera- ciuni elieiar.i. Eodem ipso anno quo a S. doctorc recilata esioraiiode Basil. non tradend. iinenli suni memoraii martyres; aiino enim superiore Juslina Augusla animi sui impolenliam in catholicos exer- ccre ceeperAl. In ea autem oralione sic ail magnus episcopus : Si quis confidil, liuc veniat; inclinatum jam imperatoris judicinm, quod lata lege patefecit, quo impugnat fidem, vel sperala ambientium quorumdam siudia iion reqnirat. Qiiaindam imperatoris legem nuper promulgatam memorat Ambrosius, qua fidcs impiigiialur. Sed quamam h;ec ? Ea est I. ult. cod. Th. de Fide catholica duiu S3\ x kal- Febr. Medio- lani Ilonorio nob. pnero el 'Evodio coss., scilicet an. Ch. 580. Ibi Ariaitis lit iu Ecclesias calbolicorum cneundi poiestas; ibi Ariminense concilium probatur cne Gervasii acProtasii exuvia? die 10 Junii translatas fuisscnt, quo pacto Ambrosium virum illuc usquesibi infensissiniiim tam cilo legati munere Jilslina exor- nassct? Quove etiain moiio, -intra spalium trimeslre ejusdem Ambrosii, iieriiniqiie Domnini legatinueset Maximi in llaliam imiplin contingere potuissent? Certe looorum distanliam pcrpeudenti aliinl aflirinan- dum videbitur, nempean. superiore 586 invenla san- clorum corpora fui-.se; alleroque anno reli(|iia ad Maximuni spectantia accidisse. Paulinus in Vita S. Ambrosii hoc rursus suad.et; enarrata eniiii hac in- ^entione subdit : Sanctus vero Ambrosius episcopus majoris humililatis vir (actus, donatam sihi a Domino graliam reserrtibtil, crescebatque quolidis fide et anwre coram Deo et hominibus. Ambfosiuin posl h;ec lega- lionein ad Maximum suscepisse aflirmal. Igiturquum quotidie jide et (tmore coram Deo, antequam legalus Treviros petrret, Anihrosius creverit, non modicum tcmpus inter martyrum invenlionem legalionemque '» suscepiam intercessit, atque idcirco noiiunoan. 587 hajc omnia fuere peracla. Qu.c autein hucusque re- tulimus, summum ex Prosperi Chronico robur mu- iiianiur. Iia apud liliun in edit. Labbaii, toro. I Novaj Biblioth., ista digerunlur. Nnm. 2. Jitstinamitier v alentiniani Arianis favens, in Ambrosium et in Mediolanensem Ecclesiam diversa injuriarum genera congerit. Reliquiw Gervasii ct Prq- tasii martyrum ubAmbrosio primumMediolani repertce. Hijmni Ambrosii composili, qui miinquum ante in Ec~ ctesiis Lalinis modulis cunebunlur. Num.5. Maximusirrumpil. Yatenlinianusad Tlieo- dosinm confugit. Augttstinus Mediolani rheloricam ud- piime docens, omissis scholis ad fidem reclam conver- tilur, citm ante Munichwns juisset. Num. i. Theodosins cum exercitu ad Itatiam trans- gredicns Maximum interfecil. 832 Viden liic servata aanorum serie universa quod in laudata onuione Ambrosius hisce leiigit ver- £ iradi? Annum 580 respicit secundiis numerus, ibique bis : Hanc erijo teqem qitisqnam seqtiatur, quit fiimu lur Ariminense concilium, in qno crealura dictns est Christus? Anno igitur eodem 58(>, suh Pasthaiis dies, non vero 587, nl 1'uricellitis acBaronius aulumarunt, eadem oratio rccitata; u-ou enim jam inclinatum im- peraioris judicium dixissct Ambrosius, si anno 587, lioc csl post annuni unum et menses a laia !ege penes populnni S.episcopus perorassel. Rursus ex secunda le- gatione a S. Ambrosio ad Maximum tyrannum suscepta idem chronologiae punctuni slatuilur.Anno587 Valen- tinianusacJostina eumdeni legatumTrevirosadtyran- nuin rniscrunt. Re infeeta dimisstis virsanctus, lta!i;c- que redditus, ad Valeniinianum cpistolain 36 scripsit, nbi aii : Esio itnior adversus liomincm pucis nivolitcro beltum tegentem. Quare imperalor Dominum allenim pro confirmauda pace legatum ail Maximuai destina- vit. Hunc ingenti lionore exceptttm dimitlens Maxi- mus, uiox cum e.vcicitii subsequilur, el Cottiis Juliis- que Alpihus occupatis, Aquileiam usqtie contendit. lltec ubi ad Valentiiiianum delata, sibi limens Au^u- stus Thessalonicain versus fugam arripii. Mense Se- ptembri Occidenlem deseruisse imperator videlur, Siquidem vn id. cjusdemjme.nsls Mediotani ediclit legeiu detecUe sancloruin reliqni;e dicuntur; in leitio, boc est an. 587, Augustini baptismus refeiiur; et quar- tus demum numerus Maximi interitum in annum 588 conferl , qnemadmodum et rcliqni afflrmavere cliro- nologi. Sed jam temptis postit ut maximum hujusce senlenliie assertoreui em. Norisiurn iu opusc. de Itiner. S. Augusiini commendem; quum enim per tantum virum profecerim, et ad illum dcbila gloria referenda, el singulare huic opinioni pondus ab illius suffragio accedere falendiiin est. Clariss. quoquo virum Antonium Pagiuni in Crilic. Baron. ad an. Ch. 387, ac Hermantum in Vita Gailica S. Ambrosii no- stris in casiris militare aniinadverti ; quibus viris (et quanli, qu.cso, stint) quis jam subscribere dedigne- lur? Verum palienlia lua diutius ahuii nolo, Rubine ornatisslme, ne si quid obsequii professione nienie- rim, nimia loquendi libidine perdalur. Ulinani tu quoque ad urhis Mediolanensis digniiatein operas tuas aliquando confcras, studiisque luis puulic»; luci reddilis ingenii lui felicitalem prodas; tunc eniia " eruditissiinnm tantm nrbis illustratorem litteraria respublica suspiciet, certe graviorem dcincejis desi- derarencqnibii. Vale. DISSERTATIO DECIMA SEXTA. AD SANCTI PAHLITVI VEBSUM 402. s VtlVhTA ETENIM SUBERANT ALIA,> ETC, NAT. XI. De templorum apud veteres Chrisiianos ornalu, ac de diurno in cis cereorum nsu. Ad cl. et erudilissitnum virum Antonium Maglia- bechium Ser. Etruriae ducis bibliolbecarium. Si te judicem, clarissime Magliabechi, in aliqua eruditionis causa sistcrem, ulique eleclioni me;e vei ipsi adversarii succensere nnn possent, quum viruiii eriidiiissiiiHiiii el roipub. litterariae columen in iliud trihuna! advocarcm, ex quo solida conlinuo foret expectamla sentcntia. Et revera nunc tibi hujusniodi muniis injunctum veiim, dum dc sacris ecciesiarum ornamenlis loqui in animum induxi, non ut Paulinutp nieuni tantummodo illustrem, sed ut constietis etiam novatorum calumuiis cx parte occurram. Cardinalis Baroiiius vir aUeruum laudandus, iu Annal, ad an. 'Ch. S7 et 5S, ecclesias plinibus iisque diiissiniis or- nanienlis aniiquilus fuisse refertas, magno erndiiioii'» rohore statuerat. Non mulios vero anle annos tahli viri senicniiani arroderc ausus esl Johannes Henri- cus Otlius Calvinista in libro, cui lilulum fecil: Exa- men perpetnum hislorico-theotoqiciim in curd. Baronii 807 APPENDIX OPERUM S. PAULESL Xnnates. Dicam nerpie malevoletitta duclns. &1'4 invidiamscripforifaclurus; liber ille magiio hnin magna spondebat, sed in ridiculum , muvem le- stivissiml foetus evasit. Et profecto si alrad examen imic examini quis sibi reponendum sunieret , atra- men'0 cititts, ac papyro deslitueietur, quam ab erro- ribus castigamlis lemperarel. lllam ego intenm par- lem refellere decrevi, qua! de sacrarum »dram or- natibus agit, beneficio Paulini potissimum fretus, fl'u., nemo melius, neino apevlius baec seculis lutu- ris veliquit expvessa, Laudat Ottius Alexandrum Severum ethnicum imperatorem, uipote qui templis :„„•„„! inferri vctuit, recitalis ad itl Persn carmim- Itus : Dicite ponislices, itt sacris qnitl fac.it auritm? Quin superis jnslos inores «asiosque probamus. Alciue hasc subdit : T,t vero sodes confer htnc cum mo- dernorum pontificiorum temptis atque monasterm. Ad annum vero 58, § 36, relalis verbis Aclorum xx, 8, Eranltucerntenon paucat in camaculo, ub, eranl con- areaati, h?hu!i meminit ad continuum luminis Continuuna scyphas est argenteus aptus ad usum. »m et noctu diuque iucebat. quemque importuno Btb. lumine raicantem fur extinxit. Distinguendum Xr' ',nter SamS ?""1"°™° lecernas eo kt' , ,i?r i ™l ,"°Stri lamPades ac lumi"a •»- s 'guitur. Alaen.m lumma nocturno tempori. aiia Sn^; omnia tamen in '«'«p" c»!iu'» i scogilala. Qua) lampas modo dicebatur relucer* quum ferefcal festa dies, noctu hoc munere Sat Amli subsequentes versus : Tunc vero sine usu Lumims ad speciem laulum suspensa manehal Superius vero alias descripserat lucernas nodi ill„. strandie dest.natas. At Ottius lucernas hasce noc "- uas necessitati sacra facientium adscribit.imn ecde ,uum lairolncad furta accessit, lampas iila nullis tura sacris peragendis lumen praabebat; Jm"ex- presse ulam quavis i.octe, imo Per totam Wctem l^coisuevsse dignoscimus; Paii enim de scTpbo Hunc iroportuno sibi lumine prsdo micantem W ^f.e™l,ngml' """« 'W»? "'verat idem r3L e ,nw'- cum S'"PP» Perarida ion"m fonderet in noctem consumto lumen olivo Jgitnr m pium religio.nis saeraque tedis cultura noctii 810 iste A Ipse quoque Vigilantius omnino mentis exners fuissei siquiim nusquam id moris comperiisset adhuc in flatis buccis uxc protulisset : Videmus moles cerelrum sole fulgettle accendi. S. Cyrillus Hieros. Hieixmvmo ant.qmor in pnvf. ad Cateeheses, et alibi? S Gr™ Nazianz. Hieronymo cooevus in oral. 40 aliiuue it stantur m bapt.smate conliciendo luminaria nce.idT solila. Igiturdiurnuscereorum usus negari non po- terat. Causa Uaque cur incenderentur Vigilanti.im aa calumn.am catholicis inlligendam moverat- arbf rabaun- en.nj id a religiosis populis fieri, cuasi mar- yres aliqua.llustratione et lumine credere^tu— utbeat. essent. Non vendn conjccturan, meam Sed vS Vfc!" ^!um,1!am- ?"nl eMdem^reic! ^e.Da . Magmm honorem prcebent kujusmodi iw»i„e< iis tuustrandos, quos Agmis , qui est in medio thrZi cum omn, fulgore majehatii sZ illus TraT. RespSe ergo Hieronymus, „on clara luce accendi cereos ab 1 „„. ,u" tfcllls lre falienao comas uucnur, et vario lumine pjcta dies fnter candelabros radiabat k ipse slcerdos. !>unc armis Baronii rem aeam F a,„i„ ;■■ r • , .. epistoiam ad Johannem Hieros.rla4cepEnPiDhanJ ait : 0«Km veuisw» h~ „•//»„ ??6 eP,sc- ul>i vidissimaueTMnsib Uuce^aJ^T Arablatl^ °*d non secmdum scientCm Uo: mil^ *"*"*' vertendum ne"a.-e Hil -1 ^Clx'm hiC a»imad- •ATROL. LXf. hominibus uac raUone addu^tis^d SS » . t.nfra evangelicis exemplis probat; neq e Sub hac pava opm.one nocturno lempore solere Tumhiark ncendi, sed ut noctis tenebra hoc solatio teZeren! tor, mcsbci cum Vigilantio i,« teuebrfa-dSraSSnT Tura subsequ tur : ac si qui lore.u i„ier seculares „'7", quf ^g 'antio 11. menlem venerat, eos excusat, et zelo Dc. ac sine crimine id DeraVtfim Zl"„TS' admt' ait) ?"W '»rfe £ CallabanZ %?n?vZtT*r0li' ^dperiretL.guentum. Te/Z re. t et 1 ,nc .llum Bieronyraus prolato exeraplo ncfe- pat.S.Cl.ristus, cui ungucnti nulla er.u neCessiiaTft ramam ungenlem !audav,t,curetnosC SS 837 e"eS?Ui ",artyribus lu,,!i"e «SSuara r ^im nm, fa^ r'T,?S,aCrenriit? At se^'"«u"i scieu! C iia.n non laciunt. Iliud verum omne ; neaue enim raeT^TaStd' »Uam con!ert =" - reos vr»,,ri„,„ a / i!,re8",s uocior, accenaunt ce- lZ\tolTril/-em SUam habe>>tmereedem, dicente tZ. ,', Un?*9ul*<}M ™ suo sensu abnndal IdololL l.asappellas Imjusmodi homines? Idem etiam inTnfaT r«ra ceteitdololatrta insignia svnt? Pe,-it norr , n, tius, et hacc Lactantii verba iih. v, cm 2 l^dat STTLZ?'? mecomr'os A2'ift: tae] propositio„era Sfi&jJgTa? ^dvCtnp hn°"?T Cereor,i!n usum impetendi. ctantio potras «cusandum quara arguendura, qm -26 811 APPENDIX OPERUM S. PAULINI 812 „„,« »«u i^arassrasa A :£ H^sSSBW&K!*; noiiuum sonuis uuei iuuiu~"«- •— — — * .--- „-- . contra eihnicot descemiit ; eui ml pensi fuit rel.gioni sacrae patrociuium pafare, dum ejus adversarios pro- Oigarei. IMnam, de illo ait ad Pauhnum i.ostrum Hieronymus scribens ep. 15, tam nostra confxrmure potuissli, quam facitealienadestruxtt.P^rse igiinr asserit Ollius nos contra doclorem Chnsuanuin «ra- sam gentilium suseepisse. Neque m.nus sobr.e hteru nobis intentat, flnia de idololalr.s ae Hebne.s m ca- tholicam Ecclesianl cereoremusum derrvemus. Flura sunt qii» ei elhnicis, Judteisque ad nos f.iere t.ans- lata, neque tamen ipsis aealholicis slomachum mo- vent, sed venerationem qua.o max.mam mcutiujrt. Curargo nos bic a.guendos arr.p.unl? N.m.rum ilbs ego Hierony.uum objieiam de propos.to cereorum uiu ita toquentem : Non dtffiicor . omnes not, qux m Christo credimus, de errore idololatna vemsse; non. enim nascimur, sed renascimur Chnsliam. bt quxa auondam colebamus idola, num colere Deixm non debe- mus, ne simili eum videamur cum idolis honore vene norum Judaeorumque sacrificiis 838 loquens : Tan- tum ait, interest inter sacrificxa pa§anorum et He- brceorum, quantum inter imitalionem errantem, el prxEfxquraUonemproenuntiantem. Stcut avtem nonxdeo contemnenda vel detestanda vxrginitas est saneltmonxa- lium quia el Vestatcs virgines fuerunl, sxc nonxdeo reprehendenda saerificiu patrum, quki sunt et sacrificxa qentium : quia sicut inter iltus vtrginxiales multum dt- stal quamvis nihit aliud distet nisi quce cux vovealur atque reddatur. sic iuter sacrifxcia paganorum el He- brtzorum multum dislal eo ipso quod hocsolum distat, auce cux sint immolata el ohlala; ilta scilxcet wperice impietati dcemoniorum, itia vere unx Dco , etc. yuia itaque, Magliabecbi celeberrin.e, ad ista obmurmura- buntbxretici?Audiere veieium testimonia diornura cereorum usum asserentia; Pauhnum nostrum au- di.mt, quo nemo melius adversus illos hoc m propo- sito certat. Si tot sanctos in prsvaricatorum albura cohiiciendos arbitrantur, hoc illorum eruditioni, zte^~£ttiZ*s2i v"e- DISSERTATIO DECIMA SEPTIMA. « 8ANOT. HUI VERMM I . OEU,«I-i »0 »"■•. >*««., »AI H. Nihil vero aliud mihi videntur quam exdem quas nos Italico sermone vocamus cappelle. Quod el ex ejus- dem Paulini ad Severnm epistola 12manifesle iterum probo. Totiitn, inquit ille, extra roneham batilica spatium alto el lacunato culmine geminis utrimque por- txcibus dilalalur, quibus duplex per singutos arcus co- lumnarum ordo dirigitur. Cubicula (en tibi cappella praefats) intraporlkus quaterna longxs basitica inseru secrelis orantium, vel in tege Dominimeditanlium, pra lerea memorih reiigiosorum ac [amiliarium accommo datos ad pads ceternce requiem locos prwbent. Rursu De velerum Cltrxstianorum sepltlchrU. Ad clarissimuu. doctissimuu.que virum Joamiem Ciampinum Romahum, maglstrum brevium gralle, buerarum apostolica.um mamrem abbrev.atorem, etin utiaque signatura referendarluiu. Emersitapud nonullos opinio, Ciampine vir eru- ditissime, scilicet priscis temporibus haudquaquam licuisse iu sacris a;dibus f.delium Chr.sl.ano.umco- po.a lun.ulare, quia quibusdam imperalorum ed.Uis El interdictum deprebendhur. H.iic W»scnp ;uw nahaRsutius ad can. 6 conciiii Namnelensis : Serius, ecce vides ln i)isce cubiculis lumulos Chnstiau* gen ait, in usum ecctesiarum receptttm fuxt, ul fideixumca- L a.t, xn umm eccicsxarum ^k^,.,. ,»,., -- ,--- davera inlra temptorum ambxtum sepelirentur. lum Gregorii Magni temporibus hai.c invaluisse consuetu- dinenicoucedit.uuippequae ex ejus d.alogjs eviden- tereruitur. Laudantur m baucrem can. ob coociiu Biacarensis prin.i, ubi intra basilxcas sepetxrx ttde- liumcadawra prohibenlw; el can. 17 coi.cilu Trihu- riensis anno 81)5 coacli, illud idera interd.cens. Pro his etiain militant lex -2 de sacrosan. Eccles., in q.)a sic le^itur : Nemo aposlotorum vel martgrum sedem liumams corporxbus eXistimel concessam, et lex ult. cod. Tbeod. de Sepulcr. viol. his expressa verbis : mhk h i*yMei* t^totp yjxoiv, Nemo xn ecclesxa sepeliat morluum. Kepperus heterodoxus ho.no in Polit. Eccles. lib. i, cap- 15, postquam si.mles proui- lit auct-.rilates, iu hanc i.iirabilcm sente;nliam de- scen.lif Poslquum aero, crescente superstilione, sacra vro defunctis snb Greqorio Miujuo fieri caperunllunc etiam cmmeleria lemplis vkina fecerunt monachi el tis fnisse sitos. Laleribus auiem baMlica: cellulse ist. seu cubicula insita erant, eodemque procul dubio oi dine quo pr«sentiuin lemporum cappellae di>posita conspiciuntur. Nam porlicus ibi meinoratae, intr: quas cellae collocabanlur, ecquid aliud sunt, quao quse nobls luteraies basiticas navc» nuncupanlOr? Ge minas porro hujusmodi naves extra majorem eccle siaj coucbairi uinmque sitas, alto ac inagnilico oper suisque columnis destincias, videre esl in iminaii mirabilique ecclesia nielropolitana Mediolani, tibiqu in Urbe aeterna degenti pllira circumouaque exempl suppetUnt. Sed ut cublculorum qu.x Paulmus men.o ral signif.caiionem evidentiUs allingan.us, en tii Anastasii Bibliotbeca.ii in Sergio papa hac de re te Stimonium : Ilic teclum, ait, et cubiaita universa i rircuitu basitka' B. Apostoli Pauti studiosius renovav acreporutit. bclunctos aiilem vita hisce in cubicul tumuiatosei eodem auctore discimus in Marcellino Hic sepultus in ecenxelerio Prisctlta: in cubiculo clan etiam coemelerxa lempM vuxna leceium i»w..»"« — Btc seputius m t,«r.i.o.o. .i/ . ""•»•"• — ....... sacrthculi «19 ut sacra itla facitius obire etquasium p Full et a,)Uu Gra;cos usurpatmn eodem sensu cub . ' ,'• Q'. . .. .... r„. h*>» ai !.,,,; ,i;;n novalo- »...: ,,,.,,,,,,, *ruiiiviiiiis de Locis sanciis caD. 1 aiiu maiorem (aTere possent. Esl haecet plurium novalo rum invidiosa de nobis opinio. Verun. aperle mmis hunc haerelieum ejusque asseclas ralh, simulquc apud veteres in usu fuisse, ac uon sine laude peiaclum, ut in sacris «dibus lidelium cadaveia huiiiarentur, soli- dis evincere testin.oniis posl eruditissimum ispouda- num nilar, quibus praesentium temporum niorem cum anliquis consenlire penitus ostendam. Sunt Pauiiui versus : Cellula de mullis , quas per Utera uodique magnis Adposiiae tKClis prasbeut secura sepullis Hosipilia. Hae profecto cellulse in ipsa fuere basilica, ejusque partem coi.stituebant ; dixeral euim Paulinus, turem clausis basilic» foribus inclusura, iisque reclusis mane fugam arripuisse : Harumuna furabditur, atque ubi raane Claustn. palere v.det, reserata prosilit aula. rUIV OL U(!UU V..^*^«J «^-. r „ culi i.ou.en. Auo.iymus de LociS sanctis cap. 1 »ya clariss. Du Fresnium in Gioss. med. et inl. Latin. itti iU *o /iiffov tf,( TcouAiat eis to eoa»oj xovSouxai tr.roivov «paioTaTov ■El xn medio Trulix super solu jacet cubiculum ex mannore formosissimum. Ide Anonymas cdp- 15 refert : To (tvjusiov rris f«x xoutSou^lov 7T£Tp.vov : monununtum Uacltetis in cul culo marmoteo. Eadem cubicula quoque oi/.io-xoi a| pellabanlura Gr.vcis. S. Nilus iu descriptione temj ab Olympiodoro pr*fecla exstrucli sic ail : 'Ev Si 1 xotvoj oIx& ToUot; xctt Stayopotf oixto-xoi? dUiXnppi- apysiaBtu Ixao-TOv oixiffxov Tnntypew Ttfitw ffT»v/)w, el ln communi vero wde multis varixsgue distincta cabic lis attotli cubiculmn unumqitodque, compotila int tenerabili cruce. Itaque istis in cellulis quum piom rnertlori», seo tumuli siatuerentur, evidenter eluci in baslUciS Ildelium 840 sepulcra luUse local Alius prxlereapius iuVer cathoiicos usu» obtinuil 81S DISSERTATIO XVII. AD NATALITIUM XI VERS. CELLCLA, ETC. 814 ipsis Ecclesiae incunabulis, ut mariyres in saeris con- A lura requiem invenit .- quod uti anerti«im,.m „,-, SfttSLS :" n0l'S a"lmadVerli ^' VerSiC"- H&MS* ffi^SS&fc lum illum in Nat. xi Qute eineres reverenda tegunt altaria sacrus, ubi etiam inuui fas non fuisse lempla absque marty- rum corponbus aliquibusve reliquiis sacrare. Illud ccitissimum et cxtra omneni dubitationis aleam po- situra. Alius autem mos erat fidelibus, nenipe omni studio curare, ut SS. martyrum oorporibus cadavera sua apponerenlur, quia tanlorum apud Deum inter- cessorum preelbus se fortius adjuva.idos arbilraban- tur.PsuI.iius 1,1 Punegyr. Celsi pueri bsec de filio sibi defuncto habet : Quem Compluien<.> maudavinuisurbe propinqois UMijuncloin ti.mull loedere martyribns Utde vic.no sanciorum sanguine di.cat Quo nosUas illo porgal iu igne animas. Sanctus quoque Augustinus a Paulino ipso interroga tus, an cutque post mortem prosit quod corpus eius tivud sancti aiir.uiuft m..,i[,.,. ;,,„, ...,„.,/.:.-*.._ 4 t .4 sticus poscebat nsus, intra sacrarum jcdium ambitum sepulluram aul in viv.s constituti sibl destinaverant aut post moriem aliorum studio sunt nacli, utmirer Cabassutiuin in haec verba exiliisse : Verum non in alut templi parte, quamin vestibuto, condims Constan- tmuj_ Augmttu : quod idem censendum pariter existimo tJ,?£ populuni de iisden. martyribus habita • lunc ego locitm prwdeslinaveram milii; diqnum est ntm ut tbt requiescat sacerdos, nbi offerre consiievit , lem solttos hiiic discnnus , tantum abest ul contrarimn ,.,de suadeatur. I.aq.ie solos infideles harSSS™ au et.am laicos parum pios, puta sine pcr>.,i,eniia defunctos, usuns addic.os, occisnres, ai.t Csmodi morbis tactos respicit laudatus cauqn, q.msTsSs in ecclesia sepulturis arcendos omnino constUnif «uod si qiiidam canones et imperatorum Ie*es adve^ cansPaUfnith^CH,0rera- *™™»". «on alfa ratiol , cansa luit, n.si quia nimis in tedibus sacris tumulo- rum cadavernmquemolesaugebantur» ut propie^a eoercend. ex parte fuerinl Christiani qu C extra ecclesjam sacer lotus alium aperiebat seSi cam^ pum. H.nomarns Rhemensis episcopus m S. R,-,i«gii Vita apnd Sur., tora. I, qiJU ecclesiolaT^ morat m qua eique chcumjacentibus atriis ex cmliauo erat ccemelerum Rhemensh ccclesue. Vides igUur^ iifrater.virinter laicos damtasaVcomWraTus" D Z2*A?T? °Vm- i,nmemo» aren, sort itus est quietis sedem; ab S£ ffA^ Momm., tom. I mm Iratrelr, S. Victoris tumulo depositus est, ad- itique sepulcro versiculi, a Duugaio quoque relati : Uraoi0 satyro supremum frater honorem Martjns ad lasvam delulil Ambrosius. 841 Hac meriti merces, ut sacri saoguinis humor r milimas penetrans abluat exuvias. liud e.tiam in Ambrosiana basilica non minoris an- ?m™ n Dr?.tlia-ue monomeiiluin occurrit, Manliae is"inctus ^ vlrg,n,sP,sesarc°Phag«shis versibus Martyrisad Isvam recubent qua: me.nera sepulcro, n, lector, nosias, esl opera; prelium" tiar:. geous, ceiwi pollens, el marer egeblum VirgusacrataDeoManiiaDiedalia. chquos «rsn» a Grutero in Inscript. volum. pete. ed etS. Marcellma juxta S. Ambrosii fralris tumu- 17 i- gre*?0 nibcre mutiiis opera censeretur l',,,,,., V- ^camOnuphriumPanvkiunviru,, ZiT""'^ tatum scientia „0,ninis J0Un™J ZZ™ X-" tamentis libelhm, de do?raeteri"s i sdem prmrasnl " Docet aule.., ca;me,eria noa solitm ecctes,aTZt\^e't bas,l,cas, sed ahq„id amplius quam cccleX LJbTJ septtlcra scilicet Christimtontm, mJlni,T,, ZZT'- nonpoterant, habttisse.U Srafrfs £ eZr,^ de Chr!TSapU,,J illUm,et aP"d Spontlannn ,11 ,I°" de Chrisl. Sepul., recolcnda volentiblis re-s<- Tanos ?Z„g !""' amp",e doctissi'»e, ni men mJ l t opuio, eluc^ct quam Parum a-qneKepperus ,,Mi« e £,£*»™«»nW««n-wpUcra ferantnr. Vrnfecto no- feegoru Magn, lemporibus, nempe seculo "r* m" «nesepumo, vidna templis loca sibi i« tumulum nsur" pare cmperunt Rdeles, utilli nobis i,,vi,han , ,hwi meptiunt, sed ipsis prioribus EcdSSlMSS 815 APPENDIX OPERUM S. PAULlM. 816 non paueos receplunv fuit, ut intra ipsas tumularen- A ego non tam quod hrereiicormu calumniam everte- tur basilicas. Quibus hueusijiie enarralis si calculum riin, quam quod tibi placuenm, mihi sunimopere tuum pro suinma qua polles erudilione addideris, gaudebo. Vale. DISSERTATIO DECIMA OCTAVA. AB SANGTl PAOIJNI NATALB58 SII. De votis votivisque Chrislianorum obtationibm m san- ctorum veneraiionem factis. Ad ci. virum P. Guillelmum Bonjour Ord. Ererni- tarumS. Auguslini. Oblationes quas alicui sancto voti cultusque causa catholicus populus dicat irridehat olim Erasmus vir rnulta erudiiionepetulans.etde religioneparum quan- doque bene merilus. In colloquio, quod Naufragium inscribitur, hunc pium Ecclesias morem carpere in- Stituit, apud subsequutos hsereticos non paruin gra -? ;j..:_«« »nnf..,- Vnmim l'L.,|.L.)i .11 'i I m, ! ;,.•!,.. i hfn:(l reiinquo; non enim tantam messem mihi proposui. Faciura igitur, non jus hoc ioco quserimus; et con- festim hujusce rei luculentus adsertor Paulinus acce dit in Nat. xu, ita loquens : Venerat huc quidara piacitum sibi sofvere votura Urbis Abellina; de liuibus advena nosuris Sedibus. Hic [iorcum studio curanle paiaturn Dilatuinque diu, ut simul annis alque sagina Cresceret, huc illuc perduxeral ; atque ubi venit, 1'ingue pecus voti jugulat. de more vovenlum. Ecce quam apertis verbis antiqnum eorum morem tiaj idcirco nactus. Verum lantam maledicendi libidi- B 1UI ^0 ln bonorein sanctorum vqla nuncnpabant .»,..• __-. n-< — __ inpimnniic .... ,,„-. ■.«_. h i .. itirlip-jit «,. *-i nr r»r n.v-.tpr_ RenfitL infrft ! nem allatis veterum Patrum testimoniis, ac nno po- tissimom sancii Paulini oraculo fretus, neque brevi- tatis, neque modestis?. oblitus, retundere slatui, tum ut calumnia, quam novatoribus hodiernis placere video, uno ictu confodiatur, tum etiam ut sanctorum cultns veterum Patrum autoritate fortius conlirme- tur. Tibi vero, clarissime Bonjonr, brevem hanc dis- quisitionem offerendam censui , ut apud lilterarise 843 re'u' cultores perspicuum fiat quanto studio quantaque anitni observaniia eruditionem prosequar tuam. Ubi eniin prodiit tua i!la Disserlatio, quam de ^osephi castissimi viri cultu subSerapidis nomiue in- stituisti, et e.ui Paulinum quoque Nolanum subscrip- sisse intelliges.coniinuo in magnamtui admirationem fui raptus. Et plane quid a te sperandum non est, quum ad maturiores aunos perveneris, si florenlis- simaaetate adeo philologicis doctrinis imbutum te prodidisti? Parum tamen hoc tibi iaudis fuisset, ni scientiam tuam modestia etiam ae humanitate clario- rem ellecisses. Et illa quidem nunc est quse me lau- dibus tuis pareere eogit; hcec vero qme ineis hisce commentationibus animum liduciamque ad le acce- dendi fecit. Sedjam proposila impleauius. Varirean- tiquitus tieri solebant obiationes. Aliae enim panis crant, ac vini, qnce .« 0sumtincruentisacri6cii trans- ferebantur, eide illis concilium Matisconense secun- dum cap. &, ait : Proplerca decernimus ut omwbus dominicis diebns allarts obiatio ab omnibus viris el mu- lieribus offeratur tampanis quam vim. Cypnanus quo- , slib d» Opere eiEleem., Augustinus, seu alius autor serm. 215 de Temp., Eiigius Noviom. tract.de Rectitud. calhol. convers. tom. I, Augustin. Bona Rer. Liturg ii». i ; cap. 23, aliique non pauci istnismodi moren. commenioranmt. Aliae erant oblationes olei aut cerae ad iuminaria, dc quibus pnetcr laudatum autorem scrm. 215 de Temp. loo.uiturr.anon. 4 apo- Etolorum in hsecverba : M-. 3--< U Srrw7rp«r«y-tr6«i« «T.pov irpo. to %ai.v.or<)pa:> , s s).oetov u; tqv Wyviki, jwi fluataiMC t& xcip> '',; «V«s irpocr*op«f. Offerte uutem noit liceal aliud ad altare qttam oleum ad lumi- nare, et incensum lempore $acra: obtationis. Aliie sa ■ crorum vasorum, vesiium ac ornamentorum iuerc oblationes,quas Grasci «v«9«p«t« vocaut, et de qut- bus oimiium ubcrrime Anastasius Bibhc-th... Goccius tom. U, lib. vi, arl. 15, et Raynaudus Heterocl. Spi- i-it. sect. % puncto 5, verba faciunt. Aliud postremo oblationnm genus nos docet Paulinus, wv. sar.clis ev voto aut veneratione oflerebantur. H.e autem ex ■•cbus quibuscumque constabant, ut omnium pictati se accommodaret sancta rcligio. Divites opulenta dona; pauperes quod sibi, pusiliiim hcet, suppeieDat, bsatorum in obsequium conierebant. heque hajc do- naris votocarebant; utenimquisque sanctorum opem ad effugienda pericula implorabat, voto etiam sese obstriusere sancto patrocinanti solebat. Hujnsmodi votomm (quas tamen minus proprie sic appellantur) quam sit rectus usus, theologis nostns ostendendum Bic indicat scriptor noster. Repeiit infra : Kt votum complesse putat. S44 'teni : ln quihus beu demens oblati munera voti Fraude fidem violaus r.onverii in damna salutl». Et alibi : ConfeStim voii ratione soiuta Debitor ille intus meriue compagn catena Solvitur... Primum istud est S. Feiicis miraculum, qiii Abelli- num incolam pro fraudata voti parte castigavit. Alte- rum a Paulino propria ejus facundia ornamentoqiie verboruni reteftur, ubi iterum volivarum oblationum in S. Felicis cultum egregiam injicit mentionem. Au- diamus canenlem : Apricol» quidam de no>.tris loiigius oris, Apuia trans urbem Veueventura rura coientes, De grege seti„rero multis a fctibus unum Z Excerpsere sibi, et cnralura lcmpore multo Paverunt iu vola sue.ui, et cuepere paraiura Ducere sancilam sancti Felicis ad aulam. Subdit : Mens anxia nutat in snceps, Nam voti revocare viam pia peclora nolunt, Kursus Felicis veneratnm lim na longe Ire pudet vacuos devoti muneris. Steterat sus pondere saginai pressus, ac propierea iidem agricolse sues alios in-.nores legerunt.utvotum omuino persolverent. Aii hmc Paolinus : Quoddevota lides obstricti ilebiin yoti M.ilurare paraus lali raiione putavil, Pluribus iu modicis unum pensaret opimum. Ergo sacrum huc venere locum, votisque patratis, .. Tertium Paulinus memorat prodigium hisee ver- sibus. Nam genere abjunciam, pecus anneniaiejuveiicam (.luidam bomines aque longinqua Imcsede profecti D Secreum primo iacuntis ab tibere inatnS Nutrieraol noslris vutivo munefe pacum Pauperibus. Sed et in Nat. vm hsec ait : Omni naniquedietesiessumns, undiquc crebris Ccetibus aul sanos gratantia reddere vola Aut aegros vari is petere, et seotire medeias. Et hscc nuidem erga sanctum vota oblationibus eliam additisconspicuaeranl. Omnes aulem in pauperuni aKmenta cedcbant, nempe «( saturo gauderet pav.pere martur : quod nos hisce tribus exemplis poeU saccr edocuil, qui etiam dilucide addit vota hasc martyn- ribus nuncupata. Audiamus : Sed aui mos esse videtur i,er--ol\i'nua p;is iduge sua voia ferenUUn kartyribus.. yia prncicr haic vota sanciis voveri consueverc, qu* hujusmodi oblalionibus carebant.Quidam se beatorum Ul Di&SERTATlM XVUI. AB NATaLITILM XII. »ssilie<«s visitaturos, a!ii se festos eoruin dies cele- braluros vovebant. quonsm vctorum exempja nobis iiem Paultnus prabebit, Morabatur ille in Hispaniis, iuum Nalalem primum cecinit, voveralque suum ad Soianam urbeni iter invisendi S. Felicis causa. Ita- «ue ait : Et S. Fe- iici qtiotannis voverat noster vates. Hoc autem ex- pressum reiiqv.it ipsc Nat. vi : Le>: mihi jure |io posita hunc ceicbrare quotaunis Eioquio famulante tliem, soiemne reposcit Munns abcrc meo Felicera dicere versu, Lsetitiamque meam inodulari cannine vote. En carmen volum, e» S. Felici promissnm debitum- que munus. Vide auteui quani hene baec vota tdem Pauiinas a votivis oblationibus supra relatis distiu- guat. Sicloquitur Nat. iaudatc : Flensque iterum, se:i Isetitia, modo debita sanrto Vota rerert, non «re gravi, ue- munere surdo Muneresed vi-.c linguse, meutisqae profusus. Pauliao, qui hucusqne rem confecii. juvat aiios ap- ponere proposili nostii tesie?, ut in iueem melius veritas efferatur. De S. Feiice Nolaito epigraroma etiani eiaboravit S. Damasus papa, cujus postremi versus ita se habent : Te dnce servatus mortis qaod eineula rupi Versibus bis Damasus supplex libi "r:.i repen.lo. Prudentius ir> Hynmo de SS.Hemeterio et Chelidouio snailia profert : Illitas cruore sancio nunc arenas ineolaa Conlrcqueiitant observanies vnce, votis, munet e. Bic; ni fallor, cuni votapura, ttim obiationes mcmo- rari videmus. Gregorlus vero Turonensis, iib. u Bisi. Franc,cap. 37, Domino, ait, graiias agenies, ci voia 8 confessori (Martjno) promictentes lceli mintiave- runtregi, elc. S. Auguslinus, lib. ucontra Fausium eumdem bsreticum h»c oobis objici Idala vertistis in martyres, qnos vo;i? shnili!>us coiitte Egregiiira autem est in bane n m Eusebii -;Fs:.r;e>i-iq testimoiiium. Postquam hic !ib. xm Prapar. evang. cap. 7, a nobis coli sanctos affirma rit, ut vera pieta tis milites, deniquc a ii kiit : "oSw wu" iirf «fc rar.T«r? w«m«,:„ pro volo, «eetreoy *.' vero pro ora- >ioxz autprewusurpari. Henricus Stepbanos in Tfces bneese luiguae id pliiribss exempiis probat, ei cuobus darissimis ro.borabo testimoniis. Grei HiS A Nyss. orat. 2 de Orat. domio. ad iilud Matthsei vi, cum oratU, etc, inquit : Non dixit, ot«v tvxnrti, id ett cumvota fatiiis, sed ot«v TrpDtrsvxvaOs, id est cum oratis, etc. Sed quanam esl horum nominum difft ren- lia? t&yjA, id est votum, quidem promissio est alicujus rei, quie pieiatis nomine dedicetur, ei sacris destinetur- Trp-joiv/j autem, id m oraiio, esl petilio bonorum, qna: Dee cam supplicatione offerinr, etc.Tum subdil : Mullis in locis Scriplurw ejusmodi-zH; euyfc, idest voli signi/icationem, uidere iicet, etc. Non minus aperte loquitur S. Auguslinus in epist. 59 ad Paulinum oo~ strum scripta, ubi haec habel : Nam eam, quam dicunt suj-ijv, raro ita Scriptura ponit, ut intelligatur oratio; sed plerumque et multo usitatius votitm appeitai evyj,-j; npotrvjyr» vero 84S semper orationem vocat. Et in- fra : Porro si usitatius, ut dixi, in Scriptaris voiitm appellatur svy_?j, exceplo nomine generoii orationis ea proprie aiteUigenda est oralio, qnam facimus ad votum, idest itpit id/n-'. Voveniur autem omnia qiue offerua- g iiir Deo, maxime sancti altaris obiotio, etc. Sfid re- deamns ad nostra, iterumque vota sanctis nuncUpata prodamus.ConciliumNamnetense, can. 20, iia latur: Omnibus interdicalur ut nuilus votum faciat, aut can~ detam, vel aliquod munus pro sauitaie sua rogaiurus ntibi deferat, nisi ad Ecclesiam Domino Dco suo. Ego p!a:ie asseiitiri non possum clarissiiiio Du Fresnio, qui in Gioss. med. et inf. Lalin. iiic voiorum nomine dies pagantirum festos significari censet. Candelas en;m, aliaque munera pro fecnperanda valetudina seterno nuraini oblata, quae hin inemorantur, satis do- cent vota hujusmodi pro labeliis votivis esse inteiii- genda. Scilicet antiquis n;;n iniiius quam nosiris tem- ponbus has Deo beatisque viris suspendere tabeilas in usu fuil. Audi prseclarissimum hac de re leslimo- nium Theodoreti Cyrensis episcopi, qui, ut optinio nosti, medio fere secuio qnineto scribebat. Hxc au- tem ejusstmt yerba ia serm. J, de Martyribus ad ur.ecos : Ort Si Tu^avovtra» aeinrtp aiToOere ot ttict- ■tr-.iirx\rfJMifz:,-JM,:1,;c.^Qv p.Xp-!vpU TKTOUTOJV RvaS)]« C ?**« ~YJ tsreeia* «»;>.'juvt*«. Ot pev yap ofSoiXpMv, °~ , J"'^^ 5.1') ',<. S' x~'-P^'J itpotrvipoutra -! sacris suspendebantur basilicavum postibns; dicare enim D ti.ata idern est ac sutpendere vota, Vola nutem appei- lanlur raia, hoc sst exsudita ad instar Ovidiani versos lib. i Fast. : Efiiciatqne ralas utraque ctlva preces. In memoriam igitttr nrun?r'um iniercessione sancti Fe« iicis a Deo recepiorrni", atque ad lestandum exni^Hi voti pjgaus iabulse ad sacras iemploram fores defe- reban:.!!!-. Ad basc uiique • wsp&xissetErasmus.ior-. ''■ ' s>ofcisset, neque ^otivarum esga 1 ' Rblationun ■■ utbeiiarum usurn i^ct.cww cathojica ab Ecciesia probatum tam raordacihus sar~ casmis isvastssei. Ceturum si raoshujusmodi nuperts >nb«s non beoe accotmnodaiar, litera i i\".< tissin is Patrii us ii inUsnter.i oponet. a «!::>»is qunm sanciiiale vir:C3Rti:r cj emditioaej ks et pie- tatis ratiosibus fa< iic superabuntur. Vsie.' 8S9 APPENDIX OPERUM S. PAULINI. 820 DISSERTATIO DECIMA NQNA. AD 8. PAUliNI NATAI*. XIII VERS. 87. De sanctorum martyrum nalalibus. A tl merito sanctis iste natalis dies Ad clar. viruin Antonium Felicem Marsilium Bono- niensis cathedralis archidiaconum. 847 Jauiuridein, Marsili clarissime, una cum emmeutissimo Annalium parenle Baronio aliisque tnuiUR credideram, quotquot Lu ecclesiasticis fastis sanclnrtim natales proponuntur, eosdeni si non parpetuo, at srcpissitne diem eorumdem euiorlualera designare. In lianc autem sententiam eo facilLus ibani, quo accuratius animadyerterain ab ipsa itos noniiiiraquam. raoneri Ecclesia, quum Ln alium quam in obitusdiem sanctorum solcmnia cadereut. Tunc enini hymnis precibusve paulum mulalis silii ah an- liqua cousueludine declinalutu omnittm Ecclesiarura magistra prodebat. Veium celeherrimi scriptores.P. Papebrochins piimuni, deipde P. Pagius, me diutius in errore versalum praitcritis annis cojnmonuere; ille enim in Conatu chronico hist. ad Calalogum Ro- man. ponlif. pag. 25ail : liaquein hodiermm lempus. Notalur, in qoo lege funvli carnea Mortaliiatis exunntur vincuiis, Et in superna regua nascuumr Deo. Quia tun) coelo SS. martyres nascebantur, natalis nomen eorum obitus diei indittnn.'S Pelrus Chrysol. serm, 129, Nataltm, ait, sanclorum cum auditis. ca- rissimi, nolile ptilare itlnm dici qno nascuntur in ler- ram de carne, sed de lerra in ccelnm , de labore ad re- quiem, etc. Euseb. Gailicanus, sive Ca:sarius, homil. 50 de S. Genesio : Bcaiorum martyrum pussiones na- tales vocamns dies, quando eos maityrii vita et glorice fides dum ingerit morti, genuit ccternitati. Eadem in senlentia sunt S. August., serm. I de Sanct.; Nico- lausPP., in Resp. ad consuita Bulsar., cap. 5; Hha- ban., lib. n de Iustit. cler., cap. 43; Radulpbus Fla- vi., lib. vn, cap. 2 in Levit.; Amalar., lib. iv de Ec- cles. Offic, cap. 35; Belet., de Divin. Qlf., cap. 4, et alii. Ex horutn autcm atitorum eoosensu patet cos tantum antiquis teniporibns dies solemm honore exceplis paucis veteres [ere amnct Ramani episcopi B misse insignilos 8a„ciorumque memoriis sacratos, ako colnntur. die quam diceudx sunt obusse. Pagius vero io Criiica Bamuiana ad an. Ch. 67, num. 18, h;ec habet Pjpehrocliii vestigiis inh:erens : Dics qui bus sancti pottti[ices coluiiiar, aui quos eorum morti vel sepuliurm maxtyrologii aiiique attribuunt, nihil plertnnqiie cuvt die obhus aut sepulturce commune ha- bent. Inimo longitts procedit nurtt. seq, dum reliquos siliicioseideiiireguisesubesseprontinliat; inquitenini: Sandi iiaque pterumque atiis diebus quam q-.tibus ad cwicstem patriam migrarint culti. Lt infra : Hinc pauci sanrti quibus obierunt diebus colunlur. \ix vero novam hanc et ego opinionem indueram, Liniosque viros omnino seqttebar, quum anliquam a Pauhno magts firmari animadverti, reque ad examcn revo- cata, iniirniis nuperam hanc niti fuiidamentis intel- lexi. Qu;e igitur super hisce per otium disserere li- cuit, en oculis luis subjecta prodeunt, obseqtjii pottus meritum quam eruditioitis laudem mihi allatura. Pri- nium vero dc sanctorum festis diebus qusidam adno- taho, ut euniin institutioiiem conlinuo nobis favere C Turon., Itb. n de Mir. Marlvr., cao. 29, S. Germaui .»™i „n... A..^^.....«..„ ..r.;m „.,,;„,.;...,. i„ p„ :v..._ l . 1. v^u_: ...-.K...- . . •...: _ 3uibus iidem toleratae luortis beneficio supernse red- iti fuerant quieti. In hanc rem lestis luculenlisst- mus accedit Paulinus, siquidem Mat. xtti inquit : Hinc ergo sanclis, sive ronfessorilius Dies sacratos, in (iitilins Hincti diem Mortalis a;vi morte viiali suum De labe muudi iransierunl ad Deum, Populi iidelcs gauilii^ soleniuibus Houore Christi gratulantesexcolunt. 849 Quoties igitur seu in vetustis martyrologiis, seu apudChristianos Palres natalis vocein compcrimus, continuo tustum diem intellib'amu$ oportet;, quo san- eli alicujus obitus seu sepultiira annuis recolitur Yotis. Hinc martyrologia ariginem, hinc fasti eccle- siastici primordia sua cognoscunt. £t profecto con- stanter afnrmandum reor, nou nisi seris Ecclesia: seculis factum ut alitts dies sanctorum commemora- tioni dicalus habcretur, quain qui eorum obitus me- moriam quotaniiis re.novaret. Autor est Gregorius jerspicuum flat. Qusccumque enim antiquitus in Ec- clesiam Dei inilucehautur solemnia, eum ipsum diem respiciebant quo SS. marlyres vits stwe consumma» rant cursitm.coeliique redditi tolerata; mortis Iructum prirao 848 perceperant. Celehris est S. Cypriani iocus in epist. 37 ad Presb. et Diac, ubi sedulo illos hortatur ut dies quibus martyrum quilibet e vivis ex- cesserat adnoleut. Denique, ait, el dies eorum qitibus excedunt adnolate, ut commemorationes eomm inler memorias marlyrum cetebrare possimvs; qnomqttam Tertiiltits scripseril el scribat, ac signi/icet miht dies qnibus in carcere beati fratres noslri ad iminortitlem vitam gioriosm mortis exitti transeunt, et eciebrentur kic a nobis oblationes el sacriftcia ob commemorntiones eorum quw cxlo vobiscum Deo protegente celebrabimus, eic. Epist. quoque 54 idem Cyprianus : Sacrificia pro eis semper, ut meministis, offerimus, quoiks mar- lyrum passiones, et dies anniversaria cominemorattone celebranius. Antiquius etiam hac dc re testimonium • e.mporibus, Imc est seculp Cbristi quiiito, institutuni fuisse S Juliani martyris solemnem diem. (gnoraha- tur quo dle decessissel B. martyr; hinc poiitiius anxins, iiicerlusqu* ilies piis eorum vo'ls Obstahat Divinitiis laradem subsidrura ignaris pnesiilum, et qusesitus dies , ccelo ipso revelante, iitnotuit. Inquit laudatus aulor : Hujus festivitatis temporit ignara plebs mcesta pendebat, nesciens diem in quo mariyr beatus deberet pro firfulis acpussionis, gloria honorari, et hmc ignorantia usque ad B. Germatium Autisiodo- remem aulistitem «( pratrqcta, eie- Tunc ille, Ore- mus, inquit, e.t (ortasse twbis hcec Domini potentta rer velabit. Qttod cum fecissent, tnane orlo ait, v kal. mcnsis septimi ceicbrandam esse festivitatem. Si libe- rum olim fuisset qpoto magis piaceret die sanclo- rum commemoratiouein celebrare, ulique non adeo segnes in S. Juliani solemniis instiluendis ii fuissent populi, neque tanto studlo lempus quo retoleuda ejus passionts gloria foret investjgassent. Quamobrem proferamus, nempeepistolam SmyrnensisEccIesiaj tte P aniuiadverlas quotquqi scriplores martyrologia pu- 5. Polycarpi martyrio, qu;e inter sicrus foutus anti- blicis consignavere labulis, id potissimum pne octtfis habuisse, ut einortuaies sanctormii dies qnanlo cer- tius possetexpriinerentur. S.Gregor. M. ad Eulogiura Alexandr. epist. 29, lib. vn : iVoj autem, inquit, pene omnium murlyrum dislinctis per dies singulos passio- nibus coilectd in uno codice nomina habemus, atque quotidianis diebus in eoium reneratione missartim so- lennia agiinus. Non lamen in eodem volumine quis qualiter sit passus indualur, sed luntuinmodg nomen, locns et dles passionis ponitttr. In hanc rem Ado Vienn. archiep. scnbil in praif. ad suum Hartyrolo- giura : Huic operl nt diet niartyrum verissime notnre- lur, qui confusi in kalendis inveniri solent, adjutit martyrologium ab urbe Rrnna Aquileiam transmitsum. quitatis ad nostra usqne tempoia pervenit. Inqutuni autem piissimi viri : Sancti mtirlijris ossa gemmis att- roque pretiosiora lumttlo mandavimtts. Ev&« m; ouv»- tov rjy.tv, (Tuvaycfievotf £v «ya/.Xt« NATALITIUM XIII. 822 Beda quoque, Adone antiquior, in snoruni opcruni A Calalogo : Martyrologium, ait, dc ualatiliis SS. mar- tyrum diebus, in quo quos invcnire potui non solum quifdie, rerum etiam tpto generc certaminis, vel sitb quo judice mundum vicerint, diliaeuter annotare stu- dui. Eo autembree omnia spectant, ut unum Pagii fundainentum dejieiamus; inquit eniin : Sanclos pte- rumque aliis diebus quam quibtts ad creUstem pafriam migrarint cuttus, sive quia persecutionis temppre minus exquisile nolatio liuberi polueril dierum quibus passi sunt, eic. Quantopere vero in Jiisce diebus notandis seduli Cbristieola; forent, ex relatis scriptorum sulTra- giisjam patuit. Audialur pr.eterea Chrysost. Jiom. 26 in Episl. JJ ad Coriulh. At vero. ait, servorum Chrisli vet monnmenta ipsu sunt itlusiria, qucc regium el dominum pmnium civilatem obiinueruttl; tum tnorlis illorum dies noli sunt omnibus qui fesli per totum pr- bem aguntur- Quapropter hoc pro certo habeanius, nullos fere olim festos dies in Ecclesia Dei fuisse jn- Martjies acciUis LiansiWr ni lii nuva lcriae HgsjaLia. Quod tani sero pretiosae sajictwuin exuviae in varias 851 liansferri partes cceperiiit, etbnjcorum impe- rium in causa fuisse videiur; consiai enim aotiquo Koiiianorunijure extiiictorum corparujli lran>l;ilioiiem fuisse uiterdictaai. ut 1. 59, fl. de Religios., et Plinius epist. 75, 'Jib. x, docent. Vix autexn sub Coastaulino Cbristi lides extuJit caput, quum Jiinc inde trium- phales «artyrum reliquia; ad populoruui opem trans- vehi coepere. llcruji) Pauiinus ait ; Ex illo sacri eiueree quasi semina vii» Diversis suot sparsa locis, quaqiie osse m;!iuLo De modica sacri stipe cor|.oris exJgmis rus Deciitit. ingeoles illic pia grulia fontes El fluvios vii* generavii gulta [avillaj. Em. Baronius ad diem 15 Jun. in martyrol., et Azor. loju). Hnslit. Mor., lib. ix, eap. 8, qu;csi. Jl, es eo taiitum tempore in GaJlias et per Occideniem ccepisse Btitutos, nisi e.os quibus sanctorum 850 e vila de- R lieatorum corpora traosferri ceusent quo Franci Ro- rotci,» nnnitinnis ivoniohaim So/i ;•>•» m,.»r«niuc .>.. » mana Ecclcsia a Longobardis aliisque tyrariiiis vin- dlcata liberum lecerepionjmcommerciuin. Sed imd- tisanjte seculis hunc oblinuisse morem eum Paulinus tym iunumera suadere possunt exempla , ul rairum sii yiros doclissimos in hanc opinionem concessisse. Unus legatur Gregorius Turonensis, et res palain liet. Translationis vero nomen non ad quauicumque reliquiaruiu transveclionem jefeiiur, sed camdura- taxat respicit, quando ab aliquo justa: s.epultuite loco ad alium sacra pignora asportantur. Nain quod S. Jgjiatii martyris statim post ejus csedoui oorpns Aojiochiam Syroium hominum studio delatum fuerit anno Ch., ut Baronius arbitratur, UO, ejus rijljquiaj traiislatre mious apiedici pbtuere. Tam celebresdein hujusmodi translationes sujit facUr;, ut earuiu quvo- tannis niemoria solemniter recoli in Ecclesia coepe- rit, earumque mentio nonnumquam in martyvologiis 11 ohvia. Quoclrca post FJorentiuium doctissinius cessio quotannis recolebatur. Sed jam quserentes au- dio cur nonjjumquara vetusta inler se martyrologia dissideanj, nee cum ipsis njartyrologiis 6anctorjim acla non raro conveniant. Si unum tantutn obilus diem sacrj reprqesentarenl fasti aut acta ilia fidera non haherent, aut ipsa inter se raartyrologia de veriiate cerlarent. Ego cum varias edisserain hujusce discre- p.imi.i" caussas, tum ne jpsam quidem tautara es^e demonstrare pergam, ut(quod Pagius sensit) nullus ferme sanctorum emortuales dies uunc observelur. Neque enim iuficias imus quorumdam fesla non ipsis rnartyrii diebus co!i, sed id tantunimodo prrcstamus, ut ea raro coniingere , et fere seraoer martyrologjo monente, ostendamus. H«c quoque, et iion alia est Florentinii sententia in adnot. 11 ad raarlyrol. Hie- ronymiacum, et Petii Damiani in ppijtsc. cui tit. Po- minus vobiscum. Itaque piimam rationem cur quo- runi^am sancjorum alio diequamquoobierint ineiuo- ria celebretur, eam a>signari pnsse puto, quod olim lit Pagius suspicatus est pro diebus sanctnrum einor- quadragesimali tempore i aut nullx aut pauca; feriae C tualibus substitutos quaraloque trajislalioiium dies fuisse. Mihi hujusmodi rejn exaraijii subjicerc non vacal; ea tamen uon praueribo quae Guyelus in eanidem quoestionem lib. n, cap.2, qusest. 5, Jieorto- Jog. ait : Yerum quantum fas est conjicere, ideo for- tasse celebriius major privftitis diebus indicta est, quod natatis sanctorum iltorum Quadrugesimos lempore eve- niat, quo lempore a celebratione festorum fuisse gtiw abstenium observavimus. Sed jam ad coiitrover.-iie caput aggrediamuf, ef. in ejus arcem invadaimis. Et qusso, Mar^ili sapientissime, confestiinne I'agium ycritalem altjgisse arbitraberis, quum in severara ilJam absolHtajnque sententiam discessit, qua nullo- rum pepe sanctoruin natales, seq obilus uies, nuuc observari pj-onuntiavit?' Ego nequaquam reor. Hane ideo opiniouem sequulus esl ille, ut in Uoraanorum pojitilicum clironofogia calculis suis robur paraj-etur. Quam bi;ne t.nnen illi jes cesseril, ex quibusdara cogiioscamus exemplis, et in eosdera Romanos an- tislites taiilummodo mquiraniiis. Neque enim mihi " suadere uuiquam polui tajjn intaute Uomanura mar- tyrologium laJIi, aut fallere posse, ul quos nobis lamquam dies niortis in sanctorum feslis plerumque proponit, ji siut a nobis divorsi omnino censemli. Quandoquidem quxnain adeo graves crebraec(ue causa; intercedere i»oiuerunt, ob q.uas priorum seculomra usus in saiictoruiu uaialibus ggg colendis ab Ec- clesja Roraana penitus eliminaretur , et manyrologii hdes passim lurbata jaceret? Jani vcjo ipsins Pagij calculos in exaiuen vocemus. S. Luius an. Cb. 117, duobus videlicet post Petri Pauhque oj/itura aqnis, e viyis ;,ubiains est, ejusque mors cnm m Rojnano, aliitque marlyrologiis , luui in ciironico veterum pbiitificum ad dieiu iZ Septembr. refertqr. Qnid "aj hsec Pagius? Sed nou existimandnm, ait, Uuuin ea die a4 superos Uansiisse, cmn dies quibus in marturo- logiis veteres ponlifices cpl^Ulur, el in auctipri Cltro- sanciorum commemOralioneni admiUebant , eorum que propterea honores in alios exlra Quadragesimam prntrabere necc^se erat. Sic festum Anriuntiationis e die 25 Mariii in 18 Deceinb. a concilio Tolelauo x, can. I, rejectum est; neque alia intercessit caussa. Synodus Laodicena, can. pl, staluit quod non opor- teat jn Quadragesima murtyrum nalales peragere, sed toruni in sabbato et dominica tantum memoriam fieri. Iileui habelur in Capilulis Martini Bracareus., cap. 48 ; Ston liceat in Quudragesitna natales martyrum ce- lebrare, sed lantum sabbalo et domintCQ die pro com- metuoruiioiie eorum oblaliones offerri. Si igilur jn sabbaXuin dominicumve diem sancioruin nalales qua- dragesimali tempore incidebant, eoriim coinmeinora- tio utii|ue permittebatur, aliis vero diebus id inlerdi- ctum. Hinc diversis dicbus qnam qmbus e vivjsex- cessere, quidam colunlur beaii, quoo) nempe annus illoruin obitus Quadragesiina: causa celebrari non posset. Sane ubiqiu; Jocorum hujusmodi consuetudi- neui invaluisse miuiine crqdiieriOi ; iu Ecclesia taraen Ainbrosiani ade.j constans fuit, ul uallius sancti festum duranle Quadragesiui;e jejunio, etiain nunc celebretur, et iu alio» releranlur djes qu* alioqui iisdem teiiiporibus celebranda forent. De hoc legen- dus Carolus Guyet. e soc. Jes. iu Heorlolog. lib. u, cap. 2, 3. Secumlo, quia sancti alicuius uataiis dies a digniore feslo occupabatur. Sic S. Basilii Jestuni e die prima Jauuar. in 14 Jun., et S. Remigii e die 13 ejusdem mensis iu primuin Octobr. conjecta fuere. Sanctorum deinde transiaiio efficere potuit ut di- versus ab emorluali dies ipsoruin coiumeuiorationi fuerit dicatus. JNonnulla, qua^so, qua; ail id quo adeo agiinus pertiueiii considcremus. Sacras martyruin reliquias sub Coustantino lanlum transfej-ri coepisse Paulinus aucior est disertissimus. Natalj xi inquit ille ; Ut ConsUn(ino primum siib Ca?sare factnm est Ttinc fainulis retegeute suis, ut sede priort ntcg veterum poniificum dicuntur seputii, ad afiquam eorum tramiationnm ut plurimum perlinea^. Coluulur 825 APPENDIX OPERUM S. PAULiM. 824 pr«terea S. Cletus die 26 Apr., S. Anaeletus riie 15 A que cleetionem nulluni (ut vocanl) inicil,.„itiljcium K . i\ *- • . ,1:.. CiC H.,fnl.n C rTftlrtiM.K«-.*.i»^ rlin fnil 1 Qtiu» \ *, ■, c ( : - :. , oiiicrtua t(.clihnc 9*7 ilipc ililpr- fuit?Sane Anaslasio aliisque testibus 27 dies inler- cessere. Et cur hos quoque iu censum Pagius non referl? Si deinum an. Cli. 116, ipso die 5 Maii, quo S. Alexandtr ail Superos evolavil, Sixtus poiililicalu est auctus, cur in Dainasi Chronico non ab an. 510, sed a ccnsulalu Nigri et Aproniaui , qui in annuni Ch. 117cadit, ejus uumerantur anni? Dicam confi- denter qu« sentio : chronicon Dar.iasi omnium con- sensu auctorem incerinm habel, pluribusque errori- bus scalet, quos ipse Pagius aliique identidem emen- dent oportet , ut inde quid reierant emoiurr.enti. Qu;enam igitur loties peccanti iides habenda? Oleum facile operamque perdqre arbitror quoscumque huic uni fidere scriptori in pontificia chronologia conspi- cio. Ipsius etiam Pagit confessione ad an. Cb. 130, num. 5, patet, interpontiliciorum tenipus omnino nobis ignoium. Annotainr quidem, ut ait idem, iilud tam in libro Ponlificali, quam in chronko auctiori veterum pontificum : sed praiterquam quod inter horum B librorum autores non convenit, vaculio sedis non ex cerlis monumentis, sed ex proprio catculc ab illis de- scripta. Cur ergo tanluni Pagio laboralur, ut electio- num obilusque dies ex iis ipsis autoribus bauriaiitur? Cur tam promte adversus Romani marlyrologii lideiu fertur ? Itaque S. Sixtum die C Apr. aut obiisse aut sepuiturse tradilum mihi suadeo, et ab hujusmodi die S. pontificis tempora sunt relro numeranda. Ad Eleutherum papam transeo.HuncPagius die26Maii, quo a Romana Ecclesia eolitur, sepultum non negat, licet quorumdam testimonia in aliam sententiam vergant. Quod est ad S. Victorera, Pagius eurn obi- is*e diem non difiitetur die 28 Jul. quo eodem die martyrologium Romanura, chronicon auclius vete- riiin pontilicum, antiqui calalogi, Anastasius, alia rnartyrologia et Benschenius eum coli testanlur. Non audiatur ergo Hieronvniianum 854 martyrolo- gium , Papebrochius in Conatu ehronico-hisi. , et nonnulli pauci qui in aliiini diem referunt saucti hu- tantu^RomanTs pontiticibus tot eodem G Jus obilum. Zephyrinus ejus succe^sor martyrii pai- Jul., S. Evaristus die 26 0ctobr., S. Telesphorns die S januar , S. Soter. die 22 Apr., et in hocdie assi- gnando mariyrologia onuiia cum veleri pontificum chronico constjntiun» ; et earndem nihilo secius can tilenam Pagius repet t, videlieet iis diebus non cre - deudum horum sauclorum mortem, sed aiiquara po tius translationem contigisse. Sed parcat vir clar., si expresst» iubenlius Ecciesia: Romanae aliorumque scriplorum testimonio quam nud:e illius opinioni fidera habendam esse aperte pronuntiamus. Enmi vero cuinam mugis, dum emorlualem summorum pontificum diem perquirimus, quam Ecclesiaa Ro- manoe auscultandum est, qua2 prsesens olim eorum agones inspexit, adnotavit, alque ad posteros in martyroiogiis relatos transmisit? Placet sane philo- sophis pluris esse unitis.non modo multorum, asser- tionem, quam unius tantum, et quideni sine aliquo argumento inficiantis opinionem. Ecquid enim ille vincet, qui id ipsum quod in quiestione versatur pro ratione argumentoque profert? Reliqua videamus. SS. Petrus ac Paulus die 29 Junii, S. Clemens die 25 Novembr., S. Alexander die 5 Maii, S. Hyginus dic 11 Januar., S. Pius die H Jul., S. Anicetus die 17 April., S. Callistus die H Oetobr., S. Urbanus die 25 Maii, S. Fabianus 20 Januar. , S.Lucius 4 Mariii, S. Stephanus die 2 Augusti, S- Sixtus II die 6 ejusdem mensis, Sv Dionysius 26 Decembr., S. Eu- tychianus 8 ejusdem mensis,et S. C:iius die 22 April., in pubiicis tabulis colunlur; istisquc diebus eorum roartyrium sepulturarave contigisse non Romanum modo marlyrologium, sed Hieronymianum, ut vo- cant, Ado, Beda, Notkerus, Wandelberlus, chronicon velerum pontilicum , Anastasius el alii explorate testantur. Quare tol antiquorum consensui in horuin pontificum natali die assignando viclas manus dare coactus est Pagius. Qua igitur ratione fretus iu illam sententiam ire vir doctissimus potuit, ut adeo pau- cos bealos ipso obitus die solemniter coli assererel si ex ipsis tantum Romanis ponlificibus tot eoden die recoluntur? Immo el hisce ille moveri exemplis debuit, ut si de aliquibus diebus festis non temere dubiiari posse sibi vidcbatur, eos potius ex eomperto martyroiogii more, non leviductus opinione, expli- caret. Sed et attiogere non pigebit qux ipsi plane diflicultatem peperere. S. Sixti obitu.-, in martyrolo- giis Romano, Hieronymiano, Usuardi, Adonis, Ros- weydi, Wandelberti, aliorumque multorum ad diem 6 Aprilis refertur ; ah Anattasio tamen, a Floro, aliisque paucis inlinue nou-e scriptoribus die 5 ejus- dem mensis memoratur. Pagius vero neutrum diem ad Sixti morteiu spectare ait, gg3 quippe in diem 3 Julii, si annos ponlilicalus numeraveris, ejus raar- tyriuin cadere animadvertit. Sed quam lubricis ille nitatur fundamentis, quantnmve ejus regula; in pon- tificum chronologia nutent, mei non est instituti per- pendere. Pauca tameu, ut quod ad Sixttim perlinet absolvatur, producam. Chronicon, ut vocant, Dauiasi hxc de illo habel : Sixlus annis decem, mensibus tri- niam consequutus die 26 Aug. in martyrologiis pra- ter Hieronymianmn universis et reliquorum scripto- rum documenlis dicitur. Verum ex fluxis incertisque pontiticatus annis illum die 12 Jul. vita defunclum Pagius arbitralur. Nil tainen vir doctissimus conlra tot monumentorum consensum evincet, ni prius cer- tum aliquem proferat autorem, qui lum pontilicatum, tum inlerponlificiorura tempora securus erroris si- gnet. Certe hoc ab illo praestari non poterit, dum inlerim certi, ac ii quidem numero et autoriiate prcecipui, scriplores pro nobis pugnent. Quum in Sar- dinia exul obierit S. Pontianus, mirum non est si ejusobilus ad varios dies hinc inde trahatur. S. Cor- neiiuin una cum S. Cypriano die 14 Septembr. inler vivos esse desiisse, quo eodem die in singnlis marty- rologiis mortem oppetiisse dicuntur, Pagius quoque coutra Papebrochiuin erudite osiendit. S. Felix die 29 Maii ah omnibus pcene refertur; sed suorum cal- culorum, ac Hieronymiani martyrologii teslimonio legendumqne meiisibus dtiobus die uno, ul habetui m auctiori chronico veterum pontificum, in catidogo Pa- lalino, et in duobus caialogis Corbeiensibus. Quum vero, teste eodem Damasi chronico, die 3 Maii anno Ch. 116 martyrium subierit S. Alexander, qui Sixto in pontilicatu proecessit, hinc Pagius ad diem 5 Julii anni 126 trahenduni Sixti obituin censet. Sed pri- mum in producendis veieruin testimoniis major in Pagio diligentiadesideratur; nara cataiogi Corbeien- ses, quos ille pro sua correctione adfert, quique apud Papebrofhium in Conatu chronico hislorico post S. Felicis IV Vitam inveniuntur , aliter se habent, Sixiiiiiique his produnt verbis . Sixtus an. X. m. 3. d.-l-l. vm id. Apr. En ui ii etiam in assignando emor- tuali die S. Sixti cum Romano martyrologio consen- tiunt. Deinde an iater S. Alexaudri roortem Sixti- scio quam muituni fniei sibi queat conciliare.iHucus- que igitur, Marsili doclissime, per tria ejiochx nostnn priora secula complures vidimus SS. pontitic.es c\ Pagii consensu ipsis diebus queis colunlur mnrt\iii corona donatos. Dum vero paucorum admodum qui supersunt morlem aliis conf.gisse diebus quam qui- bus coluntur nullis probare solidis argumentis queat, proximum esl ul nos omnem Romano polius martyrologio quam levissimis aliorum rationibus fideni habcamus. Quamobrem tactam ante querelam nunc repeto, cui Papebrochius et Pagius adeo pau- cosbeatos die eoruni emortuali nunc iu Ecclesia Uci honorari pronuntiarunl, si tot ex ipsisdumlaxalponli- licibus contra horum opinionem ita recoluntur? Quamqiiam et hanc nuperam sententiam exemplis pluribus profligare arduum non ioret, si per ot,wni 835 licerei. Nunc ununi animadvertisse sufficiat, nenipe Eusebium in lib. de Mariyr. Pakestinte, qui libro vm Hist. snbjici solet, plurium martyria dieinque eiiam inariyrii memoriae tradidisse. Hi atttem dies prorsus cum Romani martyrologii iide consenliunt. Coluniur die 17 Nov. SS. Alphaeus ei Zachocus; Eusebius vero hscc de illis babet : Aiou f/ijvos iir-axatSsxixn (odrn irapa Tuuaiotf r) npii SsxairivTE zxAavowv AExSftSpiwj) ri.; y.icpaAa: snroTSfivoii-ai : 17 die mensis qui vocatur Oins, lioe est apud Romanos ad xv kal. Decemb., ca- pite prhantar. S. Procopii memoria in die 8 Julii ca- djt, quo sepulturam B. martyr est nactus, apposite videlicet ad ea quae tradit Euscbius, dum .iro-wj ft»- ■n; oySori rrpo Ima S''SSv 'lo'j).iojv, Desii mcnsis octava die, qum est apud Romatws vn id. Julii, iilum asserit e vivis excessisse. Sic sanclorum Dionysii, Timolai, Agapii, Apphiani, Tlieodosite, Svlvani, Hadriani, Euboli, aliorumqne pluriura eraortiiales dies ab En- sebio traditi, cuni hodieniis eorum feslis concordant, uti Romanum docet martyrologium. Quod si gcrmana etiaminim exstarent martyrum acla, eamque iidem quam Eusebius scriptor celeberrimus gg5 mereren- tur , ulique in tnartyrologio sanctorum natales recle consiguatos fere seroper legeremus; nam quis igno- DSSSERTATIO XX. AD POLAIA ULTIMUM A rat eadem martyrum acta seeuiorum ssepe posterio- rum lcetus lide non raro inlirma esse, atque idcirco cum inartyrologiis certissimis miniine componenda? At yereor ne plus sequo aiiribus tisis , Marsili cla- rissime, molestiam creaverim, (iiuiin ea ad te pertu- ierim documenta qure tibi eximise erudilionis viro leviavideii possunt, aut,quod summum esl, ignota iion erunt. Scilicet ad hoc unum doctissimara iti cedi- bus luis aoademiam instituisti, ut Ecclesiasticsc Histo- ri:c sacrorumque canonum et ritiium secretiora illu- strares, ilhidque opus adeo feliciler sapienlerque a le prsestilum fuit, ut te Felsina nostra venerari, tota yero Iitteratorum respublica dcmirari nequeat satis. Et utinaro aliquando nobis liceret publicis typis com- mendatas intueri praeslantissimas ilias dissertationes, qmbus prgecipune per tc dirimuntur ecclesiaslicse con- troversiaa; tuiie enim non tam sibi de lucro suo gau- deret Ecciesia, quam tibi de tauta doctrinaruin uber- tategratularetur. Et quamdiu, quseso, cruaitorum de- sideria mora tua patierc torqueri?Modestiaj iu.se ccn- 0 siliis ut tamJcm renunties votis poscimus iteratis, atque ego interim ut buiuanitate qua soles hanc dissertatioiieni excipias te sedulo rogare non desi- naro. DISSERTATIO VICESIMA. AB S. PAULINI POEMA POSTBEMSJBS. S. Paulmi de elemenlis sententia perpendilur. Ad prreclarissimum doctissimumque viruni Jose- phuin Ferrarium em. cardinaiis Federici Caccise, ar- cbiepiscopi Mediolanensis generalem vicarium. Male de Paulino, Ferrari Musarum oninium decus, meritus iiiihi viderer, si singularem ejusdem de ele- menlis opinionem insalutatam prseterirem, eoque gra- viusinprresentiarummeime silentii poeniteret, si tem- pus oinnino accommodatum ad meura erga le tuasque „ „,ina,„Sl™ virtutes prodendum ohsequium paterer lam hn\e C i^nPdl(-itos, mihi eiabi. Niminim ad S. ar.tistitis gloriam, meamque inleobservantiamplurimumconduceresentio.siillum et in pbilosophicis disr iptinis non ullimas tuiisse de- monstrem : et viro, tum pbilosophise, tum aliarum artium quse aiiimuronosirum informarequeunt, laude pnestanti, hanc quoque Psulini virtutem proponam. Ei quidem, ut aiebai Boyle in Dub. et Paradox. chy- mico-phys., part. ! Dial., Opiniones de elemenlis tanli sunt inter pliysioloyice dogmula momenti, auanli elementa ipsa sunt inter eorpora universi. Cur lgilur Paulinum, quem in reliquis sequutus sum, nnnc de elementis proloquenteni in coricione destituam? Pul- cheirimamgSS planc in poslremo ejusdem poeinate quscsuonem animadvertas, siqoidem ibi non ignem, sed ccelum S. doclor inter eleracnta componit. Hoc ubi philosopborum vnlgns audierit, ita nie ament supen, sibi vix a risu, ceite ab admiratione, non temperabunt. Vulgaria iili soluni quatuor elementa agnoscunt, terram videlicet, aquam, aerem et ignem : quicquid ab his diversum occurrit , praeoccupalis eorum ingeniis aul crucein iigii, aut assertum mon- stro potius quara vero simillimum videtur. Quam- obre-m opene pretium duxi uon obviara cuicumque Pauhni opmionem illustrare, ne lanti Patris erudilio iiiiiuis a quibusdam intellecta aut iuaSe audiat , aut etiam exsibiletur. Ejus verba primo intueamur :' Distribuili|iie locis morp, terras, aera, coelum, yualuor li.-.x hansit vanis exordia iclnis. Suut homines terris, sunt addita sidera coelo, Aere pendet avis, liquidu .wiat wquore piscis : Sic ele.menta suis decoravit siunula forni.s. Elementorum compaginem, situmaiie infra descri- bit : C.laudit cnira Oceanus terram ; niari' clauditur; iuse Axe sub aethereo randitis ccnciudilur aer. H.ec profeclo, et non aiia Paulini senteiitia. Cceluni is non vero ignem inter elemenla recenset, inimo ei imaginariam illam ignis sphserara, quam Aristoteles supra aeris regionem commentus est, quamqueom- nes discimus, nemo ex eruditis mmc credit, sibi nequaquam arrisisse tum Paulinus palam facit. quum de illa ne verbiun quidem. Sed quibus calculis fre- tus m hmnsmodi opinionem Paulmus concessit? Ego submde pro virili iuvestigabo, et in primis, dum de elemcntis disccptationem instituo, nie nolle adver- aiiorum sententias, multoque minus adversus in arenam descendere lubens fateor, italis sit niihi ratio habenda, eorumque dQgmata satis erudite in examen auduxerint diser- tissimi temporum nostroram philosoDhi, ac infer illos poiissimum emineant Helmontius", Gassendus et Boyle, exirnia procui dubio ingenia. Uisain idcirco Paulim sententiam prosequemur; et illam, ni mea me fallit opmio, sacrarum Scripturarum autoritaie mii plane affirmo ; earum enim testimonio ignis in elementorum censum haudquaqnam refertur. S. Pe- irus in Epist. II, cap. u> : Expectantes, inquit. eipro- perantes in advenlum diei Domini, per quem cwli ar- denies sotventur, et elemenla ignis ardore tabescenl. Ecce ab igne elementa distiuguit apostolus, quuin per sllum ha;c aut consumenda aut in mclius refor- manda nos docel. Sed et crjelum, upgebis, ali eie- inentis inibi diversum dignoscitur. Ego non video Supra namque ita loquebatur Petrus : Adveniet antem dies Donum ulfur, inquo cosli magnoimpelu transieiit, elementa vero calore sotventur, terra autem, et quat in D tpsa sunt, exurelur. Vidisiin et hic ab elementoruut sene dsstinctam terram? Quum vero hinc tisrram elementum non esse argui nequeal, idem quoque de ccehs aflirmare absurdura non erit. Creli eolm, lerne- que vices, quoe siipremum judicii diera instare doce- bunl, ita S. Petrus memorai, ut nori ab eleurentis distmguere , sed singillatim clarioris explicalionis ergo dsscribere videatiir. Quid quod et alios Chnstianse lidei seetatores a Paulini sentenlia mmime abhorruisse compertum habeo? Gemiadi.us Massiliensis presbyter in libeilo de Eceles. Dogmat cap. 09, ii.cc habet : Elemenla, g§7 id esl cot- lum. el terram, non credamus abolendaper ignem, sed in meiius commutanda. Philastrius episcopug Brss.., vh- sanctitate ac erudilione iuter veteres Paires noius, lib. de Haeres., cap. 46, coeium inler eiementa numeravit. Scriptura, inquit ille, »» primo die catlum et tenam facta declaral duo h/ge ekmenta, Eioquenibsimus quoque ictiptor Tiisoto» 837 APPENDIX OPERUM S. PAULINl. 828 retus serm 5 ad Gr*c. infid. de- Angel., apertissirae A identidem ostenderaus. Empedndes, apnd Plutareh Sg #f opinionem inhsesisse demonstrat [ ait eoim lib. ,, cap. 5, de Placit. ph.losoph. mqmt : Il.llll M"J U|IUIIUI!VIU ........... ; . „ , de Deo : Wa.S-n rtv« a-uv£z/\ripw.« rotV Tr6tv;siot{, tva to fiiv z«).ao,- «vtwv, xeci to uiytfa; 6auf«a&Ecr8«i irapa- o-«v*ot) t6v 7roi»]T«v : r« 8« 73 o-uve&vyftivec 5T«?li«/Ta xwi.OetTtjv #£t«v «Oro^ 7rpio-j yn fteitihiflxev ot«mo £; xpyji; iysyivsf. Kai o iop >}v £? "pyjic &<*YJ ?"-lji3i7ff(. Kai i) TaXarra oure e-ftzpjv;rat, oure «v?£Ta'. Kai 6 rftio; Tij/.Stv ou SOvarat r.al Sialvnv o 6££- o-T.-piwua. etc. Ex qtiofactum est uttetlus hodieque ila permanedt, sicul ab initio fuit constitula , et aer, quam ab initio natura sortitus est. \nv\olatam conser ■ vel; neque ilem mure augescal, neque decrescal; ulque sol fbnussimum illud cwlum, per quodcurrit, eliquare aui u»- •-" non possit. Coelum igitur Theodorelus in e-lemehiis nunieravit, quodque etiam ammadver- tenduni est, nullani de iisrtem agens igms menlio- nem injecit. Sane apiid veteres quidam exstitere, qui ila coelum elemeuti nomine appeilanduni putarunt, ut ignein non excluderent , atque idcirco quinclum eleinentum excngilarunt. Audi L. Auulelum, lib. de Mundo : Elemenlorum interse mutui nexus arctis af- finitutibus implicanlur , el quinque conjuges copulte his ordinutcc vicibm alttnentur, ut adha-reant eliam qruvionbus teviora. Aquam in se hubel lellus, el aqua, , \ut alii putani) veliil terram. Aer es aqua gitimlur; ignis ex aerea densitale conflatnr; mther rf.-is.siin ignesqiie itli immorlales Dei vivucitute jlammanlur. Ouinque etementa aperte facit Apuleius qutuque ne- xibus inler se colligata. Istis autem maxmiam afle- runl lucem qua3 supra disseruer.it : Crefnm ipswm, stellwque coeligerce , omnisque siderea compago a-ther vocatur, non {nl quidam putant) quod igneu» sit, elin- census, sed quod cursibus rapidis semper rotetur. blt>- mentum vero non unum ex qualuor, qux nota sunt ennctis, sed lonqe aliud numero quintum, ordine pn- mum, qenere divinum,et inviolabite. Nihil evideittius ulique profern poteral , ex quo pnestantissunum elementoruin wtbera fuisse disceremus. Hinc est nuod Jovi iCthera assignarunl nonnulli , quos arguit .4. A.iRustinus lib. iv,cap. 10, de Civ. Dei, bisce ver- his : Jovem , inquiunt , in wthere acapimus. in aere Junonem. F.l iuvc duo etementa conjuncta sunt. Mare .. . . nl..> — . ACO 1 .ii T£'o-0-«p« 7«p TTOVTOIV p't^Wft«T« 7TOWTOV «XOU£ • Zeu; «tBr,p, ypn f£ y£p£0-6tof , r,5 AtSwveuj, t^rjo-Ttf 6' rj Saxouotj Tskht xpojvuua f3ppT£tov Badices iiriuui™ rerum tibi iiuaiuqr edam. Jupiler 33t!iereus, Juno vitaiis, ad lios Dis, Et NestiS lacrjmis hunj^nos quae rigat ;dveos. Gassendus, lib. jii, sect. », cap. 2, Pbys. , bic non obscnre Jovis nomine intelligi ignem mquit , 1 Jular- chum foi lasse secutus hsec ad eos yersus diceutem : Ai« uh v«o >i'/» t«v Cj- versentur. Etenim an adeo verborum inopia veiercs laboravere, ut quum eleraenlum ignis describere ve(- lent Cffili vocabulo ahuti cogcrentur? Lunpide» apud Empiricum, lib. n advers. PUys., imivers;. ex asthere et terra gigni arbilralus est : Atteoa, xkI 7«tav ttovtwv yj-ysTetpav «t5w. ^iheraque et terram rerum rleci.no parenlem. Gassendus ibideiu uddit Nomine wtheris intelligendun ess ignem vet ex ipsa_Aiislotclis ^rpretotwi^n tet- liai polett I de Caclo, 5, et iv Phys., u. 859 »e,a 'f'" sum est Euripidi oethera idem esse in ignem, ei Sla- avrUa h.nc interpretalionein ac anmium uspuun fnc , fsse NU profecto bac de re habet Ar.stotcles iv Phv * <*i .1 Librovcro t de Crejo, cap. 3 , tan- Sqile aPbest ut *thera pro iKn^-P'a^e^ ™ ab illo penitus diversuro constituat. bunl ejus verba : Jn »C Wpou I.voC ovro,- tou fHW <7«(x«- Xi ««rMlvoxfrai T« ovofMcrt.rovrw ou x*)'*„ '■ ' ,«««' Neptuno tribuiwr, terrn Plulom. 858 Tu.n ndet 7f»M ^ ' eit a lerra> ,gnc, aere, uqueaqia magnna doctor quod Juno Joyi, fr»»*«.I>Elffl. tocum appellaverunt a ^rnpeiciir- PlUtoni Proserpina conjuncuc d.canlur : J>i emm, ait, f«J _„„;,„„ (t,mn0re nosita appel\attone. Anaxavo- hcsc ita essent, tria potius elementa mundt esse , non quutuor, eorum vctcres proderent , ul stngulu deorum ionfuaia sinqutis dividerentnr elementis. Ludovicus Wies, vir eruditissimus, in notis ad hunc locum pro qualuor elementis Au?;usii.ium mtellexisse censet terram, aquam, aerem et ignem. Alia lamen esl />u- eustini mens. Nil de igne ibi, sed de aethere taniuin is verba facit, quem Jovis i.omine desig.iatum aUpie inler elemema numerat.nn ab antiq.ns asseruerat. Recentes porro ethnicos addit ah nsdeni dissidere, quum Jovem Junoni, hoc est aere.p aelheri copola- rc.it , unoque propteiva ex ilhs elemento conDalo, liia lantu.nnmdo ex eorum senlent.a elenien a cou- stiluerentur. Sensim aperuimus qiixiiani de e emcn- lis veterum placila lorent, nunc rem clarius illusUra- bimus et Gassendum virmn ceteroqu. doctms.m.un auis interpretaiionibus ab eorum ©pinione diacesswse rinSZr^o emp onptsta appeliptione. Anaia.o- rasveroho nomeniionrecte adhibet , pro .gneemm wtherem dixit. ^therem illum, quem clcment.s an- numerari a..diebaiuu8 , Aiistotele tes.e, no, ahud «uam ignem eS5e Gaieudus vir disertiss.n.us p.o- nm.t nba Scd quam recle, qua.u a.curale. jam ne- 2 non videt. Nil minus revera quam hujusm,Hi. do- ma nhi osophus excogilavit. Verum ev.denlms ers eim.us quxnam hac de re sit ejusdem sen- 829 petlamus /sllicrem , non quidem ideo quod ignita fla- grelipsa, ntatiqui ceneiterunt , vatde erranlts circa potentiam Ulam maxime ab ignea tiatura abhorrealem origine vero kujus vocabuti inde ducta, quodsemper cetlier cur.rat motu circumducliti , quum sil ili:i,i ele- mentutn a quuluorillis diversum, lum inleritus expers lum divinum. PraHerea idem Aristoteles, lib. n de Gen. anira,, cap. 5, iinimaliuiu semini calidam quam- dam substautiaw inessc inquit, qu.-e respondeat zS> twv -. iTf>i-v> 7tq(.xsio> , ipsi siderum etemenlo. Hinc igitur, Ferrari eloqueiilissime , satis mirarj ncqueo cur tanta philosopborum turba, qu:e unum Arislole- lem praceptorem sequitur, elemsntum hoc ita con- tempsent, ut ne iliius quidem mentionem in suos ■ nferre iibros sint dignati. Quai enim clarior Aristo- telis opmio proferri quara ista potesl? Piularebus ipse, hb. i de Piacit. pbilosopb., ab Aristotele asse- r:t luisse Iradila o-zotyjia Tsriaca , ics^tou oe ti rrunif nifyfioy aaeT«6iy)Tov, qvaiuor elementa, et quin- tum quodUam corpus immutubile. ltaque si in poste- rum tjuis quaeral quomodo coeluiu seu letner ele- menti nomine designetur, quidve Paulinus noster b.ic sentenua signilicaverit, parata responsio erit, nenipe aelheiem substantiam quamdam subtilissimam esse, raotuque perpetuo pra:ditam, qu:e ad rerum generationetn, corporuroque constjtutionem confluit quemadmodum terra et aqua. Hinc, ul arbilrnr, Lq- cretius, lib. v, celherem liquidissimum ac diffusitehi, vocat. Item Orpbeus , seu Onomacritus , ab aHhere omnia nutriri sensit, dum universum munduin con- stitutum ait : Ex TTU^Of, h\ u5«TOf, XOCt Jljjff, y.xl TTBVTOT^oy 3.v9pr,C . Ex igne, ex aqua, et terra, et omnia nutrienle celhere Ideui aulor tn hynmo ad Araorein quatuor elementa recensuit : A%ooirieus, !ib. n adversus Phys. el alibi, xux/.o^ocnTtz^v o-wua, mobile in orbetn corpus appellat, pro elemento babitam, atque idcirco quura ab illis sibera una curq terra, aqua el aere reccnseri audies, non ignem continuo, ut Gassendus censuit, sed elementutti ab igne diversum inibi desi- gnatum inielliges. Plura vero ad banc speclantia quuestionem brevitalis mejnor omitto, unumque pro dictorum coroiiide animadverlo. Materia illa subtilis, o qtiam Cartesius vir summi ingenii primus omnium excogitasse est visus , ita peripatelicos novitate per- cellit, ut tamquam audacisSimum figmentiim e sCho- is elmimandum exclament. At nonne mutato paulo- Inm nomine idem est ac antiquorum a:ther, eadeinque dijfusihs suhsiantia , unde omnia formantur atque nulnuniur? Mirelur quidem setas nostra auldainnet Cartesium ; commmiem ille cum anliquis sortem subeat oportet , quando ingeniosam ab illis auda- cemve sententiam mutu.itus, ex imitatione polius quam ex mventione sifii nomen quscsivit. Sed et substantia illa ajlherea, quam Robertus Fluddus me- dicus iBter pnma rerum nrincipia staluit, nonne ab auionbus per me laudatis tradita primum fuit , et inde m acutissimi viri libros transfusa? Ita verum est quod Ecclesiastes cap. i ait : Nil sub sole novum, et in scientiarum cultura nil lere excogitari posse, qtiod in vetcrum scholis procusum aliquando non iueril. Hxc suul, Ferrari eruditissime, qua» ad Pau- „ Iini versus adjungenda censui, quaeque tamdem ab eruditione tna sumagium proestolantur. Enimvero non postremum est decus tuum philosopbiac exqui- silion nomen dedisse, interque seriem reliquarum scientiarum , quibus ornaris, hanc quoque tuam ita uisse lactam, ul non Pbvsiologus mintis quam divini humamque juris peritissimus videare. Hujusmodi lgitur ornameatis disceptationi meai, ut ad le acce- deret, aminum addidisti; nunc humanitate priesta, Bis ot accedentis obsequiura sua non careat felici- late. Vale. DISSERTATIO VICESIMA PRIMA. DE CBUOE NOLANA. 861 ^e nimium in notis immorarer nbeuii hu« v <■ . ea oniina conjicere qu* de cruce a Paum,rdescripta Sut'JTc*cuteThTVl,ipite "gitur uno' disserere non alienum videbalur. Duplex c^rucfs Xn v , ' ^nsvec5° vecte jugatur. «'"""> ■ — • - IC1S 0l,,n D Eli ulr>usq"e crucis disti.ictam imaginem. Immissa PY aillDinn-n c.. m.l: _A'.-|' _ . . hgura componi solebat. Commissa mia vocabalur quum nempe ligno ereclo alterum brevius supral et mipso vertice transversuni committebatur, ita ut nie,Xre?(,en^li?no erect0 sunra exs,tarel- ^missa altera fuit, videhcet quum ligno erecto transversum injungebalur ,ta ut ipsum secaret. Prioris exemplu,,, hitera T exhioet; alterius passim occorrit in tem- piis, alusque Chnstianorum monumenlis. Ctri Chri- stusallixusfuerit, incertum; quamquam eruditissin.i v.r, Lipsius cap. 10 lib. . HcCruce, et Gietserus, hb i, cap. 3, de S. Cruce, decus hoc immissw cruc co.it.g.sse firmis mxi argu.nentis coniendant Ego orruii qua7stione din.issa. Crucis a Paulino men.o- raia; l.guram prosequar, et cujusnam generis fueril, Mevibus inqiurere pergam. Generatim crucis eifigien aesci tbit ilie Nat. xi, aitque : Korma crucis gemiria specie cnmponitur, et nonc Autemaae Sjjecicm uavahs .magine mali BiTe nolaoi Gr*oi8 sol.Um siguare trecentos ex anteinn» seu inali navalis specie intelligitur de qua Gretsejus Iuculentum dignumque cedro onus promulgavit Bosius lib. ,, cap. 5 deCruce, triumph.! etL.ps.us l,b. ,, cap. 9, de Cruce, aliioue non pauci egere. Commtssa vero crux per noiam Grwcis sotitam stgnare trecentos, videlieet per Tau delineatur Hoc exenqjlo „0., semel Paulmus est usus, quippe qui in ep. 8 ad Sulp.c. Sever. ita loquitur :Ch,istus non mulUludtiie, ,iec vtrtme legionum, sed jam tunc in sa- cramente crucn , cujus (iguram per luteram Crcecam Jau numero ireceniorum exprimilur, adversarios prin- cipes debetlavit. S. quoque Augustinus serm. I de lemp.,ler. 2 post dominicam Passionis : Previdit ergo , ait, myttertum sunclus Gedeon : denique eleait trecentat viros ud prtclium, ut ostenderet, non in nu- mero mutuutdniis, sed in sacrameute cruas munditm ab tncursu granum hostium liberandum; trecenti cnim \*br truiinam a-qu-jto libraiam sumine signal. Subrecloque juguni concors icraone tigurat, APPENDiX GPERUM S. PAULJNI. » Sive sapercihis a froale jugantia voltuia LiiDiisa transversis imitatur cornibus arbor. Hsnc oorro crncem Nolanam commissee eonsimilem elaboratam fuisse coliigo. Singuia dispiciamns. Si stipitem erigas , ejusque cacumini trutinam icquis binc i;u!e lanelbus penaenlem imponas, utique eruiis memoratx formam fueris nacius: nam stipes rectus truiinseque brachia litieram T intuentibus exhibent. Rursus si rectum currus alicuius temonem jugo ver- tici imposito eonsideres, eamdein itidem crucis efh- giem liltcrae T siinillimam ab illo designari videbis. Denique si vullus humanos inspicias, el supercilia, nasique et oris dispositionem eontemplemur, nonne ejusdem crucis tigura nostris occurrit oculis? Faleor nihilominus non ila pro certo statui posse qusenara sil Paulini mens hocee in loco , quandoquidem te- monuni cum jugo superaddito forma crucem potius immissam qtiain eemmtssam noslra hac tempestate renr;ese!!iat. Contra tacies bumaiia hujus potius n quam illius iiguram praefert, etenim bupra oculornm " supercilia nuilum attollitur in fronte tevi &t. plana sigimm. qno tertium crocis cornu eminere videatur. Sit hac de re aliorum judicium , mea nunc ost sen- tentia, .Nolanam erucem commissa; consimilem fuisse eiTcrmatam, et fortassis ad Labari simililndiaero, cu- jus eiiisieiii exhibet prater Baroninm Bosins lib. Vn, cap. \i, de Cruce triumph. Sed accuratiorem aliorum sententiam cpperiri prcestai. DISSERTATIO VICESIMA SECUNDA. SPICILEGKJM EX OPEBIBUS S= PAUMNI DEFERCmS. ffig* Gennadius de Scriptor. eccles. S. Panlini opera his verbis recenset: Pauimus Nolce Campamai episcopus composuit oersu brevia, sed mutta, et ad Celmm quemdam epitaphii vicc consolatorium tibellum snper morle Cliristiani, et buptizaii infantw spe Cftn- sliana munilum ; et ad Severum piures epistolas ; ad Tlteodosium imperutorem ante episcopalnm prosapa- nequricum super vicloria tyrannorum, eo maximequod kde et oralione plus quam urmis vkerit. Est hic ille nanegyricus, de quo Hieronymus ad Paulinum ipsuin scribens, ep. 15, Incredibilia in laudem ejus protulit, nobisque propterea intolerabile illius desiderium m- iecit. Sequilur Gennadius : Fecil et sacramentarium, et hymnarium. Ad sororem quoqve epistolas imdtas de conwmtu mundi dedit, et dc diverm causts disputa- tione dhersa tractatus edidit. Pracipuum tamen opu- sculorum ejus estliber de Pcenitentia et de Laude ge- nerali omnium marlyrum. 0 jacturam non satis oe- plorandam ! P.ostrema hx.c amisimus , et nescio an umquam reparare licebit. Exstal in Ambrosiana bi- biiotheca veluslissimus codex, quein seculo octavo ato,tie eiiain septimo exaralum crediderim, characte- r.-s ad seculi Merovingici scripturam accedunt , et non nihii Saxonicse pncferunt, cujusmoiii exempla nobis exhibuit Mabillonius V. C. in laudatissimo Paul'iius intcr HierosolynMB excidium el ascensionesn Dominicam intercessisse affirmat, venies ad annnm epoch;»- eiusdcii! i8 aut 29, si utmmque terminum simul numeres. Ijnde anno 29 Dionysiano secundum Pauliuum Christus Dominus passione consuimnaia in coelum ascendit. Euseb ■ iensis in Chro- nico SR4 urbem hanc asserit captaro anno it ab aimo 15 Tiherii. et rccle: revera enim annus 2:) aer.e vulgaris inciuit in 15 Tmerii, quo antjo consa- les processere iiu.> Gemini. Quum tamen Eusebius censuerit Christum anno 18 Tiberii passum.hinc esl quod lib. ui Hist. ecci. Hierosolymam a captain asserit quadrc inis expletit\ facinus in Ciirittum admissttm ; ;[ua in opinione Pauli- uus eiimdem non sequitur, ipmm ei ejus verbis Christo.- anno 15 Tiberii crucilixus et in ccelos .le- tatus evidentcr appa sal Ci ternm Panlino :;i hac sententia concordi s di preheuduntur omnes fere ve- tustiPatres, qui Christus duob is Geminis coss. pas- sum anno scilicet 15 Til tuerunl : Clemens rertuliianus advcrs. Judxos, cap S, Lactaniius lib. tv Div. lnst. , oap. 10, Sulpi- cins Scverus lib. n Sacr. Hist., S. ^ugustnius iib. xvm, cap. iilt.,.le Civ. i.i quam ipse ibidem sibi coni re videatur . Paulus Orosius lib. vn no i s exhibuit >lani onius *. t.. in lauuaussimo :-"11 .•■".■■.■■■.>- ••;*■„., ■ o r,. 55 «5 tLipiomatica.. Continentur autem isto in D Hist. ^^^t^^T^ etPan codice veterum Patrum seutenli», et explicationes jn quoedam Scripturoe loca. Augustinus, Hiero i; et Gregorius majorem implent partem, ac omnium recentissimus autor inter eos venil Isido lensis episcopus. Qua lam Paulini fragmenta ibi mihi occurrerunl, qua3 nunc pu! gruum videtur. Inler ea potissimum, quse inibi anim- adversione digna sum ratus, illa sunt verba : Christu* posl passionem et ascensionem ad ccrlos , sicul ' Heli- seus asccndil i» Belhei, id est iu domum Dei, con siis matedixil Judaiis posl i-2 annos ascensionis suw, mnisit duos nrsos, id est duo :s anum el Titum, qn crudeli eoc. strage jactavenmi. Petavius chronologo- ni lib, Kt, c'p. >"!, de Iloe.tr. lemp., et alibi, eversam a Tilo Hierosolymam evincit anno epoc.l 70, cui consentiunt scriptores reliqui. fei igitur ab hoc :mno retro numercs $x.anji06< quo» nielis . et alii quamplurimi . quibus accedun! etiam recentiores nonnulli. Singulariter vero ii an passione Christi « uxisse Socuit Clen ;1-'t • "bi sichabet : A p,,,. ,d eversionem tlierosciymorum a.,i;, '.. Sanctus quoque Hieroi») in cap i - I on., vers. 17, haec ail Posi ann dmn,', nieru- salem, etconsum exameu dehemus, bane opinionem ita dissimulasse autigno i-st-sc-- -M c»!u Augustino in menwui Hunjuuaw oby» 833 EX OPEKIBUS DEPERDITIS EXCERPTA. 834 iyttssK*^ ?e a sl r*? ^ ,2-^ *« «- t-pe magm doctoris sermo 204 ita inscriptus : De. eo qilod (criptum est de S. Uetiseo : Atcende, catve ete Ibs praeter alia dicitur : Quid est : Ascende, calve, auen- de, catvs , nisi ascende crucem in ioco Calvarice? Et hoc alteniiile, fratres, quia sicu! sub Ueiiseo 42 pueri lacerati sttnt, ita etpost 42 annos passionis dominiccs venerunt duo ursi, Vespasianus et Titus. Tuns subncit Hierosoiymx vastationem per Romanos factain, ad- ditque : Post iiuiv.os a duc-bus ursis, Vespasiano et tiio, ijms illasacrilega quod merebatur excepit. Hisic memoratus aulor occasionera arripit hunc serraoiiern, exsibilamii, enmque Augustino abiudicandi. isiquit nle insulsum plane videri hoceuatum, quum non42, sed 56 aut 37 annos post Christi passsonem sub- versa fueril Hierosoiyma; esse hoc enorme in chro- nologiam peecatum, ac propterca Augustino serioo- nem indignum. Errat ille, ac iii veternm ^atrum lecliosse hospes videri posset , quandoquiuYra, uii supenus animadversusn esl, plerique es illis Chri- stum passum duobus Geminis coss., hoc est anno Tsberis lo, censuere , ac inter eos potissismim S. Augustsmis. Ab eo auteia anno ad urbis sanctae eyersioneiis 42aunos coliigere necessarium fuit. Quod si clsrouologoruin recentium doctissimis piacitis sen- teiiiia hasc adversatur, neqae Augustino, sieque Pau- Ijno id vitio vertendum, qui communi celebriiiue 865 opiuioni favebant. Non igitur istam ob causam Augustinum ille sermo deue^ei, quamvis et ego cer- tissimuiii arbitrer ab ejtis calaino iioii prodiisse, sed potius a Paulini operibus depe.-ditis expressuua itiis- ba2c fragmenta legenti confeslim patebit. se, quod L't antem ,id eadein fragmenta redeamus, tria' ultsma procul dubio ex libro de Pmssitenlia, quem supra omises iaudan a Gennadio audivimus, suni hausta ; reliquavero ex epistolis deperditis, autex aiio Pau- r — _ — ^ — ..^.wuv.1>ul. miui cudin leuioe- rare ison potm quin lepidam orauino alque apocrv pbam memorarem epistolam , quas in ornalissimo Ambrosianaj nibiiothecae ms. inter Hieronymianas sexagesima qumta dicitnr, et Inmc tituhim prxfcri : Item Hicronymus de duodecim docloribus. Ejus iisi- tium ita se habet: Vis nunt acriter, mi frater, ut libi quasi de luminaritms qnm in tolo ' firmamenll mundi retalgent , pauca de scriploribus aui nobis mulia d- obscumatibus, qua? propter carnalem mentem iutelli (jeniinm impediunt, ad sptendorem consideralionis spi rttualem proferre potuerunt manifeslissime dicam. ioi verborum salebra ac circumlocutior.es Jeetum oiHl H!er0liVG:li haudquaquam esse continuo nos S&6 monent. ibi vero censiira profertur in Au^ti- sunum, Hsiariun. , Origenem , Ambrosium, Eusebsum t.esanensem , tieliodonim et Dardanum. Tum hxe de Paulmo nost.ro maleferiatus antoreructat: Pauiino visum est magister fieri , et non erat ante discipuius; et fructum sine radicc oriri fierique lemplavit; ideo ejus * conscriptiones icriptore e.t chnrta non indigeni. ba Pelagio demde, Joviniano, Jutio Africano et Eanno- iiio scriptore ignoto senlentiam proferl. Verum tam longe abest ut haie epistola Hieronymo sit adscri- benda, ut ab ejus stylo, opinione acsanctitate om- nmo abhorrere dignoscatur. iluic insulso ligmento subiiciendas duxi castigationes atque additamenta ad rehquos Paulini Natales. Quum enim exemplada tvpis hueusque commissa, et prxcipue edilionem Plaiitin.Aniuerp.an. 1622, cum ps-aessantissimo co- dice Ambrosiano conlulerim, quosdam desiderari ibi versus , quosdam in ssielius resliluendos in nielius perspexi. Jtaque bas animadversiones alicui forte Panlini opesa impressuro non modicum profuturas exhsbeo iii me, utquanluin esl latsti scriptoris honor sn dies augeatur. EX OPERIBUS S. PAULINI DEPERDITIS EXCERPTA, . 86? Praccepit Dominus corvis ut pascerent He- r ham in torrente Ghoreb sedentera. Mira profeeto res est ut viro sancto avis Lmmunda vitse subsidia ministrarel. Unde ss et rsos contemnentes etiam pro- pria imitemur paupertatem Helise, credite dicenti, quod immunda animalia, itiesi homines peccatores devoto nobis obsequio minislrabont. Cur Heliseus mansuetus ac mitis parvulos legimus bestiis tradidisse? Heiiseus propheta iiguram Christi gerebal. Denique vocabulum isiuii Salus i)n inler- pretatur. Salus autem Dei quiit aiiud est nisi F lius ejus qui ei Salvator esi mundi? Parvuii vero iniu- dentes saluti Dei in Heliseo Judaeorum habuere per- sonam, qui clamabani dicentes : Ascende, catve, onrraie. Quod ssi Caivarice ioeo Christus ascensuriis es-at in crucem, Etconversus, ait Scriptura, maledi- sit eis in nomine Domini. Et exieruut duo ursi de syiva, et interfecerunt 4i5 infasites. Et Christus post passionero et ascehsionem ad cceios, sicui lieliseus ascendit in Beihe! , id esl in domum Dei , conversus maiedixit Judseis post 42 amios ascensionis snse, et D immisit duos ursos , idest duos reges horsendos, ■Vespasianura et Tit-im, qui de syivis genlium pro- deuntes, cnideli eos strage jactaverunt. .luslus seplies cadit in die, et resurgit. Qui seme! cadit et iterum , quomodo juslusvocan j>ossit? ideo jisstus dicitur, quia cadens erigitur, Seplimus aulem Dumerus requiem docet. Qji in septimo ceciderit, cavere debet, ne ulterius cadai. Jam opdrtuerat post ununi lapsum cavere de reliquo; sed quia miserlcors Deus est, patienter suffert hujusmodi iapsiss, ut quis vel in septimo resipiscat. Si autem isegligcsitior quis effectus resurreclionis iransierit uumeruw, non po- test dici justus, sed propter multitudinem detictorum iu peccaiorum numero deputatur, Duobus modis bon.o deiinqiiit; proposito ct casu, ut alius peccsre velit, et alius prasveoiatur peccato. Sed casus du- piici dividitur rnodo, iguorantia ei iRiirsaitste, Judas proposilo g@S peccavit diccsis : Quid vuitts miki dure , el euo tobis illum tradam.' Hic quod proposuit voiens smplevit, ct ideo justam sce!cs-ai.issim* volun- tatis sncrc&iem recepit. Petrus vero iniirmiiate Do- minum negavst moriem limens , qm se inortem pro Chnsto passurum esse promiserat. Sed ouia de re- pente victus fuerat, ideo Velocem lapsi veniam pro- nierelur. Paulus vero ignorans persecutor eifectus celen vema sanatiir, ipso eliam attestante : Persecu- lus snm Lcclesiam Dei, sed misericordiam c.onsecutus sum , quod ignorans feci. V,des ergo, alios siolentes cadere, aiios eiuis propria volutitale. Duo etiam t ; Dei autem iiiisereri^ ipsn etiam Veritate apostolos adte- snuiie : Sine me nikii potestis facere. Et Pauius: Quid habes, inquit, quod non accepisii? Si accepisii, cur giariaris, quasi. non acceperis ? etc. liaque si quis exacerbaveri! Deum, Moysi imitetur exempiura , qui dubitationis cuipam posiiitentia; et nunniitatis satisfactione delevil. Si sucrilegii qyis crinsesi incurrit, imitetur Asron , qui confessionis et hiimiiitaiis per medelam transgressionis expiaius cri- mine sacerdoiii meruit principalum. Si quis adulte- rium el homicidiuns fccerit, consideret Davsd etagat poenitenliam, atqne moliramine s.ibus effecids in tt- 835 APPEMOIX OPERLM S. PATJLINI. 836 more Dei permaneat. 8i quis in eonfessione fuerit A licta monstrantur , ut simili m«do si infirreus quis victiis et torinenlts cedens lidei exstiterit proilitor, aut hnmilis erravent, respicieus ad exemplum ma- Petri , nui negaTitj imitator existat. Egresshs foras, gnorum virorum faciiis vitae adnum invenlat, et idest egrcsstts a perfidia, fient aniariter, etrecurrat ad lideiu pceiiitentiamque convertatur, etc. ad lidem. In magnis peccatis magnoiuni vircrum de- NOTi£ ET OBSERVATIONES IN S. PAULINI OPERA. IN EPISTOLAM PRIMAM. 869 Not. I. Severo. — Severus hic cognomento Suipicfu.sdicllurGennadiOlib.deScriploribusecclesia- sticis, cap. 29, nec alilcr eum indigitat Gregorius Turoneiisis lib. i de Miraculis S. Marliui, cap. I, et li- bro x Histor. Francor., cap. 31. Alil malunt Sutpi- cium Seterum dictum; atque ita prscfert vulgala in- scriptio epistolx ejuS »d Aurelium diaconum, ilemque ad Bassulam socrum. Etsi Paullno sinipllciter seinper SeVerus nominetur, quod et apud Turonensem fere obtinet; seipsum tamen in dialogis singulariier Sul- picii notuine indocit. Quare cum eadcin aitate nunc Severus nanc Sulpicius, «ir).w,-, nomihetur, apparet non semper autores, fcum solitarium aliquod cujus- quara nomen ponere«t, proprium posuisse , poslea- quam unum cuique tantum proprinm uomen fuerit. Videsis Frahcisci Sylvii Progymnasmiuum cehturiam secnndam; cap. 41 , ubi docet so;pe cognomen no- iniiu pr&posilum. Fuit domo Aqnitanus, ut ipse fatelur dialogo 1, cap. 20, et Gennadius. Et quinein e Nitiohrigibus, cum libro n sacrce Historioe Phcebailioln (qui Agenni Galliarum episcupus fuit, teste Hieronymo de Script. eccles., cap. 108) suum vocet episcopwu. Notum au- tem Agennum esse in Nitiobrigibus. Vixil maxime Elusone, ut habet Paulinus epist. 6, vel Primuliacii ut idem habet cpislnla 11 et 12, quaj quo loco slta Sint ihidein vide. Toldsm qnoque euni habila^se, colligere esl ex epistola Seven ad socrum Bassulam. ■ Non fuit Bituricensis cpiscopus , quod multis viris doctis vistun, sed pre byter lantun), nti test;ilurGen- nadins, nunc Primuliaci nunc Elnsone degens, ut prxferiint Paiiliui epistokc jam euuUTj. Rosveyms. Not. 2. Insultanie Zubuto. — Id esl diaboto. lia fere seinperPaiilinus; aiuiquioressePatresseculus, qui iia exlulere. Cyprianus ad Demetrianum , cap. ri : Quidin ruinam zabull per ipsum el cum ipso cadis '.' ,%\ ibl ,e- lustissimi libri : qux 870 sr.ripllo et aliis locis apud Gyprlanum in vfeteribus editioiiibus fuil, ubi nunc diabolus obliuct. Apu I eumdeui, autor libri de Alea- toribus, cap. 5 : Deorbati zabuti cnliqine invicem sibi manns ihsertint ; et MiquOtifes eodcui lihro, Hilanus in Matthaii caput xxiv, canone 2t! : Eurem ettim esse oslcudil Zabulum , ad detrahenda ex nobis spolia per- viuilem. Itfem in cap. xn Matlh., can. 12 : ContusaM a se in tentationc prima amnem zabuli indic-al po- testatem. Ainbrosius lib. v, cap. 1, de Fide ad Gra- lianum : Fetolem itlum cetum, zabulum sdticct, ul- timis temporibus ccnerubili sui corporis passione pro- ttrulum pehutit. Hymuus ecclesiasticus de S. Mi- Chaele : Mlcliaelem iu virlute conterentem zab'uli;m. Glossa; Claromareseariae mss.^Za&u/us diaoo/us.GioSste Aquicinclime mss. , Xabutus , Salanas , contrurius. Itiin , zubulum habitaciilum pulcritudinis ; uhi prius Grascum, alterum Hebiaicum r-l vocahulum zabu- lon , quod apud D. Uioionymum, de Nominibus He- braicis , dicitur kabituculum (ortitudiuis , vel fluxus noctis. Verissima est zabuli oiiginatio, quam viri docti jain suggcssere , a Sw6«X"im , /Eolice (u€«/Xo>i , vel K.To).uTwf ^tia.tovsifrSbtr; !- o 871 ZE'P0T0VIUV «UTOV T:po6i>li«iV«l y.tytl' OvTtMf TO P«),'/t V 7T«f '/.tlflO- tovouuEvo,- rr.sot rft( ixrlm a; ispj-j? $ Staitovo; 4-)w# 6)vo,tt«?£:o. Quin ut hoc tempore ununiqttcmque ponli- ficum hujus civitatis episcupum creari dicit ordinator : sic olim quicumqtte sacerdos vel dtaconus ordmttbatur, hujus ecclesia; nnncupabutur. Sic ad verbum interpre- talionem cffero, ul cou^let ab ipso ordinatore litu- him prolatuni luis^-e , quamvis id.desuetudinem id abiisse Zonar?s idem ile presbytcris et diacoitis les- C tetur. Vide Pbi-Hi Nomocan." lit. i, cap. 35, ubi einenda can. Chalcedon., proc.2t>. Dto. VideGlossar. Lai. C. Cangilad vocem Titulus, loin. ni, p. 1164. Nol. 4. lte Etusone. — Versabatiu- in civitate Bar- cinonensi Pauliuus : eo pei"venerat octava luce de Elusoue prolectus hic nuntius , el Pyreusuin trans- cenderat, qui Narboncnsis Gallia; ad Ilispatiras est agger ; indicat igitur aulor Elusunem urbem fniise Gallue Naibonensis.Huc iiisum cdhfirmat llinerarium Burdegalense, a P. Pithceu ediiuni, quoil Eliisiunem vocat : Civitas Toiosa L.7,E/usoneJf.9,vicusEbrom»go M A6,civttas Narbone -W, 13.ilaqu« Elu>o .emcollocat iuter Tolosam et Narbonam in Gadia iSaibonensi, EUusamaulem iuler BurdigalamelTolusami.i Aquita- uia, et Novempopulis : proiude distinguenda tstElusa ab Elusione urbe; nec assentienduin Abrha. Orleiio al i»que recenttoribus geographis, qui corrupte apud Pauliiium legi putani de Elusone pro At Etusa; et apud Amuiianuiu Marcellinum leguut lib. xv : ln . Narponensi Elusa est, iVurbona et Tolosa; sed conlra " ex Paulino corrigcndus est Marceilinus, cum Elnsa non sit in Gallia Narboneusi, vel certe nihil in Mar- cellino inuiainlum. Dcc. Jusephus Scaliger prolcgomenis ad emendationem Tempurum scribit Eiusuncm oppiduiu esse cuiu arce velcri iu linibus Niliobrigum , qua amne Dragulo a Petrogoriis dividuntur, vulgo Lausun. Rosvkydus. 1N EPIST. U. Not. S. Desercimus atlario Dei, el mensis satuta. ribus minislramiis, jum nomine officioque seniores. — < Scnior, presbyter, vis Graece vocis rrpso-Cun),-. S. Cy- prianus epist. 75 : Qua ex causa necessario apud nos fil ul per sinyulos annos seniores et prayositi in uimm conveniunuts ad dispoittnda ea qnae cura: nottrtt comissa sunt. Prudentius in passione S. Hippolytbi : Offertur senior nexibus implicitus. liippolyihuin pres- byterum antea vocaverat. Cakolus Cancius in Gios- sario Lat., lom. iil, p. 800. 837 NOT^: ET OBSERVATIONES VABJORUM. 833 IN EPIST. III. Not. 8. Ad venerabilem socittm coronw lum patreht nostrum Aurctium — Corona, dignitas clericalis, sa- cerdotalis, episcopalis, poutilicalis : qiiia corona est insigne prjecipuum clericatus et sacertlotii. S. Au- gustiuus, epist. 147 ad Proculianum : Per coronam noitram nos adjurunt reslri, per coronam teslram vos adjurant nostri. Hac etiam voce tit illustri honoris titulo corapellabantur stiniml pontilices et episcopi. Eunodius, lih. iv, epist. 22 ad Symmachum papam : Erigat parvulos inptorala coronw vestrw miseratio. Tarraconehsesepiscopi epist. 2 ad Hilarium papam : Provinciali litterario sermone debito coronm vestrce obsequia de(erentes. Anastasius in S. Cornelio PP. : Cornelius respondit : F.go de corona domini ( Cypriani episcopi ) tilteras accepi, non contra rempublicam. Mareu!(ii9 lib. i, form. 26, qti.-e inscribitur, Indiculus contmonitorius ad eplscopum : Prwsenlem indiculum ad coronam beatiludinis vestrm direximus. Ita passim utuntur S. Hieronymns epist. 81, Paschasinus Lilyb A Not. 10. O vere israelita. — Sic epist. 56 (nuno 4») ut Christum videret sicut Israel. Alludil ninriruin ad etyraologiam nominis Israel, quain traduni Eusebins apud Hieronyinum de Nnminibus Hehraicis : Nazian- zenus orat. 2 de Theologia , Hilaiius in psal. xm, Philo in lib. de Profugis et de Abraharn, Basilius iu i Isaise : 'tapxiil , 6y eppwtvsTai , 'Op&v 6£ov, Israet , qui verlitur, Videns Deum ; el rnrsus Hieronymus in Amos iv, in Oseoe vni.et in xxxi Jereniix. Sed idem laraen in Quasslionibus in Genesim hanc elyinuln- giam non lam veram quam violenlam existimat , li- cef omniutn sermone delriiam , seque angeli potius autoritaie duci profitetur, qui rationem hanc atfert : Contra Deum fortis fuisli. Quare itilerprelalur Aquila, Oti ap%ap. 7G ; Gregorius Turon., lib. iv hist., cap. IG, lib. v, c. 14, lib. vi, cap. 5, iib. mii, c. 2, 20, iib. x, c.lfi, de Gloria confessorum , c. 5i ; Fortunatus lib. xi, poem. 8, 11; Hincmarus Remensis in CapiluL ad presbyteros parochise (id eit dicecesis) suae , cap. 7, 16, et alii quamplures. Eulogice vocabulo eiiam donati panes qui in eccle- sia offerebantur ad sacrihcium ei benedicebantur, ex quibus pars aliqua seligebatur ad Christi corpus con- liciendum. Distribuebanlur autem eulogim isfce iis qui ob impedimentum quodpiam diebtis iestis el Do- miuicis communicare non erant parati, ex deoretoPii PP. apud Burchardum, lib. v, c. '27, et coneilio Nan- netensi, c. 9, aique adeo ipsis catechuraenis, quijus sumendic Eucharistiaj non habebanl : quibus iJ er.ii loco sacramenti , vel eliam sacramenium quoddam, B uti appellat S. Augu^tinus Ub, h de peccat. Remiss., cap. 26 , laxiore videlicet notione , quia prccibtts sanclificabalur. Hinc panis benedictus jieri veiatur in le nonuullorum movemnt die Pasch* el in festivitaiibiis quibus soient et de- invidiam , ut ait , livoreni iiiduxerunt , excitarunt et iram : cum ilie pacis tilius sie male aftectis animis nullo opportuniori remedio, ut ipse addit, occurren- dinn putavit , quam maturata ab urbe discessione. Quod et facieiiumn Severo proposuit , qui tunc in patria iisdem invidise ictibus vexabalur. » Ros- VEVDUS. Not. 15. Afri quoque ad nos eptscopi. — Paulinus infra, epistols i6 ad Romanianuni , meminit Africa- norum episcoporum , a quibus lilteras acceperat : lnde epislolas receperamus, \d est Auretii, Alypii, Au- ijustint, Profuluri, Severi,jam omnium pariler episco- norum. Rosveydis. Nol. 16. Patroni Domincedii mei Felicis. — ideni epist. 15, pauegyrico 3 in Felieem, Et celebrare diem datur, et spectare Pationi Pneniia Et Natal. vn, ssepe. Item Nai. vm. Patroni dicti velcribus CUristianis sancti praecipue tuteiares, S. Augustino , lib. de Cura pro ranrtuis, cao. 4 , 1 S ; S. Ainbrosio , lib. x in Lucam , c. 21 ; Prudentio, hynin. I et 2 peristeph. ; S. Eulogio in Apoioget. , etc. Cangius in Glossar. Lat. , tom. III, pag. 205. Not. 17. DominwdiimeiFelicis. — Felicem Nola- num vocat Domina-dium , quasi Doiniimin sedis seu basilicaa Nolante. Sic epist. 9 : Natalilium de mea so- lemni ad Domincedium meum cantiiena, el cpisto ]n quo persotus puerorum ac virginum choris vicini Domincedii nostri Felids culminu resultabani ; et episi. 12 : Basilica iyimr illa , qua- ad Dominmdium nostrum communem palromtm , nomine Domini Clirisii jam dcdicata celebraliir ; <:t epist, 28, quae est ad Viclricium: Quem Dominus experirivoiuitpolentiam upud se suncti sui confessoris, diteciissun, Felicis Do- minmdii noslri. Item Nalali 7 : Ouam quod mihi lecl i| •• p.ieis quibus est, ideiu Domiiiiedius egil. Quod non monerem, nisi viderem Arabrosium Leo- iicm lib. u de Noia, cap. 11, liic lapsum, qui exisii- inavit S74 tempore Paulini Deum a Noianis dictum Domina:dium, i/ttorfiiiir6Mm, inquit. inorejurantium ac invocantium Deum usque ad nostra tempora ser- vatum audiniiis. Non recte Parisina editto hi< i)o;nini ttc Uucis , loco Dominadii, exhibel. Rosvehdus. Not. !S. Panem Campanum de cclluia noslra tibi pro eulogia misimus, — Eulogia: privatim quas epi- scopi ac presbyteri ullro cilroque dabant el accipie- b.mt, ab ipsis a quibus mittebantur beuedictione con- secrata;, et ut piuriinimi panes benedicti ab iis appel- lantnr. Miltebantur etiaui i'iim litteris salutaloriis, quaruin formulain e\hibet Marculfire lib. n, fonn. 12, si missam persa- cerdotem cunctis pnesentibus nauio ante dimissio- nem. Leo IV PP. de Cura pastorali : Eulogias post missas in diebus (estis plebi distribuite. Elsummacunt aninii submissione et cultu ex manu sacerdotis oris osculo prins salutala recipiebatur, ut testatur Caba- siias. Quippe, ait S. Auguslinus lib. n de peccatorum Remissiinie, cap. 26 : Bic panis, quamvis non sit cor- pus Christi, sanelus esl tumen, et sanctior cibis qvibus alimur. Unde Oeioj ott-roj, divinus partis, dicitur Pa- chymeri lib. vHist., cap. 8. Atqueinde, quemadino- viiiiu sacra Eucharistia a jejunis inauducabatur ; et r si qnis jejunus non esset, et si acciperet, vicino por- ^1 rigebat a.i manducanduro : quod etiaumum observari in Ecclesia Grxca tradunt Ailatius lib. in de Kccles. Occid. et Orient. Consensu, cap. 9 , § 1 , etGoarus ad Euchologium. De eulogiis v>ost missam distributis agit ctiam Pius Papa et martyr iib. u quiiique libror., c. 117, et ex eo Hincmarus in Capitulis presby- i ris suxe parochia: dalis anno 752, cap. 7 : tlt de obtalis qum offeruntur u popitlo, el consecralioni supersunt, vet de panibus quos de[erunt (tdetes ad ec- i lesiam, vel certi de suis, presbyter convenientes partei iucisus habeat iu vase nitido et convenienti , tit post missarum solemnia , qui communicare non fuernnt po- rali, euloqias onuii die dominico et in iliebus (csiis ex- mde. accipiant ; ct iliu unde eutogias presbyter datnrns est ante in hasc verba benedicat, et mY acceptnris rfis- tribuat , etc. Eadem habent concilium Nannetense an. 895 , e. 9, ct Regino de Vita et Conversatione presbyterorura, c. 61. Eulogiarum primam institulionem synodo Aniio- D cliei::i. -.uii Constantio celebrafcje iridetur adscribere Balsamon ad can. 2 ; sed illas mtea \n usu fuisse ex iptoribus constat. Vide S. Augustinum, lib. m contra Petilianum, cap. 16. Atque hasc quidem eulo- publicas spectaitt, quss scilicet populo post per- actani sacram liturgiam distribitebantur. Canwus in Glossar. Lat., pag. 290 ei 291, tom. II, n. 2. Qui do variis culogiis plura scire voluerit consulat idciu Glossarium, pagg. iisdem et seqq. ^ioi. 19. Apophoretum. — Ila oliin scripium apo phoretum, xizoX ex tou auTou TravTtf. Quid eiiim, inuuit, aico communkalionem ? Siiinus ipsum illud corpus'. Quid enim est panis ? Corpus Chrisli. Quid autern * ^Miif, qui sumunl?CorpusCliristi; non corpora multa, scd uniim corpus. Qnornodo euim panis ex mullis qra- nis compositus est unitus, ul iiusquam appareanl 'gra. na, sed sint qiiidem ipsa, non manifesta autem sil eo* rum differentia propter conjunctionem : ila etiam inter nos el Chrislo conjungimitr. Non enim ex alio quidem corpore tu ; ex ulio aulem ille nutrilur, sed ex eodem omnes, Auguslinu?, leria 2 Paschse de Sacramentis fide- iiuni, apud Gratianum de Consecratione dist. 3,cap. 36 : Panis iste indicat unitatem. Sic el vinum inmut- tis racemis fuit , et modo unum est , unum est in sua- vilate calicispost pressiiram torcularis. Idem tract. 2o* in Johan. : 1'roplerea quippe, sicut eliam ante nos in- tellexernnt homines Dei, Dominus nosler Jesus Chri- stus corpus ct suugiiinem suiim in iis rebus commenda- vit, qua> ad itnum aliquid redignnlur ex multis. Nam- que aliud in unum cx multis granis conficitur, atiudin t ita annotarat : « Sigmnum mgellatum arbi- unum ex multis acinis contluh. Ibidem'ante •' ' Nonvo'. ror ab eo dici ea vasa nctilia , quaa ab Itaiis porcel- r. lest vivere corpus Chrisli nisi de spiritu Chrisli lnde a vulgo voeantur. riunt autem ex testis contusis est qitod exponens nobis apostoht addita calce : qua3 cuui sint foris candida, aeri claro apposita figuras intus nigellas quasi transparenlia intuenti oslendunl. » Ita ille. Qu:e inlerpretatio si admittatur, et nigeilatum et ea vascuta de eodem ca- pi debent, per quae alia qusedam, qiue pueiis suis de- niandaverat , raitti oplarit. Ai vero alicui videatur Padlinum expeteread se mitti niqeUatum per ea va- tcnta quu vueris demandaverat, id est per vasa ficliita, iit mox explicat. Quare si quis per nigellatum vel vi- num nigellum. ve! oleum, vel ILquamen aliquod in- telligal, non ille fors a mente Paulini aberrabit. Certe b;ec talia vasis quoque ficlilibus condi solita, nimisquum noium. Nec uitrequens sibi mutuo nunc oleum, rmnc niuriaui miiiere, ut patet Ausonii epi- stoia 21 ad Paulinum. Olei frequens apud monai Ims usus. Paulinus epist. 3 ad Severum : Pareimonim cu- ram gerens , fciciian nos victum cibo simplici capcrc, coclis in gulta olei el aquat copia pidlibus . docttit. Nonnemo fors per nigellatum inleliexeril olusalnun, quod condi et condiri solel in ollis Qctilibus. Colu- melia bb. xn, cap. 56. Propius vero, nigellalum e-se oleum ex mgella, quse/tsWmOtov, undeoleum inelan- tliiuum, Actuano lib. vi, cap. 10 de Methodo me- dendi. Paulinus auleni variis subditus infirmitatibus oleo medico opus habuit ; unde epistola 3 ad Seve- rum laudat obsequium Victoris , quod membris ejus unctor fuerit. Hoswevcis. IN EPIST. Vf. Not. 2i. Vno pane vivamus. — De Encharistia m- lelligit, quam Cbristus iu pane et viuo in unitatis svmbolum instiluit. Cyprianus, epistola 63 ad Cieci- Iiurn, cap. 6 : Quemudmodum grana multa in unum collecta, et commolila, et commixla, panem unum [a- cmni; sic in Christo, quicst panis ccclestis, unum scia- mus esse corpus, cui conjuncltu sit nosler numerus et advn tus Idem , epistola 76 ad Magnum , I'4TII ll.. LXI. cap 2 : ts Paulus hunc panem, Uiius panis, inquit, iinumcorpus mulli sumus (/ Cor. x, 17). 0 sacramentum pielalis , o signum uniialis, ovincitliim carilatis ! Et mox : Litigabaht uiiqite ad in- vicem Judo?i, qitoniam panem concorahe uon intelliqe- bant, nec sitmere volebant. Nam qui munducaut talem panem, non liliijant ad invicem ; quoniam unus punis unuin corpus mititi sumas. Idem epistola 59 ad Pauli • nuni : Yoventtir aniem omnia qua1 offeruntur Deo, ma- xime sancti ullar.s oblalio ; quo sacramento prtvdica- tur nostrum uiiud votum mariinum , quo nos vovimus in Chrislo esse mansuros, uliqite in compage corporis Chrisii. Cujus rei sacramentum est, quod miu- panis, iinum corpus r.-.illi sumus. Idcm in p.-almum cmvii ■ Lhuts punis, unum corpits multi sumus. Ipsc dicil. Kr- go si unus panis totitm corpns Chrisli, membra Ch/isti frusta panis sunt. Hiuc olim sibi invicem panem in unitatis et onanimitatis symbolum mittcbant ui ail epistolam (quartam docui. Roswevdus ' 1N EPiST. VII. Not. 22. Profuturi. -- Ad hunc exslat epi-tola Augustun 149, quem fratrem vocat, indicans cpisco- pum ebse. Nairat defunctum Megalium , cujus mu nialus successorem disponebat Profutiirum. Ros- WEYBBS. INol. 23. Severi. — Paulinus et Tberasia Roma- niano epist. 46 : Sanctorum ct carissimorum virorum inde (ex Africa) epislolas receperamus, id est Aurelii, Alypii, Auguslini, Profuluri, Severi, jam omnium pn- riler eptscoporum. Severus hic est episcopus Milevi- tamis, cujus meminit Augustinus epist. 34, sciibens ad Paulinum et Therasiam : Beatissimus frater Se- verus de condisciplinatu nostro Milevitanas antistes Kcdesia, bene apud eumdem civitatem cognittis, dMia nobiscum officio sanctilatem vestram salutut. Jjise Se- verus, epi.stola 37 , se Augustini discipulum fuissc proliletur : Deo gratias, [raler Aitgustine , cujus do~ Rum est , quidqmd ••? nobis bonorum gaudiorum est 27 8« APPESDiX OPERUM S. PACLISI. 844 Cui respontiet Augustinus epiil. 135. Meminit ejus- A non a Gallico Amyoto. Sed el impv"\ dicilur fossa ducta a flumine, quani leclionem bic exhibet ms. P. in que erat, Israel diorayjg. Lcclesiastici xxtv, 41 : Kv.yta w; Otwpu:; ur.o izoTUtioii, v.u.i wc 'jopa*/or/6c £-tM- 6o-j sic 7-apaostffov. Et ejj» sicvt fossa a« flumine, et sical aqumducius exivi iii puradisum. Vuigata Lat. : Ego quasi flttvii dioryx, el sicul aqumductus exivi de paradiso. Ubi notandutn, licet ciiru Grsecis qtta; nunc exUaiit, e;i)';6ov si; -r«i-a8eurov tninus conveniant qtias profert Paulinus a puradiso fluit, convenire tamen cum Vulgala, e.riui de paradisc, fortasse quoii ejus autor legerit e^XOov ex T.upuozno^ . Dtc. Not 29. Humeris suis. — Paraboia hacc pasloris, o\em humeris suis ad ovile reportantis, erat olim expressa in sacris calieibus Tertuliianus libro de Pu- dicitia, cap. 6 : Procedant ipsm piclurtv calicum vestro- rum, si vei in ittis perlucebit interprcluiio pecudis illius, utrumne Chrisliuno anellmico peccatori de restitutione coltiniel. lbidem, cap. 10 : t.ui ille, si (orte, patroci- v, x«t sViyivast o-oi oXjoto-To.-. Surge,quidormis, „ nabUUT pastor, qucm in catice depingis, etc, de quo \urge a morluis, etilluminabU te Oiiistus.Quidam nihil libentius bibas quam ovem poenileniim secitnd „. tus in uagioglyplis Romanis sa-pius (iem Severi tamquam Milevitani episcopi epist. 129 i»d Olyinpium, et epistola 110 (qua; potius Acta sunl riesignamlo sibi Eradio successore) ineminit Severi jam mortui, cui successorem, quem ipse Severus de- signaverat, deJil. Uosweidijs. Nol. 24. Coepiscopus Auguslinus est. — Vox. coe- piscopus accipilur pro eo episcopo quem coudjuiorem vocainus , ut et apud S. Augustinum epist. 54. Vide quid de cborepiseopis scribat Carolus Cangius in Glossario Lal., tom. I, p. 969. Nol. 25. Aischino enim dicilur, quod audit Mitio.— Proverbiali forma diclum ex Adelphis Terenlii , ubi /Eschinus adoptatus est a Milioue patruo. Ros- WEYDUS. — Scriptum est y.v.i uv/tx-u £x xwv IN EPIST. IX. Not. 26. Ut allingas Cltristum. Ephes. v, 14 : "E-/£tpat 6 xa^EOoojv ViXp el exsurge ex vcleribus , ut Ambrosius iu Commentario iri hanc epist. el Augustinus in psalmum iii vertunt, Exsurge a mortuis, el continget le Christus, id est, S7u^a0ff£t, inquit Beza, non autem e-jx^sTat, ut pulavil Erasmus. Sed potuit lamen Erasmus adversus Bezam se tueri testimonio S. Hieronytni, cujus verba in Commenta- rio 877 significant, audisse ipsum quemdam de boc loco in ecclesia disputantem , qui diceret , legen lum non E-rt-/av<-st trot. sed iy-j.-lz-ui o-ov,contingel le Chri- stus : verumlamen neulri lectioni assenlienduni pu- to , sed aulorilali potius S. Johan. Chrysoftorni acquiescendum , qui ila scripsit homil. 18 in eain- dem Epist. ad Ephes. : oi ,uiv t-acrt, K-tt S7rt-/a0ffetc toO Xpto-ToO , ot 3i tpafftv , 'ti.Tifj.vz: o-ot o XptffTOf tj.u>J.ov U toOto eo-Tt. Miquidem dicunt , Et tanges Chri- stum ; alii vero dicunl, F.t illuminabil ts thrislus, et magis ita est, cuin aildit, 'ArroaT/i^t t«; Uttapxiag, xat 5-jv/,o-st TovXjotffTov toEtv. Discede a peccalo, el poteris videre Chrislum, Quod aulem profett Be/.a, eVtfaOo-Et q toO X/5to--o0, conlinget Christum, a nullo veteruin, quod sciam, agnoscilur : nam Ambrosius, quein ci- tat , in Commentario habet ttt diximus. Pauliuo f.i- vet Cbrysostoinus , sed vttlgalam priefcrt leciioiiein, quam etiain tuetur Epiphanius ba;resi 4G. Duc. IN EPIST. X. Not. 27. Qnasi rhamnus. — Ita legenduni, non ra- mus, uli habebat priina editio. Locus est psalmi lvii, v. 10. Gregorius Nyssenus in eum psalmuin : To /jt- '/STTwrspov ev rc/.l; azavOatc 'iooc )7 (Jafxvoy . r,; ^o;Etat (isv ix.otat, ffuvs^-tc Si at TrpoSo/.xi, p/xTrTtzai Sstwv irposyytCovTMV , xai ai iwoEtc ai wMyax. Species inter spinas onmiinn difficillima est rhiimnus, cujus acuta: suni cuspides, continuas vero prominenlia, et eos qui accedunt propius Uvdenles ; venenosic aulem luceratio- nes. Auguslinus ibidem : Quid etl rlitimnus? Spiua- rum qenus est. Densissima qumdam sphue esse diam- tur. D. rlieronymns in Habacuc iu : Rhamnus plena seniitms, et hericio simitis. Et in Aggiri u : lUuimnus U spinosus (rutex, el arbuscula senlibits uncinisque con- texla, quiv leneut quidquid alligeril, el retenlum vulne- ret,et vuineruiurum sanguine delectetur, RoswEvots. m EPIST. XI. Not.2S. Vel ilOTTS. — Annotarat in edit. Parisiensi nescio quis post (uem epist. Atwpu^^. forte mettus oto.uvvi. cum diclio hmc (ossam et (ossatmn signifxcet, ompjxn vcro parielum perfossionem. tloc enim toco, ni fallor, imitalur S. Paulinus locum illum ex Cen. n, £«•>. de flitvio illo , «irt de. paradiso egressus divideba- lur in quatuor capiia. Et negandum quideln non est, 3 o u-/)jv signilicare fossani, id quod inter alios docel Diillarchus inilio vita; Fabii Maximi : o-jt-j yao ftsjj?' vOv td Stopwyai ^offffoct : sed iu veteribus Plutarchi co- dicibus Stop-jvicscribttur : Sic enim ad hoc usque tem- pus Siopviysc (ossx dicunlur : qnre verba omissa sunt ab uiroque Lalino interprcte, Guarino et Cruserio. Ilac specie Cbris occurrit. Expressil olim Philippus VVinghius, curiosus omnis antiquitalis indagalor, cujus ectypon par fra- trum anliquiialein ecclesiasticam reque admirantium el amanlinm, Antonius et Hieronymtis VVingbii, ille abbas L;eliensis, hic canonicus Tornacensis, ad me misere Ad exemplum Christi humeris ovem deferenlis, jam olini hodicque quidain episcopi, quibus id pnn- tifex indulgel, pallium ex ovis lana confecluin hunie- ris driferunt. Cujus mysleriuin egregie cxplicat Isido- rus Pelusiota lib. t, epijtola 150 ad Herminuni comi- tem : To 5i toO 1E7rto-/.67rou wuo^opiov i\ tpso; ov, aAA ou Atvoy, T/i - S78 ~™ ^poSaTOu oopav OTJuatvEt, OTrsp 7r),av/j3sv?>)T/jffac o hOptoc, sjri ruv otzst-.iv Sptiuv ivE/a- 6v. 'O 7«0 'ErrtTXOTror , sic tOttov wv toO XotffToO, TO fpyov Jxtivou Tr).npo:' xai Ssizvjfft Trafft ota toO 0-yrsu.a- TOC, OTt fltptViT/ir EffTl TOO a/a6o0 Xai US-/«VoU TTOtftEVOf, o tkc aff^svstaf yspstv toO rrotuvio-j Trpof,s€/»jtsvoc. Kai T.puo-yn axptfiwc' >jvtz« yap oOto; o alrjStvoc TTO"ptriv Traoa-/tv£Ta' ota ttjc twv KOayysXttJV T»v Ttpoffxuvr,To"v ivXTTJiS-jK. xai EjravffTaTat zai a7r0Ti6sT«t Ti ayjiu-x ■;?,; pita/iffswc o K7rtffxOT:o,-, aurov Srj).wv Trapttvai tov KJptov, tov t~; irotfiaVTixns r//Epo'-.a , xai ©£ov xat 5io--oT/iv. Id uutem amiculum, quod episcopus hume- ris geslut, atque ex lana, non ex tino, contextum est, otis itlius qttam Domimts abcrrantem qnaisivil, inven- litmqite humeris sitis suslutil, pellem designat. Episco- put enim ipti Christi typum geril, ipsius munere (ungi- litr, attnte ipsu e.lium hnbilu illud omnibus oslendil, se boni iltiits ac maqni pasloris imilatorem es:e, qui gre- qis infirmilales sibi ferendus proposuit. Ac drtigenler animum attende. Nam cmn ipse rerits paslor pcr ado- randorum Erangeliorum apertionem acccdit, tum de- mum episcopus assurgit, aique imilationis habilum d - ponit; hinc nimirum, Domiimin ipsum pastoralis attis ducem, tic Deum el herum adesse signi/icaus. Simili modo Germanus (',. P. patriarcha in rcruin ecclesiasticarum Tbeoria : t6 3; ojuosotiov o -spt*so'>;- Tat o 'KTrtTxorroc, orjAot Trjv tou 7rpooctTou oopav, o-£o r:iti..o>az'jov eOowv 6 Rvptoc, srri twv '. awv a JtoO uvs/.aCs. r.u.i ff-Jv Toi; p./j Tr£Tr'/avriU£votj ijoiSunffev. llumerale aulem quo episcopits circumdatur, significat ovis pet- lem. quam crrantem cum Dominus invenissel, super suis liumeris (issuinsil, et citm iis qnm non erraverqnl recensuit. Qui pr.elerea addit, cur crucibus pallinm hoc insi- gnitlim sit. "a./jt Se xai ffTaupoOc, Sta to xai t6v Xoto-rov i--t roO o.ao-j (3«ffTaffat tov ffTavpov aOroO. irt dt xai ot OAovTeC x«Ta XotffTOV %r.v, £rri tGv wuwv u.Tpovtri rov ffTxMoov aOroO, 6 iffTtv ij xaxoTra^Eta " ffOu^o/\ov -,tip K-/xo>T«9it«; o o-ravpoc llabet aulem et cruces, qnia Chrislus super Immero ipsc quoque geslaril crucnr. suam. Prceterea etiam aui volunt secundum Chris um rivere, snper Itumeris loltunt crucem suam, id e*t af- (lictionem : symbolum enim afflictionis crux est. Plura 845 de pallio archiepiscopali videsis apud sacrorum Ri- tllUlll SCi iplOIVS. ROSWEYDCS. Not. 30. Ebrgmagum. — Meininit liujus Ebromagi Ausonius civis nosler epist. 22 ad Paulinum : Is nunc adusquevectus Ebromagnm luam; hanc quippe leclio- nemceteris prceferendam ceuseo, quarura mentionem facit doctiss. Elias Vinetus, sive Ebromaaum, sive Bebromagum, sive Ebromagus legas, quod multa ejusmoili oppida urbesque occurrant in Aquitania et tola Gallia, qme in vocem magus desinunl, ut Argan- tomagus, Cassinomagus, Carantomagus, ut constat ex Antoniiii Iiinerario et Tabula Peutingeriana, in qua putat Orielius, Thesaurum suuin geographicum con- scribeiis, hauc urbein Ebromagum vocati F.buroma- gum : sed cum ioter Lactoram et Carcassionem col- tocet Eburomagum illa Tabula, et Iter Jerosolymita- num cum Antonino editum inter Elusionem et Car- cassonem, plane diversa videtur esse civitas ab bac Ebromago. Jos. Scaliger, lih. n, cap. 9 Ausoniana- ruui lect., oppidum fuisse vult a>l coufluentes Duranii et Garunina:, qood quia in moclum ca^lrorum horreis publicis et turribus amplilicatuin fuil ab uno ex pos- tcns Paulini, Pontio Leontio, Burgus vocatum iuit. Sed cum nullo tibicine conjecturam suam fulciat, assenlieodum potius vidctur Eli;e Vinelo , qui vete- ris appellationis vestigiis insistens, inlra Burgum et infra Braviani in ripa Garuinnre situm vicuin nomine Embrau, vetereiu Ebromagiim esse suspicaiur. Neuter lamen Lucaniaci villie Ausoniamu vorum situm inquirens, admonuit nomcn etiamnum retinere pagum ad sinislram Duranii in Oceanum delabenlis ripam collocatum, vulgo Lugagnac, quem scimus in ditione esse illuslrissimi domihi Barraldii, qui vice amiralii Aquilaniae dum Bakaa-o-oxparst, nuper insi- gncm de piratis, qui totum illum tractum Aquitani- cum infeslum babebant, victoriam reportavit. Lucaniacum Ausouii male collocat in finibus Mc- dulorum Jos. Scaiiger popularis noster, quasi Baiis fiiiitiinum, cuin adverselur ejus epistola 6 in qua non longe a portu Condate constituitur, ac proinde in ( ripa Duranii, vicinus urhi quam nunc Liburniam vo- cant : idem colligitur ex epist. 22 ad Theonem. Atqui nec Meduli nec Boii ultia Garumnam aut ad Dura- nium extenduntur, nec satis sibi consial. idem Scali- ger, cum, cap. 9 lib. n Ausonian. Lectionum, Luca- iiKicum ad ripam Duranii, cap. 14, situm luisse vult, non procul a ripa Garumntc. Duc. IN EPIST. XII. 879 Not. 31. Dulcibus ac speciosis ubutiiur. — INove ulilur, ne dicaiu abutilur, vocabulo h ic abuti, Paulinus. Abuti enim hic est non uti. Ita iufia, cpi- stola 27, laudat S. Paulum quod esset abutens licito, id est abslineiis a mercede Evangelii, quam licite re- cipere poterat. lta et Victricium ibidem extollit a li- citorum abstinenlia : Tua sunclilas non sotum deabu- sione licilorum el abslinenlia commodorum visibilinm Chnslianoe paupertaiis divitem gloriam tenct. Idem epislola 56 : Tamen el simptki sensu secundum titte- ram, cum res poslulal, non abutendum est. Hoc loco " non abidi est uti, ut ante abuti erat non uti. Hac si- gnilicaiione etiam usurpavit Augustinus epistola 59 ad laulinum, atque ita explicat locum D. Pauli ad Col. n, 22 : Quai sunt omnia in corruptionem per abu- stonem; ita enim ille : Omnia htec, inquit, magis ad corruptinnem valent, cum superstiliose ub eis absline- tiir, ut eis homo abulalur, id esl non eis utalur secun- ditm praiceptaet doctrinas hominum, Groece apud D. Paulum est : *Aeteriore, ornamenta ex auro e APPENDIX. OPEFtliM S. PALLISi. m m lol citati autores regias usurpenl A eapi voiuil laqueo morti» noslraj, et auasi tribittation* 847 prfportfe^ fJmP.ore P"^"'f ««■ ,Jfm ["fP;J"; Siiooisrennirat. Sanc vela supra regias seu portas Johanms : Pii-ti aiiai, C/triimi esl passns Quo- modo homo spiritualis sit piscis assus. vi.ie apud Athanasium, ut circnmferUir, qnxst. 19. Iu menio- sppensa.uti hic meminit Anastasius, videre est in nioimmentis quibusdam Romanis, quse velustas reli- nna fecit, quorum eclypa qirsdam penes me habeo. RoswEvnus. Medio tsvo, regiam absque adjunclo, dici solitam primariam portam osiendit ex Ennodio, Gregorio Turon., AnastasioBibliolheeario, altisque scriptoribus Rosweydus in hunc locum, et in Onomaslico ad Vitas Patium. At prsecipnam portam basilica. Vaiicanx, re- ginam aliquando nuncupatam fuisse affirmare non ausimsine alioexemplo; quamviseam lectionem an- tiquiores editiones praeferant, et Puteanus codex bo- na> nolse ac pervetustus (nunc Regius). Alioquin, utut sit de usu vulgi, poluit Paulinus Jure eodem poitaiu illani primariani aut reginam absque adjuncto nnncu- pare, aut reginam portamm, quo Appiain dixit Sta- iius, reginanl viarum, in Surrcnlino Pollii. Chwfle- nus, in Paulino illustrato, pag. 43 et 45. Not. 55. Per accubilus. — Coliigimus vocabulo hoc innni mensas. Nolum autem accubiia et accubitus La- tinis e.se quo.i Grsccis avaxfovriipta seu rectinutoria, uli vocantur a Wilramo abbaie iu Canlica Cantic. rap. ii. Ab accumbendo ut hic saiis innuitur nota vox Hinc accubitux et accubita dicta ipsa prandia apu.l Isidorum, lih. xx Origin., cap. 4, et Papiam.pag. 135. Antiquus est islorum accubitorum usus. Kam eum veteres Christiani communes epulas ut muluae carilatis indices ae illiees.quas ideoayaira; vocabant, m prsecipuis anni soleninilalibus invicem, atqueideo ni ipsis eeelesiis celcbrare soierent, id postea quoad tpularum locum improbalum est. Vetitum euim fuit .rebris concilioruni canonibus in ipsis sacris sedibus uu-jefffltsw x«« aut t*_ ■x/aira; wm*-_ nti observare est e_ synodo Laodic, can, '•-8, e.l frull. can. 74, concilio Antiswdor., cap. 9, Aquis- granensi, cap- 80, S.Bo;ufacio archiep.Mog.ini. inC- riam Christi vel baptismi monebat olim Christianos Clemens Alexandrinus lib. iii Pa;dag., cap. lt, ut annuiis suis piscem insculperent. Roswevuds. Nol. 57. Spectaculum sncer editor exhibebas. — Da- bilur, spero, mihi venia, si hic obiier (quia editoris spectaculorum hic mentio cst) suggeram loeum e Ii- bro 11 Machabocorum, cap. iv, vers. 19, ubi de quin- quennali agone Tyri ?gilur. 'AireoreiXev 'l«o-->v o ptapo; peccatores portanles argenli didrachmas trecenlas in sacrificium Herculis. Valde vereor ne quid vitii in peccaiores lateat. Suspicor inlerprelem scripsisse p speitatores, atque ita rcddere voluisse Gr.ecum 8ea>- " oo-jf, quod a Oeav spectare deduxerit. Nec aliter ba- beni vetuslissima mss. eteditiones. Sixtina editio per Caraflam cardinalem procurata ..w.ov? vertit mini- stros ; plcnius ediiio Plantiniana, .wcroratn procuraio- res. Seuooi et spectatores sunt, et spectaculorum edi- tores, seu sacrorum curatores. Posterior signilicalio huic loco quadral. Hesychius : 6-vpoi, oi Seoirpoirot, xatoi fo-utevot, xat o- ppovriSovTec irept t« .eta llieo- ri, consulentes oracula, spectatores et curatores sucro- rum. Idem. eswoo-jf, bzropmi;, ir.i.Ttra;. Theoros, spectalcres,inspectatores. Suidas: 6eo>ooi, o! tts tKeriav 7reu^ouEvot zai tkj cootk?. Theori, qni ad sacrificii: ct (esta mittebantur. Idem : eecoco! ue/ rot ieyovrai ov f/o-jov ot ClsaTai, a/Aa xai o: et's ©eov ■z-unop.tvoi, y./i oio>;, tk 0-ta yularrovTej , ii ppovriJovTae o-jTwf oVA- ^ta?ov • Sonv yap eXeyov fni ppovtiSa. 1 heori larnen vocantur non solum ipsi speclatores , sed etiam qui ad Deum miitebantur (si-.e ad ludos e.lendos, sive ad consulenda oracula). Denique sic vocubant rerum dni- p'it.'cap.2CAltoneepisc.Basil.inCapit.,cap.22,quod q narum custodes uui curatores; Sipwenim ipsamcuram na.'c paganismum quodammodo saperent, cuiu paga- " tenijilis i;>sis ;vc paganismum quodammodo saperent, cu ..is soleiuie esset in lestivitatibus suis in teni publica agere convivia, utdocent Ammianus lib. xxn, et Tertullianus lib. de Conviviis. Epulae porro isls tolenues non jam amplius in ecclesiis, sed in a.ljun- ctis ad hunc usum .T.iil.us, quas accubitorum noniine donarunt, celebrari coepere. Cujus quidem moris post nio.iuni inducli meminil prae ccteris An:>stasius Bi- bliothecarius in Leone IV papa, pag 178, ubi potis- limum ejusmodi epulas i» Chrisii nataliiiis celebra- las perinde observat. Ejusmodi accnbitorum ccclesus adjunclorum meminil idem A lastasius in Gregorio lli'. pag. 71, et in Leone 11!, pag. ii'X et ibid., pag. 178. Cdscms, Coustantinop. Sacr., pag. 150. Not. 5li. AqutB ;"•( pticit Christus. — Tertullianus lib*. de Baplismo, cap. 1 : Sed not pisciculisecundum licJwiwumJeiumC/iriiteii ijoicmb»! '/ Op lib. ni adversus 1'annenianuni de Christo: Hic esi piscls, qui in.baptismale per invecaiionem fontalibus undis inseritur, dna vocitetur, Cujus piscis twnwn, secundum appella- ttonem Grcecam, in uno nomine per singulas tittcras tuibam tumctorum nominum conlinei, iybi; enim ' „e esi Jesns Christus, Dei Filius, Salvator, Augusli- mis, lib. xvi-.i de Civit. Dei, cap. 25, rt lert hu-.c ad SibyUae Erithra*a3 vel Cumaiioe vaticinium : Horum Gracorum quinque aerbnrum. qna; wnt 'Uaoi); Xpiaro; e=o0 i';;-- EwT«p, q«oii est Latine, Jesus Christus Dei • -/■>;, ' ri- dicebant. PoUux lib. l, cap. 1, § 18 : 'iotr.,,- oe -6 ix Ae/tauv xaXlcrai IlvOojfpijaTov , x>t o! ypitanvA . 6cw- pot. Proprie autem Deiplricum oraculnm, fi/i//i»m, el hoc consulentes, i wpoi uominantur. Idem liii. u, cap. 4, § 7 : Oi yio liJioici, Sewpot x*t 6eo>pix>i t.boz, >■- i Btapi; vavj, «?^o tou rco: Bsov opou-tv fi opUav, si sScuetv '•: .■.::7ctt. tfam qui ad Pylhium Apotlinem sunl, fieuoot, id esl spectatores, seu potius .-.onsutlorcs ora- culorum, specinirix via, ei navis ikeoris dicta esl, quod ad Deum impellatur, (estinet au>. proficisi Alque hani conjecturam meam eum Seiario nostro oliin proposuissem, statim damnavit suam, qna pre- caiores legendum suggesserat. Sed inorte praeventus emendare non potuit. Roswtvni s. Nol. 58. De hac tua, ui d<;\ ioI (, pera. — Prover bii specie dicturo, cum suo sumlu quistpiidpiani facit. lli,X\--l MHS. Nol. 59. Et apostoticG eminus soiio coruscans. — Cavc inteliigas hic per soiium, sedein seu cathedram erilur, «s quas aqua ftierat, a pisce ettam pis- O apostolicam. Inteuigil locum, quo cnnduutur apo- stolorurn corpora. U^ Paulinus S ttali !', pag. tii'9 : Qui sua fulgeui s soin pro ! mlne F^-lix - Et in fragniento Nai. 9, de Felicis Noiani uuroilioro tumulo : I i ,. , . - | :iM .-, • .<:. s* -rK adorat Jug ,, ; cougesta l'i ■ queutia Loiris. J".i in c.armine i;'jcd ex suburbaua S.. Felicis ec- exscripsit P. Sirmoudus ad Sidor.ii lib. iv, \Z. : Sic etdilecti solium Feli.-is hoaoraos. Qood subiime solum esl Ambrosio, in Moiv.imentis Ghristiaais apad Gruteruru de Nazarii sotio : !i si biime solum martvris exuviis. csse potuerii. Versus Groacos, quibus ax, •;-■ .... ■ l>:cc a Sibvlla repracseiilantur, habes apud Eusebmm m Oratione Conslaulini, c;ip. 18. Beda in Lucm caput sxiv : Quirf siynare rr«rftmui piscem assum, msi ip- snm meiiiatcrem Dei el liominum, hominem /;•■ (w -;,im liilexe dignatus m aquis g*,icns mtmant, Qni locus et eonfeisio dictus. Martyrologium Roma- num prid. non. Julii : Cum ad conjessionem B Pauli dia octavarum apostohrum oraret. Cassiodorus Yar:a- »43 NQT.-C ET OBSERVATIOHES VARIORUM. 890 riiin lib. x, epist. 2 : Tenemus aliquid apostolorum proprium, si peccatis dividenibns noti reddalur alie- num : qitando confessiones illas, quas videre universi- las appetit, Roma feticior in sitis finibus kubere pro- meruit. Ejus yocis frequens usus in Anaslasio biblio- thecario, uti in Ililaro papa, Sixto, etc. In absida erat hic iocus. Evodius lib. i, cap. 3 de Miraculis B. Stephani : Cum in loco absidrn supra ca- lliedram velalam essent reliquim constitutie. Gregorius Turonensis de Gloria confessorum, cap. 96 : Antevi- tteam obsidam , qita sancta (Albini ) concktdvnlur membra sedebat. Idem in libro de Vilis Palrum in Gregorio Lingoniensi episcopo, 8g2 CUJUS reliquias Tetricus episcopus Iransferre volebat : Ante altare basilicm [undamenla jacil, erectuque absida tniro opere construit el transvolvit. Nee procu! eral ab altari : quia es velere usu mar- tyrum corpora sub altari condebantur, secunduni il- !ud Apocalypsis cap. vi : Yidi subtus altare animas intcrfectorum proplcr verbnm Dei, ei propier lestimo- nium quod habebant. Uude confessio aitari jungiiuf ab Anastasio Bibliothecario in Sixto HI : Fccit con- fessionem B. Latirentii marlyris cum columnis porphy- relicis, el ornavit transendain, et allare, et confessio- nem sancli martyris Lanrenlii de aigento purissimo. RosWLYOUS Vide not. 501. Not. 40. Quare prcelenlo nitens alrio. — Fuii bic porticus marmorea, nunc magna ex parle diruta, qnadrangularis formrc quam Doinino I tanla magnifi- cenlia ornavil, ut paradisus appeilarelur. De quo loco ita Paulus diaeonus lib. v, cap. 51 : Domnio ponlifex Ilomana; ecc.lesia! locum, qui paradisus dici- tur, ante basiticam B. Petri, candidis lapidibus ntnr- moreis mirifice stravit. Ila Atlilius Serranus de 7 Ur- bis Eccivsiis, cap. I, agens de ecclesia S. Pelri in Vaticano. An locus ilie a tempore Domnionis seu Do- ni pap;e ob eam causarn paradisus dictus sit, equi- dem nescio. Paria Diacono habet Anastasius in Dono I : Hic atriutn D. Petri apostoli superius, qnod para disus dicilnr, eslque antc eccltsiam in quadriporlicum, magnis marmohbus stravit : qux totidem verbis re- petit Ainioinus lib. iv, cap. 35. Paradisi ante eccle- 6iam D. Petri meminit quoque Leo Marsicanus lib. n, cap. 9 Chronici Cassincnsis, agens de ioco sepultune Othonis II irap. : Romam rediens eodetn tempore de- funclut esl , aiquc in labro porphyretico sepultus , in atrio ecclesia: beati Petri apostoli, introeunlibus in ec- clesia ipsiv.s paradisum ad Itevam. Ad Valicanx ec- clesiae aliiuin seu paradisum referendum epigramma, quod babes in inscriplionibus Gruicri, pagiuai 1175, hoc titulo : In parad. beali Pctri; quod paradisum expiicate lege : Quamvis clara fides mullum tle luminis aula _ Pllisque loci merilis nobililelur opus, Estlainen his pulcrisspecialis gratia rebus, Speciantumque oculos ars preiiosa rapit : Juhaiiues hoc comsitopus, quem lite coronat Urbis Romanx pontiiicalis apcjt. Sic in ecclcsia Laterana ibideni titulo. In paradis. liabes qualuor diversa epigrammata, in quibus por- licuum el fonliom menlio. Ad Romanam consuetudinem eliam alrbi extra Romam, alrium aiiie ecclesiam i!a vocabalur. Leo Marsicanus lib. m, cap. 26 Chronici Cassinensis de ecclesia Cassinensi a Desirierio abbate refecta vel potius exstructa : Fecit ei alrium ante ecclesiam, quod nos Romana consueludine paradisum dicimus. Idera lib. iv, e;ip. 8, agens de EJgaita Roberti ducis iixore, qn;e hic sepeliri optavit : In ecclesia, inquit, paradiso anie basiiicam Petri upostoli lumulari cravit. Sie area illa arapla (ut ad Aimoinura noiatur a Jacobo de Bruet ) qua-: est Lutelioe anie priraariam aidem B. Mariae, et vulgo te parvis tiicitur, in aniiquis dicii loci chartis garadisus appellatur. Rosweydls. Not. 4f . Cantharum ministra manibus ct oribus. — Josephus Vicecomes lih. i de Antiquis baptisrai Riti bus, cap. 6, locum iiiinc pro iuptisterio ecciesia?: Va- A ticana: adducit, quod a Pauiino dicatur in a(Ho seu vestibv.lo esse, quo loco olim baplisteria erigebantur, sed cum usum aquae hujus ipse Paulinus exprimat, manibus videlicet oribusque Iavandis, apparet alium fontem a baptisterio fuisse. Quarc Baronius tomo IV Annalium, anno Christi 584, Damasi paptp. 18, Va- lenliniani 9, ct Tlieodosii 6 impp., quod baptisma- lem VaticanoE ecclesi.tt fonlem ad sepiilcrum D. Pelri exislimaret se ex Prudentio elicuisse (de quo ad eum autorem proxime, Deo dante, inquiremus), alium quoque hic fontem diversum a baptismali agnoscit, quem ipse quoque Damasi operi trihuit. Pari modo labitur Josephus, dum Sidonii hunc locura lib. n, ep. 2 ad Domitiuro, Iluic basitica; appendix piscina (o- rinsecm, seu, si qrwcari tnavis, baptislerium ah Oriente comptectiittr, ad sacrum baptistcriiim trahit. Profana hfec sunt viil* ornamenta. Imposuil illi nomen basi- lica', quod hic non ecclesiam, sed profanara augusiam donium signat. „ Frequens usus apud veteres Chrislianos foutium " seu cantharorura ante ecclesiam, manibus, oribusquo iavandis. Euscbius lib. x, cap. 4 : 'upwv o' hrav^tx X5t6«^7i(.>v iiSti c\/ft§a)«, xpijvac i/vTir.pv; izpia- WTTOV £7T£0"ZSUa^WV 1HV V£W, 7ToVAw TW "/JXJIXV.TI TOU V«- ptaTOC, TOts: rrtr^:€6Xfov hpwv cVf T« fcw irootouct T)iv aTTopputltv Traf£xiJf^VK?- Fonlcs ex adversa frov.te tem-- pli profluente.s ttqua redundantes positi, quibui omnes, qui in sacros templi ambitus introeunt, sordes corpo- rnm $$33 abtuant : qui fonles sacrosancta baptisma- tis tavacra reprwscnlanl. Jia Leo ante Ostiensem D. Pauii basilicam, fonteiti cum canlbaro huic usui con- didit, de quo hoc octastichutn ad Ennodiuin suura vulgavit primus Sirmondus noster : Unda ls\at carnis macnlas, sed crimina purgat Puriliialtiue anmas mundior amne lides. Quisque suis meritis venerandi sacraria Pauli Injretieris, supplej ablue fonle nianus. Perdideral laticum longirva ilieuria curs»s. Ooos tibi nunc pleno fanlliarus ore vomit '. p Provitlx pastoris per tolum cuia Leonis *-• Hat-c ovibus Christi larga Duenla dedit. De simili fonte intelligendus Ennodius carmine 149, quotl inscribilur, De fonte baptisterii S. Stephani , et aqua, qux per columnas venil. Comparata enim haec erant in leinpli atriis ad usum ingredientium. Pau- linus supra epislola i2 : Sancia nilens anuilis interlnil atiia lymi \m f.amlcir.is. ifilraiHumque manus lavai auine m nisiri) Plebs. Nempe lavabant olim Chrisliani manus ante fo- res tempii, ut internaa puritatis admoiiereiitur. Insi- nuai Tcriulliaiius lib. de Oraiione, cap. II : Qurn raiio esl, manib.ts quidem abiulis, sed spiritu sordidato orare ? Sic olisn apud etlraicos delubra erant templa cnm lalibus fontibus. Isidorus lib. xv, cap. 4 : Delubra veteres dicebant templa f&nles habentia, quilnts ants ingressum diiuebanlw, et appellari delubra u dituen- do. Qoce expressa ex Servio in n Mn. : Alii dicunt, V delubram esse tocum ante templum, ubi aqua currit, a diluendo. Item in iv ^En. : Delubrum dictum propter tacum, in quo mantts abtuuntur. De hoc ctlmicurum ritii pleni poctarum libri. Fontibus anle temphim posilis suceessit apud Christianos vas aqtws lustralis, levium peceatorum expialricis, aj vestibuluni lempli poui soliium, qua iideles faciem aspergebant. Tale labrum videlur , quod Constantinopoli nupererulura exhibetur in In- scriptionibus Gruteri, pag. 1046, n. 9, cum iiac in- scriptione : NPFON ANOMHMATA, MH MONAN OftV. Ltttsa peccata, non selum faciem : quod desumtum ex iibro vi, cap. 15 Anlhologke veterura epigramma- tura, uti iiiniiuit doctisshmis Rigaltius. Habetur ibi inter cancrinos versus metricos mira dexieritale compositos per repedationem, quos relrograde eos- deni relefere est non motis litteris, quos Sidonius lib. ix, epistola 2>i. recurrentes vocat. Scriptuni eraj hoc carmen ad Diomedis sepulcrura, quasm cgo S. R51 Diomcdem iiieJicum, quia agiiiudinis ibi Ut menlio, exislimo, qui Niaeae tempore Diocleliani martyrium subiii, cujtis celebris exslal memoria in Menologio Groecorum 16 Augusti, et ex eo in Martyrologio Romar.o. Cedrenus in Basilio meminit teinpli , quod Constanlinopoli Diomedi martyri erectum erat, qund ille spleudidissimis donariis ornavit. lkis- WEYDUS. Vitle not. 301. Not. 42. Quatuor cotumnis. — lla quitlem can- Iharus liic Pauliui lempore quatuor columnis ambie- batur : sed post Symmachus oclo porphyrelicis co- lumnis ornavit, uti nunc conspicitnr. Ila Attilius Serranus loco cilalo. Anastasius in Syminacho tan- lum ha;c habet : Cunlharum B, Petri cusn quadripor- ticu marmoribus ornavit. Anaslasius ms. Bertinianus in Stcphano, ubi et liher ille desinit, in line [,ost eonsumman», hcec addit nondum edila : Inlerea reno- vavil in atrio ante fores heati Pelri aposloli, qui qua- driporticus dicitur, columnus murmoreas oclo mirm puichritudinis sculptas, quai desuper quadris com- posuit, et aireitm desuper collocavil tegumen. Ros- weydus. Not. 43. Superans sanclilate pielatem. — ln edi- tionibus BaJii et Gravii, civitate pietatem : sed in Pa- risiensi emendatuin fuil, typographico forte corre- ctorc, pietate chitalem. Doctissinius Cauchius conji- ciebal legenJum ipsaiu superans pieiale pielatem. Yera lectio uianuscripti P., saiulitale pictutcm, ut nimii um paolo ante dixit , quod pielati domesticee pneluterit justiliam caritalis. Maluil scilicet pudicili* suorum hospitum, quam liliarum suarum consuiere, ut pietas paterna suadebat. Dtc. Not. 44. Labores fructuum. — Verlit, ut est apud Hilarium, Augustinuin, Prosperum, Cassiodorum, et vetns Psallerium. Oritur diversilas ex xquivoco no- mine zaprwv , quod juncluram manus cum cubito si- gnificat,'et simtil fruclum, Hieronymus episl. 141 : G'«m Latini inlerpreles Craeci verbi ambiguitale de- ccpti, y.upiTw; fructus magis quam manus interpretuti Q tint; at in Gallico Psalierio et Vulgata Lalina : Tojf ttovouc to»v xuair&v sou ». a; so-ai, vertitur, Labores ma- nuum tuarum manducabis ; ncc aliier Hieronymus ex llebrao. Dcs." Not. 4S. Consignalus est. — Sapienlix n, 5 : Tr.ia.; yvp -xapoao; o -/.a.tpo; r,uiiv , v.aX <.'*■'. eara avaroSiau-o; 7iy; te/suttjj naw, oti v.y.zfjypa.yLaQr), xat ouostj ava- crpif-i. Umbra; enim transitus est tempus nostrum, et uon est reversio finis noslri, quoniam consignala est, et nemo revertitur. lta Vulgala 884 Lalina, el ver- bum £t7tppoe/i.a()n retulit ad aw.noo niim, quod rever- sionem bonat, fton impedimentnm, ut in Bibliis Basi- lie.isibus edituni csl : Paulinus aulein relulit ad te- ).rjTriv. fiiiem, quem consignaluin esse dixit, meia- pbora Jucla, ut ait Yalablus, ab iis quse ut rala et tirina sint obsignantur. Itaque obsignatus dicitur fmis, quod immutari non possil ; et reversio oc- clusa, quoniani, ul ail poela, inde negunl redire quemquam, nec datur ab obitu mortis pedem re- fcrre Duc. APPEHDlX OPERLM S. PAULlNt. 852 A Claverius ad Claudianum bic per indices rihil aliud signari pulat, TibuMus : quam tiiulos et steuimata nobilitatis. Quid qnaque indtrx sub imigine signet. Quitl si loliim locum ita legamus ? Quibus cgregia; clarorum in ducibus uut pbilosupiiis virorum virtules ed rwbilem famam, non nisi per tubores et pericuta cmicuisse memorantur. Nempe philosophi per labo- res, duces p^r pericula emicuere. Roswevdus. Not. 49. Exlremas verilutis tineas. — Roswevd., extremes. An exlremas ? Terentius Eunucho acl. tv, sc. 2 : Ceitc exireraa 1 nea Amare haud niuil est. Nannius lib. i Misccllan., cap. 20, id est extremo gradu, seu ordinc. E^taulem, ioquil, ea pars theatri, ubi spectatores sedent, primum divisa in cuneos, postea in bneas, quasi in qunedam inlersepta, ne g compressio alicubi orta in tolum theatruni inundet, el nniversos speciatores allligat. Unde illud quo- que Ovidii ad puellam vitabuntlam alterius conces- .-.n- , a:t : CcgilnoslineaJMngi. ullima linea , pro ultimo ortlinc ; unde et 1N EPIST. XV. Not. 4(i. Inebrinri. — Locus videtur expressus, ut alii non pauci, ex S. Ambrnsio qui lib. i extr. de litle atl Graliamim sic ait : Poculum quod lcetificat cor Iw- minis subrietatem inebriat, crapulam fidei et veriv re- ligionis exhalul; craputam castitatis infundit : Apud qucm etiam legerim, ad sobrictatcm inebriat. Sac- ciiinus. Not. 17. Ad vesperum trislis de fame prandii, phcarelur nobis de refectione caniundi. — 1 Seinel laiiiiiin quotidie sub noclem corpus reficere erat an- tiquis ■iisilatissinium. Vide lib. i S. Auguslinide Mo- ribus Etclesiic catholic;e, cap. 53, tom. 1. liS EPIST. XVI. Not. 4S. Clarorum iu ducibus aul philosop_,iis liro- rum. — Uoswevd., indicibia : Non capio. Stephauus Hinc illud, Mors uliriia liiiea rerum. Aliter Erasmus aliique qui de cireo scribunt, qui cousulendi, si quos b:rc noscendi lubentia tenet. Ros- ■wevdus. Not. 50. Quasi truncis sensibus. — Edit. Rosweyd., carens sensibus. Ila ms. Val. el Fabricii editio. Anle vulgatuin quusi truncis sensibvi : quod eliara rectum. Clautlianus de Bello Getico : SciHcel Arclnis concesa gcnlibus urbe Cnicili-t regnum l(h)Jaoo, oapiuque supers es Troncus eiit. Curlius Iib. vn : Capite decisso trunatm htimari jussit. Not. 51. Patior ex copia. — Gracce e'x iztpiovaia;. ex abundanti. Nec opus Claverii lectiohe, Patior esse copiam. Sic Clemens Alexandrinus lib. t Pedagogi, cap. 6 : "eIeoti §i iu-iv i* irsflOUffia» r.po; TOuf ^.Ao- xXqixovet; Izano^vaaaBai.. Licel aulem nobis vetut ex quddttm redundanti copia cos aggredi, qui in reprelien- dendis atiis delectantur. Roswevdus. 1N EPIST. XVil. Not. 52. In sedeacsinu domni Felicis. — Apud scriptores aevi medii veneralionem prxeipuam ha- bere appellationem domni, apice uno ex Domini voce rejeclo, observarunt pridem viri docti, et tribui vulgo ecclesiastica dignitate fuiigentibns ac vilse sanctitate insignibus. lta passim episcopis Uanc liibuunt Gre- gorius M., Paulinus Nolanus, Evodius, Forluiiatus, Nicetim Trevir., Aviius Viennensis, Gregorius Tu- D ron., Ennodius, Ivo Carnotensis et alii. Canciis, in Glossar. lom. II, p. 1UI, D. 1. Not. 53. 7ii omni loco dum. — Apud Isaiam pro- pbetam lviu, 9, luec lanlmn legimus apud LXX : "t'Tt XaXoCvTO? o-ou zptl, 'l8ou napEiai. Adhuc toquente te dicet, Ecce adsum. ChrVsoslom. hom. de Diversis Novi Teslamenti Locis, 28, Qttales ducendts sint uxo- res, paulo aliler cilat, quasi esset, )a/ouvToc o-ou ipo>, loqitente le dicam, Bomilix itein in psalm. iv el Honi. 79 inter eas quaj sequuiitur bomilias ad Anliocbenos, in eamdem senlentiain bunc propbeia; locum profert, ut ostentlat iu oiniii loco Deuin preoes exaadire ; 885 ,icet illa verDa> 'nomni lo.o. lamquamex lextu Scriplura non addal : Nitmquid enim <'si lomo, ut >ocum pettts ? Deits semper prope est. Adhuc enim lo- qtienie tc dicum. Ecce adsum. Licet .•« (oro sis. rjf£ invia, sive s.;s ubicumqne, Deo poterit invocata prti- tionem obtinere. lla cilatur Cl ab Auguslino de VerbO Apost. >.er:n. 5. Dic. $53 NOT.C ET OBSERVATIONES VARIORUM. 854 in die saneto Paschrc sub initio : Non meministi, ser- pens antique, quam confusus tibscesseris elim cum di- ccre praisiimsisses, Mitte te deorsum. Not. 60. Ftoridas confessorum purpuras. — Yira confessor vario signiBcalu solet accipi saepe eos de- nolat 8S6 «!«' Christum palam corain lyranms confessi, quolibet pcen.e genere aflecli , superstiles traiiquillain iuoi lem obieranl ; inlerdum cautores <-t psalmistas, qui sunt in inferiori clericorum gradti m can. 11 concil. Carlhag. ct in Sacramenlario S. Gre- gorii M. Quandoque eiiam monachos qui pro exi:iaii- dis delictis confessiouem , seu pcenitentiam, abtlicata seculari vita, monaslicaui ineunt; nonnunquam pro confessario usurpatur apud quem peccala deponun- lur. Sed hic poiissimuni dicti conjessores qui marly- rio vitam pro Christo, quem palam confessi el eon- testati sunt, fmierunt. Prater Johannem Antioche- ntini et svnoduin Orientalem in epist. ad Cyrillum apud Facundum Herinianensem lib. vui, S. AmbrOsius n lib. ii ad iniperalorem Gratiamim : Jum satis, omm- » potensDeus, noslro exitio, ttoslroque sanguine, con- fessorum neces, exsilia sacerdolum, et nefas ttintte un- pietatis eluimus. 1N EPIST. XIX. Not. 61. Vrani. — Baronius lom. V, an. Chrisli 451, Uranium bunc existimat cum esse qui Paulini diseipulus obitum ejus scriptorum monumentis po- steritati commendavit , qui tractatus exstat apud Surium lomo III de Vili.s sanctorum, 22 Junii. Ros- wevdus. Yide hunc tractatum post elogia immediate ante Yitam S. Paulini. IN EPIST. XX. Not. 62. Anaslasium amantissimttm esse humilildtit nostrte. — Baronius lom. V, anrro Chrisli 598, Ana- stasii papa» I, Arcadii et Honoiii impp. i. Intcr hoec aulem , ait , Anaslasius papa , hoc ipso sute sedis exordio, qua: tempore prse.decessoris perperam facta scisset , magna solliciludinc emendare quamprimum curavit. Quod eiiim (ut suo loco dictum est ) nou ignoraret , paulo illiberaliler cum S. Paulino viro clarissimo , qui una cum Therasia conjuge raonasti- cam amplexus vitam iu Nolanum agrum seeessit, Si- ricium, cui successit, egisse ; ipse simul ac in thro- num poniificium evcctuscst, officiosissirnas Iilieras ad episcopos pro ipso Paulino dedit; quem et onini ofliciorum genere postea frequenlandi hullaiii pe- nitus occasionem praHerinisit. Rosweydus. Not. 65. Ad natalem suum. — -Uii olim iinperalo- res impeiii sui ortuin seu natalem celebrabant, ita Romani ponlifices calhedrO: seu episcopatus sui na- lalem celebrare sunl soliti. Sivtus poittifex ad Cy- rillura episc. Alexandrinum anno Christi 43t> : Ad bealum apostolum Pelrum fraternitas universa conye- nil : ecce auditorium congruens, audiioribus conteniens audiendis. Habuerunt coepiscopi noslri illum graluta- iionis teslem, quem liabemus Iwnoris eXordium San- ali»-r Pelricordias l'ib. ui ue Yita ei Mira ulis sancti D ette namque et venerabth njnodo , quam natatts rniln diesfavente Domino cougregarat, quiasic credendttm csi , ipss pratsedit. Ideiii epistola ad Johannem epi- scopuni Antiochennm : Audiwt universa fralernitas, qitK ad nnlalis mci conveneral dient, quatiter bono hu- mttni generis apostolicat sedis me pra-side gratttlentur. Hilarius papa in epistoia ad episcopos Tarraconensis provinciae : Lectisergo in conveniu fralrum . qtios nci- talis mri feslivitas congregaral liltefis veslris. Ea festivilas inter solcmisia connumerabstur, vc- luti illa indicant, qute profcrt Anaslssins Bibliothe- caritis iu Yila Iladriatii I : Denique ejns beatilvdo fecit et pkarum mojorem in eudem B. Peiri ecclesitt i« typum crucis, q::i pendel anle presbgierimn , habeif tem candelas mille trecenlas et septuaginta. Ktcor,- slititit ut quatuor vicibus Ut tmno ipsitm phamm tsccen- derenl+id esl in Nttiicitale Domini, in Vuscha, n na- tali apostoloTitm, et r.t .;;ttt!i pontificis. Vtvwct nataiis cathcdva; ii;e sermoncs ab episcojiis 1N K.PIST. XVHI. A Not. o4. Xiclricio. — Fuil hic octavus ititer Roto- magenses episcopos, cujus celebris exstat memoria m Fas^lis Ronianis 7 Augiisti : Rotomagn S. \ tctncn episcopi, qui adliuc miles sub eodem Juliniio pro Utn- sto ubjiciens cingtdum, a tribnno mnllis tormenlis a\- ficilur, cl capitis damnalur : sed camifire. qui ad eum cwdendnm missus fuerat , ccecitate percvsso , tpse vin- culis solntis liber evasit : postea episropus jticlus, Mo- rinorum et Nerviorum genies mdomilas verbt prwdica- tione tid fidem Chcisli perdmil, el demuni con\essor in pace qnievil : qu* adumbrata sutit ex Paulim atl Viclricinm epistola 18. Ad bunc exstal epistoia 2 decrelalis Innocenlii papa-. Roswevdcs. Not. 53. Pare Pascliasio. — Dix. : Recliusms. P., pure Paschasio, id esl socio et conluhernali, sicut dixit idem Pauliiius episl. 12 ad Severum : Quosqne suo Deus Ambrosio post longa re\ elat Sec-ula, Prolasium cum pare Gervasio. Roswevd. : Retineri potest patre. Nam vere Pa- schasius Ursi spiritalis pater fuit. Paulo ante : Per liujus enim ipsius mtiniis genilus, in lectulo baptizaltts redit. Ita Paulinus Delpbinutn , qui illi baptismutn conluleral,' palicm quoque vocat. Nol. 56. Tychicus tuus. — lta mss. Vat. etYien. Dlx. : ms. P., Tyiicus tnus : quo fit ul legendnm suspicer Tychicus, ut apud Apostolura Ephes. vi, v. 21 : Omnia robis uota faciel Tychicus, carissimits fra- ter. el fidelis minisler in Domino. Duc. Nol. 57. In terra Morinorum.— Huc videtur rc- spicere Augustinus epistola 80 ad Hesychium : Ad (lceani eliam tiitora in occidentalibus partibv.s Eccle- siam pervenisse jum novimus. Roswews. Not. 58. Nervici Liltoris. — Retinenda ea lectio conspirantibus lihris. Sic Nervicanus tradus et tnnrs Nolitix imperii : qui non nmtandus in Ebruicanus, quod Sealigero visum fuit Ausonianarum Lectionum lib. ii cap. 6 el 14, et ex eo Bronvero nostro ad Foilue.atum lib. m, carm. 8. Ut Pauliui vulgata le- G ctio Notiti:c, ita Paulino Notilia luceni praefert. Citat quoqne Brouverus noster ex Actis SS. Quinlini, Crispiniaiii et Macr», Rictium Yaruni Nermci limitis prsefectuin. Ottcliusquoque in Tbesauro geographico Nervicum lilltis Ebruicano prsefcrt , uli ct Velscrus explicalione prioris sched* Peulingeriance, cap. 5. Vitieo quoque Scaligerum posteriore Ausonianarum Lectioittmi edilione tolum illud de Ebruicano littore omisissecap. 6, etsi retinucril cap. 14. Roswevdds. Not. 5!). Et illico ttuliqui serpenlis invidia concilato in furias Tribuno. — Sic Apoc. c. xx, 2: serpentem antiqnum, qui esl diabolus el Satanas. 11« voccs on,ibi nobiiitaiem et jusliliam ■suam soia curv.e Judmi : nobis ad satutem satis fsl Christus; et epist. 6 : Sibi habeanl sapien- tiam , sibi (elicilatem suam : nobis inopiam nostram, utpulant, et stuttitiam rtosiram relinqttant ; et epist, 29 : Sibi habeanl lilteras suos oratores, sibi sapien- tiam suam phitosophi, sibi diviiias suas divites, sibi regna sua reges : nobis gloria el possessio cl regnum Christus est. Imilatur Plautum, apud quem in Cur- cuiione Phajdromus ajoiescens ail: Sibi sua habeant regna reges , sibi divilias divites : sibi hanores, sibi virtutes, sibi pugnas, sibi pmeiia, dum mihi abslineant inridere. Apud" eumdem prologum agii in Aulularin Lar familiaris, cnjus hic mentio fitin fine epistolse; al r-x VirgiKo m ^Eneidos illa suni .Enes Heleno Vivite f. ilcps, iiuil.u? est foituna peracta Jaai aua. Duc. Not. 67. Armilausam suam. •— Usus esl hac eadeur voce epist. S3 : Cum prccletea facie non mittus quum armilausa rvberet. Numerat inter genera vestinm Isi- dorus iib. mx Originum , cap. -"i : Armetauta vulgo rocala : quod ante et retro divisa atque aperla esl , in urmos tantum clausa quusi 888 armiclausa, c til- teiuubiutu. Yetus interpres Juvenalis sat. 5, vers. 145: Viridem Ihoruca, armiiuusam prasinam. Mau- ritii iocum profert ex strategicis doctissiivms Rigal- lius , ex quo genus fuisse militaris veslis brevioris coilijiimus, unde et caligas militares minimeque mo- nacbales huic tabellario tribuit Paulinus. Sk ergo Mauritius : Iloia ocl ^ocii-j iiurzia ToO; m^a-j;, im tu- axapia roEiTixK. t"xi ippxijxiaut iyjsMHi.... pxyjpi-in ., /' -/ovirwv. ... Suidas iii Etymologico : 'A/>ft£«eu«o> S- TTaoa to Sippa. -a ir.iou t£>v oitlwv. Constat ergo non ultra genua fuisse productam vestem hanc, et similein ei quam equites armis superjectam gesiantsuis insi- giiibus dislinctam, quam el tunicam annofum vulgo appeliant, cotte d'armes. Vvc. Armilausam. — Armilausa esl sagum militarc quod thoraci sttperinduitur; sed vestero miiiiarem hic la- cit etiam Paulinus , et epist. 13 : Cum prmterea [acie nou minus quam armilausa ruberet. Passio S. Boni- facii marlyris edita ab Holstenio : Yir est mtadra- («.-.... coeeiiifa armetausia induins. Anastasius Biblio- thecarius in Gregor. II, paK. 70, de Luithprando rege Longobard. : A'que sic ad lanlam cotnpttnclio- ncm ptis monilis flexus est , ut quee fuerat indulus exuerel, ct ante corpus Apostoli ponerel. mantum, ar- mitaisiam, balteum, spntam, alque ensem deauratam. Almuciis canonicoruin etiam armilaosiorum nonien indiiuiu aquibusdam. Cancics, in Glossar. Lat., lom. i, pae. r»r><; . Nol. 68. Nec chUmgde curtalini. — Chlamydem Burdigalensi , jam al> anuo Cbristi 1 1 70 Lengonem nppiibun jure beneliciario ccssisse collegium cano- nicorum , ad fanuin S. Severini in suburbio Bunii- gahe .ivlilicatuiii , eidem Gratia: et ejus posleris, ea conditione , ui duodecim lampetras dic designato quotannis eidem collegio pendanl. Sicoppidum istud licet S. Amandi successoribus archiepiscopis sil ere- pluin , et ecclesiasticir ipsorum jurisdictioni subtra- ctum, rediit tamen ad S Paulini successorcs, quo- ruin polilicx ditioni subjccluin esl , quando iidem comites Candalae domini >m:! illms leudi ac domi- rilii , quod fuii olim Paulinorura, quo.lque Podiu n Paulini eliamtnim vocatur Burdigalx, atque eo no- mine primum inter cives Burdegalenses iocum obti- nent. Nihil ad hunc locum pcrtinet Aliiiganiensis ille vicus , quem cx Gregorio Turonensi pmlert Or- leiius; ille enim in territorio urbis TuroiiKSc, non tirca Gaiumnam coil icatur cap. 16 Miraeul. Dcc. propn iam esse lllilitum vestem , doccl Nonius, cnni paliidamentum eam vocari scribit; ei Herodianus, ciiiii lib. vu : ii ',-. . -. /wii,)( TtiuZzwy. pu> : paliidntnento iuduisse imperalorem niilit' s (lixil. Plaulus quoque in Pseudolo chlanvydalum militem introducit. Ergo curtalinos istis militiain obiisse colligimus . iit iiiiiicaiii eiiam jurisconsurti, dum < i- lant legein 1 1 de Pfivilegiis eorum .jci in sacro pa- lalio, ubi mentio (it mililix cohorlalinorum , et Leg. 26, de Coborlalibus priircipum, el leg, 5 dc OlBcia- libus reclorum provinciarum. Nain cohortalini dice- l) mur apparitores el olflciales magistratuum qni provinciis preccranl. Citat et vetti! Glossarium Bfis- sonilts : Cohorlatinus vjt^t,; f/vpvob; v»0 iro«T»»fioy, hoc est vilis janitor prmtorii. Ciijacius etiam prx- st:iiiiissiniiis i. C. scribens inlib. x c.nlicis, tit. 25, cohortales ait esse perpeiuos prresidura apparitores, tuni ,ir fert locuiu ex tibio vlv Basilicorum, til. «i 857 ubi Thalelceus ex Patricio delinit cohortalinos, bene- A liciarios habenles curam mansiouuni equorum. 'o Si f/axWjOtTD? ampl.mos toOc xopTa).ivoy,- xa/.st piv bene- liciarios, az-ju Si ypovT-Jejv outoOc tm rUlkviuv tmv s7rir«v, corlalini suiit igiiur iidem qui in codice cohor- lalim liicuntttr, quandoquidem quani 3iiti(juiores T.a- tini autores cohortem dixerunt velchortem, Iocum nimirum in viila tectis circumdatum , quod circa eum pecus coerceatur, id posterioris sevi scriptores curtera vocarunt, lioc est viilce paFlem , vel ipsam villara. Sic in libris Feudorum curtem vei aiodem dicuntur vendere, qtii villani vendunl; sic Godelridus monachus in Annalibus loquitur : in quadam eurle Kutnaehorum de. Evera tatent. !n legibus Bajoariorumt cap. 14 : Si quit in eurlem aiicujut inlraeerit; et in tegib. Aieman., tit. 10 Helmodus citatus a Fr. Holo- niano in iibrum de Feudis, in Historia Slavorura lib. i, c. 14 : Hubuit prmter oiia eurtes dtias nobilet; et cap. 52 : Rex consistebul in cnrle regia Hilgelestein. Abhas item Urspergeosis in Frederico I. Et ut annc- „ tat idem Hotpmanus, curtis pro villa sumitur, ut " Kcpe res ex potiore parte appeftsntur; deinde ma- gnilicoe donms rusticae, curtes etiam dictac; ct regice curtes, paiaiia prineipora in villis el in urbibus; unde facium ut apud Graecos etiam hisforicos posterioris sevi, et apud Jurigconsuilos xoVru et xoOprn dicereiur auia priucipis. Codinus de Olliciis Constanliiwp. ; TjriifEToOs-i Ss oi xopreiapmt tie tsv tov ^«atliu; cxjjvjjv ijrif xootyj ivau&Ztreu. Minktrant vero corti- narii ad imperatoris tabernacutitm , quee appeilattir corle. Ut igitur cohortcm et cnrtem confundunt au- tores , Ha hic eosdem cohortalinos , et curtaiinos, principuni vei prcesidum offlciales et apparitores Pau- linum appeilasse probabile est. Dee. NOT.-E ET OBSERVATIONES VARIORUM. IN EPIST. XXHI. Not. 69. F.x ubundanlia. — Prior locns est Matlh. xn, 54, posterior Ecclesfestici xur, 19, ex duobus Scripturae^ versieulis couOatus ati Autore : nfiv &>ov Kj.T.i. to cjaoiov «OtoO rai ru ouoiu «OtoO jtpanmXhj%- r «tm «yqjg. Omne animal diligii simite ftibi, el simili sibi eopulabitur nr. Proverbium Tioc apud gentiles inyaluit. g§9 Aiisiotele s Ethicor. 8 : "oporav opoiou ifisx«i;ei Agatho apud Platonem in Gonvivio : Ofxctov ifj.oi'p «£t 7ie).aj£t, Simile simili semper adhce- ret- Dic Not. 70. Deum famerat. — ] Paulinus nosier cum quario casu dicit, fa-iterare; cmn aliidicant, feenerare alicui, quod est fameri dare. idein Pas'Iinusepist.52, n. 19: Ampliut est Dominum quam hominem fcsnerare'. Item in serm. de Gazopbylacio 34 inter epist., n. 2. Deum fcenerut. Et moxr ~Qui enim fcenerat pauperes Domtiii. Et u. 5, Fwne.remus igiiur Dominum de donis Domtni. Item Cyprianus de Habitu virginum : Patrt- monio itto Dcum fmnera, Chrislum ribu ; sic eniin iia- beut mss. eodices, ut adnotat i. F. Gronov. in Ob- servat. Eccicsiast., c. i. Idem Cyprianus dc Oral. dominica : Qttando quis miseretur pauperis, Deum fcencrat. Et Augnstinus serm. 65 : Suf/icilad gloriam n danlis... qvod misericordia (aneret Deum, qiwd pascal " iii paupere Chritluth. Et serm. 1 in ps;ilm. xlviii, n. 9 : Feeneres Christum, accipial in terra parva, ut rc- dat libi in cxio multa. Sic verbum istud cum accu- sativo jungit Martialis lib. i, epigram. 77 : Hesc om- ues fameral un.a deos. Not. 71. Senilium prmeplor operum. — Omnino legendum existimo preereptor vei prwcerptor. Nempe seduiuate sua omne serviendi ofucium Paulino pr.e- npiebat, et prxcerpebat Victor. Sic epist. 4 ad Seve- rum : Coniendam prxripere ftospitis graiiam. Et epi- siola .-■!> ad Macariuro : Stupens labofem sibi sine ia- bore pmcerpi. \u ms. B, erat prasreptor. SicAmh.osio tib. vi m Lucam, c. 7, pratripere kospilis qratiam. ROSWEVDIJS. Not. 72. tx libro enira tuo. — Intelligit lihrum Seyen de Vita S. Martini, ubi, capite 26, narrat hu- m:!e Martmi trga se obseqmuni : Aquam, inquit, ma- 858 nibus nostris ipse obtutit; quod Pauiinus erga Vktorem semulatus est. Rosweydcs. Not. 73. Ad orexim monachorum. — Or«ais csl cibi appetentia, aviditas, ex Gneco opefo. Jobannes Sanshenensis lib. yiii Policrat., c. 6 : Et qnos maqis onerare veluerint majoribhs oneratos minoribus pocu- lis ingurgitant, el dislendunt; et donec rapidam (forlc leg. rabidam, ut apnd iuvenai.) orexin excutiant, ati- /uid amicitiw aut festivitati credunt esse subtractum. Cam;i(ts in Glossar. Lat^ tom. IH, p. 65. "Nol. 74. Miscuissel in crumilum. — Ir. veteri co- dice scriptum ofiendit doctiss. Cauchius in crumilum, in altero etiara Put, legebatur in crubiium : quam ob causam suspicatur idem corrigendum in cumerum, allatis Fcsti et Iloraiii locis : cui tamcn nequaquam assentior, sed receptam icctionem sic intelligo. ti! veht Paulinus spiritualem hunc coquum lacile addi- turum fuissefabae ac milio reliquas frugum vcl semi. num species, quarum lit meiuio apud Ezecbielem, nimirum lentein, ct hordeum, et viciam in cumulum, hoc est, m pultes iite e\ faba et milio augerentuf hoc eumulo, et ita panes Ezechielis aequarent. ita locutus est Cicero 2 in Rullum : Accesserint in cumu- tttm ntunubia nostrorum imperulorum. Porro Ezechie- lis iocus est cap. tv, 9 : AaSe o-eo.vra iropabs, xxi xp& 68c, y.ox xoa,v.ov, x«t i)-«xov, xai xiy/pov, xvX a\-up«y, xcdiy.Halsi; «vt« aV Swo? Iv oarpaxno-J, xai ■nomasi; eur« «butw ei? Sstov. Sutfte libi trilicum, et hordeum, el fabam, el leniem, et miliutn, el tiliginem, et ithmitles ea m vas ttnum Sclile, ci facies tibi"ex eis panes. Vi- ciam hic vertit Paulinus ol-ipav de qua llieronvmus : (jnam nos viciam inferprelati sumut , LXX Theodo- (ioque potuerunl alvpav, quam atii avenam, alii siga~ tam putant. Vide eiiam Isaitc xxvtu, 25, correxi! idem Gauchius in illis verbis, sed farina confecit aut milio; quod aptius judicavit, sed panico confecit aut milio; et mox : Fabam introivit panico. Ego vero receptam fectioneni in voce panicio ncqiiaquam reji- cio, _quod eam tueatur Isidorus lib. xvn Originum, cap 5 : Panicium dictum, quodin multis reqionibut e.x eo panis vice homines tuttententur, quasi panis vicittm. Veriorem tamen etymotogiam profert Plinius lib. xvih, cap. vii : Panicum a paniculis diclum. Duc! Not. 75. Cnimitum -*- *, Sic reposuimus ex duobus mss. codicibus Belgic. et Vien. Eadem voce usus esl Gregorius Turon. deGlor. confess., cap. 98. Adse^ rent, inquit, eum intru Augustidunensem termitium commoratum fuitse, et scepius in hoc iuscttlo vcl olus, vel crumelum coctum cum illo sumsisse. Quid sil auiem cTunflus seu crumelus, non satis perspectum habeo, rorte iegendum, grumulum. A vocc enim grumut factum diminulivum grumulut pro qualibet acerva- J'°Pe et strue. A grtimus facta gallica vox, grumeau. yide Dacereuns ad Festum in voce grumus, p. 170. Ante erat in edilione Rosw. in cumitltm. Not. 76. Frumeniationem Desumtum hoc ex psalino lxxvii, v. 25, ubi Vulgalus habet cibaria : sedPsalter.Rorn. et Gallic. et Gassiodorus cum Pau- lino, (rumentaiionem, Grsece est E~io-,.Tt7,uob-. Hesy- ChiuS, fVttrtTIO-ptov, Etpo5t«o-f«&V. RosWEYDliS." Not. 77. ln mitericordia pingiti donec, etc. — Siii- ptum ergo QQQ iuvenit in textuL\X Paulinus, vei aulor iliius Latince versionis, qiiam sequebatur iv e/ew 7rtovt, undc vetus Psalterium et Augustinus ha- bent psal. xci, 2 : In mitericdrdia pingui. Vulgata Lat. :In misericordia ubcri. !u aliis libris Grsecis est ev e).k«.) -riovi., in oleo pingui : quod convenit cuui He- braeo, ex quoHieronymus in oteo uberi. Theonorelus ex Symmacho : 'H TrK/atoio-ts1 p.o\> &; uaia svSai^; Veinsias mea sicut oliva germinans. Idcin Paulinus mlra epist. 2i : Cujus senectus in miscricordia ubcri reqniescat. Duc. Nol. 78. hi proioplasiis, — Ita primos parentes Adainum et Evam Graeci Patres appeilanta Deo ipsa creatos, Clemens Aiexandr. m Strom. : Otf xktvixo- AouGvjtrav oi itpwraT:~>.a.7V e^ESiOn riv 7rpcJT07i>ao-T0v. 0«"f'''':<1 A jratfa. Primi parevtis inspiciamus filium; Cyr.rianus de Habilu virg. : ln Scripturis (ere omnibus adproto- ptatlum Deus loiptitttr. Dcc. Not. 79. Obsutus. — Pro oculos mentis obsitus, qund erat in Paris. edil. einendavimus ex mss. et ye- leribus edilionibus, oculos mentis obsutus, quod ita loqui amet Paulinus : xaxa roif oyflatyouf o-uveppa«- fiivo?, ut Grxci dicunl iacoppiaentj cxou.a os 00- struere. Sic epistola 6 : Ptjrenxus agger nomen magis quam jugum Iwrrendus interjncel; et epist. 7 : capii- /ttm ud cutem cccsi. Virgil. lib. i jEneid. : Tristior et lacrymis oculos suffusa nitentes. Dcc. Not. 80. Peccator de anima sua currit. — Ubi scri- ptum hoc essei, post mulium laborem tandem inve- nimus, nimirunt Pioverb. VII, 23 : Ouz fiSwf Svt jzspi ij/u/rif Tpiyv. Nesciens quod pro anima currit. Vul- gata Lat. :" Et nescit, quod de periculo animw illius _ agitur. Convenit cum loculioneGrxeorum, apud quos proverbialiter dicitur, Tpiytnj To-£-ai KUTOV ; PlO- fiindiim est cor snper omnia, et homo esl, et quis co- gnoscet eum ? Hieronymns ex Symmacho, Insciuta- bile cor umnium; vir aittem quis est qui inveniat itlud? Theodorelus in Gommentario : 'Avflp&jjrotf fUv, yno-tv, ay.a-xhi-KTit t& tou ~i)r.-s j3ouXtup.aT« , xexpujrrai yap Tti rtf xapSiaf xmi/xKTa. Ab hominibus quidem com- preliendi neqtieuut consilia proximi : ipiia sunl occutii C motus cordis. Licet aulcm de quovis homine pbrique intelligant, dc Christo lainen exponuni (qui cuni hoino sit, propier occultam Divinitatem non cogno- scatur) una cum Paulino Terlullianus adversus Ju- daeos cap. 14, et iu in Marr.ion., cap. 7; Cyprianus lil>. n, cap. 10 advers. Judxos; Epiphanius hxresi 50; Anihrosius de Instituiione virgin., cap. 16; Au- guslinus iii contra Fausium, cap. lt ; Lactaniiuslib. iv, cap. 13. Dcc. Not. 8-2. Quia uon habitabal. — Sapient. I, 4 : Etf xaxorsyvov "iuj^nv \jy. i 'a-c)ieuo"eTo t -vyiit, ou5i zaTormio-et ev -&jp.--i YaTc/.yaiw UuaoTia;. ln mate/icam animum non introibil sapleiitia,neque habilabil in corpore sub- dilo peccato. Reposuerant hoc loco typographici correclores, non liabilubit, qtiod in Scriptura sil >■,- Totzfltrst reslituimus ex I5ad. elGrav. habilabat. Dcc. Nnt 83. Indicata testatur. — Yeleres edilioncs raendose habebant, judicata tesUtlttr pro indicata ; sic enim scriptum esl, quod narrat Paulinus. licet lal ros lucis, ros luus. Pagninus et Valablus : L't res ole- rum, ios tuus. Qiijp diversiias accidit ex Hebraca nrfW oroth in plurali, quod el lumina et otera verlere potes. Elegans similitudo verbo hoc ambiguo claudi- tur, quasi dicat : Sicut ros lucis seu antelucanus ole- ribus et herbis agrestibus gratissimus est, eaque re- viviscere facit, ita ros tuus cadens super ossa anda, ea viviscere faciet. Vide ibi Gasparem nostrum San- ctiuui. Utitur Paulinus et infra epislola 17, 26 et31, quo posleriore loco frontonem noslruui consule. ROSVEYDCS. Not. 86. Ad con[usionem malorum — Id est rftrmo- nitm, quos hic vocat angetos ad teductionem parales. Atnue ita Matum apud Mattbxum cap. vi, v. 15; Sed ... * . t - i.: n„t...-.„ :..»«! tibera nos a malo, « tou novnpou. ligunt. uti el cap. v Malthxi, - abundanlius est, a malo esl. mulli Patres iutel- v. 57 : Quod autem bis ■: tou ttov/jcou ; el cap. Terlullianus de xin, v. 19 : Venilmatus, 6 jroimpoff. Fuga in persecuiione cap. 2 : Sed erue nos a ma- ligtw, id est ne rios induxeris in tentalionem, permit- lendo nos maltgno. Hoc liii. ce Oraiione, cap. 8, dixerat, Sed evelte nos a malo. Ita quoque Chryso- slomus, Euthvmius, et Tlieophyiactus in cap. vi Malih. RursusTertullianus lib. de Pcenilenlia, cap. 5 : Vl denuo mutus recuperata prazda adversus Domi- num suum gaudeat. Idem libro de Palienlia, cap. 11 : Cerlemus iqilur quie u malo infliguntur suslinere; el cap. 14 : Dissecabatur malus cum Job immmidam ul- cerit sui redundanliam magna arquunimitute distrin- gcret : sxpius ita ulitur eo libro. Ideni de Culto feini- iKirum, cap. 5 : C/iiis!itmt(S a malo illo adjuvabititr? lJem lib. n au uxorem, cap. 6 : Omnia exiranea, ont- nia inimica, omnia dcmnaUi adhivrcnda: saiitti a malo ir.imusa ; sxpius eodeiu libro. Cyprianus de Oialioue d^minica, cap. 10 : Qmaoo i« (en/nriotiifttts noslrit niliil malo ikeat, nisi poteslas inde trijuatur; alque ila aliquolies ibidem usurpat. P.oswf.vucs. Kot. 87. Vt aurum cephas. — Sic reposuimus ex ms P. et editione Badii cum in Paris. etCraviana cssel aurtan paz, fortasse quod Hebraice legaiur Can- ticor. v, 2 : f3 DrO "fflVH roscho ketem paz. Caput ejut aurvm obrisum, ul veriii Pagninus ; vel ut Montaiius, massfi fltiri otn':i; nain c! ita A.juila Gr.ece exlulit, ~k.'iia ypyo-toti, lapidea vel massa auri, Theodnlio vero, iniuntuu iv ycjai? Insiynes ill oitro. Male Kircherus in suo Indice Hebraico, y^-io, Y.tfaln, aurum caput. nam LXX scripserunt ypuo-fov /£.*?. aiirum cepltus, ul consiat ex Gregorio"Nysseno in Canticum homil. 13, qui xsja? exponit iv&OjuTov xxi 7Ttio-r,f £nuu|ia; a))-.Ttov, iiliY.pt.yii Ytti xaOapov, purum et quod omni mixlura careal, et sincerum. Ainbrosius in psalmum cxvill, oclonaiio 1S • Cnpiif ejtts «iinmi cephas. inde ct Aquila pelrum aurum dixit : Stjmmaclms, lapidem uurum, quod sitjitt/tfflt stabitein eminentemqtte sapien- tiam. Deceptus est fnrtasse vir sanctissimus, exisli- maus Hebrajco in lextu fuisse vocem Cephat, quae n ab co discedat, quod dc D petram signiDcat, unde noinen S. Pelro apostofo : sed sola vox ZT\Z kethem grumam seu massain sigm- licat auii, vcl frustum auri puri, quale est Indicum, iiteoque conjungitur cum voce 7E pns, qux auruin item ohri/.um so. al. Sunl ergo qui puient cv duahus diclionibus kethem el pas, sive phas ut veteres !!«'- brseilegebant, conflalam ruisse vocem ".yjl. Alii vero, inler quos Diirii» nosler, exisliinanl L\X sciipsibse youo-iovsx l cx iila regione advectum, et degenerasse illain dictionem in «yt -'. sicut Danielisx, .">, t3~HB Ophas nomen Itfci essc pu- lal Pagfiinus, quod sciipiuin sit Jerem. x. 9 : Argen- tiint de Tharsis et aurum de Ophat. LXX dixerunt : •Arro eapo-ts ri;-:t y;puo-iov MMyat. Es Thursts veniet uitnini ituphus. Syiiiniachiis Provcrli. viu : Kpiivo-tN xstpirof ptou vpuaiou Q«w{- Jtfriior (nictut meus anro Ophaz. Alii deducunt a radicc "-r, quod esi roftorane et contirmare; iiam aurtiin purius redditum esl soll- dius. Vera igitur lcctio ett cephas, cuni Latinam Si 1 1 Qf av r,-i Tiiv lente meinoria p: pondere capillorum additur; 11 Reg. 14, 26 £>t£tp£:o. oti z«r£Capuv£v i~ auTOv, xac so Tpiyx Tflf Y.zyaXrt; au-ou otazoctouf stzAouf, £v T'0 o-';.')';) tw P'j-a iy/jj. Quando limdebitlttr, quoniam ag- giavabai in euni, ct poaderavit capillum captlis sui durentos siclos in siclo regio. Vulgala Lalina nihil di- scrcpat, ducentis siilis poudere publico : ut via regia dicilur, i) Xswyopof. Duc. Not. 84. Stiperposiieriinl iiiiquittites meic capul metitn. — ln illo versu i> psalmi xxxvn : "ort at avo^tat rlransierunt ciiput meum, et superemi- neni mihi, ut sensus mcos deprimant; cl S. Augusli- mis, Sustttlerurit caput meiiin. Vulgala, Supergressm tunt capitt menm : quamobrem corrigendx suui om- nes editiones priores quxhic apud Paulinum babent, iniquitatet nwas. DtiC. 861 NOTjE et obseryatioines YARIORrM LXX expressam. Duc. Aarum rep/ias. - ^ Ms. codex Vien., aurvm opkaz. Sic Da nelis c;ip. x, v. 5, aprnl LXX : El lumbi ejus prwancti auro opliaz. Sed liic codex Yalicanus LXX et ms. Reg. cuni ediiis tribus habeitt cephas. Am- brosius de obitu Valent. el seim. 15 in psalm. cxviu y. 1 cephus habet ab Aquila pelram, a Svmniacho lapulem aurum interprelalum, et lib. n de Spiritu sancto m prologo. Yeraigitur et optima lectio, aurum cephas. Not. 88. Sed hoc ut tu magis intelligis, emendelur. — Ita mss. Vaticanus et Belgicus : ante erat, uli et ms. hnbet Puteanus, sed Iwc, ut tu mavis intelliqi semen delur. Fronloni nostro Zitmilo; videbalur lo- cus et Paulinum forte de semine humano tamquam coagulo verba facere : certe Columella ubi de caseo agit, semen qubddam pro coagulo usurpari scribit. Ita llle. Quia Paulinus bic meiuionem facit lactis et aui L ' V s'.9"'ficat innocenliam parvulortim ' ! va Z :J!"Vn (r'rdc"tis E^hodie us"ue i>e quolacte du-ebat ei PautuS ; Lac vobis notum dedi non solidum cibun, llCor. ,„). El Petn , ■ 0 s ino I n nat, parvuli, rationa^ie lac desiderate 1 Pelr f . Unt ei Moijses vmum el Uic in Chrisli intelliqem pissione mgsttcosermone teslatur : Graliosi oeuh ejus a vino' e candid. den.es ejus a lacle. Quia igitur hac epis o?a Paulmus Iac unpense commendat, et giMi» in Ec- SThSfcft super vimm ,egis **Ktfc ius ioi le Imt lac vino mixium baptizatis urcheri 2L* «*■«* ex oient/ iuoque^evS moremlfnmnneviCt,-'Vi,3etHr ab Hieronymo, e.nn oSsE^ ent,Sfccdesiis °^e™»tum. Nam in ilesns usurpatum non facile legas. Quod vini, item primas nascettlium mulctrce, constatC ex en m Josenl, ? v- "surnatum. "°« fa«le legas. Quod antiquis auloribus, olim »92 pueris recens na&M B 44 «,2ri.P V,cecomeS bb. v de Baptismo, cap. h,n.?,,.;= .„. ». ..;.'. ^A^T1 ■'? ftt 4*. assent, eum morem Clementi Alexandrino iib : . f ,. , 7' Oif& |.utna itrucus naiis ei baplizalis/acet tntutw datum, videatur fortasse alicui Pauhnum alludere ad eum morem, qui in Gallia etiamnumretate Hugonis Viclorini durabat.quo pueris receus natis sub vini specie euchaiistia administra- batur. Immo ait suo quoque tempore purum vinum non consecratum loco sauguinis datum, quam con- suetudinem sublatam optabat. Ita enim ille lib i de Ciercmomis, Sacrameutis et Observationibus ef cle- siaslicis, cap. 20, agens de recens bapiizaio : Si e,uS valeludims est, sacramenla unitatis, id est, corpus el sangutnem Christi accipere debet. Pueris recens natis idem sacrumentum in sperie sanguinis est ministran- dum digtlo sacerdvtis, quia lales naturaliter suqere possunt. Augustinus ad Bonifacium conlra liceresim Pelagianorum (Contra duas e/>. Pelag. lib. i, Cap 2-2) : in Ecclesia Saliatoris per atios parvuli credunt stcut ex aliis, qua; in baplismo dimittuntur, peccala '.. Nec illud cogitelis eos vilam habere possc qut suut expertes corporis et sanguinis Chnsti, Lente C «?. tpld^ "1 R? TIVT?™" (C'™- ^ ,pso Domvw: «w manducaveritis carnem Filii homi- quoaueYad' ZJ}J °, "?. '""em miscet}"- 893 ' n ■ r »•" • I"", -- ""•g—mo L.n.i«., uiceille tpso Uomino : Hisi manducaveritis carnem Filii homi- nis, el biberitis ejus sanguinem (Johan. vi), ctc. Erqo (si sinepericulo fieri potcsl) juxta primariam EccleJce msututionem sacramentum eucharislia: in specie san- gmrus esl tradendum pueris. Unde ignoranlia adhuc formam retinens, sed non rem, dnt eis loco sanquinis vinum; quodpemlus supervacaneumarbilrarer si sine scundato simphcium dimitii posset. Si aulem in reser- vando sanguinem Clnisti vel minhtrando pueris immi- neat pertculum, potius supersedendum videtur Nec terreant vos prwmissa Auguslini Verba. Ipse enim alibi (Serm. de infunlib.), quasi ea determinans dicit ■Nulli est atiqualenus ambigtmdum lunc unumquemque Rde- Iwm corporis sanguimsque Domini participem fieri quando m baptismo membrumcorporis Cltrisli effictlur' nec alienan ab iltius panis consortio, etiamsi antequam tilum panem comedat el culicem bibat, de hoc seculo w unitale corporis Christi consntiilus ubscedal Si hic ntus Paulini «tale eliam in Galliis viguit, et eum emendarivoluit,aliqua fortasse lux loco huicob.curo alfulgebit. Quod id in Gallia olim oblinuit, ut viuum recens baptizatis traderetur, eliam hacnostra sctateduravit in ecclesia Dordracensi, uti relert YVilhehuus Linda- nus lib. iv Panop., cap. 25. Quod si jam dala inlerpretalio minus salisfaciat quo. m ea vini tautum meiitio fiat, non etiam lactis-' quodque lnc apud Paulinum duarum specierum vi- deatur lien comniixlio (pei.it cnim hoc emendari quopnma nascenlium mulctra coalescit : fecit autein teclis et viiii menlione.i. ; el vinum Vetcri Testame.i- lo. lac IN.ivo depulat) ; quod si, inquam, pradicta in- lerpreiauo roinus satisfaciat, videri possit Paulinus ailusisse ad eam consueiudinem qua olun post ba- ptismum vinum lacte mixtum baptizatis prsebebatur ftjus memimtS. Hieronymus in caput i.v Isaioe illud coii,,,,;,, iiU0 ,.,vitainiir emerevinumellac, explicans ««.'<«.:»«..,« miscuit et Sapientia in crateresuo, omncs ftedagogi, cap. 6, notum notatumque vereorVt"la- iSvissjftr "e lacte -"s1 ad •3S£t ioc.i ^u'iiii;ini I Cor. m contra Gnosticos auosdam sertampidd*wi3ft L idem ai h ?"* narrat -alt USUrDala in Eccle^ia eum lui \r Z cum aaua misce'-i : quis autem dixeril euin apud Gracos bapt.smi ritum fuisse. Ouia Ueinenlis locus illustris est, et serv.re nossit ad mvstenum ritus, qui oliro in Occiden is Ecclesia fw • observatus. cujus hic Paulinus videlur mem ! n.sse, eum subj.cia.n. N«i ^ i^A^i ro,™JZi «m rou ^ sif.w*p*i£ ^(fcfa/a «.v^vw »«tu^««g K^c tov to6,tov Mpvr,», /4 n» «*,,«« ^poOo-oc, dc cdSiorozL ™*riht Ipowov. tojc B,ht{ inrionuri&vco: (Clem. Atex quoque lac vino dulci : esl autem ulilis mixlio, veliai contemperatu affeclwne ad incorruptionem. Lac enin irwE.- SCi"dit"r' el anidauid ei"s esl tt(/"'- teiinum, id tamquam per aquccduclum educitiir. Eodem aiitem rnoito se liabet spirttualis fidei socielas i„ homt vfscelZ:,"1- Ser€UT enim l'aciens carn^ ^tcl ptscentias, nomtnem ad wlemitatem conlrahit, divinu unmortatem cjficiens. RosWEVnrs. r..,n!' 8nD'/- Cri"e$- ejus ebietes "iarce- ~ Cantico- Lv«/ V Tvv ^"S' sicul elal(e Vaimartim, nigrai suttt corvus. L\\ vero dixerunt ■ Boo-t^zo. «Otou EAKTKt, Fs/kvsc wc Y.of.«Z. Ciucinni ejus etnice: niqri tamqmm corvus. Ahi ve.tunt, Comatejus palmce fni- etus, mgrm stcutcorvus. Animadvertendiim est e. i.n, et .1. Lat.na Vulgal.i, et in ea qua- de Graca versa e t voce.n elatce pahn* fructum signif.care, ,,on ge- nuspalmppnE alus procera^, utquidam censent.Nam t^n Galeuo est to hMh hgkkmu* r/,f «biw lenerum palmcc dermen. Dioscorides lib. i, bap. 12'^ *oiv«5, ijv wo. ea«t»v n vnMm *«!,!«, ^pi^uuir eo-n ro« wfBBoS tuv ?o»«»v «r.,,v «•/;<, .vtwv. />«/,«»' ,tT // ate" "Ut SValhen "rPe"'»il, (ructus palma- tum aillmc fiorentium mvolucrum est et calix Marcei- us votat honicosum palmcc adhuc florenlis operimen- ium. Hujusautem elatse cortex niger cst, elaliquan- lum subfulvus. PUnius lib. x... c. 2i : ks, pr.Lrea aioor, ud eadem unguenta pertinetis, quam alii elalen vocuiit, quod nos abielem, alii palmum, alii spathen. A.Kireas Maliuolus scribens in Dioscoridem, admo- net Imium <■„ i,)f0 pa|mae ad!)!;c florenlis fructllg nvolucrum cuin abiete arbore confudisse, vocabu- orura propinquitate deceptum : atque inde colligit oelrius noster, deceptos fuisse a Plinio sanctissimos viros Ambrosiura lib. n de Spiritu sancto, ct in Oct.' 15 m psalm. cxvm, et Pauliuum, et iu cau>a fuisse ul lioc oco verlerent abietes, ciim in exemplaria Gr.vc.i incjdisseui, quibus vox palmarura deerat. Ego lamen UUnon asseiitior, sod utruinqueabeiToreviiidicandcui 863 ap;endix. oferom s. pallim. 864 10rum autorum testimonio eonstet A opcra bona precipua sit eleemosyna. An profectun. censeo, cm '™uJ siKnificare, et abietem, et ex eo com eleemosynae menlio iieret apudMatthsmm Griecatn voceni tXa-niv duo signi palmx fructum, sed non arborem ipsam palmaiiK ut Plinius vkletur exislimasse. Genes. xxi, 15: Eppife ri r«.3iov OjtotAt» a*m»-: Projerif pueram sub ubieie. Ezechielis sxxi, 8 : Kae ftaryt oux s-«evovTo ouoim xXaSou- kutoO. £f flMete* non faerunt simiies rami* eii.-s. Isaia: su, 19 : Stno-t» ev Spiituu eXarmv. i(a(!a?. Ergo crines nigri dici possunt, non abietes : sed reeeptam versionem exa- niinandam non censuit, ut neque Ambrosius. Duc. Not. 89. Dispositi a seculis. — Ita codex P. SuLTra- gatur huic lectioni locus Apostoli non absimilis Eph. III, 9 : Oczovo,u.ca tov ttvo-nripiou tou uTroJcsxpuftftivou «7r;, atwvo>v iv tm 6£o>. bisp&nsutio sacratnenli abscon- diti asecuiis inDeo. Duc. Not. 90. Formam peccairkis. — Yidetur ex Am- brosio expresstim lib. vi in Lucam, cap. 7 :Qute (Ec- clesia) merilo speciem accipil peccatrkis, quia Christvs qiioque (ortnam peccatoris accepit. Quas deinde iis Pauiiuo sequuntur de miillimodis floiuui odorumque suavitatibus, paria iis habet idem Ambrosius loco eitato. RosWEVDUi. Not. 91. Fidelium operatio. — Id est misericordia. Verbo eniir. operari el inde derivatis proprie sancti Patrcs utebanlur de operibu9 misericordise. Mox Pau- liuus : Operibus enim pietatis et misericordiw. Epist. 10 de Melania pascente iu /Egyplo quinque mona- cborum millia : Nec volens gtoria operalionis agnosci xxvi, 10; Marci xiv, 6 : Bonum opus operataest m me ? Roswevdus. Not. 92. Fosneratur et pascitur Chrislus. — Ita con- stantcr tcgont veteres ediliones Bad. et Grav. cum Paris. Et serenari dicunlur non modo apud poetas letnpestales, sed ei apud Plinium (Lib. u, c. 6) auinii humani nubila : magisJanien familiaris est iocntio ista Paulini cum de eleemosyna ct iiberalitale in pauperes agilur, quam eshibet ms. P. facneratur; epist. 34 : Vult fotmerari ex iis quw ipse targilus est, id est inutuum accipere. Idem ibidem : Qui miteretur pauperi, Deum (cenerat, id esl, Deo miUuura dat; quod Ambrosius sic extuiit in lib. de Basilicis non traden- dis. Qui largitur pauperi, Deo (mnerat, et ita Vulgala Lat, Proverb. xsx, 1"'. Cum utroque enim casu jungi- tur etiam apud probos Latinitatis autores. Martialis lib. i, epigram.7 7 : H«ec sapit, hmc omnes foenerat una deos. In qnem locuni Chalderinus : Hcec adeo diises est, ut possit dare nummos in foenus omnibus rfiis. Sed nou seniper tainen foenerari est dare in foenus vel ad usu- ram, licet Festo foenus sit nummorum ltctus ; ut ne- queCrsecis Savte?£o-fet aliud sonalsxpe quam simpli- citer inunmm accipere, 8avti?nv rnutuum dare. Sic apud Plularchum llcpi toO ttii Sstv 8avEt?etT8a« , liber de vitando otre alieno, sive in fuenus sumalur, sive simplex mutuum. Deuteron. xxviu, 12 : Kai Savsesef c9vecri iroXXec; , tru «i ev Savsra. Foenerabis genlibus mul- tis, et ipse a nuilo mutuum accipies, ut habet dlitio Lal. Sixti V, quasi dical, Nulla premeris neeessitale, cum omnibus rebus sis abundaturus : neque verbiim mlavah, ad usuram dare, sed mutuiim dare signi- ficat : ne causenlur Jud;ci permissas sibi fuisse nsn- ras. Sic psal. ui, 5, idem verbum Gwece verlilur y.c/OKv. Xorjoroc; ivijo o otxTStpwv xai letjfjMiv. Jik:i|Nhii* hoiho, qiii miteretur tt commodat. Paulinus epistola 12. : Comnw)rfem«s.iH.pfluperifcMs sui* Chtisto; sed ibi- tamen operis magnimdine prodebaiur. Epistola 12 : pr3Rferenda videtar leclio manuscripti, 471101110 *f*L"i™ llfSLSH: U «np/«M est Dominum auam hominem fwnerari, illi Operando prccceplit ipsius, vi pcre. Tertulliauus lib. de ldololatiia cap. 25, agens de eo qui juratus per ethnicos deos scripto eavit mu- tuarili : Dominum oremus, ne qua nos ejusmodi con- tractus necessitas circumsistai. Fi si iia evenerit, det frittribus operandi copiam, vei nobis omuis abrumpen- da- necessitatis constantiam. Vull peccatum hoc ope- ratione seu eleemosyna redimendum. Idem lib. iv contra Marcionem, cap. 10 : Sam etsi major est bo- nilas (;«« operaturin extraneos. Cyprianus magistri insistens vestigii.s iii"-'1 de Lapsis, c. 1 j : Incumtanler et largiter fial opcralio; census omnis in medelatn vul- neris erogetur; opibus el facultalibus noslris, qui de nobis judicaturus est, Dominus fmnereiur : et mox : Pccuitenli,operanti, roganii polest clementerignoscere. Idem libro de Unilaie Ecclesi», cap. 1 : ln nobisyero tic unanimiias diminuta est, ut et largitas operalionit infracta esl. Idem epist. 52, cap. 9 : Pro abluendo et purgando §94 delklo luo largiter et (requenter ope- rare. Qui el peculiarem librum de Opere et Eleemo- n ZL;Z Z);,;„t synis inscripsit, uti ei tertii Testimoniorum libri ad F> ^"J"^ [[" .' ttoirinun «j^^maina llonocperisct mjsencordix ^ m. 'Sapientit Imiina, ut jf.ssttm est, exterentet. Jubet hoc Sapiens Ecclesiastici w. 36 : Eciv Spf Vulgatai, el Domino quam homini : alioqui ctiam fuene- rare est quovis modo largiri, ul Plinius ait lib. n, can. 1} : Solem ceteris sideribus lumen suum (cenerare. * Duc. Not. 95. Fidri misericordiam prwtulisset. -- Am- brosius Iib. vi in Lucam, cap. 7 : 3/iserict>rdii£ fidem prcelulit, quai tnnc hubct meritum, si fidj prxcedente con (eratur. Rosweybus. Nol. 9i. Oai mauno enu'(, nonvendit. — Ambrosius ibidcm : Tam vili auctione rutt cestimari Chrittus, ut ab omnibus ematur, ne quis pauper deterrealur, etc. Ipse nos pretioso sanguine eniit, non vendidit. \ ide cumdem lib. 111 de Spiritu sancto, cap. 18, non longe a line. Roswbvdcs. Not. 95 JVon umaiui divitias. — Ambrosius supra : Nonamanti divitias, non amanti honores seculi, non amanli qumtua sunt, ted quce JesuChritti ; uon amanii qutr ridenlur, sed qiue non videntur; uon cupide iiia\ ■ dissolvi, et atm CJtritlo cruciitxitt EVDIS. auspicalur, et secundum ;>U Opere ct Eleemosynis Ponlius in VilaCypriani : Fiebai itaque exuberantium operttm largilale, quod boiuun est ad omnes. Opiatus hb. 111 contra Parmeniaiiuni, agensde legatis a Con- si:iiite imp. missis in Afiicam ad sublevandam ege- slatera plebis et conconliam conciliandara, Operarios unitatis vocal. Prudeiitius quoque in Psychomachia Avaritku opponit Operalionem seu Eleemosynam et Miserationem : Cnm -niiilo ia ni< 1'rosilil. liiuiii frenJeiis Oi.rraiio campnm Ubi non recte Aldns, Antonius Nebrissensis et Geor- gius Eabricius, Miserutio rcposuere conlra lidem om- iiiinn !iis~. Nou abs re Pamelius a(| Cvprianum suspicatur Mi- sericordia! uomen Ojwrotiont* i.ndituin, quod inter ctvvjt.v. i-Jtoi^i itphf avrov, xac ^i.9u.ovf Bufijv auvov ir.rpt@hu 7ro0; irov. Si lideri* prudenteM, mane turgt ad^eum, el gradns ostiorum ejus exterat pes luus. Auguslinus quoque tractalu 7 i:i Joannein pu.ip.ti-j; 6-jomv vcrtit. limen ostiorum illius. Dtc. Not 97. ln tege. — Conjiciebamus legisse Pauh- ntiin Std toO voftov, I Corinlh. xiv, 19, pro o.a r 0 vife 1*0«, nisi iorle reccptam Graecam lectionem ut exprimeret, scripsit ex. inteltigentia mea, non 111 lege, quasi esset h vottM. Dic. Not. 98. Oiu-ii'm Donimi corpus unguentum ? Spi- rure incipii, quod morlttum putabalur. Ideo unusquis- nue udvriatur emere labore suo nisuque virlutum uta- bastrum ttnguenti ; non viie aliquod alque commune, tedpretiosum unguentum atabastri, el unouentum pi- sticum. Si enim quis fidei congreget flores, et prcedi- cetJesuiiiChiisniin cntcifixnm, in omnem Ecckiiam, uuw Christi corpus esi , mundo mortua , requiescenl Deo fidei sutv transfundit unguenlxm : oiere incipit to- ta donms Domini passioncm. Rosweviius. Not. 104. Nomina sua. — Ambrosius libro vi in Lucam, cap. 9 : Magna Chrisii gratia, qui onmioi nro~ \ie vocabuia discipulis ipsis donavit. Roswejdus. ' NoL 103. Omnem veram. — Vaticanus codcx : Omnem veram : atque iia Jeremioe n , v. 21 , apiirt LXX. cst, "AftTzemv xy.pirofi,p, obitu , sepultura '! el quaj equuuiur reltqua hac pagiaa iu Paulino, ad veibum >ene ex Ambiosio sunt. Rosweydus. LN EPiST. XXiV. Noi. 107. Sirecle ditigas, non recte dividas , pec- m.- Utitur ilio Genes. loco iv, 7, per accommo- fationera quam vocant. Sic eiiim LXX • (>;, £v;, !><>«i Bfiw.viyw,-, hpli,- U uri Ui.V:t Hp.txo-zi ; w«J- p». LVonne « recie obiuleris , recie autem non di- visens , peccatti ? qniesce. Vulgata : Konne si bene egens, recipies ? il:cc Caiao diciiiitur , quod in recta divisione prima secunclis, ccelestia tcrrenis, prae/e- renda sint. Ambrosius lib. n deGain et Abel, cap. 6: L't prima secundis , non pritnis secunda prtecurrunl • ei ccelestia terrenis , non terrena coslestibus prccferun- tur. S. Johan. Chrybostomus homil. 18 iri Genes. : npwWT» w* Tujro»™ , oOSeu£»v tmooSw oiBc axci- Siia.il 6jriSsi|afuv.? , expm Sz T« Tt/niwrsoa irpotrtkyiiv. Ubtulil quahacumque obveniebant, nuila ad dclectum udhibita tliligentiu, cum debuisset preiiosissima eiler- re. Duc. Not. 108. Fcclesiii le serviente possideat. — Quorf hic de Severo scribit Paulsnvis, quomodo non sibi, sed keelesise possessiones servarit , idem de Paulino et Hilano Arelalensi episcopo scribit Prosper (leg Jul ■Pomertus) lib. n de Vita contempiat., c. 9 : S. Pau- linus ingentia prwdia, qua> fuerunt sua, vendita pau- penbus erogavit : sed cum postea factiis esset cpisco- pvs, §9S non contemsil Ecclesice facultates, sed fi- deltssime dispensavit. Quo facto satis ostcmlit , et propria debere propler perfeclionem contemni, et 'sinc tmpedtmento perfectionis pcsse auce sunt communia tcclesiat possiderL Quid sanctus Hilarbts? Nonne et tpse omnia bona suu uui parentibus reliquil , aut ven- dua puuperibus erogavit ? h tamen cum merito per- fecttonis suoj fieret ecclesite Arelatensis episcopus wtod tila tunc habebai ecclesia , non soium possedit , sed eitam acceptts fidclium numcrosis hereditatibus amplia- vtt. Roswevdus. Not. 109. Nec habitas ia dormientium cns. — Provocari se dicii Deus Isaia; ixv, us qui htibitunt in sepulcris, el in delubris' rum dormiunt. LXX dixerunt : r«; \v nr: paat xui iv toiT,- triznlwn; xetuwvrntt Stu tvOitvta.' t sepitkns el in specubus dorminnt provter somnia • quod S. Cynilus Alcxand. explicat : ln somnis e't spedris deceptt , el notiliam rerum fniurarum inda- gantes. Procopius dixit : 'Ev uwiuao-t §iv aveXoi>tai. Spectra el vtsa quce tn somnits apparent sectantur, el hac de catt- sajuxta seputcra dormire contenli sunt. Hieronymus addil: In delubrisidolorum.ubi stritlispeiiibus libstia- rum mcubare solili erant, ul somniis fulura cognosce- rent, quod m fano JEsculapii usque hodie error cete- erat etltmcorum. Quod autem , ait Plinius , in dcr- nuentimnprojeclorum sepulcris , hauslum videtur ex Romano Psalterio, ubi Psaimus txxxvu , 6 : Sicut vttlnerali projecti dormientes in sepulcro : quod sie elierlur in Graca editione Romana : 'citrei tpaupatiat ipsiiiu.s.voi zkSewovtj,- iv tutpu. Ambrosius item aeno- SCit . lllud projccti et Apollinaris : oltkirip ointfivre; K-ojSeo-iot jrspi Tua§ou; e"3ou-7t Quemiidnwdntn vtdne- raltprojectt et mcurati circa sepulcra dormiunt. Dcc «ot. 110. Carnales athlela. — Dc rontincntia >- athletarum Ciemens Alesand. hi Stromatum : *«o-i Se xai aht.fr.k-, oux SXiyovi aypoStaU» «ziyjtjflat Ji' xrrwvj vuria.-r/.vj lyxpaTl-jopinov;. Aiunl qttomie atli- ietasnon paucos abstinere a venere, propter exercita- ttonem corporis continenles. Tertu)iianus ad Marly- res cap. 3 : Nempe enim et nthlettv searegantur ~ad sinctiorem disctptinam , ui robori wdificando vacent ■ conlinentur a laxuria, a cibis Imtioribtts , a potu ju- cundtore.coguiutir, crucianiur, faligantur. Vide eliam Basilmin homil. Nanadhmrendumrebus secularibus • Johaii. Chrysostomum homii. 23 in 1 Corinlh. ct in epist. ad fimoth. I, homil. 8. Duc. iNot. ill. ht Ailum soltm nobis imaginem remtin- stsse. — Pauiinus more multorum Patrum dislinguit imaginem a similitudine ; hanc peccaio Adami vull perditam , illam remansisse. Hinc epistola 2 ad Se- veruni : Vl verc ad primordialem dignilatem, hoc est, Veistmthludinem reformemur. Rosweydus. Not. li-2. Lividum faciens corptts suum. — Expri- 867 APPENDIX OPERLM S. PAULINL 868 muntur his rerbis illa Pauli 1 Cor. ix, 27 : TVwta?;*! A tiefensorem (Psal. vm, 5). Oho /«cio, cfomor popuii ■ch ai>p.«, /.;). SotAaywyfi ; quasi diceret : Ltritfum fo- cto eorpiis meum , el in servilulem redigo : quo pacto etiam m eolice Claromontano Latine editum fuisse lestatur Beza , Lividum reddo : el inlerpres Irenrei lih. iv, cap. 72 : Lividum (acio corpus : atque ipse Paulinus rursum epist. 45 ad Auguslinum, qu:e inier Augustinianas est 58, Hesycbiuset Suidas : ':*«!:.«, Ta vtto -0'j.- oy8a\u.o-j; oJSiiftaT*. 'TwwTTia dkuntur tu- mores , gai suf» ocafis oriunlur. Jul. Pollnx : T« uro to-j; wwa; ™» ttV/uv fxv" Qy(B 5"f' ofl-'is npparent plagarum vestigia. Iu veteri Glossario , 'iTrojjTta, Suggillata, id esl partes circa oeulos percussionibus contusse et lividae.lndeuTraTriaiaiv proprium athieta- rum verbum , quod est suggillare eam parlem quoe est sub oculis , vel aliam quamvis corporis partem, ut solebant pugiles pugnis el c:estibus. Atque ita scribittir apud Chrysost. honiil. 22 iu I Corhith. qui exponit : KaT«<7TS>V.) y./.i uxozurxa y-ETz ttoM5v iSpit- tmv : Coerceo cl cum sudoribns multis subjicio . item- que apud Theophylactiim et OEcumenium. Apud alios legitur «7rorri-:&>, hoc e-,1 deprimo, elido, vexo, dejectum npprimo , quod Iuelatorum est : et hanc lectinnem exhibent Cleinens Alexand. ih Siromat., Gregorius Nazianz. adversus Eunomianos , Basilius et Comineiitarius Theodoreti. In rcgiis mss. , «rro- ■ni&iw, quod Doricimi est. Utraqne similitndine pu- gilum el luctalorum nsns cst Apostolus, et utriimque verbum exprimunt Cyprianus de Singularit. clerie. cuin verlit, Affiign, et aulor Latina: Vulgatae, Casligo. Duc. Not. M5. Vi apprthendatis. — Apud Paulum, hoc tantum est : Outu xoiyjTt, iv« xaraXaSjiTt. Sic cur- rite, ut comprehendatis ; nec additur «Trs.vTE;, omnes, I Cor. ix, 24. Eamdem tamen sententiam ex boc loco ertiunt quidain tractatorcs, ul Theodorelus : 'fc./ef 7to).)u>)v iyt.>vi?ojtsvwv, lii «vax7]p,JTT£Tat itovo; , svraCBa $• twv y.c/j.'~); a,/«vt£opt£vo>v exaffTOf «^'.ovTat t~; avap- 'ohT^q. Illic c.um multi certanl , unus S97 S0'MS a prwcone victor renunliatur , hic autem eorum qiti G rede certunl, unusquisque renttnliationem assequitttr. Hieronymus episl. 28 : Non esl imidus agonotheta itoster , nec allerius palma alteri parat ignominiam, omnes alhlelas suos desiderat coronari. (juod atiteiu scquitur : scissura in corpore esse non potesl, aliunde depionilutn esse non potest, nisi ex illis 1 Cor. xil, 25 : vtv» U.7J ri o-/io-«« lv t'J a«ti«Tt. Vt non sit schisma iu corpore, vel seissura, vel dissidium. Loquilur illic tao-ta sv yri X«/ji Mirubilia in terra Cham , id est in ^Egypto; iii psal. civ, 25: Jacob accola fuitin terra Clium : at lerra Clianaan Paloeslina. Levilici xiv, 54 : Cnm ingressi fueritis lerrum Clutnaan, quam ego dabo vobis. Nisi forle hoc fuit autOlis (xvnaiovtxov aaafTilfta, ut pro Chum scripserit Chanaan. Paulo posl profliga- tis dixit pairimoniis, boc est vendilione distractis, ul T Cyprianus in lib. dc Opore el Elcemosynis citans illa Mallh. xm, 44, d.\\l : ISe.goliatorem cclcstisgratiiv tli- stractis omnibus rebus suis pretiosam margaritam dc tjuanlitaie patrimonii sni debere mercari. Duc. N st. 115. Deslruat inimicnm el dcfensorcm. — \ ui- gaius nosier pro defensorem hahet ultorem, Grsece TiuM/JoOvTa (leg. i-/.Si.y.mri'). Sed defcnsor oblittebat ;etate Pauliui, uti conslat ex Severo Sulpicio lib. de Vita S. Maiiini, cap. 7, cnin adinirabile iilud Marlino ex saciis Lilteiis ad episcopatuni Turonensem sulfra- gium accessit, qno Defensor quidam eo nomine epi- scopus qui Maiiini eleclioni prsecipueresistebat, con- liisus est. iVflm cum forluito lector, inqtiil Severus, rui leqendieodieofftciumerat, interclusus a populo defuisset, turbalis ministris , dum exspeclatur qni non «derat, unus e circumslanlibns sumto 1'sallerio, quern prinrim cersitin inieuil, arripnit. Psalmus anlein hic. rrat : Ex ore infaiiliiuii el lactentiuin perfecisti lau- i!em propter inimicos ttios, ut destruas iiiiniicuni ct tollilur, pars dirersu confunditur. Ou;e quidem divinam voluitlalem investigandi ralio a piuribus olim iisurpata. Isa ClodoveiiS, primus Gal- liariim rex Chrislianus , cinn expe .iilionem conlra Arianos pararet, nuntios misit ad B. Martini basili- cam, ul inde aliqund vietorue aiispiciutn acciperet (Gregor. Tur. I',b. n, cap. 57 Hist. Franc). Accepit ; nam intrantibus nuntiis hi vcrsus decantali sunl : Preecinxisii me, Domine, virlule ad bellitm : supptan- tasli insurgentcs in me subtus me, el inhnkorum meo- ritm dedisti milii dorsum, et odienlesme disperdidisli (Psul. \vn). Ita ad D. Martini sepulcriim Meroveus rex Franco- riiin curavit tres codices poni, Psailerii, Rpgum et Evangelioruin (Idem, lib. v, cap. 14). Ex Psalterio versus exiit : Verumtamen propter dolositalemtyosuisti eis mala (Psal. lxxu), etc. Ex libris Regum : Pro ea quod dereliquisUs Dominum Deum veslrum ill Parul. vnj, etc. Ex Evangeliis : Scitis quia post bidunm l'as- chnftet, et Filius hontinis tradetur (M attlt. xxvi.etc. Ila Gregorius ipse Turonensis (Idem , tib. v, cup. 49), cum videret Plalonem archidiaconura el Gallre- nuin per vim abripi a Leudaste , Psalteiium aperuit, legitque : Edu.rit eos in spe, et non limuerunt : et ini- micos eorum operuit mure (Psul. t.xxvu) : et Leudastis navis demersa est. altcra superstite. Heraclius triduo exercitum luslrat, apertisque po- stea inviolalis Dei Evangeliis invenit sibi mandari, ut in Albania hicmet. Cedrenus anno 15 Heraclii, et ex eo Baronius tom. Vlil anno 622. An occurrit illud I Cor. xvi : Vel etiam hiemabo ? an ad Tit. iu : Ibi enim stalui hiemure? Quomodo aulem diabolus inimicus et defensor sit, explicat ipse Panlinus epistola 4 : Vt deslruat ittimi- cttm boni et defensorem mali. Rosxveymis. Not. 116. Skut Abralut dedit. — Vidcsis hrec ex- pressa ex Paulino apud Eueherium (quisquis ille Eu- cherius sit; certe fainoso illo Lugdunensi episcopo poslerior esl, cuni Gregorium Magnum citet), lib. n Coinmentarioruni in Genesim, cap. 17 : Sed quid hcrc victoria Abrahw de quinque regibus indicabut, quos ille fidei pater mgslerio superavit, nisi quod fides noslrasi confirmata sit in spiritu principati, iolidem cjtrporisno- slri sensus Dei verbo subigat. Qua: totidem verbis ct lsidorus repnesentat, Comnientariorura in Gencshn, cap. II, qui pro mysterio lcgil in prcclio. Rectius Paulinus, et inagis ad sensuni sacrjrum Litieramin bic victoriam Abrahami de quatuor regibus habet, et adquatuor corporis elementa refert. Vere enim Abra- bam qualuor reges, qui Lol captivum cepcrant, ex- pugnavil. Roswr.YDi s. Not. 117. Etsicut itle pro fralre quinquc in regibus viclo vkior. — Leclio hxc est ab ainic.o Romano in- geniose ad rem pra^enlem el ex vesligiis Veteris le- eiionis excogitata. Antc lanlum cral : Pro propinquo in regibus victor; quas tolerari polerat, ut apparel ex Eucherio S9S et 1-idoro, qui ita loco jam citato ex- bilicnt :"Aom sicut ille de proximo iu regibus ric.or cxstilil; ita et fides pro unima ticirix de exieriore ho- niine. triiimpbubit. RosWEYDCS. Not. 118. Per litleram Grtvcam T. — Eliam hax Eik beiius et lsidorus in Commentaria sua Iranslu- lere, ubi Eucherins etiam numerum i8 , qucm Pauli- nus bic praterit (ni^i raeinbruni lioc omissum luerii a librariis ob diiiictilMlem Gr.vci numeri, i cl n, qimd nominis Jesu cmnpendium cst), explical: Quodvero ille non in miittitudine , nec virlule legionum, sed lun- tum in trecenlis decem el ociocomitantibusudcerr.arios principes debellavit, jam mnc in sacras crucis figuram [qutv perT litleram Grivcam W Jrst; iiomcn , qiti per i el r, Grtecis characleribus scribitur, qui Salvator inter- prelatur, in niimero trecentorum.decem el octo e.rpri- initur\ imaginabitliir ; quod nosClnisti passio libcrurct u dominatu quinque curnalittm sensunin, qui nos anlea variis ritiis captivatos exsitperaverant. Rcstilui apud Euclierium inutginabaiur ex Isidoro, quod illi ad inte- grandum sensum deeral. NOT.fi ET OBSEKVATIONES VARIORUM. 868 Uii Encherius et Isidorus stia ei Paulino sublegere A ila Paulinus ei ainieissimo sibi Ambrosio qusedam aduinhravit. Amlirosius prologo libri de fide ad Gra- tianum : Petis a me futei libellttm, saucte imperaior profeclurns ad prwlium. Nosti enim, fiite magis tmpe- rutorh quam viriule mililum qiueri solere vktoriam. i\am et Abrahum trecenlos decem el octo ditxit ad bet ■ t«m, et ex innumeris tropltcea liostibus reportacit, si- gnoque dominicce crucis et nominis, quinqite regum vkiriciumqiie turmarum subncto robore el iillus esl pro- ximum, ei fitwinineruitet triumplmm. ldem libro i de Abrabam, eaji. 5 : Numeravit, iuquii, trecentos decem et octo, ut scius non quanlitatem numeri, sed merilum electicmis expressum. Eos enim adschcil, quos dignos mmero fidelium judicavit, qui in Domini nostri Jesd Cltnstt vassionem crederent. Trecentos enim T Grceca tittera significat, decem et ocio aulem snmmam . » (id est Jesi s) e.rprimit nomen. Fidei ergo meriio, etc. Ita fegendiH isie locus. Faustus qunque Kliegieusis de spirm-. sancto^ Sacer mtmerus, dicimus, quiatrecenti in r ru sitc supputalione signum cntcis (T scilicet), de- 8 cem et octo vero Jesu (sciiicet i «) adorandum nomen ostendunt. Simili ratione Tertulli;inus lib. 111 adversusMarcio- nem, cap. 4, trecenios Gedeonis socios ad crucis mv- steriuiu relert, Hoc eleniiii signo prxdonum slravit acervos Congressus populoCbri-ti ^ine imhie multo, lercenteno ejUile (numerus Tau litlera Grjca). Sic et Augustinus sermone IflS de Teinpore : Ge- ieon elegil trccenlos vhos ud pnrtium, ut oslenderet non i/i numero multitiidinis, sed in sacramento crucis mun- ium ub incursu gravium hostium tiberandum. Trecenli eittm in Gner.u T similitudinem erucis oslendunl. Et muIo post : Gedeon typum gessi! Domini Salvaloris. Itqitia trecenti secundmn Grmcum compv.tum (Tlitte- •am innuil) crucem faciunt, iui tunc Gedeon in trecen- >s viris JudiTonti» populum de crudelissimis genlibus ■npiiU, qitomodo postea Uirhhts per mijsterium crucis olitm geiius Inimannm de poleslale diuboli liberavit lenrGregorius Magnus lib. xxxJIoral., cap. 17 Tri- enartus numerus in Tau titteru continelur, qucecrucis pectem tenet. Cui si super transversam tineam id ntiod n cnce emine.i adderetur, non. crucis species, sedipsa rux esset. Quia ergo hte trecentorum numerus in Tau ittera cnnlinelur, et per Tau liUeram , sicttt diximus, veaes cructs ostendilur, non immerito tn his trecentis .edeonem sequentibus illi designnti sunt, qnibus dktum M; St quis vult posi me venire, abnegel semelipsum, t tohai critcem suam, et sequatur me ILuc. \\) ■ qnx jti.lem verbis repeiit Isidorus iu capui vu Judicum EodemmysterioAnihro.siusinLucam lib. vi, cap. 7. iplicat illud Jobannis xn : Poiuii enim venumdari yientis denariis. Ait : Trecenta uuicm ceru crucis in- '- Ipstus emm httem T numerui crucis demonstrat » Romae rhetor calhedra imitm. ver mmri sneii fh.i.,: „...».-,...■. .«•..- '»u uj uiLior < auit urd Stnttm, per qnod socii Clnisti passionis effecti per 'jptismum, longitudinem vitoe wiernaj percipiinus Quse itidem verbis BeJa repelit yy. super Genesim, ubi >co per auod rectius qvo babet. Supplenda lamen pud euiu uitera T, qu;e textui ejus deest. Roswev- us. IN EPIST. XXV. Not. 120. Exterminati sunt. — Locus est anud So- honiam propb. ,-, 2 : IW s&B^guWv i-Lui oi -*::u.vjr,i ccpyjpu,. F,t exterminati sunl omnes, qui 'er.lt suntargento. Vuigala Latina : DUperierunt om- » tnwlutt . argenio. Similis sentcntia est Eccle«ia- ICI «XI, 5: 899 O «yxxclv -/f.vcm, e0 oWt*6*r«- «. 7taze8iuxu.Suafiopm, mzH( ™,Qn!n-*i. Qui wim dihgii, nonjuslificabitur; et auiinsequitur cor- tpttonem, tpsa replebitur. Vulgata ': repieliturexea. 870 Sic Baruch. m, vers. 18 el 19 : Qui argenlum the- saurtzant, elaimtm, in qno cmtfidnnt lismines, et ex- termtnali siint. Roswf.m>i's. iNot. 121. Satis [elkior est. — Ita subinde amant loqui autores, nunc magis, nunc salis comparativo gradui jungendo. Mauh fortior. Arnobio lib. i et se- pius apud Plautum. Satis bic valet vatde, ut Cypriano eptst. 20 litierm satis sobruc. Julio Capitolino in Marco Antonio, salis nobiiis. Jilio Sparliano in Se- vero stttdits satis deditus. Ruflino ad Gaudentium ■ Jye a sermombus quidem salis elocufwnibusque diste- dere. Rosweydos. Not. 122. Oi protectores e fficiamini. — Suidas : n^oTs/.rwp eiSos i«§iwuaTo;*PrB«aix90. Protecter, Re- munw dtgntlatis geuus. Glossas' Basilicorum : apiamr- xvjyaptni, u^epaa-mcrTKi ei vC» \syepe.ei Hperixrepts. I nmoscittaru, propitgnatorcs, qui nunc dicuntur Pro- tectorts. Menander de Legat. : aperhtxeyp SuW ***& PwfMiWS tov sts toCto y.^a.hy6:j.ivav ^tccc , tw? fiuori- iswv npouKtT.^-z-n-, Proiector siqnifical apttd ftoma- nos regium propiigniilorem, adid genus diqnitahs ekctiinu Institiiii sunt a Gordiano Juiuore. Cedrenus ■ Mer« oe toStov iSeuriX,^, •lowvtw/s icn.a? T,erf) ,;- ■xptvTOStnoatJ x«v5tS«TO* y.xl -r^iy^opot;. Posi hunc regnitva GordianusJunior mensibus tribus, qtiiprtmus titstiitiit candidatum et prolectores. Frequens proiecto- rum nientto apud Ammianum, domesiici lib. xiv, xv, xviu, xxi, xxvi, ducts Mesopolamice lib. xvin. Ros- AVE \ DUS. 1'rotcctores. — Corporis iniperatoris cuslodes, qui Pnnetpts latus protegebant, ut est in lib. i\ cod. iheod. de Protectoribus. Horum scbolam inslituisse Cordianum autor est Cedrenus, quie longe dignioris ordmis cetens Palatinis scl.olis l.abita est : adco ut Constautius, Constaiuini M. paler, protector, deinde tnbunus luent, ad idque muneris niiliiaiues fero omncs adspirarent. Jul. Firmicus lib. ni Malib. cap xiy:taciet scutarios, vel imperatorum proteclores vel qm propno excubitu sahttem nrincipibtis servenl'. Cangius, tn Glossar.Lat., toin. III, pag. 448. IN EPIST. XXYL Not. 125. Sebasliano. — Sebastiavus liic fortassis esl cujus iiieminit Scverus, dialogo 5, cap. I : Hac mc loqueiite, Gallo jam ad narrandum parato irrnit turba monachoruui, Evagrius presbyter , Aper , Seba- sliaiuts, Agricotu. Roswevdus. IN EliST. XXVII. Nol. 124. Florere Clarum. — Clari hujus aliquo- ties lit nienlio apud Pauliimm.Epitapliium ci scripsit Paulinuj, quod habes epislola 12. Sepultus fuit in do- roestica Severi Ecclesia, uti ibidew babelur. Meminit ejus Severus epistoia 2 ad Aurelianiun diaconum de obitu S. Martini, et in Vita S. Manini, cap. 2.fi. So- lemnis ejus memoria adscrihitur in Martyrologio Ro- rnano 8 Novembris, et Toronis ponitur. Rowsf.vdus. IN E IST. XX VI II. Not. 125. Endelechium.— Notat Sirmondus nosier ad Sidonium epistola 8 libri tv. Endelechii hujtis, qui ■ain leniiii, meniio exst.it. in yt<- ten annolalione codicis Apuieiani in bibliolheca Va- licana : Ego Salustius legi ct emendavi Romie feliciter, Otybno et Probino coss. in foro Marfts conlroceisium aedamans oratori Endelecltio. Rursus Constantinopoli ■recognovi dusario et Allico coss. Luit hic Severus sanctus Endeiechius, oratoret poeta Christianus, cu- ;us cxstat lneve canfteu de lucrlibus boum. Roswe- DtJS. Not. 1-26. Theodosio. — Meminit Oieronymu.' cpi- stola l.i ad Paulinum libri pio Theodosio ab eodem composili, quem ait prudenter oruateque compositum. Mcratmt ejusdem Cassiodorus iib. i Sacrar. Leclion., cap. 2l ; item Gennadius in Catalogo virorum iliu- slrium, cap. i8, qui I anegyricum sttper vktoriu lu- rannorum vocat. Roswevdus. LN EPIST. XXIX. 900 Not. 127. Dum aspcriiate se.iarum compungi. 87 1 APPENDIX OPERUM S. PAUI.INI. 872 mur. — ? Olim monachi confbetas ex camclorum pi- A auno Clii isti 597. Qu.im, Inquit, urbem cum sic po- , i> i . . • i. .-..__ .. __ c.i • _:.. :„... fii: D. ...... ....:- ... . ,*._ ..l....:t- ..- ..:..... lis vestes deferebant, ut imle liquet, et ex Sulpicio de Vita S. Marlini, c. 7, in deseriptione ordinis mo- nastici a S. Martino inslituli : Plerique, inquit, came- lorum setis vestiebuntur, rnollior ibi habitus pro cri- mine erat. Pauliuus Pclricordias lib. ii Vitae ejusdera S. Martini : Muitis vestis erat setis contexta camell, t_)u3_ ievibus slimulis vigiles compuugerel artos, lixeluJens lennem compuinla carne soporem, Mollia ne fltixuin nutrirenl mollia corpus, Lasciva. et lenui \estis fluctaret aiiiiclu. Inde suspicor monachorum cilicia et almucias ca- nonicorum traxisse originem, quod et ipsi vestes e pellibus carni proximas olim induerint , exemplo S. Joiiannis Baptist_e pilis camelorum vesiiti et zotia pellicea circa lumbos pi-ecincli, ut testantur Matthoeus c. ni, et Marcus c. i; sed et epist. -49 ad Macarium Paulinus pellibus sutis vesJilum Vagium,prcevii Johan- nis liabitum veste setigera imitanlem, dicit n. 12. g Not. 128. ISaiulium sancli, dictionem fccisse meri- torum. — In codice P. (nunc Kegio) legebatur nata- littm sanctis dictionem, quemadmodum et in eo ms. cujus meminitCauchius. ideoque conjieit emendan- dum, sanct.s adjectionem [ecisse meritorum : sed mi- nori immutalione libens substiluerera, sanctis auctio- uem (ecisse meritorum. Favet huic suspicioni nosti-_e "Juod sequitur : Auxit meritum sacerdotis commemo- tta nobititate conjngii. Duc. ■>ed et Paulinus hic non miniis lectioni Cauchii fa- et. Nam pracedit : adjiciens nomen ex infulis. Reti- neo tamen vulgatain leciioueni, capioque dictionem uti apud Ennodium; quam dictionem pr.-eckice Sir- mon lus noster Sidonio restituit lib. vw , ep.slola il : llic ut arreptum suaserat opus, elhicam diclionem pro personus, lemporis et toci gualibtte vuriabal : ubi male aulc, el hiC udtltiionefn : cedro digtia corrcctio. Ros- wevdus. Not. 129. Marccllino consule avo. — Edit. Grin. /- in marg. : Marceilinus et Probinus coss. auno <_hri>ti 5'_2( temporibus Constanlini et Constantii. Schol. edit. in marg. : Hieronymus hanc putat filiam Mar- ceilini : verum Rufiiniis, in secunda Invectivarum ad Hieronvmum, neplem ipsiusdieit. Not. 130. Yiliore asetlis burko. — Non fuit causa cur in margine addercnt quidam : Alii, burdico. V.ox esl non illius solum sevi scriptoribus, sed eliam anti- quioribus noia, quse nou burrhum, aut pyrrichum, vel aliquod indumenli genus rufura sigui.icut, ut qui- dam in suis in S. Hieronymi epistolas notis scripse- runt; neque a Buris Achaise uriie deduclum esi no- nien, ut putal Erasmus, unde mittei culur burici : sed veteves interpretes Horatii in odeu 27, lib. i, docent mannos dici, equos, purvos burdos, seu buridos : et in Epoii. IV : Manni ci/ni sunt, quus vulgo burdones sive burichos nominamus : ct epist. 7 lib. i : Mannis, par- vis equis _>Mric/»ts.Glossariumvetus,5la«ii!ii4^oujoijrotj. Id in causa fuit, ut duobus in locisapudS. Hierony minet filiam Babylonis, ut tamen in pluribus dicat eam pi-e se ferre liiiaui Sion, facile pulo intclligis, ea tiomiuis pniusurbis variclate discriminatos esse gen- liles a 'Qiristmms ; nimirum ut ea ex parte Roma Bahyloa dieatur, iibi adhtic in ea gentiiitia vigeret impielas; Sion aulem in pluribus, utpote quse Chri- slianis abunJaret, SOI m quibus cultus religionis verse micaret. Exisiimo potiu^- Romam hoc tempore dictam Pau- lino Babylonem, uti et ilieronymo, ratione turbarum et iliecebrarum, quarum Romae magna erat copia, cmn Hierosolymis (jiiies e-sct, ut clare hie Pauliuus. Ita Hieronymus epistola 17 ad Marcellara, quam no- mine Paulte et Eustochii conscripsit, ut eam Roma Hierosolymam evocarct, propouit ei turaultus Urbis. Idem facit epistola 18, quam suonorainead eamdem Marcellam scribit. Vide brec fuse explicala contra hasreticorum ealumnias in Anti-Capello meo, cap. 5. RoswEvnus. Not, 152. Martinum... recitavi. — Primum fuisse Paulinum, qui Romaice urbi Martini Vilam notam fecerit,'testaturPhosluritianusapudSeverumdtaiog. !, cap. 10 : Primus eum Ilomana; urbi vir sludioshsimus tui PaiUinus invexit. Roswevdds. _Sot. 153. Niceta: qui ex Dncia... advenerat. — Baronius lomo V, anno Cliristi 397 , primum Niceta. Komam adventum cx numcro Natalium S. Felicis a Paulino editorum itadedocit. Cum Paulinus', inquit, scribcns (Epist. 28) ad Scverum testetur quolibet anno sc statuisse conscribcrc vcrsibus ejusdem Feli- cis Nalalilium, plane ex numei'o eorumiieni annos quoqne licchit suo ordiuc adnumerare. Scd ctim in nono a 1'auliuo edito Nalalilio mentio habeatur de posteriori ejusdem Niceue aJventu Nolam, eumque contigisse dicat anno quarto a priori ipsius advenlu, affirmare opus est ipsum cjus priorem aJvcnlum, lempore quo Natalilium quintuin elaboravit, acci- Ji_.se. De ejus enim poslcriore adVcntu, quo nieminit de priore isti sunt vcr^us ^Salul. 7) : Venisti lauJcm quarto mitii reduiUiS anno : Sed grales C.hrislo, qui i te »1 sero revexit, Cam igilur bac ratione priorem ejus advenlum contigisse oportuerit tempore quinti editi Natalitii; iu quem Domini annum illud polissimum incideril, hoc exquirendum est. Numeranda quidera essc Natalitia iila Paulini ab ultimo anno, quoadhuc detentusin Hispania Romam parabai adventum, ex ipsb ^_itis intelligr potest. Fuit ille anims Domini 595. Seqnenti autem, cum jam ad natalcm diem sancti Felicis Nolam se contulisset, se- cundum ordine edidil Natalitium. Cum vcro, ut ejus lestificatione liquet, jam anoura apud eumilem Feli- ■ em egisset in ipso agro Nolano, quandn ei legaiio- neui ab episcopis Africanis suscepit, qui fuit anmls Domini39a, tertium ab eo scriptum est Nalalitium; sequeiiti vero anno, iicuipc superiori, quartura. Unde hoc ipso anno 397 ipsmn qniiiinm elucubralum lui^sc iiuini, ubi de mannis fit menlio, quidam adJiJeriut DNalabtiuin, necessario dicendum est : quo lempore iii margine fctiricfs, ^use vox postea in tcxiuiu irre- psit, nt iu Comment»rio incap. x Ecclesiasticse : Sn- bita a diaboto dignilate perftali vias publicas mannis terunl, quos vulgo Iubricos vocant. Ita vclus editio Frobeniana; sed recentiores, quos vulgo buricos vo- cant : at in edilione Mariani Vutorii illud glosscma sublatum est, et epistola 2G iJem Hieronymus : ibi videris fumare patinas, ubi argenli pondus , ubi [erven- les buricos mannos, comatulos pueros, pretiosas vesles. SeJ abesse a quibusdam lilnis m^s. vocem buricos teslalur Erasmus, iiuie in oplimo libro V. C. Nicolai Fabri to'j uaz-.of.Tou nusquam comparet, et videtur as uta, ut inJicctur quiJ vocct tnannos, hoc est.par- vos el admodum viles equos conJuctitios. Retinuit Lanc vocein Aquitanica nostra ct Gallica dialectus, aed ail aseltos tantum indicaudos, qur.s bmrriques et bovrrlquets appellant. Dcc. Not. 131. Filia Babylonis. — Baronius, tomo IV, ct Niceta. advenlum contigisse, ajquc opus est aliir- inare; cum a quinto NalalLlio usque aj nouum nu- merus Qle perficialur annorum quatuor, quo Nicetas reditum in ltaliam prorogavit. Roswevdus. IN EPIST. XXX. Not. 131. Sed pauper ego. — Hinc usque nJ ut qui naturuli, cilat Augustinus epistola 106 ad PauJinuni, qiife i>i quibusdam liliris male inscripta c^t P-o- nifacio; ejusenim tamquam^ad Paulinum misscc mc- miiiit ipse Augustinus libro de Dono perseveranti:«, cap. 21 : Jpsam epistolum, qtiamjam rontra /' i nos ad sanctum Paulimim Xotanum episcopum (eci, •,-iii epislolx conlradicere. modo catperunl, nonne anu annos nlurimos edidi? Eam quoque inspiciant , qnanl dedi ad Sixlum /Jcci nu: Ecclesia? presbyterum, ij do adversus Pclngianos ncerrima conflicialmne certnri- mus, ei tnicm reperient, qs.alii at itla ad PaulinuM, 875 NOTiE ET OBSERVATiONES VARSORUM. 87 i MerainitejusaemetProsperc.43contraCoIiatorem:Ahabet Melanii; in epistola 32 ad «uindem n ii >• Ut itaque omUtamus ea volumina, in quibus ;>b exor- dio episcopatus sui, mullo prias quam impugnatores graticc exsurgerent, prc gratia disputavil, tegantur tres ad MarceUinum ipsiv.s libri, ad sanclum Pauiinum Nolanum cpiscopum epistola retractetur. Rosvejuus. ■ Not. 133. Ad nihilum redigat. — Verba sunt psatmi lxxii, 20 : 'Ctaei iv umitov iyupoiiivax; Kvpn, iv -fi rroAii rou tjjv Etxova aurSv i&vaevi>aei;. Vetut som- nium exsurgenlis, Bomine, in cmtele lua imaginem ipscrum ad niiiilum redigcs. i!!utf ij jrsoiojrij, Civiias circum- ev jroiet S02 r.tpcx;tfpu.yy.ivri. tamquam in civilale cir- rummunita, Apud Augustinuin et in veteri Psalterio r.ipiv/j,; vertitur circumstnnlice . , quemadniodum et ab autore Vulgataa Latin.-e psalmo cxl, 3 : Kai 6.- ptxv --eptovf.- nepi tk yji/.r. p.o-j. Et ostium circum- slanlia: tabiis meis. Dcc. Not. 136. Neque ceris liquentibus. — - Basilius hom. conlra Sabellianos, pag. 80d : sSi» xal x-.iphs, :-.«• Zvypty.yov -i/vr, t..v euaw« jrotst pflapTSV a>6apTOu pti- snjfwt. £« pingendi artificium facit imaginem corrupli- bilem hominis corruplibiiis figuram. Solebant enim ceris pingeie, et picturam inurere , ut docet Plmius lib.xxxv, cap. H,et !ib. xxi.eap. H, scribit ceram vanos in coiores pigntentis trahi, unde -s.r,ooyp?i«, ejusmodi arlificium, et . .,/v.;!j. ceram fundere et iiquare : quam ob causam Panes Gra:ci, cum de pi- cturis agitur, cera quoque memincrunt. Chrysosto- mushomil. Quod unus est Yeteris et Novi Testa- menti legislalor : 'E-/w xairiv v.r, f,y_ ;-ov ii-/«rwr«w«- yiiv evTtZ-ix; 7:t-).r,p^uivrtv. Ego el cera perfusam diiexi picturam pietate repletam; et homil. tk tov vtTTTTjfa inpelvim seu lotionem feriae > : oua-avtfia Tt- :i -rnvv.r.fiyj-ov :.::/■.■, ,v v',),.i,_ tov /rj.f.vv .-,;•_« toO iuailias. Voh tabulam honorant, neque perfusam cera picturam, sed (ig ram imperatoris. Citatur locus ulerque in synodo vn a i meniea act. 4, ubi aitera mterpres raelius forte z-W/urov vertit ea- «ca fusi- tem imaginem, vel ex cera fusiii constantem. Dcc. IN EPiST. XXX!. _Not. 137. Prima/iacK»! - m meminit epist. iz ari Severum : Aliam apud Primuliacum nostrum, e.t priore majorem basilicam prwparasse cognovimus. Fuent non longe ab Elusone jn Nitiobrigibus, ubi Se- verus maxirae degebat. Apud Gregorium Turonensem de Gioria confesso- ruin, eap. uO ct 51, menlio est Severi cujusdam, <;ui m terntorio Burdegaiensi inira terminnm Beorreta- na. urbis in vico Sexciaeensi presbyler fuit, nobiii stirpe pvogenitus, ubi duas ecclesias ajdiiicavit in sessione ruri? suj. Severus quoque noster Pauiini duas basilicas diversis loeis ajdifieavit : unam, cujus Kieminit Paulinus eoist. 12 ad rum, sed iocttm . WJ..«-« .« «V* ^M.YCltJti), SCU lUUIIIII nonexprtmit; alteram priore majorem apud Primu- Iiacum, cujus ibidem meminit. Si loca quadrare pos- sent, omnino unus idemque Severus statuendusesset. nosVEices. Not. io8. Bencdkla MeUmw.s. — * Sie tns. Vien- nensw codex, et sic legendum. Ob prjeclaras enim ammi doles et exhnias virtules illustris ha;c muiier masculino nomine fuit a Paulino donata, ita ut eam necfemina di i vel ■' : Ad qutim tandem, imiuit epist. -■j, n. C, feminam ? si feminatn d>ci ticet tam mriliter Chrulianam. Hac igilur de causa idem Paulinus m j .'■;'•- -S ad eumdcm Severnm, n. 5, dicit sanctie Me- juxta leclionem ms. codicis Regii. Item in epi- bioia 39 ejusdem ad eumdem, n. 5, editio Scboiti PATfeOL. LXf, ex mss. codicibus Reg. ct Vien. et edit, Schot Segimus Melani sancta:; et in epistola 45 ad Augusti- siuiii, n. 5, legitur de beata hujus /S/ii matre... Mela- nw. JNon ingratum erit, ut opinor. lectori, si ad cor- reettonem noslram stabiiiendam hic aliquid iiis."r3(ur ex llenrici INorisii Augustiniani Adventoria P. Fran- cisco Macedo. « Cum (inquit pag. 4 et 5 lib i Hi- stor. Pelagianse, cap. 15) expenderero inscriptionem hbrorumb. Augustini de Gralia Christi, etdePeccato onginalt, nempe : Sincerissimi fralres, dilecii a Deo Albme, Pmiane et Melania, non admisi correeiionem Baronii qui, an. 409, pro Albine putavii Albir.a repo- nendum ; iiisi, adiiit ibidem , prceter Albinam matrem fuerit illk Albinus filius. Etenim ea Eetate feminarum noiiima non semper feminina terminatione effere- baniur. Pauia? filia neutroe terminationis eognomen habuit, nempe Eustochium. Immo ntuiiei iim nomina a bb. Patribus cum terminatione masculina id ieni- B P.or,is ?xI)limi soiita aflimiavi. Ita Albinam iunioris IHelamae matrem passim Atbinus iu recto casu voca- tam indicavi. Auguslinus prseter inscriplionem iibrj debratta Christi, hunc titulum epislolae 227 dedit • Albino, Piniano et Meliano ; ubi cerSum esl ie,"e;iduni esse M elanio. Hieronymus epist. 79 ai! : Albinus Pi- riiunus, Metania salutant vos. Possidius Calamensis iu indice Librorum S. Doctoris Hipponensis scribit librosrfc Gratia fihristi etPeccato originali ciissos ad Pvnanum, Atbinum el Melaniam. Ita Patres qu! anno ■*00 ilorebant Albinrc nobilissimse femimc nomen scnpsere. > Qui plura volet consnlat eumdcm docti»- simum Henncum Noris Augustinianum, in Advento- ria P. Francisco Macedo, in qua fnse disputat do mscriplione iibri S. Augustini de Gratia Christi, 4/. bme, Pimane et Melania. De Melania autem vide 903 PaHadinm Lansiac, c. 117 usque ad2I4 Vide uot. 19-4. Not. 139. Discussis. — Ea verior iectio, ut inlel- ligalur de Judseis, qui discussis et resignatis suis si- C gnaculis (Judaei enira munierunt sepulcrum, siqnanies lapidem cum custodibm Maith. xxvhi, reperertmt «e- pulcrum vacuum, nec lamen resurreclioni fidem ha- bnerunt. Ita Grelzerus noster tom. II de Cruce ->d epistolam hanc Paulini. Bignteus in Parisiensi edi- tione monet reponendum inditcussis, utreferatur ad Ghristum clanso et non resignato sepulcro resurgeii-i tem. Rosvevdcs. " ' Not. 140. Simulacrum Jovis. — Prauer Ruflinuii! Socratem, fheodoretum et Sozomenum, quos i'i- margine addidit nescio quis in editione Parisiengi testatur omnibus illis antiqnior Eusebius lib. m c 25 de VitaConstantini, Veneris non Jovis simulacrum m Ioco passionis etsepuituraa Domini erectum fuisse: 4ewov a( drfii,; TKMwva ipo^wv y.:~Krr::i-jVio-ja,. vexouv ElSoAlUV, (TKOTtOV. \\ .po$i-1,S «KOJSOTTM OkIj.OVI OtUV&V oi'zoo>j;/.',5-i.v.:vo;. Nefandnm revera ei exsecrabile bu- stum animarum construxere, ei recessum lascivo Ve- neris dcemoni aidificarunl. Omisit Interpres vocem j-, rxoTtov, quam si referas ad p->xw, lenebricosum ct " obscurum recessum fuisse intelliges; vel potius i>ro txot:ov legendum, ut apud Sozomenum lib. «, e.U Ki)owv. vei certe, ut fert alia lectio Christophoi-sotti' ^oavov topuo-avTO , simuiacrum defixerunt. Itaqne sic emendabitur Eusebii Iocus : Xexpi-j «'SwXou Sokvov 'AtvpooiTn; v..-jjt.i,-;r:., Ssttu.ovt, >tai ftuvov oiv.oaoa--'Tupet, p-ixf"- ?/"v e/*ttv6fi»vov , xai wa toiv mctk rcitrtiv it\ «utou Xau.6avovTwv , eyTSuflsv T»» otxouttivirv 7raicius , confluentium fides certatim Domini culcata diripial, dumnutn lamen arena non seitliul. Paulinus mlra : Quee quidcm crux isinumeris quottdie kotninum colii liunum suum commodat , ul detriinentu. IN EPIST. XXXII. Not. 144. Infantes mveos... habitu.— Idem Paulinu» in epistola 49 ad Macarium, n. 14, de recens bapti- lato Valgio, quem ad untmimilatem tuam, de rudi ma- tris Ecciesim feelu immaculatum candenle tanitto, pa- ttor exigui greqis, sed magni pignoris muneralor , ut xenium spiritute transmisi. Hic denotalur alba, seu vestis candida quani induebant recens baptizati in puritalis et innocentke quam proutebantur symbo- lum. Statim enini atque de fonle nudi egrediebantur, slola alba induebantur. Albis autcm vestibus ideo post baptismum indutos Chrislianos opinautur p»s- sim viri doctiores, quod (ut aitS. Paulus ad Ephe- sios, c. v) antea tenebrm erant, nunc nulemlux inVo- mino ; qu* est sententia ClemeHtis Alexandrini Ub. i Pa>dag., cap. 6. Cnde nova baptisttuilis lux baptismiif diciiur in cod Theod., Gnecis fiiTttrujii. Vide Tbeo- duUum Aureliancusem de Ordine baptismi cap. 14. S. Zeno Veron. ep. Invit. 2 ad foniem : In fonlem quidem nudi demergilis , sed mtherea vesle vestiti mox inde surgetis. Lactautius cann. dc Resurrectioue : Candidus ej:r«iiilur nilidis eserciins undis. Ordo Romanus : Et deportantur ip$i infantes (bapti- zati) anteeum (episcopum),'"«« «'•»• .»•«- . — -» Not. 116. Crux, corpus, sanguis, martyris ipse Deus. — Brouverus noster ad libruin m Fortunati, carmine 25, capil hoc de corpore ChrisH in altari olim sub cruce composito, cujus ritus meminit synodus Tu- roneusis n anno Chrisli 570 celebrala, tempore Jo- harulis pap:e III, et 6 Chariberti iegis, e:mone 5, cum uecernit, L't rorpus Domini iit tdtari non in imagina- rio ordine, sed sub crucis litulo componulnr. Hinc idem Fortunatns loco jam adsignato laudat Felicem eplscopum Bituricensem, qui corpori Doiuini hiero thecam seu turrimsacram feeerat : Ouain bene juncla deceut, sacrali ut corporis Agni Margarhuni iiigens aurea doua leraut. Cedani chrysolilhis Salomonla vasa laeiallis : Ista placere magiB ars farit at^ue lides Quffl data, Christe, libi Felicis munera sic sunl. Qualia tunc tribuit de grege paslor Abel. Et cujus tu corda vldes, pietale coaBquas Saraplae merito, quae dedit ajra duo. Similis turrix, in qua ministerium dominici corporis habebalur, meminit Gregorius Turonensis lib. i de Gloria martyrum, cap. 86, ubi narrai miraculum, quoraodo turris ex impuri diaconi manibus elapsa , se sponte per aera ad altare receperit. Rosvevuus. Not. 147. Cum aposlolis et martyribus, quorunt re- nerundus cinis sv.bjiciaiur allaribus. — 5 Non super al- taria olim, sed sub 906 allaribus et intra aitaria re- condebaninr sanctorum reliquia;, ut videre es! apud Augustinutu serm. 32 de Diversis, cap. 5 Gregorium Turon. lib. xHistor., cap. 31, lib. i deMirac, cap. 65, et apud Paniinum nostrum sfepe stepius in bac eadem epistola, el Nalal. 9 S. Felic, v. 401 et 402. Spectant de snperis altaria lota fenestris, Sub quibus iiitus habeut sanctorum corpora sedem. Et appendebantur circum altare vela, ne pulvis siinctarum reliquiarum capsulis inliaircret, unde ho- die paramenta altaris. Uujusmodi velum pro para- mento anle mensam ruajoris altaris appensum vidi niiper in ecclesia urbis Galardonis quatuor Jeucas a Camuto distantis. Not. 148. Caccabata. — Id est demgrata. Sentil Pauliniis versibus suis obfuscari potius iernpii parie- ten. quam illustrari. In convicium Iioc vocabuli ahiit. In Vitis Patrum, lib. vi, libello 15 Pelagii, num. 29- Bene libi jecerunt cinerenle et caccabate. Agitur de Moyse eremita /Ethiope. Et num. 25 de Macario for- nieatiortis accusato, elsi faUo : Et appenderunt in col- ium meuiu caccubulus ottas, el ansas vasorum. Hinc Zenoni Veronensi, sennone 6 ad Neophytos posl baplismmn, panes caccabacei dicuntur panes nigri : Non ittos aura coirupit, non jiimus amarus infecil, non friguselisit; qitod plus est, sine fermento levali sunl. Ceite cuccubacii non sunt ; non vetusli, non usti, non crudi, non mucid: : taeleus illis eulor esl, tacteus sapot est. TerlulliaiiusadversuB Hermogenem, cap. 41, cac- cabaceum materiw motum vocat e* inente Hermoge nis, quod esset Uirbulentus inslar olla? ebullientis. Jo- hannes Filesacns, !ib. i Selectormn, cap. 5 et 14, a vM-matiiCsn vocc perdicum caecabata deducit, pro garrulis et nugacibus. Sed clare Paulinus splendori novonim et recens incrustalorum paiietuin nigro- rem, seu obscurilatem, versuum suorum oppouit, et Zeno lacieum eoiorem caccabacio seu nigro. Ros- vbtdus. Not. 149. lutra Apsidem. — Majorem aitaris con- chani, quse Grsecis scriptoribus uude xijyxn dicitur, Latini inferioris xlatis passim ubsidam, seu absidem appeJlavere. Diserte enim Panlinus epist. 12 (nuac 32) absidam cum concha confundit. Nec abludlt Wa- lafridus Strabo, iib. de Rehus eccles., cap. 6, dum ait absidam esse exedram separatam a templo, et Gra;ce zuz/ov vocai-i. Veruni si res slricte accipiatur, aliud fuit conclia, aliud absidu. Naiu absida proprie uff(ac"T«^tou , seu arcum, aiit semicirculuin sinuatur : concha vero ipsius apsi- P«- Slatius PapiiiiusinTibuitmoMan- lii Vopisci. (Juid mirie ingenli;i mirer, Aut quid partitis dislantia tecla triclioris ? Architecli nostri vocant hodie papiliones : quia harum parlium (tediQcii corpora vulgo dicimus) di- versa tecta sic consurgunt, ut in metatura castroruro separau. totidem papilionum fastigia.Ila Casaubonus, non onmino male Aliler Claudius Salmasius :td eumdem locum . 880 Stellalo speciosa sholo, trmoque rcccssu Disposilis sinuatu ioiis. Lucem quoque dabit trichcro nostio Pioseorides iibro i, cap. 155 de Acacia : Tw ii tfie>-iipa>tfip---sp- „.«. sv 9i//.e»toir tTuvs&uyasvos, rptyj>pw » T£Tp«x_- W Aulumno semen profert lenlicuta mmus, m /0«ictt- /is onneaas, ternmnquaternumve capacibus. Idem lib. iv cap. 167, de Lathyride : _«prrov 5i ;'x,a etf «xpo» t_v xViSt-v T9£y»Ppii, "a™? 'f^-Ti' " _ zpia OTreptf-Tta Stsipyo-sva D.urpotff cot «Atoitoh np»sp«, iu&m opo6_v. J» s-mmis aiKan surca/is frttctem gerinriptici locnlamento distmclum.rotundum ceu eapparim, inquo Iria sunt mimtla setmna maur- santibus tuniculis inter se discreta, eruts majora. Vi- dcs hic conceptacula triloca vocan tpiy_p*. >eteres quoque Glossographi, etsi alias ssepe barban, hunc Pauiini locuni videntur prx ocuhs habuisse,. et rite exnlicasse. Glossariuui Camberonense ins. : ! ricora, tres camero: dieuntur, vd absidw. Glossx Aquicinctinas Aliler Claudius Salmasius ad eumdem locum . J» "» . Tfi trescameras,veltres absidas. Glossa- irichoro domus, inquit, id es« »n /flstimo. Nam in i lasu- B rium ijiiraiectense monasterii S. Jerusalem ms.: Trt- gio domorum augustarura statuas collocari soitiae, ut /ofMs . ipiov Iv fiseroiosif. ,i/laria«e denique tamquam sanclo sanclorum in me- i/io sanciuaru si(o- Idem postea mystice explicans^: Sguivov oe /at («7« xat uovo?cv£; Ouo-tao-niptov iioiov »v s^ vi t»!,- toO zoivov jravTwv tspsws TflJ -V/'» T0 BtAtxpivtf xat «vtwv «ytov; AttaustKffl porro inqens el unttffl fl/- «arc awid a/iud siqnificat, quam puritm sanctum sanrto- rum animi, aut es/ commimis omnnim sacerdos. Kec tnovere debci quod liic habeas aifaria numeio uiul- titudinis; naiu ita et mox habes in carmine : Sancta Deo geraiiium velanl. allaria lionorem, cum tamen prxcedat : Hic lilulus indicat deposita 0 tub allari sancia stinclorum. Uli hic in templo a Paulino exstructo babes tres absidcs. tolidcm vel etiam plures olim in aliis tcm- plis fuere. Anastasius Bibliothecarius in lladriano : Trcs absidas inCosmedin cottstiluit. Idem inLeone 111: Fecit in tricliniu majori mtne ptt/critedtnis decoratam absidam, de musivo ornatam, et ubsidas duas dextra iwvaque super marmore et pictura splendenles. Idcm m eodem : Cam ufrsida dt; musivo ; sed cl altus ubstdas dcccm dexlra Uevaquc diversis hisloriis depictas. Absi- das has videtur el conchas vocare Paulmus liac ea- deniepislola, n. 13 : Cion duabvs dextra tamaque con- cltuits intra spatiosum sui ambitum absis sinuala laxe- tur : et jam ante, 11. 12, concham agnovit, quse ipsa absis est. Facil forio huc et locus Paulmi Na- talilO: Esl etiani interiore sirni niajoris in aul»' Insiu cella procul, i)'iasi lilia cuhninis ejus, J' Uti dixerc trichorum ile loco uhi tres camerse erant seu recessus, ita et oclochorum lemplum, quod oclo recessus seu diversa loca habet. Inter inonumenta Christiana in Thesauro inscripUonum apudGruterum, oag. IDJ6, 11. 8, habes carmen Amhrosu Medio.ant iii teniplo S. Theclx ad Fontem : Ocloclioruin sanclos lemplum surrexit in usu?. Octogonus fons est munere dignns eo. 908 lioc nnmero decuit sacri baplismatis aulani Surgere. quo populis vera sslus rediil Luce resurgeulis Chri^li, qui clauslra resolvil Morlis, et e tumulis suscilat exanimes. Ubi vides in myslerium octavi diei, videlicet re- surrectionis, Chrisio et lemplum octochorum et 011- tcm oc(of/on»m excitatum. Ne tr.rbct efto et go bre- viaia, cttm Grxce per _ scribantur. Soicnme sacris scriptoribus accenturo magis quam quautitatem re- spicere. Rosveydus. ,. Not. 151. Camera musho iltusa. — Quod Paiilmo hic masiio Utudere, id aliis musivo depiimere. Spar- tianus in Pescennino Nigro : tlttnc xn Commodtams hor'is, in worfiuii cttma, pictum de mustvo, tntcr t.om- modi amicissimos videmtis. Grcgorius Turonensis lib. v llistor., cap. -15 : Ecclesiam fabricamt, quatn co- hunnis fulcivit, variavit manv.ore, musivo depvixtt. Ita ibi emendandum ex Aimomo, lib. 111 de Oesii» Francorum , cap. 42. Frequens htec musivi pictura occunii in vitis pontificum apud Anastasium. ninc musiDarii leg. 1 cod. de Excusalionib. artilic, quem- admodum illic legcndum esse docel leg. ., eodem lit. cod. Theod. a musivo operc. Kosvevdus. Not. IS2. Siaf Christus aqno. — Mox ldem Pau- linus : Sul> cruce sanguinea uivco stal Chrislus id agno. \gni flgura olim Christus ssepissirae expressus, quod cum Johaunes Baptis^a ita mdigitarit, Johaanti 881 NOT/E ET OBSERVATIONES VARIORUM. 8152 i,cuiaDnq69SsynodusConstaiitinopolitanaquinisexia A 12, exstai monumentum Warnarii comiiis, qui Palraa- uiorie K2, veram Chrisii quiescit, ubi paima seu manus e cceio protendilnr in (cujuscujus iidei ilia sit), canoi,. efligiem prsetulit. Et ut vetuerit agnum pingi, contrs rius tamen sernpcr usus in Occidentali Ecclesia ohii nuit, quera sacra Scriptura ad exprimendam Christi humiiitatem et mansuetudinem per agnum adumbrare soiel. Ssepius in Vitis Ponlihcum per Anastasium Bibliolhecarium occurritChristus agni spccic effictus. Agnus sub cruce stat in lapide altaris Vesontione, cujus flguram vide apud Chifflelium, pag. 208. Item agnus sub cruce rupi insistens exslat apud Jacobum Bosium, lib. vi de Crnce triumphante, cap. 12. ubi quinque fontes emittit, unura ex peclore, et. singulos ex singuiis pedibus, quibus quinque Chrisli vuinera designantur. Duo agni sub cruce se e regione aspi.ientes suni Narnisc in lempio S. Jam.arii, uhi tt S. Cassius se- pwliuscst : citat Baronius ad Martyrologium 29 Ju- uii. Quamquam per duos agnos existimo notius iiile- les designatos vei recensbaptizalos. Sic Paulino hac eadem epistoia : CircuajJan3C|>ie rudesfestis altaribus agnos. Nisi forte Cassius ipse, qui sibi sepuicrum et epila- pliium existimatur condidisse, se suatr.que cori|ugera per duos agnos signat. Nain epilaphium apud Baro- nium ad Martyrologium fiomanum 29 Junii, quod exstat Narnise in ecclesia cathedrali supra j: cryptse sancti Juvenaiis, ubi et corpus S.' Cassii re- quiescere creditur, meminil Faustse conj januam ssii re- conjugis cjus ibi cmio tcnat. — Mox. idera fiem sepulta.. Rosvevdos. Not. is: Paulinus • Deum revel.it vox paterna. Josephns Scaliger, explicatione ad numisma Con- ttantini imp. Byzantini, existimavit Deurn Patrem in pictuns his designatum per liscc vc-rha e rutila mibe erumpentia : HiC EST FILICS MEUS DILECTCS bea Johannes Macarius, _ futxapim , qui fioma. va- ha sacrse antiquitatis monuraenta luslravit, autor C mim estDeum Patrem expressum per manum e iiube prodeiinlcm, et Fiiium velut designanleni. Sane ma- nus e nube sa.pii.s vgterum monumentis non absi- jmh occasione reperitur. Mox, n. 17, ubi Pat^r Fi- j.um Agui specie exprcssum coronat e nube puto tantum manum e nube protensam cum corona fuisse. lndicium ut monastenum Palmense ante destructum restitueret, quod ilii visum voiunt oiim obtigisse. In Thesauro Inr-criptionum Gruteri, pag. 4158, n. 8, exhibetur onyx, cum his litteris, GERBA. PROTA.! quse designant SS. Gervasium et Protasium, qui ad- stani templo vel altari, ubi manus e ccelo porrigitur, forte index revelationis reliquiarum quse Ambrosio obtigit, Nihil liic in Indice rei Christiana. Scaliger, vel non inteiiigens mysterium, vel osor reliquiarum. ROSVEYDUS. Not. 15.. Et per coiumbam, — Spiritum sanclnm olim cnlumba. specie expressum fuisse, docel conci- iium Constanlinopoiitanum anno 556 sub Menna ha- bilum, nbi, actione 5, habes in epistola cleiicorum Anliochise de Severi Saerilegio : Ta. ... T.jfov toG uytvj ..v_.j.aTO_ _ xpvau; t_ x«t «pyvpa; irtpKrzipat z/"_/_a1_.vaf xnrtpavu twv .ec&jv xo_u,u(?."6p.-v xai -Wia- Tt 7T"iala est, uti nominis indicia prse se ferunl, qui non diu po.t synodum iliam vixit. Ssepius nianus exlensa e godIo in numis et monu- mentis veterum occnrrit, Numus Constanlini Macni apud Eusemum iib. ivde Vita Cor.stanlini, cap. 73 : il-;, -■■ xki mjustuurtv hs-/a?!moiKo ruiroi, npoeQsv uzv 6vtu-7o0v«^ ri-j wy:^:.Wi, .■vx.xaluttu.vov tijv x.ok- tai _ -/jousxTt, 9«7./=5u i ■ i. -y ipuan «0p{jrjr_i wto^ou «oirov, ujto h%tag a-j,„1-v ixiuwftivrjs airk ava}.av.g«vo.t£vov. Jam vero in ipxis numis ex- eulpUv formce, qutcuna pttrte bealum Imns nostrum obvoluto captte reprmsentabanl, alura parte qnadriais - tmngm tnsiilentem, tlemissa illi calitMS nuinu Oextra cxceptum. Cnjus ectypoma habes apud Baro- niunr. lomo III, anno Annaiium Cbiisii 537 „ m oeio cum corona supra csput Arcadiire- itantm mnumoejusdemapud SOSBaronium tomo anno Lhrist. 595, ei Gretzcrum tostrum de lS^.."l>- ' ■'■>>' K'- item supra caput Eudoxiajet et?,crum, ibidem, cai Ifi in Vcsoauoiie Johaunis Jacohi CWffletii, parte2',capi Quod super sitaria quoque columbas suspensas fuisse re.re.rt concilium, id jam olim Basilio Magno fuit usitatum, qui Eucharistiam columbse aurese in- clusit , et super altare suspendit, uti habctur cap. S Vitse ejus per Ainphilochinm, qui snos in pluribus ecclesiis etiamnum in templis nostris durat. Et quia hic ci«x sequitur, suspicor Spiritum san- ctum colunibse specie cruci insedisse. Plane ex anti- quo Ecciesise ritu columba. crucibus insidebant. vel eas supervoIabant.CoIumba crucem supervolat in al>. siae Lateranensis ccciesiae, quamexbibet Jacobus Bo- sius, iii.. vj de Cruce triumphante, cap. 12. Columba super crucem apparet in lapide altaris apud Chiflle- imm ii! Vesontione, pag. 208. Vetustissima columbas effigies iii fastigio crucis invenia Malipore sive civi- tate S. Thomso, uti memorise pr.nlidit Hieronvmus Osonus de Rebus gestis Emmanuelis lib. m ; Mafeus Histor, Indicse lib. 1 et xn ; Ciaccon. lib. de Signis crucis, cap. 55; Raronius lomo I, anno 57. Inter crucis hujus adorationcm D. Thomas fuit oc- cisus : ne quis suspicetur crucemhanc, quam columba superstat, D. Thomse sepulcro impositam, sicut Lon- gobardi perticas ciim columbis sepulcris eorum qui peregre obierant imponebant, uti memorat Paulus diaconus hb. v Histor. Longob., cap. 5. : Ad periicat autetn hcus ipse dicitur, quia ibi nlim. pcrtictv, id "sf ' trabes erectw steleranl, qutc ob hanc causamjuxta mo- rem Longobardormn poni solebant. Si quis enim in altquam parlem, attt i,t beilo aut quomodocumque ex- slmctus [uisset, consanguinei ejns intra sepulcra sua perticam pq-Aani, incujus summiiate columbamexligno factam ponebanl, qum ilhte versa esset, ubi eorum di~ leclus cbnsset, sdiicet nt schi possel in quam p.-irtem ■ qrn defuncius fuerat guiettceret. Refert quoaue Ni- etas iib.vJurisGrtecoLatini(Responsor,iib. j, geu- tiles quosdam eolumbas ad sepulcra mortuorura im- molasse, Cave bsc mendacissimum Josephi Scaiigeri com- mentum, qus ui commentatione ad numisma argen- teue_ Constantisi imp. Byzantini, a Mamuardo Fre- hero ill. propositum, hx>e babet post expiicaiam ve- tu fcissimara frinitatis picluram perverha, tttmnmco- mmoum, quod ex Paulino hausit, etsi eum abn uomi- net. lia-.c enmt, inquit, symboia simplicissima illornm tettfjorum, ntm tormasrerum aut animaiium. nnnau- 883 APPENDIX OPERLM S. PAULINL S_4 __-.... „;,.,_>.. Nam anchoram, na- A Uone Gentium cap. _. Sed et navieula piscatoria, tem humanas auderent pingere^ f *» "JJ *-. Matih. v. et cr ueis Ecele.siat figuram gessit. Augtnii- w mtmanos ouueinn p...^.... *.-..- — — ■ — , b_.ii, otscctii. co/ttm*om -.lifp-bant aut ptnqebanl, tio- mtn_m nore ii?m. Ou, yop, mmdt' Ci-Titeits, «<1w>w» *p<»- truTra -iwr«.TU.rts«ov otf xttt to irpotriy.tr» aireip*rT«». Fallitur et fallit Scaliger. Clemens ibi non de imagi- nibussacris agit, sed de pala? in annuio sculptura iiuam non vult esse inter Christianos alicujus ldoli (v. s. Neptuni, etc), sed potiiis rei alicujus aut ani- inalis, quae rem aiiquam bonam insinuare possit. Loetis est lib. ni Pjedagog,, cap. 11 : A< o. ^peytto «pti» .o-toi» rreisiair, n x-:;v_pr.Tai. tio).uzcaTi.c. fl w/xupa vavrww, »v l&euxof iv-jjapaTTSTO tt) y>ufB. '•«» aiteu<_» Tk r/, •AirtxrToAou f_ef/vri--T«i, xat ™» i; -oatro. «vao r-tufs-vwv jraiStM». oO 7*p B.StWt-V i.p->o'u -n» irori .-/-/ev.trSat 8uvn9n»*t t_W epwrtxwv ira- fi BnfzaTwv, Se^ Tr.f axoWtac _iro,uv>.--v SitiI aK.em nobis signaculu, columba , »-J pst.ru, }'# navis qum cursu ce.teri a vento fertur, »'. I tgra musica qua ttsus est Polgcrales ; vel anckora nautua. quam insculpebal Seleucus. I.ationem aulem addil cur bseo signacula probet : El si sit piseans ttliqms , memtnerit apostoti et puerorum qui ex aqtta Mlrahunlur. Dteque enim idolorum sunt imprimendcp jactes,qutbus eelsolum atlendere est prohibitum. lmmo, nmmt. non omnia inanimata vel animata conveuil sculpi. Sednecewu*, vel arcus, iis qui pucem seclantur ; nec pocula ns qui sunt moderuli el temperantcs. Multi amem tibutmosi nudalos eos habent quos amant, vet amicas; ut ne st velint quidem, possint affectioMs amoris obttviset, quod tibido et mtemperantiu eis perpetuo iti menlem revece- tur. Loco perspecto perlettoque clarct quam i>erverse Scaliger qiix de idotis dicuntur ad sanctorum nna- gines trausferal. Si, iuquit Cleinens, symboia aliqua sculoere in oalis auiiuloruni dclectet, ea uisculpite, __ t ... ■ :__■«_» , . .. 1 1 . i n.f it ii t ftinit Matih. v, et crucis Eeclesiat figuram gessit. Augusti- nus serin. 22 de Diversis : Op/us est ergo ut in nari simus, hotesl, ut tiqno poriemur, ut mare hoc transire valeamus. Hcc aulem Hatrum, qvo rnftrmitm nastra portotur, crux est Domiui in qua signamur, ut cb hu- jus mundi submersionibus rindicemur. Idem ibidem inierins : Fecerunt ludai Domino quanta voluerunl, quia faclus est obediens usque ad mortem, mortem ott- tem crucis. Poslea vero sirrrc.vtl a mertuis, ut pro tiis- cipulisin Ecctesia lamquam in navi conslitutis, et fide crucis zuat tamquum iu ligno porlatis, et lentalior.ibus kujus seculi tumquam fludibus maris perictitantibus , solus oraret. Meinini me in geinmis velerum navim expressam vidisse. Clementis hunc locum Hervelus verleral, notis (rttte venlo per aera (crlnr; etin Gra;co FlorenliiiQ eral, oupoSr-ofiouow : unde Sylburgius le- gendum-pulat ovptoop«j*ou«oj, id esl, quw venlo secundtt fertur : sed oupavo-fououo-a est in ms. Palatino, et ii» ms. exempiari unde Florentina editio emanavii, scri- ptum Jorsfuerit, oupo3pou.outra , quod valet oupavo- Spo,ao.tra. Et sicde Argo uavi per cuelum lala quis forte capit. ,, . Quam vero ineptc dicat Scaliger, tempore Paolini, cujus versus de cruce, agno ei columba affert, non fuisseausos Chrisiianos piugere humanas formas.ve) ipse Paulinus prodil, el eum redarguil, qui bac ipsa epistola 12, ex qua sna Sc:>liger depromsit, meminlt S. Martini a Scvero in templo picti nna cuin Paulini imagine. Adstat Marlituis perfecUe regvila vita, Patitinm reniam quo inereare docet. Hunc pecc-jtores, illum speclare beali, E^emplar saiiclis illo sit, iste. reis. 911 Idem Natali 10 S. Felicis meminit martynim uirmsque sexus, qui supra regias seu medias fores pictieranl; ilem alioiuin sanctoium Veteris Tesla- uienti, Job, Tobiae, Judilb, Esthcr, qui supra lalwa- les fores scu arcus depieli erant. Pudet pigetque ine- sciilnerc ni tiHiis aiiniiioi-uui __»<;-«:<., -«...---•>/■—, '»•■»'»••-- — . et_l apOSt., qui factusest piscator lionnnum.elpue- rorum tiui e fonte haptismalis levantur. Forte coiumb.-e meminil el ad baptismum refert, tuin quia olim super baptisteria suspendi solita, uti iam probavimus ; tuiuquia columba e diluvio ramum oleie ad arcam reluiii in batilUmi luystonum. Ambro- sius lib. de iis qui mvsleriU initianlur, can. 5 : Ot- misil Xoe cotumbam, qmu cum ramo otiva; legitur re- vertisse. Vides uquam? vides lignum > Cohimbum ospi- cis, et dubUas de mgstenc A<]ua est ergo qua caro mergilur, ul ahluutttr peccatum. Sepelitnr itlic omue vitium. Lignum esi, in quo suspensui esl Dominus Jc- sus, cum palerelur pro ijopis. Columba est, in cujus spe'cie ikscendit Spiritus suuclus, sicuidtdicisti in Novo Testamenlo, qui ttbi pacem aninue, tranquittilatemque mentis tnspiral. Cyrillus Catechesi iiluuiitialona i7 : TauTHi eyepe Tuirov :*sptx'-f x«T« Tt»a; $ ini Nws rre- pto-Tepi. io-irep 7if "ttyzviaeo); upyji xat ii Trepio-Tepo. ,«»-o--pe'i= TptW auTov to irpof e-ire- pa<«f : OuV- ?a '^«"f4* to «7tov xaTi/A&e» err; to» «,\»-ivo» Nwe, tov T>?f SsuTepaf Tsvst/ewf TroioTsv. Unjus altqua ex parlc levebal Igpum secundum quosdam <-olumba Ula «oe. Natn sieul ver Ulius lignum et aquum facla eet tpsis quidei» sutvs, nobis uutem initium notic p-ntTuitonis- el cotumba re» liersa .8. flti eum sub vesperam, habens virgam olew, sic, inquwnl, el Spiritus sanclus descendit super verum Noe, alterins geneniliouis faclorem. Polycralis anuulus etiam pi^catioms niemoriam refricat, quein consiat in mare projeetum, rursum a piscatoribus in pisco cxtractmu. lu eo auteni 1> ram sciilptam fuisse, ex hoc Cl_mentis loco discimus. Forscl lyra in menioriaui revocat lyram liavidis, qua Deuui laudavit. per naviiu in memoriam revocari potest -.celesia, cujus arca ivpum gessit, testante Pro&pero, de Vocar _ est. 6*mni secuio airile PauUnum liumanassanctorum for- nias efligiatas luisse, fuse probat Bellarminus llb. n de Imaginibus. cap. 8 et 10, Vide Grel.evuui tom. III, dacrucelib. i, cap. 26. Rosvj_ydos- Lx epi.lola 12 (uunc 32) Paulini ad Severum, cor pus Dominicum sub cruce, vel sub cruas figur. in ciborio reponet>atur, quod coniirmaiur ex concilifl Turon. n, can. 5. quo statuitur : Vt corpus Domini in altari, non in imaginariq qrdiue, sed swfr crucis /i- tuto componatur, id est subipso ciborio, uon ven. iu tabernaculo, Uti appellamus, quotl imntrinanits Qtdo tlititur, seu in auro argeniove elaborato, varitsquo iiguris ac iniaginibus adornato o|>ere. Lrtde confici- lui- _a_rosanctara eucharistiam atl viaticum sul> Ipso ciborio jam olim asservatam in pyxide, pependisse sub cruce, qnod ctianinum in plerisque nosfratibu*, pratserliin cathetlralibus eec lesiis, nbservalur. Pende- bat aulem sacra pyxis ex columba, qua Spi.itum sanctum apud Chnstiauos adumbrari constai. Ejus- modi vero aufearum ei argeniearuin columbarum al- t..ribus, seu sacris meivsis, et ipsis eliain baplisterio rum lonlibus iiumineniium iiieiiiinii syntHlus v Con- stanlinopolil., act. S, in qua coiilineiilur exposlola- tiones cferi adversii;' Severum qui colnmbas altari. e.l baptislerii abstulerat. Columbas allaribus topen- disse ex Latiuis scriploiibus poli-simum colligilur, e_ Pauluin, loeo supra cilato, ubi lotum altans appara- Iiiim destrihil, pne terea e\ testaniento Perpelui epi- scopi Turon., loiu. V Spicilegii Aeheriani. Hunc pr.e- lerea moreni adslrnil Udalricus lib. » Consuetud Ciuniac, cap. 30. hrarfictam aulem piiiidem diaco- nuscum cotumba jungiter , endenlesttp~j ?{ , TOfliratou TravTo? vi «Vreoov. ijiioa' aulem hoc elitnn mirabitius clariusqtie fu.it, liuc tn tffi/fl sitiiti, criuem inorbem describens : al nomen illiui el figura, quce in B 55 Rosvev tnrs prius impiis eonlemlui fuerat, i» ccein nunc omni- bus ex cequo oslenditur, Deoquc victoritn adversus im- pios obienla' trophtvttm efficitnr, troptnro omni sublimius et prwslantius. Qtto referas cruces qucc circulo di- aiiiiur inclusae. Talis c?ux coronata, teste Mafleio no stro (lib. xii Hisi. Ind.), fuit Ttiomae aposloli, //1- sculpta quadrato lapuli, mnguineis el in spceiem reten- tibus conspersa quttis, lupnieo item circulo inclusa. Talis Juliano Apostafce nel.niis sacris operauti appa- ruit, asserente Gregocio Nazianieno (Orat. 1 in Ju- lian.): quod intauslum aruspicious omen visura, licet ipse eludere eonatus siL T6 8" ovv ~teyoji.£io», 0V1 Guo- fifvajTKffTrAo-jizva Ton trrmioov avKiSeixvua-t artf avouiievov. 6 TOjy Liiv ou/ots" ootzrjv nupiay_c ™ W)«>»i«Vj xai tov riiMxipwj xpurovg av-JuiaSyiacv, tw 3s Si5ato"x«At.j tjk ao"S- fietas xui Saoo-oj SrjSsv, "uj irtpcytypuLiLcivoiV ijawv xat cvvetpywevMV. bvtm yap Tov o-Taupov xat tov xvx)ov Trar>Eo-/«3taTE. Ferunl, Cum Julianus sar.rifiearet, victi- marum exla coronalam crucem ostendisse. Quce res q alios quidem horrore alque unxielate perfudit ; effecit- que ut potentiam noslram aguoscerent : at impiclalis mayislro animum videliret addidit, uanquam circuni- scripti atque andique eonctusi essemus. Sicenimcru,- cem et circulum ex lempore interpretalus est. Tales quoque cruces spectantur in nuniis impp. Cbrisliano- ruui, corona plerumque quereea vel florea circunnia- ue. Talis in numo Zenonis et ValentiuLmi impp. apud Lipsitim I. hi de Cruee, cap. 11»; Eudoxioe et Vakn- linianiUt aptid Grelzerumnostrtnn tom. Ill.de Cruce lib., cap. 16 ; Puleberte et Majoriani, cap. 17 ; Julii nepotis et Zenonis, cap. 18. Tales cruces miniatx corona seu eireulo circumdata' pingi soJent in parie- tibua ecclesiaruni consecrandaruni, 912'lu,} Panm- lius Liltirgicorum tom. I, pag. S02, alinsuni vult a Paullno, cum ail : Dextra txvaque crucibus. minio su- perphtis: quamquani apud Paulinum corona non cir- cumdat crucem, se;i potius vevtici ejus iniponitur, ut inox sequitttr. mam crueis constructum. Supra in (astigio ipsius ope- ris corona affixa, lapidibus pretiosis et auro polite cir- cumtexla. Rosvevdus Coronas a principibus et magnatibus templis olim oblatas, et supra saeram mensain appensas legimus apud autores ecclesiasticos. Caeigios, in Constauti- nop. Christ., p. 58. Not. 156. Quorum figura est m cotumbarum choro. — In Pauliui crttce crticis coronam columbse circum- dabant,etcoronamipsam qnasi coronabant : eranlqne numero 12, ut apostoloruni numerum exprinierent. Contra in cruce qua; exstat in curvilale absidisec- ciesia2 S. Clementis, M colunibae cruci insistunt; et corona eas circumdat : cujus ectypon babes apud Ja- cobum Bosiuiu de Cruce tiiumphanle lib.Vi, cap. 11, qua3 eadem videtur ftiisse quam ad Gfetzeruin ho- strum illustrissimiis cardinalis Borronwus niisit : certe columbse ita altetnatim apud Bosium stant, uti Gretzerus describit toiuo III de Cruce lib. 1 , cap. Net. 157. Petram mperstat. — Quoe hic habes de Cbristo, petra, quatuor iontibus, ileni de paluia pnoro versu habes expressa in sarcopbago niarmo- reo Ronuc, qui ertttus liiit ex solo basilicse S. Petri anno 1590, itemque alio ibidem, qtia; inanu sua de- lineavit Pbilippus Wingbius, quortim delinealio penes me est. Simileni historiam Paulinus in camera absi- dis in templo S. Felicis musivo pingi curaverat. Ros* VEVDUS. Nol. 158. De qita sonori quatuor fontes meant. — Apud Bosium lib. vi, cap. 12, de Cruce iriiimphaiite, babes eclypon ex abside ecclesi* Lateranensis , ubi crux rupi insistit, cx qua oriuntur quatuor Uuinina paradisi. Ilem eodem capile Cbristus cum cruce gem- inala insisiit petraj, unde quatuor tluvii profluiint : quod monumentum olim fuit Sexti Pelronii Probi post auliqu-.v D. Petri basilicse tribunam situm , iumc in navim novai basilic* translatum. Vide Baroniuni tomo IV Annalium, anuo Cbrisli 595, ubi et aliud nionuBientum habes simile, etsi neitiribi fluvii bena cxpressi sint : beue expressil Bosius. Rosvevdus. Not. 159. Tofuw vero exlra concham basilica spa- lium. — Idem niox : Ci/ift duabus dextra laivaque con- chulis intra sputiosum sui ambitum apsis sinuatu laxe- tur. Vides uliobique concham at! apsidem perlinuisse. Inter monumenta Christiana in tbesauro Inscriptio- num, pag. 1168, n. 4, carmen hoc de simili concha capio : lJerdidf-ral ir<-tipriuni, saera: qus prreminet arse, Xerta vewsiatis syrmale, couclia diem. Erat pars templi ubi sacrificium offervbatui . Eva- grius, lib. iv Histor. eceles., cap. 30, de teniplo S. Sophios Coiistantinopoli : ' iso-rt jU.-v ovv to ^fc/.o-; irt t:,( xa-r»vT«fl'J 6vb«j friq Isp&tl m'fxni' iv^a Ta rn{ cnaiaoiY.rov xultoipziTtti fajaics , tj.iy_pi.; u\>-hs , ttoowv o). . Longitudo a porta qutv e reyione sacnv conchoe, in qiia iiicrueiHitm offertitr sacrificium, sila esl, adip- Mirum jain olim apud .rEgvptios cnsces circulo J) Slirn concttam ttsqitc, pedes conlinei 190. Hinc in GIos eircumdatas, quales exUibet 1'abula tsiaca Bembi apud Jaeobum Bosimo, lib. v de Ciuce triumpbante, cap. 6, qui et cap. 10 crucein decubsatam circulo in- clusam exobelisco Augusti etCoustantii repnesenlat, et cireuluin auernilatis symbolum esse docet. Alleram crucis coronatoe speciem, cum ipsi cructs vertici corona imponitur, Pauliuus his versibus pro- dit : Ardua flerifeise erux ciugituT ortie curoose. item : Sanclorum labor >*t innrces sibi rite coh* retit, Ardua crm, pretwmque crucis suhlinie, corona Ejusmodi fuit in Constantini labaro, teste Eusebio (Lib.Vitce ConsUint. c. 25): 'T^Tj/.ovSopv jrpvo-ixser»;.»- yt5o"«ivov, xeputi ii-yjti fyxupaiov , azuvpr>~j ayi,\J-UTi TrtTTOroisasvov , kvt tov ttovtj? azzyj-jos ix jMOiuiv 7roivTe)wv xoti y_p-jco\i a^ffatstcWsyjiivoj; xvraa- tiptrra. Hasiile oblonqiim crectumque., auro vndique sario ms. Bertintano : Absida, sucrarium. Myslerittm conchsc seti absidis in templis veterum explicat Ger- inantts Coiistanlinopolitaiius arehicpiseopus in Hislo- ria sua ecclesiasliea et mysiica Tbeoria: 'R-xayxr, ia- ti, xaTa to sv l\tffj\skp. o-rr>j).«iov, ojrov iytvjudn i Xpta- TOf , -/ara to o-Trii),a xph r) 'l5«v No£(*6pi*>Y." Li~ taniamni in Iricfwncho vni idus Novembris. Sic zr.xii- xoy/ov triclinium, septem fornicibus concharum spe- cie suffultum, in Palatio Justiniani imp. quod Hor- misdoe dicebatur, uti habct collatio Conslantinopoli habita cum Severianis tempore Johannis li papse. Conchulas in absida agnoscil etiam GlOssarium ms. Bcrtiniauum : Absidas, latiores coucltutas. Rosvev- dus. Not. 163. Una earum imtnolanti koslias jubilatio- nis patet. — H;ee Pauiinus de binisconchis minoribus verba faciens. Ubi pro palel, legenduiu parat censue- rim; quippe in hac concha hosiias non immolat anii- stes, sed iii media et majori concha : protliesis vero hostins iubilationis immoianli, seu polius immoiaturo antistiti parat, vel praeparat. Cum enim in ulraque concha quaa ad sacram liturgiam peragendam neces saria sunt, atque adeo in prothesi hoslia et vinum, in diaconico vestes et libri, et vasa ac ministeria ercle- siastica parenlur, inde binse paratoria nuncupantur APPF.NDIX OPERUM S. PAULINI. 88S A ecclesiastic* vestes et sacra (uti appeliantur passim) ministeria asservabantur, ex quo qu« ad sacram ii- turgiam peragendam necessana erant promebantur, et in hanc eoncliani deferebantur, quae mde diaconi- cum appcliata esi : cam in ea vestes sacrasinduebant, et sacerdos sacra facturus , ei diaconi ei ratois- traturs. Undecuni scevophylacii appellatione donare- tur, perinde raajus diacomenm, inde etiam diacom- eum minus, seu concha diaconici, scevophyiaeium interdum voeatur : adeo ut qaas in iilurgiis S. Marci etS. Jacobi, I» Staxovctfi peragi preccs exacto sacri- flcio dicunlur, ea in liturgia Chrysostomi iv axeve~M- ).««&> iieri seribantur. Metaiorii deuique appellaUonem habuit eadem eon- cha, quema Imodum majus diaconicnm. Sed et non desunt qui totum hematis, extra aliaris vela atque adeo extra majorem ccncham, spatium diaconicum appellatum 914 volunt, quod cum inlra veia, seu ■ne-«T.fcaatu~xa de quibus ibox agemus, solis sacerdo- libus consistere iiceret, quk bematis pars inde Upa- sistendi necesse haberent. NamSymeon. Thess., Sib. de Templo, ait nulli licere in sacro synthrono sedere pr,ielerquam sacerdotibus, ac ne ipsis quidem diaco- nis, quibus jiius altributus est locus, diaconicum , locus sic dictus, in quo considere licilum sit. Videtur enim S<«kovixot appellari etiain velum altaris, tjuass totumbemalis spatium quod extra vela altaris patei diaconicum sit, et quia in eo ct con&istere et pro • gredi pro functionis sute ratione, non autem sacra- ri-.ni! ingredi illis iiceret, quemadmodum subdiaconis eadem beraatis spatia , cum subdiaconi et lectores in solea extra bematis canceiios consisterent, ut docet Thessalonicensis. Aique inde colligitur quid statuat canon zl synodi Laodic. dum ait non Ucere subdiaconis intra bematis cancellos consistere : ou 8si ■.-.ci-a; yjoom tytv sn tm JiaxovntS, id enim soiis C diaconis licebat. Ita" porro hunc canonem capiehdum " pai esl credere, etsi Balsamon el Zonaras diaconicum de rounere diaconi imerpretati sint. Priori sane sdi- teniifc favet IsidorusMercator, qui Staxovtxov tecreta ■ rimn vertit : Secretarium, inquit, quod Crccci Siamvi- xov vocant, qiwe totidem verbis habentur in conciiio Arelatensi, can. 66, ita ut per secretarium cor.cham intellexerit quam Grseci Staxovtxov nuncupant quoe a diaconis in ea minislrantibus nomen sumsit, uii ob- servavimus. Namvbc est simile vero diaconicum pro exedra exlra sedem ila nuncupata sumi debere, cum et in ea quibusvis ecclesi» ministris consistere fas esset, et ex ea clerici omnes ad allare procederent. Jamveroquod ir. concilio Arelatcnsi n sub Siricio PP., can. i5, rfiuconi tedere inter presbuteros in se- rrio vetantur, id videtur intelligi aut de majori diaconico, secretario, vel vesliario.in quo sacetdotes, vel antistites, de rebus ecclesiasticis deliberatun se- cedebant; et ut verbis utar Sulpicii Severi. cum vel salutationibus vacantes,vet audiendis Rftjatianii>^$(forte in ordine' Romano : Calicem uutem subdiaconus acci- D negotiationibus) occupati in eo considebanl ; vei potius pit sequens, et dat acolytho, e.t ilie revoeat in parato- Y.oyy si rimn, nempe in protitesin, ubi caliccs et celera yasa ad sacriflciiusum repouebantur, quod ex sacris litur- giis abunde probari potest. Cakgius, in Conslanlinop. Christ. !ib. iu, pag. 59 el 60. Not. 164. Altera post sacrificium capaci sinu receptat oranlcs. — Peracto enim iacrificio eo sei edebant sa- cerdotes et diacoui, et sacrorum tibrorum lectioni operam dabant. Certe in ea concha factas ejusmodi leetior.es docet satis supcrque Codinus lib. de Offic, c. 15, ii. 4, dum ait imperatorem in Kdem Sophianam sccedere, ibiquemagm Basilii precaliones a patriar- cha iinclectas cxaudire rri.ijo-to-j roO StxxovtxoO, hoc est juxta concham, qun Stsreovtxov vocabatur ; nam baud procul exstabat sedes imperatoris cura sacrorum li- brorum lectionem auditu excipiebat. Diaconicum igi- tur !w. concha appellata es! qnod esset quodammodo appendix majovis diaconiei scu secretarii, in quo et de minori diaconico, id est, concha quam Swtxovtxov vocant. In hoc enim diaconico, quando sacerdotes sacra facturi in eo sacras vestes induunt, aut alia qu:e ad sacram iitnrgiam spectant exsequnntur, cura iis, ob reverentiam quam sacerdotali cliaracteri debent, sedere prohibentur. Cangius, inConstantinop. Chn>i. m, pag. 60et61. Vidc Glossarium Lalinum ejus- dem, tom. ui, pag. 770. Not. 165. Perlucente transenna. — Transennae m basilicis mentio quoque apud Anastasium Bibliolhe- carium in SixtolU : FecitConfessionem H. Laurentii mariijris cnm columnis porphijrelicis, ct ornavit tran- ..,; el altareet con(essu>nem S. martyris toi tti de. argento purissimo, Bulengerus noster lib. m, de Tempis, cap. U, per transennam inleliigit per- gulam etira templum porrectam, qua transitur su- perposito tecto. Est, inquit, quasi qusedam iupenor amouiatio inler utramque basilicam iiiteriecta. Ita 889 SOT.« ET OBSERVATIONES VAR50RCM, 890 quoque Nieolaus Perottus episcepus Sipontinns in A Semita-vero mullipliees ersnf, quas portis elegan- Corr.ucopia sua ad epigranima 41 Martialis de Regno *!K"r «•«"■'-•■ — •■•- ~ — • • -■:•«—- transennam capii, Jloe loco Paulini viuelnr mihi /rtsn- seiiie cancellatum aliquod cpus fuisse. Quid antem transenna sit, non aliunde meliiis ilisces quarn es ea quij babet Eusebius iib. x , eap, 4, dc templo Tyri sedilicato a Paulino ibidem episeopo, dum de atrio icquitur '. Ei{ TSTtwycovov rt yr,o.x -~sptfuj.L'-:; rov totcov (vyioj-j) xtocrtv Tfccvr«j£a9£v £7raipottsvat£ cov ra tu=o:c 5'-«- fpAyiiaat rot f ccrro {jtiXou stxfuwrotV 6f to «•jtipsixpoai >J- xoocri f/.i-ouj ;. -p'-'-;:Ti,-. Locus aulcm ttirii seuveslibuli (raale Christopiioreonus sfuicmoritj sn speciem ipta- drati coiumnis subtimibus esi undique drcumseptus : quarum tnedia intervalla suat inieisliiiis , /i-;;io instar relis aul transennm canct Slatis, in mediocrem et trquu- biiem iongitndinem porrectis, circumctusa. Et post de Soco Sanetuaiii : i-jfitf x«i -cj)-., o>; «v scc Tor,- rroXXoe? «oara, toij «jto c-j/.vj ireptifpaxTl otjcruotff, Ets ctxoov bt-i/yo-j )i.-.~j-jp <<.'!.; kXwnmbiivatt; . tut Sauitacrtov rot? Ojscocrt -api/j'. tjjv 6eav- /s.'« rnrsus h/ a piV&t? ef m«f htudine ea »on possei accedi, canceilis ex ligno fabri eatis circumdedit : qui adeo artiftciosa sotertia ud sum- mum elaborati sunt, ut mirabiie speclaeutum intuenti exliibeam. Idera, lib. tv d^ Vtta Constmlini, cap.59, agensde templo Apostolorum Conslantinopoii a Con- Stantinc Magno condito : ttocrt/toTcc 8s --.ot.\ IxuseXot; To ctouartov ivsryXuya y_'/~J//.- %pv-y.i (JiC!;e. LH transenna hie ad arcum seu ostiuni, sic in circo transeniia ad carccres. Veteres Gios-oe Gra«o-L3ti- na; : Bpiy^osiv 'yysTrjptat^Sera^ivoj, transenna : nempe funis ab uno exiremo ad alierutn iu carcerihus sea repagulis protensus. Veteres GIossk Lalino-Grsecs : Transenna, Zrj-xA.-.l, iraXlaTriuarcc siou o-rip.-io/. Buien- gerus noster, de Circo eap. 51, legit &mA/My%, id est missioeqv.orum:ci •/.-/.-- zpir: cr^icev, signum mappm : non quidem quod mappi et transenna idem essi;t, sed quod mappa missa iinea statiin extenderetur : carceres circi cancellati quoque erant.Callisthen.es ii» Vila Alesandri Magni ' 'Hvoiy>io-av aj «o?;ripes tuv xayxi/\'/.on, aperti sunl carceres cancellomm. Rosvev- »DS. Not, Ibri. Quasi dittlritam speciem ab uiraqv.e in Utramque spectanlibtts prtvbel. — Quid dialrila spe- ciet sit, s.ilis apparet ex descriptione Pauiini. Sic Vitruvio, iib. ix, cap. 4, species usurpalur, cum res aiiquam in partein conversa spectat. Aliud Stirpi-ot; apud medicos, vel pro iridui iuedia, vcl pro lerliana febri. Rosvevdus. /)i.!lri.'«m pro dial retnm, Diatretus, perforatus, cs- latus, ex Gr.eco Stu-cr.zo;. Hic species tst quod ftice de batiment diciraus, uti i Vitruvio, iib. ix, cap. A, vox usbc usurpatur. Species diatrltu, nostris, face a jour p.-:rcec de fenetres ei de pories. Cancids, ir/Gios- sario Lat., lom. if, pas. R6, n. i. Not. )67. Alma domus iripiid putet ingredientibus ercv. — Idem Pauiiiius infra, Ter geniinis gemina! paluerunt nrcubus atslre. A:tte occidentales ponicus pnccipuarum ecelesia rumprosui quadrata ingens area, seu atrinn», quod vestibulorum eccit-siariun pracipmim est ornamen- tu;n. Eadem porro %j'/:/,; appellatione donantur ejus- inodi are:ji ante asdes sacras a nonnuliis. Impi Pauiinus nostcr Natali i.O, v. .S. ea atria appeilal : Isiic porticihus iale cireumdata Umgis Vestibttla impluvio tectis reseraniur apcrlo, Es siirml astra oculis, ingressibiis airia paadunt. plere. Hxc esi in Ecclesia noscenda simplicilas, hmc caritas obtinenda, ul columbas ditectio fraternitatit imitetur, ut mansuetudo etleniias agnis el ovibus ada;- quetur. Cyrillus Catecbesi llluminat. i7 : KarnXSsv tji tb-cji «v itSst -itepio-spac , o>c e?K-i Ttvec, xf,; za-Safiaf, cif «zEflatou. -'!/\ ~u.it; 'jr;kp yswouivuv rixvoiv :'. i -vy/o/- ptezut; «papruav s'j-/ai; truvtsyoila-vjj. Descendit autem fortein spetie columbm munam, ul atiqui dicunt iam- quam simpticis, propter puros et innocentes et pueros parvulos, qui nascunlur ex Spiritu sancto, el propter remissionem peccalorum orationibus consequendam, QuoJ i:i renigmate predictum vult idem Canlicorum T, 12 : Ocv.li lui sicui coltimbw super plenitudinet aquarum. Idein Catechesi tlluminatoria 18. in iliud Isaita cap. lxvi, v. 8 : Qui suni htil n-y0.a.' Sta -i, «vswiiKTutov, v.-A wtpuT-ipr/.t oti -0 ctxjfatov. ^ui»e.i propter spirituale, colambtv propter simplicitaiem, Augustinus libro n adversum Fausturn Maniehoenm, CxpA5:DisciplinaCatholicapropterea$implicifideprius nuiriri oporteredocetmentemChristianum, utcatu cava- ccm faciatadintelligenda suprema elceterna. Uem oin- tra 918Epistolaiiiir:iii(l:imc:it!, cap. i: hi catholica enim Kcclesia, ut omittam sincerissimam sapientiam, ad cujus cognitionem pauci tpiriiuaies in hacvita per- veniunl, ul eam ex tninima quidem parte, quia homi- ms eunt, sed iamen sitie dubitatione cognoscant, rc^ teram quippe turbam rton inlelligendi vivacitas, sed B credendi simplicitas tuiissimam facii. Vide Tertuiiia- num, iib, de Baptismo, cap. % ub: duas assignat ra- tiones cur quidarn non simpliciter credant, scilicet, simpiicitatem divinorum operum, et magnificeuliam qum in cffectu rcpromhlitur. Quod declarat simplici apparalu baptismi, umle tamen consequilur seternitas. Rosveyjdits. Not. i89. Amne niiniiiro, — Cur in . ingressu iem- plorum canlhari et itiieres aqua pleni vei etiam lontes apud Christiantjs collocarentur, discesetiara ex .-. 3, Chrvsostomi serm. 25 de Verbis Apostoli : Habenies autem eumdem sviritum, in co tomo tn quein conje- cimus Hoiiiiiias de diversis Novi Testarr.eiui locia , pag, 3iJ9 : S.t0aixip y«e -Apirme stvat sv ratj- «0>«;c t£.j vjv-ridr.yi ciy.r.rj VoVOfttCTT«t, IVK Ot «eX.XovTE; uV/rtr- 8at tco Qscji, irforspov a7rovfiaft£vot xu; ystpat g avrai" u; su^r.v KVKreivcocrtv • ovtco zsc tov; irf«;Tc,- avrs 7rj)y'iv . /jxl K/Jiiv&iv i-xn-r/i ot Trorspsj rrr.o -i>v BUjjcTjv, tv' :>-n/i ..':(,-,_ zv.r X':'.0B» «irovtrrTOit-v, s*T*i 891 APPENDIX OPERUM S. PAULINl. m R iiXaAovntla. Tiiv $\>yi# kitivfHi^mit npiripir*, svror A posilionis msnsam ei)/««e6V. 'Qnemudrhodim enim~ soiemne esl m fontes nomen habenlem. prmsto sini irt atriis tempiorum, ut qni yree.es fttsnri tunl ad Dcum, manus prius lotas inler preeandum ai- tollant; ita pauperes [onlium vice antc [ores colioca- verunt majoret nostri, ut non aliter ac manus abluimus aqua, priusper beneficentiam abslersa anima, tum de- mum preces nostras offeramus. Dnc. In medio areae seu atrii Sopbianae .itdis Conslanti- nopOl. phialam instittrit Justiniamrs. Sie lahrum seu fontem appellabant ubi pcrennes aqirjri saliefoartfi e quibus plebs lavaTetuf : quia, rnqoit EusebiusTjbiis Histor. ecclesiast., cap. 4, non flcebat hiv-pmg- K/.i tJvJKTot? 7ro(ri xiiv evSov ifuBaaito u^iw. In hac So- phiana phiala erant fonies alil, seu putei, qni aquam populis redem ingressirris ad larvationera snppedila- bant. Porro ante redium sncralnm vestibnla balnca et lavacra publica collocata docct inprimis Eusebius loco citato, in deseriptionenedis Tvrensis, et Panlirios epist. 12 et 31, ut et Nalali 9 et 10, apnd quem can- iharus appellatnr, fasligiatoqtte hlterdum solido mre tholo tectus describitur! Suirt enim cnnthari aqua- ruin receptacula, nnde atjose ernmpunt. Idem Pauli- iius Natali 10 : Interior vatiis ornatilms area ridct. Vide scqq. Quippe fideles priusquam ■edem ingre- durentur, aquis istis, quae a sacerdole benediceban- tur, facies et manus lavabant. Hinc Paulinus ad Se- verum : Sancta nilens famulis intertuit alrla lymplris Caiilliaros, liitraulunique manug hvai »mue miiustro. Atque hac fontium aqox quotannis in pervigilio sacrorom Theophanioriini, ititerdum In ipso lesto die, consecrabantur et benedicebanlur, quarum beTiedi- ctionis ordo habetur in Euchologio Gi-Bcornm. Ha- rum loco successere apud Latinos, rrnw in temploTum valvis exponi solent, Ittstrales »m\x, oti qni de riti- bus ecclesiasticis scripsere pridcm docuernnt. Can- gius, in Constantinopoli Christiana, IJb. tn, cap. 22, ( pag. 21 et 22. \ Hanc, ut opinor, lotionem intellexit Joham.es Abrincensis, tleinde Rotoirtagcnsls irchiepiseopus in lih. de Divinis Oliicirs, in uorte Nalalis Dominl, pag. 51, ubi peractis nocturnis, antequam agat de offlcio niissx ad galli cantnni, dicit : Clerus et populas iava- tum exeant. Hinc, opinor, fontes juxta cathcdrales et pnfcipuas ecelesias. Videnot. 41. Not. 170. Pautus apostolico. — Videtnr hic Pnolus epi*copalu! pracfolsse Nolaao , cinn Panlinus hacc scriberet ; quem ut hie sacerdotem, mox vocat anti- ttitem : quod aitate Paolirrl Meiri erat. Amicus Ro- inanus stiggerebat per Paulum bic forte iotelligt Pantinum. Sed hoc tempore. videtur Panlintrs nonduin fuisse episcopns, qnod cotligere est ex epistola 16, ubi Anastasius vocavcrat ad natalem suum eonsacer- doles, id est episcopos Campani* : ct notat sc procter inorem fuisse invitatiim, cunr ea invitatio eonsacerdo- tihus tantum deferri soteret. Jam vero epislola hac 12 describit Nolanam ecelesinrm a se ar-diflcatam, cu- jus aedificationis meminit etiam Natali 9, in secundo adventu Nicetoe : atqui primus advcntns Nicetae con- tigit anteqnarn Anastasius esset pontifex, siqoidem Baronius recte cakuhmi subdocit tomo V Aniialiuin 397, secundus vero qrradriermro post, e.t basilica illa jam anteseciinduni Nicelae adventum perfecta erat, ad quam illum Panbniis Natali 9 liislrarHlam dnxit, nisi forte secundo vel tertio Anasiasii anmi Paulinus creatus fuerit episeopus : quod plane non liquet. Ros- VEYDUS. Not. 171 . Hic locus estveneranda penus qna conditur, et if.ta 917 promidcr alma stertpompa ministerii. — ln hemate, ubi slabatsaera mensa seu altare, eoncha major erat duas minores adjunctas habens, alleram ad dexlrain et septentrionem, alteram ad sinistram et ad meridiem altaris. Harum concharnm alleram «ua; ad dextram seu seplentrionemstatuitur, rr^ofleo-iv Gr;eci appeHant, quasi dicas pioposilioiiem, seu ;iro- a (xcrerooma qnae in ea peragitur i In ea naniqne (ait Allalius) sa- cerdos ante missam, et nna eum eo ministranles, res omnes ad sacrum complendum necessarias, ut pa- rrem, vinum et alia praparant, quibos finitis sece- dunt ad sacram mensam ubi sacra liturgia incboa- lur. » Utramque conehaui secretarium vocat Pauli- ims, priorisque seu prothesis usum sic describit : Bic locus, etc., ut supra. Etepistola 12ad Severunr (nune 52) de binis istis conchis verba faciens : Una eantm (inqait) immoianli hoslias jubilalionis patet. Ubi pro palct, legendum, parat. censuerim. Cangics, in Con- stantinop. Christ.,p. 59. Not. 172. Si qnem sancta tenel meditanda «n lege voluntat, Hic poterit residens sacris inlendere libri^. — Conchas majori adjunclas secreluria appellasse Pan- linum supra observatum est. Proinde idem esl paro- torium quod sI, ni fallor, satis innuit ipse Paulinus; nain cum dixisset unam earura conebarum immolanti hiv slias jubilationis anlistiti parare, ha?c sabdit : Altira posl tacTifxciitm capaci sinu rcceptat oratttes. Can- cics, in Conslantinop. ChrrsL, lib. iu, pag. 60: Not. 173. Geminatu» est titulus. — Scilicet unus ti- lulus picturam , alter reliquias speetat ; quare epi- graphen suaiu singulis ieci , qux anle deerat. Ros- VEVDOS. Not. 174. A/i(e ijuem placida. — Ibcc pars sacra* picturaj , qua hiantem agnum S. Spirilus specie co- lumbre perfbndit , exstabat etiaumum Romae irt sar- cophago in a>dibus Bernartli Biscioe prope Sapien- thrm/anno 1591 , cnm eam Philippus Winghius ex- pressit, cujus ectypon Winghii fratres supra aominati servant. RosVeYdijs. Not. 175. FA magno nominc Lncas martyr. — Ba- ■» ronius ad Martyrologium Romanmn 18 Octobris, con J junctim legit Lucns marlyr, exislimatqne Panliunni in ea fuisse sententia , ut Ltteam martyrio affectum crediderit; quod et Serviu^ noster in Apparatu sno evangelico sequitnr, qui addit Paulinum etiam Na- tsli 9 Lueam martyrem vorare. Sed neuter locns plane evincit Lucam' martyrio lunctnm fbisse. Nam priore loco marlyr referri'pole>t ad Ifttsarium , uti impressimns ex veteribus ediiionihns : posteriore nulla mentio martyrii in canninibus quse Lucam speclant. Nisi martvrem velU, qnia ibi marlyribns in- terjiingilur. Sed et martyr diei potnit, ottia muita passtts est pro Christi nomine, uti habet Martyrolo- ginm Romanum; quo modo Paulinus Felicem quorjue Nolanum martyrem vocat Natali 9 : Hoc etiam nnrare tlonius quci m.irtyris alla Lucam tamen vere marlyrem fuisse aliqiii veteres prodidcrunt, quod lempore et loeo alibi opportu- nius disciitiendum. Videri posset Paolinus, dum Lti- cam magno nomine vocat , respexisse ad id quod D Luca seii Lucantts in llalia pro magno olini usurpa- batur, eo quod in Lucania erant armenta maxima uti lestatur Lucilius : Quein neqire Lucani.s oriumJi in monlibn' tauri llucere protelo valitlis rervicihu' possent. LTnde apud Ennium. citante Varrone, lib.vi de Lin- gua Latina, Luca bos, itl esl ruagnus bos, seu elenlias. Eodem niodo usurpavil Lucretius lib. v, et Siliui lib. vi. Vitle eumdem Varronem dicto loco , ubi tri- plicem ralionem adlerl cur elephas dictns sit bos Lnca. Pr.c ceteris placet illa Verginri, quod maxima nuadrupes in llalia essel bos, et quia in Lurania Pyirhi hello pmniim visi elephanti , inde vocamnl Lucam seu Lttcamtm bovem. Aberravit a inente Vi»r ronis llaronius lomo 1, anno Chrisli 58, n. 54, dnm ralione S. LuCX, ctii bos iribiiilur, atltltnit Varro- nem quasi asserenlem bovem iu llalia voiari Lucitm. Nec eniin bos voc.ilni- f.nca , sed elephas vocalur Luca bos. Rosvetsius. m NOTjE et observationes variorum. IN EPIST. XXXIII. NoU 176. Atethio.— Nescio an hic ilie sitqui tem- pore Pauiini fnit episeoptis Cadurcensis, cnjus Pau- linus (si lamen noster sit) nieminit in epislola, cujus fragraentum tantimi exststaptui Gregoriuni Turon., lib. il Histor. Franc. , cap. 15 : Qtalls autem, inijult, fuerit hic ( Venerandus ) pontifex, testutur presbuter PtaUinus, «JJg dieens : Si euim hos vidcas diqnos Domine sacerdotes, tel Exwperium Tolostt, vel Sim- plicmm Vietma:, vet Amandum Bnrdeguliv, vet Dioge- nianm». Atbigx, vel Dynamium Enqolismee, vet \ ene- randum Arvernis , vel Atilkium Cadurcis, vel nunc Peaasium Petragoriis, uteumqtte se habent secuti mata, videbis profecto dignissimos lotius jidei reiigionisque eustodes. Eisi enim lempore Paulini Cadurci sederit Fiore.niius episeopus, uii patet ex epistola pra-ce- ilente , Alelhius post eidem successit. Et prima Pau- lini editio hic inscnbit, Aleihium episcopum fratrem suprascripti. Rosveydus. Vide Vitam S. Paulini, cap. 48, n. 5. IN XXXIV. SERM. DE GAZOPHY.LAC10. Not. 177. De qazophi/tacio. — Eral olini in templis locus qui gazopbylaeium dicebatur quo reconde- bantur eleemosynse m pauperes erogandse. Frequens ejus mentio in sacris Littei is. Chrysostomus tomo de diversis Novi Testainenti locls, homiiia 22 de Etee- mosuna et Collaiione in sauctos, poslquani popnlurn Antiochenum (non Constantinopolilannra , uti pu- tavit Franciscus Bernardinus Ferrarius, lib. n, cap. 10, de Antiquo ecclesiast. epistol. Genere, et lib. i rte Ritu sacrarum conciomim , cap. 26 ; naiit Antio- ehite habitam coustal ex fine epistoke, ubi ail H/ero- solymam eleemosynis sublevatam a civitate ista, quod habetur Act. n ) monuit ut privatim quaedam pro pauperibus seponerent. revjSw to&ivv ixrlrtrit Tt3 xp Orrw tovtm rj exaorov olzia , yp-tipaxr»v tsp.-iv svSov «iroxstfjivuy. Kaiyap Tti y^ofv/axta tk hxavHu. z^uevk tovVmv imi avu.Sot.ov. Itoc itaque modo uniuscujusque domus Ecctesia fiat , sacratas opesinter se conscrvans. C Enimvero gazopnglacia qttce' hi femplis sunt, iliarum twnbotum gerunt. Auguslinus in psalmum ixin : Quid esl gazophylachtm * Arctt Dei, ubi coitigebantur ea qviv ad indigentiam smvorum Dei mittebantur. Pos- sidiiisiiiVilaS.Au'gustini,cap. 24: De negtecto a fide- libus gazophytacio e! secrelario,unde atlari neeessaria inferuntnr, attquando in ecctesia loquens admonebat , quod eliam beatissimum Amhosium se pritsenle in ee- tlesia traclavisse nobis aliquando reiulerit. Coneilimn Cailhagineitse iv, canone 95 : Obtaliones dissiden- tium fratrum, nequein sttcrurio,netpte in gtizophulacio recipitvttur. Gazophylacium hoc Paulinus hic menstim quoque voeat. Tertulliano are.a dicitur Apologet. cap. 38 : Etiam si auod urcx genus esl, non deordinaria summa, quasi redemtte retigianis congregatur, uti el Aiigu- stino loco cilato ; Cvpriano eorbonu lib. de Opere et Eleem., cap. 5 : Dorninicum cetebrare te credis. qua> corbonam non respicis ? ubi etiam gazcphulaciiim vo- cat. Rosvevdus. D Not. 178. Suspenso tibi , immo munito calcanda; vestigio. — Ita corre.vi ex conjectura. Ante erat sus- pemo tibi in monumenlo calcanda; vestigio, nnlto sensu. Romanus amicus corrigebal in momento. Ve- ram eonjecturam mcam esse vel jpse Paulimisdicet, qui epistola 2, pag. 2i>, lin. 22, habet munito pede lutns ingrediar. RosveYDCs. IN EPIST. XXXVI. Not. 179. Eum spirituum trium consensus invitet. — Sensus est : Christus, quo praesente dicebant eun- tes in Emmaus duo discipuii, Nonne cor nostrum ar- dens erat in nabis? etiam nobisiutn manebit, si duo quce sunt in nobis, vel potjiis tria, id est caro, anima, et spiritus, ad eum invitandum censerint. Ipse enim dixlt : Ubi sunt duo vel tres congregati in nomine meo, ibi tum in uiedio eorum. Vide in epkt. 3 ad B A Aprum ( nunc 44 ), Habentes autem cor ardens, elc. Tria autein illa in homine Patres, ex S. Paulo I Thessalon. v, distinguere solitos ciarum est. Vide ipsum Paulinum epist. 2 adAmandum (nunc 12) Cum spiritus Deo serviens, etc. Sacchwus. IN EPIST. XXXVHl. s Not. 180. Secretum taciti rnris. — Hcec erant reli- giosa? vite praeludia, quibus simile quid narrat de S. Gregorio Nazianzeno pracepiore suo Hieronymus i» Catalogo script. ecclesiast. , cap, 117 : Episcovum in loco suo ordinans, ruri monachi vitam exercuit. So- Dhronius dixit : 'Ev «ya> (xov«3w6v [-iov a-ijviyzato, Gregorius in ejus Vita : "Epx"«t sts 'Api«v?av x'-p'<-w i>«Tr7rj:d')-/,taf, onsp timovv ir. ira-oexov iltipQ-, Arian- zum parvenit Cappadociee pagum , quem ex paternn hereditale ad se devolutum possidebal. Pnssidius, c«p. 3 Vitre S. Augustini ; P!ucuittj,\Q ei, percepta bnpiiswi gralia , ad Africam et propriam domum agrosque re- meare, in quibus constitutus trienuio , a se jam alie- nalis seculitribus curis, cum iis qui eidem adhcrrebaut, Deo vivebat, jejnniis , oraliombus. bonis operibtts , tn lege Domini mrdilans dic ac nocle. Dtic. Vide de hoc secessu ad inedilandiiio elegantem ei aceuratum ■tractatum P. nostri Jolii Nigronii, qui ti esf inter asceticos. Rosveym>s. 1N EPIST. XXXIX. Nm. 181. Si vasta tptasi dumis sordeat, nequepro- pheticis aut apostolicis nubibus romptualur, in aridam solitudinem gralia deserentc damnabitur. — Yaslitm maxime dicitur de agris qui non excoluntor. Tabuia- rium Vindocinensech. 237 : Quce dum priscis coleretur temporibus, 12 den. censtts sotvebat , modo vero quia vusta est, nihit census reddii, sed est allodium. Tabu- larium ecclcsicc S. Stephani Lemovicensis anno 1081 : Fecit Cosberius archidiaconus toiam terram de monte S. Jehuimis esse vustam. Cangiks , in Glossar. Lat. lom. III, p. t2ou, ', Not. 182. Ultra belam semicoctam. — Ubi nos legi- mus in Vulgata lsai:e i.i , 20, Filii tui dormierunl in capite omnium viarum, sicul oryx itlaqueatus, Grace est apud LXX, i)'! vtot tov xaSivoovTc? et' a/.^ov ~ao7?c ^''oov, ri>; o-svrAtov liufeySflv ot Ttlfipm; BvftoO xvptov. Fitii tui dormientes »» capite omnis viw sicut beta se micocia, pleni fitroris domini. S. Hieroovmus in Isaiain : Pro bePa semicocta reiiqui htterpretes oruqem caplum et itlaqueatitm transtulernnl , qui Hebraice appellittur ,vn , qnod genus bestia: nascentis in eremo inler munda animulia in Deuteronomio {Cap. xrv) po- nitur, pro quo LXX Syra iingua opinttti simi thorelh , qute dicilur bela. Qui inter vitia et virtules medius pMduat , et duptici eorde uccedil ad servitulem Dei, hic vocatnr beia semicocta. Cyrillus : Ctf Traasijuswt Taf fpevu-, xai sx^volsvoi Tovvovveif trivr/tov nuiixQov. Qui remitsi animis sunt, et mente soluti, sunt simites bettv semicoctm. Porro insipidse sunt hetse, nisi piperu condianluF : Martialis lib. xiu, 13 : t't sapiant TatuaB stultorum praiuiia betae, 0 quam saepe petel vina piperque coquus ? Suetonius in Augusto cap. 87 : Oclavius Augustus ponit assidue betissare pro tanguere, qttod vutgo litcha- nissare dicitur. Aa^avov Atticis tVf« est, ~haxav'i£«v, languere. Glossar. ia^«vt§ou»t , vacillaM. Dic. IN EPIST. XL. Not. 183. Potionuti.... a vino unguenlorum de ea- tice satatttris Domini. — f Polionatus vulgo idcm est ac veneno soblatus ; hic vero vox esl conlrariai sig- nilicationis a vero polionare desumta , quod est me- dicinam aceipere. Hac postrema signilicatione acci- piendtim est quoqne illud fiiartai Oclaviani cardi- nalis apud Ugbellum , tom. III Ital. sacr., pag. 635 : Etcimmus... infirmos, et quusi graviter debiles, potiu- natos et sangitine mumlos, etc. 89S APPENDIX OPERUM S. PALLINL 8t Deside- rius cui Severus Vitam D. Marlini inscripsit. Ros- VKYDUS. Not. 18t). Dissi i aleas. < Ila Mss. codices Reg. etVienn. In editis, dhjicil, sed disskit paleas, id est separat paleas a trilico. Dissicere enim , rewo- vere, separare, dici!.tii Johaimi de Janua; aliquando etiani dispergere, dissipare. Prudentius Calhemerin. hymn. i : Tu Chiiste somnum dissice,eX lib. Pe- risteph. in hymno S. Laurentii archilevilse, v. 209 : Ciim menibra morhus dissicil. Sic eniiii legitur im vetustissimis codicibus mss., ut teslaturN. Heinsius in uotis. Adtlc Paulinuni Pelri- cordiam i:i lib. m, v et vi, de Vita S. Martini Turo- nensis episcopi, cx quinque pcrvetustis codicibus a C Fraucisco Jtireto collatis IN EPIST. XLIV. Not. 187. A.d mensam potentis — Ecclesiaslici xw, 12, taie quid OCCUiril : ttpw/.alzGuuivtrj ^s oV/aarou, vr.oynaCn ytsou. Si advocaveril te polenlior, [ac ul recedas ; et cap. XXXI, 15: 'E--: zparziCr,; u.syiJXvt: b/jbhurus', '/.,) a.voi$Yic £7T* «u?n? vup-jyyu trou. Ad tnen- tam magnam sedi:;;i, non aperias super illam [aucem tuam; et v. 16 : Ou im i- if'> i'. n . «... ir.T€itrii /_;if>*. Quocumque aspeseris, ne cxtendas manum; et v. 20 : i:.': ,; K'ia.p.£aav jr).£tiv&iv iv.a'iiTv.c, -ci-i-yj a\nCrt y.r, ezTStv»» ~iy yupO. o-ou Et si intei plures s disli, ».e exiendas manum tuam prior. lix his fortasse locis coiiikitani sententiam istam protulit Autor noster, iiuaiitum ex indicio nobis librurum constituil. Dcc. Nol. 188. Conjux. — Hic de Apri pi juge Amanda presbyl ;ii Paulinus. Presby- tercs, presbylerisso}, erant presbyterorum uxoros, eo- rum nempe qui abdicato ex consensu mutuo matri- monii usu, divino cultui sc inancipabant, sacerdotes efleclivel episcoi i. Otto Vercellcnsis episcopus epist. 8 : Possumus quoque prcsbyteras vet . itias exii imare, quee presbyteris ret diaconis ante orrfiuu- tionem conj o suiii , qua» ;) ite re- qere debenl, etc ■ | irius M. iib. iybialog.,cap. H: lltic presbqler quidam commissam sibi cum more Domini regebai ecclesiam : qui cx tempore ordi- nationis acccptee presi snam ut sororem diii- qens, sed quasi hostem cavens, nunquam sinebat. libi obse vanduni ej iri M>\- leras in eadeni ocde ipia niariti viUimcasli idque Ecclesia: canoi ibi - -. icilnni iradi! ideniGre- gorius !ib. vn, indicl. v2. epist. 39, ubi cum episcopos in,.; . :. ;, muiieribti haiiitare vetasset, litec subdit : lloc lantnmir.odQ a.djecto, ut hi , sicut canonica de- crevit autotitns, uxorcs, quas easte debent reqere, v.on /terelinquant. Quibus consonat !ev i~> cod. Theod. de bantur prsterea vivere ut sorores , in concilio Ar- vernensi, c. 19, et Matisconensi i, c. 11. Ita tanien in e3dem domo cum uxore habilare licebat presby- teris, duiiimodo alterius clerici lestimonio uterentur, quo eorum vita claiior apparerei. Vide concilium Gerundense sub Bormisda PP., c. 7; Braccarense iii. c. 1,4: et concil. Turoii. n, c. 12, 19. Sed bunc cohabitalionis usum el inorein exagitantS.Gregorius Nazianzenus, S. Chrysoslomus et S. Basitius. Denique si niarilis presbyteris viia excedere con- ret, aircri nuhere vetabantur. ha conciiium Au- relianeose i, c. 15; Epaonense, c. 2; fragmentum concilii Uerdensis ailaiuiu a Surio post concilium Ilerdeiise;coiitiliu!!i321RoinaniiiiisubZachariaPP., c. 5; Vermeriense anno 752 , c. 5 . eic. Aiqire imie fortt! presbyteras dictx generaiius oiu.ies vidu» se- es - ■ ris in Ecclesia exerciliis vacabant. Glossa' inss. ai! concilium Laodic, c. 11 .Prcsbytera;, id est vidutt seniores. I'iii Isidorus Mercalor et Fer- randus diaconus, c. 221 : Mulieres quat apnd Cra:- cos prcsbgteroe appetlantur, apud nos autem viduw se- niores, conversw ct matricuiarim. Aiiiue li.v quidem presbylera seu presbylerissa;, uti vocantur in ordine Romano, vestitu loi ;iori quam ceterae fe- iiiiua^ utebantur, nt docet idem Gregorius M. lib. vn, indict. 2, epist. 7. De earum ministeriis hxcattigit Atio Vercellensis • , iscopus epist. 8 : Stcul c.iim lia; iiua: presbylerm dicebantur, prcedicandi , jubendi vel edocendi : iui sane diaconts ministrandi , vel bupti- zandi oljkium sumseranl : quod nunc jam minime ex- pedit. De presbytcrissis vel presbylerorum uxoribos Trullana , can. 12. 15, ct Leo VI! PP. '.i! epist. ad Gerhardum Lauriacensem archicpiscopum, pag. li. Cangius, in Glossar. Lat., tom. III, 409, 410. Vide idem Glossaritim iii voce Sorores, tuin. III, i.i. 903. Not. IS". Jn opera. — Ea lcctio melior quam tfi ■ \ lit enim textum LXX Paulinus Prover- D bior. XXXI, 1 7 : tyixnm; ecJxfit eif spyo». Firmavil brachia sua ad opns; et v. 19 . Ti'ic - v.-jzf.c e.r:iv.: r:c r« e - -i; o; /,cipa.; «uriis EoeiSsi Stc E ET OBSERVATIONES VARIORUM. Hilanum, Augustinum, .. Ambrosium item de Instituiione virginis, cap. 15, et in Romano Psallerio editum est . at in Gallico Psal- terio, quod est in Vulgata, ™ woafaT... 1™ /_*..*.. rtnn iA j; j ttt i_ _• _ ... sequitur Faulinus legisse . e~, quemadmodum et apui eloatiiombusque discedere. Dnde m'rre"collTgaVnovam ii, Cassioilorum et Arnobmm, u a Rufiino interpr — : Apollinaiis, o.fsa niov emiaov, Moutes pingues de- Hebra_o , opn tS; ej-ijuou . Apollinaris, ou, .. serti. S. Hieronymus ex'Hebra.0, pascua "deserti ; Aquila el Symma"cbus vopmu, pasc.ua. Duc. IK EPIST. XLV. Not. 193. Quintus diaconus. — Meminithujus Au- gustinns epistola 39 ad Paulinum : Quod de perven- lione tam prospera fralris et compresbtjteri noslri Qvmti, et qui eum eo navigaverunt , cito nvs Dominus exhUaravi!. Fuerat iiic portitor litierarum Auguslini ad Paulinum, <|ui et responsum a Pauliuo ad Augu- slii-um reluiit. Rosvetdus. Not. 191. Melanio. — Inteliigit ipsam Melaniam, pre.aiione.m susceplam. Rosvevdus. IN EPIST. XLIX. Not. 197. Macario. — Existimo hunc Macarium esse cujus nieminit Palladius cap. 125, enumcrans eosqui ad Piniannm , nunc in Campania., nunc in Sicilife agris agenlem , asceseos sacrae causa acces- sei iial : Simililer etiam quidam nomine Macarius cx ncana. Intelligit eum vicaria pra.ectura Rom:c fun- ctiii» fuisse. Unde merito sollicitat eum Pauiinus ut Seoundiniaiio naufragam navem cum mercibus repo- stiilanli a procuralore Posthumiani senatoris qui eam in Brutiorum Iittore ad heri sui possessionem adlapsam occupaverat, auxilio sit. Procurator i!le convcntiis a judice provihciali primo vi rebellara! mde Romam confugerat. Huic Macario Ruflinus in- scnbit apologiam snam pro Origene , quera virum desidenorum et fidelissimum vocat. De ejus sciiptis Gennadius Catalogo illustrimn Ecclesi» scriptorum. quse nunc Meiania. nunc Melakms, mm Melanium p ^""«\"V^I-*S,'J""av1^1™ fu™>* scripiorum, dicta Sic et sur.r. enk» 1-3 uJ ,,, ri.o!,. . ^ ■',' , - Macar'"s tcnpstt ut urbe Romaaa adversus praferebant, Matkemaiicoslibrum,in quo lubore OrientaliumqumC- vd solutiu latei anim. Quoalludit Hieronymus anolcia 2 contra Ruffinum : Ergo nisi de Orienie venhset, em- ditissimus vir heererel udliuc inler mathemalicos; in- telligcns nimirum Macarium Romanum, quem Rufli- riiis sibi perfamiliarem luibuit, quemque a Mathema- iicis abstraxii. Diversus hic est Macarius a Marario Romano, cujus Vita exstat in Vitis Palrum quos Baromusad Marlyrologium Romanum 2 die Januarii confuderat, uli docui ad librum i Vilarum Patrura. ROSVEVDUS. Not. 198. Sotiti commealus. — Sardinie/isis hic commeatus navium frugibus in Italiam importandis. Sic commeatus Atexnndrinus. Suetonio Neronis, cap. 20 : Captus modutalis Alexandrinorum taudationibus qui de novo commeatu 923 Neapolim confluxerant. Rosvevdus. \ide not. (ii. Not. 199. Variis, ut marina jaciaiio et navaiit in- ctio poscit , ojficHs. — Occasione scnis hujus qui cia , ul e nauiiagio eva- juvat hic adscribere qme habet Augustinus de Cantico novo, et reditu ad coelestem patriam, ac vita3 periculis cap. 2, lom. IX, ubi eleganter snb navalium apparatuum ct instrumentorum meta- phora nos hortatur ui prompti navem conscenda- mus, qiia ad rcelestera patriara enavigemus, Pra- paremus sitarcias, apprehendamus et ascendamus na- vem fidei simul et crucem; uec desit anchora spe$ nostrm saluiis ; extendamus funes, diversas virluies; vela caritalis colligamus, invocemus ventum prosperum verbum Dei ; exhauriatnus senlinam a peccatis, per eleemosynas mundelur conscientia. Non inipediaiur hujus nostri cursus navigii, operemur tnanibus ut pos- sumus. Mavibus suissentinam exhauriebat qui dicebat: Manibus meis coram eo nocte, et non siim deceptus [Pstd. Lxxvi). Vok negligatnus nostra peccata : minuta sunl, sed multa rani. Fluctus unus validus irruens obruil navem , minaturgue naufragium; Itumor autem Hoc Melani sauctse delatum munere Nolam. Vide Praeludia mea ad vm librum de Vilis Patrum, num. 6. Ita videtur capiendus Augustinus epislola lli : Lanssimis fratribus Aibino , Piuiano el Mela- iiio: ita lego pro Meliano. Inteiligit Albinam et Me- laniam , cum apud Alypium episcopuin Thagasla. in Africa versarenlur. Q^2 An feminse hse, Melania, A.&ma, dicta. Melanius et Atbinus a virili fortiludine qua alfectus omnes mundumque superaru'it qui forraa Phryges ob elTeininalionem Phrvgia; dirix ? Loniirman possel cx Vita Eugenioe , cap. 7, ubi cum Lugema tegenai sexus causa dixisset se vocari Eu- geniura, disit D. Helenus : Recle te Eugeniumvocasi vmliler enim agis , et confortetur cor nw.m pro f/de IJtnsti. Ergo recte vocaris Eugenitts. (ta S. Franciscus D. Jacobam insignem raatronam Romanaai, non D iacobam, sed fratrem Jacobum, proptervilo} vrobita lem el sanctimoniam, vocabai, uti refert Kariholomceus n Uructxo Poscil > ojficih. — Occasiom ^isanus lib. ui conformit. 4, parte 2. Rosvevbus omnia nautica explevit ofiicia , ul vide not. 138. deret, juvat hic adserjberc quaj h Vide not. 138. IN EPIST. XLVI. Nol. 195. In translatione S. Ciemenlis. — 4n Ro- mani, an Alexandrini? Intelligo pot.us Cleroentem Komarram pontificem , qui decem libros scripsit Re- cognitionnm , quos forte Paulinus rogatu Ruffini in- terpretandos susceperat. Certe ea interpretatio vide- tur ad Ruflinum pervenisse; quara cura Ruffinus deprehenderet minus cbmmode [..rastitam, eumdem Pauhnura adhortatus est ut atteniius sludium in Lracis littens poneret. Faletur Iiaec ipse Paulinus hac lpsa epistoL,. Unde post apparet Rufiinum vel Paulini lnterpretationcm interpola.se, vel de novo Llementmos illos libros vertisse. Cerie e* Ruffini interprfttatione hodjp circ.umferuntur hi libri inscripti Uauaenuo episcopo, an Brixiano an Novariensi, du- bites, qma ut%ue Rufiini seculo ciarus ia Italia. APPENDLX GPERUM S. PALUNI. 900 ».r rimas wfaem et w sentinam venieus, ttisi mbinde A clissirnus ille vir uyeikora scribendum eontendebat, par nmas wnuem, eim se n»»« m v . m„minit p.nistola la aux nunc Drimum editur sitcetur, hoc idem (ocit. Ergo exhouriatur senttna, non negliqatur mmricordia ; quia eleemosyna a morte Itberal, elipsa pttrgol peecata.Adsit nostra tutela Chri- sligralia, celet nottrwm duke cuntemus Atletuia, ul leeti ac securi diamur sempiternam ac (elicissi- mam palriam. ftim metuut anima mare hoc magmim, secutum scilicet, cujus fluctus ac turbines senlimus int- micas secuti potestales, in Deo sperantes muili jam samti hos jluclus spreverunt , mult; culcaverunl , mulli super ejus aquas ambulaules , securi ad patrium perve- nerunl : sed exsurgit venlus valiilus , et magua tempe- slas suu cuJMsqiie cupiditus. Titubut fides in mari? Clamel iu te Petrus, Donnne, pereo : dabit manum mergenU; nec sinet perire Ule, qui propter nos dignatus est super uquos andnUure. Rosveyd>js. iNot. 300. Supparum stubal , vela navis (aciebal. Aqua, etc— Ila suo-tox** Romanus amicus legebat, cum ante esset : Si parum stabat , vel navis vela (a~ xiebat, aqua. Ila iu Isidori Regula 20, ubi de custode g sacrarii agitur, fauia labes ex sinuili inhacret. Nam ubi habes, velvestes suere, scribendum ex ms. Colo- niensi, qui variorum Palrtim regulas continet,»e/o vestesquesacrce. Rosveydits, Not. 201- Uaustum Immore dettrklo. — Ita ulem ainicus suggerebat , cnm ante ore Uutoin essel loco humore. Nempe umore oiini seribebaut pro Immore, cujus du» initiales litterac onuss;v a librariis, ob simi- lem terimnationem vocis pr.eccdentis, uli iideiu aiias geniinare eamdem erant solili, terminalionem vocis prxcedentis repetendo et udjuugendo iuitio sequeuli» vocis. Ccnlies notata luec antiquariis. Ll hic m Pan* lino omissa syllaba initialis ratiorie sijuilis lermina' lioms in pr;ecedenti vocc, ita apud Sidonium vidcur tur dua: syilabse araissa lib. ix, epist. 15 : Limaus faeeU qu*(|u« si»: pwiiiala. Venelam lacessal ut UvOre VUuliiaiii, HomencaquR parei iusk yloria;. Quid bic pare(.*Silet Savaro. Sirmondus noster im- pressit, par et. Sed ita que in Homericuvtue reduu- C dabit. Legerim : Homericaeque seqniparet ip-e glorise. JEquiparcl, id est p;ir sit, ul Plauto, Trin. act., v. 2. Yides manitesle mqtii ouiissmu in tequiparet, quod ceque praecederet in Homericeeque. Simile meiidum ouiissione unius litlene contigii Lampridio iu Ajexan • dro Severo, ubi Casauboivus et Salmasius friistra la- boranl : Herum memoria singularis, quam nemo nisi Ackolius ferebai adjutam. Ms. Palalinus . item velus editioMediolanensis, necnonVcncta : Quamnemotwoa holius (erebat adjulam. Inilialc m vocis i«i!«o»ici omissum ob iinale simile pr;ccedeulis vocis quam. ROSVBTBLS. Nol. 202. Quod quo&dio nohts in mauiL ct apostolorum et martyrvm.—hx prima editioet mss. Gravius: :Vo- bis inutwniul aposlolorum. Romanus ainicus sugge- rebat : bimus Emmanuel aposlolorum, elc. Sed vulgata lectio ccrlissima et verissima Hanus, id csl j>olc- stas. lta saepwsime usurpatPaulinus.Carniine 2/, Na- tali 9 : Kelicisijue manu nobis operata revolvam. Eodem Natali : 8<*d quaeumtjue pii est pars corpons, el manus exs'at : Idem fragmento Natalis 1 1 . Quain ilivina manos medica virtute per omnes Ksi illic operaia vias. Ila Actorem cap. m, v. 1: Virlulesque non quasii- bel (aciebat Deus per manmn Pauli, videiicet tanquam pcr instnimeutalem eausam. Recle manus pro po- tenlia piuiitur, quia maiius esl organum organorum, ut ait Aristoteles, dc Parlibus aiiimaliiim lib. iv, cap. 10: 'EoTf/apEO do-irspti o^avov r.fu opyavwv. Ros- VBIDUS. ' , Mot. 205. Sicut nycticorac ■ — ^Mfn\ ('sl ex psalmo ci, 7. *E7«v)i9v]v b» vuxTtMfo; iv tr.miti Soj. Fuctus snm sicut 924 nycticorax in domicilio. \n ms. iegebatur noeticorax , mendose ; quemadmodum et vitiose do- cujus meminit epistola illa qua) nunc primum editur es codiee Nolano ; qusque licet alioqui minime vi- dealur a stilo Paulini diecedere, boc uomine posset in suspieionem ■Jnv!>'i7ttypa__. ..tou. isf. <... exemplum Elio, Thesbitai pelhbus se induebant. Alar- dus vero Ga_._cus accuralus Cassiani commentator pro pera substituendum ceuset petuUa. Veium cuui rursus Cassianus, coliatione 1 1 , cap. 3, peram el baculum jungat , Sumpto itaque bactUo et pera ; et Isidorus, liu- xis Originum, _ap. 24, diserte 925 babeat, Me- lotes, qum eltam pera vocotur, et ita veius.issimi mss. libri tum Cassiani lum Isidori prxferant , retinenda videtur pera, quia melote loco pera_ q uoque serviebai. Glossariuiu Gamberonanse : Meiota , lanuta et pera loeatur. Est aulem peUis cuprina a colto pendens asque ud iumbos praxincla. Mirum quid aiia Glossaria niss. suggerunt. Glossarium C_ar_-_K_.r_sca.nua_ : Melota B leslis est de pilis camelorum. Metus animal quod est taxtts, cujus peilis mellota dieiiur, Giossarium Stewe- chii : Melos geuus bestia:, unde melotes aniiqui Palres (aciebuitt. Rosveybis. No.t. 207. Xenitun. — Franciscus Juretus, notis ad librum i Paulini de Vita S. Maitini.legit u( enaenium, Eecutus yestigia Badianx edilionis, in qua enxenium. VuJt auleui ejtacnii numiue iudkari hunc senem . n.cap. 9, Vita. ejus per Theodorum ereinitara. Rosve.d.s. Not. 211. El sine mgopurone. — Ante erat _. srne meo parone. J.icobus Bilhus V. C, ]ib. i, cap. S, Ob- senratipnum sacrarom, affuturam huic loco iuccin arbitratur, si sic legamus, et sine myopnrone piralu. cam in terra agens, etc, additque, in".nsulis Rupella. vicinis, omuibusque illis oris maritimis vigere crude- lem consuetudinem, ut si gravior tempesias navem aliquam in lillus ejecerit, naufragos hostium loci) habeanl u ad quos illa delata est. et omnia confestim dinpiaiit, quae fluctuum rabies iliis dereliquerit. Et hoc jus melioribus seculis usurpatum /uisse colligit ex hoc loco procuratoris Postbumiaiii senatoris Iu editione appendicis Bibliotheca. Pairum annotatum erat sub tinem hujus epistola. PauKni : Melius sine ntyoparone. Est antem myoparo navigii genus, ' Gel- lius hb. x, cap. 25; a piratis sic dictum, tsjdor Ori" lib. xix. cap. 1; vel a Paro insula, Turnebus lib. «_' eap . 1 Advers., qui ait myoparones piralicos esse letnbos; ct Nomus Marcellus : Muoparo esl navicula pnatarum. Ra Gallica nostra dialectus expeditum na- yign quoddam genus briguntinum, quasi piralicum lembum , vocat. Isti vero qui res naufragorum diripiunt nira- ticam exercent, licet in man lembo vecti non vaeen tur. Cujacius {*26 m lib. i cod. Justinian., titf 6 • Ket fisct esl tthcumque nalal. \n Anglia quoque, Si- cilia et .taiia , ad fiscum perlinere dieunt.ir res nau- ragorum. jmperator Antoninus, lih. ,, miiioreai legem m naufragos saneit : Si quando naufragio tin- vts expulsa (uerit ad littus, ad dominos pertineaf- tucus meus se non interponal. Qttad enim jtts habei fiscZ in altena catamituie, ut de re tam luctuosa compendium seetetur? el iib. v : Si quisquam de submersis navibus utujuidacctmsse delegitur, judex, conqttereutibus Ins qui nudanlur, mulctandi ct ptoscribendi Itabeat votes- l.lt,>Hl llll.i. :lr __T_ —_h»_4: 1<__. - _ i . -•■ • . --■■• ■.— _..,,_._. ™,.p.uHmi, quusi »*. otitacutt sunt porctna. V^l lut i h P-aho.;^ ... E™s.'Ae5<™ aut sacrns qwsdam "^^^^i^^J^!^^ ROSVEYDUS Not. 210. De ipso cmcis ligno snmere et habere be- nedictio est. — Bt-.ediclioi.is' et magnificentia. loco festimabant olim viri ac inuiicn-i vei miiiiroam ligni crucis particulam e collo gestasse Chrysostomus De- monstjratione eontra geutiles Quod Christussit Detls : AiirA 3e TO ?i;W enfvo, t-Aa. to ofyiov iruln irdua. y.ui _r-._r_oXo-.ta-8-], ito.; soti T.zuia.i./jiTn') ar.aai; -/.ui puxooM t< 5_«ftStV»ovT-f ii -r.tvov iroWot, v.ul •£pvs& /c-kA-Um- rf?, jto-. rvSoE--, r.n jwngxes twv tcj_/ .-.'.v ef_.OT_5tr£ T-v -«tjtwv _BtX_w7Tt?ousvot. Ipsnm ergo [ignvm, in quo po- silum sanctum corpus Domim, et crucifixum, quare nam hubers totvs orbis ila coutendit, ul qui parvutn qv.Mam ex illo habent, hoc auro inciudant tum vin quam mniieres, et cervicibns snis apluiii, ttinc vatde Iwitestati el mutjnijici, mvniti etprolecti. Sic Macrina virgo.Giegorii Nysseni sorer. ferreum crucissignum «t aiinulum parlicula S. crucis munitum e collo gs- ValenUnianusimper. : S» quis naviadatius naufraqiutn se susttnunse affirmat, pronincice jitdicem adire testi- net, ac probet apud eum lesiibus evenium. ln codice demque Henriciano regum nostrorum, lib. xx can 14, art 6, decernitur ut si inlra annum mercator res naufragio anussas repetierit, sumptus Uuium re- lundat quos alii .ecerini cum res ilias e naufiaaio enperent; et multis curi.c suprenuT. Parisiensis sena- tusconsuliis furtum declaratur direptio naufragoruu! cuius eiiam juriidictioni Rupella et vicina> illi iu_,ul_e sunt subjecta;. Duc. Variam de naufragis pro cujusque gentis indole sententiam videsis apud doctissimum Fridericum Lindebrochiuni Glossario ad codicem legum aiiliqua. rum. Rosveydus. 4 JN EPIST. L. Nol. 212. Saturati sttnl porcina. — Quara hic du- phcem lectionem atfert Paulinus ex psalnio xvi « : Saiurati sunt porcina, vel (ut alia Psalteria ha- hentl Saturntt snni SJSic _-;..d ,-..»:„._.:- ;~? m Augustinustnarralione in eum psalmum : Ex am- Otguo, lnquit, Grceco inlerpretalio dupiex evenil Vere emm apud t.ra_cos oiim duplex s.r iptio luit Alii ennn legebant u,_}», id est filiis, aUi __iv vel .-_„;, ld est porcts vel porcinis, uti etiatii testatur Eu- thvmius. t'lrumque explicat Augusiinus supra : Sa.Krafi sum porctna, id est, tmmunditia, conctdcantes marqaritas sermo num Dei. Scholmm Gracum LXX interpretibus bocloco advocem ■__», porcorum, appositum e_q»iic;it cvTt toO «xaSn^atKf, pro immundilia, afiud hahet jraoavof-Rtf id est, iniquituiis. Psalterium quoque Ro- inanum porauam habet. uti et Arnobius ot Cassiodo- rus, qui etiam de immunditiu interpre.aiilur. Hiero- nyinus, vel quisquis eo poslerior concinnator Com- mentariorum in psalmos est, utrumque Gweaimiliml sclioimiii videtur oliin legisse : Nam ait : Dtmiserunt rchqmus, rmmmditiam el iniqaitatem, concvkanlei S05 APPENDIX OPERUM S. PAULINI. 904 maraaritas semonum tuorum; qux postrema vcrba A que cruciatum. Atqueeo pacto in oculis posiia pas- vides \ueustinum quoque usurpasse, vel ab alio ex stonis pcena cwcabal /idemsubseculuraiadmtratioms; „c,,",n?iV 111" i() est occuiuj,ai admirationem et gaudiuro ex resur- mari vides eo usurpala. Quod si filios legas, idem Augustmus supra per jilios inteUigit opera mala, qnoii lusius idem dedueit epistola 59, qua Paulini qux^stionibus respondct. Nec desunt qui porcinam ad litteiam de porcina carne intelligant, ut dicat Judceos a vetitis cibis non Sbstenturos. Ita ApoIIinarius in Metaplirasi : n>'/i. i de Gloria martyrom, eap. 68 et 69. Alius est Genesius min-us, Thyinciicae artis magister, cujus eodein quoque die Marlyrologia meminere, quera non ritc Savaro, lib. i deEccles. Claremont., cap. 17, cuin priore confnndil. Nara thymelicus Roinac fuit, excepior ille Arelate, Alius item Genesius martyr, qui notus Martvrologio Ro- mann 11 Octobris. cum Anastasio presbytero, et Pla- ei^lo. aiiisque sociis. Sunt et aiii diio Genesii extra Romanas Tabulas, in suis lamen ecclesiis in Ar\'ernia celebres. Prior est Genesius martyr juxta castellum Tigernense, qui in aibis posilus per martyrium ad crelum migravit, dequoGregor. Turon. lib. ideGlo- ria marlyrum, cap. t>7, cnjus festum, teste Savarone supra, v kal. Novembris celebratur. Posterior i'u;t episcopus Claremonlensis 25, et celebrisejus memo- C ria 5Jiiii:i. I>e quo videsis eruditissimum Savaronem iu Originibus Claremontauis. Rosvevdos. IN POEMA II. f{28 N°l- -'"• Sphandylus. *— Antea erat (undi- ius, loco sphondylus s-'i> spondylus. Genus esl. oslreo- rnm ii, deliciis habitum. Seneca epis:. Oj : J/, fnissg qitondam > nobiient paimam, inquam quidquid upud lautos solet diem ducere, properans in damnum suum yojiina cangesscrat : venerice spiio>tdy- lique, ei osirea eulenus circumcisa, qn:' edunlur, inler^ venientibus dislinguebantur echinis, torii dislrictique sineullis ossibus mulli constraverant. Ibidem mos : Pariter suni, qvx disponi fihmt, jure itno perfusa ; niliil intersil ostrea echinis, sphoi rbati mtdiis eoncoclique ponanlur. Piinius libro xxxii, cap. 11, in Nomenclatore piscium, ordine alphabetico ponit sphondylus. Idem eodcm libro eapile 10: Tertianis tnederi dicilur sphondyius per se adalligatus. Macro- bius lib. ii Salurnalium, ciip. U, c-x indice quarto D Metelli ponliiicis msximi inler lautitias numerat in i mna pontificia : Artu hinos, ostreas crudas, (juantum vellent, peloridas, spltondtilos, _etc, iteruin sphondulos, gtyc omeridas. Galenus I. iii de Alimcntis, Cap. 3i> : TaSs iftifc, x^i »! syovj ,rt.i))-v:>", X«l «! ~ ■■;-'- '■' ■''■. ''*' >'"'■ XnpOV.-i , CCO-T «//91 toik-jt' eo"«, axhipav txc. Paraffi hiatulast splwndyii, ungues, purpurai, buccinw, omniaque hujus- modi duram carnem hahent. Gaienus lil>. n apho-, rism. 18 : Bp«SuT«T« 5c x«i x«r« .'=«/.'J ^isiov -■ciy-', v.jX xoyj ovSuXot 8«).«TTtot. I ardius et pautatim atit caro bubula,et cochletr. , l sphonduli ma- rtnt.lla mavult cl. Noniusin aureolo suo de lcnthyo- phagia iib.retineri voeem Grascain,quaiu quod priora loco verlit Marlinus Gregorins teriebras, posteriow Nicolaus Leoniceus verticiUos Cohimella !ib. vui, cap. !<>: Limosaregiotnaxime idonea esl conchylii$,murici* Ims et ostreis, pnrpurarutmme tum conchitrum peclmf cutis, bc.lamt vet sphondylis, A mtdientcs Gratci , etc. Virie Chrys. sione Eliae. Kosvevous. m N°T E ET Or.SERVATIONES VAUlORUM. Qui aliis sphondyli, eos Athenaio volunl ■trachclot esse. Posidippus apudeum in Locris" lltvja», TOajnsiov?, fiuaff. rinna , tr.iciietos musculos. Ita capit Dalechampins, Rondeletins Iibro xi >-1, evioi -oug OTro-j&ilous r«v xoyyuWMv. Traciwii, pitrpurar mudam mlerpretantur de terlebris conchu- tiorum : Vertebnse hic sunt cervices sive caJIus et caro intcrior osireorum. Vide Hesychium in T«>tw- Tivat, ub. ait eas parles ad cihum expetilas. 1'etron'ius ■ Mox cibis vattdionbus pastus, id est.bulbis cochlea- rumquestne jurecervicibus ttausi parciut merum. Sic spondylus apud. Plinium lib. intt, cap. 11, ubi de perna ag« eapiendus, Jntus pro srrondqlo qrandit caro est. Idem ibtdem, cap. 6 : Ostrea crassiludine ponus spectanda quam tatitadine. Neque in luto cavta neque m arenosis, sed solido vado,spondrdo breoi ataue non carnoso, nec fibris lachiioso, ac iota in aleo. Ros- I VEYDfTS. 906 hom. d»- Ad cen- IN POEMA III. in^fr %n-LibJam- — Id est Afrkam. Sallustius in Jngurtino : In dtviswne orbis ierroe, pterique in parte lerua Afncam posuere ; pauci tantummodo Asiunt ct turopam esse, sed Africam in Europa. Rosveybus. IN POEMA V. Not. 218. Onmipotens quem menle colo. — Preea- tio naec malutina edita est Ausonii nomine in prin- cipe ejus eduione Mediolanensi 1490, ubi versusno- veni sequentes post septera primos videlicet ab JVse opijex deerant : quos Aiariangelus Aceursus in Dia inbis sms m Ausonium, Solinum, et Ovidii M*ta- morphos.m, monuit inserendos ex vetustis Htero nymi Aleandri membranis, in quibus et Paulino h*c precatio lnscribilur, et primus versus ita con- tipitur ; Omnipole.is soio mcnlis mihi cognite cult». Qim precatio post et Ausoiiii etPaulihiedilionesna- nter occupavit. Rgsveywjs. p 929Not 219. Veceptumque adjunxit Adam _ Paubni hajclocutio, Adam videlicel fuisse iteceplum commums ei est cnm multis Patribus, qui ei ante « post ecm yixere. Vide eruditissimos commentarios feencd.ct. npstr.Jusliniani in I ad Timolheum S v 14 quomodo htcloquendj modus conven.at cu„ iilo Aposiol.: Vtrnanest teductus. Breviter concilia Augustirius l,b. x, de Genesi ad l.tteram, cap. ullmo Erao alto quodam modo etiam ipse deccp,us"l- seddotoUlo terpenlmo, quo mulier seducta ast, nutlo modo ilttm arbttror poluisse seduci in iilo modo, «Z Mapotua.Hanc autem proprie scductionem apleUa. MApostotut, quta td quod suadebatur cum falsum essel ventm esse putatum est. Eva igitur vere dm- ptd et in errorem mducta a-te daemonis, Ev* aulem Adam arquiev.t ,,0„ errore, sed (i,i ibidem Augusl?- BOS dic.t) amreabfh qnadam benecolentia , ue suas ouibus dcpenbot ulque diffluebal , mortiferas delicial tontnstaret. Rosvetous. uenpiat IN POEMA VI. Not, 2fil. 1„ opprvbria Matrum. — Notandmn etiam malrem malronum signare non tantum 011* pepererit, sed etiam improlem, ut pro nutrice accini nolat Nomius. Barlhius, Adversar, Commentar^ iib. Not. 2-22. Prmtei et Imnc genitus. — Anle erat / raistini Itunc aenitus. Vota I.lisi.bellne in advenlu ;"? *t?P>Km stc iiuncupat Paulinus. At etiarn t.im, natus non erat ador.imlus ille fceius . nedum ut esset quod jam pwstitisse genitum sancta matrona dJceret' Neque oh nalalcs ab aiterno et ante rerm,, princioh vocat genitum , quia beneficium ab eo cum masime datum, hcei antequam genilus fuerit, agnoscil (i« est vot. cl futuri , non facti. Scribe Prwsiel el ImZr gemtus. Sic sit propitius , poslquam natus erii ' , luit antequam nasceretur, dignatus has adire sedes IN POEilA !X. Not. 223. Hierusalen habitabit. — « rbirlem te- quatcrve Hrerusalem occurrit duabus prioribus svl- labis correplts, produclis tribus posterioribus, ut et ahbi apud eumdem . idque ad excmplum Gr^corum terte in Metnphrasi psalmqrum ApoIIinaris pa-ssim Pan modo i.^,^. -Upwcclr,;, ^pov^ e: j vocai.vo casu, 'u/w«rAi Vide illi.m psalmis cvxxvi et cxlvii. r "' IN POEMA X. Not. 224. 46 rmmine. — Doccnt grammalici cor- roboran syllabam adspiratione . i„de S. Paulinm videtur ea pro consonante uti ; sic infra ad Cvll e! riiuii , M vjjmic^ Exsul soli et l.ospes sali. G Et alibi. Saccbisos. utiLtlddheSyliviS :Cr ^1'0"6 P'"° ™™™** Plurima virlulum liic fecit signa sacerdos. De Agnete ; Inclytr, te fuerat flagrans virliile pudons .Not.225 Jfortis pdbula vivens. - < Sic mortem «*»di»t Tertullianusde Pallio : HactenussZoma el nullaGomorrha ei cinis omnia, el propinmtitas ma, Im.m nT-o"0 rr'em vnU- A'')Ul1 Prutfentium nymn. 15, v. o2 ■. VtcerejustttiitmChristi; quod e-t legem divinam v.ta nioribnsque esprirtiere Not. m. mnguida Pyrenm. _ f fd est montes Pyrenseos mvibns obsitds. Ninguidus ide,„ q ,0(l tmaau ; veteres en.m ninmiis pro nix disere N Z- gutdisaUut apud Knnodium 930 in Vila S. Epipha- nil. PrudeiiliiK PApici»nli 1, ,_a -. K , ^t"!"1'1 : Fyrenat nii. Prudenlius Peristeph. liv.,T„„ ntnguidos. Ibidem hvmr.o 5, v. 07 • Tunc D guidut. Apud Aiisoni.im ep: 25 : Jnga ninquida Pure "«.•8ei ^.■-:' : XSW*** Pyrenari hospitia. Ei in iptoque nin- «S^S?; R"PT ri,lrijT ve,mm Wr ^hera curru Kiias. - Beda , „, libros Regum aiwesl 27 auguratur poelarum fabulam de quadrl/Ss es El.*hls„ na „,,„„,,„ msisse-imm^tnomen L,* ab u).t« apud Gr*cos dictum. Vt autem eidcm currit eljquot tnbuant, demiracuto sumtum Elia p?oPZ?J tnam igneo et equis igneis est raptus ad Llum toaannes Lonstantincpolitanus episcopus atsfmat' mms, cum de Llm adscensu canerct , oslendit . di- Oiism beue ftjlininei pr*iUCens semita ccali Hac ope dignus erat. Nsm s, ermonis fchivi una per aocenium rnuretur littera, Sol esi ) Patroi.. LXi veteri epiiapuio apud Gruterum 1IC9, c : Nunauidi monttum colles. y ' Not. 227. Tuapndigis otia. — Onod pau|inus A„so,„oot,,„„ob|icit, hocsibi ipse i„ senio oplabal Aiisomiis Mosella : - Tempus eni, cuni ine stndiis ignobilis oli Mnlcentem ruras, seniique aprica loventen, Haicriee comiriendei honos, Idem epigram. 33 : Huic ■.•go, quod nohis superest ienobilis oti ilepiiio, siye legai qu:K dabo, sive tegat. Ri:^veviius. Not.228. 1'eKtit biuerrh.- Notiiia provinciarum Bigorra castrum Turbensis territorii ,prnvinciajNo' vempopulgna Bigerra civitas. GregOr Tin-on lih cap. 7,, ei de tlor. confessor., cap. 49. Undettw mi APPENMX OPERHM S. PAULINL 908 rone S" jraoe-airov touvkoO cTESftvO'? xpvtrnU, '■«■<■ atnrtctpotc, K«t aiexoavte-KV t«s jtuVx; zai ra ffas-rofoptoi » xat eou- putrav cutk. El onmerunl fatiem.tempheoronts au- reis, «! sw«i»«, e£ dedicavermt porias, et paslopho- -,-;,:. el imposuenini ei* jaimas. Crebra veiorum antc regias sen majores tempti porlas mcntio apud Ans- stasiam BibSiotbecarium in Leone M «ie icroplo ». Petri ' FecH vela ai^a holoserica majara Iria, qiue dent ante regias in iniroita. Idem ibid. de templo 5. Maria: ad praesepe : Fecii velum utisd majusatowm, aiiod pendel ante regias majores in iniroiUi. Jbidemae iemplo B. Mariae : Fecit super ipsus regtas vetum modicam furiaium, e\c. et alia velalurta sttper re- qius majores iu ingresw basilicw cttm pergcttsi as funduto. Hem : Veltim rubeum , quod pendet ante re- gius majoret. Non in Hmine tantnm erani vela, s*d et antc sa- crarittm. Sic olim ia tempto Salomonis erat vetam B aate sancta satsctorum, H Paralipam. iu. fosephus L vtl! Anliq., cap. 2S 7Lg.-mthai possident ? Rosvevnus. N0t. 250. Rauranum, — M.ss. codices Beg., Voss., ct yetus LugduneQsis codex a Vineto coUaius., ac tics editi in raargs., Raraunum. (Vinct.: Ceite Rau- ranum esse notest : et Rauramim , Lranslata m pn- mam svllabam diphtbongo , legitur in Itinerano iilo Antonini , inter Mediolanum , Sa-itoniirn , et Biiuri- gum Cuborum IVrganlomagum, cura iter ex Aquitania iu Gallias describitur. Vsnet. Kot. 251, CarMes. — Ms. Voss. suures. *. :son male. Sseures fenim inter tnsignia dignitatura sena- Sorum seu corisuiura apud Priidentiuin reperinnttir pymn. 10 de Passioite S. Romani inartyris, v. 145 : Koiiae eur^.im transsuat Fasces, eecure.s, beita, pratexiaet toga, Lictor, iribunal... m POEMA I!. JJot. 232. Parrm. ■-'- Videtur respeiiss? , darn ha;c scribejelPauliuus, Theocriii carmen ex Eidyllio G, quo Comatas caprarius Laconis pastoris disparem pi^vecationem deridet, simiilimamqae ostendit, siv,ei i.hiihmci-Htt pica, vel epopa cygnum provocet : Oii'j;''t'.v. jiu<«; . iror' i/;.iov« xio-tkj ipurSsv , OJS' crors; wizvoio-i jui.^ud parrsit^ .. ,- feraiis es iriauspicalse garrttlttatLiM ita Martaugeliis, t>i:ur:ba io Ausojiium. RosvEvatis. IN POEMA XIV. Not. 233. 1'ectbra (iminibus slerni. — ■ Magna oitm veneratioue fideles , dum templo appropinquarent, siernebant se ante templorum iimina. Paniinus infra Natalifi: SusrnUar ante 1'ores, et postibus oscula Bgil, El lacrvtnis figaioiniiesolum, p o limine sancto n-.siii huini. Sidenius lib. * , ci>- ■• ■'■■'■ Keronium : Triumphalibus apoiioiontm 931 dminibus affusus , omnem wotinus sensi membris male, forlibus edpiosum esse languorem. Evodius iili. n de Miracniis S. Stepitani , cap. 2 : Anie iimina gloriosi martyris prostrala, effusos sui cordis dolcrei expressit. Mox : Ante sacra ejus limina prosiratm noctu diuque flentes: Rosvevdus. NTot.. 251. Ornfltt.'itr :;?j;iu<; velis. — Soiemne oiim fuU vela liminum foribus 3ppendere. Pauiinus sut.ra Nataii 8 : Qni pulclira teg^ii lis Velafer-nl foribua Tunc etili;ciis3o ntuiata altar:a Au-.isere sacri reliigionein adyli. Cleii-.ens, si forte, epist. 2 ad Jacobum : Cura sit ost «- riis ne quis negligens aut ignarus ati velutn jattute donlus Doviir.i manus incondUe lernat , qtiia velum atrii Honitis Domini sanetum rs.t. Hteronymus epjst. 5 ad Heliodorum : Kepotianus erai soUicitus, n iitie- ret altare, si parieles absque {v.liguie, si janilor neber in porta , vela semper in osliis , si vasa hcuienta !>e velis ante sacrarium capiendus Chrysostomus liomiua Z iu Epistoiais ail Eobesios : 'Orav tSsi; avsAMftsve: t« eu»i8«o« , tow viftttrov atxj5ov'Ouvi-.:>. ■ . r i.Etvehtmunn- mcam/egendisnsiiis mro coUutiratum. Lhnslophor- sonusvertit: Unicum uirimque apertam mrocom- straium, qui vi;ietur referre ■iA 9up ijttiaTrlpsov, tlanwn- Um, qued praecedil. Musi ulus vertil : E» :■'.-!!.»»» utrimque apertutn, auro ornaium: et iu margmi no- lat : Oivutov genus vcstis e>,i. Vide Suidam. Dam Sm- dant adeo , nihil de genere vestis mvenio. Ipse w ,..-. ,. ..,-... remiltil ad vocem i.io-.ota : ubi verba cttat Procopii, quae referaut genns ^tonsurae MassageUs usitatum, itcmVenetis, quod oj««v (an ouyvutev . ] dii ebant : i redo quod Hunnis ea tonsma usitala es- set. Pariacum Evagrio verba babct rheophyiaclus Simocatta Hislorias Mauricianoe lib. v. cap. »4i um D Pontanus noster vertit: Himnic«m, ■. 'pavww, quie «ajem verba in versiotte Lalina servat. Saue non se- mel existimavi oOvtxos abbreviatcGnecisscripiam pro o-icavKd . Etcoloi liuic lectioni esse posseteiChryso- Stomi liifii asilf" citato, ubi cum afiytSypov vehtm feu ror- iinalriiliv.ur, nit/ij/ru»ii Hunnicum, j«- iiicio tneo, caneres sive caneeUi sunJ, sacratioTem arB mensam rei cireumdanles, vel populttm ab ea arcentes, iit eaorum parte utraque janua tit , et uJitn; ad eam ferens, operis Hunnici. Be opere Hunnico seu Unmeo assentior Lanso : sic enim a geiitis artificm varia iiiit.i , cl ut aon abcam a re sacra , apud Gregorium 909 Turouensem iu Viiis Palrnm , cap. 1", in Nieeiio, coopertorium culicis Sarmaikum , iil est a Sarmatis artificiose factum ; et apud Gregorium M. lib. xn Registri , epislola 7 ad Aduiowaklum : Evanqetium fteca Persica ittclusum. Reci-e quoqne videaiur mF- Sweov o-ivtxiv appellaii posse diptwhum sacrum in alianbus tempore sacrilicii poni soliium , uii alias momii ii! Onoraaslico ad Vitas Palrura. Non rena Johannes Meurejus iu 932 Glossario Graco-barbaro cle tabuhs bsfonbus capit ; ijuales hodie in allaribus iiiquit, collocantur, iirteiligens videlicet tabulam . altaris, J» aKaribus quoqoe vela erant et pallai. Macb. f, cap. iv, v. 51 : Ka: ir.iHr,x-xj .jri rr,y raaitel^m '/prov?, xxt i-ir.i-i.Tvi ra -/.«T«-EToT;x«-r^. Kt posnerunt su- per meusam teu altare panes, et appenderunl velatnina. tdemens Romanus , uti vulgo prafertur , epistola 2 •jd Jacobum : Palt.i9oxj»iiToif ypuo-otf. Ornabatur autem ■et divtnum aliare reqiis vetis, ct donariis aureis qem- matts Fortunalus lib. n, carm. 3, de oratorio crucis apud lurones per Gregorium Turonensera excitato: Deiiiqaesai.ctj cruci h ec. tcmph Gregorins ofert JJum pal-.as coperit signa gi-renJo crucis; id est, durn pallas cruce insignitas cooperit', quod ex raente ejus est , dum altare pallis cruce insignilis coopent, quas patlas mox vcla vocat, Atqae dic.Ua cruci condita vela placeut. Anastasms i„ Stepbano IV : Super altare in ecclesia a. Luutentu csopettonum fecit, et inter cotumnas aUa- SrffiS* T aqm Vda """'■ llem ; in «***« «toris ■t W »cU> auatuor exalbts, quatuor ex coc ■tno. Concuium Toletanum xui, cap. 7 : Qtti insana 23?* repli ^" ***"> ««* «K VeJa templorum socpiiis sanetorum imaginibus eraiit .ns.gnita, maxime eorum miibus ofTerebaZr E odius i.b „ cap. i de Miraculis S. Stephan Z'- uiiut vel. d.vmiius oblati cum imagine. S Suntari crucera geslamis, et draconem pede caicantis ouod ad menioriam S. Stephani suspeVsum esl VenanS &™L profert palias seu vels e™cibus *«S! NOT.E ET OBSERVATIONES YARIORUM. 910 A nus. Hieronymus adversus Vigilaniium cap. 5 • tt rbsque martyrttm reliquiis , per totas Orieklis ecclt stas,qttando leqendum est evangelium,acccndunl lutni- nana jum sole rntilattle ; non utiqtte ad fuqandas te- iiebras , scdad signum iwlilia: demonslramlum. ipse Vigilantius ibidem apud Hieronymum, cap. 2 de Usu ecclesiarum vanarum ■ Prepc ritum geniilium vide- mus sub pmtcxtu reUgionis introductum in ecclesias sole adltuc fulgente, moles cereorum accendi. Eninha' mus epistnla ad Johannem Hierosolymitanum ' Cum vemsseiH ,,t villum, quai dicitur Anablutha, vidissem- que prmtmcns ,bi luccrnam ardentem, inherrogassem- que quti locus essel, didicissemque esse ecdesiam. Con- suleBartmum, lomoi, anno Chrisli aS. Rosvev- terth' ^huP("'aice- flore so/"m' rr*ts&tt limina sertis. — Solemne luit tumu os sanctorum iiminaque ecclesiarum flor.bus adornari. D. Aueuslinus ih S*^? PeiVcaP- % "a-atd.TSS„iapt B mnH ef ''a'.quueliqu"s S- ^P'13"1 «*b« et ad- B mot. fuerant. H.eronymus epiiapl.io Nerotian • Marlyrum conciliabula dhersisfloiibtts ei arborL comis, vmumque pampmis obumbravit. Gregonos Tu- ronensis de Gloria confessorum, capite 50 de S Se- lur°r'J°'""S ^' ^ m°Tmn <^re 1"" ■«»• < , olltgere ac per parieles Itujus wdisappeudere. I orlunalus hb. vm, epigrara.na 9 : /*»««■*. Texisiis va iis altiria resia coronis, 1 i.ifiiur ut liii» floiibus ara novis. 933 Etiam ethnicis natura duce is honos inuotuit qu; ila deos suos falsos exoniare el exorare so it qm ntus apud autores profanos passim oeorii! Rm- Ouam fumosa dabal eeratii cella papyris Papyium in lucernis et cereis a^i.ibitam non semel «Ware est v.ce ejlydmii : Johannes de Ja,?M Dtcitu, papyrus, quati'parans pyr ideslianemla auod tncereis el lantpUbus pZi^ aa f afdendum Uem : ThcuMurfuwlialiciniiafunibus interceram quos ante usun, pa^ri cera *rcum7atoS)Tulr?nT )ores Gregonus Tnron. de Vitis Patrani c8 t quo , Vc,nc...del.) nec papgrvs addha vJc.lei Jtl 3UUT* ad>cela> ete- O-epanius de cereo j£& AqMrcan. cohibetf.rn.atrh cera papyrum Oregori;:s M. jip. i Di.iioff r k . n.„ , sA™ p, „ • , ■,','•.■?*„ ',"■"";"" s«»™ >«« liN POEMA XV. „h!l0li %l?\Pri>nis ieclor servinl in aimh. — * \hr observo Fehcera plures annos in ofticio Lectoris Ec- eS,mrO!,imeini,^q'le *". *"—•.■" eSlatus e^ectim. Ulim in off.cio ostiariatus perplures annos C rtctadadah!oMnSimn »«*™WSSfca5 oostulahot N.. im"S' pr".ut Ecdesi3e "ecessic,; postulabat. Nec video quare n plerisnue dioecesihn.; dleVoTranr"» T"? ."*« « «SSjS aie coi.lerai tur Hodie clericos oudet annos tres duosve ,,, hisce inferioribas ordiuibus Ecclesia» £. I .m/1 ." •' v,^simuH1jq«'n'»ra ajtatis anuum atti- dere^.ini^episfetSPcltnnuills^iir soiis proveclie ajlatis hominibus meriiis , et docfriS ins.gn.bus iectoris munus demandaba ^ ifn etiam etconfessonbus qnipublice coram tvran ,ife t orio rbusfhristum fuerant confessi. At po modum ad % ta(lm'%imPaberes ei infantuli. P aJ , '," ■ i>9' ^?»0'^"'- erfesia *etf0. _»_ ita ms<. w ..raui correctores, ?«ff^to «™i«. Versum in E , Ihaianuo Juhani et L Cauchins fimilem [egit ' ' Gr nde s .cramentu.n, quo nubit E clesia C.hris o D Tertulhanus lib. n adversus Marcionem : Sic et anosiolico decurrit Eciesia verbn. JNec u:lam habent rationem f,i-pr,, r.riN„„ . • ^'P5'stiEccIesia?,relciav<;taj!,ga-ii Idera rursus de Vita S. Marlini : A, super liac petra fundala Ecelesia re»ri .1 H,c posilus cusios Adamus cum coi.juge fida r-l rursus ibidein : Ergo ub coDjugiosespj.ini fijus Adartius Qnaleiitur Ectrsia hrlln f i. . APPENDIX.OPERUM S. PAULINI 911 piur.i. Quidam non mleiligentes locum depravarunt, A ei contia fidem nis*. codicum substituerunt, tjiiaie- leinr regula bello. Sed eL Paulinus noster eiisa aitera c sa:pe primam syllabam in voce Eclesia corripit, episi. 32 ad Severura, n. 5, v. 15 et 14. Auladnple\ teclis ut Ec!»sia Testair.enlis. Lseta novos geminis ut maier Eclesia partus. Et carro. ad Cytlierium, v. 706 : Et Eelesise navem regel. In Epithalamio Juliani et I», v. 167 et v. 196 : Grande sacramenlum qno nubit Eclesia Christo. Et Nalal. 9 cum omnibus mss. codicibus legendura : Hic vos iiectiii amor quo siringil Eclesia Christutn, Conceplos |ue Deo noiat iiitiis Eclesia teetus. riitnr .idem licentia TertulHanus lib. i» adversus Marcionem : Esse capnt Clirisium, snnt ei.jus Eclesia rnembra. Licult igitar vetoribus pnetis Christianis primani syl- " laham facere brevem ir. Eclesia. Ac ego non dubilo quin taec vox a roalis critzcis immulata fuerit in aliis veierum versibus, qiiod ex collatione mss. codicum deprehendi potest. His autem iocis Eclesir, cum siin- plici c scribi debet. . . Not. 240. Fovebat heredem. — Ha doctissimos Caucbius pro vovebat; sed reiineri poicst vulgata !e- ciio, cum usurpari soleat, ubi de heredibus agitur. llt : Ad bona parentum iiberos admittit naturce simul et parentnm c-ommune votum. L. Scripto. I>. Unde ii- beri. Vovebat igitur, hoc est, vetis dari oplabat be- redcm. Dnc. Nol. 241. Nervoque rigescunt. — Ordmem quem- dain similem in suppliciis Christianoruin exponit Eu- ,sebiu> lib. v. cap. 1 Hislor. eccles. Sigonius lib. m, cap. 15 de Judiciis, eunt crueiatum equulei fuisse vult, qno fidiculis membra dislendebantur. Beda quoque in Yita S. Felicis hunc locum sic «xpressit : Milliiur in carcerem tenebrarum, manus simut ct col- q lum ferrea iincida stringunl, nervo pedes arctantur, fraqmenta quoque leslanim subter eum sternebantur. Slinc ergo corrigendum est Csuardi Martyrologium 44 Jannarii, scribendumque, pesl tormenia in carce- rem mitleretur, etcochleis ac teslulissupposilis vinctus jaceret; nam et ita res narratur apud Adonem : 93& Non mediocribus vineulis adstrktus. cochleis ac testulis suppositis exlendiinr. Pari cruciatu al- fectus est Euslratius in Nicephora, lib. vn, cap. 1 1. Duc. IN POEMA XV!. Not. 243. Cubili. — f Cu6i/«, hic idem esl quad cubiculum. Eodemsensii Hieronymus, epist. 22, hanc vocem usurpat : El quia nocie exlra orationes publi- eas i.-i s'«> cubili unusquisque vigilat, etc. El Cassia uus iib. iv, r. 12 : Consiaentes intra cubitia sua, et operi ac meditationi sludium impendentes.Vi&e Cas siodorum lib. vi, epist. 13, et Leonem Osliensem iib. m Cbronic. Casin., cap. 26. !N POEMA XVn. Niii 243. Nketm. — Nketas hic {quem Laline Vin- centium seu Victorem dicas, u( hoc carmine Pauli- nus ; frkeu:. bene nominetus corporis viclor) '■ ruin fuit episcopus, onins celebris est inemoria in Tabults ecelesiasticis 7 Januarii : In DaciaS. tVf- cetce episcopi, qui feras e.t barbaras genies Evangelii prtedkalione mi;e^ reddidit ac mansuelas. Doi tissinuis Ml. el Romauis admirandus, uti scribit Paulinus episi 10 ad Sevenun. Hujus qnoquc meminit Pauli- nusNalali9. Diversus hic est Nicelas confcssor ab alio iMiceta marlyre, qui tempore Graliani imperaloris ab Atha- naricomojte affectus est, cujus uiemiiiit Marlyrolo- gium Romannm IS Septi n bris, Mctaphvastes eoaem die, Suidas in Ath«>narico, el Nicephoros lib. ii, cap. 48. Rosvevo-1's. 912 Nol. 244. Merra. — 1'Sic emendatum ex ms. co- diceGerm. Ante erat myrrlta. Emendandum est merrha Uqnores, alludit cfiim ad hisloriain Exodi sv, 23 : K«i oax «Suvavro 7rietv toara h. Msp.oaf. Et non potuerutft bibere aquam de. merrha. brigenis inlerpres homil. 7 in Exoaum : Non pote- ranl aquam bibere de merrha. Sic ergo scribeiiduin et apud Angustinum qua-.st. 56 in Exodum. Yulgaia La'ina edidit mara. Hieronymus ep. Iv2" : Marah ex amnntudine nomen accepit..Marah, intellige aquas oc- cidentis (itterw, quibus si unmittatur confe$sio crucis. et passionis dc;ninica> sacramenta juugantur, entne quod importabile et l-isie videbatur ac rigidum, verli- tur in diUcedinem. Ambrosius de Inslitulione yirgi- nis : Ftms mara pcr liguum dulcoralus. Tertullianus adv. JudXOS xiii : Hoc enim lignnm lunc in sacra- menlo erdt, quo Moyses aquam amaram indulcavit, et nos ligno passianis Chrisli aquum baplismaiis potan- tes,-fide quce est in Chrislum, reviximus. Simili di- ctione usus est Paulinus ipsc Nat. 8 :- Theodorelus 27 autor no- Divisor polagi, et tiulcator fontis anuri et eamdem figuram passionis agnoscit qu.Tstione 26 in Exodum. Hanc ipsam hisloriam attlgit et epist. sler. Quasi merrham illam (sic enim legendum, non myrrham) in manu Moysi per lignum mysterii. itr;::t -2 pro Christianis : estA^irs-a fjivyip ou u^vezai tOUTO ~'i tpOTCtKOV, O ;ia".5fT«t tS-TlOV, EV Tfi V»l 0"WiV ikzivrt. ilare non scinditur, nisi irophaum hor, quud matiis vocatur, sulvum in navi vianeat. Qrigenes, hc- niilia 8 il- Diversis, ve! quii alius apud Hieronymum toinolX.: Anlennx riavium, velorum cornua, snb fi- qurn uoslriv crucis voiilanl. M. Minutius Felix in <)clavio : Sivimn saiie crucis naturaliter visimus i» miri, t-«iii rclis tumenlibns veUtur, cum expartsis pat- mulis lubitur, et cum erigilur mgutn : crucis signitm esl. Ainbrosius, seu Maximus Taurinensis, serm. 56, lom. IX • 935 Cani " tiautis scinditur mare, prius ub P liwis urbcr erigitur, teliim diSlenditur, ut cruct: Do- nviti facta, aquarum fiuenia rnmpanlur, el hnc do- minico securi signo portum salutis pettint, periculum mortis evadtmL Figtira enim sacramenH qucedam cst velum suspensum :'■; trrbore, qnasi Christus sit e.ral- talusin cruce. .'- -onfidenda de mysterio ve- nienle, homines ventarum proceltas negligunt, pere- (jrinalionis vottt suscipiunt : sicul autem ecelesia tiiui cruce stare nan potest, i'« el sine arbore navis mfirma esl. Statim enim diabolus inquietat, et illom venlus ul- lidit ■■ et ubi signum crucis erigitur, statim et diaboli iniquitas repellimr, et venlorum proteUa sopitur. Hic- ronymus, vel quis ahus in Marcum xv. : JVaris per maria antenna crtici itssimiiata sufilatur. Varia nu- mismata navium, ubi roalus el anienua crucem pr»-- ferunt, vide apud Jacobum Bosiiim iih. v .de Cruce liiumphaiitc, cap. '-2. Rosvevhus. Nol. 246. Antemna crncis ibis undis. — Esl figura, nam cruce anteuna; iseu unlemna.-) scrihcndum ernt 915 NOT.C ET OKSERVATIONES VARIORUM. Paulino. Antcnna est lignum in navibuscui vela adfi- A povTat tou M gouinr, quod malb transversum alligatum formam crucis efbcit. Cypriauus in liguo vita: : Arhoris hxc speeies uno de slipite surgit, li! niox in geinin.js exteudil braciiia ramos : Sicut pleua graves antennse carbasa tenduut. Rartiihjs. Advers. Comment. lib. xxxm, eap. 3. Not. 1't~i. Ccleiisma. Ccleusma, seu ceteuma , clamor est nautaruia symphoniace oxpressus. Siiio- nius lib. vni, epist. 12": Hk luus itiudcs modificalo celeumale, simul inier translra remiges, gubernatores inter aplustria cancnt. Idem libro n, epistola 10 : rtirvofum binc cliorus helciariorum Kesponsaniibus Ailelura ripis. Au rhrisluni levat anraicum celeuma. Maxime id insonabant nautae, cum portuijam proximi essent. Hicronymus epistola 1 ad Heliodorum : Lat- tantium more nautarum epitogi celeuma cantandum csi. Foi tunaltts lib. w de Viia Martini : Atque petens porlum, vada cemplet nauia celeuma, ubi celeuma, at, B 0° Bessis mbnachis nienlio habetur in Vita S. Tbeo- 914 uou x«( utto tvv \r,a-.ii(~>t "hnmtti xtxhiSt- txI Ttvsf r.ai AviTTpootoi. Bessi majoran /Emi monlis purlem tenenl, et prapter lalrocinia latrones appellan- tnr, vilamque degentes duram. Solino quoqne post Herodotum Thracioe populi sunt. Latiuus Pacaius ijii:esitores auri eos vocat, ut bic Paulinus auri ie- gulos. In Panegyrico Tbeodosii : Parum i!!e prelio- sitiU pulabtit uurnm, quiut de nwntium venis, aul flumi- num glareis quwsilor Uessus, scrutator CalUacusernis- set : illitd purius splendidiusque credebat, quod tiedis- sent doleittes, quod itomimtm lacrymas non amnium utjiuv aJbluissent. Dtx. Proba videlur vulgata lectio, verso::, maxime cum alii mss. ciim ca conspirent, et belle sibi respondent, t't'r(;o: et versos. Sic ante : versos monaciiis tatrones. Lcgulorum auri Bessorora ineminit quoque Claudia- nus in Consulatu Maniii Tlieodori : Ouid tiid luce prorul venas rimsia sequaces Ahdita pallenfs tbd t sulicnia P.essi. ^,...«c uciuidiiuiiisi, Aine eia: m euitis pelleatus, Rosvethus. Hieronvmus mox citandus Bessis pelliloi popiths jungn. Vetustissimus is habitus primorum habes. Etiam calcantes iu loreulari cele.umate usi. Ilieronymus in cap. xxv .leremia; : Instar calcantium in lorculari celeuma cantabilur. Rosveydcs. Nol. 2-48. Gubernaclo crucis. — Giibernaculuin navis, crueis lormam referl. Hinc Chrysostomo s.er- inone de Cruce : Zrtxupo; ttWvtcjv xuJSipno-i;. Crux uuviganlium gubernalio ; quod et apud"Ephrseraum liabes sermone de Cruce. Exstant varia numisma a Forluii* cum gubernacuIor ubi crucis speciem vi- dere csi. Videsis Jacobum Bosium de Cruce triuui- pbante lib. v, cap. 12, ubi ectvpon babes ex numo Trajani et comeola quadam. Rosvevdds. Nol 249. Ibis ct scupos. — Apud Ptblemoeum lib. iii Geographite, cap. 9, habes in Mysia superiore inter Dacdankc rivitates SxoOiroi : item apnd Tre- bellium Pollionem iu Regilliano Scupi, et in codice iib. vin, Titulo 45, Scuppi. Alii, ut puto, sunl Xxo- rrot Stephano, quam ait Tbacia; esse urbem, cujits meminit Lepidus in octavo libro historicse epito- r mes, qute Zonara: tonio III dicitur in Basilio Porphy- J rngonito s»>.ts ir.QTzi,.,,, , item Niccite Choniat» , Nicephoro Gregora 7rb).iZvrov zon-iwv, nppidutum Scopwrum, quod ibidem Triballorum esse dicit. Ros- VEYDUS. Not. 230. Pilleutus. — ' Sic emendatom ex ms. codice Germancnsi. Ante cia; in edhis pelleatus pnmorum Palrum. Prudentius Psychomachia : Pellitosque hahitus sumsit veuerabdis Adam. Propertitts lib. iv, elegia 1 : Curin, praelexto qutc nunc nitet aita sniutu Pellitos habuit rusticacnrda palres, Prudeniius lib. u contra Symmachum': Aut pelle Ljbistidis nrsa Coinposiaiii cliiamydem villoso corpore ftestent. Cicero pro M. Scauro, ciianle Asconio : Sordidis- simm levmimceque genti, ac prope dieam peltilis lesti- bns condonetur. Ovidius lib. tv de Ponto,' eleg. 8 : Litiora pellitis Dimiuni subjecla Cora'Vis. RllSVF.VDUS. Noi. 251. Pilleatus. — Pitleati, seu piteali, apud (.otlios diclt potissrmnm qui inter eos qenerosi exsta- haut, ex qmbui ek el reges el sacerdotes ordinabtm- tur, ui att Jornandes de Uebus Getrcis cap. 5 oi II Atque eo quidem verbo nsus bic videliir Paulinus n.ister ad designandos prscipuos ex Cetis atit Dacis tAMCiDS, jn Glossar. Latiu., tom. III, pat-. 278. Not. 2o2. Et Bessos. - « Sic emendaium ex d«o- bus rass. codicibus Ger.n. et Reg. Aitte erat, versos. Ulc. Corrigendum ox ms. P. ei Itessos imiUii Uessos eaiin le^nlos quibus auLea dixit 936 Et sua B Vurvc ovas »Cti. Strabolib yn : hjto-<.\ esl sane usitaium, quod hic nsuifiat Paulinos. Idem tainen reperitnr in bono illo Onomastico Argentora- tensi, tjtoitso, sponsas, p.ynrvevu, Et apud Tertullia-. mini de Velandis Virginibus cap. 11 : Quanto magis lempus illas velabii sine t;uo spansari non possunl, ei qutj urgente sinc sponsatibus virgines desinunt esse. B.utrntus, Advcrsar. CommeiHar. lib. xlii, cap. 21. Nol. 256. Peniiibus. — Male hactemis in cditis, j.«t«/i(5aii. Vidua? rainuta vocat pervilis. Vox nota Livio lib. i Belli Macedon. . Annona quoque eo anno \) pervilii fuii. Rosveydds Not. 257. Postibus oscula figit. ._ Religiose oiim templorum iimina salutabantur et osculis adoraban- tur. Prudentius in S. Laurentinm hyrano 2 Bsoi ors- Ipsa et senatus lumiua OuDiidsm luperci et flamiues, Apostolorum et iri.irtyn.ini Exosculantur limina. Idcm hyuino II ittpi trrsfMuv de S ilippolylo : 0>.cij!a peispicuo iigunl !:ii_ii.'rs,a meiailo. Vcl quod porLf aereae cssCnl , vel iaminis aut argeuteis obducUe. Araior iib. n Hist,,r r !^:iica; : Tota concurritiir urrje, Oni prlmus uova lecta pciai, quivooscula fisai Poslibus, ct lacia sacn tur parte cv Iri. ' C?:rysoslnmijS homil. 30 in Epistolam i! ad Corinlb.. Kaea iauiv :u-j Xpurn'- tk toivvv rpi/ivpa ::•.:,;•; ;,v a>.reis spo- 913 APPENDIX OPERUM S. PAULIXL 918 »aov>ir»v %oSov, «ate»a™..!.'B oi^ »p5« A «mafur, . »«mo ^««m Utteri incumbat, voeet et di- OtTOl ZKtti TTpoSvpa TOUTOU tVtAOVtTtV, 01 ft£V •/•jyKvTif, ot S_ tj z"/5"' «oresxovres , xai ra o-TOf-aT! t/,v xsipa Ttpoo-ayovTif; xai Ota touto-v twv 7ru).--v, xai twv -uptSv, *ai sto-ijWs, xai .io-ipx.Tai. Trpot; li.f.a? o X-ttTTOf. ijvi>:a a.v jemv«wu/uv. Templum Christi sumus. Itaque iempli restibuia et aditum oscutamur, citm alii atius oscula- mnr. An non cernitis quotnam komines etiam hujusce templi vestibuiis esculum fiyunt , pariim inclinato ca- pile, parlim manu lenentes, atque orimanum admoven- U's?AcperhaiportasetjanuasQ3Tmgressuses!Vliri- stus, et ad rtos ingredi'lur cum communicamns. Crego- rius Turonensis lib. iv Miracul. S. M-.irtini, cap Si : l!l basitica S- Martini iimina oscutarenlur. Fortuna- lus lib. iv de Vita S. Marlini, de basibca S. Appoili- naris Ravenna. : Rursiis Apolliiuiis prc.'osi limiQabnilie Fusus hnmi supplex. Hinc iiniina ornaia velis. Vide ante. Hinc phrasens usus obtinuit, proficisci ad limina Apostotorum, id B esi, ad basilicas SS. Aposloloruin. Claudianus, vel quisquis est, ad Jacobum magislrum equituoi : Ptr ciueres Paul', per o._ui limina Pelri. Acla Alexaudri ponlificis : Tu si ad limina S. Petri duxisscs eum. Rosvevdcs. IN POEMA XXII. Not. 238. Vastaeructavit ab alvo. — Vl dixil in Propemlico Ni.cetie : Ut mersum caperet, deinde red- derel haustum. Terlnllianus de P.esurrect. carnis, capite 58 : Quod Jonas devoralus a belluu maris, in eujusalva naufragia digerebantur, triduo post incolu- mis exspuilur. Jo. Chrysostomus homil. 5 in Epist. ad Colossens. t\a>; to 8»piov ti,v 'luvav «JC-v h^ rn ■/y.proi, y.ui ovx a-wXsTO ; ttw. Si avrv r.A r)'v.£j. Quomodo betluaJtmam habebat in venlre, el non peribai? qnomodo autem eum evomnit itlaaum? Et homil. o'b" de diversis Novi Test_ Locis : tuSi.mp yao fXcTvov /~.ra TO£i, riaiox; xnroz >.p.s9. Tria (ata. — Locus eral Romte ad Tru >ata, cujus meiuinit Procopius Belli Gothici lib. i, circa finein.*Anaslasius in Honorio : Fccit ecclesiam B. Hadriuno marturi in Tribiis fatis, quam et dcdi- eavit, et dona multa obtulit. Idem in Hndriano : In ecciesia vero B. B. Cosmce et Damiani in Tribos fatis vestem de stauracin fecit. Ilem : Basilicam SS. Cos- mx et Oamiani sitam in Triw :s katis restauravil. Un- de Fridericus Liudebrochiiis humanissimis ad me litteris suggerebat, in Cypriano eplsL "21 pro usque ad Trian jacla, legenilmii ust[ue ad Tuu fata. Pro- bissima conjectura, si modo conslarel epistolam il- lam Rom;e scriptam esse. Non desunt wlioues, qtn- bus ex Africa Romam missa videatur, et sic vulgata leclio retineri posset. Barbara ibi mulu lotorum no- mina. Rosvevdus. Tria fata. — ' Ita Romani Parcas nominare con- sueverant : iisque locus erat Romae consecratus. Vi- de Proeop. loco supra cit. IN POEMA XXIII. Not. 2b'0. Clamosos verberat host-s. — * Sic emen- datum ex ms. codice Germ. et ed. Schot. in mai?. Edd. quinque, cumnossel, mendose. Edit. Rosveyu., communs*. Suspicatur legendum doclissimus Cauchius dam- nosos, vel cerle ctamosos vcrberat : sed recepta; lc- ctionis vesligiis insistendo scribcre possel quis, cun- ctanles verberat hostes. pro iftm uosset. Indicat niiui- rum dxmones urgeri poenis, cum exire diflcruut el cunciantur. Ita Johan. Chrysoslomus homil. iu iii II ad Corinth. : OOStvo,- op.'.»ptivou , ouSevoj mkmi- fisvoy rai» ir/\eu/£,-,(3aa-ajoi, ■jlixraxi Eaitt7rpt>;u£vat, Touoatft v»f ou ytoovToj T«iv 9av>«TTr,v Swvafttv ixiiyqv. Cnm nemo lacerationes, verbera et cruciatus, lingua: conflagranm andiunlur, dcemone videlicel eswiiam el admirabitetn illam potentiam non ferenie. Dcc. Not. 26! . Sacrum est, nec iu ora rclapsis. — It» velerem lectionem repnjeseiitavit es uis. doctissimus Cauchius, cum anle esset, nefas est ignorare ; quain confirmat Severus Sutpieins dialogo 5 de Vita S. Mar- tini : Si quande exordzandorum daimonum curam S. MartiiMS reciperet, selitum accidere^ ui plvres suh- lalis in sublime pedibus penderem , nec dejluereni ta- men vestes. super faciem, ne rerccundlam facerel nu- data pars, corponim. Paiilo pcst rdein Cauchiuscor- rigit, cum tegmina membris, pro legmine : recte sane, cum vestes eorporis sint tegmina, sicque vocentur a Theodulpho in versibus, quos antiquiora Missalia exhibebaut dominica in Ramis palmanim, sed ex co- dice ms. sic emendanda : Tegmina sic animae sternamus > orpora nostra, Qbo per nos semper sil via tula libi. 938 Vestes animarum ait esse corpora, quod mera- bris auimae tegantur ac veluti obvelentur. Duc. " Versos ille varie inierpolatus erat in excusis ii- bris: cum Rosveydo emendavimus ex mss. codiiibus Belg. et Germ. sncrum esl, nee in ora relapsis. Quo quid apertius? dicit vesles in ora non relapsas ; quod et Sulpiciiis Severus lib. m Dialog., art. 6, innuithis verbis . Cerneres miseros sublaiis in sublime pedibus ipiasi de nube pendere, nec tamen vesles defluere super faciem, ne faceret terecundiam mtdata pars corporum. Legimus s*ane de energumems factilari sKpius soli- tuin ad memorias et tumuios martyrum et conlessn- rum ut exorcizandi diemones corpora Vexalorum in altum raperent pedibus sursum versis, ita tame;i ut vestes pudenda membioruni tegentes non relaheren- tur, sicut Paulinus noster id se spectasse referl. Not. 262. Lychnum. — 1 Sic eniendavinmsex nis. Germ. codice. Ante erat tignum, inendose. , Dubium uon est quin emcndandum sil lijchnum pro J tignum. ha paulo post : Sci puer, exslincto abstulerat qui lumiaeljclmutn. El alihi : Et v cc siispeususlyclinrpendebat aperm. Solent enim lucernx funibus vel catenis adslricta! pcndere, ut apud Virgilium i ./Eneid. : rtepeadeut lyclini l.iquearibus aureis. Lucrerius lib. V : Lumina pen Jenles lyclini clar.i que coruscis, Et hic noster rursus : Pendentes lythui spiris reliaenlur alienis. Dcc. Not. 2G5. Vt statu* hujus eral. — Status pro sta- tura. Gregorins Turonensis lib. iv Histor., cap. 24 : Cetsum patricinliis honore donavil , rirttm proccnim stalv in scapulis validum, lacerto robnsium, ftc. Lex Bajvv., til. I, c. 11, § 1 : Fiat liinica plunibea secim- D dum statum ejus, quiid ipsa pensaverit, aun taiitum donet qui eum oecidil. Casgics , in Glossar. Lat., tom. III, p. 953. « Sttitus, pro s/ndira. Sic jaclvs pro jactura; ja- ctum ferre,. pro jacluram ferre apud Pauliinnn.carm. 21 ad Cylhciium de naufragio Marliniani, v. 539. Sic stalitm pro statura dixisse S. Cyprianum lib. dc .Mor lalitale, statu celsus, ex membranis adnotat J. K Gronovius in Observat. ecclesiast., r. 3. Sic apud Stalimn, frrfris staius pumilionum. Apud Coluinel- iam de Gallis, s(a/us fl//ior gxtrrilMr. Ambrosms serm. 10 in psalm. cxviu : £sl enim- l'omo statu cet- sus, vitliu decorus. n_i.ii i Not. 264. Contigero similts juvem. — Perbelle oD- servavit P. Scriverius v. 150, reterum fe-j.t-aTOTiotot"; fuisse genus ludicri. adeo ut in extremo ligno stantes pueri luclarentiir : quod nutantia pondera jroute per licata ferre dixil Martiahs; fronte quippe, non humc ris ut bajiilonmi genus palangarii, memoraii Nouio 91.7 NOT.fc LT OBSERVAllONES VARIORQf. i>f conligeros dixisse Pau- 5iinim eruditse illnis observatioui addimus , Naiali 7 Felicis. J. F. Gro.novhs, in Observai. ecclesiasl., cap. iO. >iot. 2P5. '/«efis Aoe sospiie fruire meduilh. — Cor- rectin bree »b nmico Romann. Ante erat Teciis lioc kospiii fralre meduiiis. !ta ei ins. Consideratione for- le digouni, an sit legendum Teelis Medutlis, ut bic, qui a Felice curatus est, hospes fucrit Pauiini, e Me- dullis Gai!i:i» populo ? quos cur Tectos voeet, non video, nisi aiiudat ad Tectosages iilis vicinos. Ros- VEYIiUS. m POEMA XXIV. Not. 2(>i). Desfras damus. — Dextras dute est ,'«- dutinire. Ciaudiaiir.s iu Ruf. lib. i . sociat pcriturofiediTe li xtras. Et iib. n : Tradiiiie tuas, dux opliine, ■.!•- - - Veteres manuna (\it Germani hodie. soiemus) dedisse invicem salutantes clarum ex lioe loeo Paulini. Abeunles nos solemus : faciebant itidem an'.iqui. Vi- de Xeuopbou Cyri Pied. lib. v : Cum inimtis arriieiiijs. !dem priscorum mos. Vaierius Flaccus lib. n : Vi videl, ipse ullro prinius p ocurrit ad ucd:is. Miralnrque viros, dexlra |uc ampiexi g et baerena Incipii. Rarthius, Adversar. Commentar. !ib. xxv, c. 8, et ib. xi.vm, cap. 18 : Not. 2t>7. Labenie blandis classe scfiums Vftdis, — Sic nis. Regius coriex einn ed. Rosv. Ii;t emendavi- inus oilm ex conjectura. Anie erat lambenle. §ums;t fex Virgibo viii /Eueid. : 939 Lal> lur iiucia vadis abies, miranlur ei iindifi: Et !ib. 10 : Labilur a!ta secans Suctuque ffistu ;Oe sccuado. Ex eodem est usitata poetis locutio, lier secabst: ut vi .-F.neid. Ille viarc se -at ad naves. Duc. Not. 268. Vt mox salubri irarca. — [sidorus lib. xix Oriainmn, cap. I : Barca esi qum cuncUt navis commercia ad IHtus portat. Hanc navis tn pelago pro- pter nimias niidas sno snscipit gremio. Sic eruendai)- tiiim ex codiee ms. Collegii noslri Parisie-isis. Glcssae veiercs : "AxaTtov, >; (Skdxk, ~:a X '.ufoj; est ergo parvi navigii geiiiis, ijuod aritea scapbam appeliavii. Bar- caiiordm ebssis mentio iii in lyoiitia ulrinsque Iin- peiii. Dtfc. Not. 209. Yirtute cas&a r.iors hni. — Sie Vir- gilius : i.iim lidis cer:amen et aelhereepssis, xi /Eneid. Non minns Jameu Latina crivralK allera vocis iiujus, quam exhibet ms. P., ilors cassa virlu- iis fuit. Sic enim Statius ix Tbebaid., v. v"2S ■ Hei iniU: cur puuiius sim jiie augur cassa fuliirj. Ui:c. Not. 27U. Somnos anheiubal arnves. — <[ Aaheiare i.nn quarto easu, Paulino commUue cum veteribns poctis. Prudiiotius Apolbeos. v. 683 : Ncc iiuciana semper anhclat. Ibid., v. 9-23 : FiCidit opus naturs suuin, cuod parvula aahelem \ascuia. Rt cjusdem Apotlieos. v. 843 : N ne tiatufd iep:du'.n c:dor etbaiaiusaitbelat, •Statio Theb. si • Juppiter Pidegra; laasutus aiilielat prclia. m plaae vox reperitur apud TertBlliamim car- de Joisa ei Ninive ; sic enim de Joua lonaitur : A !'it Catilina Ciceroiii dictus anhctare icekis. Sdem Ci- cero iii Arateis de Capricorno : itirii ;.;i-hdum valido li? peclore f>ig::s aiiiielans. Not, 27!. Inira mare, etexier maris. — *, Paiiliniis iioslcr jonam e.xterum muris intra mare sleganter di- cit, eamdemqiie vocein usurpat in eodeui carmiue ad Cylhermm v. 507 : Puiic iste ro!:4s exler, ei vcster nijnct Ibidem, v. 81S3 : Fuit exier /Egyi ;i solo. EtNatai. 8 S. Fel. : Sed uiorihus aiiet. Rein «j,isi. ii ud Severum, n. 5 : Hxter iratribiio meis. Eadem mine de joii;t es «mive ; sic emin ue Joua iOij-j Neque tir.cius aquis, maris iniiinus exter. to Vel. ut placet Pbilippp Roberto, Maiis inter e.i estcr. Not. 272. Fralermias. — Fratprnitatem bie intei- ligenon unius, ut epsst. 55, Ohsec.ro [raiemitatem iuam ; sed plurium, bocest fratrum ccatom, «5 enist. ">, FralertiUalemmse mondckam sohito farre disiendat. Hieronymus ad Theopbylurn epist. 5t , Tc uniserSs fraternitas suppUciler sutulat. Idem est quod io ca!c'e episioia: 52, Fratres qui nobiscum in monasterie sunt, le salutant. Duc. Not. 273-. Exigua largus, — Tiic qtioque iccus eioeisdatioiiem es conjectura admisit, cum ante Csset largo?., ui et seniciuia sit concinnior, et !ex carminis sanetius ofeservetur. Sensus est, si forte munus sit exignum, affectus iaigilaie compensalur ejus esiliias. Siinile iliud de vidua, Natali i> : <.'::.n-. Detis e jirclio roeniis no» munere ceriieiii. Dbc. fj Nol. 274. Avara mendicabula Gvrovagos aio^ nacbos egregie iiic dejiingit Paiilinus. qui monaste- riis suis relicii'., per diversas ceiws, nescio qua pie- Utis vana specie, vagabantur, dc quibus ii:> Reguia S. Bcnedicti, cap. 1 : Qnarlum genus est mbmchor runt, auc.d neminaiur gnrovagum ; qui lota vitu sua pcr •Hversorumcellas hospitantur, semper ragi, ei num- quam stabiles, elc. Agunl de ejusmodi gvrovagis s>ra> terea Regula M agistri, c. S , Petrns Da"mian. lifi. v, epist, ;i; S. Beruar.ius ep. 68: Odo Gluniac; lib. f CoIIat. ,-cap, £>; Statota Hugbnis Ciuniac, pag. 1465, etc. CAnottis Casoius, in Giossar. Lat., tom.H, i-ag. 683, n. J. Not. 27ji. Ccniumcetl.u. - - ho, ms. codex P. om; ante essp; Ceniumceiiis. — Gorrecfores foriasse ly- pograiiiiici easummufarunt, quodfgaorareutusitatain autoribus iiiius* sevi locutionem, qui iibftimnsquam per quartum, nounumquam per .sesium casum uo- mina urbium indeciinabiiia enuntiabant, iu viri do- eii iin.per observarunt. Sic apud FrohlinBni CVio- D nia Veros, Coionia Graiiscos, Cassinos el A.ininc-s; et apud Yopiseura in Yiia Probi : Coplo preeterea et Ploiemaide nrees., erenia* barbarico sercitie; et apud Fronlinuiii rursus : Puteolii colonia, Fundis oppi- dum^ JJuc. 94S Not. 278. Pares :n unum. — Aliusit ad illud 5i Cor. iv, ii : Q;:w societus :uci ad tenebrai? ei !ic- desiastici XIU, 21. Ti xwawa-e'. Wxov iftvw ? 6itt*c ir.iutp~toi.is T6> Eve-eSft. QvM cenimiinicaHt tupus eunt egno? aic peccater ai pittm. Qaibus gemina stmt illa apud gentiles : Ooraf. Epod. iv : t.npis et sgiiis qaanta sortji.o obtigii, Teemn niiii: discordla est. Uomerns .iiiad. /, : Oufls Av/os ~s v.vx apvs; mmpa-ja. Bvy.ov Syvjgiv, Neque h>\;\ et ajiij: oaneordeia anliirun; babciit. et, iTpiv x-r/ \<,y.ii{ c-11 ip.sytr.int-. Anle itipus sibi hnqei wem. Arlstophanes in i^ace. Sed istud de aiilibus t"n 319 APPENDIX OPERUM S. PALLIM. r=x"J i aztuo- /Von psf uutem 920 . eC uurige eius, et IV Keguin xm, 14, Joas rex Israel, inoiiuc Llisaeo. Grsece esl, "Ac^a "l-rv«a y.ui tmreis ftirov. Carrus /sr«f/ et cqv.es ejus. Ambrosios tamen Iil>. de Nabuthe, cap. 13, sic extulit : Pater agitater Israel, elegv.es epts, hoc est, quipopulum Domini bono ductu regebas, Agitatores enisn dicebanlur aurigas qui in lu dis circensibns cursus regebant, et quadrigas agita- banl. Leg. utt. cod.de Maleficis : .Si quisquam ex, agi- taloribus, id esl aurigis, contra 94 1 koc edilum ve- nire tentaverit. Glossarium : Atfdator, rUoyo;, iluzrn. Cicero n; Academ. : Agitator culiUUs equol sustiiiebo. Plinius lib. xxxiv, cap. 3 : Cujus quadrigam cum aqi- talore operuit musca. In nomocanoiie, tit. 13 de Laicis, cap. 21 : o>/. its-.t 3e jMttyvaaj r.oii; -r, t«v ai)lnz£>v. v.ui xin qvR>X&>v' ars ludicra ars athleiir.a, nee irrogat infamiam, nec ars agitutorum. Iiilerpres boc ulliiiuim omisit. Con» cil. Arelalense l, can. 4 : De agitatoribus qui fideles sunt, piacuil eos, quamdiu agilant, a communione se- ' parari. Drc. Not. 281. Parlis senectam panibus. — Conjiciebat lcgendum Parlim doctissimus Caucliius : sed minori mutatione correxerim lubens, falris senectain puni- bus; sic enim dixit paulo anle, Palris altor et [ratrum foret. Exemplum aquilrv, quod subjicil, rem confu- mat. Idem enim de aquilis, quod de ciconiis alii scri- plores tradmit, refert Gesnerus ex Johanne Tzetze in Chiliadibus : Pulli aquilarum, inquit, et eiconiarum udulti parentes suas alunt, et volatum ipsorum promo- vcnl Johan. Tzelzes iu CliiUad. Hoc ipsuin ex Athe- n;ro narrat Aldrovandus lib. i Ornilhologi* : sed de- ceptus est ab antiquiori interprete , qui perperain lorum illum cxpressit lib. xtn, c. II) : Ubi s»necla mox gravis compr sserit , Juveues volan es querilant aclse faine. Gra:ce enim est : unum convolantibus est ex eodem Ecclesiastici lib. A IV Regum n 12 : Pater, mi, currus Isruel xxvil, 9 : ll£T£tv« Tcpb; zu duotx wjzoi; Y.uzur.jtj-.i. Volalilia aij similia sibi dicerlent Duc. Not. 277. Puslis adornel crinibns. — Ante erat pussis, id est expansis. Sed rectius paslis crinibus Nazaix-us adornare verticem dici polest. Sic enim epislola ad Sevewim 4 ; Vitamque noslram quasi Na- zarwum ci inem imseentes Deo in custilate el parcimo- niu consecremus. Sic et apud profanos autores dice- bantur diis pascere crinem, qui comam nuiriebarit in bonorem dcorum. Virgil. vn i£neid. : sdcrum lihi paseere crinem. Euripidi in Bacchis, hoc est, icXoxupov roivzn, et Ho- mero 'l}.i«o. y, yxtzn-j zpijit-j. Pausanii/) v.v/.jiuh' \jlri; Ezyovs ii6tpvKfi:vi?j. liellua pugnaci prodiia materia; Dlc. Not. 280. Consumal ignes criminum. — Ila legit co- de.v P. non igne criminum : quam lectionem ut vul- gatae praeleianuis, suadet idem Gregorius simili locu- lione uicns, ubi de castigatione carnis agit : O'yocr. y.uTt/.^lxj^itu' liLtiv yi.oyu, v.txi fj.-JOoi-trwj '1'JLtf/; TctOito-j Tr)n£'jov' uf>/ Xswv. Htscdare ineimi ardorem, alqtie abstergere pos is Sordes, adieclus qiios veliii iste ferox Idem hie noslcr Natali 7 • ISellorUm tenn eret ignes Duc. Not. 28!. Ferrumque damni. — Ni talior, amola rerlius riietalepsi iegctur, Ferrique damnum ncsiial. Haud aliter epislola 4 dc Samsone ipse verba faciens, dixit : Ne illa inimica novacula in capul nostnrm as- cendat. nosque gratia spmtuali tumqunm Uto Nazara-o crine dispoliet, qui quanlo scrvantibus bono maneal, ei exilio decerpalur incautis. Ihc. Noi. 282. Cosfn fortis hxc libi. — Costam appellat uxorem Cylherii fiirt. -wfitxw,-, eo quod primi hominis uxor ex ipsius cosla procreala sit. Ita pro uxore co- siam dixitGregoriusNaziaaz. poemate 1 ttspix&v y.ui ., ■r.ax TCroXo; truv ^coitmv . cn).i-:-.i cot. Cerva amittliic, et pulliis gratiarum tnarum couversetur tecum. Ambni- sius ni Omcior., cap. I, ct Hieronyinus llomil. 3 iu Cantic. apud Origencm : Ccn«s liimiiiim, cl pultus m. graliarum cohfabuletur tectmu Illud a-Sv omittilur, ut hoe loco, m ed.tione Romana. Vatablus : Cerva amo- rum, el caprea gralia', hoc esl, u.ror, quce esl vclut ccrva gratustma. Ambroskis rursus lib. i de Jacob et Viia beaia, c. 7 : Prwstantissimo aulem iuJtcereat, si- cnt scnplum esf.Cervus amicitim, et pullus equi qraiia- Tumconversetw tecum. Glossarium : nslos ecmuleus, pullus. M dicuo quidem Graeca jri&of, asini, eoui vel elephantis pullum signiflcat, et aliorum quadru- peuum; sed si Ilebraeoe lingu;e sequaniur proprieta- tem, et lstius loci senlentiam, pullus caprae designari VKletur, non equi. Dictio quoque Latina pullus, quam- vis ei de aquihs et aliis avibus usurpetur, hoc tamen m Frpverhtorum loco de puliis avium non polest in- lelligt, cumGrseca vox jrfilo?, quam exprimil Laiinus ifiterpres, avibus non conveniat, i.t Lati.ia quadru- pedibus et avibus. Duc. NOTjE et observationes variorum. IN POEMA XXV. •942 Not. 288. Juliani. — Hic ille esl JulianusMe- nions nlius, cujiis tnuc diaconi meminil Auguslinus epistola IdI adMemotiumpatrem ejus, exquaapparct euin Augustn.o fuisse earissimum. Hie post episcopus Campanus (id esf in Campania) ut habent meliores libn, non Capuanus (utin vulgato Gennadio jln ner- vetusto rns. codice Germ. 1000 annor., ncc Campa- nus, nec Capuanus episcopus diciturl de Scriptor ec- elssiast.,cap. 4o, habetur) fuit: qui etiam Pelagiauo errore fuit inlectus, et acer Augustini demum in.pu- gnator, cui variis libris respondit Auguslinus. !n Campania vixisse testatur eliam Prosper carmine in Obtrertatnrem Anmicil.i! . obtreetatoreiu Auguslini Aui hunc iinge sua «qui i pavere Britamii , Aut liuic Campauo g.amine corda tument. Vuigalus Prosper in Chronico, Tbeodosio xvm et Kestocoss. eum Atellanensem facit. Estautem Alella Campanorum in Italia oppidum. Velustissimi lamen libri mss. ibi habent Ectanertsis seu Hecianensis. No- lus hclanensis ager lihro de Limilibus in Calabria sive Apulia. Beda in Canticn vocat eum Celanensem episcopumin Campania. Apud Virgilium vn yEneid telena velCeUnnaest loeusCampaniDe, Junoni sacer este Servio. Scnpsit varis opuscula , de quibus Beda »n Gantica, et Gennadins supra. Rosveydus. Not. 289. /a?. — Proprium leininae nomen I*. Arno- bms l.b. v de la Atis sponsa : Virgo sponsa mtoj fue- rat; quam Vaterius ponlifex Iam nomine fnisse con- strtott, exammaii peclus lanis mollioribus velat, dat laerymas cum Agdesli, interficilque seipsam : purpu- rantes m motas cruor vertitur interemlm. Marlvrolo- g.um Romanum i Augusli : In Persidc sanctorum mailyrum la> et sociarum, qute cum novem miltibus Utrtsliams captwis sub Sapore diversis pccnis afflkla martynum subteruni. IIujus nomine templum vetu- f-K IT, C(;llaPsul» reslituit Juslinianus. Procop. HD.1 Adil . Justin.ani. Remansit hoc nnn.en apud noslrates Ida lue, lyken. Fridericus Lindebrochius vane doclus ad Adelphos Terentii pro lam cilat Ti- ttam nesc.o an ex ms. Sehottus nosler .Eiiam divi- nahat. Rosveydus. «s^.1- im' />"5"'! ''""'"'""'''' crinibus. — Sic editio Schot. ex ms. cod.ce. Ed. Rosv., passis ; menuose. fton accumulant caput passi, hoc ,est soluli et passi.n nati, cr.nes. Scribendum autem pastis e\ Viraiiio ul annotavn Ducajus ad illud 13 (nunc xx., v. 536) : 922 A Slola 151 Auguslini, uhi et Juliani n.en.init. Ejusden. et.am mentionem facit Iib. i contra Julianum, cap. 4 . hgo certe beatct- memoria- ttemoris patns tui non tmmemor qut mecum non parvam interat amiciliam cMoquio imerarum, teqne ipsum mihi carissimumfe- cerat. Rosveydus. ' /Fmn» :^' ^.'"^'"f- --Meminit hisce temporilms ^mih. ep.scop. Palladius m Dialogo, agens de lega- trone ex Romano concilio Conslantinopolim : Acce- ptu sanctt vir, Mmilius et Caudentius episcopi, uria cmValentiniano Bonifacioque presbyteris, imperato- ris Uonortt ,et Papai InnocenlH, el Itatim cpmoporum Uromattt Aqutleiensis , et Venerii Mediolanensis, ae ifVo^emcoporum epistolis, una et commonitono conclti totms Occtdenlts, conditionibus publicis C.on- stunittiopohm concessere. Metaphrastes Mmitium hunc vocat Benevenianun, episcopum. Vide Baronium to.no V, anno Chnsti iljo. Rosveydus. IN 1'OEMA XXVI B 943 Not. 295. Roscidus. — Roscidum spiritum hic appellat, quod Danielis m, 50, dicitur \n»0u« ooooou oi«o-vfi£ov, venkts roris sttsurrans, a Gregofic INazianzeno Spotrspttii vtyos in Poemate. 1, 'Ev rXoj(i $' 'hcsupir, Spcaepv vito; Uuytr.id.vit. Roscidaqne egregios juvenis imbecula lex t Assyr.a ui Bamfna te.idern.es brachia sursum. In Paraphrasi psalmi exxxvi clarum insedisse etiam uitima; Coloiuensi editioni mendum foedissimum : Illic Assyriae mediis in mcenihus urbes. pro urbis : ipsahi enitn Babylonem Assyriam uitem vocat. Duc. Not. 294. In quibus iste feras. — Potuit hic quo- que bregonum imilatuii videri, cujus haic germana sunt, in poeinate Ihpi f«.j -^ff E'aUTov, ubi suas ita eomparat calamilates cum velerum illorum Danielis ct Jon.c- penculis, ac deinde suhjicit : C K«i yarp 5« Brtph t: v.ai «.yptov o".Sp.a BAiairne Kai Sppis o-TovoEO-aa, v.oX aWopiTio-j buoos opar; , II«vTc. ?Mmi rzliBovG-i j3iou Sfl/lyjitovE? KvSpej.' Namque el flucius strox, et lamenlabile bellum Lrudelesque ferae, furibundus et impelus ignis ' ■Sunt sceleran l.o.ninis vit* nerlissi.na pestis. ' Dc Sanctumque Chrislo Nazarajus veiticem Pastis adoruet crinibus. Obi pariter inoleverat pass:s. Ambrosius de Jejunio, ca». 7. Iiauteorum nullus capillus capitis e^trerelur, fih ,v . p/W"e com"n V^ratn. Et in Hegesippo hb. iv : Fluxucgrports sexum dissolvere,pas!ereco- mmn, vulium dcalbaie. Prudenlius Peristeph. I ■ Ju- gtbus longum catenis an capiilum paverint.h V Gao- sovhjs, ii, Observat. ecclesiast. scriptor, c. 10 ' Vnle Not. 277. riS^AulL \Tvi' ~ NunC Memor> m,nc »'e">°- ruts, dic.tur. Ad Menior.uin episcopum exslal epi- IN POEMA XXVII Not. 29o. Sic. aquedivina — Baroniustomol, anno Chnsli 58, num. 42, postqiiam egisset de tribus Teslis Christi. Nalivitalis, Epiphaniorum, et Ascensionis, quae creduntur ab apostolis instituta, quod eius in- stuui.oins nulla reperiatur memoria, sirut aliorum lestorum, citat Paulini carmina, quibus vidctur insi- nuare haec divmitus institula; quod in hunc sensum accipienduni docet Baronius : Deus qui in decalogo legem prsescnpfamdeditrqua fcstosdies juheret cofi, eosque illos esse postea declaravit, quibus maxima quajdam ipse contuhsset iiiHebraum populum hcne- " ncia ; quai ne mcmoria exciderent, mille aliis monii- mentis u. mentibus voluit efee lixa : cum vero postea longe majora per Filium suum in hunc inundum mis- smii, umverso humano generi elargituS est dona, et immensa addidit henelicia ; cur non viderelur ah eo pantcr esse statutum, ut eorum memoria a;que so- lemmter celebrilate anniverearia eoieretur? Nemi- nem enim ha?c adeo perspicua negalurum putan.us, ms. qm omms prorsus a Deo inditae homini rationis est expers : cum praeserlim, ui plurihus dictum est, «la pr.ora, horum quoe postea contigerunt, tvi.uni gererent; sicque ea eliam ratione, ilia fore legltima sempiterna, prsedicta essenl; quod licet tvpice ali- quando . t arl tempus illa, postea vero secundum ve- rilalem lo.ent ab omnibus perpciuo celebranda. Ros- VEVDUS. Not. 29« Grande sacramenium. — Sacramentttm dupltctier dtcrtur (inquit Hugo a S. Victore lib. n Spe- culi eccl., c. 12); aliquando enim sacriimcntu-m dicilur APPEISBIX OPERIJM S. 1'AlLtSJ. 945 sacrts rei signum, vetut i« baptismo exterior abtulio, A BU0J interiorem significat emundationem. Akquanao dicitur sacramenmm, qxnsi sacruni secretum, vel sa- eramenlum Incamationis, et hujusmodi. Poslremo sensu coliation. i Carlhagin., c. 5 Incarnaitomx dominicm sacramentum. Conciliuin CartbagmeBse au. ft F> : Iniimamvs resurreclionis domtmcat saeramenaim vi iduum Aprilium adfuturum (ore. Sie cr«cis, r«sur- ree/tonis et ascensionis sacrumenta dixit ». Hterony- mus epist; 13 ad Sabinianura diaeonuffl : Saaamen- •un> sumboli. sacramenium resurreetionis ex mortuiz, RulYtnus iib. i in eumdem Bieronymttm, & in pra- iatir.ne ati Origencm n$f.i ap\fSn : Sacramenlumnata- lis Domini. S. Gregorios M. tii SacrameiUavio, p. o- Vide S. Auguslinam ei>ist. I i.8 ad Januarium. Cam.hjs, in Giossar. Lat., iom. iii, pag. 659 et 6i>3. _ ftol. 207. Veria s«is aliena loquens. — Imnnuat uritimeumdeuique lciiaentem uno idioraale, a diver- sis intelleclum, aiqiie si singuloruin idiomate loiiue- retur- de «ttia re varia Patrum senteutia. S ide Baro- niuirUorao I, anno * iirisli 54, num. '-142. Rosveybus. «344 Not. S38. Sii; Oeus emnisonai moilulator e.t arbiter ams harmoniie. — Ua Angustinus qaoque, episl. 28, in hnjus mundi guhernatione quasi perpe- tuum Dci canticuni agnos' ii : Si homo carmmis arti- iex no.it quas quibus moras vocibus tribuat, ui iliud mtodcanilur, decedentibus ac succedentibns sonis mil- cherrime currr.l ac transeat : tmanlo magis Dcus nulla in naturis nascenlibns e: occidentibus temporum sjiatia, qiuv tamquam syllabm ac vsrba ad particuias Ittijus se- cvti pertinent, in hoc labenlium rerum ';-"ist mirubiti cantico, vel brevhts xel prodnclius quam modntatio prw- cognita et prwfinila de.poscit, prceierire permiltU. Ros- vr.vPBS. _. . . Kot. -09. Adorat. — Id esi honoral. Sic inira : Et magr.i solium breve soafessoris aiioral. Vide Dtmgalum, pag. S84, ubi ex Genesi, Jo ae cJ PsalmiS osteridit adorari in sacris l.hieris saipe accipi nro honorari. Cnde Ilieronvmus in illud, Adoratc sca '. .. • . ..... I J_ l.. V ....... !.,%•' e rltl bellum pedum ejus, tractat : Adaran in Scrip! filiciier dicitur : dicilui cnim udoratio ipiasi i» Oemn, et tticiutr adorare iptasi lionorarf. Rosv: «pi s. NoS 300. Unctus ade.sl Domlni,— Hicquoquepro- dive liiit. emciidare, t7«ctes adcsi Domini, hoc est christus !)oini-:ii, tiueniadmodum el docte corngit Cauchius, cum snbjicit, chrhu* comitaius amicis, episcopus nimirum Daciae Nicetes aiiis sacerdotibus comitalus. X/>tT-ro« enim Grajcis, unMs Laiims. Ter- tullianus adversus Praxcam, c»p. 28 : Si tatnen no- men est Ckrislus, et non appeilatio potius ; -«rfaitfniii! signifieaUir; et de Baptismo, cap. 7 : Aaron a Moyse uncttts cst, ur.dc chrism dicitm- a chrismate. Hierony- mus in cap. xii 0,r.c Oteo utictionis ungebcnmr prophetee, sacerdotes, ac regcs. IH<\ Nbt. 50!.. O mihi fulminea Ckehtbim. — Isrnac vj, v. 6, habctur se.raplrim. Quare videtur a.vnu.uvnvt t'T.. HincsterUit peperit septem. — Desnni- t ,ni o\ i Reg. ii, v. 5, tibi Vulgaltts plurimos happl, llebrxi ei LXX, septem. Rosveywjs. 924 NoU 504. Fuigentis solii pro limine. — Solium, liinen : raaxinie limen confessionis, ad quod subsisie- bant qui pietatis ergo sanctormn sejmicra visiiabani, n ,-iod aakia Gr«.cis nuperis : nam iiisa saeraria soiia prcsbyteris patebant. Sidonius lib. iv, cpist. iS : Sic et dilecii sniiuia reiicis iionorans. Cangios, Glossar. Lat. tons. Ili. pag. 895. Vtde not. 519. Not. 595. Ecce vides tpiautus tpiendor. — Lurni- narium et cereorum «sus in Ecc!e-ia sat antiquus est. Lampades qaoque ac -ychnuch orbiculares, et iii modurri eoronse eltecti circuli complores a laqueS- riljtts pendebant, gradatimque sibiipsis impositi, ita ul iiitimus major esset 'r.edio-, ct medios supremd, einguliqne lampadibns vitreis artornaii , cujusmodi eleganter describuntur a Paulino S;uai. 7. Cassibs, i.i GonslanEinot'. Cbrist., pag. 39. Noi. 396, Ccrnera crispanie taeurutr. — Sidonms !ib. ii, epist. iO de Ecclesia Lugdcai cedificata a Pa- {l lienlc episcopo : iii!ns!ux inicat, at jue bracteaiun; SdI sic sollicitatur m lacuiiar, Fiilvo ntconcoior erret in melallo : Jjistincinm vario nilore marmor Percnrrit rameram, soluir., fenesirjs, Ac sob versicoloritiiis figuris Vcrnans herbids crusta sapphiratns i lcclii i>?' prasinum vitrum lapilios» llinc esl pijrliuj. RosvEVius. Not. ">07. Metallo. — id est columms marmtrreis Hetallum dicitur qua;vis maieria quoe eJfoditur t\ terra; visceribus. Sic U\>t* aJlaris melalltim dicilur. Pontilicale ms. Bertinianum in ordine consecraniii templa, ubi 945 de labula seu topide aitaris h;ec Oratio est : Supptices tibi Demine lieus Pater preces elfur.dimus, u( mclaUi hnju* tspolitam materiam, su- jwrnis sacrificiis imbuendam, ipse lua delare sanclifi- cationis utc.ijlc diqneris, qni quofidam scripiiMi iapt'- [ t rf„ C deis tegem i» fafci.lis. -Viia : De.ns onMtptiens, uniuer- snrMmVciwn raiionaih artifex, qm crealuras fbrswws lapideum metailum ad obsequium ."-i sa^rificn covdi- Ul ■ -. ut iegis libationi pararetur attare : tmnue iiignnn- ler, •■'.! quidquid hic oblatum ccnsecrotumque fuerit r.omini tuo, assurgat religioni, pro/ktoi sntn, isn-.iaint f.dei. sii konori. Sic metalium nutuariuni. Plinio I-ib. xxtni, cap. 7. Jdetn lib. xxxvn, eap. " de Sarda gemma : Priraam Sardibus renerta; sea Umdaiissima rirca Babyioniam, cum Upicidina?. qvttsdam aptriren- lur, hareus in sa.a eorde. Hcciju-e mo-n> riietalUmt rpud Persas defecisse traditur. Sir. Siiia ii':>. vm, r.ivea metalla de marraore : Tmic ouos a niveis eitegil Luna mesal!i=, quixi Straboni iib. v est uhUOa S; XMiw Uozm. For- tunatus lib. m, carmine i5, de iurre eocharislica Fe licis . i ,-.1 inl elirys ill liis Sslomoflla t n^p!a metallis. Anasiasius Bihli ilheearius i>i Silvestro ; y(>«i.'ii scu- !) ;>/>/n..i singtifarem ex metatla coraltUi. Ibidein, metaUvm Porphv ■<■ • ■■: '■'■ -; ■■• Sot! 508. fti».'.y»uts cagnemine. — Cognomen pro- prie dicitu* irauwaini vcl pioprio oontiui addiluni „..,,...:, c, , , si bic nomen solum sigoi- , i, quasi ulceret duples nomen habuisse Aposto- ;..,„, cun, tamen, qn ntum ex Scriptura quidcni con sr,;. (1 .■!„.■ ■ iliccretar Fuomas, quae vox apml 6ra;'cos ■■ ttir .iSvftif uiraipie autem qeminum so- nat, nl Ikncs. s.iv- 2li : sai rpSi h S>.oy,:»« ev t.i rflia, CJCT <"i ftssi erant ocn.ini i« af.-ro ejr.s <-t i em . xxxvm, -u. Tbei phyiactus i:t cap. xx Johan- nis. v. i'*, inierpreiaiionera esse no.niiiis Thoinas docet cum dicimr, eTbsj oov ewaa- i ' , nvo? Aio«- •xi:. Gixii ergo Tkomtts, o.-i di< iiwr /■ enm Cep, n.i interpretamur Petrum, s»« et lliontas tficitur, /..-, esl, si mterpretcris, sonal Duhpma. l.eoiilios ob- servat>evang«listam iiuHiiis nomen apostoli interpre- iatuun essc iiisi rbbrn*, Euthymius appellatmu cuiv 925 NOT.F, ET OBSERVATIONES VARlORiJ! 926 Juisse Tboasam. quod cura fralie allero natus esset. A fwminum miilia protectioni alque intercerioni beato. idtamc-n neeessenou esse reet/>aHmri,n.>i M. !,!,»,, ..i,,.. /- ...... . . 7 ' ' r tniercessiom Denio- idtameu necessenon esse reeteadmonetMaidonaius nostcr, cara. potuerit esse usitaium in ej.is famiiia, ut cegnomen Gemmi in genlibus Romanis Rubellia et F-usia; q^o p3cto etiam Spurii et Fusii apud eos- dera --Emimhos dicebaniur, lieet nec colore Fusei, iieattiV eataiibus spurii essent. Ita demura Johao. v, 2 : Piuina quw cognominatur Bethesda. nalvifir&pu r, ir.iU', 'h-jSaio; sir ■mut&a. Tu Jn- dams cognotninaris. Yerlil inlerpros Vulgatse, iudmus appellarts. Dvc, Not. 309. Ckalcidicis. — Chahldicum, bie eslC;W- eedonium. ne quid erres. Ch3!eedone enim iu Bithy- niapassa Euphemia, non Chalcide in Etihaea. Tesia- tur quidem Stephaaus a Cbaleidc apu:t Grascos for- mari Chalcidium, uti a Chalcedoiie Chaicedomum; Paulinus tameii a Chalcide fiuvio, qui Chafcedoni iicmen fecil., ieste eodena Stephano, fotmavil Ciialci- dicum. Ita et Sidor.ius, carmineS iu Panegyrieo An- themif, agens de Byv.aniio, cui Eurus a proxima Cbal- cedone spirat : iVoxiuia Clialcidici sensiin inbj lempcr.il Gnri. Ita et alii Lalini scriptores, uli Hieronymus inter- pres Ensebii in Chronico, et Cassiodorus in Fasiis Apollonium Stoicum vocal ChaLidicurn. quem Ca- pitoliims in Marco et Eiitropius lib. vm vocanl Chol- cedormim. Sirmondus nosier ad Sidonii Panegyricum monet scribendum Caichidicum, non Chalcidicum ; i.iqne lir- inari vult ex vetustissimis exemplaribus synodi oecu- menicae, in quibus non Chalcedonensis. seJ Ckalche- donensis noncupatur; item es veteribiis nummis. qui numquam aliter repraseiitent. Sed receptam hacte- nus scriplionem tueiilur onnes scriptores aiitiqui, et diserte Stepbanus in sap^nSin. Nec movere mullura debent vetusta exemplaria, cum certo constat, piera- que nomina, quie h adjuncttim habent, diversimode scribi, ei h same transponi. Sic invenias etiarn in ve- r tuslissimis exemplaribus Chartago pro Carlhago, ileni ^ Phytcn pro Pgthon, sic et Cherintus pro Cerihtlms, itidem cheruei pro centchi. A nuramis quoque nulliini eeitum argumenium hic sumi potest, cuin et in iis variatum sit. In Thesauro rei antiquarise Huberti Goltzii, in nuinmo Sabinn» Tranquillianx babes xaa- KUAQxtav; in alio nunimo. XAA&Eaqnqx; in numinO AnnLc Faustinae, kaakiiaqn.n'. In Gr.ecia ejusdera Golizii exstat in duobus numismaiibus, xaakhionon, Rosvevdus. Not. 310. Corpora iransfixos trabaiibus inciita cla- vis. — 94S Trabale, ligimm quod Iransit per rotas. Ita clavo Irabali hgere, disit Cieero S in Verrem. Vita SS. Ferrcoli et Ferrutii : Capitibus beaiorum marig- rum trabales clavi .... ma'teis ferreis affixi. Casgics, in Glossat. Lat., toin. III, pag. 1158. Not. 511. Mare. — Mare sanctjc mcns;e, nibii aliud est, quani aquarum receptaculi. seu cavus menste re- cessus ad inslar e-Aiair,? , quod «irca alUria ad ab- luendas victimas apud Jud;cos exstrui soiebat, ut esl I) lib. III Reg. cap. xviii, et lib. II Paraiin. cap. iv, v. ' b. Casgiijs, in Conslantinop. Chiist. i,b. i». Not. 31-2. Liminibus. — Hac voce utuntur passim scriptores dum de a;dibus sacris loquuntur, aut de iis quoe ad ipsas sacras iedcs voti caiisa proficiscuntur. Paulinus infra, Ccde sacratis Liminibusserpeiis. Hinc familiaris ioquendi formuia, ad tinrina sanciomm probcisci, aut ea visitare, cum de iis qni' ad eorum sepuicra seu memorias peregiinatior.es insliluunt verba faciunt scriptores. Nam cum sanctorum reii- qiyie ac corpora intra absidas.ve! betnata, in eonfes- sionibus, id est, sub ipsis altaribus reeondiu essent bemaque ingredi solis liceret presbyleris, uode pres- byterium Latini appellarunt; lideles in liininibus, seu iii soleis bemalis, consisiebant, ibique preces suis ac vola cssolvebanl. Nicolaus PP. I epist, 8 : Tmittt ritm apostotorum princtpis Petn ex onmibus ftnibus lerrje properanlium, sesequolidie eonterunt, ei usque !/; Jinein vita: sua; apud ejus limina semet mtmsura proponum, -eic. ita p^ssim apud Victorem iil lib. i.i Oi;»li;g., Leonem Ostiensem iib. m, o. 49, et aims : quibus iu Ioeis vos limma oro ipsa xdc ■ ;,iri sum'- lur, id est, pars pro lolo. Quamquam nor desmit qui Ummt pro ipsa prnna .cdis poriicu, atque adeo ipsis loribus, lntelligi debere eoiiteitdunt, in qoibiis sn)>- siiteuarit peregrinantes, cura eo prosequerentur eultu ipsos martyres, ul et ipsam Kdt-m s;w.ram subire ve- rereuttir, et se indiguos censerem. Paulinus Natai. t', v. -442 et 444. ^cdiis m liuiinibiis siuns vola refert. Sed et interdum ipsos postes osculabantur : uade apudClirysostomum homil. inepisf. adCorinth ,--ca- OvpxxmJ vxav a&sir; Aratorem lib. n Histor. saer. • et Paufiraim Nat. G, oscuta figere postibus ; Prudcn- lium hymn. 2 et li, apasWorum et martyrum e.vos- cuiart limina; dcnique apud Grcgorium Tiiron. lib iv dc Mirac. S. Martini, cap 14, timina S.Martini oscu- ian. Patiliuus loco laudato : Stertiitur anle 1'ores Fnsus tiumi. Cangius, in Conslanlinop. CLrist., lib. ni, pag. 64 el 65. Not refutat ? ; T3. Mmsa Peiri Ita cqnjiciebat recipit, quod Petri dogt&it legendum Cauchius. Ante erat Mehsaue Peiri'. lntell igit" per mensam aliare. "u et sequenti versu : Unus ubiqtie calix Domini, ei cibus unus, et una Menss, douius |ue Dei. Dionysius Areopagita Hierarcli. ecci. cap. 2 : t>,-j te^av teieaa&itevo; Tf«jrE?«v, Post deoscutalionem sii- crw menste, id esi allaris. Solebaut enim oiisn altaWa martyrum corporibus imponi vei apponi. Prudeniius hymno 11 nzoi cne-ftkva-j , de scpuiero el altari S. ilippolyli : TaliliiisHippolyli corpus msndatiir opfnis, Prppler ubi apposila esi arsa .ij.-.-iia Deo.' illa sieramenii donatrix niensa, eademque Custos lida sji marlyris appesila. Hieronymus adversiis Vigilantium cap. 3 : Male facit ergo Homanus episcojms, qui super martuerumhpmi- num Peiri et Pauii, secundum nos ossa veneranda, secundiim le vilem pulmeulmn, offert Domino sacrih- cia, et tumulos eorutn Christi arbitratur aituritt? Quam- quaui Mensque Peiri retineri poleral, ut inteiiiga! menlem seu animam Petri non recipere sen a.imit- tere has comessationes, quas doclriua sua damna- Vlt. HOSYEYDUS. De eodem abusu Augustinus presbyterAlypio Tha- gaslensi episcopo scripsit anno 39S epistolam, qu;e in nova S. Auguslini editiotie primum prodiit n. 2'J, narrans quibus adhortaiionibus demum ohtioueiit ut ilipponenses cathoiici abhorrerent a luxuriosis con- viviis, qua:- in sauctorum natalitiis apud Africanas Lcclesias celebrare nios etat. Exslat Hipponensis concilii anno 593 celebrati canon concilio m Cartiia- ginen-i inserlus, Vt riulli episcopi vei clerici in eccic- sia conviveitlur Popttli etiam ab hujnsmodi convi- viis, quautum fieri potest, prahibeantur : qui canon. procurante ha«d du!'ie Augustino tunc presbylero, editus fiiit. Quippe Aurelium Carthaginensem paulo ante conteststus erat in epistola 22 ut viis omitibus occurreret linic malo per totam Africam dadurii 947 grassanti ; idque ipsi nisi eoncilii autorilate tolli noa posse insinuarat. PP. Benedictiui in epist. 29 S. Au- gustini. 1 tinde aniein htec in Ecclesia ewia fuerir.t, i!»i-. dem exponit Anguslinus n. 9 : Sctticei post persecu- liones lum mnltns tamqtte vehementes, cum, facta pact turbte gentitium in Christiumm nomen venirecuvienlei hoc impedirentur, gvod dies jestos atnt idolis suis st- lercnt i» ubundanha epularuin et ebrieidte ionsumere, 927 APPENDIX OPERUM S. PAULINI. A 928 nec (acite ttb his perniciosissimis el tam vetuslissimis voluptatibtis sc possent ubslinere, visum fuisse majori- bus nostris, ut huir iitfiimiit:lis parti inlerimparcerelur; diesque feslos post eos quos relinquebant, alios in ho- norem sanctorum martyrunt vel. non simili sacrilegio, quamvis simili tuxa, cctebrarent : jam Clirisli nomitte conligatis, el tantm uutorilatis jugo subdiiis salutaria sobrietutis prwceplu iruderentur, quibus jam propler prwcipientis honorem ac limorem resistere non vale- rent; quocirca jam lemptts esse, ui qui non se uudent neqare Ctirisiianos, secundtimCltristi voluntatem vivere incipiaril, ut ea qnw ul essent C.liristiani concessa suui, cum Clirisliani sunt, respuantur. Hanc ipsani ub causam Gregorius Thaumaturgiis, teste vilse ipsius scriptore Gregorio Nysseno, insti- lutis in honorem sanctoruin uiartyrum diebus fesii-, iudul-.il ut sesc in iis fideles exhilararant. Eodcm eonsilio adductus esl Gregorius I. PP. ut htec in lili. ix Regist., episl. 7{, Mellilo abbali Britlauiam per- genti comnieiidaret : F.t quia boves solent insacrificio ^ n)enlo nene atomo asluia> breilfs. Epistola 12 : Brevis dwmonnin multos occidere, debet eis etiam Uac de re l7sju/„ pjgnus. Scribunt plerique hastula, quasi diiui i\ot. 318. Aqmina concharum. — Concha, vas ?qui> capieridis aptum. Eucherius in iibrum Regum : l.u- Ucs, conchw,vel canthari aqUarii. MartyfiUffl qnatuor coronatorum : Coeperunl in nomine Christi cnvurc conchas, et pegas, ct lectos, cum sigillis et canlharis, cum magna tenuitale urtis. Anastasius in Leone III, de Patriarchio Laterauensi : In quo toco et aceubita collocavit, el in medio conchum porphxjreticam uquam (uuilenlem, ubi per accubita intelligo caneellos el re- pagiila circumquaque structa, quibus incumbebant uti hic Paulinus : Sed ciMumjeclis in porlicibus spatiari. Copia larga subesl, interpositisquc columnas Oincellis fessos incumbeie, ei inde Queutes Aspectare jocos. ROSVEYDIIS. Vide not. 320. Not. 519. Yicit brevh astula /lammam. — Sajpius liiec vox Pauliuo iisnrpata. Epistola H : F.t in seg- salennitas immulari, ul die dedicalionis, vel natatitiis suiictorum martyrum ... reliqiosis comiviis solemiila- tem celebrent ... ttt dittn eis aliqua exterius gaiaha reserrantitr, ad interiora qmtdia consentire facit tts vuleant. Sed Augusliiius S. \mbrosium laudat in lib. vi Conlessioniirn, c. 2, quod Mediolani cibos ad san- ctorum memorias afferri vetueril, ul ne ulla occasio se ingurgilandi dare.ur ebriosis, et quia illu quasi pa- rentalia sitperstitioni gemitium essenl simillima. RR. PP. Benedictini. Vide Auibrosium de Elia el Jejunio, c. 17, et Au- giistinum serin. de Diversis 5 et 101. NoU 314. Aquw cwcalor Amalec. — Atlingit histo- riain, quae narralur Genes. xxvi, 14: Inviikntes Pa- lieslini, onmes puleos, quos foderant servi patris iltius Abraham itlo tempore, obstruxerunl, implentes humo. LXX dixerunt hifpy&v ■ipiu.-a. ExesccaYidi verbo ustis est Paulinus, ut apudGroecos dicilur Tv^n niaxl, locg. : Amulecites el ltlit- mwus tiniim cst. Duc. IN POEM.V XXVIII. Not. 31"i. /s(ic portiiibus late circumdata longis. • — Harnm porticuum intercoluiunia ul pliirimum cancellis ac piuteis nnmita erant, quibus incumbere licebat, el iu alriuin prospicere. Pauliiuis Sed circumjcclis in por.icibusspatiari. Romani vero cjusmodi atria paratiisos vocalvant, Galli parvit. Ita passim scnptorcs vocem hanc usurpant a Graeco T.3.po.ii:inot, desuintam , eslque locus seplus porticibus in quibus deainbulationes fiunl. Gawius, in Conslar.tinop. (Jbrisl , pag. 20. Not. 516. ImpUtvio. — Ua rcposuerat Caucliius in margine sui lilui, nescio au cx conjectura, an ex libro impresso. Anie crat in clivo, quod malim reti- nere, donec quid certius conslet (ide mss. Rosveydcs. Vide not. 107. Not. 517. Trimtque canceltis currentibus ostia pun- aVint. — A nao in benia adilus patebat per tivs porlas qu:e in cancellis aperiebanlur, inediam ingenlem vcl iiMJorcm, aiias minoris magniiudinis ad utrumque ls- tus. Ejusmodi bemaiis porla? Jr/w; 9u/)«f scriptnres Cix-ci passim 948 voeanl. Cangius, iuConstantinop Christ., lib. ni, >, pag 1> 03. nutivum ab basta esset : sed scribenduin astuta. Isi- dorus 1. xvtt Originum, c. 6 : Aslula a toHcndo nun- cupala, quusi abslula. Fomes esl ustttla, quw ub arbo- ribus excitlilur recisione, attl aslulw ambusla', anl ligno cavata, a fungis nomine aeceplo, quod itn rupiaf ignem. De quo Yirgilitts : Rapuitque in fomiie jlammam, quae fere desumta cx Servio Danielis ad t ALn. et cura eo comparanda. Idem lib. xix Originum, cap. 19 : Ascia ub astttlis dicta, quas a ligno eximk. Hispani hodie astiltai vocanl qu:e Gr»ci zacyjj. Aliis autoribus dici- tur assuta, forie ab absiliencio, dum maleria ecditur. Plinius. Iib. xv), cap. 11 : Flos crudus rcsina', cum nutlta assula tenui brevique avttlsus, concidilur ad cri- bri minuta. Ideni lib. xxix, cap. 2 : Alii sticcidam, ussulis twdiv subjeclis, el sulnnde interstratis, oteo aspersam accendunt. Vitruvius lib- vti, cap. b : Cte- menta marmorea sive assulte dicuntur, quw marmora' rii ex operibus dejiciunt. Festus : Fomites sunt assulw, ex arboribus, dum cwdunlur, excussw : qu.c pene cx- scribil Isidorus surra : unde apparel olim apud Fe- 6ium astttlw lectum pro assulw. Ab ussuta Plinio lib. xxii, cap. 22, assulose formatur : Catamtis mehor, qtti minits (rngilis, et qui asstttosc potitts quam raphani modo frangilur. Plaulus Caplivis el Men.fchmis as- suialim; itcm Na?.vio. Vide Nonium. Rosvevdfs. Not. 520. Insita celta procul, eU. — Quid fuerit concha inler eruditos omnino non r.onslat. Conclia bemalis, seu partis illius templi in qua sacra pera- guntui pars prxcipua fuil. Ex ichnographis aliquot a Goard exhibitis pag. 13. 20, 27. videre est iu ea parte in qua stat, vel statuitur altarc, reccssus ali- quot in iiiodiiio hemicylindri supcrnc. (ut par esi credere) in conchae speciem clausi. Concha autem I rerisque iu ecclesiis ita porro eflicta eral, ul etsi unica superne appareret , trinos lamen recesSus operirct, ac proinde triplicem concbam elTieerel, ut dbservat SilentiariuS part. 1. vcrsu 272, ufii satis oslendit inferne, seu sub conch* volulaiione Ires conchas contineri qua: unica sphserai qbaria paiie continentur ac coiitegunliir. Trinos islos rccessus belle descripsit Pauliuus Natal. 10 : £st ciiani el epist. 32 ad Severum : Prospectus verobasilicK... recepial oranles. Triplicem igitur recessum habet concha sub cadem concameratione, majorem et medium, in quo erat sacr.i mensa , ci saeerdolum sedes, seu synlhronus : Dnos preeterea alios minores, alterum ad dextrain seu septenlrioRem, quem prothesin vocabant; allc- iniii :ul siuisiramseu meriaiem, diaconicum appetla. iuin. Enimvero ab bac triplici concha triehoram upsi- dem apud Paulinum dictam vuit Salmasius. Cahg i'S, in Conslanlinop. Christ., hb. m, pag. 44. Vide not. I50 ei 159. Nol. 321. Sletiato speeiosa tliolo. — Tholus esl le siudo urbiculala, in sphscra: moduin compacla. Uanc 929 N0T7E ET O&SERVATIONES VARIORUM. ««1« ti uu^r.KVAiiuwtS VAKIORUM. 930 tulgo Ofa-j vocai.l jGnsd scriplores. Esl autem 8olo? A sit Scaliger. Iia idem Ilieronynras de ScriDtoribui apud Isidorum et Paiuam, eminens rotuuditas et fa- errfpaiaiii™ ;,. i ..„. . c_.i '?„ ... i^ °. r,P. r,DU.s apud Isidorum et Papiam, eminens rotunditas et fa siigium templi. Ugulioni autem proprie iholus, est veltit scutum breve, quod in medio tecti esi, iu quo trabes coeunt. A quihusdam eliam vocatur iruiliis. Cincius; in Constantinop. Christ., pag. 29. Not. 5*12. Tunc quoque cum dabitur, elc Egregie Paulinus materialem templi structuram incipit trans* ferre ad spiritalis templi structuram cl ornattim; quo ilii pneiverat Panegyristes qttidain oratione Sua, quam babuit in dedicatione templi Tvri, a Paulino ejus urbis episcopo 949 rion lam renovali, quam einpliore forma recens exstructi : ex qua inlelligere est, monente Baronio, tomo III, anno Ghrisii 514 erclesiarum slructuras haud perfuncloric absque spi- rilali inlelligentia, sed suinmo religionis studio con- sucvisse a nwjoribus erigi ; nempe^ii! qtisclibel stru- rturs> pars .jiiid mysticnm prscsignaret; tisqtte adeo ut ipsi eliam Ihroni aique subsellia, ipstnque lempli fenesir.c, divinum aliquid repraiscnlaient, locis in eis pro cujusque dignitate disposiiis, et egregie con- cinnatis. Sane qui tempi» ha-c duo comparaverit Nolanum et Tyrium, magnam inter utrumqne simili- tudinem inveniet. ct utnimque ad aemulalionem Sa- lomonii templi fuisse. Bosvrvnus. Nol. 325. Qui vorul JE tliiopem. — Hic quoque nonnihil a Scriptura» senlent,ia discedit autor, cum dica». draconcm jEthiopas rtevorare, cum apud Davi- dem ps.ilmo Lx.vni, 11, legamus contra, Tu confreqi- sti capitu draconis, d.-disti enm escam populis .Etliu,- pum; quo locb iionmilli ad litteram inlclligunt cjecta fuisse cadavcra jEgyptiorum in /Elhiopicum litlus Alriae una cnm principe ipsorum Pharaone. Pharao igitur est ille draco datus in escam /Ethiopibus. Al liic no3ler ait draconem vorare populos /Eihiopum spiritualium, hoc est, eorum qui vitiorum aestibus exusti et iuobscurati sunt. Utrainque lamen senten- liam involvit in suo comrnenlario in cap. vm Osea; Cyrillus Alexandr. : 0 yip tuUwn-j -:/o-.t-:s- & -/t Ori^ tryutn Kijoi; xai «py/ri Tvv voOv, MMotzs; etzCTt)? ( Xat voofvr' otv y.ai ).iyotvTo npos n «u.(2v auTwv xcct nv.pu 8eov 0-',rot. tosobus-i t'v 7r'>jxis.»).ov SoAy.ovTa, y.a.i uuroi '/oto/ 0-/TO-JVTK-. -«>(v. Qui enim nigerrimam et lucis experlem i» seipsis mente.m habent, jnre Aiihio- '"? et '"/"jtili et dici n nobis ifisU et a Deo possuiit. lli muliicipitem draconem pascunt, ipsique mcissim «b eo pascuntur. Doc IN POEMA XXX. Nol. 324. Aiuioclda ei Osiia Lucam. — Miruin a Pau- lino asseri Luca; reliqtiias servari Anticchi» et Ostiw cum Marlyrologium Romanum 9Maii dical ejus reliquias iranslaiasesAchaiaConsiantinopolim.qiiodelaliunde sequenti nolalione docelur . ei W Oclobris in eodetn Martyroloijio pssa S. Lucas dicaatitr Constaniiiiopoli translata Patavium. Nisi tantum velit Antiochiam et Usliam, Lucam Evangelii proseminatorcni habuisse egregmm : fors ei reliquias aliquas ejus aliunde cx- petiennt. Cregorins qtioque papa , cum diaconus oonslantmopoli legatum ageret, impetravit » Tibe- D no imp. brachium S. Lucac. Baron. an. 580. Rosvcv- DU.S. Not. 325. Nam Constaniinus, elc. — Quod hic Pauhnus habetde reliquiis Andrcte et Timolhei Con- slantmopolim translatis a Conslanlino, habes eliam apud Hieronymum adversus Vigilantium," et ubi i ■>- cam jungit : Sacrilegus fuit Constaminus imperalor, qui lanctas rehquias Andrem el Lucm et Timolhei iransiuhi Conslantinopoiim,> Mirum tamcn et Hiero- nymum ipsum et alios omnes autores translationem narom reliquiarum Constaniio assignare. Hifironymus ajtdilione ad Ghronicon Eusebii anno 19 Conslaiiiii '• Rehqmce apostoli Timothei Cpnstanfmopolim invectx Idemanno 20ejusdem iinp.,Co»*teii(ioA»»iam inqrcs- m, ossa A ndrew apostoli, et Lucte evangelislai a Constan- unopotitanu rmro favore siisceptn. Eo anno ponunt nanc translatiouem velustissimi mss. eiiam Amandi- nus, httens capitalibus scriptus, non 21, uti ^«pres- B :cclesiasticis m Luca : Sepultus est Conslaminopoti, od quam urbem ligesimo Constantini anno ossa e,us ctan rcliqmis Andreat upostoii translata siint de Arhtiia. Ado m hbeilo Festiyilatum apostolorum , 2i .lamia- 111, postquam de Timothei nalaii egit : Cujus torpus nnn reltqum li. Andreee el Lucce, 20 Consianlii anm tonslanttnopoltm translatum est, Ad Conslanlium nuoque horum Iranslationem referunt Merieaja 30 Novembris in Andrea, et 18 Octobris in Luca. An •onslantinuB ammo deslinarat facere. quod postca lilnts ejus Constantius perfecit? Certe in eiim linem apostoloruin ecclesiam scdilicarat. Socraies lib. 1, cap. 26 : 'Ajro«fei; ='v rr, ir:slv,civ. r.v inu>vvu,m Tsiv A..ottoA'.v, uv 01 «uri toCto ireirowxs! ,' onu; o-j 0' jSo- ailiif tc x t Lptis,-™ 'AjtorroXtxSv Jiei^bVojv u» Uo- /tumzvotvTo. In ecclesia Apostolorum reponitur Con- stantmus : quum quidem ecclesiam ob e/im ipsam cau- sam tonstantinus adificaverat, >:e imperatores ct sdcerdotes apostotorum reliquiis aliquando destitueren- inr. Vide Baroiiium ad Martyrologiuin Romanum 9 M.111. Rosnf.vdijs. 950 Not. 526. Alphu iiidem milii ChristusetD Apocalypsis c. 1, v. 8 : ligo sum «et u, principium et jinis, dtctt Domimis. Et cap. xxn, v. 13 : Ego sum « et a , prunus e.l novissimus , principkim et finis Clc- inens Alexandrinus lib. i Pxdagog., cap. 6 : EkoTw,- -/■Ay. «\ih;t imryveim tolc Stxoioi; 0 K-J^tof, hx ?.'n ctxfS; 0 Aoyo; a.u.r„ hixbr,, A v.at Q, aoyr, y.ui ts/.o.-. iure justts iac Dominus pollicetur , ut aperte Verbum esse umimque ostendulur, « el tu, prinCipium eifinem rerlullianus lib. de Monogamia, cap. 5 : Duas Grce- etatlitteras summnm e.t ullimam sibi induii Ddminus, tnitii et /inis concurrentium in se figuras; uii quemed- modum u ad a usque volvititr, et runus u ad a replica- iur, uit ut ostenderel in se esse et inilii decursum ad finem, et finis reatrsmn ad iniiium : ui omnis disposi- tto tn ema desinens, per quem coepta esl, per Sermu- nem scilicel Dei, qui caro faclus est, proinde desinnl ; nucmadmodum et ccepit. Ome exscnhit Isidorus I. 1 Eiyinoi.,c. 3. Epiphanius in Ancorato indegeminam Chnsti naluram colligit. Ite.m Origenes toni. I m Johan. Prudentius hym. 9 Calliemerinon : Conip. r.aius ex parenlis aute mundi cxordiiim Alplia et u Ciij,'nciiui)aius, ip»o fotis el ci.iusnla' Oramum, quaesunl.foeruut, qusque posi rulurasunl. Reperiuntur vaiii nnmmi imperalorum cum « et w iiiscripti. Vi.le apud nostrum Greizerum, tom III de Cruce lib. 1, cap. 9 : Constaniii; c. 10 : Magnendi et Decentii; c. 1 1 : Joviani. Kem apud LipsiUm lib. m de Cruce, can. 15 : Decentii. VideetGretzerum noslrum tomo III. de Cruce lib. 1, cap. 30. Occasione harum lilierarum Marcus et Colarba- siis hxrctici hairesim suam slruxerunt in alphabclo Grajco. Terlullianus de Prsescript. cap. 50: Nonde- fuerunl post Iws Marais quidam el Colarbasus, novam liatresim ex Grmcorum alphabeto componenles. Negattl emm verilatem sine istis posse Ulteris inveniri; immo lotam plenuudmem el perfectionem verilalis in islis lii- teris esse disposilam; propler hunc enim eausmn Cltri- stum dix.sse, Ego sum 0. et u. lii. c in munmo Basdi- dianorum apud ducem Ar choiauiiin, Alphaeto, quo-l eit « ct w. JV.irn u olim lonice etiam per 0 scriptum ■ utpatetapud Scal., p. 102 Animadv. in GrsecaEusc- hiani Chronici. Rosvgrnus. , -Noi- 5.2.7- Vexiltmntpte crucis mper omnia sidera fixil. — Mirum quomodo vexiilum crucis superom- ma sidera lixum sit. Appariturnm in ccelo siguiim crucis 111 die judicii, asserunt plerique Patres ex Mallh. xxiv : Tunc parebit signum fitii Itominis in ccelo. Sed hoc. signum an ex aere forinandum sit, an vcro sil ipsa crux futura in qua Chrislus pependu, dubium est. Pro postenore senlenlia videtur S. f'a - linus facere, cui consonat Chrysosiomus homilia de Cmce elLalrone : Bo-J).jt u 6=fv nS,c -,m frurotius o-uagoXov 0 atxjpo;. vm ttS; treavov tq Ts5yp« iax f, OVX fynXZV «UT.V ftOVOvlTTtT^; yr,;, iX/\' i.y-.r/yytv UVTOV *->; tov ouoavov. lloflev o^Xov rouro ; pjxx' «vtov puUi> ffsi APPENDlX OPERtM S. PAULlSi. 932 epyZGrtivi h T/S Szvrspa kut«0 y.kl ivSofot rraoovrria. \'is /V discere guomotto crttx sit regni noia et symbottnn, -et ijuaru inclita res sil ? Non retiqtiit solnm in terra , sed Uttxit eam in ci-.tum. Unde hoc liquc.t? Cum ipso ven- lura cst in secundo ejus ei glorioso advcntu. wetzeras iioster Hl>r; (TTaueoi;, T'ni EvrrsSsta; t. kijttkitov xptmavri, n 6 . t T'.0 nctcahiTirj, i r« tt«o"Tojv o"Tnpt*/fiij. Sutie crux vitam [erens, pietalis insuperabile trophteuni, janua paradisi, fidelium [ttlchtm. Quomodo autern Ikc iocu- liones accipiendse sint, docet Augustimis tract. I in Joban. : Dicimus qnitlem lignurh vitnm, sed secttnditm intetlectum tignum crucis ttnde accepimus vitam. Tro- pice nimirura vel relaiive hrcc intelligemla moi itl schoiasiii i. EIosvevdus, Pai uit ille liheiis, Deus 0'.;:,ia Cim; F^lre ccneors. 952 ^"'"''i' erg i esl per cuncta >Az distinctio con- stitucnda; cujus in hac interpictatione ordinem ne- mo non videt. Dmi/iucs, Adversar, Couunentar., lib; xtn, cap. 14. Not. 354. Sine legefidei. — Ila vetus code^i (anie erat sinelege fideli, utalibi passim), secunda longa, iioii brevi, ut pcrpcram hactehds eaituin est intiv : Aut illum gremio QJei pater eicipitalmo; siquidem , :U testatur Cauchius, aliRr exiiibet tlluin versum vetus liber : Aut ilum gremio exceptum fovct Abrameo. Vel Abramio, ui antea : Ouem lu Abraiui» c,iii;alis ^Hinlvli. Sic eliarn corrigendum post : i-ii -i> cniri) logis ChrisLus, qi:ia legn (irlei Prsdiclus. F.i rursus : Prescriheiis veteri tiuein legemqae lldei. Et Malali.5: Discutiebat ovans galca sculoque hdei. Et carm. o de S. Jobanne : Aiiscullal iia'o genitrfx , vis taii i 0;ii versus niinis sedulas i orrectorum m.inus eflugit. Duc. Sine iege fidei. — * llanc genuinam lcctionem cor- riiperuul cum reposuerunl Badius, Gravius.GrinaMLs Poelmannus el Schotlus , ljl gi-n s iiuinauum passirn sine l,'_e Ikls-ti. In eodem Panegyrico, \. 551, pio Pruescribens veleri lincni logemque Bdi . reposuerunt, i\ t ii . bens velsri lidei legennpie moduni;;ue. 953 NOT.E ET OBSEltVATlONES VARSORUM. 954 Famiiiare est Paullito et vetustissimis Christianis A seminib.us lerrae sunila, agit Piudetvtius lib. u coulra poetis fidei mediain producere. Id quidam p.on intel- figentes ssepe locos immutarunt leinere, et corrupe- runi contra lijem mss. codicum : qaod iutcr opcra Pauiini nosi,' quamplurimis in locis factum est; nam in .. codicum . . Pauiini nosiri quamplurimis in locis factum est; na in od-a ad Kicetam ubi iri optimis exemplaribus mss. Reg. et Geni!. esiv. SO; Orbe cuinsancia: j.ia pars fidci, in quibusdara editis repositum . Orhe cum feiis iidei pia: parsv Natai. i S. Feiieis, v. 67, in inss. duobus codicibus Germ. etin edit. Rosv. legitur : Prodidil, ut nobis esse! pia vena iidei ; • pro quo Badiii^, Gravius, Grraxus et Poelmannus re- posuerunt, Prodidit, ui Sdei nobis esset pia ?• fia ; Etversu, 127 : Kidei qunque solus, pro sohisqve jidei, ut prcefernnt mss. duo codices '* Germ. et ed. Rosy. Ilem, v. 529, pro Tnniinti quia rausa fidei, reposnei nnt, FiJei tanlum quia causa. Neiai. S, v. 46: Firirisbat ainore fiuei, in mss. 2 Gcrm. ct cd. Rosv., pro quo Badius e! Gra- vins substituerunt Fidei firmahal amore. Suniie exempium ciiat Beda ex eodem Paulino : Diseuliebal ovans galea sculoiiue fidei. (Vers. 125.) Qui versus sic Iegitur Natal. 5 S. Feiieis in mss. duo- bus codd. Germ. el in e~j1. Pauver in Abraham. — Ita veram iectio- nem reprsesentat velus liber, cura auie essel Abra- hamo. Haud aliter Natali 9 . (Juos p:us Abraiiam, sacer (sac, ienis laeob. Et Natali i : Sicpnter Abraliam Duuiiui prsccpta seeutuss, Sidonius Apoilin. lib. vn, rpisto!. 7 : Abraliam, saueili merito sociande palronis. Et rursus : Aiirah.am |am te comui>regr.inii5 habcl Dic. Nol. 558. E t eril vermibus estu suis. iu inferno fulurorum mentio Isaise i.xvi miseorumnon morietur, ei ignis eoruin non exstin- guetur. E-,ciesiisltci vii, v. 19 : Vindicta carnis impii, igms et icrmis. Juditli eap. xvi, v. 21 : Dabit enim ignem ei vermes i.i carnes eorum. ul urantur, et scit- timil usque in sempiternum. Marci ix, v. 53 : Ubi ver- niis eorum non morilur, et iijnis non exslinguitur. Qui- bus locis ignem proprie, vermem tropice pn. con- scientke excarnilicatiorie accipiunt plerique interpre- tes. Sed quid vetat utrumtjue propiie sumi, et veres vermes in inleriio esseV Basilius in psalmum xxx,r.tav rt -/ivo; toSo).ov vm napm^ayov, XKlne-ch; ,- iat xai p.ydi roih «o/uwuaivo-j Iitde veimium immmera- bilium gettus venenosum ac. rimihorvm, e itam mii- dem nernper, nec tamense ersaiians. Amrnstinus iib xxi de Civitate Dej, eap. 9 : Legitur m veleribut tbcripiuns : Yindicta carnis irnpii, ignis et nermis I o- tutt brenu* dici, Vindkta impii. Cur erqo dktum est :arms impit, nisi quia ulmmque, id est, el iqnis et rC,-l rat#, peena eritcarnis .'Prosper iib. uide Vitn c n- plativa, eap. 12, pro hac sententia cilatur a P Cor- nelio m tsaiam, quia apud eum est. edacissimis i,t ■ (ctermim duaniari vermibus, ner. finiri ■ sed de con scientias verme inlelligendus iile videlur, qnia pree- misil ■.etconsumentis conscieutio! vermis im.nortatiter n;d;t. It.bera in Apocalypsis cap. xix, cmn s:co,.,s inent.io suipbuns Qat in Scriptnris, et acierno Wi jungatur, existimat acque sulpbur proprie ac wi,?„. mteiiigendiim. Kosvemius. p Not. 339. Propinquis conjmutum lumuli fredere mariuribtks. — Jnleiiigii Justum ci Psstore.rnmarivres quorum niemoria Compluti , ttbi liliolimi ssmni lerr* mandaverat, cclebris est ; de quihus Prudeniius hymno i \upi a~.sYJ>-jW : SanguioeHiJusii, cui Pastoi hajret, lierciilurjn dujdex , g'eminum<)a« doniun Ferre Complutum gremio juvabit Membra dunrnui. Ettaii! duohus milliaribtis iufra Terranum Lusitaiiim "!'S 9a* templum ereetum erat, cujus inscripiioneni vmere est mter Moniimenla Chrisiiana apud Gruio- rum, pag 1035, num. ■>. Nalalis eorum rlies assin.ui- lur m rabnlis ecclesiasticis 6 Augusti. Rosvevdik fvol. aM. Utde oicino wnctorum sanguine. — F.iit ea veterum reiigio captandi sepulturaa locum anud memoriasmartyrum, ui corum patroeinio iuvaren- tur. Aiigustmus lib. de Cura p,„ inortuis.cn» i- Honvideoquod sit adjumentum mortuorum prorisut sepeltendts corportbus apud memorium sanclorum lo- 935 C!„ M. VICTORIS 935 tus,nisiad hoc, ut dum recolttnl nbi sinl reposilaeo- rum quvs dihgunt corpora, iisdem sanctis iltos tamquam patronis snsceptos upud Dominum adjuvandos orando commendent. Coristanlinus in lemplo Apostolorum , quod Constaniinopoli exslruxerat , iuter duoilecim apostolorum tliecas scpelin voluit : r>j; twv 'Ajtoo-to- }.wv TtpOfT^rivzrji; xctv&jvov to iaurou try.rrjo; usTa 6ava- tov , 7r/>ovo£>v viXEofjaXkvjTn TzivTzr**; 77poG;jai'x ytyivih crflat , ri; «v x«t u.£Ta titevTiTi a;«iro twv evrauSoi uzX/.ovarSiv ittirinf, twv 'A«o!7to).«v truvTsWo-Sat iu/wv. Incredibili ftdei propensione pronidens, cum jam cor- pus snum commitnem citm npostolis uppeUalionem posl mortem participaret , fore ut defunctus quoque preca- tionum, qua> ibidem esseul ad aposlolorum gloriam offerendas, particeps efficerelur, aildit : 'Ofiisua ^vyji; ovjjs-iyopov Tijv t*jv3c fnifiw -noiiitriou x Jtm mtrttvuv. Quamplurimum uiilitatis iltornm memoriam atiim/t suw concilialuram extslimans. Non dubium thecas illas jeiiquiis apostolorum nobiliiatas. Narratenim Socra- tes lib. i, cap. ultimo, lemplum lioe aposlolis a Con- stantino .edificatum, ne aposlolorumreliquiis impera- tores destituerentur. Sequentes reges magnse gralise depmabant, si vel ante fores templi apostolorum sepelirenlur. Chfysostomus hbmilia Quod Christussit Deus : K«t iv tt? KavoTav-tvouiroXse $i , ov&i 7roo„- touj AttottoAouc iyyi; , «/;.« ~up aOra T« itrp&Bupu !%u ayarrinTOV etvat tvirujov oe ra Stsoqiumt ircatxctfuvoi t« o-w;v.aTa avTwv xaTOfUTTCoflae , -/«t ysyovact Supusoe },otrr6v twv !t),u,„-j o< pacrtXtfj. Ff ConstuntinopoU reges nostri magnam gratiam pntnnt, non si prope apostotos, sedsi vet extra eorum vestibula corpora ma sepelian- lur, Aaiitque piscatorum ostiarii reges. Jacobus Maro- nis discipulus, apud Theodorelum in Philotheo cap. 21, collegit varias sanctorum martyrum reliquias, nt apud eas sepelirelur, tamquam in extremu paupertaie peregrinus upnd diviles mcrcatores. Apud Gruterum in inscriptioiiibus inler Christiana epigramiuaia , maxime urbis Roroa;, pag. 1IG7, num. 2, est epila- pbium Saiyri in ecclesia S. Nazarii art martyris latus cepulti, ab Ambrosio fratre compositum : Uranin Satyro supremurn fraler honorem Marlyrt* ad it-vam detulit Ambrosius. H«c meriii merces, ul sacri san^uinis liumor Finilimas petielrans adluat exuvias. Apod enmdem in Monumentis Chrislianis, p. 1055, n. 6, exliibelurepitaphium Marcellinae, quod habetur Mcdiolani in lempio D. Ambrosii : Marcellina, luos ciim vifa resolvercl nrtus, S|irevisii palriis corpus scciare sepulcris, Diini pia Iraierni s|ieras coiisortin somni' Sanc.urumque cupiscaia requiescere lerra. A Et pag. 1170, num. 2, inter epigrammata sacr3, ma- xime urbis Romae, epitapbium SiWii presbytert in civitate Jureise : Marlyribus Dfimini animam cor|Xisque lnendc Gralia coir.iiieudaiis tumulo requiescit in isto SHvius. Item pag. H67, nunii i, epitapliium Marin»2 Sancirirum exuviis penilus conline scpulcrum Pronieruil sacro digna Marina solo. Pag. 11C9, num. 7, epilapltium Sarmatae presbyten in civitate Verccllensi : Discite qui lcguis, diviuo nmcere reddi Mereedein meritis, sedes cui proxima sanctis Manyrrbus concessn i>eo ess, ^ratumque cuhile. Sannala quod meruil venerando presbvter aclo Septies hic quinos transcgit cnrporis aunos, In Christo vivens auxiliante ioco. Nazarius namque pariter Viclnrquc beaii LateriLms tiiluni rcddunt, mprilisqun coronant. 0 feiiir, geiiiino meruil qul marlyre duci I» Ad Ctoniiniiit! melture via, requiemquc mcreii. 955 011* onmia eo liibeniius produxi, ul helero- doxis noslris appareat, quis fuerii sensus veteruiri Chrislianorum de sanclorum meritis. Rosvetdi:s. Not. 341. Infanles caslis vincile nuffrugiis. — Suf- fragium secmida correpta eiiam alibi occurrit. In Epigrammalis sacris urbis Romse apud Grnteruin, pag. 1160, nura. 2, in epitaphio Ronifacii pap;e, lsla bealomm suul pia siilfragia. Paulinus carm. 13, v. 293 : Hxz nunc pcr cjus snffragaia litteras. Rosvevdis. Not. 542. Voterimus vivete celso. — Edd., posstmiu. Anliquam leclionem exhibclCaucbius ex ms. , po(e- limM.i vivere celso, qtiara conlirnial et allerius loci correctio sub linem Propemptici Nieetve : Quoqne conlchdis comites erinnis. 956 et "irsus : ti Jain vias illas iicet cxienmus, pro ikel eiecremur. TerlullianUS eode.m more modo- que lib. n adversus Marcionem : Sic vcrurn quid sil poleiitis Pascha videre. Catullus ad Lesbiam ip^atzSg : Deiu cum millia mulia fecerinms. Ennius apud Ciceronem de (tfiiciis : Nc.c mi aiiriun pus o, nec rni prelium dedcritis. Duc. — 1 Adde uoverimus tertia longa apud Pru- dcntium in prsfalione ad Psychemach., v. 58. A?ilNO DOMIM CCCCWVl. CLAUDIUS ^IABIIIS VICTOR sivl: VICTORINUS. IVOTITIA. (F.\ Genuadio, Calal. illustr. virnr.) Vktorinus rhetor MastUiensis, ad fitii sui Ktherei U r.ilatus, teviorh ponderis tenlenlias figttrawl. Morilttri (Al. Etlterii) personam commentatiis est i/i C.er.r..in, id Tlteodosio et Yateritinidno regnanlibus. esl a principio libri usque ad obilum Abrnhtc patriar- Plura de co agimt Honoriu* in Catalogo ; et e.x re- chai. Quatuor vcrsuum edidit libros Christiano quidem centioribus Sixtus, Eisirigreniux, Possevinus et nlii el pio sensu : seri ul pote saiculari titteratura homo oc- sub Theodosio luniore ct Yalentima.no 111 claruisse cupaiits,r;t nullius maaisterio in diuinis Scriplmis exer- referunt. vj7 COMMENTARTORTJM IN GENESIN LIB.l 933 CL. M. VICTORIS COMMENTARiORUM IN GENESFN LIBKI TKES. PRjEFATIO AD DEUM OPTIMUM MAXIMUM. Sumrae et sancle Deus, euneta: virtutis origo, Omnipotens, quem nec sublili indagine rerum Mentibus humauis sensu comprenderc fas est, Ei. nescire nefas (nam te ratione profunda In tribus esse Deum, sedlressic credimus unum, Dnica personas ut tres substantia reddat, Indiscreta pio conservans fccdera nexu). Tu sine principio, paritersiive fineperennis, Solus es atque idcm, nuilique obnoxius sevo, Tu spaliinn rerum, mentis quocunque recessus Tendilur, excedis , spatio neque cingeris ullo. Nec le qui capiat locns est, imraensus enim es lu. Quiu etiam humana? nefas coulingere menti Qualis imago tua est, oculis ignara videri, Ni cui ceruendam speciali numine sese Exhibeat : nee vero esl qui virtute creata Te vtgetet motus , per quem sumus alque move- [mur. Tu mens et sacra penilus substantia mentis : Tu ratio, ct plenoe prudens rationis origo. Tu virlus, vktutis apex, atque ipsa profeclo Tu vlta, etgenitor vitre, lucisque profundx ; Tu lux vera Deus, tu rerum causa, vigorque : A te prineipium traxit quodcunque repenle Ex nihiio emicuit, tantoque auclore repletum Vel vim mentis habet, vel formani in raembra rrce- Te Dominum natnra probal servata cadueis Patribus, etjussam seriem dalus ordo fatetur. Tu doeiles numeros distinguens, pondera librans, Mensuras varians, modulos, motumque guberrans, Alternas servare vices, jngemque recursum Herum stare jubes, et mentis imagine plenura Edere nota tibi jam sa:cula, volvere mundum. Non uno tu contentus dotare creala Sfunere, quidquid agis varios largiris in usus : Quinimo nil non causa, Deus alme, tuorum Efficis;, ipsa licet nobis ignota tuorum Faetorum ratio atque modus ; contraria nempe Qua? putat humanse solers ignavia inentis, Dnm certant, pluspacis babeut, sic omiua, dives Conditor, adversis etiam cognata elementis Neetis, et emisis a te virlulibus imples. El tamen hxx cum sint iu majestate creandi, Nil Ijorum quoe gignis egcs, mundique peracli Cl per te slabili rerum compage maneulis Nil prorsum indigus es ; nec in hoc lua gloria tantum Quod prjcslanda lacis bonus auctor , sed quod e |ipsa PiTR.H LXI. A Efficere ut possi.it causis prtebere secu-dis Non dedignaris : qDa> qui tua rmmera senlh Munus et ipse tuum est , tibi ut uni aocepta rderr, Umma bomo merito possitque et debeal unus Nam tibi sola, Deus, gigni quod cnncia jubera tausa fuit bonitas : cum jussis vivere primum hpmtibus, mundeque frui, quem menle gerebas Atqne ornnes in te rerum cognoscere causas, tl super terras et aquas vo!itare dedisti Certa quibus ctelum sedes, queis Iibera corda Arbitriumquesui largitus es omnibus : utjam Alterutram in partem vellent sc vertere possent : Ct haeres justis merces roeritisquc piormn Hocquoqueconrerres prastando, «t debi'tor esses; Nam quod de primis ccelesti in sedc creatis B Inus (dum iucis Domino, vitxque suoque Invidet auctori, litulumque hunc appetit) auctor Maluit esse mali, primamque inducere mortem Cura scelerum sociis celso dejectus olympo : Virtutinihil inde tax prsejurjicat , illud Cui satis est fecisse bonum : sed eopia laudis Htec est summa tuae , q.md cun, se extollere supra Divm, virtutem apicis sceius essef, « ingens Relligio nulla prorsum delcMKs unda • " Non tamen ingratis vitam sensumque negani ■ Qu.n etiam arbilrio mentis gaudere dedisti Nec tamen arbkrii natora in ulrumque valenlis Accusanda venit nobis : namque inde perire I osse datum est cunctis, ui vivere dulcius esset - Muluaque alterni compar mensura pericii L Cederet ad meritum , cum indice digna scvero I ranua sanctorum geminaretpcena malorum. Porro etiam (mihi si fas est hoc dic.ere, salva I ace tua, genitor) majus fortassis apud te cst Non peccasse bonum, per lubrica tempora vitaa Quam miseris peccasse malum : sed videris utse loc habeal , causas uni cui credimus omnes Interea satis est nobis, quod vilia tem» Pondera dum sacra inspiras ratione, tuaquc Informas virtute, luumque effingis admstar, Nobiliora facis , dum lato in sidera vultu Erexisti bominem , quem sa>vi frau'de tyranni « mortis laqueos, et a.l impia tartara raptum Unigeni redimis profuso sanguine nali ■ Equc imis eremi dona ad majora petitum uR«5t«tu.s,quamfactuserat,vila!queperenni Keddis, ei n, coeluindiro vetus hoste subacto. Jam jam nemo patrem temerarius arguat Adam, Quod, leve prxscriplum violata lege resolvens, ' 50 m CL. M Ad lelhum palefecit iter, nam cuipa parentis Compcnsala satis, qnia p!us est vincere morteni Ouam nescisse mori ; coelinunc kelus ab aula Despicit oclherios axes, el sidera calcat, Dispositosque vocat venlura in regna ncpolas , Quos iterum formavit aquis, ilerumque renasci .Elerni docuit dives sapientia Palris. Te te igitur, Deus alme, precor, qni numine pronn Das sentire animis, el le, charissime Patris Nate lui, da melliHuum in praicordia verbum Nostra tuum, et linguas nobis infunde diserlas, bum teneros formare animos et corda paramus Ad verae virtulis iter puerilibus annis. Inclyta legiferijampandilo scriniaMosi, ftuae sit origo poli, vel quae primordia imindi, krcanamque fidem quid toto excusserit orbe YICTORIS 9*° A Mentibus ambiguis qua vires Iraxerit aucta Peslis, et in vitium mores cesscre vetusti. Da, Deus, iciernai describere mystica vila», Da simul et menlem, da congrua tempora menii, Da sludium, tanto ne desit cura labori, Successumque bonum studii, quodque omnia vota Jure supercurrit (scribenti candida mens esl), Ne damnes tanlum quod nunc reus audeo munus, Crimiiiibusque meis connive et paree benignus. Quod si lege nietri quidquam peccaverit ordo , Peccarit sermo improprius, sensusque vacillans, Ilinc nulium fidei subealmensura periclum. Per Dominum Chrislum , qui tecum natus eadcm Majestate viget, pariter qua Spirilus alraus Incomprensa animis soeclorum in srccula vivit. B LIBER PlilMUS. Ante polos, cceliquc diem, mu::diqnc tenebras, Anle operum formas, et res, et semina rerum, (Eteruuni sine prccleriti, sine fine futuri Esse subest : cui semper erat Deus unus, apud quem Vivcbal genitus Verbuin Deus, et simul almus Spiritus, arcaui vitalis summa vigoris. Una trium quos concordi substanlia nexu Conjungens summa seternum virtute beabat, Regnabaique potens iu majestate creandi ; Jam res, et cansas reruni, casusque futuros, Ct facienda videns, gignondaquc mente capaci Soecula dispiciens, et quidqnid tempora volvunt ( Prsesens semper habens : immensnm mole beala Regnum erat ipse suum, regni ncc teste carebat, Yirtus tvina Deus , qui primum semine nullo Cc^pora dans rebus, dum res existere cogit, Jam noslriim efiecit munus quod solus habebal. Utque istum faceret dives sapientia mundum, Cuncta simul genuit : sedpostha?c semina rerusn Ornavii superinductis inforraia formis, Temporaque in seriem bene conditus ordo redegit. Nam non (sacrilegi sensit quod lingua furoris) Casus meniis iuops, 5um nescia semina volvil, Tam prudens contorsil opus ; nec dicere facuim Ante sev.mi fas esi, quia tcrapore nata movenlur. Nec porro xlernum mundum, superisquc coaivum Credere fas, stabilem semper tenuisse vigorem : Nam quod corporihus constat, coepisse fatendum est. Cdrpus enim quod plaga terit, quod tempora solvnnt Alque abolent, ipso qui lendit ultinia fine, Principium oslcndii ; quod quaj sortita probantur, Aut facta h:cc credi par csl, aut nata putari. Factum igitur constat mundum, ouod quisque suba- |ctus Annuit, el vero convictus dogmate credit, Concedens fccisse Deum , qui numine Verbi Et virtute poteus, quidquid natura pulatur, Disposuit, jussit, movit, munusque creatom Succiduis vicibus (semper fugiliva reformans) Sustinet, ac volucrcm retrahens circumrotat orbem. 0.ui si cuncta eliam mavult disrolvere raptim, Confestim in similes ormas redeuntia leddet. Tanta Patris vis est, et lanta cst gloria Verbi. Ut vero semel attingam primordia rerum, Excelsi convexa poli, lerneque jacenles, Pars priina est operis : sed terras unda tegebat, Aeraque in medio sordenli nube madeniem, Et tenebris se vasta nigris velabai ahyssus ; Et sacer extensis impendens spirilus undis, Allrices animabat aquas, ac seinina reruni Nondum composilis fnndenda ad germina lcrris Insinuanda dabat ; cum iux iimnissa supcrne , Emicuit dicente Oeo, discretaque nigruro * Umbra pepium retrahens, summo disccssit olvmpo Tum divina diem appeliansprudenlia lucem, Indidil ct tenebris obscune nomina noclis Sic facta uda dies de niane ac vespere primo. Rursus mane novum, primo jam vespere pulsn, Reddita lnx fecii, cum se firraissima moles Fluctibus e mcdiis concrcto corpore cedens Exlulit, ac, lalc duro solidata rigore, Divisas siispendit aqua , gelidumque profundum Axibus objecit calidis, seque rcquore sepio Nix^ superludit rebus, qius circite vaslo Contegil sethereum, de.lucto hinc nomine, coelm i, Forsiian hicaliquis Nam genittis formam Patris quam dextra pararet. Bis lernis Domjnum satis est patrasse diebus, Scplima lux docuit venerandte exempla quietis, Quam ccelesli omnes sperare jubemur in aula, Si modo non desint operum bona facta piorum. Hxc quoque lux illam signat , quse tartara Christuj Solvit, et eviclo redjtum patefecit Averno ; Dumpatriam ille semel victor redjturus in aulam, Jamqiie malorum expers, humana in carne quiescit. Siccessare Deus, sic otia sumere novit, Plus ut agatcessans, paritcrsine fine quiesceiis. Ac sine finc operans, seriemque cjt tempora misccnj Cessando consummat opus quodcunque crcarat, Sed quaiem, qualique Detis forniaveril Adam Materia, hic paucis curn Mose rcsmnere fas est. Primtis enim merilis, postremus in ordine tolo i) Factus homo, ut sesereJvis prsostare creatis Nosset, ct binc laudes Doinino persolveret aequas. Ergo hominem faclura Dei manus optima Sumnii, Traclalu facilemac bcne gnaruin cedere limum, Et flexum formamque sequi qua ducitur arlc, Sumit, el humanam qualcm jam inente gerebat Explicat in speciem, tum flatu immiss». vaporo Viia rigavit humuin : tellus mollila liquore, Verlitur in carnem , el sanguis qui lubricus Imiiior Dislendit rnolles per noia foiamina venas. Tunc mentis jam plenns Jiomo, tellure relicta, Exilit, ac Dominuin prudens ratioiiis adorat. Haud aliter buslis mandata resurgere apertis Corpora, cnm Christi ccelo delapsa pate))lj ms CL- M Majestas gravidac rcserabil viscera ternc, Exilieut, Dominumque colent terraeque polique. Nam qnod uon habuit cum sic e pulvcre vili Humanuni in formam conipactum est corpus hono- [ram, Perfacileest rursum integrum utde pulvere reddat, Quod jam habuit mullos eselatum terra per annos. Sie ex antiquis prodibunt jussa sepulcris Corpora quacque suas rursum assumenlia parles. Sic nil prasteriti est quod non sit fornia fuluri. Sed iam hon.inln tempus, sedem atque hahitacuia [primi Pandere, ubi tolo-acceplum pro semine vulnus. Eoos aperit felix qua terra recessus Editiore globo, nemoris paradisus amoeni Panditur, elleretis distinguilur ordine silva1. Hic ubi jam spatiis limcs discernilur xquis Solis, et ajternum paribus ver temperat horis. Illic quceque suis dives stal fructibus arbor, Pomaque succiduis pelluntur mitia pomis : Qucc jucunda epulis, et miri plena vigoris, Membra anin.osque fovent, pascuntque sapore et [odore. Sidereos hic terra vibwrt distincla colores, Semper flore novo fiondens, fructuque recenti. Hic fragiles solvunt calamos, animala vigore Muneris ambrosii, spirantia cinnama odores. Sed nec quod Medus redolet, vel crine solulo Fragrat Achaemenius, quod uiolli dives amomo Assyrius, messisque mbens Mareolica nardo Quod Tartessiaci frutices, quod virga Sabxi, Quodque Palestinus lacero flet vulnere ramus, Omnia cerlatim hunc congesla pulabis in hortum. Namque huc cuncta Dcus pariter, quae singula cerlis Accepit natura locis, conferta regessit : Molaque dum leni vibrat nemus aura mcalu, Unum ex diverso ncctar permiscel odore, Fitque novum munus, sibi nulia quod asserat arbor. Quaque tremens hlando sensim jactata fragore, Commotis trepidat foliis, sonat arbore cuncta Hymnum silva Deo, modulalaqiie sibilat aura Carmina, nec vacuus vanum quatit aera molus. Quippe apud auctorem, qui totum mole sub una, Itcs rebus ncctens , atterr.a loge retentat, Nil temere fieri vel fruslra eredere par est. Quin eliam speciosa, ncmus, silvxque corusee, Argumenta operum sunt, et plarilaria rerum. Nec dubium primi quin delicta ante parcntis, Hic sua tixissent pariler lenloriasecum, Gloria, simplicitas, studium, sapientia, veri Diva lenax, prudentia, gratia.honorque, salusque, Pricclarique aniniae afleetus, atque inclyta virtus, Et quidquid pulchrum orbis habcl : quid denique [paucis Enumcrare velim quain plurima munera vcrbis .' Jam satis hoc lidei est, laelo quod semine surgens llinc arborvitaj, celsis petil aera pomis : lllinc diverso nocitura perilia frucUi, Nolitiain rerum suspcndit ab arbore lcgis. Ad gremium sacri nemoris, quod silva coronai, VICTORIS 944 A Fons scatet, et diti prolem virtute maritat, Quadrilido tumidum kclus caput amneresolvens, DitiorOceano ; jugi nam gurgite pronus Ille suos donat latices, iste accipit omnes, Nec turget tamen ; at minor est, qui cresccre tantii Fluctibus infusis, quam qui dccrescere nescil Amnibus effusis : quorum primo ordine Phison Prosilit exsultans, fonlis pars quarta beati , Edens naluras quas dat prudentia dotes, Gangelisquerepletpopulos, atque Indica regna Distendit limo, tcrrasque et semina volvens Qu* facit arva serit, nudis qua squallet arenis Aurea fulgentis inter ramenla metalli. Hic ubi fulmineo rutilans carbunculus igne, Ac viridi radiat fulgescens luce smaragdus. B Nec minor inde Geon, placidis sed milior undis Niliacas attollit aquas, arsuraque late Diluvio tegit arva pio, coeloque repugnans Temperat jElhiopum stagnis refluentibus undas. Tertius hii.c rapido percurrens gurgile Tigris It comes Eupbrati juncta quos mole ruenles Tcllus victa cavo sorbel patefacta baratro , Donec iu Armeniae sallus ac Medica Tempe, Qiios non sustinuit, nec jam capil , evoniat anmes Sed Tigris, nigro tanquam indignatus Avehio, Prosilil a?lbereas motu majore sub auras, El rursum spekea subii, mersusque cavernis Inlus agit fremiltis, et fortior obice faclus Mulliplicatur aquis, atroque citatior antro Exit, el Assyrios celeri secal agminecampos. G Justior Euphrates, dili qui gurgite largus Irrigat arenles subjecix Tersidis agros, Mollihus elicitus rivis, atque onmibus aeque Servit, ct humanos totum se pra-bet in usus : Donec siccus aquis, nomen quoque prodigus ipsum Consummat terris, pelagi q'uod debuil undis. ttxc igitur cuncto natura? dilia felu Imperia, et tanla viriuium dote referlae DeliciK, prima est honiinis possessio primi : In quam deductus, vita exsultare perenni Accola jussus crat, tales ergo ille localus Intcr delicias ct longe pinguia Tempe , Dum fu adhuc dignus, discitque labore mereri, Expers niocrorum, curscque ignaros agcbot. Tantmn apud auctorem est. nierili pro noniint p [sunimi, Nondum aliquid nicruisse mali. Quantum ergo pula- [mus, Solvere posse palrem redilura in tcmpora viUe : Cujus apud fanmlos jam tinn largilio pura, Nou meices paradisus cra! ? quoilquc illa severse Legis scila tulit, libcrlatisque pcriclum Facturus, vilam, servami jussa, reccpii . Spondet adhuc majora bonis, et prreniia servat. Qui causatn meritis staiuit, dum : Ycsccre, divit, Arboribus cunctis, hanc tantiim horrerc inemento, Q.ia: diversarum gcstans examina rerum, Notiliam rccti atque mali sub cortice gestat , Nam iransgressoresmors erudaet dira sequolur. Tali loge dala, valio docet opiima quod non 845 COMMENTARIORUM IN GENESIN LIB. 1. Morlalem Deus in priinarvo teropore fecit A Irruit, el tanto penetravil in osse calorc , Priniuin honiijoem, quiti iile sibi nionem aUulH u!- [tro. Nainque et :q hoc est inagna Dei indulgentia sumnii : Dum quod non merttis, sed lanlum sponte henigna Largitur famuhs, nostri tupitesse iaboris , 940 Et se quod donat raavuit debere videri. Al lu quem sacri ncctit custodia juris, Ne querere angustis quod clausa licentia metis Partesit orba sui. : nil Iiac tibi legerecisura est. Ante poteslatem tanlum lernsque marisque Nactus eras, nunc jam regni vikcquc pcrennis, Porro et mortis habes : tunc ut sibi cuncia pare.ilem indulsisse pium rudis incola crederet orbis, Omne animal, quod jam tcllus dare jussa crearat, Effundens tacilo vernans e corpore semen, Jussit adesse Deqs, proprioque obcdire tyranno , Scilicet ut cunctis bene congrua nomina rebus Inderet, atque suo faetum nniimquodque vocaret Nomine, natura quod natum est suapte nioveri. Ncq mora, viventura parendi haud nescia, sistit, Oinne genus uatura Deo , quacunque vocantur Mundi parle novi coeunt animalia in ipso Temporis arltculo modici , sive iiia fuisscnt Molli lenta gradu, aut rapido promptissima cursu, Iiupete vel subito eonsueta per aera labi, Aut innare undis, aut pondere lubrica ferri. Ilis Deus omnipoiens Adam prasente vocatts, 1'oumquodque suo donavit munere largus, Armavitque manu, cornu, pede, dente, veneno, Alque aliis, quibns artis inops animique minoris Et ralione carens anima! se protegat, et se Scrvet ab adversis rebus : sed nullum animaiitum ^qua homini specie vultuque habituque vigebat. A,t homini prope divinos addcbat honores, Totque inler dupiici vitam illusirantia sexu Luparsolus eral. dudum qui conjugis aptam l:i be mateiiem gignendx ignarus habebat. Ergo opus aggreditur notum Deus, ictaque rapi Corda viri tanto dissolvit languida somno, Vientis ut experti eoslaro snbducerel unam, «nde caro fit jussa sequi : nam sponte recedens Pellis, iter planum eost^ prxbcbai etinti, IHajsisprorsuinmembiis, etcorpore sano. Quae varios operante Deo digcsta per artus, Accepit formam, calidisque animala medniiis Versa iu opus vius est, sexu jam grata secundn. Sic permissa suo forroaU est £va marilo. Jloc minc turba ioco stolidissima desine tandem Quassitis animuai vanis torquere, nec isthic Quserere eur hominis confecta est femina membr; Cum jam a principio molli de pulvere fingi Posset, el ex nibllo, eaur.as desiste laten S rutari : quamquam, si conjeciar-e Sicebit, 1 x horoine effecta est mulier, cognatio qucedatn Mutuum et altcrnum inter se ut miseeret amorem Semet in alternis cogens agnoscere membris. HincEvam parlemesse sui, mox protinus Adam Scnsil ut exsultans tetigit nova gratia meiitero, Meniis el ulTecii-.e. in viscera no(a r.eeeptus •is, Ut jam scire darel, quod conjuni essel, el uxor. Qtiid dulees nati, poslponendiquc parenlcs Conjugibus, quid nam una ambos in carne manere, /Eternam pariler vitam ducentibus esset. Porro dum niundi viliis et labe carebanl Divinis vigeri animis, nullius egeni, Cum penes hos esset niiindi substantia, et omnes Quas dabat orbis opes , nec prorsum obnoxia mor- [bis Corpora gestabant, non hos cogebat ad esum Pausa: ignara f:imes : qui si mandata supremi Servassenl integra Dei, crudelia mortis Imperia, et diros nescissent usqne dolores. Callidus at serpens Domini perfringere legem, H Talibus incaulam persuasil fraudibus-Evam : 0 vita: melions inops, rertimque bnnaruni Gens ignara homiiium ; neqve enini bona nosse pu- [laiidus Qui prava ignorans, etiam distinguere nescit Quo diversa bonis interse limile distent. Aique ideo angustus honiini fas tarpere fructus Noluit esse Deus , ne inentis nube reraota Immittant in coelum ocuios, atque optima noscnnt, Sintque deis similes. liic nttnc excurrerere paulum Eas ftiat, et tuipes veterum deilere ruinas. Ah! nimiuui miseri gentiles , quos furor egit In varios ritus, cugaomina multa dcorum Fingere, pluralemque Deo vocem addere soli. Scrpenlisprimam hanc sonuit vox impia diri, q Qui mortis tttin causa fuit, ltam credula postquam Rupit sacrilegis prsescriptuin morsibus Eva, Experti jam tlocta roali, consorlia culpje Quajrit, et incaulum ifraudis male gnara marilum Qua peiiit prior arte petet ; sic, hostc siibaclus A gemino, cedit sceleri miserabilis Atlam, Pomaque degustat sacri plenissima sueri , Sed quia legis iu his suberant prascripla scvcra, Plus quam vipereo mortem allatura veneno. Ut i rimum iliicito, violarunt ora sapore, Coniesiim sensere nefas, facinusqne pcraclum Crcvit, etignaro percussit pectora sensu. Hinc timor, inde pudor, sumpserunt primilus ortunu Nam rium corda homines celsarum eonscia rerum, Et ccelo laulum recloque intenta gerenles 0 Peciora ad exeelsum ferrent conversa parenlem , Dum secretorum miraculadivinorum, Clarb incorporese mentis splendore notarent , Noiidniii contigerat merabrorum cura suorum. Quos ubi deseruit vitie vigor ille perennis, Jam morte aflectos, deroum frigusque calorqu» Aerite subiere vices, ac vestis egenos Se primuin sensere honiines, sexui|tie latenter Erubuere ;,a<>, taciti miserabiie questi. Idcirco umbroso) e foliis nova legmina firi Decerptis tssunt, posl cuipam, mente recepiuu; Corpore velato denudatura pudorem. Nccsatis, igiiorant quid agani, qua crimcn inustum Seque ipsos fugiant : cuperent, si forle pateret, Conderese barathro, usque a=jeu r.onlcrmino pobna.- 947 CL. M. Culpa su:e est, ut jam miserns mortale paventes Mortis imago juvet ; silvas uinbrosaque lustra Oblendunt, vanis- sola-tia falsa tenebris. Nam quo le timidum fas est subducere corpus ? Tcte, inquain, quoc vox vili de pulvere fecit, Virtus viva Patris, nnindi occultissima, proesens Implet, etin penitos exit diffusa reccssus. Tune potes Dominum fugiens evadere, lu ne iminia cernentem sperasti posse latere*, Ut vastisjaceas tenebris? celabere- nunquam. Krgo ubi peccati genilus pudor attigit Adam ijuserentein latebras, raox audiit : Heus ! ubi es, Adam ? Quid vcro est quod te quoerit Deus, inscius an ne id Forte rogat? cui te Dominn subducere suramo Nec mors ipsa potest, fragili quam mente subisti, Cur ubi sis quoirit, nisi quod te morte dolofis Lapsum sponte tua secum non esse" fatetur,/' Et ccelo cecidissesacro; seJ sancta parentis Desperare velat pietas, cleinenlia cujus (Fas dixisse roibi, fas si( quoque dieta probasse- Itistiliam excedit ; nec lam me voce severa Corripiens, ubi sis, trepido quid peclore quoeras, Terret, quam recreat quod adhuc post crimina lap- [sun Immersumque metu, latebris ac pene sepulium, Evocat et revocat : ne vero exempla petantur Longius,- oslendit culpoe donatio mitem. Postquam excussa reos manifestat causa parentes,- Incepere Deo ccelum, mare, terra, loquente Conlremere, ct vastos concussa aperire recessus. Dumque reos punit senlentia, tartara condit. Quaiidoqilidem noslrisvisum est dccedere jussis, Jam milii justa novos feriet oensura nocentes< Prineipio inter toiius vivcntia mundi Tu malediclus eris, ct pejor quam tegis intus Invida mens colubcr , qui ccelum intrare creatos Dejecisli hoinines, vetitasque allingere frugcs Fraude tua impulsis pneduroe morlis origo es. Ergo ut digna Jiefas pflrnaj mensura sequalur, Ex quo hominem lerrx imraersti, tu stralus iniquo Membra solo, diiram sulcabis pectore lerram. El velitos tcntare cibos quia feceris, hinc jam Vilis semccr edes squalcntia viscera terra:. Et quia ic dignsc placuittibi primus ut esses Inventor moiiis pcena moriereperenni, llumanique odiuni gencTis specialiler in te Ac geims onine liiiiin bello expericre poienti. Perpetmunque tui, mors ut tibi lo-iga, timoreiri Essc dabo ; pedibus repes, el pcclorc prono ; VICTOR15 948 A Teque tuo raulierperiraet cum seuiine, cnjns Callidus extremis tautnm iasidiabere planlis, Ut trepidans etiam capiti vesligia figat. Dixit, et exsangtrem sic est exorsus in Evam Et tu qux, minimo solam te perdere Iruelu Non contenta, vinun similes temeraria in ausus Traxisli, instar eris famulse, subjectaque duros, Arbitrium seiisura viri, patiere labores. Casibus et vero (inceptura quoniam prior ausa es* Multiplicarencfas) sernper versabere multis. Tum pariens crebris adeo torquebere natis, Ut quos mortafes faciet tua culpa creari, Mortis nonnuirquam lacene sint causa parenti. Tu quoque cui raonitus nostros et prima saiulis- Vincula femineis postponere fraudibus auso B Sponte raori phcuit , talem reus excipe sortei. , Criminibus tellus, quam tu sulcabis aratro, Sit maledicta tuis, spinas tribulosque minaces Culta ferat, fallatque tuum spes improba votum Nec tibi lerra lidem servet : tu vivere tetus Ifis in dcliciis, et eunctis vivene sseclis Sponle recusasli ; duro nunc vive labore, PerpelUum quoque vive miser, dom lenla senecltia In lerram te restitual terraeque recondat. Dixit, et ignaros ne co?li injuria loedat, Veste tegit pecudum miserans, vitamque tueri Edocel ; et ne iterum similes exiret in aosus, Infaustum mortis formidine percutii Adam. At ne perpeluarn vitali ex arbore vilam Protraherent, miserosque reos gTaviora mauereut C Supplicia , in tantis niiliium ditilurna periclis Tempora ducentes, dirisque obnoxia poenis , Continuo Sacris jussos decedere lucis Expelluiit venli, nemoris quos silva profundi Concitat, alque illos libranti turbine nexos Aura vebens, sacra paradisi ab sede repellil. Ergo hinc ejecti juvenes, terrisquc rclati, Perdita dimissi suspirant gaudia luci, Expertes tanti snatii, experlesque pericli , Sed non expertes, agitat qui corda, doloris. Quo ruerint, quid perdiderint, quoc vita sequatur, Quoe fueiint tacila trisles in mente volutant. Porro etiam quid se supremo in line futurum est, Ha;rent sollicili : a-ibf num graviora supersinl, Nullane spes superet miseris, num morie pcrenni D Pcrdanl quod superesl ; an cum via mortis ainaioe Per lignum ingruerit mundo populisque futuris, Pofsil adhiic aliquod per lignum vila rodire. LIBER SECUNDUS. Har.lenus ircannm serieni, primordia mundi , Ut sincera idcs doeuii, sine fraude cucurri, Dum digoisletbo viliis terrena carerent : NimchominUm roorcs et jara mortalia versu Aggresso.omnipotens vircs Deas adde poel:c. Poslquam sacratis decedere jtissus ulerquc isdibusacregnispenitali! contigit arva, Inque sua stelil exsul bumo , mirabile quali Ore rudes stupeant tam barbara rura coloni, Quoe non frugifera distinctaquc arbore vcrnant. Nec species placct ulla soli , nani mixta coacto Ponderc congeries confusa mole locatur. Ardua caule rigent, silvis depressa laborant Plana, carentnue herbis, horrcscunl edita dumis 919 COMMEiNTAKlORCM Heu quibus luce speclant oculis, quo pectore cer- [nnnt, Quorum animis paradisus inest, quce causa doloris Una subest, dum cunctoruui jam plena malorum Se pandit facies longe trislissima, post tot Delicias, paradise, tuas, et amcena iocorum Gaudia fertilium , quorum vanissima prsesens Semper adest Iristesque aniiuos idsea faiigat. Nunc honor ille sacri nemoris majore sereno Irradiat, nunc divitias succurrit ademptas Silva beata, tuas , uuuc pomi duleior usus Neclareusque sapor , vivis nunc floribus balans Tellus absenti tristes contristat odore. 0 quam non eadem (exclamant), paradise, rependis, Immo etiam quanto praa illis bacc dona beatis Dcliciis pejorafacis, sic Iristibus illis Jain vilx perit almus amor, penui ia rerum lusinuat jam dulce mori, ne majoregestas Occurrat graviore malo; narn viscera terrsR ScrHlari vesana fames, el quierere cogit Qua sleriles dat silva dapes, adeo usque maliguis llerbarum dubias passim radicibus escas Explorare juvat, venlremque explere latranteni. Tandem cunciarum, quibus indigel usus, cgenos Atque inopesrerum, Jocuitsors ullima suinmi Auxilium sperare Patris : lum stratus uterque Membra solo, lacrymis tanlura muloque dolore Quae nequcunt verbis poscunt solatia volis, Dum pudor internis siibdueit verba querelis. Ergo ubi cognovit mutu* sibi reddita lingua? Miinera, consurgens lali prece supplicat Adam : Oiunipotcns, auclor muudi, rcrumque creator, Quera milii labemali infensum atque audacihus ausis Constilui felix olim, dum vita mancrel, Etceleres aniinos visusuper aslra daretur Posse sequi laie circum perque omnia fuso , Hos ego cur oculos tua quondam arcana tucnles Vel jam non babeo, vel teagna ex parle minulos, Et tetro clausos terreni earceris antro : Cl jam nil veri procler mortalia quaedam ot FJuxa videre datum, ac mundum in pejora laban- |tem, Atque ideo, Omnipotens, qui semper lotus ubiquc [cs, A.l te confugimus, trepida ie mente precamur, Exaudi niiseros, quos semper cernis et audis. Cum meolim parti damnata^aiinecterevellct lile caput scelerum, mundi infensissimus hos.t.is, Nil perse solum, ue vielus ccderet, ausus, Se.rpentis formam accipiens, ci eonjugis illa Arma mea: duro confecit vulnere. sic nos Artilicis scelerum fraus improvisa subegit. Cumqueego damnarerjusta pro crimine pcena, Agnovit eulpam lauto mens icta dolore, l't milii me de me pceaam prasbere putarem, Idcirco et gemitus pcense, lacrymasque negavi, Aiuplexusqiie aniiuo solatia dulcia poena:, Ha:ic ipsam poslhxe sacra inter munera ponens Pro venia sceleris , non jam deirecto labores, Quoseutique addideris; lamen mterca, op.timc judex, IN GENESIN LIB. II. 950 A Si juvat, cxaudi nil in lua jussa precantes. Nee jam istud lacrymis et incesia voce precamur, Judicii censura tui quo se illa resolval, Tota sed ut plenas teneat senlentia vircs. Jussisti mota victum nie quserere gleba, Et steriles spinas spursa pro fruge levandas Dixisli, et tribulos pro fructibus ; ergo serenda rst Ut fallat mea vola seges qusesita Iabore. Noscere da quae siut segeles, quo more screnda?., Frucliferoequx siut herbce, qure forma laboris. Da, Pater, auxilium miserans, bisque irabuc scusus Tune erit, ut rerum compos et cerla salutis, Serviai Eva mihi, saivumque experta parcnlis Supplicium, pariat populos ul criminc nostro Plectantur, purgetquc patrum pcccala, nepotum l* Mortibus selernam faciens successio poaium. Intcrea dum sk orant, serpehlis imago Indice visa metu tacito se (raniilc ferre, Leniler ad niolles spiris reptaulibus berbas : In se converlit trepidos, dirique doloiis Excusso senio cognalas traxil in iras. El prior Eva viro : Si le suprema malorum Catisa movel, rape saxa manu, datur ecce facultas Auctorem leihi leiho dare ; callidus ille Supplieiis doceal propriis, et morte crueiila, Qiiam sit trisle mori, qui me roale perdidil el le. Dixit, ct elapsum cursu petrisque secula cst Missilibus ; quin el duras uer rohora caules, Quo se replando condebat callidus anguis. Ambo projiciunt : quarum rigido una lacerto C In iiudum casu siliccm dimissa resullal, Scintillamque ciet , sieco quoe e fomite nata Exiit ii! Hammam, cl crinita iucendia lale E\fendens tota jam siiva ardebat adepla. ilic hoircnt, latebrasquc gradu trepidanle reqiiisunt, Sed pavidos slupor ipse lenei, curamque sagacem Iiijicit insoliUe flamma! : quam cernere rursum, Et timidi spectarc voiunt; paulam ergo renioli Telluris doi so sierilis mirantur opacas Defluxisse ccmas, nemorumque horrere favilias, Fuscarique dieni, tolas splendescerc lerras, Etlucem sub soh-; novain : ncc mentequieta Accipiuut crepitus slridenlibus undique silvis , Undantesque globos flammarum in sidera latos, Nec quod radices immersus tendit in imas i) Ignis eda.x penitus, sumpto quo victa calore Terrasuas panditgenerosa ad munera venas. Qikc cum jam cuncto siecafa liquore fuisset, Mox fieri liquor incepit, rivisque meUlla Fimderc quxqne suis ; fulvo hinc torrenle eoruscat, Auri summus honos, caudenti 'acte renidens Elfluit argentum- rigor asris lubricus errat, Etcogitin mollem resoluio corporc massam. Visbrevibus formam ardentis comprendere silvre?' Sulfurese volilant nemoris per opaca favillse, Non aliterquam dum ruplissicca Mina camiuis, Egeril immixiis stridentia sulfura flaromis : Tum se decoclis teilus pinguissima glebis I» fcius movit. varios, quos imbre inarilo Parturicns pulri dissoJvit rura meatu, 931 CL. M. Qua luuiidi crepuere sinns, elaiaque mcssis Exstitit, et raotis undans trepidavit aristis, Diseeret utspecicm segeiis novus accola cultic. Nil tamenbinc loogus quidqnam sibi vindicel usu-, Nil casus virtutis inops, Dcus omnia nosse Qu:e bona sunt curn luce dedit, mundoquu minori, Quidquid major habet, sacro innotescere sensu, Seque per hsee voluit : quod si illibata maneret, Ut dala meiib bomini est, nullique obnoxia culpai , Non illam spccies, non illam corpopo rerum, Non niodir- astrorum, numcrus nec moUis arenx Fal!erei,aut quantisciim magno lerra profundo Lxieii a eslspatiis, aui qu;c mcnsura petacta est Molis. Quid resonet moiii septcmplicis axis llarmonix vocale nielos, nonc discitur usu AsMduisque datur studiis , quanquam artc vel usu Quod capimus Domiuo scmper donaule tenemus. At vcro ad primos ut se digrc^sa parentes Nostra chelys relerat, jam, quscso, atlendite paucis. Pulsusab auguslis paradisi r-edibus Adain, Nullum habuit prius officium, quameonjiigis usum, Atquc omnem naiis opeiam navare creandis. Frgo itbi prima domus natis jam plen.i duobus, fulei tam varhs solalia multa labores Altuiit, atque novum se vidit utcrque parentem, Miiiiiplicata graves relevavit cura dolores , Et spes jam subiit propriis gaudere ministris Ruris in oflicio : quorum qni maximus sevo, Arva Cain duris vertebat pinguia rastris; At vivo gauderc lucro diguissimus Abel Collibiis in nudis ct ticci germine campi Innocuas pascebat ovcs, et lacle parentes. Verum exsnectati senscre ut gaudia frucius. Divlno intuitu vinci sua vota favore : Hoxdecrcvit uterque sui tibamina fructus Prima diearc De», sacras prior impedit aras Frugibtis il!e novis, niveo magis hic Iital agno. Prtma sacerdolum species, mox hostia fratris Impia, sedChristum longe tamcn ante Bgura Signans, perpetuus nam cuui lorct il!e sacerdos, Sumnii Melchiscdech ex ordinc : protinus in se Conflala invidia, et fratrurn livore suorum est, Hostia safvifica dum pendetab aibore faclus. Sie olim anto sui pncsensit candidus Abel Invidiam fratris : nam cum dc frugo litasset Iste sua, niveo illc agno, mox protinus altum tn ccclum asccndit corabuslo fumus ab agno. At eontra peifnane volans de frugibus illis In tcrram rediii fugienti liimu- olympo : Aut quod pejorcs Doroino sacraverat, aut quo 1 Illi non gratum est, animo quod prodit avaro. Inde Cain laiuen insanas flammatur in iras, Invidi.c dncensillo de fonle vencnuin, Unde projiinarat scrpens, fraircmque cavendi Ignarum, sseva mactatum cscde trucidat. Heu facinus! Quo non miseros furiosa libido, Quo non ira, recens odiurn, ct vis improba cogit? Quid merct innocuus frater? num sanclior ille Quod fuit, interimi meruit? jam facla parentum Noiiest posleritas quod quidquara accnsei, ci ipsi VICTORIS 932 A Flagitium addidinius : jamque est quod callidus an- [guis Objiciat, si fors Ulum accusarc velimus, Quod morimur: namque ad cumuium prima iifa pro- [pago Criminis, adjecit mortem, culpamque parenlum !ndu«tam mundo (horrendura esl id dicere) fecit Iinpietas.scelus esse novum, sie impie, sic tu Dire Cain, primore novum escde inficisorbcm : Fro qua pe.rpetuas peenas jani morte solntns iElenuimque dabis, longe serpenle nefando Delerior, lua n.etimnr si crimina : namque AtluU ille necem nobis, non intulit : at nos Cepimus allatam, tu vero hanc primilus infers. Tanto ille pejor, vitari publieus hoslis B Quod poluil : lu privatus nuila arie caveri Jam poteras : quis eiiim dileclo a fratre timeret? At vero nulla est hominis tam dira nefandi Culpa, ;>eus quam noa aniino clementc remitlat, Si inoilo pccniteat facli : quod lesle Caino Accipimus, quem tnnc fraterna evede madcnlem, Non indignum habuit (tanta est clenientia) sese Corrcptore Deus, quin blanJa voce rogalum, Fratcr ulii suus ille foret, facinusque negantero Arguit, et leviter tanto pro cfimine punit. Nam profugum tantum atquc exlorrem ab uiroqu* [parerte Longius amandat, vaslasque relegal in oras, Et jubet a patriis confeslim excsdere ten i-. Ilac cliam longe misero feliciter in re C GratiOcans : gravior nam inullo est pcena videri Inter fclices el pura mcnle beatos Victuro po?t supplicium factique pudorem. Utque sit exsiiiom levius, comes additur uxor Inla reo forsan, ne desperaiio solum Arriperet : tum etism quac duras pectoris .Tgri Molliret curas, et molo corpore fractum Sistcret amplexu : nullique obnoxia culpa:, Ja Doiuiimin votiset pura mcnte colendo, Eliceret quidquid possct satis csse duobus. Sic mulla extorres comitatur gratia, porum Auxil nniltiplicans per nomina inille nepotum Progeniera Deus omnipotens, regemque Cainum Esse dedil populis, iuios ciugere mccnibus urbes Erudiit, pralonga vidcns in tempora natos. D Interea mresto vm-sura jnivjs Eva maiito, Pensaral primum sancto jaro pigiiorc daninum, Reddideralquc iterum naia jam prole parenti Multiplic.es animi curas, et mixta iaborc Caudia : Selh puero nomen fecere, vice Abel Qiicni dedit omnipotcns illis Dcus : unde secuta e^t Posleritas, cujusde semine prodiit Enos, Qui priraus lacita lectus virlnte saccrdos, Posse cierc piis precibus, votoqne potcntem Speravit, meruitque Peura, popuiumque sccutum linbuit, :vjieriii cultum servare Parcnlis. Cujus de serie poliens virtutibus Enocli Descendens, meritis etiam non impar aviiis, Redditusin scdes patrias orbemque beatum, Vivitadhuc, ei habcl vitac jam regna futura. 955 Hic justi proavus Noc sub tempora cujus lofecit totum studiis concordibus orbeia Cuipa frequens. vitiisque sequens adjuuxit avitis Posteritas vittum : quapropler miile per annes, Aui prepe majores cum vivere consuevissent, Ne pervcrsi bcminum mores crescentibus annis Augraemum acciperenl, vitiis ut terminus csset, Maxima visa hominuia lustra ad duodena redacta [est. Namque Cainigenum cum se conjuncta profauis Danuiasset tliaiamis ia pejus prona juventus, !n varium facinus, Supcrum deserta favore, Prosilii, inque oninei-currit temeraria lapsus. Tum Deus averso lam multa ob crimina niuudu Confestim infensus, voces erumpit in istas : Nequaquam posthsec humana in gente manebir Spirilus iile nieus, vitam r:ee proferet ultra ; Vivere bissenos decics contenta per annos Vit3 nocens hominum : qnoniam lerrena seculi Plusearnis quam nientis babent. Sicergo severa JEvi eonstiluit ierapus sentenlia certum Judicis iminoii, long;c ne tempora vitce Criaiiuis augendi causam praesiarc valerent. Flagilii qoid eniin jam non auderef iniqni Iinpia gens hominum? nain magna mole gigantes, Monstra horrenda hominum, vario de seraine nati, Nii non audebant , quis una et maxima virtus Non forc ad exlremum pravos, qnos dira libido Crimen in omne trabens , nullas si;:e sanguine no [ctes, Aul sine cxde dies unquam ductare sinebal : Immemores juris divini, homiaumque suique, AlTectusque pii, matrumque, patrumque suorum, Auclorisque Dei : tantumque in crimina summa Processum cst. homiiics Dominum ut formasse pi"e- VI perversa ctiam Deus ob peccala nocentuni, Criminis expcrles animas, convolvere vellet, Atquc superfusis lerras immergere iymphis, Rursus in auiiquam mundo redeunie figurarn. Unus erat Noe justus, queni propler in iras DiiTerrel prodire Deus : quera.viia tideiis Jam per quingentos immuneni crimiuis annos Duxerat, et sancla degentem in lege profaarat. Cui sic sancia Deus pandens arcana reveial. Janique bomiiium vitiis infeetnm turpibus ojiinein Aera eum terris in deteriora relapsis Eluere, et tumido visura est submergere ponlo : Et durn cuncta ruens operil, jussusque residit Gurgite pracipili, pollutum diluat orbem, Implicitosque bomines, et quidquid vivere jussum [est Causa bominum, inflati convolvat labe profundi. Sed quia tu solus cui eordi nostra voluntas, Devotum sanctis dusisli iegibus xvum, Perversis semper voto meliore repugnans : Sic dccretoruiu moderabor jura menruni, lit mihi cum justas Inerit gens impia pocnas, Purgaiaeque orbis fxces : lum dignius a le bicipiat monaie gcnus, summumqjie parcntem COMMENTARIORUM !N GENESES LI8. IV 9S4 A Te numerent populi post foec qui tempora vivent. \Juadiatis igitur trabibus contexla paretur Arca tibi, cnbilissed quaj sil longa treceniis, Lata quaterdenis, denos super : aeru in altum Tcrdenis surgens, cubitaii ornata fenestra. Insuper a Ixva ponalur janua parte. Tunc calidum bibula spirans coinpage bilumen Exploret, tcnues et vestiat undique rimas, Cumque tripiex spatium disereverit area duplex, Sic discernantur propriis animanlia nidis, Ne violent permi\ta genus, commissaque pugnent, Confundautque cibos, quorum te condere par est Tantuun materiem ; nain uispensata receptis Ne desit, prwstare nseuin esi. Ifsec mente li.ieii Noe concipiens (sensum ipse animuraque ininislrans, R Velle et possc dabai famulo, quodeunque jubebat) Jussum opus aggrcdilur, densas prosiernere sil\as Iucipiens, atque annosas proscindere quercus, Adrnittunl luci radios, umbrisque levatur Campus, et sequoevo spoliantur robore valles. Sed cum tam niullo fuerit properata labore Summa operis coepti, centum difiei tur in amios, fl bona vita sequens, vitce delicta prioris Eraendet, mutetque feros gens impia mnres. 0 miseri, quos lam ju=t;e dilatio pcenis Plus facit esse reoS : necjam pro crimiiie tanluni Pneterito, at ionge gravius plecteiiiur ob ipsum Temporis indulti spatium, vcniamque neglectam Cum testaretur se paicere malle reversis, Tempore dilato Dominus. Jani mole peracta, C Macbina conslabat laterura conipage capaci, DiiTugium quod supremurn pater ipse parava! Naufragiis natura tuis, rapidi^que Ilucntis.- Tum Deus e celso famuSum dignatus olympo, Voce monet Noe summum jam Lempus adesse, Condere se latebris, nalos cum uxore, nurusquc Eripere instanti cxitio, mortisque tenebris, Cunetaque viviiicis animalia reddere claustris : Sive ea teiTa fovet, seu clarus sustinet aer ; Singuia de atuudis sepicna, et singuk bina Ex iis quai sacris tiiinus apta, immunda vocaniur, Nec mora fit, quidfjuid convexo cardine cofili Nascitur, ignotum ciiversis parlibus orbis., Qucd stupet Eous. quod pallidus horret Iberus, Australis Libyre calidis quod nutrit arenis, D Scindit Hyperboreas miro quod lumine noctes, Fesiinai trepidans eiapert* immergitur arc;e, Diiuviura dieas jarn prsesensisse, Deoque Auctori parere suo, et pefudes ratioue carentes Pliis qnam imprudenles homines ratione valere, Et si nil sapiunt. Ergo orntii semine vitoe. Pnegravidam ut primum «iaudi Deus" imperat arcam Nox ruit, et subiise coehim obduxere tenebrae, EiTusoque cadens lerras ferit aere nimbus, Et iuiit, ct ioto pariter desa:vit in orbe. Nec saiis excidio est qui nuhibus effiuit iinber, Antiquse laxantur aqua>, jaaique aitiiere aperto In nubes vacuas coelum pluit. et reserata Defluil in lymphas mundus coelestis abysso, Aique. novos paudit fonles, torrentibus xquos. 9SS Dimique uno immixtum raptim se gurgile jungit, Quod ecelum, quod terra vomil, quod nubila fuudunl lnvolvil mersos raixtis cultoribus agros, Implieitosque greges stabulis, cum civibus urbes, Dbruit inter aquas : populique nalante ruina, Nulla manet rerum iacies : legit omnia fiumen, t.rescendoque suum perdunl et flumina nomen. Moi etiam cursu, nullis satiabilis unquam AmnibusOceanus, tam magna mole ruentcs Jam prxseutit aquas : auclo quas gurgite niajor Pellit, et in cumulura redeuntes surgere cogit. Donec contraclis a?slum altollente profundo 1'iidique littoribus suramo se cirrite jungit Eluctus, et oppressis concnrrunt tequora terris. Et jam ler quinis super omnia eelsior ulnia Arca ferebalur (namque lisec mensura suprenios Excessit monles) cum quadraginta diebus Unius pluviaJ furor, et mors una fuisset. Ter quinquagenis deliinc solibus aere sudo' Consimilis ponli modus el mensura remansit. Duni pater omnipotens jamdudum in carcere genlis Conclusae miserans, terris abscedere magnum Paulalim jussit pelagus, sensimque relabi : Ne raptim fugiens terras subverteret omnesr Et stabilem iu sedem lellus ut sicca mearet. Denique diOuso planus mox aere verlcx Prodere se cccpit pedetentim, et summa videri Posse juga, ac planos scopulis descenderc fluclus, Cumquc residenti sensim prorurnpere silvas -Equore, et occiiltos paulatim surgere colles. Jamque niger palula speculator missus ab arca, Aera reppererat placidum, pr.edaque reperta Non jam curabat consueta in clauslra reverti : Ergo emissa semel vilali e sede columba, Nil referens certi, rursum dimissa reporlat Paciferae frugis parvuni iibamen oliv;e. Tantns ad judicium hoc, magni cum laude pareulis Clausorura llelus, quo se gamtere revelant, Exorilur : quantiis muris cum victor acerbus lnsullat, subitum obsessis si forte feratur Auiilium : quanlus cum judice niissa modcslo Aildictos rursum vilae seiitenlia reddit : Quantus in ambiguum funus cum vila rccurril lnler Iugentum iacrymas et gaudia ftetus. Posleaqu iin rursum speculalrix arva patcre Nuntiat, hoc ipso terris quod missa reccptis Non rediii, Uedet pigras perferre lalebras, CL. M. VICTORTS A El juvat ad cceli ventos spirare patentis, 956 Atque auimam selbereo laxatam pascere sensu : Sed nulli claustro fas est exire palenti, Donec relliquias illuc qui jnsserat orbis Ligredier, jubeat sacris excedere clauslris. Ceelitus admonilum lida cum conjtlge Noe, Cumque domo, et nalis pariter, nuribusque pndicis Et nova deductis iterum dare rura colonis, Cunctaque succidure servala aiiiraantia proli, Jam capliva diu claustris emiltere aperlis, Quoe bonus humanos opifex servaral in usus. Quae poslquam data porta ruunl , pars aera pcnnis, Pars saltus silvasque petunt , pars mersa cavernis iulbditur patulis , terne pars libera eampis Exsultal siccis, et prato vernat aperlo. B At vero mundi sortitus regna secundi Cuncta oculis Noe lustrans, ac mente capaci Accipiens, animumque volens saturare replendo, Cuncla haurit, rapido perlustrans omnia visu, Ct nova miratur : noto fulgenl or orlu Et mage sol rulilus ridet ; majore sereuo Lceta poli facies, et desperala virescunt Fctibus arva novis : sed adhuc versalur imago Anlc oculos, tanUe seinpcr memoranda ruinae. Luer aquas quid perlulerint, quid munere sacro Non eliam lulerint, fremeret eum verbere ssvo Pontus, et illisas contemneret arca procellas. Cumque suis t\oe quam prompta cl lala revolvit Se circum summi fuerit largitio Palris, Cogit et altonilos mirari ac volvere secum, C Unde tot esca animis tolo suffererit anno, Quis polus, namque hoc conslal, si ca;tera viix Suppeterenl, clausos, dum fluctuat arca, perire Inter aquas potuisse siti , uisi rector olympi Depositos, hominuin auxiliodonoque carentes, Suslinuisset eo quo condidit omnia iiulu. Ille animas longs periluras carcere noctis AlTectu lucis spolians, virtute replevil. Ille ut tain segnem possint perferre quielem, I ifudit pigri piacidura lorporis amorero : Omnipotens quid enim non ejus dexiera possil, Qui gelidi raptim mersos sub gurgilis undas Cum visum est ardcre facit, flanimasque sub ipsas Algere iuvectos? et qui nunc lempore parvo Posse perire liomines docuil mergentibus undis, D Ostendet flammis atqoe undis posse rcnasci. LIBER TERTIVS. Talia mente gercns, venturaque scecnla cernens, Non prius oflicii quidquam servatus iuire Constituit quam sacra Deo laudesque rependat, Gratesqoe evaso relerat discrimine .Noc. Mox niveo sacra exsurgunt altaria saxo, Agnnvilque hasc prima rccens altaria mundus. Autea lolus enim, convexo tramiie cccli, remplum muntlus erat, lum dudum ad sacra pnralis \ffugit e gregibus seplenis hoslia prxceps , F.iu volucrunt ex snccie, mollis quas suslinet acr ; Sivc ex bis qua: tcrra parit ; »a.n septima qutcque Aris sternuntur devola aniinalia sacris. .EUiereo tum niox ignis demi^sus olympo Libat odoratos ad saera altaria fetus, Ainbrosiomque Deo Dagrant holocausla vavoreui. Et quanquam noslri nil niuneris indigel, ille Totius raundi Dominusqiie Dcusque, suorum Ailamen ofliciis vcnerari et munere gaudet. Qui lymphis tandem sic Noe affatur adempiis. Et si parva iuil, lanlo pro criiiiiiic, pan.c 957 COMMENTARJORUM LN GENESIN LIB. 111. 958 Ultio, vindicibus pluviis, coeloque refuso Tot scelerun» damnasse reos, sedemque nocentem Terrarum, mage diffuso purgasse profundo : Non tamen offensi, feriemus Yerbere tali Ulterius mortale genus : qnamvis ruituras Per varium facinus, per crimina pristina rursus Humanas menles vkieam, gentesque profanas, Non tamen interea cessabit dextcra vindex, Supplicia injustis qnae reddat, prxmia justis. Vos igitur, quos vita probat justissima nobis, Crescile, securi et fecunda prole referte Arva , nosque [F. novosque] greges longis distendite [tcrris. Scrvabunt clemenla viccs, cunclisque diebus Sparsis seminibus reddetur debita messis. Curret opus mandi compar, discordibus horis : i£stati certabit hienis, ac tempora librans Veris et autumni fugiens replieabiiur annus. Vosque (quibus regnum solidi pennisimus orbis) Tota tremet, metuetque ampli substantia mundi, luiperium ecce damus vobis res prorsus in omnes, Totque inler species rerum : quce sponte moventnr Carnea meinbra quMem vcslros largimur in usus, Quanquam interdum vobis a sanguine vivis Esse volo : queru si quisquam ederit, haud secus acris lllum judicii plectet senteulia, quam si Hauserit humana fluidum de raede cruorem : Quem repetam semper vindex, adeoque requiram, Ut mihi non solus pendat ratlonis abundans Supplicium, sed bruta etiam : cruor omnibus «que Sit sacer bun:anus. Verum ne postea quisquam Diluvium metuat, tali sit fcedere tulus. Cum levis in nebulas pendens se verterit hunior, Et nigras cumularit aquas in concava nubes, Effundam radios, et pulchrum circite summo Arcum componet mihi solis imago recurvum, Pingejiteiu convexa poli, qui luce colores Exhibeat varios, et in aera dissipet imbres, Ignis plus habeat rutilans, et jam rainus imbris : Quod sibi venturi specimen pmesumere signi Posteritas secura potest, ul feedere tali Post b:ec diluvium credat non esse timendum. Talibns altenti imperiis cum conjuge Noe, Post habitas Domino grates, laudesque repensas, Certatim et limo duiciqne uligine keta Arva paler naiique simuh, quls firmius revum, Mox subigunt raslris, et Semine rura maritant, Tum vere cffusis late dcnsissima campis Herba virens, flavascum duravisset aristas, Solis ob ardores in frugum laele gelalo Heddit multiplicem cumulato foenore mp<„sem : Et nova pra?gravido jam palmite vinea din Euxuriat fructu, (otaque ex arbore neclar 1'arlurit, et duro nascentia pocula ligno. f"orte Deo Noe celebrabal loetns honores, Indutgens sacris epulis, vinumque propinans Prima e vitenovum : quodemtim iargius hausto, lline alto gravidus somno, mcmbrisque solulis, Non bene composita cum veste jacerel. humique A Proslralus, spectanda daret genitalia natis Membra suis, uni tibi Cham teterrirae risura Movit origo tui, uec jara peccasse sat uni Esse libi credens, fratres aspergine culpse Contendis raaculare Uix. : sententia raulio Quos melior, meliorque animus, detecta parentis Objecta docuit celare Virilia palla : Nara patrium aversis manibus lexere pudorem : Sed simul atque Japhel, tali dignissiraa patre Pignora, quos ideo fratris dedit esseminoris Jure pater dorainos, sorauo vinoque solutus. Qui mox natorum evigilans benefacta suorum, Et Cham demeVitura tali mercede rcpendit. Cham tu, inquit, maledictus eris, servusque tuorum jEternum fies ventura in axcula fratrum. B Sera vero benedictus erit, fratremque minorem Participem secum commuui sede bonorum Efliciet, quorum late possessio currat. Ha;c fatus senior, cum jam decurreret annos Mille minus deties quinos, in pace quievit. interea Domiiii dum sancta in lege vigeret Posterilas, multis jamqueaucta nepotibus, et se Ccelorum ac terra: Domino commilteret uni : Tunc sanctis boiniuum parcbant orania jussis, Terra gravis, liquidum pelagus, Vegetabilis aer, Non opus arle illis, ccelesli namque magislro Omnia discebant. Sed postquam in crimina mundus Sxiit, et latc vitiis sese abdidit iriiis, Perdidil insigne hoc iniinus damnala propago, Oblitamque Dci plures effingere divos C Non puduit : tanti est supremi oblivio Patris. Tum gravis inventor lelhi cessare capacem Fraudis materiam non passus, cuncta maligno Subdidit arbitrio, quo fatum induceret orbi, Suaderetqne Deum vel jam non esse, vel ista lnferiora hujus conteninere munia mundi. Ergo res liominum cunctas, eventaque rerura Qua; Doraino fuerat par assignai e supremo : Assignaie vagis persuasit subdolus astris, Atque avium speclare fibras, motusque volantum, Etstudio ingenti magicse scelus mtulil artis, Et plures orare deos, idolaque muta Aut magis idolis lalkantem semet, in ipsis Suasit adorari, multo mage dignus aduri. Iuque nefanda prior dcscendit criraina Nimrolh, D Lnpietatis apex Cham servo e semine natus, Mole et mente gigas, Babylonia regna gubernans ; Persarum bic aniraos capiens, venator iniquus, A veris Domini sacris traduxit ad ignem. Nec modo plus sequo cupidis, hac arte sagaci Ille caput scelerum, mundi infensissimus hoslis, lllusit curis hominum, sed mentibus ipsis Irruit, et sensus penitus descendit in omnes, Mox et in affecius : nara cum patris unica proles Spem gcneris letho secum traxisset ace.-bo , Iufclix Nimroih, lacrymas itoclesque diesque Continuans, hebetique trahens plangore querelas, Dum furil, et raptum qu;x?rit per singula natiira , Effecta mccslum solalur imagine luclum, Et Pario efleclara filii de manuore formara 95!) Uredidit iafelift incluso vivere sensii, Et questus audire suos. Mox iniie dicatis Erectisque j»ris divinos adiiit honorcs, inque loco jubet esseDei, tura prolinus omnes Amplexac genles scelus hoc, crimenque secutae, Pro diis quieque suis caros liabuere pareutes, Post etiam simili reges in bonore locarunt, Dix*runtque deos : quorum sub nomine mendax Grsecia, dum veris falsa insinuare laborat, Addidit obscuras vanis rationibus umbras, Excusans turaulos alque indiia noiuina buslis : Donee per species sese demcnlia cuuclas Proderet, et rebusminimis membrisque pudendis Monieu inane Dei, mundo ridente, dareiur. Talibus errorum salebris fomenla daturus, Ambigua inventor lethi responsa cieba! : Usus ad insidias aut igni, aul Ibnte calenli, Aul terra ex anlris ventos spiranle loquaces, Et falsum vani sibi nomeii Apollinis indens. Talibus a Domino gentes trux ille reraotas Captabat laqucis quo ducens cunque volebat : Tanti est a saocto Domini discedere cultu. At vero egressi uiide sumus, redeamus ac! illam Majorum seriem, qux paucos aucta per annos, Csque adeo excrevit, quod mox Oriente reliclo, Inde novas alibi compulsi qiucrere sedes, lu campuui (Sennaar veteres dixere) patentem Perveniunl : cumque his eliam discedere terris Cogitur in varias parles spargenda juvenlus, Ccepil in kcc moeslas tristissima verba querelas : Heu ! quam non certus vitoe stalns ordine ccepto Fcrt homines ! quamque ignaws vel prospera fal- [ Innt Per varios casus! quani voli summa petiti Tcndit in adversum ! jam nos (si dicere fas est)! Quod sperata palrom precibus numerosa ncpotura Crevit turba, piget : spargenda est quippe per orbera Exsilio cumulata manus, periluraque longc Finibus a patriis : nos ergo siceine tandem Longa pauperie Jefecta, inhonoraque membra Ignotis dabiinus passini tumulanda sepulcris? Nec saltemmiseri tumulis elaudemur avitis? Nullaque erit nostri posi iiiortem fama superstes '. Quare agite, o juvenes, dum vires turba ministrat, Quae vobis stiperest, qux finem nesciat ulluin, Egregiam ceternis famam dimittile factis. Urbem condamus, cujus sub momia turrem Esque altollamus, donec pingentia coelum Sidera et excelsi convcxa altingat olympi, Nescia posteritas ui nos hinc orbc relicto In ccclum migrasse putct. Sir. mota juvcnlus Contemnit cautes, etquidquid monlereciso Defiuit, ac domitsc fictos cie viscere terr» Constringunt igni laleres, operisque fuluri Materiam proprio malunl debere labori : Hanc iuter stratura sic nectit lilrimque bitumen, L't solidas simulcnt circnmdata racenia cautcs. Mox turris properata subit, raox verlice nubes Transilii, ac fiuitur cocli propiore screno. Tum Patcr Omnipatens ccclesli voee. senatum CL. M. MCIORIS A «".ongrcgatangelicum, turbx insana superke 960 dCta stupens, isthoec rcgni consorlibus infil : En terrena phalanx quo jaro temeram pergat Cernilis, et quantos imprudens lendit in ausus. Mortali qux slructa manu contingere celsos Credit posse polos, et ad setiiera ducere noslrum , Cum iiemo indulus terrenc corpore, ccelum Ascendat, nisi qui ccelo descenderil alto. Sed quia gens una est, cadem quoque forma lo- [quendi, In componeuda persistent turre, nec ante Desistcnl quam mutua opus consensio ccepluin Finierit: tante est humanae insania mentis. Ergo agile (ul velilum uorint quod posse negatura B Jam descendaraus , tumefactaque corda snperbo Consensu varii turbemus vocibus oris, l't qucd peccarunt concordis crimine raentis, Confusx damnet melior discordia lingux. Dixit, et intentos operi, molemque levantes Mentibus attonitis, subjecta oblivio primum Intrat, etignota: subit imperfectio linguae. lncrepitant operis sludio cessante magistri Cunclantes socios, sed voccm nemo rcmittit Non intellectis : quod si quis tental, inane Sihiial, aut rupii freroitu sermonis anheiai. Si vanura prava susceptum niciite laborcm Destituit fruslrata manus , jam nemo propinqnum, Nemo patrera sequitur, quem quisque inteiiigit, [addit G Agglomeratque sibi, sociumque adjungere curat. Dumque perit divisa hujus cognatio gentis, Genlera lingua facit : spargunlur classibus asquis, Diductasquc petunl vario sub sidere terras. liaud aliter volucres campi per mollia plana, Quas gregibus mixlis errare et quxrere vktum Persuasit secura dies, cum nocte propinqua Frondea tecta petunt, exempto cum grcge itirba Yulgus quasque suum sequilur, rabidoque volatu Miscentur, similis qua duxerit aul color aut vox : Sic Umc in partes populus se dissecal unus, Et species fit quxque genus , longeque remotis Considunt lerris, alquc orbem gentibus iroplent. Nec lanien uoc sacri (cuia sit sua poena nocenlura} Muncris est vacuum : nam quamvis ultio justa D Hiec fuerit, quos non tetigit reverentia cceli, Qu£ sedes propria est mundi, rerumque parenlis, Ul necseagnoscant, verba inconsueta loque.nles ; Atlamen ii! multum quod ruplo hoc loedere cuutuni iest. Ne, quam p.iucorum atlulerat pcrsu3s>o culpain, Cunctorum assensu rursus comingeret onmes, Et facerei commune nefas : ne pitclia dura, Et raludo populis mors arcessenda furore Beilum iliis civile forel : sic profuit illis, Inque bonum vcrsa est prirote distraclio liiigux. Qtianquam nec prorsum sublata Ebrsea loquendi Coosuetudo fuit : cum lunc permanserit oris f.br.ei sonitus, serraoquc anliquus, in illis Qv\ culpaj experles. Pars non injusta fueruut 961 COMMENTARIORUM IN GENESIN LIB. III. 962 Natorum quos Sem genuit, custodia justi Quos tenuit, Dominique etiain reverentia rexit. Sed postquam toto deinentia percila mundu, (Utlaceam raagici scelus inleslahile moisslri) lu truncos et sa.xa etiam duiique metalli Arte cavas species, et cassas lucc fignras, liupegit mortale genus, mcnlesque superuis Inteulas fregit, terrosque aduuxit iuerti, Convolvitque simul fredie contagio labis, Non secus jEihiopum fervenlibus excita lerris Nubila morborum, corrupto tramile coeii Dum currunt, quisquis percussnm fulmine letlii Ingemuit, simul ipse ruit, quicunque cadenleni Conspexit, cecidit, congeslaque fuuera passim Dira lues stravit, camposque reliquit inaues : Sic tunc proecipili complexos mole furoris, Ne nihil inrectum toto dimitteret orbe, Comprendil repetens, quosjam dimiserat error. Donec Cbalda;i generis, de semine Thare, Vir juslus, metuensque Dei, cum stirpe suorum Urbem aliam, moresque novos, sedemque requirens, Mansit in Assyriis demum novus accola Carrhis. Qui quadragenis lustris ubi vixit, et uno, Infauslam hanc vitam felici morle redemit. Huic, meritis parem, ct sanelis virlutibus a\quans Aut longe superans, successit lilius Abram, Vir coelo dignus, nam primo a limine vitae , Verum menle Deum venerans, genlilia semper Aversalus crat, quem postquam morle parentis Jussa sequi jam posse Dei, sine fraiuie liquebat, His Dominus famulum meritis dignatus adire est. Quandoquidem toto te solum invenimus orbe Quem sincera (idesjuvat et reverentia nostri : Linque procul sedes palrias, lerramque nocentcm, Pollulamque domum : cognatio tola profana esl , Et fngienda libi ; terra melioris in agros Me duce pervenies : ne sis pars gcntis iniqtio?., Qui sancUc caput esse potes, lum sacra dicabo Quse maneant, benedicte, tibi, nomenque per onmes Magnificum reddam populos, bona cuncla rercn- |dens, Et benedictus erit, tibi qui beiiedixciit, aiqui, Qui maledicta tibi conviciaque ingcret , ille Confestim maledictus erit ; bencdiciio per te Spargetur iiibubus cunctis, xvoque futuro. Dixit, et imperiis menteni quse pareat irniit, Promissisque piis credat. Mora nulla repenle Diclo intercedit Domini. sed protiuus Abram Cum gregibus varii generis, famulisque paternis, Conjuge cum lida, cari cum pignore fratris, (Cui Lntli nomen erat) digressus, limite rerlo Ignotum sibi carpit iter : mollissima Mas Prabent arva vias , blandumque favenlibus auslris Arridens, nuilis iurbatur motibus aer, In Chanaain terras et regna uberrima Sichem Donec perveniens, didicit sobolique sibique Istbxc in sortem imperii cessura futuri. Unde Deo supples devolas exslruit aras, Et veteres revocans, cullor novus, i ugei honores. Inde peiii Bclkelem, setles qusc leclabeali A Hospitiis sacrata viri, cunctasque superbis Excessit meritis terras, quandoque secundo Post ccelum numeranda loco, nam sede superna Dignior ista Dei, quae pignus lege salutis Emissum mundo tantum mirante paratum Exeipsret visa est, hominemque rcmitteret aslris. Hic quoque solemnes Abram patcr exstruit aras, Et livnqiu-ida novis habilacula ponit in arvis. Namque fame rursum sedcs mutare coaclus Castra movet, totamque domum famulosque gregcsqu j Secum agit , et rebus commercia justa rependens Inlrat in Egyptum, et Sarai appellare sororem Mavult quatn uxurem, nc barbara pectora sancii Hospilis in caedem stimulet fuiiosa libido. Unde et mox Piiarao radiantis imagine form.-c B Icius inardescit, ihalamosque ot fuedera certa Lege parat , longos isthoec connubia iii annos Ducturus, ni longe aliter disponeret ille Auctor conjugii, cui cum niinus isla placcrent, Ecce pavor regi mersa forntidine mixtus Ingruil, et subilo quatit improba corda tumultu, Exlerretque animos niger horror, et iraplicat artus : Ut rex sacrilega; gentis lam tristia vota Sentirct damnasse Deum, qui tale profeclo Consiliuni infudit famulis, ut barbartis hoslis Esse virum Sarai securum agnoscerel Abram : Cuin foret expertus quam non impune profauo Appeteret ferro quem nec viduare liceret. Sponte igilur, nulla violatam !abe, marito Reddit, et ingenti cumulalura fruge remittit C In Sichem, Bethelemque suam : quo deinde recepti Cum gregibusque domoque pater, cum conjuge salva, Excrcenl campos, el jiinguia pascua late Immixtis carpunt gregibus. Dum jurgia crebra Inler pastores palrui nata atque nepotis, Dum iion suflicerent capiendis arva duoruwi Armeniis angusta nimis, plenissimus ergo Abram juslitkc atque observanlissimus aequi , Qtio dirimat iites, etjurgia tollal avara, Ut nalu major, concessos dividit agros : Junior elegit, qua dulcibus undique fusis Rtira maritat aquis, ripisque umbranlibus inter Labitur et leretes saltus Jordanis amcenat. Ergo quo fngiat pastorum jurgia, ab Abram Declinans, junctos Sodoni;c Loth migrat in agros. D Cum Deus hac Abram niresli spe peclora firmaus : Ne movearis, ait, fralris quod prole relieta Nunc solus videare tibi ; ianumerabile vulgus Tu mihi solus eris, populique idem auclor amici. Suspice quadriiidi partes intentus ad orhis, Inspice nunc austrum versus, septemquetriones, Qua sol exoritur, qua vespere concidit imo : ILec tibimet, proliquc ture, populisqne tuorum Concedam, asternos illis habitanda per annos , Quis tu eliam terris longe lateque fruaris. Surge, etqua pateant grcssu prius hospite luslra. H;t>c ail : ille libens paret, sedemque reiinquens Emigrat, Chebronque subit, sub ilice nigra Ad Mamre quercela paler lentoria ligit. Hic quoque solemnes Domino struit , ut colat, aras. 965 CL. Inlerea magno circura lurbanle linnullu Hostis adest avidus, varia quem dote referta Sollicitat lellus, campis itlisa resnllat Ungula, et effusis errat populator habenis, Adversum Sodoma? pinguissima pascua gentis. Loth vero portis cum rege erumpit aperlis, Et vicina manus regum socia arma ferenluin , Secum equites pedilesque trahunt : di -"nditur [ agraen, Confligunt acies pariler, sternuntque cadunlque. Sed turpis Sodoraae luxu emollita juventus, Ut rursum exarsit repetitus ciamor in iras, Vertunt terga metu : rapido pars mcenia cursu, Pars montes silvasque petunt, pars septa cateivi» Porrigit ignavasad tristia vincula palmas. Ut vero patruus captum Loth audiit Abram, Non fletn, (quid enim fletus conferret tnanis ?) Sed virlute parat fratfj succnrrere capto. Instruetos igilur tercenlum deligit omni De grege, bisque novem famulos, quos ante pra-unies Inseqoilur sensim, qua lendere prodidit hostem Lentum pneda gravis : quorum de nocte sJeuti Corpora (coniliclu dum jam lapgucntia durs Irrigat, et fessos dulcis sopor alligat artos) Aggreditur, iiil venlurum sibi ia!e pulantum : Ut cum jejuni rabies vasana leoni?, In pecudum sallu penelravit septa volticri, Et dente atque pede exanimai, cupidamque voraudi Ira famem superat, dum mela doloris acerbi Jamque ovibus vacuas effeceril ultima caulas, Haud secus ille duces somno vinoque sepullos Slernentesque Abram populos, regesque trueidal, Sic taraen ut iiullus coufuudal caslra luniultus, Nemo gradum sentit, nisi quem mens deficit et vox, Nemo sonum cedis, nisi quem mors e.veital, audit : Sanguine cuncta inadent : siero resoluta sereno Tellus labe coil, gressumque moranle cuiore Lubrica slagnanti titubant vestigia campo. Nec tamen oinne animans gladiis occumbit apertis, Servaniur piajdae : tanta est moderalio jnsii Vicloris, reiiquos sparsit fuga turpis, e.l agr-as Usque Daiuascenos insrans formido secula cst, Atvictor lantinil niolus laude triumphj, lnler cquos , pecuduinquc greges , populumque re- | eeplurn, Vut captuni, gazasque (avido qua?. pondcie viclos Victoresijiie movent) ailprorsus concupit horum Maguificus : sc* A Quaudoquidem sullis cupidum te pncda subcgit IUecebris, pretium lidei, mercesque laborum Mecum plena tibi est, leque el tua cuncta tuebor Hoeredi servanda luo, quem germine sero Progenilum. mage multo etiara pius auctor amabis. Nil est quod metuas : hajres tuus iile Damascus Ut fuat, ipse tuo cernes de semine natuin, Accemlat cujus patrios iafanlia sensus. Suspice eoimexura quam denso lumine ccelum Picta nocte micat , quantis congesta premautur Sidera sideribus, Buuierum quse objecla rccusenl : Semiuis hoc exernplar habes, slirpisque futune Multiplicis formam. Sic falns, linit : at ille Credidit, ct nud» fidei consensio sola Plenam ad justilia; et meriti reputata corouaoi est. B Alque adeo hiuc Abram tanta mercede doceiuur, Quanli sit merili divina credere Verbo. Demcriti contra quanli non credcre ; namque ul Credidit, hac rursum divina voce merelur Solari, Omnipotens dum verbis incipit isiis : Hle ego siiin Deus ae Dominus, qui leqne luosque Chald«a de gente tuli, tandemque palernis Exccptumvitiis, terra meliore locavi, Ut de le genilus populus meus arva hcata Incolat, et seriem lou^e lateque propaget, Gentibus expulsis, qua5 Iddo errore parentum Sacrilegos ritus ciiui fecere profani. Quod cunctabiindus iiimium quia credere diffcrs, Trimam sume mibj lorva jam fronte juveucam, Cum ipia par annis blando giegc lecta capella, C .Equasvusque arics noslro mactelur honori, Casta quoque bumanx turlur conjuncia columbx, At vero voiucruin non sential bosiia ferrum, Tantum inler medias-jpecudes discindere cura , Quas sic diduclas mundis distinguito arenis, Ut membris coeant altrinsecus xmula meuibra. Djxit, at ille Dci monitus scrvare libeuter Assueius, isplim properat macdaia patrare : Sed riun disposiiara, quo jusserat ordine, terra? Stravissel seriem, subilo inaiius ingruit atra Iruporiimarum pr.rdaifi insectata volucrura, Qure ne contactu violaienl sacra profano, Cndiqiu? sojlicitus cavet, et circiimspir.it Abram. Sed cum operc atlonitum lanto, nec solecadente, Vincerel oflicii moies lam magna recepti , J) Ecce niger lerror, tremor horridus, ct sopor intrat Nunlia jussa ferens, venturaque s.ecula formaos. Credo, vhJebalur septum sibi cernere Nilum Ebnca?. geniis populo, serosque nepotes, Ingentesque supra numerum cognoscere lurbas ; Inde truces mottis, deduclaque castra suoruni, Transmissum pelagus sicco pede, mersa profundo Agmina, naulragium iiulla cum elasse seculuin, Ereptosque mari Ebi-.eos, dehinc tota beauc Rcgna PahcstiiiLC populo paluisse reverso, Talibus attoniio visis uon dcftiii almus Inlerpres : Pramosce tuos, sobolemque luoruin, Inquit, iu extcrnis per sxcula qtialluor agris iNiliaci illitis sensuram dira tyramii Imperia : ai cura loi peregrina explcveril annos. 965 GOtfflENTARIORUM IN GENESLN LIB Serviiio eripiam, gentemque ulciscar iniquam , Et reddam terris, blando qnas gurgite cingunt Nilus etEuphralcs. Sed cum peccata noceulum Gentis Araorrbsescf popiiliqne hsec regna tenenlis Explerinl summam scclerum, dignique paternis Sedibus expelli liierint , allamen antc Longsevo felix deccdens limite vitae, Ploraias natis cum pace et munere noslro Ad sanetos migrabit avos. Sic falus, et alto Cum jam nox lerris densas inducerel umbras, Signura c nionie dedit : cnnfestim fumeusistic Apparet elibanus, lampasque ignila videiur ; Tum sacras epuias, mediumque invccta paratum, Pnecipiti cursti delibans flamma voravii. Interea certus regni, prolisque fulunc, Munus adire patris cupit Abram : casla sed uxor Abnuit ofliciuin , quod inanem «fleta senectus Jamque uterum sihi.fecisset ; sed dulce mariti Pignus speiuque novam quacunque ex pellice fusam Esse suam credens, famulara (cui junior a^tas, Agar nomen erat, lellus Nilotica origo) Subrogat in ibalamos , precibusque aggressa ma- ; riluin Servili scmen concredere perpulit alvo. Prob servile nefas ! ut primurn vivere sensit Agar ventris onus, faslu tumefacta superbo, Despexit dominam, el dominam cui matris amorem Debebat causamque, sui furiosa tumoris. Recte igitur flagris hanc vir juslissimus Abrani Conjugis addixit : quorum raagis acta pudore, In deserta procul secrelaque lustra ."erarura Abditur indignans, quara exsul nec spernere cessal. Sed rursura obsequio privans quod debuit illam Contemnit quo more potest, mavultquc pcricla Desertse perferre viaj : ni missus olympo Angclus occurrat, famulamque ad pristina rura Reslituat uiiti domina?, blandoque refectam Hortatu melius jubeat sperare reversam, Et nomen nati doeeat, moresque manusque, Innumerosque greges tali de stirpc futuros. Quo majore redit volo jam cc-rta futuri, Et partu dominum fecit prior ipsa Parentem. Cum jam decursi spaliis felicibus sevi Supra octoginta bis ternos clauderet annos, Ad hos ijissenas cura justus ct insuper unam Adderel testates , soliio hunc rursum Pater aliuus Alloquio dignalus adit, jussitque senectam Ducere felicem , simul et promissa revolvit, Et cum mercedem exspeclet , tum corpore prono Abram suppliciter Domimim proslratus adorat. A quo mox audit firmata voce futurum Se patrem innumera: gentis, lai.eque pateulis, Et cujus veniant etiam de semine reges. Hoc lamen a reliquis jussus discornere signo Ebiaam gentem populis, ut sponte resecta Carne supervacua se circumcidai, et omnera Masculei sexus pnesentemqae alque futuram Progeniem , jussus pueros a malre recentcs, Atque rudes viUe, dura mens ignara dolendi est, Prapmio exulos, octava luce sacrare. III. 96G A Quod qui tam sanctura corrumpere testaraentum Auderet, tessans legi inservire rogattc , Exhaires lieret regni vitjequo futurse. At simul ut vero sibi ciederet argumento, Venturas aliquando suo de semine genles Innumeras, nomen Dominus conirautat utrique : Non Sarai libi , ait, scd Sarra vocabjlur uxor ; Et tu non Abram, sed nomine clarior aucto Venlurai Abrabara post hsec vocilabore genli. Quod communc ideo tibimet cum conjugc vera est, Promissi quoniam (nihii est re certius ista) Matcr crit generis , teque annuin sole remenso Esse palrem faciet, quamvis ridenda putelis Virtutis jiromissa mea± , ncc veslra senectus Impediet quin divini sentenlia juiis B ^Eternos semper nianeat siabilita pcr annos. Sed tamen ignoscara dubiis, pucroque fuluro Iuiponam nomen, quod c.ulpam hanc argua!, Isac : Qui nostri indubie servato tedere pacti Haeres cerlus erit, cuncta cum stirpe suorum. Nec tamen IsmaeL Agar de semine natus, Expers dolis erit , nostro nara munere fultus Millia raulta virum de se venlura potentum, Bissenis pariter ducibus regnanda creabit. Dixit : at iile avidus pactura accelerare receplura Jarn centum pulsans annos jam pubere nalo, Se primum gnaturaque suum, cunctosque clienles Ac famulos oranes, quo jussum est, stigniate signat, Et populura facit esse novum, fonlemque piorum, Una eademque via, tanta est devotio legcm C Accipiens, cxplensque fidem. Quid non meret ergo Tam prccsens veloxque lides? naranon timoristud, Scd sincerus araor, famulique probatio justi est, Quodlibet imperium placida sic mcnte subire. Unde Deum sibi promeruit : nerape antea lantum Audiri solitus, merilum post tale rainislri Jam patitur cerni, cumque indignalio jtista Ullorcm slimulet, raortales non tamen iile Rcspuit aspectus ; nam cum daronarc pararet Crimina terrarum llainmisque aboiere nocentes : Aut verum, aut qiialem noral se pos^e videii, Et nomen numerumque Abraham prodidil jpsi. Illi namque domi Mamlife in c'onval!e sedemi, Tressiibilo apparent angusta Itice n.icantes. Abraham tanti stimulatus imagine visus, l"» Procurrit, Domjnumqae solo prostratus adorat, Tresque etiam supplex forma veneratur in una : Quis ut mente pia liceat servire, precatur, Et relici, in medios xstus lendentibus horis , Non dedigneutar famuli mensisque cibisque. Usque adeo visus inter sensusque vigenles, Errabat dubitans, bominis substantia an esset, Quem norat mcns esse Deum : tamen annuil il!e, Ofliciunique pii nou aspeniaius alurani, Oblalosquc cibos, nicnsasque sacravit amicas. Ut vero, ablalis epuiis mensisque remolis, llospitibus visum est illinc discedere, tum mox Inde movens gressus, latcri comcs hreret eunliun Hospes ovans, tristique qualit concussa pavore Pectora, et atlonhum veneiabilis altrahil borror. CL. M. VICTORIS 968 A Hospes uterque videns , map.ibus cum conjugc ra- [ ptum, Virginibusque suis procui extra mcenia ducit , Et celerare jubei, mouiesque evadeie in altos. Tali lege data : nec eudesli igne flagrantes Posi se respiciat quisquam male cautus io urbes. Loih vero nietuens , rnontcs ne lardius allos Aggressum velox cadi prceverteret ira , t Ipse Scgor lacryrais peliit, secura recessus Anira sui, lacrymas autem non sensit inanes, Coucessumque sibi donum speciale salutis Pluribus imperlit, meritumque. e munere fecit. El jam non solitas raptim obducentia cceluni, A patria virlule Deo miscente, coacta rsnbila densarant nebulas , seJ quas rotat ;Elna, B Quas voir.it Inarime , atque Aponus ferventibui [undns Exhalat, quas vicino concussa Yesevo Eruclat tellus, Lyckc quas sceva Cbinw;ra Ora sinu vasto irince fornacis anhelat : Et quocunque loco fallentia suifura veloi Spiritus inflammans, anguslo Iramite fusus, Effluit in lucem rupta teliure vaporans. Non quod non possit pluvias qnoque Vartere in ignes, Toiuiii dc nihilo potuil qui condere ruundum ; feed majore bonus judex damnare paralu Mavult quos miserans urbis morumque ruinrc Punit in exemplum : mox durum eleilienla minaniur, CuucurruDtqae imdante glnbo, slipataque flatu Qua^que suo, coeunt flammarum pabula in unum C Corpus, cl infandas lerras urbesque noccnles Sulfurei testndo tegit curvala nictalli ; Quam citus el vires anguslo tramite sumens, Spiritus iacr.ssam, lanto crejtitare fragore Compulit, et crebro tonilms agitanle corusco Constcsnare animos, quotquot spectacuia cernunt Talia. Qnin eliam Loth, IieU! miserabilis nxor, Seu lanto slupefacta metu, seu stulta cupido Illa fuit vciitum contra consurgere pactiun, Femineis innata animis, qucedenique cunque Causa fuit : Sodomam inspectans se ponte ruentem, Confcsiini poenas violata legc subivit, In slatuam conversa salis, spoliataque luce, Sic an-.mam infelis cum corpore perdidit omni, Ul nuiluni exslaret forma remanenle cadaver. 967 Quippe videt vullus tacitos, visusque severos in Sodomam Dominum juncta vibrasse Gomorrlia, Pacis et emissos famulos, irreque ministros. Et cum cognossct tanta quid mole pararet, Arcanuin pandenle Deo, causamque docente, Ultro audet Domii.uni scrutari an perderet urbem, Erraniis populi per crimina cuncta nocentcm, Si quinquaginta morum probilate piorum Spectalos alerel. Cumque ipsi diceret : I!!is , Si numerum talem invenio , mihi parcere certum [ esl : Quid si quinque roinus fuerint ? tum subdidit. Et, [ quid Si quadraginta soli ? quid si minus illo Forte decem numero? quid si bis quinque dabuntur Innocui ? num ct lu uibi, Deus optime, parces ? Cumque eiiam numero se velle ignoscere tali Dixisset, famuluinque ;n medio sermone reliquit, Tendentem ulterius , seque in sua vegna recepit. Dimissi interea cives e sede supcma Angelici, in Sodomre terras, Loth forle sedenlcm Ante fores urbis, jam terris sole propinquo, Inveniunt : qui cum miro splendore videret Angelicos radiare viros, descendcre summo E ca:lo ratus, in terram prostratus adorat ; Invitalque domum, noctemque avertere leclo Evincil precibus, simul et convivere suadet, Innocuosque cibos et pocula parca minislrat. Dumque epulis sumptis somno indulgere pararent, Eccc sub occasum lucis, noclisque recursum, Foe !a manus vulgi, si fas dixisse, virilis Prosilit etjuvenum. Insanis pnerique scncsque Ignibus urunlur , Lothque ul sibi tradat abuti llospitibus cogunt ; quid non vesana libido Ausit ? At ille volens populi mollire furorem Insani, nalas, quibus illibala mauebat Virginilas, offerl, quoscimque oplarit iu usus. Astefliena cohors, in deteriora profundi I.apsa mali, vitio sese immisccie mir.ori Vile puial, nisi se summis etiam implicct ; ergo , Infundum ut palret facinus, Loth oppriiuil , etjam Vi majore agitanl quam qiue virtute repelli Hwnana valeat: eum prolinushospes uterque Angelicas nudant mentito corpore vires, A populuque senem ccceala mente furenle Loth retrahunt , inquc ipsa domus secreta rece- ^ Ocior inilc Segor, ltictum prohibcnie timore, [ ptum Horriticoque mal > stnpidus, mos ingredilur I.oth. Perdcnda hortantur confeslim abscederc terra. qiie repertor. Neque aliter Prudeutius, Ka&nfup. hymn. 4, vers. 973 Virgineos habitare sinus, et corporis anus Jussft inire vias, parvaque in sede morarr • Quem sedes non ulla capit, qui lumineprimo V.d.sti, quidquid mundo nascente creares «pse opifex, opus ipSe tui dignatus iniquas' ^tat.s sentire vices, et corporis hujus D.ssimiles perferre modos, hominemqoe subire U. posses monstrare Deum, ne lnbricus error ' *-t decepta diu varii solertia mundi ?ectora tam multis sineret mortalia saaclis Auctorem scivere Deum te, conscia partus' Mater, et attoni.i peoulum sensere timores . *e nova sollicito lustrantes sidere visu Rerum coudiior, et repertor ornis. "nrasi nimirum Viroili-ini x?r> i.k n» L .! T"»ma,|s. *n. lib. xn, vers. 829 011. subndbns homlnum remmqj.e reperlor. S. ORIENTIUS EPISC. AUSCIFNSIS.-PROLEGOMENON. 974 J{ A In coelo videre prius, lumenque secuti Invencre magi : ,u Iloxia pectora ^ Elapsasque a.iimas in corpora functa. redueis, Mundus et ad manes penetras, mor.isqne latebras rm.nortalisadisaibitaiitumnonfuituni Pnncpium fioisve mori, sed nocte refusa fo «Blun, ad Patrem scandis, rursusque perenni Orchnepurgatisadimiscontagiaterris. T" solus Patrisque comes, tu Spiritus insons, El tot.es unus, triplicique in iumine simple/ Q".sms.P,ocunc.iSaliud)quisc,.ederePoS;it, Te Potu1Sse mor., poteras qui redde.e vitam ? ANNO DOMINI CCCCL SANCTUS ORIENTILS EPI8C0PUS ACSCIENSIS PROLEGOMENOIY. (Ex Galland.) 1. M.rum inter eruditos de Orienti patria nrnfee o ■ ione ac state qtra norult, discidium. Ba.onius Tat ZT°7 ■ (u) : qU0S er*° *> °H«tio verba factur prae cseter.s afleciabimur. II. Et primum quidem Orientium, non Oresium sr^orontium-^tse«-o:us Ut peccatoresvmceos Onentim omnes. » — - ~-*'vu*i paiiia^ uioies sione ac state qoa florult, discidium. Baronius Tar raconensem esistima, («}, qui postea episcopus ^ Hllberitanus ; eumdemque ducit cum Oresio cui Si- don. epistola exstat inscripta % , fd enim opinari, ait tlr magnus, patrfe nomen ac sludium poeticfc fa- cu latis, et in scribefido suSvitas a.que a SigeW- to(c) a.que a Sidoniolaudata, facilepersuadent. , I„ ^ item eum "PPellat Venanlius Fortunatus oi.i ™ Barom senten.iam alii complufts concessere : Del- d'° ^cul° vr scripsit in Gallia («) ' ° "* nus (rf), Nicolaus Anlonius (e), Caveus (f), Schurtz- ****»*•«*!* florente Orie^us or„ «e,c hm ;(g), Leyserusf», Basnagius (i), alii. Ab his ^ *>'«* codices n,ss. unde suTo rn dfesidet Fabiicius (j) qui Orientinm quidem episco- ***. At Sigeber.uS Cern lc ' " ^" T* pun, Auscensem agnoscit, sedab eo diversum fuisse CommmUorium scrip», J her2 i ' ' f*T Onenuutn Co.nmonitorii auctorem sibi persuadet. Oentem tuavi breJquia. Z?!S£ Cn - toeros mmimus aliter opinantes : quos inter San,- saltem i„ Galiife age„L f„ ^ ! " ^ "m aUt marth3IlUs , qui ; .^ j^ ^ des G(jihos «, "^^^ e; cla- •nento ,„,„*BS suh initium SSC(lli xn conf D speclarit . yeraibus te2 .llam ah anno 323 ad 344 Orienlium occupasse per- »»r (r) : bUb 'UCUlenter testa- hibet (*). Contra vero multo accuratius re inspecta magis congruentia tradidere post Martenium (/) ei Oud.nun, (m) eruditissimi Gallica; Hislorix litterariaj (o) Baron., ad ann. 484, § m. (b) bidon., lib. l\, epist. 12 )eX ^61»-' de 8cript. eccl. cap. 35. / ^e!r-: in P''*''31- aii Orient. Common ^J^MM.Oi,,,,!,,,;,,,, }{iLa,V-,,Hist-,iUe'r-'<)m-I.P^.i"03. (A Lcyser, Hist. poet. med. *v.( pag. 77 8eqq) Basnag., ad fJanis. Thes., tom.°I, pagg. 164 P Per Ti^^iZ rUfai St 5°^». et °"»-es u« J ig ' tot,!,1»de vel inde viis uVfeXridiMm; slragcs' incendi^ 1"0« L.no mniayit Oalliatota rogo. g.g) Sammarth., Gall. Christ. nov., tom. I, pag. (0 Marten. , ad Common. Orient., tom. V The« nov. Anecrtot, pag. 19. *,ines. I068Js!Ji"Jil,"CO",ment-ae S(-'rit,t-ec^-. !-o'n-Ii pa«g. W Hist. litteraire de la Frar.ce, tom. K, pagg. 2Si (o) Orient, Common. lib. ,i, vers 417 (a) Sigeh. Gembi, 1. c. (r) Orie.it., Common. iih. n. v<.fc ihi.iiii 97!j S. OMENTIUS EPISCOPLS AUSCIENSIS. - PROLEGOMENON. 976 Hincitaque temporis notationem colligirous quo c!a- A Aetii ac Litorii dncum Romanorum adversus Gotho . . _-_ -n. ' • _ i. „» _H.,__,r. nirl.l_.ll. . _liT'i ' , ■ ,1 1 ■ CtOrti ruit noster auctor, circa sciiicet annurn 440. De ipsius aulem episcopatu silent quidem Forlunatus et Sige- bertus : at eorum silentium non est demum tanti du- ccndum, ut inde satis firmum argumentuni eruere quis posse videatur, quo eptscopalis dignitasOrientio abjudieetur : imprimis vero si spectemus, rem uno versicuio transigere Fortunatum anliquiorem. Verum hac de re difliciiltaiem dcmum, si qua sit, tollere censentur Acta sancti Orientii episcopi Ausciensis, quce vulgata primum a Philippo Labbeo (a), Actis sanctorum Bollandianis fuere deinceps intexta (!>): qusc quidem licet prim_evam antiquilatem non refe- rant, in iis tamen nonnulia gesta enarrantur, quiB variis Orientii Commonitorii locis plane congruerc rum regem averterel. Cujus quidem legationis egre- giam descriptionem exibet Salvianus (k), iis prorsus consonam quce in Actis nostris enarrantut. llincvero arrepla Orientio strages et incendia describendi occa- sio, quibus [umavit Gaiiia tota, ut superius inlellexi- mus. Hoc atitem bellum a Litorio adversus Gotlios infeliciter gestum, anno Cbristi 439 contigisse tra- dunt Idacius, Prosper et Cassiodorius in Chronicis : cui proinde anno illiganda esse quoque Orientii le- gatio ad eumdem Lilorium perhibetur. Quo autein anno posthac e vivis excesserit beatus antistes, om- nino inconipertum. In talibus ecciesiasticis recolitur ejus memoria calendis Maii : cujus elogium sub eadem die in Usuardi martyrologio sincero ita cffertur (/) jntelliguntar : adeoque fidem omnino iisdem Aetis B Ap< _-,,.. ..i.._ f\__.r__.c nnrrn icll detrahere haud tequo jure quis valet, ut recte sta- luunt erudili viri superius laudali (<:). III, Produnt itaque liujusmodi Acta (d), beatissi- mv.m Orienlium, mundance. lubricitalis squalore depo- sito, se lolum casla menle dkinat mujestati dcvovisse, et aliwribus h.onoribus adeptis. ponlificalk Auxio civi- ritate cathedra: dignitatem ascendisse. Hic vero in an- tccessum improbanda occnrrit Basnagii (e) el Fabri- cii ({) conjeclalio, ex verbis mox adducendis minus recte acceptis eflieta , Orientium videlicet fuisse primo idololatria. addictuin. Pergunt porro eadem Acta : Ecctcsiaslicis namquc dogmatibus apprime eru- ditus, commissum sibepopulum sacro sermone correxit, PAGANORLMQIF, PERVERSITATEH DESTRUXIT : Cl i.fl ple- rirtulibtts ornatus sancto fine quievit. Quibus pnrro isla ex Sammarthano addere placet (m) : < Monasterium, inquit, sancti Orientii in civita.e Ausciensi lucuple- tissimtim, quod legimus fundaluni a Bernardo Othone comiie Fidentiacensi, ejtts sacris reliquiis glorialur. Sallem ibi quiescebat anno 1068. » V. Jam vero itt de scriptoris nostri Htterarum mo- nunientis nonnulla subjiciatnus , ea polius cl. Mar- tcnii verbis exponere juverit (n): « Habes hic, lector, inquit, Commo.nitorium sancti OrieHtii, inter antiquos poetas Christianos celeberrimi. Carraen istud ltaclenus desideraverant viri erucliti , maxime vero illustrissi- mus Annalium ecclesiasticorum concinnator cardi- nalisBaronius (o), dolens nubiiis ingeniiomnia neriisse nissime doctus tanta doctrina eos erudivit, ut spreta (-■ monimcnla, imo ei nomen ipsum pene obiwione seput- . . _ _________ __. ____________ i ., i ... ,! #..»*. ,.:.,. .1 ■■_■_*■ »_•_ ., rl ..t.i .: »-__■■_■/_>_■__ t ,i tn /\hta.'tnsiHO M» tii.tt »__» IDOL0KLM vti it.vte auctorem suum cognoscerent, ct nd tegem ejus, baptismatis gratiam accioiendo peritn- gerenl. QtiiC quidcm verba, ut cum Martenio loquar (<. ) » l__ inentum. IV. Pr.cteiea ex iisdcm Actis erudimui (j), Orien- tium cum provecue jam essei «tatis, rogatu Theodo- rici Gothoruin regis, qni tum Tolosa: residebat ac late per Aquitaniam et Kovempopulaniam dominaba- lur, cuique proinde stihcrat sanctus prsesul, legatio- nfiii suscepisse, quosuis precibus tcrribilem impetum (a) l.iihb., Bib!. nov. mss. libr., tom. S.: , sect. 5, pagg, 596 seq, (i>) Bolland., Act. SS. Maii, tom. I, pagg. 61 seq. ;.-) ilist. lilteraii-c de la France, I. c. (d) Bolland., Act. SS., I. c, pag. 61, iiuin. 1. ej Basnag.,l.c, pag. 164, | 2. ({) Fabrit;., I. c, pag. S09. (g\ Marten., 1. c. pag. 19. (/j)Orient.,OjK_t.24,vers.S6seqq.>infraJpag.l96. sancti Martini Turonensis ah annis circiter 800 exa- ralo, bcnefiiio cl. viri Gatiani de Gulic.ion tunc pne- ccntoris ejusdem ecclesia., nunc cpiscopi Agathopolis, (ier.oript.mil, obtectaque rubigine purgatum aliquibus abhinc annis (anno 17t)0) publici juris feci , ac deauo ad ms. codicem emandatum iterum profero (anno 1717 ), erratis qux in editione Dcirii oc- Lpoc. i, -0;n, 1,8, 1-, 18; tii, 1, 7, 14. Acl. SS., I. c, num. 3. ialvian., de Gubern. lib. vn, c.i>p. 9 ct lt>. f) t suard., Martyrol. sincer., pag. 74 edil. Paii<. 1718. tm) Sanmiarth., Gall. Christ. nov., tom. I, pag.97i. («J Maiten., I. c, pag. 17. (o) Baron., ad ann. ' 977 S. ORIENTU EPISCOPI AUSCIENSIS COMMONITORIUM. LIB. I. 978 currerant correctis ac repIeUs lacunis : laraelsi A. reliqua de operis prelio eruditorum judicia, nec non religio mibi fnerit , ea oirmia in quibus aliquando auctor in exactas artis poeticae ieges peccavit. immu- tare. Nara et in antiquis scriptoribus vel ipsa menda venerari debemus, » Huc usque vir doctus. Ccterum varias ejusdem editiones hic recensere omitliimis, qupe apud Leyseruin, Fabriciura , atque Galticae Hi- storiae litlerariae auctores 11. cc. facile occurrunt. S. ORIEHTTII COMMONITORIUM. (Ex nas. coclice insiguis ecclesiae S. Martini Turouensis.) LIBER PRIMUS. Quisquis ad seternM festinus prsemia vit:e, Pei petuanda magis quam peritura cupis, Quaj ccelum reseret , mortem iuget , aspera vi- [tet, Felici currat tramite, disce viam. 5 Nam nos, et carnis viSiis, et tempore victi, Terrenum gradiniur, sive doioris iter : Solaque permixtis hsec sunt raodo gaudia votis, Si, quod non facimus, saltem alii faciant ; Ut quia nunc istud, quod protinus eiTugit, sevum iO Inlidis capti degimus illecebris. Lascivum , miserum, fallax, breve, mobile, va- [mim, Heu mala noxarum origo praciptal. Omnibus his , raptim quae sunt moritura , re- [lictis : Tu forti teneas non moritura Jide. i5 Ergo , age, da pronas aures, sensumque va- [cantesn : Vita docenda mihi est, vita petenda tibi. Sed, quosit meliornostri doctrina libclli, Et teneal rectas carmiuis ordo vias : Te, Deus omnipotens, et corde, et voce rogare, 20 Tesine nec iinguam solvere, Christe, placet: Demere qui tenebras revocato lumine euecis, Auditum surdis auribus inserere, Corporis et menlis ssevos depellere morbos, Solvere mutoruin qui pius ora soles : 25 Te penes officinrn nostri est, et cordis et oris, Da sentire mihi, da mihi posse loqui : Nimirum ut nostram vegetent tua niunera lin- [guam ; Ac per te de te sjt tibi sermo placens. Mandato cum jussa tuo superaverit omnem 30 Naturam, nostra voce fruens asina, Et stimulis propria subigenteia tergo Balaam Yersu 8. Al. quitl. Yersu 10. Ita m editione Delrii ; in ms. vero iegi- lur egimus. Versu 12. Hic versus integer deest in editiowe Delrii. Versu 20. Delrius ne. Versu 24. In. ms., wtus. Versu 27. Al. uec njirum. Versu 28. Delrius, milti. D Terruerit miro qdadrupes alloquio : Qui magno regis trepidi crebroque rogatu , Dira super sanctum verba parans popuhim, 35 Non potuit proprie motam sibi subdere liu [guam, Ore aliud dicens, corde aiiud cupiens. Nam maledicturus niniie benedicere ccepit, Impendens aliis ora parala aliis. Ergo nisi eloquium, sensum nisi , Christe, mi [nistres, 40 Conatus animse tu nisi, Christe, regas ; Ora homines omnes, et muta , et bruta tene- [bunt ; Quodque eiiam possuijj, hoc quoque non po. [terunt. Principio geminam debes cognoscere vitam, A Domino indultam cum ratione homini : 45 Ul : quoniam brutum terreno est pondere cor- [pus: Esl anima afflatu vivilicata Dei : Nnlhim sentircnt animse dispendia iinem, Esset in hoc rragili corpore vita brevis. Unam nascendi ratio prius omnibus aflert, Hanc cura et propriis consequitur meritis. Nasci non nostrum, nec longum viveie nosirum; Vitam quas sequitur vita parare potest. At licel arbitrio Domini sumamus uiramque, Et neutra obveniat, ni Deus lioc jubeat. 55 Prima tamen celeri fertui- per prona rotatu, Quaj sequitur totis est data temporibus. In primam ignari nulla mercede venimus, Altera de suinmo parta labore venit. Nascimur ut Dominum coeli , terracque , ma- [risque, Quseraraus toto pervigiles sludio ; Qiuerimus ; utqui sit, quaiis.velquanlus.agal quid, Versu 30. Al. loquens. Versu 31. Ai. Alque sua stimutis. Versu 49. Dclr., Unica. VersuoO Ila ms. subinlelligitur/iomo.sive morialis. Cave ergo ne corrigas consequimttr. Nara hasc vcrba referunlur ad ea qua; paulo antea dixeral : Princi|.io geminom debes cognoscere vltao», A Domiao indulum cum ratinne homini. Vcrsu 56. Delr., lurris. 50 60 979 S. ORIENTIl EPISCOPl AUSCIENSIS Possiimis vero noscere judicio. Noscimus ; ut digna compertum laude colamus ; Ul vitam tribu.it perpetuam, colimus. 65 Et colimus non tliure dato, non sanguine fuso, Non vino madidi, non epulis gravidi ; Auruui, vestis, odor, pccudes, libaniiua, gem- [mx, Et quse rara homines vel pretiosa putaot, Anle Deum, ut viles terreno e poudere moles, 70 Ut coenum, «l sordes, sic inhonora jacent. Omnia sunt ejus, cujus nos esse fatemur. Nil proprium est nobis : ipse habet , ipse [dedit. Ecee etenim sancto prociamat in ore prophetae : Nolo tuos hircos, nolo tuos vitulos. 75 Et species agri mecnm est , et gloria coeli : Orbis eniro meus est, et quod iu orbe meuin. Debita solvantur sancto utihi pectore vota : Hostia me laudis, puraque vox celebiet. Ergo nibil nosler poteris praeteinlere lector, 80 Islis quod tibi sil difficile in monilis. Non longe positum, non est aliunde petendum, Non re, non sumplu, non opus est pretio. Suflicit ut Dominura raundi , rerumque paren- [lein, Cujus in arbitrio, vel bona, vel mala suut ; 85 Censu majori vincentem verba loquentis, Unum, incorporeum, perpetuuuique sacrum, Omnia complexum , vel semper in omnibus [unum, Corde pius credas, credulus ore roges. Sed quid sic nudis tantum sermonibus utor, 90 Tanquam niilla Dei sint super hoc monita ? Nam primum veteri cautum sub lege memento, Quaa dudum in solidis scripta fuit tabulis, Quod nmic per Doininum renovat data gratia jCbrisium, Atque Evangelii vox veneranda sonal : 95 Ut , quod saxa prius , modo pectora noslra te- [nercnt, Esset et uberior bis repetila fides. Affectu toto Dominum , tolisque medulli*, Alque liiuni toto dilige corde Deum. Et recte : quid enim poteris tu justius unquam 100 Obstrictis tanlis solvcre muneribus ? Qui tibi, cum limus terrena in fsce jaceres, A Dempsit perpetui lemporis esse lutum : Qui tibi , quod membris constas , quod mentt [moveris, Quod lingua loqueris, quod ratione sapis, 105 Quod manibus tangis , graderis pede , lumine [cernis, Aure audis, sentis naribus, ore probas, Antealiquod meritum, propria pietate ministrat, Corporis ac aninve sic Pater ut Dominus : Et non hoc solo conteulus munere, quo te 110 fnstruxit membris, sensibus excoluit : Qui tribuit vitara, largitur commoda vitae, Omnibus ut tibi sit prsedita deiiciis. Ecce tibi coelum pendet, tibi terra recedit, Aera iibrantur, llucluat oceanus : B H5 Noctibus atque dics succedunt, mansibus anni. Sol splendet, lucent sidera, luna rubet. Ver varios blandus perfundit gerraine flores, Jiistas jam gravida fructibus arva coquit, Autumnus musto madidus, pnepinguis oliva est, 420 Ignibus admotis frigora nescit biems : Imbribus arcendis confirraas pendula tecla ; Ignoras venlos sedibus oppositis ; Hirtaque lanigerx depectens terga bideutis Mollibus invoiucris algida membra tegis ; 125 Lenia nec desunt nivei velamina lini ; Sunt etiam Eois pallia velleribus : Illa ferax jacto reddet tibi semine tellus Haec celsis carpeut Seres in arboribus. Denique per totum qui circumvolvitur annum, C 130 Quidquid habes, totum dat tibi cura Dei. Campus messe viret, veslilur palmite collis, Arbore diversa milia poma raelis, El sludium iitipendens fecondo providus horto Utile quo libuit tcmpore sumis olus. 135 Accendis pioguem qua^cunque in lumina pinum, Nobilibus roensis cerea flainma micat. Nec modo terreno lantum servire jubelur Per varios usus subdita terra hoinini : Ipsa eliam quidquid fertur prope nubila , quid- [quid 140 Alto subductum volvitur in pelago : Nuuc failente cibo , nunc texto in relia lino, Artibus imiumeris inde vel iude petis, Et tibi nunc imo trahitur de gurgite piscis, D Aere nunc sumrao decipiunlur aves. Versu 65. Delr., rure. Versu 68. Delr., tanta. Versu 70. Delr., ceetwn. Versu 7fi. Dftlr., igitur. Versti 76. Delr. hunc versum ita corrupte legit . Orbis et meus est, ei quod in urbe meuni. Versu 86. Al. perpeluoque. Vcrsu 88. Dclr., pio. Versu 90. Delr., cesset. "Versu 98. Delr., tuo. Versu 109. Delr. , qiice , male. Nequc melius qui pro suo libiiu legere volunt qui : nam hoc loco pro- aoinen^uo referlnr ad pneceiientem vocem monere. Versu 117. Un ms. ; nec mireris hic blandus pro blandum legi : nam solmcismos et barbarismos quos tocaut, poclce adamaverunt, inquit S. Augustinus lib. ii de Ordine , cap. i. In ms. alio uiodo legilur hic versus sic : Ver tundil blandus varios ut genyiiue ftores. Versu 125. Al. Levia. Versu 127. Delr., verax. Ibid. Delr., Jacta semina , qu» lectio lolerari po- test : nam veteres, nonnunquam primoprosexto casu utebantur, et dicebant v, g., Petrus existens pro Pe- tro existevte. Versu 128. Seres sunt Seythi.-e Asiaticaj populi, a quibus nobilis illa lana ex arboribus ex qua sit se- ricum, advehi dicilur. Versu 139. Sic restituimus, tametsi Delrius legat nubilc et ms. nobitc. Versu 142. Deir., petes. 190 200 B 981 COMMONITORIUM 145 Agmina venanli prorumpunt densa ferarum A Icta procul jaculis vel laqueata plagis. Prona petis ferro, canibus fugieqtia sistis Conluudis frenis ora ferocis equi. Ad juga panda boves cogis , ad mulctra ca- [pellas : 150 ■ Distillant crispis dulcia mella favis. De saxis gemjnas, aurum producis arenis Lentaque de terris igne melalla coquis : Gramina discernis tristes medicantia morbos, Peilis letbiferum sedulusarte malura. 165 Quin etiam ut mercem peregrino a littore su- [mas, Et tua des aliis atque aliena petas, Flumina remigio percurris etaequora velo ; Ibi longinquas absque labore vias : Aut si formidas pelagus, carpenta movebis, 160 Teque luis sternet terranolanda rotis. Tuuc si jaclatum quaerit blanda otia corpus, Humida pulvcreum balnea suscipient ; Atque cavo tota spoliatur vesle lavacro, Marcida perdomitis membra fovebis aquis. 165 Tot tantisque bonis Poniini tibi munere parlis Quid tandem dignum reddis amore pio ? Aut quibus haec opibus , quibus et persolvere [donis, Vel quanto poteris pendere servitio ? Nec tauien haec Dominus , cujus sunt omnia, [quserit : 170 SufBcit ut Doniiiuim servus amatus ames. Haec quoque mandati succedit forma secundi Proximus ut tibi sit sic, velut ipse tibi es. Nosco salutiferam mansuro munere legem, Uno quae cunctis prospicit officio. 175 Nam cum alienaniihimandatur cura, necesse est Ut raea mandetur sic quoque cura alii. Ecce pecus pecudem fecunda ad pabula ducit, 'Admugit proprio buccula laeta gregi. Murmure respondent, qua possunt voce loquun- [tur, 180 Inque vicem docilis lambere lingua solet. Non caret affectu quod fluntibus occulit;equor, Et volucris volucri est, et fera blande fene. Tum si quando venit quocunque ex agmine [praedo, Forticr invalidos ungue vel ore premens , D 185 Seu volucrum res est, seu res est illa ferarura, 230 Undique collectis tendilur auxiliis. LIB. 1. 982 Caplivam comitem cursu, grege, voce, volatu, Et si non possunt, eripui3se volunt. Cumque ita se solo naturae munere servent, Quae nec consilio, nec ratione vigent : Quid mirum Domini si jussa verenda secutum Mutua constrlnget cura hominis hominem, Atque usu, ingenio, rebus, ratione peritus Ut sua quae tua sunt commoda frater agat ? 195 Hinc venit illa placens merito sententia, neotens Humanum parili conditione genus : Nec facias alils qutdquid fieri tibi non vis ; Idque aliis facias, quod tibi vis fieri. Quod genus est homimim , quis sexus , ritus et [aetas, Quis neget hoc rectum , quis neget esse pro- [bum? Qdid non mandatum late complectitur arctum T Plenius hac tradi quid brevitate potest ? Namque ea quae mala sunt , fleri roodo sic mihl [nollm, Ut rursum cupiara quae bona sunt flerl. 205 Judice non opus est, doctor nec quaeritur ullus : De nobis scimus quae bona, quae mala snnt. Gaudebls certe, si quis te nocte viantem Blandus vicinum ducat in hospitium : Tu quoque sollicilus provi9is excipe tectis 210 Illum, qui sera nocte vlator erlt. Veste tegi nudus, sitlens ac pocla vocari, Esuriens optas ut saliare cibis : Te quoque permoveat proprii par causa laboris, C Divide cum miseris pallia, pocla, cibos. 215 Ecce manum poscis lapsus, solatia mcestus, Auxilium trepidus, consilium dubius : Id mcestis, dubiis, trepidis, labentibus offers : In simili causa fac ut ameris amans. Certe incusari falso te crimine non vis, 220 Crimine falso alios insimulare noli- Odisti furem ; furlum cave : perderp non vis Per vim quae tua sunt ; nil violenter agas. Pacta tibi dubio non vis nulare paratu : Promissam certo pectore redde fideni. 225 Quae tibi detraxit velles succidere linguam . Cura sit ut nullum livida verba notent. Mutua cumque petas , vis sumere protinus aera, Mulua poscenlem dextera prompta juvet. Inflatos fastu damnas : depone tumorem ; Quod fugis in celsis nesciat inferior. Certe si soror est, vel mater, carave conjunx Versu 148. Al. (reno. Versu 153. Delr., disccrnens. Versu 100. Al. deqne. Versu 161. Delr., lassatum. Versu 167. Al. copiis. Versu 182. Delr. male, el hlanda fera ferw. Versu 185. Deu\, prwdx. Versu 184. Al. Forliori validus. Yersu 191. Al. seeulus. Versu 200. Al. hoc facile. Versu 202. Totum huuc versum invertit editio Delrii. Versu 212. Ita ms., nec o.orrigendum est ut saiiere, tuBi optiuii etiam auctores indicativum in hujusmodi pro subjunctivo frequenter usurpent. Versu 213. Al. cura- Versu 217. Al. offer. Versu 219. Delr., falso de, minns bene. Versu 220. Delr., institnulasse time ; sed timendum ne quis correclor ad elegantir.rem versum condendum time pro noli proprio motu reposuerit. Itaque ms. nostri lectionem retinemus , aonec ad alios mss. emendari possit. Versu 223. Al. mutare paratum. Versn 224. Delr., commissam. Versu227. Al. cum poscis. Versu 231. Delr., libi. §gS S. ORIENTII EPISCOPI Quarum ne vilam faraa gravis maculei, A Perpetui curam eauta pietate pudoris Filius, aul frater, sive maritus agis : §35 HcBc veneranda tibi si nomine tentat adolter, 270 Ferrom in vindictam nou satis esse putas. Nonnc eadern pcena reus es, si tu quoque furtim Aggrederis castos sollicitare toros ? Hiac iuit, ut Doiainus prima sab lege juberet $40 Pensari paribus crimina suppliciis ; 275 Pro dainno daamuni , vulnus pro vuinere, deo- [iem Denie 5ui rapium, iumina humnibus . Sec minus ut propriam sub judice redderei [audax, 280 AKerius cuperet qui rapuisse, aoimam : S45 Jiidieiumque reus, non pcsset dicere pravum : E Pravis deereta est uitio criminibus, Et licet h«c roelius mularit gratia Christi, Mitia quoe potius quara vioienta doeet : %&% Ast iamen est rectiun, quidquid jubet ista vel fiBa, S50 Seu cito resiituas, seu patieuier agas. Jtioc tamen est melior qui Cbristo vindice gau- [det : 290 Servet se Domino, quod dedit iile sibi. Lrgo piis votis et sanctis perflce rebus, Vita quod neee praesens, quodquc futura pro- fbet: 255 Ut te , quem raptim fugieus commendat ho- 295 jnestas, Perpes post obilura gloria suscipiat. C Nam nostris certus monitis, raansura memento Omnia, nunc siuiti quce peritura putant : Atque animas, iisdein membris redeuntibus, [ipsum sW 260 Crede recepluras corporis inyolucrum. Ora, color, sanguis, vens, oulis, ossa, capilli, -'Ut nunc labuntur, sic iterum venient ; Ncn modo quae tumulis bene condila saxa re- [servant, Aut Aravum solidans pulvis odeique legit : 265 Sed dicto ciltas, firmanda in merobra redibis Portio de tumuiis, portio de fluviis : 305 AUSCIENSIS m Quod ventus flatu minuit, quod bestia morsu, Flamma quod exussit, quodque raina premil; Totem aderit, totura divcrsa ei parte coibit ; Pars volucri, aui pisci ; pars laniata feris : Et quod nunc aetas sensim longseva resolvit, Id raptim Domini buccina reslituet. Ut, pro factorum meritis, in corpore eodem, In quo gesserunt seu bona, sive maia ; Scilicet, ad motus animoram carne reversa, Poena reos, justos gloria suscipiat. Cur autem dubites , cum pnccedentia roonstrenj Ut libi venlori sit manifesta Cdes ? Respice nudatas brumali frigore silvas, Jam desperatis luxuriare coinis : Qnre stabat raoerens decusso palmite vilis, Vestilur foliis, fmctibus induitur. Spiceus densis calarous flavescit aristis, In terra granum quod modo putre fuit ; i El quae nunc tristi squalebanl arva veterno, Lreta novo rident germine , flore rubenl. Ipse etiara. variis conclusus mensibus, annus Tempore niutalo mortis babel speciem : Cum ver autumno, frigus depellitur sestu ; Utque bominum res est, hoc venit, iliud abit Hoc tamen selerno, donec Deus annuit, usu, Inque vicem alterno voivitur ofikio : Et dum se iongi sequitur rota mobilis anni, Nascitur et moritur, succidit atque redit. Nam finis uoster finem non accipit, et mors Qua primo morimur, perpetuo morilur : Victuro semper motu sensnque maneule, Omnis perpetuo tempore vivit homo. Vivet Komo : Oetus ast bic mea verba sequmv [tur. Nam puto «ic bominis sors melior fuerat Cura sensu vitae sensum deponefe pcen«, Et natum innatis consimiSem fieri ; Qwam tranc, peccatis toto dominantibus asvo, Exstingui vits, vivere suppiiciis. Nam rogo ne credas dirte ad corapendia pcense, Quod raptim foutes debiU ftamma voret. Ignibus scten.is iroraereos resfiice coiles Jugiter araburi, non tamen immioui : Versu 23S. Al. eustodis. Ver^;i 244. Delr., pro dente, atque itn. Versu 2«. AL vilam. Versu 246. Delr., Purri». Versu ?->r>- Delr., V'jj«> i;ucm reeta, mate omnmo. Versu 263. U. crediia. Versu 264. In prioribus editionibus legebatur aut «rvum , (\ax ke-io erudilorwu viromm msre torsit inaenia. Dclrius, quiprimushocediditcarmen, to- cum istura ita reslituendum conjicit, autartntm soft- rf«m Lipsius existimat iegendum «se aut cmnem solirfons. Fai.ricius primam lectionem retmendam ;.,, et. Recens eorrector anonyrous legendum putat ,,„; ,,,,„., ,>ro ««liaroum, q»asi auctor al.uctat attcon- .liias /Esvptioi-um car»es , qisas aroraata sobdant. J-ic■ rutn wsulorum ignem ex infinm terrtewcenbus eflluen- tem ■ anl » hec uon potuistit agnateere, consutereU caiida Mux utum, non dico de iiln qn Ancipiti rectus iabitur in bivio. Si purum eis.calare anifnuln parat impius ho [stis , Versu 343. Jgnu pro ignes usu antiquis satis fami liari, qni litteram i pro e frequenter usurpabant. ibid. 41. ac atticta. Versu 545. Ai. refetatn. Versu 364. AI. peputit. Versu 363. Et ut wto. Versit378. Deir., vitant. Versu 585. Delr., vel. Versu385. Hanc vocem usurpat scriptura Josua xvmi, 28, ct Regum lib. JI, cap. xuu, 29( et 1 Para- lip. xi, 5i, denique Isai x, 29. Non er^o debuit cor- rector dieere in Scriptura legi Gabea et Gubaon, noa vero Gubaai. 987 S. ORIENTII EPISCOPI AUSCIENSIS Semper ovans castam sollicitaie Ddem : A Ad vitae rectas sollicilata vias : 988 Accipe tela quibus cordis pia mcenia serves. 400 Crux tibi sit clypeus, crux tibi sit gladius. Supplicibus lacryrois , gemitu , prece , pectore [tunso, Quaere salutiferum nocte dieque Deum. Ac ne paulatim facilem spes palpet amorem, Lapsum a prxcipili perge referre pedem. 405 Non ignarus enim miseris succurrere qusero, Omnia perpessus, qurc fugienda loquor. Respicis ad formain 1 Sed saevas respice pcenas; Respice quid l.iudes, respice quid timeas : Internisque oculiset vero lumine cerne, 410 De terra ad coelum , deque homine ad Do- [minum , Hic brevis est flne exiguo claudenda volupus : B Illic perpetuo sulfure flamma vorax. Audi clamantem magna cum voce propbeten ; Seu mandata legas pristina, sive nova : 415 Quse laus in vuitu est; fenum omnem credite [carnem, Quippe ut flos fcni gloria carnis erit. Nam veluli flores ictus metit, atterit sestus, Oonfundunt imbres ; fortior aura rapit : Sic vultum , quicunque placet, consumere tem- [pus, 420 Et tumor et livor despoliare potest. Atque , ipsam ut taceam , quse conterit omnia, [mortem, Quanta licent morbis, febribus , ulceribus ? Hi modo, qui canent albo sordente capillo, C Collatas olim non timuere pices : 425 Penduin, qua? moRrent. rugis deformibus, ora, Prolulerant vanum conspicienda decus. Qui nunc in laxa tremulus pia pelle vacillat, Vix dederat tenui signa notata solo. Cervix , colla , manus , et quod nunc omnibus [ horret, 450 Heu 1 miseris quondam causa furoris erant. Lumina, quae madidus deformiu subluit humor, Stellarum rutilae ceu micuere faces. Respice qnod paucis fioret , nec perraanel an- [ nis . Et tamen telernis culpa manet laerymis. 455 Ergo puellares vultus formasque decentes, Aut verso aut merso despicies capite. ] Atquc ut sis penitns sic corde ut corpore purus, Ut nullum facias suspicione reum ; Da studium, curas, et semper providus opta, 440 Ut libi sit nulla femina juncta nimis : Amittet vircs, si non sint obvia, ventus. Pabula si desint, irritus ignis erit. Ac ne mandatis tantum par una putetur Versu 427. Dclr., perpelk sed; legendum existimat pcspelk, cui lihcns subscribo. Versti 450. A!. erat. Versu 459. Al. curans. Versu 445. Delr., si viri. Versu 448. Al. lam et. Versu 455. Al. Nam si torpores. Versu 460. Apud Delr. deest «imio. 445 Si qua viri discunl, credat sibi lemina dici, Et merltum et poenas, hic quoque sexus [ habet. Oderit ignolos audax attendere vultus', Seque tamen notis addere lumraibus. Nam male permixto lttdentia lumina. visu , 450 Blande ssepe solent ore tacente loqui. Alque amor , ut laerymse quas fundi injuria [ cogit , Ex oculis surgit, pectoris ima petit. Ergo ea qua juvenes praecepti lege monentur, Hac fugiat cuncios femina casta viros. 435 Jam si corporeas , calcaris corpore easto illecebras, reliquum decute cordis onus. DE INVIDIA. Namque subire solet nigri de felle veneni. Multiplicis mater criminis invidia. lnvidia infelix raortem moritura. para.vit : Angelus hac ceLsi decidit arce polj ; 460 Dumque hominem properat coelesti pellere re- [gno, Detrudi in tenebras ipse prior meruit. Hinc Domini in cunctos vindex sentenlia venit Omnibus haec reliquis mortibus una rea est : Haec belli rabies, haec est discordia pacis , 465 Plus sibi , quam cui vult saeva nocere , no [ cens , Haec Joseph nimio fratrum sub crimine causa Primum servitii, mox fuit imperii. Haec justi fratris maculavit sanguine Cain. Hsec David morlis quam prope causa fuii, 470 Cuin, jam confecto solius robore bello, Extolli noltel laude socer generum. Hac primae cogente getnens operarius horae, Vincere fossorem nitituf undecimae, Haec postrema dedit crucis in ludibria Chri [stum, 475 Dum peragit livor crudeliiatis opus , Et preceps populus signa ei miracula rerum Obtutu cernit, pectore non recipit. In tantura studiis furialibus iniproba cunctos Ah ! verum in facinus verteraL invidia : 480 Ul non nescirent, sed nollent credere, quod lunc ~ Essetper Dominum glorificandus homo. DE AVARITIA. Neo cura lcviore dehioc vilaie memento Unius innunierum criraeo Avaritiae. Omnibus in terris, quas sol videt, acquoraclau- [dunt, 485 Quasque dies adeunt , quasque tegunt tene- [brae. Versu 468. Delr., fratrem. Versu 471. Loquitur hic Orientius de bello Saulis contra Allopliylos, quod, cseso Golfatho, Davidis vir- tute confectum est. Davidem aulem Saulis generum per anticipationem vocal. Versu 482. Delr. , teviora. Versu 484. Delr. niale, quos. 989 m Ignolo nobis quidqtrid diffuiiditur orbe, Omnibus ip, regnis, omnibus in populis, Infectis morbo multorum mentibus, haec est Radix, causa, caput, fons et origo raali. ■490 Innocuos quidquid Dominus formarat in usus, Mxc male nuitatis perdidit officiis. Quid quereris diros portus, ventosque furentes, Tristia famosis sequora naufragiis ? Tu caesara silvis annoso robore quercum, Si lignis non est utilis, aclde focis. Conlentusque luo, subiuoi.um si qua per orbeni NascuMur, patiens crede negata tibi. Et pelagi motus, et saeyas flare procellas Securus luto litiore perspicies. 600 Usum naturae vitium fecistis, avari, Nata bona et pravis usibus esse inala. E terra genitum terrena in munera ferrum Falcibus incurvum vomeribus rigidum, In aedem, et diras, bellorum crimina, mortes 505 Armamus contis, missilibus, gladiis. Pellcret ut frigus violentum accepimus jgnem, PeDerel ut tenebras discoquerelque dapes : Coepimus insani flammas immittere tectis Atque exurendis subdere corporibus, 510 Tanquam esset parvum praedandi in crimine [ crimen, Ni ferret sparsas sanguine raptor opes ; Et miseros pcenis variis vis ultima cogat, Cum quod habent perdant , dicere si qua Ia- [ tent. Fratribus iuvisos fratres, vitamque parentum Exosam natis fecit avaritia. De vero falsum, de falso fingere verum Sacva per innumeras naec docet insidias. Hac faciente reus dum parteni subtrahit auri, In mortem tolns transiit Ananias : 820 Nec solus ; sociam nam foedi in criminc falsi Conjunxit niisero par quoque poena viro. Haec miseros homines mortis sub tempore fecit Non bene postremis fidere judiciis. Subduntur tabulse, conquiritur undique testis, Ore ferens falsum , pectore vera premens. Scalpontur geroraae similes : manus iroproba [ discit Heu ! maie mentitas assimilare manus : Utpater alterius faetus credatur, ethaeres Non possit proprii lilius esse patris. 550 Hac duce custodes inter securas adulter Pervenit ad castos muneribus thalamos. Itur in omne nefas animis manibusque paratis, COMMONITORIUM. LIB. I. A 890 535 545 B 555 515 525 Aurum si pretium constituas sceleris. Dic, rogo, quid miserura tantus furor laxat ha- [ benas ; Ut tibi sat non sit, quod tibi jam satis esl? Immensis properas lerris conjungere lerras, Claudendus parvi lnarrnore sarcophagi ? Alterius damno fieri locupletior ambis ? Quod rapis ex aliis, mox erit alteiius : 540 Et cursu celeri sic post aniissa dolebis, Ut doluere illi, qui tenuere prius. Ceu non casuras immensas construis arces ; lpse tarnen raptim qui moriturus eris ? Cum itur in somnos tenuato lucida vitro, Marmoribus variis lubrica, cella tibi : Tanquam non adeat Iignis coeuntia tecta In bene securo peclore tuta quies. Certe non aliter sitientia proluit ora, Quem palrase oblulerint , quem cava genim» [ liquor : 550 Et sic suscipient rabidi jejunia ventris Quos cristalla dabunt, quosque patella cibos An non pellendo glacialis frigore brumse Hirta tibi melius pallia praebetovis; Quam quae, lentato per lubrica fiia metallo, Alternos frangit veslis onusta gradus ? Quo tibi perlucens habiius, qui legmine raro OiTerat ignotis membra tegenda oculis ? Argentum, et auri moles, et gemma coruscans E mundo , et mundi est : hinc venil, hic re p [ sidet. " 560 Venisti in mundum nudus, nudusque redibis : Nil lecnm attuleras , ferre nihil poteris. Ferre tamen poteris contempta hic munera [ mundi : Mitte secuturus, quae duplicentur, opes. Nam servata nimis , quae mox bona , non tua [ fient , Si tibi non serves, sie erit ut tua sint. Munera quse donat moriens , haec munera non f sunt , Donat enim quod jam desinit esse suum. Qui sanus metuensque nihil, qui mente quieta, Qui sibi dum vivit dempserit, ille dedit : Quodque sibi dempsit, melius reparabitnr ilii : Integra mox capiet, qui perilura dabit : Condita nam coelo non fur, non auferet hostis, Non linea aut pluviae, flammaque carpet [ edax : 575 Coelo autem condes , quidquid pro nomine [ Christi , 565 570 Versu 488. Delr., montibus, inaie. Versu 504. Ai. mentes. Versu 506. Al. Vincerel. Versu 511. Al. Si ferv.t. Versu 520. Fortc fmdo. Versu 544. Delr., cur itur : sed Lipsius legendum fredil Quceritur. Versu 546. Deir., tecth coeuntia tjgnis. Versu 549. Hic respexisse videtur Orienlius ad illa S. Hieronymi verba in Vita S. Pauli primi eremiue : Vos gemma bibitis ; ille naturte concavis manibus sa- tisfecil. Versu 552. Delr., frigora. Versu 557. Al. AffcraL Versu 560. Ai. vitam. Versu 563. f)elr., quas. Versu 565. Delr., servo. Versu 574. Ai. tinete. WM Christum respiciens, pauperibus tribues. Qui post assumpla; carnis rnysteria dicit : Vestior in nudis, sublevor in miseris, Visitor in clausis, curor confotus in tegris, 580 Adjuvor in parvis, protegor in viduis, Et quodcunque facis miseris, vel con facis, [iUud Crede mihi fleri, vel mihi non fleri. Ac ne pauperiem pauper praetendere possis, Ut color injustae delur avaritise ; 585 Si tibi nori fuerint sumptus quos quserit egenus, Non cibus, aut calida est qua foveatur aqua, Cum poscit gelidus sitiens sub comine Christi, Oblatus poterit praemia ferre calix. Hoc , quo quisque potes , miserum solare ro- [ gantem ; 590 Et si defuerint raunera, vota dabis. tpsa etenim ante Deum non est peritura vo- [ luntas , Si bene non poterit, qui bene vel cupiet. Hinc fuit ut Dominus monitis felicibus omnes Conjungi vellet pacis amore homines. 95 Et quae per sauctos praedixerat ante prophetas, Versu 576. AI. recipient. Versu 583. Al. possit. Versu 592. Delr., velle cupit. S. ORIENTII EPISCOPI AUSCIENSIS A Discipulis proprio traderet ore suis : 992 Dum nihii injustum, nil durum, nil violentum, Nil leve, nil cupidum, nil grave, nil variuni, Vel facere in rebus, vel verbis dicere posset 600 Casto servatus pectore pacis amor. Hinc cohibet totum pacis concordia roundum , Quae brulis etiam cum ratione datur ; Et cum flammiferis frigentia, mollia duris, Siccis cum pugnenl humida, lenta ciiis; 605 Omne per ignotas tacito moderamine causas Uno consociat fcsdere pacis opus. Sic modo, si parvis cupias componere magna ; Corporeum frenai pacis amor populum ; Ut sub terreno sociatus principe discat 610 Regi coelorum solvere vota simul. ~i Ergo mei similis peccator, me minor imo, Omnes criminibus namque ego vinco meis, Pacem placatus, pacem quoque laesus aniato, Pax in visceribus, pax sit in ore tuo. 615 Pelle odium, contemne minas, depone rigorem, OITensam teneant tempora nulla luam : Ut te sol blandre servantem vincula pacis Deserat abscedens, inveniat rediens. Versu 595. Al. laudaverat. Versu 608. Delr., premit. Versu 615. Al. rumorem. LIBER SECUNDUS. Si monitis gradiare meis, iidissimc lector, i Caerula securus eolla premis colubri. Cumque auerit Chrislus judex, mox obvius ibis Per tenerum blaudis aera rccte notis. 5 Tantum ut mandatisquovis sub lempore in istis Prsetereat curam portio nulla tuam. An si ventosae moveat te gloria liaguae, Quam suadet vano Tullius eloquio : Sin fugienda, jocus, convivia, sermo, voluptas, 10 Sique eliara aequocvis dissociande tuis, Quo Etudio nosiri servabis verba libelli, Ut vilae meritis consociande Deo ? DE VANA LAUDE. Prsecipuus labor est blandam contemnere lau- [dem, Quae trahit in praeceps ambitiosa homines, 15 Et semper tacito iesiinat ad intima moiu, Visceribusque ipsis pesiis acerba sedet. Omnia dum volmnus, facimus qnsecunque pro- [bari ; Utque suis nullus non faveat vitiis. Lenito titulo parcum se dicit avarus, 20 Acris velatur noniine soevitia, Ac smdiis totis et lota niiimur arte, Ut quidquid loquimur vel facimus, placeal. At tu si Christo soli vis esse probatus, Gloria quaeratur nulla tibi ex homine. Versu 7. Al. AJ si. Versu 28. Lcg. Si male. r> 25 Nam cura dejectus, mox exaltabere ; erisque Pro Doraino parvus , magnus apud DomU [nura. Contemptum vexet quaecunque injuria nulli, Simile per(uleris,par quoque redde malum. Ecce Patrem Christus pro 6e lacerantibm [orat; 30 Supplicat et Stephanus, sapplicsl cl Jaco [bus : Dum mili magnoque animo licet ultinia passi Poonarum nuUi causa volunt Ceri. Nulluni saeva reura faciat sententia, nuilum Austero proceres piectere judicio. 35 Festucam tenuem frateruo in lumine cernis, Luminibusquc tuis nescis iuesse trabeni. Injuste alterius cupiel describere vitam, Assertor vila: qui nequit esse suse. Sed nos damnati vitiis insistiruus, et quae 40 Ipsi persequimur, mox etiam facimus. DE CAVENDO MENDACIO. Fallere crede nefas : durat sententia dicens : Os quod mentitur, raorte animum perimit. El quod verax est, semper dixisse memeato Et non quod non est, sermo tuus resonet. DE GULA. 45 Dulci praeterea frenos impone paiate, Versu 54. Forte propere$. 995 COMMONITORIUM. LIB. II Ne sapor aniiquus sceviat iHecebrir.- Illos cceloruin donis regnisque poiilos Fecit mortales ambitiosa gula. Dum magis in velitum ruinius, cupimusquene- [gata, 50 Et quod d-fiioile est, hoc polius volumus. m DE EBRIETATE. Prsecipue largo venas perfundcre vino Respue, ne raptim vina venena iiant. Ut niniiis quoties siiit aestibus arida tcllus, Solers in fructus quain parat agricoia, 55 Si prius evulsas quam soi internecet herbas, Inroret madidos nubila densa dies; Protinus et sentes, et gramina noxia messi Seminibus victis, beu ! male laeta ferel. Corpora sic multo fuerint quae dedita vino, 00 Consiliis pereunt, iuxuriant vitiis. Et quid sordldius, quid erit deformius unquara,. Quam si te libimet subtrahat ebrietas 1 Cum caput huc illuc vergal, gressusque vacillet, Mensque neget sensum, lingua tenere sonum, 65 Claudantur gravido vergentia lumina soiuno, Quid facis ignores , tu quoque cum facias. Quid loquar ablatum, vultu iumante, calorem, Et male compositis verba solula inodis? Labentes inanibus calices, mensasque per ipsas "0 hnmixtos vino ssepe redire cibos, Teque per inoumeros, cum vult mens sauciat, [motus, Ve! gaudere nimis, vel modo iSere nirnis ; Et nunc saltatu vergentia membra rotare, Nunc dare lascivis bracbia mota cboris. 75 Exclamare. libel vino dapibusque sepultum, Forte etiam proprii nomiuis immemorem? Ejus qui donet largus tibi taiia, quando Orandi subeat lunc pia cura Dei? Pascere tam roagno sumptu quot posses egen«s, 80 Quotque dies Isetos hree daret una dies? At te nunc saturo pauper jejunus oberrat : Tu vinum revomis; vix habet aller aquam. Et si forte cibuin vox poscit egena, negabis Ollis queis nihil esl hoc tibi quod superest. 85 Sentio jam dudum tacitum !e dicere, lector : Vera quidem, sed sunt ardaa quse statuis. Ardua prsecipimur, de teira scandere eceium. Non est quod parvo stare labore putes. Magnus enim iabor est ; se.d merces magna ia- [bori : 90 Prsemia qui sperat, desidiain fugiat. Palmam nemo feret, nisi qui certaverit aate : Non nisi victori blanda corona datur. An tibi fragiies mundi qusaranlur honores Munere quos speres eiueruissc hominem? 05 Quidquid id est variis quod vexai corpora ssevis, Dum celeri vitam currimus in stadio : Contemptum, pluvias, frigus, jejunia rixas Versn 67. Leg. oblatum. Vcrsu "A. Forto sauiia. Contento poteris sustinuisse animo. Discurrens urbem lotis lustrare diebus 100 Vix niedia 1'essus nocte redire domum. Continuoque iierum prima consurgere luce, Ut clausas possis primus adire fores. Et eum te teouis per dura sedilia somnus Compulerit fessum deposuisse caput ; 105 Ille prior forsan qui serior adfuit ibi Atria pulsabit, stulla <(uerela notus. Aut si lictorem tanget vox clarior, opta Ut bene submotus, nec male esesus eas. Sed fac quod rarum est, ut victus janitor auro 110 Ac precibus tandem dicat : Adire potes. Ingredeiis liugua blandus, vnltuque modestus, Corpore subjectus : nii tamen ista juvant. g Omnis honor pretii est : ibi pro pondere nummi Charta seu foliis sive potens tabulis. 115 Nam si cessarit dives manus, irrila res est. Et si verba dabit, tu quoque verba feres. An honor arrisit, quem semper in ordine mos [est Sumere sero quidera), sed posuisse cito ? Nam quod tu dederas, mox conferet alter et al [ter : 120 Quod multi cupiunt, neiuo diu tenuit. Fac tameu ut longum durans honor inllet, agat le, Nunquidnam finem non habiturus erit? Finge, age, mansuri signent tua nomina faslus, Atque tuo felix annus eal titulo : 125 Quid tandem prodest, cumdesinit esse. poteslas! C In quo sentitur quod fuit atque abiit? Et quod paulatim succedens nesciet setas^ Et quod si scierit, quid libi merces erit ? Sed qui terreno tantum dependis honori , 130 Tantaque nunc homines ambitiouc colis, Ut Domino placeas, cujus sunt omnia, Cbristo, Insuperet regnuni promereare Dei. Anteferens verum falsis, ingentia parvis, Vilia magnilicis, perdita perpeiuis. 155 Devotum vincet quse tandem injuria pectus? Et quid erit celsum?quid tibi difficile est? Namque nibil durum est , cum spes succedit , e* [omnis Pervenit ad fructura victus honore labor : Et fructum, toto qui duret tempore, quem non D 540 Auferat ambitor, prodigus, impatiens ? Audis spondentem Dominum nova praemiajustis, Promissis sentper qui meliora dabit. iSon eonspecls oculis, non nuribtts insinuala, Ipso non sensu pra?tuedi(ata prius. 145 Non tibi distillant prefioso cortice rayrrlne. Thuris odorato cespite terra tumet. Adde thymum, vioias, casias, meiilota, cro- [cumque, Candida puniceis liiia jungc rosis. Cum tot in his terris peccator mnnera sumas, 150 In coelis sanctus quce bcna percipies? Versu 93. Leg. perfraqitei. B 995 Finge, age, quidclarum, quid pulcbrum, quid A [pretiosum, Et totum maguum quidquid in orbe putas. Hoc meritis dandum felicibus, aurea tecta, Gemmatos postes, purpureumque solum, 155 Ruraque vernantis semper redolentia flore, Lacte et melle simul ttumina plena trahi. Nee quia conseendunt animos, et mente viden- [dentur, Inferiora illis crede ftrtura bonis. Nec vereare tamen longo ne tempore victus, 160 Impar vnandalis repperiare Dei. Nil habet haec longum, longo licet acta rotatu, Quo uunc perfruimur tempore vila brevis. Lassa senescentem despeotant omnia flnera: Et jam postremo volvitur hora die. 165 Respice quam raptim totum mors presserit oi - [bem, Quantos vis belli perculerit pnmilos. Condensi nemoris, celsi non aspera montis, Flumina non rapidis forlia gurgiiibus, Nec castella locis, non tutae mcenibus urbes, 170 Invia non pelago, tristia non cremo, Non cava, non etiam metuendis sub rupibus [antra Ludere barbaricas pr«evaluere manus. Multis ficta fldes, multis perjuria, inultis Causa fuit mortis civica proditio. 175 Insidise multum, multum vis publica fecit. Robore quae non sunt , stint superata fame. Concidit infelix cum prole et conjuge malcr, Cum servis dominus servitium sublit. Hic canibus jacuere cibus, flagrantia maltis 180 Quoe rapuere animam, tecta dcdere rogo. Per vicos , villas, per rura , et compita , et om- [nes, Per pagos, totis inde vel itule vils Mors, dolor, cxcidium, stragcs, incendia, luctus Uno fumavit Gallia tota rogo. 185 Cur tauien enunieretii labentis funera mundi, Qua; per consuetttm sempcr aguntur iter? Quid repetam quanti toto moriantiir in orbe, lpse tuatn videas cum properare dicm ? Prsetereo gladiis quantum, qnantumque ruinis, 190 lgni, graminibus, fiuininibus liceat ; Quarttos bella , fames perimanl , morbique fb- [rentes. Et quae per vftrias mors ruit una vias. Quantos et mediac pacis sub tempore, ut csse Pax possit, cruciat debila pcena reos. 195 Otrinis paulatim lelho nos applicat bora, S. ORIENTH EPISCOPl AUSCIENSlS 996 Hoc quoque quod loquimur tempore praemo- [rimur: Et per fallentes tacito molimine cursus Urget supremos ultima vita dies : Cum cibus et somnus , dum verba , et pocula [mulcent. 200 Sive domo sedeas, seu peregrina petas : Dumque geris quodcunque geris, vel non geris [ultro, Mors raoYet alternuin nil remorara pedem. Cereus ut csecae positus sub tempore noctis Compensare diem luininis officio, 205 Dum non sentimus, lento consumitur igne : Semper et ad flnem flamma vorax properat. Slc hominum res est ; pereunt quaecunque ge- [rurttur. Proficit et moritur quod stbi vita trahit. Sed fac vivacis spatia haec tam longa senectse, 210 Orbis ut immunis funera respicias. Sero licet veniat, veoiat tamen ille necesse est Qui non in totum linis abesse potest. Jam quae nascuntur, crescunt post , atque sene [scuot, Et senio fessis nil nisi mors superest. 215 Intereunt decies qni ternos vixerit annos Atque illum vixit quomodo millesimus. Postquam postremus flnis retmehit utrumque, Certe Suprcmo tempore mortis idem est. Qnid vitam traxisse juvat, si vivere cessas? 220 Quaeve bonis merces si teneare malis? Cum, nisi dum frueris fructu, langere fruendi Et vita haec viue vivat in officio. Jam quod jain fuerat nihil est , si desinit esse; Et quod non sentis, non juvat an fuerit. 225 Quid tandem prodesl si te jejunia vexent, Hesternis large membra onerasse cibis; Ctimque tua hodie stringat assidua sitis, Ante dlem nimio prsemaduisse tibo? Cuin liiedlis celeri qu;e sunt decursa rotatu 250 Etipiat sensum noh reJitura dies? Sed nos decursae primaevo flore juvenlae Jani dubii, gressu, Iuminc, voce, inanu; Ctini quidqtiid fuimus , dnlor est meininisse [fidemque Omnibus eripiant proxiraa prwlerilis. 255 Incurvos querulos consumpto corpore nunquam H?ec quoque quae gravis est vita satis satial. Hinc est quod toto penitus velui orbe reuioli Spcctainus toto quidquid in orbe pcrit. Nec miseros alio tanquam sub sole maneutes 210 Mortis non prnpriae mors alicna nionet. DMe Versu 155. Forte vertumti. Versu 167. Similem Galliarum vastationem , quae anno Domini 407 contigit eodera fere modo describit alier poeta Gallus, auctor carminis de Providentia inler opera S. Prosperi, cujus hic versus libens ex- scribam : Non casletla pelris, non oppida monlibus altis Iroposila, aut urttes ainnibus iWjUoreis Barbarici superare dolos atque arma (Uroris Evuluere... Versu 179. Forle Hi. Versu 181. Ita etiam praefatus scriptor libri de Pro- videntia : Cumque aniuimn palrite sutiiit futnantis iirJBgo, El sielii ante oculos quidquid ubique periu Yersu 215. Forte litterdum. Versu 232. Leg. ditbio. 997 COMMONITORIUM A B 310 Anie oculos longeque simul fraudamur amicis, Lurainibusque illine, hinc venit aure dolor. Inlereunt dulces sevo vergente parentes, Eque ipso conjux eripitur gremio. 245 Et fratris fratrem niors e complexibus aufert, Et natu forsan junior il!e fuit. Ordine nec vitae seniofsubducitur setas. Cum videat nati funera steva p»!er. 300 Nemo tamen cautus credit quod cernit, et illum 250 Quod non vull, cernit se quoque posse pati. Hoc tamen inde venit, factis quia semper ini- [quis Mortem perpetuumducimus esse malum : Etquas criminibus poenas Iex sancta minatur, Serius excipere credimus esse lucruni. 255 Felix qui licitum finem putat esse laborum, Quid poen» tiiheat caverat ante tlmens. Felix qni magnum magnaque indage moveudum, Urbibus et populis nobile judicium Constanti Sperare animo vultuque sereno 260 Securus vita» de probitale potest. Quem faciat certis bene mens sibi conscia [causis Sub tanta intrepidum mole tenere caput. Illic imperio quondara regnoque potentes, Illic conspicui faseibus et trabeis, 265 Quels aurum lectis dapibus; cristalla Falerno, Subtratoque ostro mos onerare toros : Robore famosi, laudati munere formse, Ac maie fidentes corporeis opibus : Quorum venter erat dominus , lascivia votum, C 320 270 Spes in prasenti, gloria divitise. Qui neglexerunt miseri vel morte sob ipsa Claudendis Oominnm quarere luminibus, Pcenam exspectabunt clausi. Nunc quxre doceri Quara peenam : factis congrua poeua manet. 275 Hos tenebrce juges ceca sub nocte manebunt : His lumen lunc flamma severa dabit. Isti sulpliureo flagrantes igne caminos Cogenlur laceris scandere corporibus. Illos constringet violento infusa rigore 280 Flatibus biberois dura gelu glacies. El cum tara discors pugnet na-tura gehennse, Noinitiis unius vis tamen est varia. Nec tam diversa possis dignoscere poena lgnesit, angravius frigore supplicium. 285 Non quot nos istic terrena morte peremptis, Excipient unam crimina multa necem ; Cum quaravis ssevus pro rerum pondere judex Nou aliud possit quam rapuisse animani, Et quodam sceJerum lucro si plurima restent 290 Vindictam reliquis ultio prima neget. Ast istic omnis persolvet in ordine noxas, Succedens factis congrua poena suis. LIB. II. m Atque unum corpus per singula membra patebit Quot potuit vitiis, tot quoque suppliciis. 295 Altera crudeles, lex altera plectet avaros : Facta aliier solvent, et meditata aliler. Est sua perjuris, est et sua posna superbis, Atque alia effusi causa cruoris crit. Invidus, impatiens, mollis, falsator, adulter, Etyjnj totns, totus et illecebrae. Dextrim csede nocens, linguam in convicia prora- Versu 249. Pro iliud : quo scriptoribus medise setatis non erat infrequens. Versu 265. Eleganter aurum hic sumitur aureo pro disco, more poetarum, qui materiara pro vase ipso quandoque usurpanl : ita Virgiljus ^Eneidos lib. i. llle impiger hausit Spumantera pateram, et pleno se prolait auro. [ptam, Pervasor, jactans, impius, indocilis, Judicii ante diem pcenas dabit, ut neque par- [vum Supplicii spatium det mora judicii. 305 Ambibunt alios simiosis flexibus angues : Ast alios canuens igne catena teret. Omnia plena illic lacn inis, terrore, dolore, Et vox nulla, nisi quam dederit gemitus. Et qnidnam ulterius pcr siugula crimina curram Vexabunt diris quse miseros crucibus; Quando etiam incauto si quid nunc ore loqua- [ris, Sermonis ratio esl discutienda tibi ? Hos inter rerum Dorainum quicunque negarit Submittens saxis stipitlbusque capul. 315 Ille miser vet-e, nec erit miserabiiis ulli, Excipiet solus qnidquid ubique nocet. Innumeri vermes morituro in corpore vivent, Nec hnis fumo quem dabit ignis, erit. At parte ex alia blandorum verba piorum Sed nec vexati restituere malnoi, Auxihum miseris, victum tribuere patenti, Affectum notis, servitium patribus, Instar flammantis fulgebunt lumina solis, Velati niveis splendida membra logis : 325 Prsecipueque illi , quos Christi in lege paratos Excipiunt uocles inveniuntque dies, Qucisquc fuit votum niveam baptismai;e veslem Nunquam feraineis commaculare toris; Corpore nec solo, sed toto et pectore cauti, Et quafera lector te meus esse velim. Vel jam felices quoe prinwe gloria viltis Lucis el iniidi corporis illecebris, Veram quserentes vitam, pro noraine Christi Fundere devotas non timuere aniraas. " 335 Atque sacerdotes hoc sanctum agmen habebit, Secretosque honiinura turbinibus monachos; Qui nunc spernentes blandoe obleetamina famae, Venturi sperant praemia judicii : Mollia securis ducentes otia rebus Pro raerito vivunt nunc bene, post melius, Nainque ipsi denso stipabunt agmine regem, Cum terris judex institerit Dominus, Atque omnes Agnus quoquo se verterit ibunt, 330 340 Versu 276. Forte tenue. Versu 501. Hic versus ita videtur reslituendus Dexlera cwde nocens, littgua ia convicia prompta. Vcrsu 520. Forte Qui. Versu 331. Forte quw prhna esl gloria, victis. m S. ORlESTll EPISCOPI AUSCifcttSlS Pevfusi vero lumine, fuce Dei. A 545 El tantum ipsorum capient vegetata decoris CerneDluro ut non sint ova videnda oculis. Ergo ubi terribilein dederil cava buecina can- [taro, 400 Adventum iandeni testifir.anda Dei ; Mox longis teilus rimis divul9a paiebit, 350 Ac passiin flammse, fulgura, grando ruent, imis concusso penilus de sedibus orbe Dum lotoe servent inde vcl inde vise. Hinc tristis gemitus, iHinc pia gaudia vil?e, 405 Una in diversis vox erit agminibus. 555 Atque omnibus raptim ceicraiis gressibus ibit Dedueens sobolem prosapiamque pater. Cunclaque contento ducetur Hnea tractu, Cum fuerit medius progetiitor genitis. B Nec libi faraosas urbcs, gentesque remotas, 410 560 Regnaque quoc uunc sunl , qusevc fuere !o- fquar. Frigore non segnes popuios, non so!e perustos, Quosque haltuit nascens, oceiduusque dies : Sed fuit a primi genitum quod teinpore roundi 4i5 Usque diein mundo qui inodo iinis erit. 505 Oiunibns e lerris animas justasque rcasque Uno constituet jussio prima loco. Nec tamen ulla illinc tanta inter millia pcrget, Qiue non sit Domino dinumerala suo. Mox rutilum scandens eadem cuin carno tri- [bunal, 570 Quam ceelo inlulernt, giorificans hominom ; Omnia qure reliquis labantur iu ordine saeclis, C Qu;e tunc, quoeve dehinc lege manenle lianl Ore sacer, celsus solio, lerrore videndus, Conspicuus, sed vix conspiciendus aget ; 575 Atque inter flamma: tractus , sonilusque tuba- [rum, Angelicosque choros , militianique sacram, Inler et infantum, malrum, juveuuraquc, senum- [que, Pallores, fletus, gaudia, vola, metus, Ullima suspcnsae dabitur scnlenlia lurboe, 380 Qua: sacro sancli judicis ore sonet. ln requiem et laudcni justorum perge caterva, A regno nunquam dissocianda uieo, Qu,e vobis gnarus meriti vilocque futuroc Dat modo, sed dudum dona purata Paler. jj 385 At tu mandatis sempei contraria nostris, Impia tartareis claudere iurba locis. Illic stridorem, dentcs, et lumina iletuni, Ignibus immodicis discrucianda dabunt, Ei tamen,ut vere maneanl quoccunque jubeniur, 590 !I;ec erit teterni formula judicii, Kloria quoe jusium, submoia mortc, tenebit : Alque rcus poenoe uon moriturus erit. Hoec ego debueram iactis tibi tradere, iector, Ut pondus vcrbis vita pwbata daret. 55)5 Sed quia negliginius raiseri qu.ecunque rnonc- 20 [inur, 10 iooo Et satis est levius discere. quam facere : Tu si commendes animo deinissa per aurem Omnia quoe seriptis sunt numerata meis : Constanter dicam, cceli slatione receptus, Discuties stevoe vineuia dura necis ; Atque ctiam fueras qui Slius ante gehennse, Incipies summi filius esse Dei. His illud superest sine quo nihi! omnia pro- fsunt, Ul Chrisium credas de Patre, cumque Patre Spiritus et sanctus nul!o discrirainc junctus. Unum consuiuinent nomina trina Deum. At tu cum iegis nostrum quicunque libelium, Nostri, seu malus est, seu bonus, esto memor. Et quoties Dominum perieclo earmine Chri- [stum Orabis ; simus semper in orc luo. Quod ne me priinis credas injungere labris, Neque istud tuto dissimulare putes. Sic te nulia dies euris compungat amaris : Sic Cbnsto totum quidquid agis placeat : Sic sumas sanetam dono tradente coronam . Nominis abscedat ne tibi enra mei. Ut peocaiores vincens Orieniius omnes Sanctorum veniam promerear preefcus. EZPLICIT SANCTl OWENTJl LIBER BECBHDOS. 1NCIPIT DE NATIYITATE DOMINI. Splendidior iux luc.e inicat, majorqne dic» Fulget cbra dies, toto festivior anno : Natalis qnae lecia Deo, qua nascitur ille t.um Patre qni semper coeli in consortia regnat. Yirtus magna Patris carnis primordia nostrx Mox hominero in coelum revehens , sic morle [peracta Sumere qui carnera voluit, nec carne senescit. DE EPITHETIS SALVATORIS NOSTRI. Janua, Virgo, Leo, Virtus, Sapient-a, Verbum Rex, Bacuius, Princeps, Dux, Petra, Paslor. [Homo, Relia, Sol, Sponsus, Semen, Mons, Steila, Ma- jjrister, Margarita, Dies, Agnus, Ovi;, Yimlus. Tbesaurus, Fons, Vila, Manus, Capul, Ignis, [ Aratrum , Flos, Lapis angnlaris, Dexin, Columna, Puer. Mitis Adam, Digitus , Speculum, Via, Bolrun, (Panis, Hostia, Lcx, Hatio, Virga, Piscis, Aqnila, Justus, Progenies regis, regisque Sacerdos, Noraina magna Deo : major at ipse Deus. ITEM PLUS DE TRINITATE. Quod fuit a saeclis, quodque est in sircia sxelo- [runi, Semper eril, quia seniper erai, sine fine manen [dus : El siiper omne quod esi. sine quo nihil, onini i [cui, Versu 355. Forle. atnnit. Versu 415. * ortc Demmo. m COMMONITORIUM. LIB H «-**. Verbum, Yerbum Deus omnipo- A 65 Pa.n.ea qiiem cco v^arunt vf,i Iteii?. Acr.;,.o .-....,., . 1003 oum Patre qui solus , cum quo Pater et De.ts „ [solus Hoc erat, e( nondura aatmn aeceperat ortum SenienenimChristus, CS.ristus primordia re- o- /-u • [rum, •*> Cnr.stus honor terra-, tremor orbis, gloria rccli Ex dominante Deo Rex et Dominator in altis, Unicus ante omnes getiitiis, genitoresed illo, Quem gemiit r.ulius, per qnem gignentia cuncta : Quaesumus, optamus , tremimus, veneramur, [amamus. W rotus ex toto, lotum difFusus in orbem. Non idem, sed prorsus uiem, similisque, simul- rantumuem, el pariler, sieFi'ius et Pater um.m Nounne divisum i.ornen , substantia mixia esi (.onsummans sacri mysterii sancta profundi. 55 Piemt-idc- potens, dedita sibi, nexa vicissira Tnua potestatum conciusin parificatur. Spiritus et volitans perfectio tola supernc. Krgo honor in Christo est , iaos e.t Patris, m [Patre Chrisli est. Ipse Patris mens est, et sermo, et testis, cl haj- 40 Epse recognoseit quantuni Paier audet in ipso : Iuse caput nostrum, sapietuia. gratia vita • Ipse hominum custos, speculator, et arbiier Ipse saiutis iter, luxque immutabiiis : ipse De vero verus splendor, de luuiine lumen &5 De honitate honus, de pleno et divite pienus Providus, induigens, ciemens, miserator, abm,- t> p , [dans, reriectus, pat.ens, justus, immacuiatus .ClernunnEierni donum, luiek priorum l .rmamentum animse, foga dtmnonis, arma fidei, *0 Perpetuumregnans.censorjudexquefuturi, Tempore non ciausus. ciausurus tempora jussu, Principmm ac finis, vegetator et intus et exira Nelle tenens, ct posse potens, et mite severus, I ax mundi et gaudium. pravique boniqne di- ..... T. [reclor. »» Dum raortale quod est. Deus immortale probavit. 0 felix Domin.i dominatio, nobile letbum' 0 misene gentis cor durum, et perfidus error ' impie damnator, tua inors hoc stipite pendct- Credule eonfessor, tua vita hoc sanguine viva! W Flectens judicante Deo qui plectere visus, Salvavit popuios, populus quem odit iniquus. H.c est iile suis reprobus prius, et maledictum Sputamenta hominum, perituri opprobria vulgi Hic cui sceva manus fei niixtom fudit aceto, i>> ra p;i!su. 70 Aspice, percussor deroens, veuerabile liguum CerneprofanativiclrJciasignac.uoris. Est ne Deusvmis, Deus insuperabilis hosti Ullio.profugium.requies, Inx, vita, fides.spes' A Patre noscendus quod sit sator aiq;!e ani- [mator: A cnice quod vindex, propuisalorquc geheim:., Errorum ablutor, pax ilda, remissio larga. Natus amore hominis, passus ratioue salutis Functns lege obitus> ^,.^ in ^^ e ' '0 Sede sedens patria, super omne salutifer rev0 Unde humilem dignatus l.umum, remeabilis illo Peccati pretium, peecandi nescius ipse , Participans famulos, conformans glorif.catos. En tibiquam pulcbrum per limina nosira tro [!>;etiii! , 8S i»0 Versu2I. Adde est. Versu '22. Forte unus Veisu 50. Leg. Ex toio toim. Versu 34. Forle mi/sleria Vnrsu 35. Leg. Sl(,i dedita, Versu ■!>'.. Forte pioram. i'ATi>oL. Lxr «,-1 ru ■ ■ i P;et»'> . M> Chnste, micat; qu;tm chra Pau-i vexiiia repo,-- Sanguinolentus adhuc.etiam quod etTmea, . [semper «n vutute potens, io majestale pereimis. ' Cur tamen hanc speciem teneat crueis edita ii, t - iforma Monstrat aoorandtnn tota ratione character Quod d.visa nota est iu partes quatuor exslans, i>at muudi Dominum cognosci, et arcbangelos t , n . . [omnes. lot Reg.s ipse pl3gaS) Cfleii ouot C!m. vi(|(,t Q^ trux iimtata piascrantis imagi,ie palmas, Crux lestata Dei paeem pingit, etest pax Qua3 data per lignum est, pax ligno sc.ipta te- v • [netur. V's grat.as rmratur itemspectare fisuras? Asp.ee perfectumsigni Iocupletis enigma P. Cra>cum videas, caput esl, vel bracbia fixi ota quod erectum est suspenuo corporis b.Y est L.uera prosequitur poennm, fertpcena salutem \ Alpha dehinc juxi, est, alqne altera comminus Prima quod hic primus, postrema novSmu, H^ec elementa apicum Deus hic super omne efe- r. . [mentum : Omnia conveniunt c^lesti iusignia signo. D100 Cum subit in iigno, iignum DelJS indica, „se M^riemfructus^cumramumextendereinallum Altmr excelsisDominus Supercn.inet omnes. Fixorum esi medius : numenis dat trinus hr.,,0- r. . [rein. lercut.tur.cruor exit, aqua de vulnere faclo 105 Exit, et ex ipso mox sanguis vuinere. Nernpe ■ Martyrium sanguis, sibi vindicat unda lava< rnm hic ope divina rnors arbore vilaquc venit. 95 Versti 59. Forto vivii Versu 60. Forte Plecteris. Versu 89. Leg. depingit. Versu 9j, f?orle gratas mirilfor VersulOl. Suppfe videtur, aut'quid simile, tm S. ORIENTII EPISCOPl Per pomnm, protoplaste, cadis : cruce Christus [medens : Illic mortiferam draco pestifer detulit escam. 110 Nec rairum, vix digua Deo si nomina milie Laus numerosa trahat, laus tot virtutibus impar, Quot titulos peperere pii miracula Christi. EXPLANATIO NOMINUM DOMINl. Janua, qood residet coelo secretaque pandat. Virgo incorrupte matris cui partus origo est. 115 Et Leo Rex hic est regum : rex ille ferarum Dicitur et virtus : nihil hoc quoque fortior uno. Undc autem dictusest Sapientia? regula vitseest. Quomodo sit Verbum? Patrio quia fluxit ab ore. Cur modo Rex idero, modo Regis Filius idem? 120 Cum Patre quod solium coeli commune retentet. CurBaculus? lapsosquod sublevet.erigataegros. Cur Pi inceps ? subjecta throno quia cuncta gu- [bernet. Cur Dux miHtfee coelestis? ab agmine sancto. Cur Pelra ? Quod valido statuat fundaroine fir- [mum. m Cnde bonus Pastor? maculam quod ovilibu> [obstet. Nunc Homo : natus enim est et carnem a Vir gine sumpsit. Retia cur? sparsas quod coUigat undique gentes. CurSol justitiae? quia justum illuminat onmem. Cur Sponsus ? desponsa Deo quod Ecclesia virgo [est. 130 Cur Sanctum ? quod regna serat felicia volbo. Mons : quod in ascensum non oumibus ardua [cedat. Stella : quod incertos duce lumine dirigat itus. Unde Magister? aroat famulanlia corda docere. Margarita : quid hoc pretioslus uiveniatur? 155 Unde DLes? quod luce uiagis respleudeat (iinus). Tuncquia sit sanclus, innoxius Agnus habetur, Qui potuit solus peccalmn tollere inundi. Etroodo ferlur Ovis, quod se jugulanlibus aptet. Diciiur et Vitulus ■ conteuta hoc passio mon- [slrat. 140 Fous, quia purilicat vitium baptismate largo Vila, quod wteinum dat vivere vivificatis. Est Manus : occurrit virluturo operatio dives. Est caput : in promptu est quo nostro auctore [creemur. Ignis : in hon quod adhuc probalio nostra supersit. 145 Uude Arairum? subigat quod pectora fructifl- [cetque. Flos, quia confessor est, martyresipsecorooat. CurLapis angularis? populum quia nectit utrunv [que. Dextera, qua patrium latus assidet, ornat, bo- [norat. Versu 109. Leg. obmiit. Versu 125. Forte aufert. Versu 135. Adde ipse, aut quidsiraile. Versu U6. Forte confessores, etc Vcrsu 174. Leg. 7/u. AUSCIEKSIS ORATIONES. «04 \ Saepe Colomba : dolum quia nescit, ac sine [feUe est. 150 Unde Puer ? quod pvirus eatgenitoris ad arcem Vilis : adoptivo quod se hasrede propaget. Unde secundus Adam ? qula sit caput ipse re [natis. Est Digitus, Stylus iste : Dei esi lex scripta per [ipsum Nunc Speculum : quod iroago Patris perlucet [iu illo. 155 Nunc Via : quod sanciis sit praevius in paradiso. Botrio : quod suecis ccelestibus irriget orbem. Panis : iu hoc nostra quod sint alimenta fidei. Hoslia viva Deo, Summus cur ipse Sacerdos? Se quia sanctificans palriis altaribus offert. B 160 Nunc Ratio : h»c Ratio est, per quaro stat fo- [hrica mundi. Virga . quod errantes ut verbere corrigat aclus. Piseis natus aquis : auclor baptisroatis ipse est. Ssepe Aquila : e terris quoniam revolavit ut ales. LAUDATIO. Denique, ne niultis tam multa et magua mo- [remur. 165 Est OrnluK : cognosco Deum , videt omne [Deus 3or. Unde Propbeta? brevi quoniam futura revelat. Angelus unde? sui quia nuntius exstitit ipse. Brachium, ab amplexu quo continet omnia , [dictus. Quidquid id est, agnosce, tuum est quod saucle fvocaris. 170 Magnitudo operuro U>t rerum nomina celat : Sed propriis meritis tanti censentur honores. Causa facit titulos, dat scire vocabula virtus. Tu sublirae sedens ; Agios, benediclio nostra. Te Deus Eromanuel : nobisium hubitabile nomen. 175 Tu Dominus Sabaoth pugno teges omne quod [usqnam est. Te domus Israel, confessoresque beali, Te patriarch* onines, teque angeli omnes ado- [rant. Tu super ignotum cherubun , super astra co- [ruscas ; Qui promissus Abrae fueras, de semine David, 180 Glorificum in ccelo osanna laudabilis andis. D Respice nos tantum , Cruciflxe , Paraclite, [Christe, Nazarene ; Deus, quem credimus, et GaUtee Et Deus Abraham sancti patris, et Deus Isaac Et Deusalme Jacob, spes unde est nostra fidesque. 185 Respice, Christe, tuos, longumque tuere re- [dcmptos. Supplico ego indignus, ct tu dignare rogantem. Omnipotens miserere mei, miserere meoruro : Da dolor absistat, cura et formido facesset, Versu 175. Pro tegis, usu antiquis lainiliari, quf Utteram e pro t Grequenter usurpabant, et vicissim. Versu 177. Leg. imgAus omnis adorut, Versn 178. Leg. ianiium. Versu 188. Forte {uceitat. 1005 S. ACSPICH TULLENSIS EPISCOPI EPISTOLA. 4006 Et socier sanctis famulis tuis, et timeam te, 1 190 Et placeam dum vivo tibi, nec sim reus illo Tempore, cum stetero meriti meroor ante tri- [bunal. Christe , tuum : vereque colam quod pnedico [noraen. Crux tua fronte, raanu, labiis, crux intima sidat. Crux clypeata domus, crux sit lorica salutis, 195 Hoc melius signo fulgebil lucida turris, Quam cum sacrilego polluto cruore maderet. EXPLICIT. INCIPIUNT ORATIONES ORIENTH 3UUER0 XXIV. Tibique, Domine, celsumCherubimdicatumest, n Et illa molis quadriformis machinae Te sempiterno confitentur carmine, Et nos imago cousonantis cantici 5 Amen sonamus, alleiuia dicimus. Te septem primi deprecantur angeli, Seu civitatis septem principes viri, Solio propinqui, janitores proximi . Et nos imago consonantis cantici 10 Amen sonamos, alleluia dieimus. Te solis astrum cum sorore menstrua, Vergilise, Jugula, Vesperogo, Lucifer, Omnesque gutiae prsemicantes invocant : Et nos imago consonantis cantici 15 Amen sonamus, alleluia dicimus. Aer aquosus sive sudus invicem, Simulque venti, pluvise, grando, flumina, Ritu suomet conditorem concinunt : Et nos imago consonantis cantici 20 Amen sonamus, alleluia dicimus. Solum stativum cum fertura mobili Qn* parct homini, quaeque capta de una, Tibi cantat uni, conticescit «eteris : Et nos imago consonantis cantici 25 Amen sonamus, alleluia dicimus. Oceane, qui cinctam coerces aream, Et intestini fossa media gurgites, 30 35 40 45 50 55 60 65 noSam 2' Pr° ""^* ^UXU obsemtionera supra ad- Versu 31. Forte furva. Versu 41. Forte quem Iwdit. Deum sonanlescum marinis beliuis: Et nos imago consonantis cantici Amen sonamus, alleluia dicimus. Infernae sedis flamma, fulva tartara, Truoesque prasidentes pariter angeli , Amen minaci decantantes carmine : Et nos imago consonantis cantici Amen sonamus, alleluia dicimus. INCIPIT XXIV. Postremo dico deprecandi canticum, Id facio quantum per xx cantica, Sed ne quis audax interpellet quippiam : Anguem magistrum falsitatis increpo, Ct non adjiciat. sive demat litteram. Quod si quemquara locdit spiritalis leciio, Ei licebit lectionem spernere, Non commutare lectionis fbrmtilam : Anguem magistrum falsitatis increpo , Ut non adjiciat, neve demat litteram. Si scriptor errat in mutanda littera, Ignarus errat; venia Chiisto, si praesto est : Nam non voluntas, verura dextva labitur. Anguem magistrum falsitatis increpo, Vt non adjiciat, neve demat litteram. Ad illoshomines interdictum peninet, Qui voce vera nominantur physici : Si non probatis, prajterire liberum est. Anguem magistrum falsitatis increpo, Ut non adjiciat, neve demat litteram. Et nos a fcece ethnicorum emersimus , Eamque tandem rupimus caliginem , Dum spiritales exaudiraus angelos. Anguem malignum De signo sextum praecavendam spiritu Mortis Dei prophetas instrumenta daetnonuin Numa et raortis semper in sseculum. Deus sancte, te rogamus Patrem Unigeniti , Christe Deus, te precamur vivum Dei Filium, Saucte Christe, te obsecramus judiceni vcrua [Deum. EXPUCIT ORATIOXXIV*. D ' Orationes viginti quatuor composuerat Orientius ex tituhs. At pnmam tantum et ultimaiu exhibet no- sler codex manuscriplus. ANNO nOMINl CCCCLXX. SANCTUS AUSPICIUS EPISCOPUS TULLENSIS. EPISTOLA. AUSPICH EMSCGPI tLOLESLf; TULLENSIS AD ARBOGASTEH C0MITEM TREVIBORUM. Praeelso exspectabili his Arbogasto comiti, Auspicius qui diligo, salutem plurimam. Magnas coelesti Domino rependo corde gratias, Quod te Tullensi proxime magnum in Urbe vidunus Multis me luis aclibus laetiUcabas antea, Sed nunc fecisti maximo me exsultare gaudio. Major etenim solus annsniisti omnibus, 1007 Ut potestatis ordinem illustri mente vinceres, Cui honor debitus majore nobis gandio Nondum delatus nomine, jam est collatus meritis. Plus est enim laudabilem virum fulgere actibus, Quam prpetentare larr.pada sine scintillae Iumine. Sed lu qui lotis gradibus plus es quam esse diceris, Erit credo velocius ut reddant merita. Clarus etrnim genere, clarus et vitae moribus, Justus, pudicus, sobiius, totus illustris redderis. Pater in cunctis nobilis fuit tibi Arigius : Cujus tu famam nobilem aut renovas, aut superas, Sed luus bonor ejus est, ejusque tibi ncrmanet, El geininato luniinesic tu pnecluis a omnibus. Cujusque nemo dubitet felicitati praeslitum, Ut superesset genilrix tibi, hudanda omnihus, Quoe te sic cunctis copiis replet et crnat pariter. Ut sis aburtdans osibus, et sis decorus actibus. Congralui.indtim libi est, o Trevirorum civitas, Qu;e laii viro regeris, antiquis comparabili. De Magno origo semine descendit tui nominis : Certe virtutis ejus est, ut Arbogastis legiiur. Scribantur in annalibus hujus triumpbi pariter, Sicut ct ejus scripti sunt, quem supra memoravimus. Sed hoc addamus meritum liuic, qui veie iuajur est, Quod Christi nomen invocat religioni deditus. Fuit inarmis alacer ille anliquus, verum est : Sed infidelis moritur, ct niorte cuncta perdidit. llic auteni noster sirenuus, belligerosus, inclytus, El quod his cunctis majus cst, cultor divini nomiuis. Nunc autcm, lili sapiens, quxso, dignanter accipe Tui cultoris paginam quam ex amore porrigo. Primum deposco, cupias collatas tantas gralias In te conserves integras, el bonis multis afflues. Uniiin repelle vitium, ne corda pura inquinet, Quod esse sacris scribitur radix malorum omnium : Cupiditatem scilicet, qux in alumnos desaevit, Nec sawa parcit rabiem quorum amore pascitur Hoc (inquam) semper devorat famem edendam b per- [ferens, Et velul ignis addito siiceensa crescil pabulo. » Pracluces. b Edendi. B. PAtJLINl PETPJCORDIENSIS 199* A Sed ha3c non ita dixerim, quod te hoc daninem cri- [mine. Tamen deposco diligens, ut nec scintilla vulncret. Quam si fone improvidus quandoque inescaveris, Cito flagrabit nimium augendura inceiidinin. Tende per imradum oculos, cerne primales sajculi. Aut interire cupidos, aut in periclis viverc. Corradunt, quxrunt, inbiant, velul canes avidi : Et hsec nec ipsi possident, sed nec relinquunt po- [steris. Tamen non generaiiter ista de cunctis dixerim : Sed ut paucorum dedecus sit multis emanatio ■'. Tu autem, vir eximie, judex multorum providus, Tui rcpente pectoris secreta judex perspice. Hujus si uliam senseris parvam veneni guttuiam, B Dulci perfunde oleo, ne serpat in visccrfcus. Nec hoc ignoras oicum, pro tua sapientia, Quod est cunctorum pauperum mercatum eleemosy- [nis. His te exerce studiis, haee cunctabotia perage, Ot u.ea tibi maneant, et perseverent gaudia : Nam parum esse noveris, si quisquam nuila rapiat, Et obdurato nectore sua prsecludat miseris. Non mullum sibi cousulit, qui sic evitat rabiem Cupiditatis, ul simul Lncurrat avaritiae. Nam ista duo crimina, velut cognata gencre, Etgeminata specie, uimis conjuucta pennancni; Hasc qui sectanlur miseri, hoc unum distat vitium, Quod unus horum malus est, et ille alter pessmius, Vjnde, ini cara dignilas, tu, quceso, flli Unice, Sic ab alienis abstine, ut tua cunctis tribuas, liludque super omnia memor in corde retine, Quod te jaui sacerdotio prxfiguraiuui teneo, Hanc, quseso, serva gratiam, et iliis cresce meritis, l't pnelocuta populi vox ccelo sacra venial. Sanchim, et primum oranibus, nosjirurmjue Papam [Jainlychum. Honora cordc, dilige ut diligaris postinodum. Cui quidquid tribueris, tibi in Cbristo reparas, Htcc recepturus postmodum, quae ipse seiuiuaveris. ' Forte emendatio. ANNO CCCCXC. PAULINUS PETRICORDIENSIS, l*KOLEGOMENA Paulinus, gente Gallus, domo Peiicorius sive D wt quac Sulpicius Severus venusla et eleganli prosa Pctricordius, id est Vesunnicus, si Sirmondi conje- ctura lides. Claruit an. 461. Optis enim suum dc Vitts S. Martini nuncupavit Perpetuo episcopo Turo- nensi, qui concilio Turonensi primo prcesedit an. 461, non ASO. nti male habel Labbeus, eiicxscriptor ojus Oiuiinus. Scripsit Paulinus carmine beroico de VUa S. Martini lib. vi, quibus haud aliud egit quam expressit : inse, pauculis omissis, rudi alquc impo- iito versu redderet. Opus istud Paulino Nolano epi- scopo iribuerunt non solu.n sequioris revi scriptorcs rere i uncti, sed et e veteribus Gregorius Turonensis (Lib. i de Hlirac, S. Mariini* diserlim, et Venantius Fortunalus {De Mine. S. Wart. ':!'. i), haud ob- scure. Hinc ractum est, ui sub P mliiii Nolani nomina »000 1010 DE VfTA S. MARTINI LIB. I. ■wepius prodiret, a Jureto primom editum Paris., A carer quse falsi erimen admiserant. Quid enim? vi* itM, dein i,i Bibliotbecis Patr. Parisiensibus ac unus hic versus exstitit quin eversus : orationis dIoi Coloniensi, iu appendice Bigneana, p. 852, aliisque ve- leruni ]ji>etarura Chrisiianorura coliectionibus. Pau- lino demum Petrkordiensi restitutum prodiit in Bi- bliotheea Patr. novissima tom. YI, pag. 297, etseor- .sim a Christiano Daumio una cum Fr. Jureti Com- mentariis, Casp. Batihii aiumadversionibus, Jo. Fr. Gronovii notis, suoque notarum Spicilegio editum Lipsise, iSSfi, in-8°. Porro exstat Pauiini nostri Car- men brevmsculum, . de Visitatione nepotuli sui, Vitce sancii Martini subjunji solilum, et alia quaedam opu- sculorum deperditorum fragmenta, qi;:e ibidcmre- periuntur. Cajterum Paulinuni quemdam Petricoriensi iioslro aequalera niemoiatGennadius(Z>e5m'pf. Eeel. quin eversus : orationis pluj erat quam rationis : nutabanl syllabw, nutabant ver- ba ; cum pedibu3 claudis nihil prorsus slabat. Deni- que vix Bensus uilusquin nullus, ut quot lilteree, lo» lituree potius viderentur. Credo. voluit descripios1 poetam sibi in omnibus fieri similera. Ut enim Pau- linus dum vixit, maximis fortunoe opihus sbjectis, sua ipsemet profudit, faclus inopibus dives, inops sifai diviti : sic iifararius in Paulini scriptis novas opes vidit et siraul invidit. Itaque prodidit et perdidit, qui timebat ne Dominum proderent , ne perdereni. Sed bac aiqualitate quid intequalius ? Abjecerit olim Pau- linus bona iortunaj, volens et cousulto consilio. Bonis quidem iugenii, Iibeliis dico suis, con uisi invitusca- M); qui composuit tractatus aliquol de Iniiio Qua- B rere potest. Illa enim pro slolidis duxit, isla pro so- dragesinxe, de Die dominico Paschoe, de Obedientia, de Pcenitentia, et de Neophytjs. Es opusculis istis, ciijiiscumque demum Paulini Juerint, nil bodie su- perest. ANNOTATIQ LN SEQUENTES LlFiROS. Sex isli libri de Vita S. Martini non sunt Paulmi Nolani, sed Psuiini Petricordii, qm 50 cireiter annis vixit ab obitu Nolani, opusque illud suirai dieavit Perpeiuo Turonensi archiepiscopo qui prxfuit conci- lio Turonensi anno i&0. Vide notas Sinnondi ad tpistolam 14 libri vm Sidonii Apollinaris. BELLARMINUS be schiptor!bi!s ecclesiasticis i.n editione aksi !6!7. iidis. Ego vero ferre nec debui, nec volui nudum to- ties denudari. Quare usus judicio veteris tui codicis, vestigiarerum autissarum persecutus sum. et multa detracta Pauiino tandem reddidi, omnia reddiiurus oniauienta si aiterurn exemplar aiVuisset auxilio. Spero tamen, Pithcee, futurum aliquando singulari tua diligeiilia, ut seciindnm exemplar habeam, quo possit plane restitui in integrum. Nam cur iioc i:on sperem, qui hoc fato natus es, ut veterum iibros sa- gaciter quasras, qusesiios feliciter reperias, reperlos faenigne studiosiseommunices? Perge igitur, oro ic, perge alacriter, et Paulini casteras reiiquias e tene- bris erne. Sic enim sacrum vatem habebimus, qui lyram argutam manibus, qui fronti pailentes hederas I.ibri sex de Vita S. Martiui noa possunt esse C et iauros revirescentes paimasque lemniscatas reci- piet. Ad me quori attinet, prajstabo quani licebit ope- ram istiusmodi scriptoribus, in quibus etsi hactenus alii laborarunt, non panca tamen eastiganda super stinl : ut non viueatur actuin agere qui quod egerun iterum aget sedulo. De singuiis alias. Nunc de Pau liao, queni luis consecro virtutibus, quando placuit unum vel aitcrum e numero seligi. qui subcat jndi- ciorum aleam. Tuum erit, Pithcee, manum redeunti porrigere, et roolliier amplexari hospitera, qui nudus ei hispidus a te missus, a rae remissus cum ciiltu et nitore, prodibit audenlius, si habitum et faciem no- vam in illo probaveriS. Vale. vir prasiantissime : et cum studiosos ames quia merentur, ama me ut me- S. Paulini Nolani; auctor enim eorum libroram me- minit Paulini Noiani, et se ejusdem nominis esse tesiaiur. et sextum librum scribit ad Perpetnum Tu- ronensem episcopum, qni sedit sub annum 470. FRANCISCUS JLRETUS PETRO HTHOEO I. C. IR.liSTANlISSlMO S. Pauiini libros deVita ei Geslis divi Martini quos ad me nunc imper misisti, Pithoee prscslantissime, legi eum volupiate cumque stomacho. Voluptati fuit sanctissimi doctissiiuique poela memoria, et ingenii tabulac tanquam e naufragio superstiles : stomachum movit innumerus raendorum eterrorum numems, quibus adeo indigne membranae corrupta?, ut iuter legendum sajpiuscule librarii manibus poenam iaipre- j, rear. Dat. cal. Jul. t58a, O DE VITA SANCT! MARTINI LIBRI SEX. LIBER PRDIU2 Sparserat in toto lumen venerabiie mundo Ctiristus Evangeliei reserans mysteria regm. Sed quia noa oaraes virtutiim operatio gentes Moverai, et fragili dubitsrenl erederc sepsu Quidquid ab seternis vuicassct nuntius oris» (Nam verlSs comperta moveiu pr.T.sentia rtiyn. Sua dentur non .isa quidem, s«^d vi:-a probaiiiur.) Sile ergo i;; totum cui par miseratio munduni, 1011 Saevit et in nostris miracula plnrima terris Donans estreinis Martini insignia Gallis. Quem procul in nostram misit fecunda salutem Pannonia, baudbumili generalum stirpe , tribunus Nam genitor, clarus meritorum laude, sed iste Nobilior patribus tam cjarus quj patre Christo Sprevit sacrilegos, bene degener, in patre ritus. Vrx etenim deciuio senior jam moribus anno Trabsiit ad sacram constanti pectore legem, Signavitque crucis sanclam munimine frontem. Non illi in tenero mens iubrica pectore : tota Prasceptum servare Dei, vel nosse voluntas. Convenlus vittre hominum, secrete beati Scire eremi, spretoque Deum cogooscere mundo, Linquere terrenas sublimi peclore curas. Flsee vix bissenis c.um rnolhetur in annis, Prseclusa est tanti sublimrs ffloria facti, Sed merilum munerante Deo qui velie probavit. Prscipit Augusius dclecta ad bella parando Accingi cunctam veterano gerraine prolem. Quid non livor agat? Prodit pater, arntaqtie nato Iiigetit, heu ! tanli pielas oblila peridi. Quin polius si quem recipil mens saxea sensuoi Cresce tuis «itulis, mage laus est nam tua vinci. Cerne pio tanlum qus gesserit omnia voto. Si bona sunt, imitare libens. Sin ardtia, gaude. Vincitur Christi miles pro railite sajcli, Sed mcns non trahilur, nec cor cum carne ligatnr Vana tyrocinii sunt nomina, militat olim Qui caplus proprii per plurima praelia regis Vicit avariiiam, debellavitque superbam Luxoriam, prostrata jacet jara viribus hujus Ambitio, el lirniam fogit furor, iraque mentem, Eicedensque omneS funesta soperbia culpas. Unum progressus socium sibi vix sinit ire Nou opere astnctum, sed solo nomine servum. 0 felix, cui tale jugum tam grata paravit Conditio, ui de sorte tua contendere tecum Nohilium possint certantia vola virorom Si liceat servire tamen, sed tu quoque duram Cogeris ad lcgem nascendi lege solutus ! Nam tibi sub/ccti servit devotio sancti, Idem habiuts, parcx communis copiu meosc. 11 n" prior obsequiis, ne saltim ° noscere possil PrelaUim Domino quxvis solerlia serviun. B. PAUUNJ PETRICORDIENSIS 1012 A Expedit et linguae partes proclamat serumna . PraetercnnS cuucti festiditaroque querelam Despexit misero locupletam insania risu. Subslilit incerlus confuso pectore sanctus Quiil faceret, nam votum adersi, subsuntia deerat, Suspendit sattini cunctanti6 vel roors faclum. Sola superfuerat corpus teclurs beaiuro Ut semper duplicata chlamys, qus frigus et iraorem Venlorum et rabiem geminalo arceret auiictu. Nam sic Iruncatam compensai pcndula parlem Si quod detuerit capiti crevisse c&tore Senlial, adjecto tepefaclum vellere corpus. Verum baec districti febx senteniia votl Aniovet, et lanquani cordis dispendia damnet, Quod sic malluerit trepidae cautela fidei B Adjeclam membris dnplicato tegmine parlem Concessisse uni quam divisisse duobus, Nec tuora lardal opus, sed transit dextera voturn, Expedil et factum quidquid mens vidit agendura Stringiturinvictus sine trimme vulueris ensis. Et mediam resecat miseratio prodiga partem Pejorem sibi crcdo fegens; tum membra tremenlis Oblegit, el tradens aliquem de veste teporem. Jam levior habitu rccipit de frigore partem. 0 felix vinute tua roiracula vincens Omnia, et excedens Domini prsecepta jabentis! Ille etenim modico contenlos nos jubel esse, Ne servare duas veslcs, tu dividis unam. Aspiciunt omnes alii deformia rident Tegmina, neccernuot mage ver""1 in corde &*0™™ C Asl a!ii secum compuncio corde querunlur Justitiam potuisse inopis decernere egeuti, Divile quod censa substaatia larga negasset. Nec mora quin tanto rcddatur palroa triumpho. Nara vix defessus stratos rejecerat artus Aduiitlens tenuem vigili sed corde soporem, Nec sopor illud erat, quia mcns atlenta vigebat Cum subilo anle oculos larga ntercede benignus Astitit, inque suo vcstirus paupere Christus Apiavit propriis felicia tegmina memhris. 0 vere preliosa chlamys ! quid lale vel ostro Velducioin filum pensis rutilanlibus auro Insignes roeruere babiius ? quid serica tactu Lsevia, vel docte expressis vivcntia signts. lllc hominum terraeque Deus, pontique, polique iTMUJIJl ^WIUIIIH l|li." » l> ll'l. I IIU ^I VIIIW. MJV> UHii»n»iH .~-.— »n ,r , , , -, Hic jatti cum paribus qua» gratia, auamque mo- D Omnia qui tribuit, sinc quo nihil, ipsaque cujus ri n a-i" l ! J*.t:M..n I.. ............ i .1.1 [desle Ipsos subdiderat dilectio vera priores, Tum sutnendorum districtio quanta ciborum Ne distenta citnm vitiarent viscera sensum, Nec prcoieret vigilem mcmbrorum sarciua mentern Ut ilivia inopi prxberet copiapartem, Quaequc tinuni obrueret, melius refoveret utrum- [que: Nam sic supplicibus diviserat omnia cgenis Ut sola exesis superessent legmina membris; Ciiiii subiio horrentis glaciali frigore brumas Nudus iu occurtua properat, •vix vcrba fremenli Dimidians prxfi-actasono.sed causa Inquehui " Sattim, non saltem habet semper v. e. Quas dedimus, vel qui dedimus, donunique dalorque Hac ope dilalur, nurueret si lucra salutts. Nec tamen hinc saltim stabilero jactaniia mentem Concutit, aut vanum persensit corde tumorem. O virtus vicina Deo nil ducere laudi Cum laudanda geras, nec noslro ascribere faclo Qux facimus sanctoque minus laudarier actu. Jam cerle securus erat de judice lanto. Sed non erigitur, vel per consorlia Christi Atrgent visaildem, sancto rcnovala lavacro Membra oiteut, sumuntque parem cum corde de- [corero Atque novum pariont lonlis mysleria corpus. 4WS Et tnmen hoc senio morum. caroisque refulgent Quatuor a lustris getninos minus egerat unnos, Credo equidem quod tola prius praecordia sanctus Spirilus irrigui ditaril flumine doni. TJt quondam sanctus felicia ntunera Petrus Prxmissa a Domino jam tali in milite vidit. Quisnam, quaeso, bonus sic consummare valebit Ut ccepit leneris felix Martinus in annis? Et tamen ista gerens se nec ccepisse putabat Quod vix dum geroinis paulum tardaverat annis, Jam meritis monachus, sed solo nomine miles Rumpere calcali jam vana vocabula mundi Spondentes spectant consortia sancta tribnni Vt parvam ntstamque moram mox Judice Christo Pensaret geminata salus per vota duorum. Interea fractis irrupto limite claustris Gallica rura ferus populari cceperat hoslis. Obvius ire parat princeps, cunctosque raaniplos Imperin, hortatu» prece, largitione vmcatos In bellum cogit, nam quos formido retentat Munera sollicitant et vincunt dona timorem. Sed mens pleua Deo metuit nihil, omnia temmt, Terrorem irridet, terrena et munera calcai. Ergo ubi prajgressi donum sumpsere priore Ordine transcurso sanctus de more citatur Respuit instantis praesenlia munera regis, Talibus et dictis it contra dieta lyranni : Trade alii, princeps^ terrena haec munera nummos, Me majora manent majoris prsemia regis, Hicc merces belli est, sumant pugnare vclenres. His igitur dictis satvas flammatur in iras Princeps, ignavum causatur tempore belli, Immemorero faudis causas finxisse timoris. illi autem nulla instantis fonnido pericli est INcc metuunt facilem constantia peciora mortem. Denique quod verba expediunt, et lacla probabunt. Primtis ego abjeclis praecedens agroina telts, Non arma arripiens hominis, sed signa salutis , Tegmine nec fidens clypei, sed itomine Christi, Atque cruceni fronti auxilium pro casstde ponens, Inlrepido cunctis occurrara corde periclis. Adnuit, utque fidein dicti documenta probaren' Asser\*are pium custodia dira jubetur. Et jam prima novo spargebat lampade terras Orta dies, venit ad regem legatio supplex Subdita submittens ditioni colla jubentis. Quidnam hic, qu*so, viris, quid gestum cernhnus ar- [mis? Quid ferrata ades valuit, quid terror et ensis'' Quis pilis cecidit cuneus, qna» turma sagittis ? Unushomo, etsola aeterni fiducia regis innumeras vicit sine caedis vulnere gentes. Hic, Marline, tuus Christo vinrtente triumphus, Ne saltim sahcti violaret sahguine vultnm, Neve piam afficerent morienlum fuueramfcntein. Ergo alacer merito successnque acrior ipse Hosiibus oppressis festinat vincure mundum : Doctorem 9dei per tot documenta probaluin, Expeiit Hilarinm ne quod jactantia vulnus iiifor.tt, ut proprie extollat seutamm cordi* DE VITA S. MARTJNi LIB. I. 1014 A Discipulum jam doctoi agit, majorque probatur, Dum cupit esse liiinor, nam laudera temnere laus [ est. Sic et prsecipuaj jam dignus honore catltedrai, Abnuit ut saltim diaconi clarescat honore Velle iocum, sancto quem dttdum excesserat aclu, Inferiora cibi deposcens munia sumpsit, Exorcisla gradu, sed jam virlute sacerdos. Exin ne pietas saltim terrena notaret Quem tam prsecipue pietas divina regebat, Auctores generis festino visere voto Optat, et aversas melius convertere menlcs. Namque patrem et matrem pracceps ac devius error Sacrilegos ritus, et saxa vel sera colentes Praevalida nimium viventes morte premebat. B Ergo iter aggresso pietas comes ibat, et omnes A Domino missus proeslaverat angelus oras Mollis ut ascensus detnerso colle facessat, Nec traherent pronos, praerupta et concava lapsus. Ac dum nubiferas propere transcenderet Alpes , Saevornm insidiis exceplus forte Iatronum Instantes gladios manibus post lerga revinctis Risit. et immoto tempsit discrimina vuli u. Quin eliara ut tanti recolam niysteria facti, Custodem fertur monitis servasse salutis , Verior hic custos animi, quam corporis ille. Alter enini nec membra su;e dtlionis habebat, Alter et adversus vinxit peiietralia ntentis. Sed tamen ambo viam scite docuere sequendam. Aggeris hic monstravit iter didicitquc salutis. G Ergo iter inceptum peragit, palriaequc propinquat Hesperia ingressus transcursis Alpibus arva. Hic rursum jugis sanctis conalibus hosiis Hinnanam speciem mentito corpore lingens Obvius adverso sese obtulit, ausus ab ipso Quacrere quo tendat, quidve haec properatio poscat. Ille sub baec, mibi sola via est dux Chri^lus in illo Effeetus voti est a quo donata voluntas. Ast iile inlretidens cunclis conatibus ibat Obvius, offensus tali molimine daraion Cui sanctus, Dominus defendit non nocet hostis. Adjutore Deo virtus adversa timeri Nulla potest, meiuens Doniinuni contentno periclum Ne timeam timor tlle facit. Qui talia postquam Effatits pulsa e.x oculis evanuit umbra. D Ast ille ut Domino duce contigil ora parenlum, Cumque patrem durata usu suadente teneret Perdilio ingestae renuentem verba saluiis, Dura saltim niattem Christo douaute recepit. 0 tanto partu felix, enixaque natum Perquem nala Deo est, unaque et mater et inlans Facta, puerperio genitrix generanda beato. Ante utero peperit per quem nunc orla iavacro est. Attarnen exemplo plures cessere salubti Miranles recte tantorum insignia morum. Ac tum forte malus funesti dogmatis error Sparserat in populos incauto corde sequaces Virus ab insano quod fuderat Arrius orc. Proecipue tamen infectum lues ista tenebat Illyricum, toto peniius grassata veneno. 51ic stabili virtuie potens tum lendere eontra Audet, et opposito fiuetus dum pectore frangii, Srepe sacerdotes, populum dum.ssepe coercet: Cunetorum tnsidiis oppressus, verbera passus, Pulsus ad extremum lerrena habitaeuJa liquit : Atlamen ore fidem tenuit, vei corde saiuiem. Ergo ut cedendum ratus est ne forle morantem Obrueret sanctum subversi insania rrsundi, Gallica rura pelit, rursum et vestigia retro Observata legit non immemor ille fidei. Sed cuin funeslus toto sseviret in orbe Error, et extremos premerent bsec erimina Gallo» Cumque ipsum murum fidei, validamque coiuinnam Hilarium insani trusisset factio mundi, Paulum constructa statuit requiescere ce!!a, Hic ubi gaudentemnemoris, ve! palmitis usnbris itaiiam pingit pulcherrima Mediolanus. llinc quoque pulsus abit, terras et moenia linquii Et pelagum fiuctusque petens, quia fcedior unda Hospitio migis et populi, vulgique proceila, Quam pont: metuenda fuit : comitalur eumdem Presbyter ejusdero merili similisque pericli. Insula in hospitiuin legilur procui hospite ab ouini; Herba cibo salis est : cujus radicibus usi Tam sterili viclu dupiicant jejunia sancli. Dumque mdiscreic teuuem rimanturin escam Quidquid inexpertse promebaut viscera lerroe, Ellebori gramen subito sensere venenum Mortiferum totis virus dhTundere membris. Pergilur ad Dorninum tota virtute precandi. Sed praeg-ressa preces pietas, nil artibus aclum, Sed praisens medicina fuil spes sola sulutis. Cernamus toto qui vitam quaerere censu ElTusa in medicos prece mercede solemus, Ut cresoanlr.ostiis vivendi tempora nummis, Qnidnam hic electis egeruut pocula succis Lectaquc in anliquis quondam medicamina libris; llie certe celerem sine sumptu aut arte salulem Cor meruit, verbumque dedit, mireniur ovanlcs. Vox silet, et causa astruilur clamore laeentum, Sentitur medicus, nec cernitur, omnia c.ausis Hcmbra puris totam admiltunt ad viscera curam lnterea injusto tandem remeare refertur Sanclus ab exsilio per regis jussa saeerdos, Cum quo prceclarse fuerant consortia vitse Dum Pictavorum doctor floreret in oris, Indomitis tradens populis prsecepla saluiis. Et quaniquam propere sanclura rapuisset ovanlem Velox atfectu pictas, tamen ille moraium Iinpaliens celsse jam liquerat ardua Ronioe Mcenia, Pictonicas citius reveheudus ad oras. Ergo legens prtegressa pio vestigia cursu Promeruit votum cordis linemque laboris. Constvuit hic cellam fessis solatia membris. Nani mens plena Deo ccelesli in sede manebat. Hic modo »i veteruni recolamus carniina vatum Cum subilo atlonilos quatereut miracula sensus Clamaret iniserura vecors insania Pbivbum Nec sineret faisas saltim rcuuiescere Musas. B. PAULINI PETRICORDSENSIS. 1
    fidei credendo meretur. Vidit adesse Deum puri liducia cordis, Effectumque piis senserunt viscera libiis, Nec mora, vix geminis votum suspenditur bori>, Paulalim incussis motautur linlea membris, Arenlesque artus venarom humore rigantur Aftbituquc auiuise peclus glaciaie tepescit. Obducli iufuso re=erantes luiuiiie vi-iis Felices quibus iuducti subliminis ortu Coniigit in primo Maninum cernere morbo. Erigitur totum subilo molimine corpus, Et cutis exa±sis dudum jaiu lurida membris, Purpureum recipit succo meiiore ruborem. D Vox facilis, ingressus slabilis, manus apta, vigens cor Ttitus homo ex variis conflato corpore causis Cnam suscepit diverso ih muitere vitam Eliciunt magnam mox gaudia niaxima vocem. Laudes lingua sonat gratanlis nuntia meutis. Aflcctuni cordis clamor pronuntiai oris. Irrupit mox turba fores. cellamque r^plevit Lt sanctas reciuit i oncors symphonia laudes, llle autem ut penilus vilam post IVeta novarel, Confeslim xtcrna nituit renovatus ab unda Etmullos felix senium protraxit in annos Tam clari testis non parvo tcmpore facti. Saepe etenim multis idem narrare solebat Judicis seterni semet tremuisse tribunal Vilibus addictum turbis, mersumque w.iehiis {fM7 DE VITA S Angeiicis donec prolata oratio verbis Offerret votum Doraino, vilaraquc referret. Hic priraus nostris Marlinum prodidit. oris , Hoc aditu ad reliquas pervenit gloria iaudes. Nee miilUiu) sane post hsce miracula tempus Fiuxerat, ae tulerat elarurn nova gioria faclum. Nam dum contiguuni Lupicini prceterit agrom Non humilis parvique hominis, sed pene pcr orbem Insignis virtute viri, quo clarior inde Gloria pev tantum testem firinaia paterot. Indoctam illieier.s tot per miracuia piebem, Audito clamore procul. miserabile, flenttim, Substitit; inquirit causam discitque vicissim, MARTiNI LIB. !I. A Excivitque pium miseratio justa dolorem. Unus enim laqueo fauces stringeuteminister Ruperat, extcrtse demens eonfinia vitae. Accinrit propere complexus trisle cadavcr , Elisos ocuios et siccas sanguine fauces, Lumina torva niinis vultumque in morte minacem Ad Dominum rursns fietus, suspiria sursum, Et gemitus clamor, cordis, vox rnagna taeentis, Una lides meriti nec dispar gratia doni Excipitur gratanie choro, stipante caterva, Ostentans cunctis Domini miracula Ghristi Atque hoslis spolium credentis gloria plebis. 4018 LIBER SECUj Panditur ecce novum pelagus, flatusque beuigni Rimosam in medios fluctus traxsre carinam Ac dnra placati rapiunt me gaudia ponti Irrumpit vastum lemeraria eymba profundum. Vix vel vicinis bene radens littora terris. Numquid ago, et dubiam trepidus quid dirigo pi ( ran; i Elamina sollieilant cursum, formido regressura. Pergamus, qnia terra procui, quo traxerit unda. Tantum placatara Martinus episcopus auram Diffundal, Quciumque lovem sic pncsiet emni Ul putre sustineat felicia flamina velum. Hactcnus ut mores monachi vel gesta referrem Ripa fuit, nune pontus erii doctrina cathedrse Clara sacerdoiis magni aunc gesta retexam. Gallorum quondam valde florebat in oris Urbs Turonem distenta agris populisque referta, Sed poilere magis cupiens antistite tali Ardebat totisMartinum «dsciscere votis. Sed penitus sanelo depellens corde tumorem Mens humiiis, precibus crebris immota manebat. Donec compositis verbis lacrymisque coactis Vicerunt nimium mendacia justa rigorem. Nam quidam tanto pietatis consc.ius, orat, Cor.jugis, .inflmae tristem misereiur arumiiam. Dignetur sancto poscentem visere vota. Se lorc vel causam propere veniendo saiutis Vel mortis si dura preces sententia lardet. Jungunlur factis simul et stispiria verbis bisequitor cogente Deo, namque ipse dolosum Proderet ingenium msste ni facienda probaret. Excipit egressum populorum turba, benignam Vim faciens, stipatque viam numerosa precantom beditio, motus placidi, sine felle tumultos, Dispouilque etiam vigilis custodia pernox ' Excubias, servatquesuum servanda magislrum. Exsultant paribus concordia peetora notis, Itur in occursum-, portis ruit obvia lotis Ambitio, et certans populi favor, uiia voluntas [mmibus, et nuUa in sludiis divortia mentis. Quosdam livor edax nigrantes fetle veneni Inttcit, ei slimuljs miserontm corda perurens B Garnea in adversam retrahit sententia partem. Quosdam etiam perhibent (nefas esi quod credere) docta Mente sacerdotes similem traxisse ftirorem, Ridentes gaudenda sibi, quod nulia vereudani '0- Gratia compsisset faciem, quod crino reciso Proferret totum Domini frons libera signum, Lumioa nec premeret tremuiarmn nube comarum Sordida quod vestis cordis testata nitorem Proderet orantis studium quia scope volutis Ad terram raembris prostrato corpore pressus Hteserat iiorridulus sordenti in vellere pulvis. Recteigiturcessit populo tam prona voiuntas, Sanior et proceres vicit senlentia vulgi. q Nara vere nuili iicuit nescire vocantis ■Judicium Christi Per tot docnmenta prcbatum Nam reiiquis quos saeva sibi sociarat inique Factio diversum cupiens, violentior unus Antistes defensor erat, quo nomine falsi Defendenda sui molimina forte pulabant Consilii renuenle Deo, quijusta probabat. Nam solitum sancto canu celebrabat honorera Plebs pia, conventu celebri mysteria visens, Dum mage condensis stipant aitaria turbse, Ac sua feutoris pendent in vota frequentes, Necprsetenta potest transire obstacula icctor Sed diaconus qui ibrte aderat, vix codice vapio (jucm pnmum properc reserati pagina psalmi D Gbtulerat subito festinus tempore versum Arripit, haec prisci decanians verba prophetss : Ex ore iafantum parvoque ex murmure laudem Lactanium teneras fecisti evolvere linguas. Exosos propterperversum ut destruat ista Prolata a parvis iaudatio defensorem. Toffilur in coelum claraor pnesensque probatur Judicmm clamante Deo sententia Lhrisn. Obruit adversam verborum fulmine parten. Namque idem versus laudantom verba probavit, Atque obsisieiiiun» iiventia corda repressit, Nec minor inde labor monachi quia gloria crevit Jure sacerdotis factis facienda docentur. Exemplum mage suadet opus quan. gratia vcrbi. 1019 Sic Mri attrito vilissima vestis amictu, Sic humilis sanctn preuosa modestia cordts. Sic manet assidue felix sententia vitae. Primum igitur eonjuncu sacris altaribus illi Cella fuit, niox ut populos vilare frequentes Posset ab assiduis secreU oraiio turbis, Miliibus egressus discessit ab urbe duobus, Nec nocuit cell* viciuia tanta remoUe Seci-ctum hospitium monacho, via parva magistro, Doctori vicina domus, longinqua vaganti. Hincnaiuralisprnecisi marginesaxi Ambierat aiouico ropes curvaU recessu. Hine Liger rallesis parvo sinuamine ripis Sepseral ingressaro prsetenu gurgite terraiu Unus el angustam patuit rupem inter et amnem lngressus paulum arctato qua limine distans Fluminis allapsus tangit confinia montis. Hic strue iignonmi parvam contexere cellam Malluit, agnosceus sancti mysleria ligni Succedens humili tecto celsissimus hospes, Utcollectorum sic docta modestia fralrum Disceret exiguo pompam conlemuere sumptu Progressum exemplis ccrlalim iroltau magistrum. Ast aliis nec ligna placent, sed monte cavato Praebet defossos rupes vicina recessus. Octoginta illuc jusU admiratio fratres Traxerat ad tantae gpeculum virtutis, ut inde Sumeret inspectus felix imiutio mores. Nil cuiquam speciale fuit communia cunctis Omnia, de medio sumpsit dileetio censu , Nulli vendendi quidquam concessa f iculUs. Ne degusUli famis improba creseeret *un Exercere artem prohibet; conceditur unum Scribendi sUidium, quod mentem, oeulosque, raa- [numque Occupet, atque uno teneat siraul oiunia puncto , Aspectum visu, eor sensibus, ordtne dextr&m. Attainen his rebus mlnor «Us sola unatur Nam jam maturae saliS est oratio puncto, Ul cujus sensum senior sententia firuiat, Mundities cordis studeat, vigiletque remotum Interius purgare oculum, ne nelmla tentis Peccati obductus privetur lumine Christi. Nulli progressus facilis, sua qneniqua tenebat Cellula : tnm solnm sociandi ciusa dabatur Agminis, adscisset cuncSos com sueU precandi Ore ct corde Deo ferens symphonia laudem. Vel cum solventes fesbis jejtmla membris Comnmnes certo repetebant tempore raensas, Et fmem exacti domlu jamcarne diel, Et succedenlem vigilanda in nocle laborem Dividerent raodicae parcissima tempora cojiik. Iniirmis Untum laxato jure licebat Degustare merum qud Uhem corporis a?gri SuitenUret odor respcrsl in pocnla vini. Multis vestis erat sclis contexla cameli Qu?e levibus stimulis vigiles contingerct artus Exclndens lenuem comptincta carfie soporem. Meliia n« Huxum nutrireut velieia eoipus, B. PAULINI PETRJCORDIENSIS *m A Lascivise et tenui vestis fluiuret an>ictu. Qualia prjeteritae consuerat copia vits, Nam muHos illuc prisco de sanguine eiaros Traxerat ad Ulem prudens sententia vilam, Quo mage mirandum est post scrica fulcra, tores [que Hanc vestem et talcm mgressis placuisse rigoreiH. Denique mirati unloi um iiisignia moruro, Confines populi, vicinaqoe iousuia sanctos Hinc sibi reciores studio certaute patebani, Ut doctrina Dei uli de fonte Duentes Spargeret irriguoi siiieotum in viscera rivos. Scd jaiu tempus adcsi tanta de mole potentum Virtutum exiguam saltim contingere parumi. Elquanquam rectaiiitulos virtutis adornent B Discipulis, et factis id j>r*inonstrare gerendam : Attamen et propriis uogam paucLssima gestis Oslendens brevibus praeconia maxima signis. Forte fuit juxta tumulus quem ssepe coientum Vana superstitio falso decepu sacrarat Martyrio celebrem dependens semper honorem, Qoin et pnegressi venerandum altare dicarant Anle sacerdotes n lagis ut fundaU maneret. Relligio, adjecto cultu ftrmata sacrorum. Sei postquam impositas Martinus sumpsil habe [nas, Commissae et plebis moderaroina sancta recepit, Protimis inquirit uomen titulosque colendi Martyris, el quoniam tam clarae stemmaU palnw Tempore, vel quasi sub judice promeruisset. C Verum ubi nulia patet quae possit prodere vemm Historia, atquo omnis tenuit hoc scire velustas, Detrectat dubiis tam grandia credere verbis. Nec salis est tidei mendacis fabula vulgi Ergo placet dubiis sine testis pondere rebu: A domino consulu peti cui subdiu semper Tempora transcursi adstant praesentia saecli. Ad tumuiura properat paucis comiutus, ut illis AitesUUfidem faciant miracula multis. Ergo ut contigui moles conucu sepulcri est Propter frigenles resoluU carne favillas, Ad coelum rediere preces, vestigia cainis Jimguntur tumulo, sed mens ad 3i'dera transit. Tum Domino tou (idei virtute precatus, Proderet ut meritum ignaris nomenque sepulti. D Cum subito ad laevam sordenlem rcspicit umbram Nigrantem mcesto speciem quae proderet ore, Et punitorum tristissima faU reorum Praefen-et, tvepido confusa et conscia vultu, Vox quoque Debilibus moerenlis reddiia verbis Talibus expressit suspiria crebra querehs. Desinat antiquus plangendis Manibus error Addere supplicium, tituluin reddendo alienum, Nc cui pcenaruiu satis est de crimine solo, Huic ouus adjecto duplicatum crescat honore. Atque utinam sancti quibus hoc pro jure refertur Obsequimu, nostras tenus respergere gutus Digncntur juges miserorum iocendia flammas. llli perpetua gaudenles lace fruuntmr Non thaos scknw horrcmlum caligine scpsit. t02i Lomje est a meritis lucis confusio noetis. Haec vox roultorura lata pervenit ad aures ; Sed species soli Martino est prodita, cujus Menslevior fragilis transibat pondera carois, Corporeara raolera transniittens luraine cordis. Protinug amotoaitari depeliitur omois Vana superslilio ritus mentita sacTorura ; Translata ad veros migrant mysteria euitns, Quid simile hi» tilulis tandem conferre vdlebit Ars roagici* infecta dolis, vel tiocta venenis. Cannina coropositis teseus mendacia verbi*. Exstaque perspectis riiuans pendentia venis, Ut per tartareae qusesita silentia noclis Mugiat insaous fallaci rourmure dsemon, Assuraens iictum tenui sub imagine vulrunr, Hic certe simples animus et sola preeantis Reiligio infern® dissolvit vincula legis. Et quamvis artus premerentnr voce sepuleri, Attamen ad pnesens tempus confessio vixit. Nec vero hic finis titulis, nec lempore saltim Inlercisa brevi virtutum stemmata cessant. Nam semper sancto comes iadiscreta cohscret Gratia, nec certo cohibetur fine iocermn, Progressum sequitur, manct indivulsa maDenti, Si sit causa vise gaudens comilafur euntem. Nam cumdislenti propere legit avi'a ruris Qua diflusa patet iatis fera Gallia campis, Dum sequitur miserum gentilis turba cadaver, Et tremefacta levi motantur lintea vento Porrecto in longum per plana patentia visu Funeris obsequram cultom putat esse cerandi DaemontSi et ritus miserorura ferre saeroruro Submissa idolicis bacchantum colla %uris. Protinus ante tulit sancuim et venerabile siguum, Et crucis objectu propere veraentibus obstat , Gressus instabiles vexllli poudere sistit. Tum vero imposito miseros torpore ieneri Cernere erat nervisque arlus riguisse iigatis Frustrata ionexis conamina piurinia membris, Tardata immoto vestigia sidere gressn, Concludi septas mandato limite turhas, Nec Iranscedendi pratenta obstacula muri Parlibus e cunctis Ittiniensum opponere claustrtun, Donec paulatim visu propiore paieret Exsequiis delatus honor; Uini rursuseodera Vexillo, atqne ipso libertas reddita signo, Sic crucis imperio siraul et virtirte fidei Jus habuit vincire vagos, dissoivere vinctos, Haec raptim Contacta legens quia copia suadet Virlutum brevibus laudanda aUiogere signis, Ne festinantes tanta ad rairacula mentcs, Tardet protixis viJissima pagiita verbis, Excipior rursns majdrnm pondercrerum. Sacrilegum quondam dejeclo cuimine templum Slraverai adterram, perfractis idolatignis Comminuens, tolisque premens simulacra ruiois, Huic pinus vicina loco distenta. virentes Pandebat ramos annosa el brachia lale Nexuerant viridem Iromienti in veniec sylvat». DE VITA S. MARTINI LI8. IL A Arcebaupie omnera foliorum crate calorem 1083 Arboris unius densura nemus urnbra perennis Jugem temperiein menliiu vere tegebot. Hauc etiam pinum templi sociare ruinis Aggreditur parili eupiena convolvere busto. Quidquid in errorem miseromm corda trabebat. Tum vero accensi vecors insania vulgi Et probibere pio totuin molimiue votum. Ni! ratio insanis, nil prosuut sancta profanis Verba animis, ncn vox surdis, non iuraina caicis. Clamatur non quire homint coufcrre salutem Quaj sibi non v&teant, lignis non posse juvari, Lignorum dooiinos, servins hsee nntibus ejus Qui servire veiis subjectis subditus idero, De silvis urenda legens, veneranda relioquens. B Haec contra exclamant louge diverea volentea, Idolico et rouliuns perfusi corda veneno : Desine prolixis reaueates cogere verbis , Si rebus suadenda probas barc jura, placebi! Conditio allatura fidem; nos protinus ipsi, Aggredimur nostram propere succidere plnum. Tu si vera adhibes lidei documenta, eadentem Excipe, et oplata» gaudens occurre ruinae, Nil grave conusus domiuo tam dura prohatur Causa, nec injusto renuit justissimns ori Conlidens virtute Dei, cui prona facultas Quanquaro prresentem verbo prohibere ruinam. Nec mora et adstrictis nectuntur vincula membris Atque elidendus jam parte locatur in illa Qua proous toto pendebat stipite iruocus, q Jaraque incijnatis natandi pondere ramis Subjeeta haud duliie terrebat raoie ruinat. Insistunt tolis eertantia gaudia voti», Iclibus assiduis crebrisque blpetraibus instant. Vindicta afiectum eacludit, fugac ira dolorem. Exaaimes palient monacbii majusque pfriclUm est Confusa; nimium tsnto tarrore fldei. VulneribDs donec pauiatrai «vicla ft-agorern Proua dedit, totoque in sanctum coneita saitu Praicessit ceieres properantia vota furores Jain prope contiguo perlractis lurbine membris llie ruetura proliibente iide formidine fmlsa Vicinara opeiiens constanii corde ruinam, Ne cilo conversara cernens perfidia pinura, Ad casum revocsret. opus, meritumque negaret P Dutn putat eveatum. Sed jain propiore periclo Erigit armatam signi munimine dextram, Opponiujue ciucem qua protinus Impetus omuis Frangitur, ei celeri propere motata rotatu Diversam in partera pernici lurbine pinus Fertur in auctores sceleris ; nam propter ovanres In se conversam trepide timuere ruinam. Qui tutuni semet tanta ad spectacuia caute CredebaiU legisse locuro, vis menie recepta Perfractis cernunl confossa sedilia ramis. Tol!itur ia coeium ciamor, partesque resnltant Attonitaj, «t voces ccBtu releruntur ab omni. Gaadia tesiantur monacbi, miracula victi, Christuro lingua souat, Chrisiiiiri simul ore benigno Ignari guarique canunt, pars isla (avoreui 3025 Agnoscit, petit illa fidem. Sic consona raptim lnter discordes Christo socianie voluntas, Cum fldei donuoi ineruit, luin credere sancil. Nam cerle nullus penitus fnii agmine in ilio Qiii noii reitulerit sperutoe doiia saiiuis Adjecitis gregibus Doniini munimine signi. Et loca qu* tetris felebnnt obsita famis, Obtexit veris mox inops Ecciesia templis. Sie vincis, Martine. tuos, sic obruis hostes, Sn- gravis oppressos seiilentia proterit, illos inmiiles fecit ciemens victoria fratres. Ergo acuit mentero eventas , siudiumque rebelles Vincendi assidue felix Vietoria nutrit. Nam vix collapsis fumabant idola flanimis. Vicino et leoues volitabant igne favillac, Cuin reaovai siuiilis repctila incendia tempii Exsuilans crebris justissima dextera flamrnis, Seddum fiagrantis lo.-ige laleque vapores Turbo ferit, erebiisque ferox exoCStuat undis Eructans rapidam flammarum insania nubem Augens coilecluni vicina strage furorem : Haud procul amotum toto peiit agmine teetum Yicina allarobens iunestis culmina Qanunis. Quod postquam sanctus treptdana instare periclum Vidit inafflatis jara miita uicendia lignis Sepsisse irapiicitum uanimarum gurgitc tecttim Perni i properans coaseendit cuimina saltu Qua globus igne domum uimio ius urget, Artusque opnositos flammis venientibus offert. Tuik vero adverso sinuata incendia flalu Ad ventum redeunt, et quanquam urgcnte procella Pnecipiti vis major agit, cogitque reversis ignibus insanum confestim cedcie ventura. Sic paret merilis naturae oppressa jubentis Non flanmce urgentur flabris, scd flamiua Qamrois Atque ignis pnecepta sequens sic gessit utruraque Arripiens dec»ta sibi, defensa reiinqiuns, Sic debeiiatc per jasta incendia templo ltur in excidiumalierius quod forte Icprosus Quoudam opuians vicus perversa mcnte colebat. Seil postquam crebri demeus insania vulgi Tentatum revocavit. opus, totumque furorem Opposuit violcuti lurf.o liunutlus Avia soiomro repetit secreia locorum, Atque ibidem sanctus precibus vioientius ii Trinas continuans orandi intentio luces, Et lotidem jungens vigilatis noctibus lioras. Quin et conlexto seiis coopertus amictu Ex:esa a=siduo compunxil acumipe membra, 13 1 tereret tenuem vestis nimis aspera pellem, Et ctitis extentis slimulis attacta paverel , Saxea coilidens roageduris ossibus arv;., Producens tardos sera -in jejunia soles, Periundens totum lacrymarum flumine vultum IU Domini jugis semper clemeniia Ghristi Insontis famuii nimium miserata laborem Traderet eflecium voto, ei lentata patraret Adversic penitus removens molimina partis. Iniorea armatos propter consistere cernit Angelico fulgore viros, nec iarus patescit 15. PAULINi PETR1CORDIENS1S 10i* A Agnitio, asstieti prompta est lidueia vultus, Insuper et verbis veniendi causa docetur, Ne trepidet, ne vim timeat, neve arma pavescal Prasentem aguoscent per lalia signa favorem. Quseiibei opposito consurgat lurba tumultu Auxilium salis esse Dei, qui protiuus omnes Debellare queat verbi virtule catervas Sufficerc ad bellum credens inc artna duorum Se simul auxiiium lerrc, et mandata referre. Acrior ergo animus penilus virttite reeepla Ad coeptum revalcscit opus, mediasque catervas Irrupit trepido conslanlia reddiia cordi. Funditus eversis sternuntur lempli: ruinis, Excipiunt totas siumlacra jacentia uioles Fraclaque dejectis succumbunt idoia tectis. g Involvit mixtus pariiei siioul omnia polvis Tigna, aras, statuas, cxmeiiium, saxa, metallum. Nec sane tanto progressus ab agmine qui&quam Obvius ire parat manet impcrterritus ille Debellata videns trepidantum corda virorora Iramoli exspeciant populi, riguere miuaDium Pectura, et alionitis stupueruut viscera libris Non membra expediunt molum non verba fcniuU i.tu«. Diriguere artus miseris vox faucibus haesit. Teniantum cecidere manus, et ciamor biantum. l)t mare quod lur.do convulsum moverit irao Flvctibus insistens vebementis tuibo procella' Uli.iit tota spumanti aspergine cauies, Lt rauco oppositas transcendii murmure ripas. N Pulsant perfractaj dum concava littora moles J Et vada permiscent totum vicina profundum. Mox uhi deposito siluerunl flamina raotu, Sternitur immensus placidarum campus aquarom. La;via deposito considunt marmora vento, Et jacet imruoii species mutaia elementi Solliciians lennes conslraio gurgite cymbas, Haud aliti iriosi insania vnlgi. Et tempestatem posoit, sl Hoc tantum ct veri^ clamavit subdita verbis iiartini Dominuni toio simui orhecolenduin. Htmcsolum te nosse Deuin, nam sunia saiulcm, Idola qux possint nunquam conferre petenti, Hand latura sibi r.ec quenitjcam tradere donuin Qo>> careat, magis esse inopem qui poscat egentom. Sic vere penitus loiis fulgon recepto H«c quoque tnrba diis accrevit, dedita castris. f;.!ilius assidue vegetato corde triumphis, R«trsum bella cupit, removet tides aucta pavorem, Spes animat, meriii cedit formido perieli, Nam similcm movitsimiiis moz caus;t tumulmm. I?uin subvertendo properat succurrere templo Kusiiciuis vesana nimis, solitumque rigorem Ati^ens prxcipites immensa mole furores. Denique sic totum obru.iai dementia sensum i. i stiiito quitiam minitans accurrerei ense Ausus aacrilegum vibrare in ruinera ferrum. Et ctiin rejecto nudatam tegmine gaudcns Cerviccm offcrrc; sanctns, nihil ille retraetans Alle sublatum surgit furiosus i;i eiijem Celsius iusauumdextram siispeiidi; iu attuiu D f02S Altollciis toium celeri cananime corpus, Coucila pracipiti tendens vestigia in altura Altius ui veniens caderet vehemejilior ietus : Cum subito adstrictis riguerunt viscera nervis, Atque bxsit temiis consumptus in aera moius, Porrecta et jussum suspemlit dextera ferrum, i.t periit totus raembris torpenlibus iclus, Et inamis irrito conamine lixa remansil, Sic ai tus tota collapsi mole retrorsum Praecipiti ad terram proni cecidere ruina, Ossaque collisis sonuerunt obriita membris , Prona et saxosse jacueruut aggere terrae : Tum demum extorti gemitus, iacrymseque coaetae Depositisque armis nhiiium miseranda precantis Ambitio, ad veniam rediif. conversa salubrem. Dt VII A S. MARTIM LUf. II. ,„.-,, 10x6 A Affeetum sociat, meritum negat, abntiit esse Virtutem qua prastat opem, sed corde doior.-m Participat, refugit pompam, sed dcflet aerunmani. Kt meritum vitando probat, sic eelsior exslat Corde humili, confert iaudi quod demit honori. Ha>c cernens genitor tanto vehementior inslal, Donec permota assiduo justoque rogatu Sancta sacerdotum precibus conjuncta palernis Ambiiio, blando renuentem jure coegit Visere lugenlis penetralia moesta parentis. Adstantpro ibribus popnli, miracuia Christi Ationite exspeclam pendentia pectora plebis. Iile ubi seminecis miseratus tabida vidit Membra, et consumptis languentis lumina malis, Ossibus Iwerentem siccato corpore pellem „.. " "■""«"=> «•«-•! cmeinMccaio coroore pelli Uuulnam, qu;eso, avidam revocasii a sanguine dex- E Et cutis infuso vitiatum felle colorem, j trarn Cur parcis quem nemo rogat quid deliuei ictum Si manet ira tuum? tu cerle ignoscere non vis. Cur ferrum retines, patet ecce inuoxia cervix Vulueribus uudata tuis, guid vola moraris? Qui nientem ferieniis habes, cur crimine salvo Ultio differtur? facis, etsi dextera salvet, Ouod fecisse cupis si non imitata voluntas, Culpa manet, satis est meritis sentenlia cordis. Nec sane hine soium servatae dona salutis Videre attonitie trepidanlia pectora piebis. Nam mox cum similem similis vesania morlera Dislricto inferret telo discussa repenle Ferri acics casso ferientem deserit iclu Exlortum et demeus quiesivit dextera lelum, Totaque coilecti evanescere vota furoris Decepta amisso viderunt lumina ferro. Et tameti interdum aiioquio suadere salubri Bueverat, et verbis mentes mutare feroces, Et corda affatu mollire rigenlia sancto, riluslrans veterein doctrinie lumine noctem. Prseterea proclive fuit adhibcre salutem Infirmis, gressum ciaudis, et luraina ctecis, Nam cerle nullum tanti violenlia morbi Obruerat, quin votivae fomenla salutfs tieUulerit visu gaudens revalescere sancto, Quod vel praisenti poterit darescere facto. Quondam Treviricis in moenibus innqba virgo Tabuerat consumpta gravi paralytiea morbo, Atqne omni motu torpentia membra carebant, Officiis privata suis, jam carae relicta Spirabat tenuis frigenti in peclore flatus, Pallebant pavidi vicina morte propinqui, Ai-eniesque artus lacrymarum fonte rigabani, 1 ilstis ei obsequii moestom contraxerat agmen Exsequiis prabendus honor : cura murmure flentum Ooncitus irrumpit reserato nuntius ore Martinum venisse ferens, cui prona facuiias Optatom. Sanctis precibusque advolvitur, orans Auxilmm, et largo spargit vestigia fletu Ac singultantes rumpunt susoiria voees Ej plus de precibus lacrym* ^uan, verba loquuatur, ai contra sacctus poliens pictate modesta Subtracto et pc-nitus constriclae murmura Imguae Snspiria, exiguum glaciali a pectore flatum, Fiiaque, venarnm rupto pereuntia pulsu Ordine praeeiso quxretuem linquere dextram, Ad terram toto confeslim corpore pronus Sternitur, a Domino verbis medicamina poscens, Cui jussisse sat est, atque artem vincere mui:, Sensil adesse Deum : promi deposcit olivum. Ohiato accedit benediciio sancta liquori. Exin muiaii congaudens unguine sueci Singula contingit medicato chrismate membra Admota expeilit veterem pia dextra dolorem , Atqne impelratoe felicia dona saiutis Ad tactum n.edici paulatim infusa recurraat i* Sic morbis cuneta luen.brorum a parte fugatis Reddila succedit vegetato corpore virtus. Mox valida exsurgit populo mirante puella, Et stabilcs gressus divino munere sistens ' Datlaudem Domino per sancta aiiaria Christo Quod postquam virtntis opui celebeirima coelu Moema compleVit certatira accurrere cuncti Quoruir. vel mentes damion, vei corpora morbus Obruerat, corde orantes memorique medellam Hi gressu stabiles, Li sensu abiere vaienlec Prascipueque taraen cunctis qu;c gratia Christi Perfamuhira dignata suum miracula fecit : CJnus eminnit prxsens ciiratio servi Quehi daemon toto caplivurn jure tenebat. Deuique cum sanctus grandi ambitione rogantum «■ Permotus miserum deduei ad sancta juberet Limina noa poJuit quisquam vincire fureniem , Sic cunctos rabido debacchans orefugarat, Dentibus infrendens, lacerum cruor undique corpus Jexerat, et nudjs horrebant vuinera membris. Tum Dorainus ciaro aimiam sublimis honore Fagcibus ornatus proconsulis immemor hujys Ambitionis adest, genibasque advoivitur almis, Ac pronus pedibus blandas circundigat uinas, Orans ut quoniam nec vis, nec vincia vaiereni Atlrahcre insano baecbantem corde ministrum , Ipse adeat tcctum, sub quo jam lempore multo Servabat clausum jugis custodia servum. Sed renuit sanctus linien calcare profani, 1027 B. PAULINl PETRICORDIENSIS \m Nec vult idolicis justus succedere tignis, Oiscemens templi fetorem a chrismate Christi [Ile auteni sanctis genibus violcnler inhsrens Spondet, tam sanclo se credere velle rainistro, Quidquid tradiderit tanti doctrina magistri Tum derauni motus tam justa voce rogantis Intnlit optatos salvanda ad fimlna gressus, Atque eadem Doraino auxilium tam justa petenti Quseservo medicina lulit, gratai.tur uterque Ule Ude accepta, gaudens, hic mente recepfa. Confestimque novum post hac miraeUla factum Attonitam ercxit tanla ad praeonia plebem. Nam forte ingrediens vicini limina tecti, Horribilem exclamat fnriosi d.emonis umbrain. Nec mora continuo cocpit tam proditus hostis Airepto sa;vire coco, misccre rumuitu, Interiora domus penetralia frendcre mafis, Captivique oris dentes nudare minaces lugeniiam exercens alienis morsibus iram Duni quaiit obsessum permixta insania corpus Daemonis, ut rabies humano ssevial ore Annata ad proprios alieno dente Curorcs, Diffugiunt trepidi, nec quisquam obsUtere contra Audet, et extremos acuunt excmpla timorcs. Sed Cdens Domino sanctus fallacia ridet Agmina, el occursu rapido sese obvius otTert. Qui ne, cum quaieret tremulos demenf.a nctus CoUidens miseros ferali mmrmure dentes Et repetens crebros nutanti vertice morsus, Constanter digitis fauces penclravit biautis Sistens adversi ssevissima jura latronis. Hseserunt avidce dilato vulnere malfc , Suspeusus riguit patuli furor improbus oris Snbdila contactu gavisa estlingua salubn, Molliaqne insertam presserunt oscula dextram : Tum quia pcrstructo fuga nulla pateret ab ore, Egestus Iluxu ventris vacuata reliquit Visccra, felorem solum de corpore traxit. Interea subito tnrbantur cuncta tumultu Moenia barbaricos affert fama improba motus, Spargens incredulos pcr credula corda pavores. Nec tamen exstabat rumoris- nuntius hujus Ut prolata fldes manifcsto auctore pateret. Ergo ubi tam dubiis mutare ingenia rebus Vidit, et incerto populos terrore teneri, luiperat ut dausus captivo in corpore damion Prodeiet, undc novam sparsisset fabula famam. Protinus impulsus verbo tortore fateri, Se causam chnnU crimenquc, caputque maiorura, Semel cttm sociis «stbree mcndacia larvis Savisse, ut trepidaw premerentformidine plebem. Ergo b!eo. ndlaciN «onfessio vera latronis Absolvitm#Slas crueiato doemone mentes. Jam vero ut taiitse pietnlis gesta retexam, Nec mcns sufficiet sterilis ncc pagina vilis. Ovcreconflne bonum miserntio prompta, Mens humilis nuUum spernit qui diligit omncs. Nam quemdam horrendo lepra traxerat iraproba [raorbo A Inftciens cunctam macularum tcgmine carnem, Et spargens densas vitiato in corpore gultas. Quem cum sanorum fastidia crebra notarent, Ignara et proprie mens injustissima casus. Despiceret tristes alieno in corpore morbos , Ingrediens portam sanctus pneeunte caterva Qualis in obsequium tanti collecta patroni Stipabant densis murorum limina turbis , Oscula dat misero vultu connexus, et ore. Nec metuens tali faciem sorriescere tactu Impressit junctis pacis signacula labris. Obstupuere animis alii ; gavisus at ille Sensit in attactu divini munera doni , Et reraeare citam raptim per membra salutem, Disperti et celerem renovata in carne nitorem. B 0 vere pretiosa tuae digv.atio pacis, Et medicina pio quse permanabat ab ore ; Seu membra attingas labiis, seu corda loqueUs, Oscula sanabunt. segros, et verba docendos. Atque utinam nostros similis clemeutia roorbos Tangeret, et miseri maculas depellere cordis Orans tam sancto Marlinus vellet ab ore : Tum credo ad vera revocarer gaudia pacis Sanatum atloUens sancra ad mysteria vultom. Et post eversnm dederat quem portio censum Spesmea clementis Domini penderetab ore, Porcorumque escas linquens, ve! gaudia carnis Acciperem verse signacula certa fidei, Quin et conlaclus tantum vel fimbria vestis, Raptaque certarum disrupto vellere fila, C Omnibus in causis eeleres habuere raedelas. Namque ut pneteream quas non obscurius acta Erga humiles latuere homines, nam quasso, latebit Arborins mundl eniraio profunctus bonore , Clarus pnecelsse qui culmine prxfecrurse Romana indultis moderamina rexit habenis, Nec minus exeeliens morum probitate pinrum ? Hujus consumptis penitus jam tabida membris, Unica languidulos stratis rejecerat artus Filia, quam febris jugi cum lege rccursus Ad quartum reditura diem sic carnis amictu Exuerat, crebras semper repetendo ruinas , l!t nihil alllictum corpus sentire raedekc Posset, vcl mediis vieina febre diebus, Dum transcursa sibi jactatio vindicat unnm, 1* Alter venturam patitur trepidando ruinara. Talem igitur trisli genitor pielate puellam Dum fovel, ct flatu gi-acilia membra tepenti Percurrit. palrii dum creber anhelitus oris, OblaU ad trepidam pervonit epistola dcxtvam, Quain pius antistes moeslo mittebat amico. llle ubi pcrleclsc gavisus muncre charue, Tressit in abscntem congaudens oscula dextram Conclusit celeri vencranda volumina motu Et slomacho raplim propcrans admovit anhelo. 0 vere pretiosa fidcs, dcpulsa liigatur Febris, et igniti removetur flainma caloris. Arentes penetrat pr.escns benediclio venas, Et rigat exhaustas vtrbormn rorc roedullas, 1030 1029 DE VITA MARTLNI LIB. 111. Restitueus celereiu Domini pietale salulera, A Archiatri fomenta pii, mireinur el illam Quam meruit medicus Christo medicante medeiarn , Ad cujus lauuem recte referemus ovantes Quas nunc miramur servos potuisse fideles. Nec solum haec membris tribuit raedicina medelara , Sed corde adjecit veram ndes aucta salulem. Confestim devota Deo sacra virgo per illum Offertur Domino, per quem valet eruta raorbo. Sic tribus indulta est simul hujus gralia doni , Consecrat antistes, pateroffert, virgo sacratur. Quin et Paulino sirailis raedicina salutem Reddidil, insignis tidei quem gloria late Extulii, obducta ctijus cum nube latebat Visus, et infusis caligo extenta tenebris Arcebat cunciam macuiaram tegmine lucem, Qtiant levis et lenui tactu suspensa fugavii Spongia, vicino benediclae munere dextrse. Vix aJmota oculo didicit jara reddita lucem Ferrc acies, lumenque novum mirata recepit. Atque utinam nostri tenebras conlingere cordis Taii luce velit sancti medicma patroni, Reddat ut antiqui rursum mysteria facti Nomen idera, medicus idein, par causa raedela;. Miramur cito tam multa et magna videntes Per quem munilieus siinul et de munere gratus Expensis gaudet donis bonns atqne retentis. Namque ad sublimem nitens consceudere partera Qua domus excelsis pendebat fulta columnis, Lubrica dura scalis iixit vestigia, pronus Corruit, et crebram gradibtis renovando riiinara Colliso lerram collapsus pontlere pressif. Ecce autem praefracta trucem dum membra do- [lorera Fessa gemunt, subita afflicto solatia portans Angelus assistit sanclo venerabilis ore, Abluere infusis festinans' vulnera lymphis, Pauialim oblati conlingens unguine succi g Perducens lenuem taclu leviore liqtioreui, Chde rigat, taeitam propere sensere medelara Membra siraul raadidis molliio corpore venis, Confestunque artus stabiles viguere, fugati Undique mandato Doroini cessere dolores. Pernices gressus, raens vivida, cordis et oris Caudia, gratifico concors cum pectore vultus. Dum Dominura laudat sibimet nihil arrogat inde, Pi odidit et meritura quia se raeruisse negavil. LiBER TERTIUS. Quo rursus steriles caiaraos et sibila rupti Vox stipulis emissa vocas ? hajc gloria certe Majorum voces digiia est augere tubarura ; Nec poterit parvis vo* tanta erumpere cuirais, Quanta et sublimes laudes implere valeret. Sedsi vei tentii flalu tam angusla juvetur Tibia, quam sancli beuedictio miserit oris, Grandia si nequit effari, vel suavia dicet. Primam igitur libri partem devicta tenebit \mbitio, buec reliquas reserabit janua laudes Qua post degeneres per sxcuia multa pavores Corrupto emicuit lihertas perdita mundo. Elatus quondam beliis feliciter aciis Maximus, et Domini iraius de raorte superbus, Exsilio alterius, crimen maie moribus haerens Auxerat eveutu, naturse et vulnera pravae Resciderat ssepe rafelix, mage corde superbo Prosperitas, rebus gravius ruitura secundis. llunc igitur regera diversa ex parte frequentes Pastores adiere Dei, queis eura perenuis Vcl servare pium doraini, vel pascere plebem. Certantes laxare reos dissolvere vinctos, Kedtlere defessis requiem, solatia moestis, Orare essulibus palriain, veniamque precari rVsescriptis censum , miseris vitamque mereri. Dumque haic uituntur studio celerare benigno, Paularim assensu trepido subjecta tumenti Sanctu Patrum gravitas. nimiura vilescerecoepit Dedita blanditiis, non quas dependere suerat Prisca sacerdotum gravitas, sed foeda clieutum Ambitio ad ntitum tumidi uejecta patroni. Inter quos solus constanti corde vel ore. Martinus nullo infecit pia Viscera fuco, U Nec trepida oppressit delbrmi ignavia naevo Mentera Christo huinilem celsam ad iastidia inundi, Quin et constanter precibus connisus in ipsis Si qua fuit regem tumidum tura causa rogandi, Optantis votura expediit quasi jure jubentis. Siepe eliain sanctmn crebro movere precatu Auibiiio est aggressa virum, ui vel sero veniret Oratus toties spreta ad convivia regis. llle etenira faslus temnens el facta revolvens Ejus se penitus renuebat jungere mensa; , Cujus criminibus sanctam connectere mentera Assensu saltim tenui nefas esse putabat , Objeclans taedeni dominorura, et sangoine Patrum Iraperiura, mortem regis, regnumque tyranni. Sed cum continuis precibus pia corda fatigans D Dilueret culpas, objecta et crimina purgans Diceret impositum sibimel terrore jubentum Imperii regimen, nefas esse ut mole pretnatur Invidire, ferro atque armis extorta polestas, Ambitione vacant : nec sane parva favoris Signa sui tanlo Dominus misissc triumplio. Nec quemquam, quamvis tepidae parva;que fidei, Ignorare horaincm belii momenta gerendi In nulu pemiere Dei, manifestius autem Si mage confisura nuniero, virtule, virisque Liferior viucat, vicisse Imnc judice Christo. Nec sane quidqitam se vel posl bella eruenium Iramitti gessiss* aiiluio. ferrique furorera Post aciera valuisse niuil, post arroa tutasque, 103! B. PAlLINI PETRICORD!ENiru'laire cessit diadema fidei. Attonitis slupuerc animis defixa videntum Corda virum spfetoque etiam constantia regi Plus placuii <|iiam mira fuit, nec iivor adussit Invidite lanti trutinanlem pondera facti. Qtusnani ve! magnus quamvis suii judiiv parvo Auderet lantum pro sancto jure sacerdos? Non tenor vitit iirmum, non gratia jusluro, Non convivantis studium, non ira poientis. 0 virlus vieina Deo ! sic corde remoto Sis velul ipse procul, prxsenlein viuccre raundum. B Nee limuit qusecumque i!li patefecerat almus Spirilus, infuso complens pi-< vi^eera dono, Ha56 A ^Equora dispersis produnt ntidata tenebris. Iloc quoque saitcte cruci Martine affige tropoemn Quo spolias scevnm simulata veste tyrannum Scindens aeria' mendacia tegmma telae, Disjiciensque cavx fluilantia vellera nubis. 0 nunquam ccssure furor, rursumne restirgis Elisus loties, toties conamiua pcrdens Irruis, atque ruens, nec finem audacia ponit, Nec votum sueccsstis agit? Tune impie vultunt Meniiri Domini, tenebris et fallere lucem Conaris, tali ut specie deludere sanclum Compositis possit vecors insania formis, Spirans extrentum quanquam sine-vulnere virus, EITeta-n ct rabiem cassis jam riclibus efflans, Non penetrans purum tetra caligine sensum, B Ne claudant verum nebutarum umhracula solem. Et qttamvis oslro radians, gemmisque coruscans Suhdideris rutilum plantis mendacibus aurum, Insimilans vcrum falso diademate regeni, Proh dolor! a teinum clamans te, perlide, CliristttT. Ut velata pio snb noniine forte lateret Impietas nienlita Deum suasura beatum Credere mendaci specie sub nomine Christi, Et curvarc pios in Itonorem daemonis arlus, Sacrilegtun ut lacerel, nefas heu, credita sanctum Relligio, ac fidei meritis credendo careret, Et male tradendi fallacia pocla veneni Occulere ut in dolium mellis dulcedine succuni, Ignaris haw tende aoirais, tyronibns istas Insidias molire viris, qui classica nondum f Bellica inexpertis lentant proecludere telis. Al qui non rudibus suetus sttdare sub armis. Signaque piaelcnto felicia claudere vallo, Emeritos -celal veneranda casside canos, Omnia quoe multo doctus pra-caVerit usu, Sollicite cxplorat qine sint loca lida parandis lnsidiis, vel qusc rursum sttspecta canendis, Quo clypeum rcgat ingenio, qtio turbine telum, Qui regem capiant tituli, quoe crimina la-danl : llle iia < onstanli cuncta gravitate resistet Insidiis, tantaque dolos ratione cavebit, Ne fraude efficiat fradus conflictibus hoslis, Quod virtute nequit; tali titm robore florens Martinus bellator erat < nfn classica Christi Suhruerent penitus, viliali crimina niuiidi. Noverat ille sui signum dignoscere Regis, El calcare istas crucifixi iioiniiie pompas. Tu modo purpureo Chrislum mentiris amiclu Atqtie auro cl gemmis percgrit.o stamine sertim llanc speciem exornas, miser heu, nec fallere nosti. Sic frustrata tuis tolies molimina perdens Consiliis, rursus tenties delapsus in auras, Solveris, alque fugam liu pi felore fateris. Tu ve.ro immota stabilis virtulc triumpha, Sancte Dei, cui perpetua virtute coha.Tes. lirmasti invictus contra omnia crimina inores, Mansuelus, patiens, jnstus, pius, integer, wqnus, Milis, confidens, humilis. sine fine bcnigntis, Instructus, comis, facilis, placabilis, acer, Anlistes sanctns, doclor boim>. Iiospes amaudus, d; i0r'7 DE VITA MARTINI LIB Mirandussignis, imitande-iii moribus idcm ; Corde lmmilis, roente excellens, venerandus utroque Dum laudem fugiendo capis, vilando mereris. Ducens contiguos sera in jejunia soles, Et vix exiguis semper parcissimus escis Defessum relevans stomachum sine pondere carnis. Sic expulsa cibi, sic somni abjecta voluptas, Nc vigilem premeret terrena hoec sarcina mentem, Sed levius animi posset consuescere corpus, Orandi studio invigilans studioque Iegendi. Continuala istis ha;c serunt tempora curis, lfee soia et requics plaeuit mutare laborem Succedeatem alio jugem sine fine precandi. Ipsam etiam cuncti tauto miremur ovantes Naturam cessisse viro, lieet ultimus iilum Clericus oblitus tanli feesisset honoris : Nec lnestis felle inlumuit, nec judicis unquam Jure in subjectos vindiclte exarsit amore, Non odium furor excivit, non gandia risum Tristitiamve dolor sanctas gravitate verenda, Angelicus fulsit venerando in corpore vultus IV. 1038 B A Qui possit sancti faciern deprouiere cordis, Proferre et clausani sacro de pectore lucem. Semper in ore Deus, semper raiseratio. Pacem Consilio et volo tenuit. Nam sa;pe solebat Invidia infeclas fauces livore veneni Armare opprobriis, ipsosque accendcre diro Felle sacerdotes, ut linguis carpere mallent Quam factis aequare pium : r.ec sic cfuoque sanctmn Ira animum saltim reddendi ad vota coegit. Quin et frateruos pro tanto criroine fletus Fundebat madido cleniens miseratio vultu, Exorans Dominum Iacrymartim flumine Christum Parceret ut veibis veniam tribuendo dolosis. Sic slabili semper contra omnia vulnera corde, Non odium furor excivit, sed causa dolorem : Qualis spectatus Domini vestigia martyr Excipiens saevam saxorum nube ruinaro> Cum tenuem efllaret benedicto pectore vitam Dimitti insano poscebat crimina vulgo, PIus peccata dolens piebis quam vulnera carnis. LIBER QUARTUS. Finierat sumptum translatio ccepta volumen Percurrens sancti pura exemplaria libri, Cum subito oblata est obstrusae gloria nobis Historiae, nostri stimulans molimina voti, Non ut de misero melius claresceret orc Quod tam perspicui signasset pagina cordis. Cum vis verborum viva viitute coruscans Perderet ingenitum metro mollita vigorem. Sed quia non omnes liquidi penetralia lontis Interius serulanda petunt, pars magua petentis Siepe bibit proprios neglecto frigore rivos. Nos quoque qui dignum nil possumus edere doctis, Turbida non longe purgemns pocula iibris, S*pe et clangentum voces ceqnare tubarum Emissa implicito conantur sibila libro. Et quse sub celsa suevit requiescere pinu, Iiilcrdum vilis penetrat virgulta salicli. Tn quoque qui gratis malles succederc lucis, Si longe amoti nemoris via forte fatigat Comminus obiatum properans irrumpe fruteetum. Pergebat sanctus benedicti ad Ilmina templi Ct solita xterno ferret mysteria Cbristo. Ecce aulem tremulus glaciali frigore pauper Collidens miseros nudanti vertice dentes Admotasque manus malis pallentibns aptans Captabat tenuem Catu aspirante teporem. Durabat crebros concrescens stiria flatus, Vox quoque non toties resonans lacrymabile verbis Flebilibus prsccisa sonis gemituque locuta Signabat totam causa clamaule querelam. Itec quamvis durum moliisscnt forte rigorem Ne dum Martini pielas jam mota valeret Dissimulare istam miseri plaogentis erumnam. Protinus astanli diacono quem more priorum C Antistes sanctse cuslodem legerat arcae, Imperat ut Domini surnptu nummisque coemptam Aptaret properans algenti in corpore vestem. Ergo hccc quse fieri voluit quasi facta reliquil. Exin secretse penetrans habitacula celte Qua; progressurum sacra ad mysteria sanctum Hic quoque vicinis suerat se jungcre turbis, Excipiens monachum mox emissura ministrum. Sed quid non penetrent miseri quos cogit erumna Attritce expositum frontis vulgare pudorem? Quod nec presbytcris patuit, perrumpit egestas Allegans querulam dilato niunere eausam. Tum vero invasit totum miseratio sensmn, Necpiacuit rursum mandati aiferre pericium. Amphibalo capui occulit tum leste remoto, Subtraxii laHus paulatim ad membra lacertos, Colleclam excutiens adclini pectore vestem, Nec patuit nudum veslito paupere corpus, Tam properc exteiior spoliatum lexit amictus, Ut votum anticipans feslini pauperis, ipsum jj Ignarum facti faceret, quem munere laetum FeceraLoecuUo, testi manifestus egenti. Dicite qui spreti calcantes gaudia niundi Abjecto vitam voluistis qucerere censu, Quis nudum proprio texit nudatus amictu? Quis quod ferre aliura doluit non ipse refugit? Quis miser esse volens miserum miserando refeeit ? Vicisti veterum, Martine, exempla virorum, Tuque ipsum mirandns eras tum paupere tecto, Vel cum divisae remaneret portio vestis, Cede tibi antiquam geminasti hoc munere palmam. Interea, quod moris erat, soleinnibus horam Esse monet diaconus conventu in plebis agendis. Ille ait, implenda est sancti doctrina propbetai : 4038 Procedat missam- miseratio, gratior htcc est Hostia, mandatum faciens prius obtege nudtim. Egressus paulurn quaesilo paupere rursum Suggerit abseulein, nec largitione repertum. Promc age, sanctus ait, munus : non deerii egenus. Tumveslem octava solidi vix parte coemptam Nodosis lexlam seloso vellere lilis Antc pedes sancti stomachatus projicit i!le, Amolo pauluin diacono preiiosa coarctat Congaudens propere tam vili tegmine membra. Sic aitare petens ct mullo comptior heros Hoc iiabilu, quali» regi post bella reverso Occurrit madidus sudeie et pulvere miles, Pulchrior hoc litulis, quo meiiibris turpior horret. Nain speciern virtulis opus prtccedil, ut altas Radicis robuv folioruai ternpora transit. Nee dubia hoc votum mox conjectura probavit. N.mi dum solemni cumulal pia dona rogatu Prosequiturquc sacris voia immortalia verbis, Effulsit rutilans claro de vertice llamma Splendorem capiti infundens innoxia crini Perspicuo sursum porrecta atque cdita traclu Ignifluo liquidum perrumpens aera sulco. Pergeage conlinuo tituloruin impulsa rotatu Gloria, sicfacili virtutum concita cursu Ut penitus laxis cnrrens in gladia freuis lucipicnda prius subeas quain claus.i relinquas. Quidain vir locuples Evanitus in licel isiis Astrictus mundi per vincla icnacia curis, Attamcn ilia>te fidei cordisque benigni Conservaus purum leireno a crimine sensuni, Exesis penitus vehementi febre meduUis Concutiens crcbro trepidanlia viscera llatu Et singultaiili rumpens suspiria pulsu, Supplcx aieuiis confuso raurmure lingua? Ei plcclrum vocis siccati glute palati Impendens, liaetis enisus sa>pe loquelis AlTcctum signare stium rogal ocius ad se Adventum sancti obtineat miserauda precantum Ambitio, si quae stimulel vcl cura doloris, Vel pietatis amorqucerens fomenta salutis, llunc adeat soltiin renovandoe ad tempora vitae, Martini aspectum cunctas superare medelas. Nec tarda injuslum saltiin dilalio votunt Credidit, oblatis divino inuncre signis, llanc salis csse tidcm mox et res ipsa probavit. Vix dum vcl niedii transcursa parle laboris Restabal pars niagna vite, prxvenit euntera Gratia, prseinisil sperauc dona salutis Pracedcns lardos virtus pernicior artus. Occurril validus inedico: gralantur utcrque Corpore sanato transfusam in corde saluiein, Dutn fidei meritis crescit cnralio carnis. Ergo ut subiata esl cuuctarum causa moraruru, Confestim remeare volens cuncta prece victus Prtestitit unhts spatia exorata diei. Sed brevequod fuerat spatio, virtutibus ampluui cst, Arctum compensatnon arcta operatiu tempns. Nam [itierura quem forte malus Iethalitcr ictum Perculerat serpens infectum felle vcueni, 15. PACLINI PETRICOr.DIENSlS 1040 A Cum jam iiventes virus distenderet artus Atque ipsis eliaro penitus vitalihus baustum Serpcniis ferale maluni quasi inorte peracia Solveret inferno raarcentia luminasomito : Ipse berus inilecteus justo pia corda labori Perlulit ad veri vestigia sancta patroni, Non dubilans rneriiis per tui documenta probalis Quod praseos possit tactu dcpellere virus, Qui venicns morbos sclo terrore fugasset. Nec mora, conlacium dextra mcdicabile vulnus Purgavit letro Ggenlia memlira veneno, Et quacunque inanus per corpus sancta cucurril Mors fugit, scd vita redit ; remcavit ad unuui Mox pestis collecla locum. Tuni vulnere solo Siipa'. ii jiissiim confestim erumpere virus, U Et puer intrepido Grmans vesligia nisu Gressibus im.avidis domiuo gaudente cucurril. Hac dive» nierccde redis, hsec munera suiuis Adjeeltc muneraos felicia dona saiutis. Quo I leinpus vacuum virtulibus egit in ipso ? Qu.e via non culiiu) peliit licct hospita terris? Lustrabat caulas commissi paslor ovilis Queis pia rurestrem claudebal Eclcsia plebem, Ncfuruin forlasse doli rahiesvelupoium Iocautas pecudes raperent eustode reiuoto, lolerea sociis paulum fortasse rclictis Carpebat prscgressus iter qua publicus agger Ponigit erectaiu per plana jaeeulia molem. I t vi.i constratis solidata atijiie edila saxis Vergeret eflusos in cnncava subdita nimbos q Et gi avis in duro non sideret orhita colle, Mersaque ne luleuin sorberent plau^tra profundum Scd sumnue vix dorsavix vertigo rotarum Raderet, haud ullo signans vesiigia sulco. Scd procul impaeli linniltl prndere ferri, Hoc Marlinus iter pauliim pnegressus agebat, Cum subito ingcnli properauiem turbine rhedam Obvius aspexit, tumidos i|ti:e lorte vehebat Militite lerrore viros : non ordo furorem, Non ratio insanara poterat componcre meiitrm \mhiiio. ebrielas, clatoor, furor, ira, tumullus, Uiscebanl variis incondita pectora monstris, Exanimesque iuter ratilas trepidosque magistros, Verbera wcdentum resonabanl verha clamantum, Nec standi lex ulla iner.it, nec cura pericli .. Tardabat celerem per plana, per ardua cursum. Talibus crgo viris habitu diversus ei ore, Obvius occurril sanctus, tidiuere verendain Jumenta adversi faciem, cessere tremeutes Aggere de medio mage sano peelore inulx- Inncxa; implicitis trepidanlia corpora lons : Ul qttondara sanctte velitura maledicere plebi Lectio fert asinam Domiuum icmpsisse pmfauum Elisaro ailclini pressantcm corporc planlam. Tiiin vero insano suffusi corda veneuo Dcsiliunt, spes cst voli dala causa furendi, Ausi el sacrilegas in sancluin exteiidere dexlras, V erberibusque ptura cerlaiim elidcre corpus. Insoiitem solum, mitetn, placidum, palientem, Irali, instabiles, uiuiti, luniidi, furiosi, 1041 Obvia verberibus prorsus nec verba ferenlem Irapellunt, retiisenl, elidimt : ora madeseunt Sanguine, confusum rumpunt spiramina pecius, Liventer fraclo iiigrescwugulture fauces. Languentesque oeuli soio de luniine Ghristi Prasentes pensant tenebras ealigine noctis, Dcficit aspecius, sed spes in peciore lucel. Talem igilursoeii postquam aspexere magistrum Exanimes, viso pailescit turba patrono, Exlendens lmniiles ad sustentaeula dextras. Ulandaqi;esanguineisaffigens oscula membris. Tmn propcranl dirae loca trislia linquere ccedis. Subuitus excepit venerabile pondus asellus Assuctum veclurus oims. Sed corpore ilexo Nutalseinianimis acelinis sarcina roembris, Etdubioscasus jamjam lapsura minatur. Inlerea explelo satiati corda furore Ad i hedam redierc viri, jiernicius inde Prsecipiti cogunt juroenta erumpere saltu. Uiquidquid fuerat funesta in eede raorarum, Confestim celeris pensarem lurbine curstis. Verum hax frustra adliibent molimina, fixa rebel- ... i lant impeno jumenia truci : riguere ligata. Arbiliio domini siatuaruin in i.nagine muLc. Tum vero insano propius calet ira tumultu Nil voces, nil llagra valeul : conlusa resultant Ilia, vicinas lapiunt ad verbera silvas, Saxa, sudcs, fusles, siiinulos, quod cuique repertun. B.mant, lelumMra facit, consumit in ictus. Nec lanien hae possuut nervos iaxarc rigenles Aut hxos mutare artus, frigentia cieJas ^ra, velexpressas saxis riguisse iiguras. landem consiunpto pemtus fraclcque iurore Aunnsit sanum vecors dementia sensuro, Dt sc.irent nexas inter tot verbera muias ^udieio torpereDei, causamque morarnm ftonsmcdivinomiserisconlingerei.utu. Um demran admoniti monstris, poSit0que furore ^a'~eSqua;rU„t,quis„amilIevere„do Corporesacrilegospnlsantum exceperit ictus Eece auiem audito Martini nomine proni Accnrrum laceros turpati pulvere crines Rwan««5quegenaslacrymaPllmfonter4n ^««'Hhimilesplantisfelicibusulnas ^scen^veniampariter,parilerquefat'en1es ^-'e4'«ta«iueStmiserandaPrecanVnn- Ambmo, .xclusit longos c ,e„tia fletH« ^~donumpra!vei,iiVotarogantUn;. ^•«o^libertasabeundireddita.verbo ^"^ceierijussarumfrenamorarum Dieilc quid veslri velox eveetio regis Emciat tardante Deo, confene coruseas ;G«mmarum radiis frontes, et tegmina setis 7sPlda;vinutu,„ti,,!ioS,po1,,pasqueinbent(„n- ^saliimedoclimeritDrnmpoiideresa i ' «'nrenun, vestro raeiras prxpon.t,. regi. Perge, ag8, continuo virtulura stemmata traclu "'^'"•«rapangendorefer.viaversasaceidos DF. YITA MARTIM I.IB. VI. A Ingeniumque meum, tu cordis plectra ve! oris Auxilio continge luo, vesana loquentes, Demcntcs rapianl luriosa ad pcctora Musas. Nos Martinus agat, talis mutatioscnsus, Grata rnihi cst, salom siiiuiU mea viscera fortem, Castal.a. poscant lymphalica pertora lymphas, Altera pocia decenl homines Joniane renatos. Rursus iter gnessus venerabile samtus agebat Carnolina jacent patniisqua mcc.iia o;„,pis. Ergo hie fecandi duni pifcieril avia ruris, Vicinum iraplevit justa admiratio vicum. ' lnnumeri passim cocnnt etsexratet xtas, Onines denudai vacuos cultoribus agros Gloria tanta viri ; n.ii.or esi jam cura domorum, Martinum vidisse sat est, hoc nomen et ipsi B Pro laudis titulo recte stupuere profani. ij quanqua.n nec dura fidei virtute recepla Ad famam tanti raptiin allluxere magisl, j. Stipabat densum populis rurestribus agmen, Texerat exposilosjusta ad.niratio campos, Quem fructum tanticsegetis satione salntis Commissis cupidos gaud.-.es condere claustris , Respiciens vacuos granorum pomlere culmos. ' Cum subito exanimum nati complexa cadaver Mater adesi, pulsans eossos ad viscera rictus, Et querulura iramergens labris glacialibus uber Allegans tremulas inter suspiria voces, Pallentesque rigans lacrymarum ilumina malas. Persensk mens pleua Deo vicina faventis Dona Dei : purum vegetavit gratia sensura C Fideret 111 tantum divina ad pnemia plebera. fcrspecta saltim Domini v.rt„le vocandarn. Ergo ut defuncli funus miserabile nati Supplcx imposuit malris felicibus ulnis, Attacti n.itare arlus, reserata patete Luraina, et infusam paulaiim assuescere lucera, U plectrura hnmentis ooliidens lingua palati Eaucibus cxprcssam verbis distinguere vocem, Brachiaque imvxo gaudens suspendere collo ' Mariiniam plexus neglecta matre poposcit. 1'ande sinus pafulos popuiis ditata receptis, Adjcctamque tibi gaudens ampiectere plebera Sponsa Dei, totum rapiens ad viscera mundran. Vos vero in miscris dudum fetentia buslis Idola, gandendos tandem lugere triurapbos. Quon non corda tibi rcdobant, sancle, docenti' ?042 Ou* feritas non railis erat ? cum semper in ipsis Regibus oppositura ronira lua vota rigorem Prsevia irioMiret Ooinini clementia Cbrisii ? Sed raage trux reliquis vltioque tu.noris, et Ine Terribilis solum Valentinianus ageba;. Qnem cura s;epe ducern supplex Martinus adiret Diilfieiiem ailegans duro si.i. principc- catisam. Tam jogi offi^isus rex ambitione precaruis V; sajpe obstrucias pulsarel <;.i.T-s,i!ms aures. Aroeri U,iib,K sanctum jubet. IHe r,;p„^.,s Deserit infensi penetralia turbida rcgia Mailens reterni pulsare a.l limina Chrisli, Atqoc iilam p^ciy.,i,_ a^lai,. quac regibus ipsii «'ns tribuit, eertis coiiciudens tempora nmis. B. PALLINl PETRICORDIF.NSIS 10U Asiringcns validis licet ora rigenlia frenis. Ergo ad consuetum reineat mens tota vigorem Affligens tenucm defesso iri corpore carnem. Exesam stimulans setoso legmine pellem , Jejunando diem ducens, vigilando tenebras, Contiouo et fletu connectens tempus utrumque. Ac si quando brevi cessissent lumina somno , Nuda humus ad tenuem sat erat stibjecta soporem, Donec mcesliliam sancti miserantis alumni Cliristus ad aflliclum solalia misit amicum Alloquio delata pio : nam lapsus ab alto Angelus lirec Domini mandati verba profatur : Perge, age, ut obstructam penetres securtisadaulara Nil scptum est, miserante Deo, cui regia coeli Oranti paluit, terrena htec clauslra patebunt. Nec mora : divini tanto sponsore favoris Certa (ides; pelit intrepidus pcnetranda lyranni Limina, concessit tumidi custodia regis, Armaque ad excubias dirarum objecta minarom. Quem postquam solio subito rex vidit ab alto, Obstupuit visu atlonitus, torvumque trementes Aspexit minilans regali a sede minislros. Interea ut spreto caperet solaiia sanclo, Cominus astantem nullo dignatus honorc Immotis pressit subjecla seditia membris. Eeee autem rapido crepitantis turbine flammx Ignis alrox vindex divino munere missus lnvolvit solium regis partemque sedentis. Tum demum celeri linquens incendia sallu Excussis fixit trepidus vesligia membris Extortum redhibere pio gratatur honorem, Et blando afleclu causam removere precandi Subdens praceptis inmiitia peclora sanclis, Et flectens dociles ad verba jubenlia mores. Quin et larga satis regali dona paratu Ingressit. Sed nil de mundi sumere censu Mens opulenta Deo voluit, terrena relinquens Pnemia, at :eterni rceondens nuinera Chrisli. Nunc quia plebeis vilissima carmiua verbis Irruperc humili pracelsa palatia vcrsu, Contiguo, ut Christus dederit, sermone loqucmur Subdita sanctarum meritis fastigia rerum. Postquarn, ut transcursi signavit pagina libri, Maximus impositi purgavit criniina rcgni, Jugibus ofliciis coeptuiu servare favorem Prudenter studuit : uam sic arcessere sanctum Gaudebat cupiens divini flumiiie verbi Irriguam potare lidem, dc lonte beati Oris nectareum doctrinse haurirc liquorcm, ' Discere sanctorum litulos et gesta piorum, Quce decertantes sudarent prslia, qmevc Pramia viclores caperent, quse gloria justos Exeipial, quse ptrna reos elenieutia Patris Et foveat, quantum afficiat senteniia rcgis. Taliaquserenti congaudens singula sanctus Pandere, et ejectis lumen revocarc leDebris. Ac non inferior tanto regina marilo Devota obsequiis vinccbat sedula regem, Pendcns sanctifico scmper uananlis ab oie, Etlargo proptcr spargcns vestigia flctu. A Illius rcquabat meritum qusc crinc beato, Lota prius laerymis Domini vestigia tersit. Verum ha?c parva putat speciali accincta seorsum Affectu servire parans, ul sola remotis Instrueret mcnsas felix regina ministris. Nec prius adjunclo contendens sxpe marito Destilit a precibus, quam sanctum cedere crebros Continuans flctus jugi ambitione coegit. Apponit mensam, seilam locat.ingerit ullro Lintea siccandis manibus lymphasque lavandis. Et quas obsequio congaudens coxerat escas Ipsa in perspicuis properat deferre tanistris. Et quanquam ofliciis uunquam delessa vacasset, Supplebat jugem slandi virtule laborem, Pro lanli mercede operis venerabile munus B Micariim Iragmenla legens, quibus esca Cdei Esuriem sanctam tactu prctiosa repleret. O felix virlute tua rcgalibus istas Anteferens gazas opibus, servire bealo Mallens, quam toto penilus praiccllere mundo, Ad famuhe nomen rtferent regnanlis honorera. Non tibi sidereis radianlia tempora gemmis Mutavere animum, rutilisque rigcutia lilis Serica, contextoque aurura pretiosius auslro. jEquasli merilo tanlae, regina, lidei Illam qua: similis solii sublimis honore Yenit ab extremis Salomonera agnoscere terris, Auditu caplans docili quod mente retenfans In se quod tcnuit longe progressa pelivit : Talia subjecli cakati obstacula mufidi Femina priscorura tilulis xquata virorum. ' : Nam saepe inviclos multo in certamine reges Sola jugum renuens iunesta superbia Vicit. Ilccle igilur sancli donum speciale tulisti Ut tibi mollito paulum posiloquc rigore Mitia siderei cordis secreta paterent. Quam multos licel exiguo laxala sereno Frons pia ileuicnter jussit considere fluclus, Quantas sedavit moderatior aura procellas, Et breviler rutilans licet inier nubila sudum '. Quam irisies h»c mensa reos, qux vincula solvil Liherlas pennissa parum, quantasque catenas Discnssit iaxans propriura brevis hora rigorem ! Nam tempus, persona, locus sapientibus astant Consiliis, subilaque animum ratione gubernant ; D Nec mihi feminei pratendas noraina sexus lnvidc, non arlis merilum sed corda parabunt. Nec rainor esl natura humani F bomini] cum gratu [par sit, Nec distet merilo fidci gcns, sexus, et xtas, Vir, mulicr, servus, liber, percgrinus, el hacres. Credenlis mcrilum prxslat , non gloria carnis. Denique quid sexum hunc sludio meruissc fideli Compererim brcvibus cupiens perstringere signis, lloc qucmcunque dabit Christus scrmone retexani. Dum progressus ilcr carpit venerabile sauclus 1 1 1 noctem vergenle die, viciua petivit Tecta, ct gaudcntis susceptus culmine vici Expctiit properans sancti peuetralia terapli. Aique hic ut scmper benedicti liminis bospes «04? Perniisil fessum paulura requiescere corpus,. Laxans exiguo marcenlia lumina somno,. Ut renovata brevi saltim modicoque sopore Sufikerent jugi tenuissima membra laTwri , Et ferrent vigilem per sustentacula inenlem. Verum ubi transegit tenebras et nocte refulgeus Lux operum cunctis propere solemniter actis, Rursus iter festinus agit, lum vero fidelis Turba puellaruin Dominoquas sancla sacrarat Yirginitas carnc intactas, et corde pudicas, Me feslinantem cccli ad sublimia mentera Ad terram premeret Iragilis corruptio earnis,. Irrumpit saneUe gaudens penelralia celte Ilospilio benedicta pio, flatusque recentes Haur.t, et inscclas absorbet anhelitus auras. Tunc humili obsequio solium doctoris adorat Officio doclo raplim loca singula signant Quae tetigere pedes stantis, quae menibra jacentis, Quse sancto benedicta cibo, quae prcssa sedili, Vel qure prostratis oranti subdita membris. Ut vero aspectu benedicti stramine Iecti Tantavere pio tepefactum corpore fenum, Cerlat ad inventain violenta modestia pradain ; Dum partem sihi quaeque rapit, sinibusque replelis Lrevia densati compungunt pectora culmi, Atquc arccnt lenues stimulato pectore vestes ; Quid noii vera fides faciat ? sorte una cohorlis Virgine:c, nec corde minus quam corpore casta, Cuin quemdam miserum violento jure retentans Cogeretin furias daemon prorumpere jussas, Excutiens sanum captivo a pectore sensum, Auxilio conlisa Dei, meritoque palroni, Parliculam aptoc sapienterprodiga prasdse Faucibus inncctit miseri eolloque furentis Suspendit pressum benedicto corpore fenum. Nec mora, et allactu coufestim territus bostis Arenles stipulas » sacva ul incendia fugil, Iinpar contaclis Martini corpore culmis. El lameii elisus lolies lotiesque fugatus Audes mutatis demens oceurrcre formis Experlum tcntare virum, coramque verendos Ferre oculos , speciemque legens monstrare fur.i [ reiii ? Nani pecudis dorso insidens furiisque pciulcum Conculieus animal seseque iu viseera mergens, Naturam pecudis funesta excusserat ira. Yel cum captivie praesislit lcrga juvenc.c Ferrel ul imposilum non solum corpore moustrum. Explens infusum per niembra obsessa furorcm, Aique ministerium bacGhantis molibus aplans Sanguineum spargens concusso vertice rorem, Lsevia dum rubrse perciirrunt eornua guttae, Igneaque iratam prcecedunt cornua fronlem, Efflat, etalternas vix creber anhelilus auras, Pulvereamque ciet curvato popiite nubem, Et tenues sursum tremulus pes spargit arcnas. Nempe inter profugas passim baccliata catcrvas Mitis ad aspeclum sancti ccssore fngaio, Aslitit, atque onere abjecto secl mente recepta • lia recte habet v. c. non auttm ut sceva DE VITA MARTINr LIB. IV. f04G A Agminibus sociis gaudens se bucula junxvi Desine nunc saltim gregibus te mergere Christi lt Postquam nec pecudum sanctus tibi jura reliquit. Cedimus, exsuperat Irepidanlia verba loquentis Cloria virtutum, claris magis edita factis Quam linguac prodenda sonis obscura poeUe- In lucem fando expediant, nos luminc laudis Viiicimur, et lanto oppressi splendore latemus. Atque utinara nostram paulum rarescere noctem Cloria tam clari faciat contecta patroni, Ne lucem historisc lenebroso eorde tegamus, Et litulum laudis minuant peccata loqucntis. Quod cor iion placidum sancto, qurcve ira rebellis, Quae feritas nou mitis erat ? Sensere molossi Imperium cum venatu tianscursa parentum iEquora eumporura quateret lasciva juvenlus, Corripiens celeri vel prona vel ardua saltu, Cornipedes propere multo sitdore madebant, Et patulis lenueS efflabant naribus auras. Ungula terrilico resonabat concita pulsu, Liuquens pulveream cita posl vestigia nubem. Nec sat erat volucrum tam velox cursus equorum : Pendula sic pronas sequabant pectora frontes Ut mora cornipediim tardaret vota sedentiim, Vectorum et cursum transiret motus agentum. Certabant alacres ventos sequare molossi, Vincendi cl studio spectantum explere furorem, Pendentesque procul reserato gulture linguas Flatibus alternis tremulus quatiebat hiatus. Hic taiitus labor, liic sumptus quo, proh dolor ! exit * Quis fructus, quaeve utilitas prensare fugaces licstiolas, leporumque fuga gaudere pavenlum ? C Tempsi^ti laleni, prudens Mariine, furorem, Jnsontis tristem casum miseratus, hiantum Ora eanum, et trepidos faciens torpescere gressus. Jain si continuura laxasset fronte rigorem, Quo sale verborum sociorura absolvere curas, Atteutasque aurcs paulum refovere solebat, Cura graviiale catus, cum relligione /acetus, Virtutem cordis respergens tlore leporis. Pcllicea cernens obteetum vesle Tiubulcum, En, ait, alier Adam tales velavitamictus. Nudali obvolvens algentia inembra parentis, Atque novo praestans solatia parva pudoii, Cuiii posl tarlarei virus lethalc veneni Lubrica dcceptum persensit sibila corpus. At nos exutos penitus penittisque sepuitos Peccato vcieri rursum nova gratia velet. ldem detraclis detonso vellere lanis Arridens respexit ovem, tura protinus inde Ordine de lacli sumens excmpla docendi, Cernite maudatum vilem complesse bidentcm, Vestibus e gerainis poscenti tradidit unam Succrescente alia nolens reliuere priorera. Ast homines brutte peeudi cessisse pudendum est Si mage rnunilico vincat nos prodiga ccnsu. At parte ex alia pralorum dors3 patebant Dissimili distenta sttu, pars una voraces Perlulerat suiTo.-^a sucs, viridemque colorem quia veteres litieram. sacpe produxerunt eiiam sequente vocali. i) 104" Perdiderant glebis nigranlia dorsa sujiims. Asl aliam adroso delonsani cespile trisii Nudarant armenta fame, proneque sucranlum Ora boum abslulerant latc telluris amictum. Roscida dum patulo carpuntur gramina morsu Curvalae ad fauces altracla aspraedine lingua: Piaevia quiv lencras adlambens colligii hcrbas, \j'i dcnsata avi;)i succigant pabula dentcs. IS'ec minus impresso proiriverat ungula cornu Elideus crebro viridanlia germina pulsu : Partem aliam illuesi vcrnantem cespite campi Ornabal vario comeus nalura decore. Undabai tenui viridanlia gramina flatu, Impulsasque levis molabat sphilus herbas. Insuper innumcri per plana jaccntia flores Distincta inscrtis pingebanl icquoia gcmmis. Hos roseo inficiens tingebat pnrpura fuco, Ast alii niveo insigues candore nilebanl, Inler quos croceis distinguens gramina signis Aurea flavorum rulilabat gralia florum. Curvant purpureac getumantia gerniina gutuc, Fiectebantque lieibas humeutis succina roris Blandus odor gralum certans rcquare colorcm, Permisccus paribus concordia gaudia fonnis, Pascebat spccie visum, spiraminc nares, Pi-cbebant rara pergrala umbracula frondes, Ccerulaqite implexis nulabant brachia ramis, Certabant lecla' foliis vernare volucres Musica dulcisonis moderantes sibila linguis. Purus viciuas pascebat rivulus berbas Graminaque allapso stringcns humore fovehat. 1'erspicui subler visu pcnetrante lapilli Crispabant vitreas pcr blanda obstacula lymphas. Nec poterat lucrsum ex oculis auferre decorem Pervia luminibiis species ct gurgile lecla. Quid rudibus conor formas signarc loquelis ? Expromi liycc verbis nequeunt, quac munere Chrisli Efiigians melius nalurae gralia pinxit. Hanc igitur speciem dislinciam dispare fonna Aspiciens Martintis ait. Conferre paruraper Depasti, eflossj, ill.csi loca singula prati Scorlorum sceleri, vel justo fcedere nupli Conjugibus, vel virginibus qu;c corpora Chrislo Sancta vovent rosei gemmis ornata pudoris. I; suffossa illic species non permanet agri, Oblita sic viliis Christi non fulgetimago. IT radis hic silva manet, sed gramine secto. S:c nuptis est lula fides sine flore pudoris. L't coh.r atque nilor Horenii reddel in agro, filoria sic purue fulgebit lucida carnis, Talia perspicui dantes documcnta vigoris Aiionii el semper divina ad pncmia cordis. Quidam adiit monachus ncglecto hoc nomine ad- [ cmplus Mililia, qui post lituos el classica belli Mallucrat veri signis se dedcre regis, Magna crucis sanctae. melius vexilla secutus. Quin et consortem ihalami ad collegia vitrc Allicicns, sociara saoctis prseccperat csse B. PAULINl PETP.ICOrtDIF.NSIS 1048 A Virginibus, Ihalarai vel carnis jura rcmitlen*. Verum ubi lascivum rursum rediviva voiuptas Ocempil slimulare animuiii, penitusque medullis ludcre conlempli morlalia sa:eula mundi, Vix .pralibatum cupiens laxare, rigorem, Rursus in amplexus nuptorum et vota recurrens Posl monacbi lilnlos nomen revocarc marili. Quin et doctorem crebro pulsare tumuiiu Aggrediiur lales precibus miscendo queretas. Si mihi conjugii Christus solalia prastat, Dignalus thalarais divcrsum adncctere sensum, Quis rapicl inihi dona Deo ? quis jure novelll) Audebit priscam Domini convellere legem ? Talia pnccipili fiangenlem murmure sensum Mitius aggreditur sancli medicina patroni. B Dir, agc, preeteriue. recolis si tempora viuc , An collaia acie ssevo conflixeris hosti ? Q_uod quia pcrcrebro factimi reminisceris idem Respice nura liiuos intervel rlassica belli, Pilaque terrificis pugnantutn intenta Iacertis, DislrictOiqueenses, accepto et turgida flatu Serica, serpentum spiras iinilala vel iras, Bellica femineus turpaverit agmina sexus? Quis scutis ad pensa locus, quis ad arma puellis? La-via nara decuit respersio pulveris ora ? Quod si lerrenis non sunl hasc congrua casiri), Quidquam ut femineum deceat vcxilla virorvui : Num tibi continuo bellum sudore gcrenii Non mage turpis erit spieti pc-rmixlio sexus Tcmpore desidix, lalem lasciva voluptas C Inveniat ridenda chorum. Cum vero viriles In campos properanl acics, ferrataque luccnl Agmina, fcmir.cas dcfendanl iiior-nia turbas, Diviscquc anuis sUideanl se claudere portis. Qui vero ad belluin propcrat, solatia icmnat. Talibus eflrenx sanavit gandia mentis Corapositoque dedit ruisum novagaudia cordif, Pugnaceraque virum tuui pacc ad bclla rcmisit. .1 iin vero hoc quisnam digne percurrere possU Tam docilem ornarit palienlia quanta leporem ? Eorte inter sanclas el corde et carr.e pucllas Perpetui seniper pretiosas flore pudoiis, lunuba quas Domino sociaral dcdila Christo Yirginilas, ncxu mcnlis, non fu-dere carnis, Virtutum qusedara siulio prxcesserat omnes, D llucspeeiale decus liiulis addendo pudoris, Qnod semel ex oculis cunctorura amota virorura Servabat ccepuim constai;li corde rigorem, Nec Ievis instabili nutabal femina sensu Vincens ingenitum virlutis pondere sexum, Et praegressoruni via rara exempla virorum. Uujus proposiii justa admiralio sanctum Perpulit, ut lalein recte veneraius adiret, Illcctus lanlo virtutum flore puellx : Veruni iia conslanli dclixa in pectore mansit Jam Domino devota fldes : utclaustra pudoris Scpia viris clara- tiiulos scrvautia pahwc Nec lanli posset meiiium rescrare palroui. Nec tamen erubuit votivam fcire repulsatn 1049 DE VITA MAKTINI L!B. V. 1050 Proposiio gavisa fides : sed eunela benignus A Cum viiiis comraune polest : qiti laude lumescunt Qu;c spem conluleraiu p»rnrium numeravit liono- f rem , Phis lucra attendens animae quam gaudia earnis. Quam lilii quam sancto rabies de peciore parlem, Ambilio insani ventis afflata lumoris, Jam penitus prostrata jacel, nil Cbristus babcre Extolli semet cu|iiunt. S.uis approbat ille Qu: ialuisse cupit, muinii et fastigia lemnil, Quam soli Domino tribuatquem vitat bonorem. Sed qui laudato malies vilescere Christo Hoc quoque judicium liltilis adderido beatis, Qiiam vitundo fugis laudeui, vilando mereris. LIBER QUINTUS. Jam semcl in laudem tanti prolata paironi Quidnam lingua siles? incondita murmura voeis Indocilesque sonos per longa sileniia claudens. Si rtibor est lammagna loqui prius ista pudori Lex statuenda fuii, nimis haec velamina taide Atlrita? nimium tentas proelendere fronti. At si desidiae vili torpore leneris, Ut tetrae mortis tristis disccdat imago, Excule marcentem, depressa inorte resnrgas. Si merito depressa jaces, eonfide patrono. Qitil rea supplicii pavilas cum sis rea voti ? Ergo age, ei cxstinctam Domino cotnmille favillam, Ul rigor ingenii Christo aspirante tepescat, Et glaciem cordis Marlini oralio solvat, Ac faeiat brutam quamprimum erumpere voceni Ut quondam similis ineruit miracula facli. Carnnlena jaccnt patulis qua mcenia rampis Galiia, et iuimensis late distenditur agris, Hic jam bisscnis qoae muta silebat in annis Obslrucla et nullis reseraveral ora loquelis Filia, moestorum tristissima eiira parenlum Angebal jugem miseris vivcndo dolorem, Annorum el spalio crescebant vuinera lectus. Hen ! quoties doluere aliis indulia potentis Dona Pci periisse sibi, cum srepe viderent Vix dtiin reptanles in verba erumpere parvos, Nominaque e lenebris praefracta exire labeliis ? Cum murmur dubium pietas prxgressa notaret Jncertam agnoscens affeclu interprete vocem Excipiens quasi dicta sonos, rapiensque loquenda ? ILec quce post primas alii sunl pracslita cunas .-Emula bis senis pielas delleverat annis, Ctim lustris geminis nicerens , annisque duobus, Optaret primam nuhendi ad tempora vocem. Donec Martini genibus connexus et hccrens Exanimis genitor lacrymoso flebilis ore Astrueret cunclam gemiiu pandente querelam, Atiracta ex imo suspiria pcctore ducens. Singultu incidens erebro lacrymabile murmur, Ac madidnm pectus perfundens imbre genarum. Etiam Martini mentem concusserat almain Assueta: pietalis amor, sed cansa morarum De probitate fuit pretiosi cura pudoris, Et semper claris socianda modestia factis, Ne quod conluleris merilum jactamia perdat Et virtutis opus vitiet pra?sumptio cordis. Ergo, ait, indignum tanti ad miracula facti Me rcor, et ircpiria pondus cervice pavesco. Quodierre infirmus nequeo, ne sarcins niajur B Deprimal, et nimio invalidns sub fasce laborem. Sed non dilficilis qux-vis curatio Chrislo est, Qui recle li:ee aliis commiltit signa minislris, Sanctorum ul meritum Domini miracula prodant. Ecce duo assistunt clari probitate fideque Etvirlule viri, quos reete^vcxit ad istum Talis vila locuin, nunquid non promplius illis Hsec Domini medicina dabit quae grandia nostrum Excedunt merilum, sed non sunt ardua sanctis. Talia ssepe iterans cordis documenta mudesti Elmeritum rcnuendo probans, boc dignior exstat Quod comit reliquos pretiosa modeslia mores, Inviiliamque fugit qui se eonlerre pavescit. ILcc cernens geniior saneto vehementiUs iustar, Hosquoque conjungens precibus, qiiorum ille tegen- [ dam Dixerat esse fidem, ne vel differre lie.-ret Quod germana pie Christo aspirante voluntas Suaserat alque paris coiicordis graiia jtiris. , Submotis/igitur populis ne forte receptum " Oranli obstreperet confuso munnure vulgus, Aut ostenlaret proprias jaclantia Vires, Hos tanlunl adjuuxit socios quos cu mcii honoris Feceral esse pares, et queis par cura precandi, Par sludium, connexa lides, conjuncla voluntas. Additur el genitor trepidans quem munera Chrisli Acrius optanlem faciebanl vola fidelcm. Tum sublimi animo erectus, sed corpore pronus, Sursum cor sanctum statuens, sed membra deorsum, Carne jacet, scd menle vigct, conscendit in allum Mens conjuncta Deo, premitur jaclantia carnis. Sic via dissimilis concordia adjungitur actu. Sic humilis properat quo pracessere lideles. Nec mora, et assueti persensil signa favoris Assidue sanclus congaudens hospite Christo Cordis srepe fores ad lalia munera pandens. Tum benedicendo promi | riccepit olivum Oblatum inliciens verborum neclare succum , Per quem nmlalo vcnit med cina liquori. Qui postquam infusis gratanlis in ore puelke est Confestim innexae solvuntur viurula iinguae, Et madidas implens subilo spirajnine fauces Murmur blandiloquae vox exspectaia revixit. Ac primum trepidam proprie signare loquelam liieertosque sonos genitoris noraine sumpsit, Hoec vox prima fuit, primoque loquentis ah orc Eripuit pater, atque auditam i.i viscera mersit. Exin prostratis supplex coinpleetitor ulnis, Quique preces solus tulerat reticente puella, 1031 B Jam Doiviiio grafis non iiua voce rependit. Nec sane alterius minor admiralio facti est, Cnjus rae inetuorera medicati inlusio succi, Et decantali beJsedictio fecit olivi. Et quoliens pictatis opein medicraa poposcit, Disparibus causis par gratia sanctiiicavit : Namque, ut sccpe solent pnecauto corde fideies, Vas oleo opplelum servando ea ducta saiutis Vel justis offerre viris, ve\ condere sanctis Relligione locis, quibus aut operatio pncsens Martyrii emeritos prodit virtule patronos, Aut quibus in cunas verbura venisse beatas Vel recolil luanifesla lides, vel lcclio prodil, Aut ubi contigua' pra:cedens tempora lucis Horrescens dira: scelus exitiabile gentis lnseiuit subitas nos interfusa tenebras, Aut ubi disrupli felicia concava saxi Attactu gavisa Dei, sine lego sepulcri Mox surrecturis patuerunt subdila niembris. Aut binc jam rcducis gavisa ad sidera Cbristi Postrema cxcepit felix vestigia lellus : Qux tam saiiclifici conservant munera tactus, Quidquid adornalum coimnentum dextra paravit. Dedignata suis longe discuasit arenis, Disrumpens fragilem iransfuso pulvere eralem, H Gxlenli dissolvcns septa metalli. His persxpe locis quibus lioc vicinia prxslat Pacilicum exponunt per vascula pura liquorem, Desupcr infust mutanduui ncctaie roris, Quo lluit in sanctum ccelestis gratia succum, Aut quos longarum spatia interfusa viarum Diversa amotos penitus regione retenlant, Oedentes Dominuiu non claudi fine lotorum, Et miserantis opein cunctas excedere raetas, Incunctante lide praisentia raunera poscunt Piuesenlis Dumini, qui pro virtute favoris Non longe ad sese vcnienlum vota faligat, Propter ct admotus contingit ubique rogantes Nec lardos vitat : properis vicinior astat, Fitque viae finis solus conatus euntis. Hxc qui corde gerunt quaeunque in parte vocati Munus habeiil Domini, seu sacris credila mandent Vota viris, seu sacralis qii:ceunque recondant Sanctilicanda locis. Chrislus quod corporesanclo Non adiit, virtule tegit, licct ille revcrsus Ad sublinie poli jaradudum el corpore regnet. ll;ec secum stimulante fide, pers;cpe revolvens Excedens fragilcm sexum virlute lidei, El uon feminei sublimis femina cordis, Credidit, eraissum tum sancto offerret olivuni Quod precibus tanti pielas vicina iiiiuistri Noi» aliler votis Martino orante faveret, Quam si pernici propere translala volalu lnira ipsum Domiui ferret sua vola sepulcrum, Vexill.nn complexa crncis, ligiramque salulis. Tali plena lide canenli sedula viiro Sollicilis manibus viridans inludit olivum. Peruuital niveum dcscendens raida colorem, PAULINI PETRICORDILNSIS 1C52 A El tacito manans in concava subdita lapsu Crcseit per nitidi paulalim augmenla liquoris, Ac sonitu retieente silens pingucdo turaescit. Allamen ut vacuac fauces ad claustra patercnt, Nec nimis oppleto nutaretdextra tluento, Qua de subjeclo consurgunl colla rotundo, Oris adhuc vacui patdlus residebat liiatus, Tum puer acccplo properans perrcxit olivo, Adsanctum refercns et vota et verba precaulis. Nec lardat pietalis opus, cita gratia juslum Commcndal studium, ne vel cunctando fidelera Differat, aut dubiura faciat mora parva favorem. Confestimque Deus per signa indulla probavit Qiiautum couferrei pr.esens bcnediclio donum, Ne fortassc Udcs scnsu trepidante labaret. B Prxsentes stupuere viri , quod Cbristus adesse Jusserat electos tanla ad rairacula tosles. Sic crevisse illum Mai tino oranlc liquorem, Ut siirsura elati consurgens unda turaoris Opplcret vacuam suspenso gufgile partem, Sic jugi ad summum propeians ne liuqueret imum; Ferveret exuudaus, considens plena raaneret, Cresceret inrusis, sed non vacuanda reeeplis Ad dorainara donec felicia dona roportans Pergeret cxsullans farauius , ineritumque beati OlTerret lanlis congaudensdextera signis. Talis pneclari bcuediclio sancta prophetx Cum vidua exiguum fiuisset prodiga sumptum Vascula mansuris supplevit inania donis. Ut qux munifica: dederal documenta lidci C Ditior expensis Ueret secura pelitis. Nec sane ul reliquas paveam contingere laudes Virlulesque viri, saliim hxc narrare valebo, ln quibus ejusdcm similis benediclio succi Mullinlicis digne poscit prxconia vocis. l'na Udes medicina frequens non dissonat aclu, Sed distat numcro par signis altera donis. Teslis adest docto mirabilis ore Sevcrus El tota Christum cordis virtute secutus Insignis mundi titulis, scd clarior illa Qua mundum tcmpsit sanctx virlutc lidei Nobilitate potens, sed multo exlentius idem Nabilior Chrisli cultu quam sanguiuis orlu, llic sacrum canonem, dislenlx etscripta coarclans llislorix, geminis conclusit cuucta Lbellis D Quxcunque a primis pcrcurrerat cdila sxclis. Idera Martini tiiulos, vel gesta retcxens Scrutator eautus veii lidusque relator Prolulit in mediuin lam clarse iu^ignia vitx. Sicjustara relinens xquato examiiie libram Ne dubia aslruerel diccns, ncc cerla lacercl. llicsauclo persxpe pie socialus adhxsit, l'l solet iu speculo cordis pcrspeclio nienlis Cognal.e similis raoruni soriarc figuras. Quo raagc crcdcnrtum esi tcstem magis essc pro- [ b.ituui Qui coram comperta docet cum visa toqualur. Ergo inter reliqua aOectus documenta poposcit, Proimus extenti dissolvent, elc. , ut vcrs'is conslet qui claudical in v. c. 1055 DE V!TA M Sumerel ut sancli mnnus speeiale liquoris Cui (lostquam iido Iribuit benedietus amico Congaudens virtulis ojiem, moniimenla favoris, Invexit Domiui cmn relligione lidci Credens indultam sese deferre salutem, Et slatttit celsa: sublimi in parte fenestrse Qua praetenta diem claudunt specularia puruui Obvia vealorum ilabris, cl pervia luci. Hie Diveoc arapullam lexit velamina pallsc Ut distenta vagos proliiberent linlea visus Occursura oculis, sed non areentia mentes. Tum puer ignarus pi-operantis turbine dextrae Dum rapit incauto festiiius legmina nisu, Vas vilreum illidens in marmora subdita jecit. E.vsanguis stnpuit domino pailente minister, Exsonitus rapido redit ad fastigia pulsu, Tiimiluque vago simul omnia murmure complens, Inlisit semet, sumit, surrexit ab imis,- Non sensit tantos ampulla impacla fragores Maesa, et vitreas manscrunt legmina crustsc. Sic liquor interior fragili conclusus amiclu Exteriora cavse duravit tympana cratis, Marmora ut in plumas penitus mutala putares Excepisse iliam permollia fulcra ruinam. Sic, Marline, luum sic jugis gratia donum Sanctificata pie recipit, benedicta luelur. Quidam cum diri violentia s&va molossi Irrueret quatiens furiosos gutture rictus, Rugatas reirabens oris de tegmine nares, ISudatos crebro collidens murmnre dentes : Tam subito terrore pavens, non fuste, nec ietu, Sed solo os rabidum Martini nomine clausii, Quod simul insonuit compressi hoesere latratus, Erectse cecidere juboe, torvumque minaces Exstantesque oculi suffusas sanguine ilammas Depositis clausere minis, tum blandius aures Mulcere, et terram conlorla vcrrere cauda, Et caput inflexo pronum demiliere collo. Quse merito, Martine, tuis non milia cedant Cum taniam rabiem vel solo nomine vincas? Quid nunc miretur sxvoruru corda virorum Cedere, et humanos libimet niilescerc motus? U[ quoudain stupuere boiuines quod dira potestas El vis crudelis tibi cesserit Avitiani, Cui feritas connexa minis et sola voluptas Ungula, carnifices, tortores, llagra, catenre, Mors hominum,vox plangentum, pallorquc reorum Carcer edax, fassi interiius, tormenta negantis Tartarei nimium sa;vissima bestia cordis Spirans innumeras furioso peclore caedes, I nmili feritate frcinens intraverat urbem Quam sancio antistes Marlinus honorc rcgebat. Mmslorum pallens infelix ordo reorum Ilxrebat, nexis per squallida colla catenis Ineuliens 'fratris stridenlia vineula membris, Et moiaiis tardos incurvo pectore gressus Talia Mariino Phalaris spectacula prsebens Proxiraa diversas parat ad subseliia cajdes. Feslinant rapidi furialis turba ininislri, Instrumciiia feris certatim exquirere poenis. ARTINI LIB. V. imi A Hli ad tartareas dcpromunt vascula flammas, lii quibus inciiiso diri fervore vaporis Pix resoluta trucis crepitacula posceret ignis, Qui procul exundans funeslse gurgite flamma? Sulphureo exceptum lorreret corpus in anlro. Ast alii sursum porrecti robora ligni Triste ministerium furioso corde parabant, Ut caro distentis propere raale pendula membris Tortori laceros crucianda exponeret artus. Tartaream misero perfundens sanguine dextram, Et spargens tristem per vulnera crcbra cruorem. Ulque eadem geminum satiaret poena furorem, lncussor laceri quatiebat corporis artus, Disjiciens ruptis membrorum vincula noJis. Ast alii deferre faces, atque unguine multo B Inficere in longum contextce vincla papyri, Non ut discussas lux vinceret illa tenebras Obscuram iguifluo distinguens lumine noctem, Verum ut funercos miseris suecenderet ignes Inligens laceris admota incendia membris. Heccine Martino debuisset iu urbe videri, Et placidam lanto configi vulnere menlem, Et sanctas saltim fama hscc contingeret aures, Aut pia concuteret vel solus viscera rumor. Ergo ut funereo inens est perculsa paratu, Nunlius et diri s:eva hsec commenta tyramii Praevia vicini dispersit signa furoris : Percurrit totas miseralio justa medulias, Ae sparsit celcrem pietatis flamuia calorem. Etquamvismortes miserorum flere reorum C Cogeret humano recolens clementia casus, Non miiior ilia aderat praesenlis causa doloris Idem quod faulor sceleris qui criminis ullor Se faceret prius ipse reum plectendo reatum. Crassior obtectum caligo obvolveral orbern, Grala qiiics placidam per cuncia elementa soporcm Spai-serat, et madido marcebant oinnia somno, Pressaque mutarum reticebant murmura vocum. Horrebant mei!i;c nimis alta silentia noctis Obscura et proprium caligo fusa coiorem Texerat, abripiens cunclis sua signa tiguris. At non Marlino eapiendac cura quietis, Sed sancta assistunt bumaiia; vota salutis Afleclu stimulante aninium, petit ergo cruenti Judicis instanli ieralia limina gressu, D Solus et intrepidus per opaca silentia vastse Noctis, et horrentiim secreta obscura viarum. Credo quidem umbrarum cunctas cessisse catervas Quas malus inslir.at noctiirna ad crimina d.eiuon, Aique alias diros blando siluissemolossos Terriiicique oris slriclttm siluisse latralum. Ergo ubi perventum cst obstructa ad limina diri Judicis, et ssevi clausirum ferale furoris, Ante domum medh prostraius in aggerc seplis Arceiur foribus, sed fieiu ad sidera pulsal, Soova gravem tumido perfiabat pectore somnum Bestia, distentiset morlis imagine membris Torpenies penitus slratis rejecerat artus, Cum subito angclicus concussit viscera terror, Vox eliam allonilas slupefacti irrupit ad aures. 1055 Tene gr.ivi inlelis oppvrssit mertia somr:e> Bestia, conupli ruciantcm pocula vini, Ac pigrum crudi distendit sareina ventris, Et famulus domini nudae super arida terr.e Dorsa pium multo perfundens puivere oorpus, Pro foribus jacel ecce luis, ul claustra quietis Objieis ad lurpis nocturna silentia somrri ? Diriguit visu subito, propereque vocatos Pnceipit ad claustrum rapide properarc minisiros, Ut seriem veri per nuntia verba referrent. Verum ut s;epe solet membris lorpore ligatis Grala quies pressum vincire et vincere sensnm, Progressi paulura vix prinia ad iimina servi Marcentes visu nimium, gressuque labenies Murmura perplexis reddunt fallacia verbis, Nulluni pro foribus soleni indage repertum. Rursum vicini longe amoia voluptas, Marcida conlestim conclnsit lumina somno. Tum vero tremefacta iiovhs praecordia terror Concutit angeliexque niinax senteniia vocis Surgere preecipitem prxccptum ilerando coegitr Nec placuit rnrsnm mandati «fferre periclum. I,.se ad clauslra cito contcndit iimina gressu, Obslructseque fores domino reseranle paiescunt. Obfulsil claro venerabihs ore s icerdos Ostenlans sancto virtutum siemmalavultu, Florebat multis eincens gralia signis Iteltigione, fide, afTectu, pietate, pudore, Mens l.eta in gravibus, conslans el seria krtis-. Nec feritate rigens, nce risu auslera resolvens: Prorsus sic media semper probitate refulgens L"l non ira trucem facerei, non gratia segnem. Talis pallenti species vi neranda tyranno Occurrit letrse disrumpens nubila noctis. Ei jain prodiderat sine verbis conscia lanti Mens seeleris, qure eausa pii forct illa laboris. Nec precibus pandenda fnil, prior ipse paventem Protulii et treinulo confiisus pei tore vocem, Cur mea, sancte, raetu dudum torpore fatigans, Excusso penitu-. lurbas proccordiasomno? Tu foribus procul arceris, pcnetralia sanclo Irrumpis merito, sul>bisiis corpore, jure lngredciis, lerrore qualis qui c.uiie moraris. Nec sane abnuerim meritis hsec debila nostris Cum duro innumeras spirarem pectore cxdes Slcviis in urbe lua, precor ergo, ignosce fatenli, Ulerc jure luo, parci cupis, e-to rcmissus, Suppliciis emilte reos, me solve realu, Necmora : laxatx raptim cecidere calenx Qua; modo pallentuni stringebant colla reorum, Servanles dirx morientia corpora morli. Exsultal subito niiseris spcs reddita voio; Lxlitia inixioquc mctu tammagna repenle Credere diffidunt trcpidi, sed credere maluni. Certant gratanlcs genibns se advoivere sanctis, Cingerc suppiicibus vestigia blandius ulnis. Ille Deo grates suadet niagis esse ferendas, Aucloremque hujus Christum monet esse v:>ln!i-, Ojii sic criininibus pareat. -i vera dolorem B. PA5UN! PETRICOr.niF.NSIS i0SG A Commissi sceleris saliim conversio prodat, Nani poenas superessc reisdnrante realu. Talibus alloquiis simu! et pielate laborar.s Supplicio absolvil vinclos, culpisque solulos. Jam vero lioe donum qux digne lingua loqnetur, Quod pavet atlonke saltim coniingere sensu Mens ad tara claii titulos angusta patroni? Sic meriluni sancii cunctas trepidasse catervas Dxmonis, et tanti sic prodita signa pavoris, l't quoties proprix progressus iimina ceilx Emiiiiis ainoiam gie.ssus movisset ad urbem, Commissam invisens sanclo moderamine plebem, Vei cnpiens ofTerre sacn mysleria rilus, Gralia sic rapido propere progressa vnlalu Torqueret trepidas caplivo in corporc larvas; B l"t vixdum egressura sanctse penetralia sedis Per lormcnla prius longe piwgrcssa viderent Adfore confestim, stridenti et murmure vocis Judicis adventuin claiuaret poena reorum. Ul vero in toribus vesligia priiua locassel Cernere eral raptis propere ad sublimia menibris Consti icta aeriis attolli corpora vinclis. Et per inane gravis niitantia pondcra carnis Linquere contiguas pernici lurbine lerras Sii|iplicio suspeusa suo, sed libera nexu, Vincta precura meritis, propriis pendeulia p<£nisr Clamare admissas taciio sub judice culpas; Nec percontaulis ronfessio reddita verbis Eruta per trepidara prodebat crimina voceni. Namquc solo acclinis transibat sidere voto, C Spe Dominuin tangens sanctus, sed corpore pronus, Corde tiumilis, celsus luerito. sine murmurc clanians, Occullus visu judex, virtiue probalus, Ad cujus merilum ruiracula tanla paterent Inler inane reus pendens, ct in aere tortor Porrectis sursum pedibus. constricla rigcniis Vellera vestilus, tectis bxrenlia niembris; Ne llexu curvata biio vel lapsa retrorsum Nudarent lurpes appensi corporis artus. Sic nierilum, Martine, tuuni, sic sauc.ta poleslas Et prodenda Deiper scrvos glovia Gbristi Excedens lerras titulis el in aere rcgnat. Sii catas etiam cerlum esi lc supplice nubes, Grandinis <■[ dirx suspensam hxsisse ruinam Conslricto penittis densati gurgile nimbi, 1) Qui gravis ct rigidi coniiexiis frigore venli In lapides duraius aquis, sic turbine crebro In lerras solidi jaciehal saxa liquoris, Ut fruges, arbusla, hortns, pomaria, vitcs Prolererenl crebris nimborum tel.i ruinis, Confossa ct valido quaterelur verberc teilus. Hxe peslis Senonum latc grassala pcr agros, Supplicii et leges consueta explert quotannis Elisa assiduis nudaverat arva ruinis. \missam segetcm paltcns referebat arator racli |iciiiuis plangens vestigia culim, El ro^sor vacuum sine fructu et palmite viiem, Saipe gcineiis jugis post annua vola laboris Dcjam Inrgidulis numerabat damna racemis. 1057 DE VITA Monstrabal fructns mafer moeslissiina ramos Repcre consuetis per mitia pomuia natis, 1'ropter et arentis pallenlia gennina caiupi Mugitu peeudum reboamia saxa sonabant. Tabiiia lusirabant vacuos sarracnta recessus Quo poterant gemitti que.rulam testantia cansam. Hoc igitur compuncta raalo plebs cunctavel acta, Tam clarum sibimet cupiens adbibere palronum Marlinuiu e\orat le^alo inlerprete supplex, Ut plaeare Deum sludeat, veniamque precari Promiseris, tandemqne gravem depcllere peslem. Suppiiciis satis esse contim surgens turritce niolis in allum Mirilicum tendebat opus, Sic prorsus ad ungucin Connexis semper crebro Iicet ordine saxis Ne celsum nutaret onus, ne rima pateret, Sed pulchra admotos lapidcs eompago ligaret. ^. Quo magis anificis studium rationis egcntes Attoniiis stupuere animis : sic stulia pudende Relligio invaluit venerans pro numine solum Ingenium geniumque Dei de nomine fabri. Hanc igitur sancms subverti jusserat aedcm Martinus : neglecta diu mandata iKieli Presbytero exprobrat, tamen iJIe luvr jnssa modcsts Explcri potuisse negai : satisardua fessis H;tc monachis, paucisque Dei docet osbe ministris, Quoe vix coliecla; vacualo riirc caterva! Aut desudantcs posscnt explere cohortes. ilis patuit penitusjusta excusatio verbis. Nec spes est infracta tamen, non ille vocandis, Vota parat popnlis, nec loto ex orbe coactas Ambacise ad vicum propcrat deducere turmas. Aiixilitmi coelesle vocat, spes omnis in iilo est Qui coelum terramque regit, cui miiitat aer Et permansiirum servani eiementa pavorem. Rursum igilur selosi habilus stimulisquc reclinem Consueti penelrare eulem, connexa rebelii Vellere durilisc rigidis in vulnera filis, Pervigiles itcrum gemitus, jejunia rursum Dilatis renovata eibis. noclisque iaborem Mox succcssuro rursum jungentia soii. Ncc ionga boc votum mora dislulit : ecce reverso Tempestas violenta die circumstrepii sedem Turbine ventorum rupiis in flumiha nimbis, Dividuic excusso scinduntur iumine nubcs, Et colleetarum super ardua moies aquarum Raiicisono impactam coliidit lurbine cratern, 1059 B. PAULINI PETRICORDIENSIS 1060 Rcddit ei expressnm uicjUorum pogna fragorem. Intremuit tellus imoque excussa pjofundo Respuil imposiue fundamina pcnduia molis. Disjiciens sparsam procul a compage ruinnn. Et per prona rotans disruptre fragmina roolis, 0 niroium dilecte Deo, te suppliee Chrislus Jam pronos celso siccavit in aere nimbos. Ad tua vota iteruro celercs rediere proceltxe , Accincta et gravibus nigranlia nubila venlis Parcere jussasalis, validasrumpentia moles Mollia graminibus, durisque immitia saxis. Nec minus hoc meritum fuerit, nec dispare causa Gloria consimilis pariles imitata iriumphos, Idolicr-. effigiem celsissima fulera columnce Tollebant junclis procul ad sublimia saxis Altior ut speciessolioque elalior islo Despiceret miseram conlicto numine plebem. Hanc qnoque Martino cupienti evcrlere molem Cuncli defueranl ad lalia vota paralo, Sed spes ad Dominum semper feslina manebat. Ergo ut pernici revolavil ad selhera sensu Auxiliumque citum coelorum a Rege poposcit; Ignea consimilis specie, sed lumine dispar, Comminuit fragilem delapsa columna ruinam Suiphurea advolvens crepilanles Uamma favillas, Fumantem attollens ambusto e pulvere nubem, Atque exundantem consumpta mole vaporein. Sic rutilo, Martine, polo, sic lurbine venti Connectis geminos Vel nube, vel igne trinmphos. Nec mirum ut dominus servopromissa fidcli Tam sanclo implerel famulo, qui dixerat olim Attonitis nimium tanta ad miracnla servis, Hasc vera; fidei sese documenta daluium, lit majora boruin credentes signa probarent. Quid mirum est eadem Dominum complesse latentcm Per servos qui plura piis spondere ministris, Dignalus sursum sublimia corda paravil? Nam sicuti prodit ccelestis pagina libri Femineam testata fidem post flumina multi Sanguinis, et trislem consumpto corporc labem Attactu vestis celerem remeasse salutem : Sic data Martino est ejusdem gloria lacti, Sed sanante Deo, qui nunc quoque celsns in arce Slellantis solii tangi per niembra probatur, Quaj capili xterno sancla compage coharent. Quid non mite pio, qux non subjecta fideli Monstra viro? jussi parehant siepius angues, Nec suberat viclis feritas cognata venenis. Tranahat virus propler vada proxima serpens Et vitreas sulcab3t aquas, cxstabat ab umiis Cum cerVice caput, fmdebat pcctore summum Festinus fluvium, reliquos per cxrula tractus Flectebat vario sinuamina lubrica motu, Intorquens laevis curvala volumina caud;c, Et vibrans trcmulara meditala invulnera liiiguam. Hunc ubi vix medio Marlinus in sequore vidit Contiguoe properum jamjamque aecedereterra;. Compulit hisdictis : Raptim remeare retrorsum Obstrictuiu virlute Dei, vel lioniiue Christi. A Neqtiaqnam ad vetilam nlterius eouiemlere ripam Te jubeo : stelit in medio mala bestia fluclu, Et fractos rigidus torpor coonexuit artus, Membraque captivo paulatim hsesere natatu , Duiic praeluso prxsliicli gurgitis cestu Languida promisso umtareu". colla profundo, Et retro seminecem ferret piger. alveus anguem. Atque titinam nostrum simili virtale veienum, Quod niale transcursce vitiavit lubrica vil:e Immergens rapido semper mca crimina sxclo, Convertat sancti miseratio lida palroni, Cogat et obliiae rursus mc-minisse salutis, Ne prona in luteo mergantur membra profundo , Infectum et madeat vitiorum gurgite corptis, Sed stabiles sursum virtutura in margine gressos, B lnsislaiil lidei, terrena el gandia caleeut, Qiurque fluunt celeri cupiant evadere nisu. Hoc lanlum et paulum snbsistam ad tlumina voto Dum clari tilulos recolens percurro patroni, Ad cujus meritum gaudens se subdere sancti Paruit impcriis jussarum gurges aquarum. Continuum semper jejonia ducla per annum Laxabant paulum sanctx solemnia Paschx : Mitius his tanlum cruciabat membra diebus. Tuin solum exiguam piscem sumebat in escam. Sed dum venluris servatitur tempora signis Consueta oflicii votum captura fefeliit. Ille ubi piscantum vanum flnxisse laboreia, Linaque per vacuum fluiusse extenta profundum Agnovit quei ulU mccrentum murmure verbis, q Nam reiiqu.s prxscns diebus diacouus salis ore fideli Aslipulalor eiat, quem cura instanlior hujus [sic \ Obsequii vigilem pr.t'gress:e iempora noclis Et fessimi exacta prxsenti» parte diei Teslem communis faciebal adesse laboriS. Cujus ul auxietas sanclipia viscera movit Pennotus mcerore pio, perge, inqnit, et amnem Transcursis propere solers scrutare Huentis ; Jam tibi captivam concludenl retia pr.edam. Ncc mora : confusus lanli seriuor.e magistri Festinat diaconus, trepido spcs reddila volo est, Ncc dil.ua licet properuiu captura fefellit. Nam simul ae modico sepsit vada proxima lino (ncussus ircmuit motalo cortice fuuis Implicitam prodens super invia cxrula prxdain. D Innexum propere vicina ad littora traxit Congaudens esnceni, tuni loto pectore promis Brachia labenli ciicumdahat humida pisci. Lubrica nudatis vix hxret prxda lacertis Concussa et madidis jam pene elabitur uluis. Donec paulatim cognata elcmenta relinquens Efllarcl lcnuem moribundus in aerc vilam , Oraque languidulo ireinulus reserarel hiatu Ilejectx applaudens signi motamir.e caudx. Ohstupuere suum mouachorum gaudia votum, Qui dc vicinis tanla ad spectacula cellis Egressi, implendum tali sponsore faventes Credi.leranl sancto prolatum pectore verbum: 0 vere letenuv speculmn virtulis, al> ipso 1061 DE VITA Hacc tibi dona fluimi, qui quondam retia jussit Ducere noclurno incassunt molimiiie fessos Discipulos mittens nmuerosam in retia prscdam, Concludens leclos sancta ad eoiivivia pisces Quos medii abreptos penitus de turbine mund.i Ad Dominum traheret sancte doclrina fidei. Soepe Deus voluit meriluui sublime licaii Illuslres proferre viros, quo clarius, illis Testibus extuleral penitus quos gloria lmindi, Prolala in populos virlutum signa niicarent. Nam gestse clarus tum culmine prafecturse Arborius, vidil fulgenlum lncc micantem Gemmarum, dum sancta Deo solemnia deferl Marlini rulilasse manum , lumenqiie coruscum Veslire ignilam prelioso murice dextram, Et collisorum lapidum crepitare fragorem. Non tales vexilladucum pinxere lapilli, Talia nec frontes regnm diademata cingunt, Sed quales claris sanctorum in fine coronis lnserit emeritas Doniiui senlentia gemuias. Nec dubium quin pr;ecipu;c probitale iidei Ultra hominem vario virtutum ilore coi uscet, Quem coram angelici merilum solatia verbi Historjci felix teslatur pagina libii. Nam cum Treverica permccstus ab urbe rediret, In qua dum miseris irato regc pavescit, lnlerilum, quorum vitani poscebat ab ipso Compulsus proprium paiilum laxare rigoreni : Mitior ad culpam respexerat Ithacianam Damnatoe impulsus clemenler parcere caus;c, Et reparare pise rursum nova foedera pacis. Hunc igitur nimis afflictunt moerore revisens Angelus, alloquio coram manifestus et ore Detulit ad rnccstum solatia blandus amicum, Anxia collatis permulcens viscera verbis, Consilio mutanda docens , commissa rcsolvens. Talia prsccipui signaus prxconia vatis Zachariam sancto ccelestis nuntius ore Exorsumsancii fecit prsedicere nati, Spondens venturam post jussa silentia vocem. Denique non impar mcritum par prodidit ordo. Utqc.e iili soboles, sic gralia contigit isti Clanus adjecta virlutum luce coruscans. Nam siepe expulsas captivo a pectore larvas Necdum pra-scntis verbis vel voce coactas Terrebat sanetoc fciix vicinia celte, Excedensque procul benedicta habilacula virlus. Sic distenta nimis longe. lateque micabant Prsesentem Dornini testantia signa favorem. Nec solo contenla solo, sed crebrius ipsos Martini titulis prorul irrumpenlia fluctus Videreimmensojaclari lurbine nautrc, Dum furit insatise violenlior nnda procelke, Quantum vel solo prodessct nomine sanclus. Suicabat medium Tyrrheno marmore ponlum Extenlis properans puppis per c:crula velis. .Concita subjeclum scindebalprora profundum Adverso albenles disrorhpens peclore fluctus Linqucns spumantum vcstigia longa viarum. Cum subilo obteelum prsetenduni nubila ccclum, MARTINI LIB. V. U»G2 A Hiimida nigrantem proelendunt vellera cratem El peril in picco penitus lux condita nimbo. Insislunt validi pontum subvertere venti, Fluctibus et madidse rubris miseentur arer.a1, Franguntur ceisx violento luibinc moles, Allius elaio suspensa volumina flucin lnstabilcs sursum nimium tollenlia colles , Dum redeunt crebris solvuutur fracta ruiuis, Innumerosque procul redduut coalaxa fragores. Vela cadunt, resonant tremulo slridoie rudeiites. Nunc lalet abscisso vicina ad nubila monie, Nutat in excelso rursura male pendula dorso Ancipitem casum metuens in utroque profundo. Ast alii quaiiunt latera obsistentia fluctus Et fr.icti elisa tabularum crale resultant B Implentcs laccram lam crebra aspergine puppem. Excutit avulsum ponii violentia ciavum Rejeclo rectore procu'. formido paventum Corda quatit tremulo convellens viscera molu , Pallenlesque rigant non sola aspergine malas , Confusi genitus, lacrymosse et murmura vocis, Huplaque singullu assiduo suspiria flenlum Plangunt consimilem vicina morie qucrelam. Interea exlremo quidam terrore coactus, Sed needum instructus vertc ralione fldei, Ccelesle auxilium tali clamore poposcit : Ignorate mihi, merito sed cognite saiicti Qucm veneror famuli, pcr quem tua gloria fulgei Martini, miserere Deus, depelle periclum , Eripe nos, nam cuncU tibi proclivia sancttts , (; Ut memini, antisles crebra virtute probavit. Nec mora : constrato ceciderunt ajquora fluctu, Et jacuitplanus placidarum catnpus a'quarum; Leniter exlaceram moderato flaminc puppem Oplata impellens zephyrus statione locavit. Sic meritum famitli per cuncta elemenla probavii, El sancti titulos Chrislus distendit amici Clorificans clarum super invia cserula nomen. Nec mirum est tam multa Deo fautorc probandam Martini potuisse fidem, si quando beatis Pervigil excubiis toia virtute precandi Ad Dominum prxsens felicia vola tulisset, Si tantum ignari penilus longeque remoti Gralia per soium meruit clarescerc nomen. Quanquam ad pracipuam contendens pagina laudem D Obstupefacta pedem retrahat , verbisque pavescat \ilibus ad tantam virtuium ascendere molem. Queis non unum honiinem sanctus, sed protinus om- [uem Suflragio medicante domum sanasse probatur. Testis adest clara celsus vice prsefeetura; Gralilico assignans hsec dona Lycontius ore, Cujus multiplici latae grassata ruina Obruerat lues una domum : tabentia passim Corpora seminecum partes rejecta per omnes Stipabant fessis horrentia limina membris , Tristis ubique dolor, crebra ct suspiria, fletus Assidui, et toto penitus de pecloris antro Extorli gemilus, convellens ilia flalus, Et jugis motus, cutis arida, flamma medullis ,063 B. PAULINl insita succendens slomachum, gravis unda pavoris, lila ad vicinum pallebaul mcesta cadaver Corpora seminecum cognata, at 1'unere tali Motslior exempio morientum lurba pavcbat. Ast alii exanimes sallim contingere caros Officio miseri nimium trepidante timebant Ne dispersa graves sererent conlagia morbos. Hos metusobsequio sublraxerat, at dolor illis Yiscera mulliplici prxstruxerat anxia luctu At qui postrerois tumulassent membra sepulcris Dilati ad similem non longo tempore mortem Poitabant pariies ad iimina tristia morbos. Nil medicoe valuere manus, nil gramina succis, Saipe suis inaguas langucnlum operata medellas. Tali igilur dominus confusus clade suorum, DifGsusque suis precibus, placare laborat Sulfragio sancti Dominum, meritoque palroni Allegans querulam Mariiuo inlerprete cladem. Qui quanquam eurae jam kcso judice caustn Per nimium sentirei onus, tamen anxia clemcns Sollicito affectu poscentis voia recepit : Nec prius absisiit jugi cruciata labore Prolerere exbausiis arentia membra medullis, Et prono duram lellurein elidere nisu, Assuela adjectis duplicans jejuuia pcenis, Nec lenui saltim concludens luniina somno Exaesam stimulans setoso vellerc carnem . Quam Dominus lanti studio permotus amici, Finita taruleni penitus mitesceret ira, Reddens optaue felicja dona sa!uii>; Gratanlem et Dominum complectens turba suorum Excineret totis contestans gaudia votis Narrantem clari tilulos et gesta patroni. Qui, post depulsam Marlino oranle ruiuam. pF.TmronmENSis '°6* A Munera sic merito restinans reddere snnoto, Argenti cenlum i rrcdicta ad limina libras Detulit oblatis compcnsans prwmia donis , Ut medici meritum merces ve! parva probarci, Muuiiica et studiis gratantis vota palerem. Qux sanclus cari oflicio gavisus amici Praemia devoti afteelum lestantia eordis ftee renuit, dum tradenlis dispendia cautus Cogitat, ut fructum iidei praemissa referrent Muncra; nec rursuin proprios suscepit in usus. Ne mentem sancti votum macularei babendi, Sed coraaiissa Deo coelo conclusit in alto , Ul modo captivos duris laxantia pcenis, Liminibus exclusa piis dnnata redemptis, Servarent admissa lidem, conterapta rigorem. i> Perge igitur prxniissa sequens , promissa repo' [stens Anlistes claram coeli sublimis ad arcein Aslrigeram so-titc domom, rutilaraque coronam Qui cunctam rabiem diri totumque furorem Daeiuonis in parvnm poluisti aslringere muscam. At nos praesenles semper venerabimur anus Donec ad xteruam redeas cum corpore vilam, Sanctorum aduexus tuiuulis, jungende coronis. Vix solum a nobis potuisti abscondere vultuin Nobiscum pietate mar.eus; te stfpc frequentes Invisunt oculi. corain (.uralio vivit. Adsunt optalx confeslim dona salutis. Vcrba silent scd signa nitent; siccorpqrc paulum A visti abstraheris, prasens virtute videris, Quaiu precor ut misero manifesto torde petitam Semper adesse velis, ut cum meditatio carmen Finierit, leneat transcripta oratio laudem. LIBER SEXTUS. Invitas noslram revocanda ad murmura curam Dura vitam virtulc paras, non clausc sacerdos Lege obitus, carnique tuat sinc carne supt rstes Cerneris, expeleris, conlingeris, atque teneris. Dum Iargiris opem praesentem, ostendis lionorcm, Quxrenti assistens, et nunquara absconse precanti, Quam bene vicinus propter complectitur arlus Spirilus, et sanclum perfuudit gratia saxum. Nil longecsl pulsaute fide : clamantia corda Allegant proprias sine voee et murmure tausas. Mentis verba legit qui sensum introspicit, ct cor Visit, et arcanum perccnset pectoris antrum. Quinque prius recolens signavi gesla libellis, De uiiiltis vel pauca legcns, quola porlio nobis Comperta cst taniis tilulis quos contigit uitus .' Exiguum quanla pensat mercedc laborcm? Indigno rttrsum lanla ad prxconia scnsu Quanta siuit, fert vota rei bouu ite patroni. Prsccedit meritum pia gratia, palma tenelur, Nec scnlitur omis : nondimi libata laboris Cura mihi est, quod velle jubet jam muneris arrha fcst. 0 quanlas potuil major facundia linguas Hoc operis decorare bono, consueta repelli Carmina uon patiiur, credii bona quae su.i oovit. Nam certum jussisse ipsum qux missus ab il!o Inlerpres tentanda putat socialus et haercns, Et semper tauti revehcns praucepta magislri Pf.bstti is lelix doclo victurus in a-vo. Non ramsc incerlum narrat, nec credulus aui-.e j) Rumorcm attentas properat vulgare per aures. < . im v-.i probat, leslis Bdissimus astat, Inspectoc assertor lidei miracula prodit Luminibus oblata suis, et tradita votis. Iluc cx divcrsis certatiin partibus orbis Aginina conveniunt, numerosas miliia causas Mulliplicaiit, iterantque preces : da! gralia velox Oplauc pielatis opem, uelaiilur ovantes Emensi fructum celerem sc ferre laboris. Jam vcro obsessos lurioso dncm me sensas IIuc vocat auxilium, rapit buc curalio velox. Sistiiniur, trepidantque r«'i, coniessio clamai Extorta imperio : suli judici pcena salubris Ccriiitur, ct proprias alieno in corporc voce* 1061, Edere penrasor capiivo ex ore jubetur. Sentilur judex nec ceruitur impius hostis : Exsul ab erepla properjt discedere prxda, Inter el instantes fugiens vanescere pcenas. Aeria in nexum consiringunl vincula eorpus, Quos rebare vagos nexos miraberis artus. Kirinabunt inspecta liuem : quein poena ligavit, Tormenta implicitis produni conslrictius ulnis, Pulsal et afflxis « obstacula membris (sic).\ Quid cum sidemes cancelli in tramite gressu Aerium sustentat iter? nulaniia currunt Corpora et imposiium cava subvebit aura volatum. Quin eliain in puieum qui lemplo clausus in ipso Eonle salmiferas eructat eoncavus undas, Corpora prxcipiti jaciuniur concila saltu ln pronum cogente rei», qui verlice presso, Prxgrcssum sua membra caput detrudit in a.'tum Gurgitis, et cerebrum memhrorum mole perurget. Scd quis non videat cum corpora mersa resnrgant Exteiiios paiuisse sinus et fulcra favoris Miilliter eveeptis utnas reserasse ruinis? Artus prxdo gravat, vitam clementia servat, Plus opis apparet siudium quam poena latronis. Quisque iide iiulanie labas atlende, resurgum Corpora, et ad vitam Manino orame trahuntur. Absoibes tantum miserorum membra profundum, Nec puteus patulo conciusos ore perurget. Sed quid ego e puteis? fluvius lestatur alumnus Mirandx virlutis opus, qui mcenibus urbis Junctus couliguis allambil saxa fluentis. Hic medius cellam discrirainal atque sepulcrum, Divisisque locis diffusum interserit xquor, Naviger inque fieti speciem se gurgite vasto Disjiciens, longeque suis divorlia ripis Inslituens, oculos visu ulteriore fatigat. Et quanquam validos lassat tranando lacertos, Hunc fluvium a templo quod sanctos continet artus El laudixtemx felicia membra reservat, Insanas petiit misero cum corpore daanon, Mersurus raptam vicino in gurgiie pradaiu. Verum nil patitur miseratio lanla eruentura, Alque adimit dio sxvissima jura tyranno. Duratum calcatur iier, soiidata rebeltat Gressibus, et passus properos non aJIuit unda. Trans fluvium siccas stupuerunt agmina vestes, Et gaudens hominem purganduni cella recepit Qux dudum angeiiex felix fuit hospita vitx. Nec quidquam gestum turbalae tempore me.ilis Insemet reduces sensu tenuere recepio. Chunnorum plerumqtie sonos et fracta minanium Murinura, et incisas fera percompendia voces. Auxitium sub teste paleus nescivit ademplns, Muneris ignarus, tanloque e munere salvus ' Pterumque inflexas aliena ad murmura liriguas Posscssor miseri rapiebat spirilus oris, Ut Gracis fluerent Gallorum verba loquelis El fando exprimerent gente.n, nec non.ine nolahi. ' Energumeni per cancelios basilicae vehuntur et «rahuntur. Vide Gregorium Turoiiei.sem, /, . de Mi- Pi-TBOL. LXI. DE VITA MARTINI LIB. VI. 10«C A Quisquamne hunc sensu propriu putet esse locutum. Qui fatur non nota sibi, de pecloris anlro Mugit, et edomitam llectit possessio linguani, l!t chordae id resonanl motus quod pleclra pererrani, Imperioque niagis nervorum fila ioquantur. Oquoties urgente Deo ventura fateniur! Et quorum oblectant semper mendacia fraudem Exiortum a Doinino coguntur dicere verum, Qtue pcena est manifesla loqui, prxceptio vocem Elicit, et cedit mandato oppressa voluntas. Hluslrcm viiiute viium sed moribus almis Plus clarum maguumque lide qua celsior exstat Egidium, hostilis vallaverat agmine multo Obsidio, objectis quse moenia sepserat armis Auxilia excludens, et clausos viribus urgens U Ci ininus obsessis faceret divisio robur, Nec jungi ad beiluni socialia caslra hceret. Verum prxsidio Domiiii dejecta fugantur Millia, et egressum portis bipatentibus aginen Rcstaurat soliilas securo principe viies. Interea trepido vicinia mossta pavore Pallebant tanti proceris discrimine, et omnis Anxia pendebat popuiorum cuia pavenlum Dum se quisque putat similem perferre procellam, Inque uno nutat quidquid consislil in uno. Ergo aliquis forte ex iltis quos letrior ira Traxerat ad votura sorbendi in crede cruoris, Prxcipili ad nutum Domini quasi twbine raptus, Pr.ecedensque citos trans flabra et nubila ventos' Gestorum scricm caplivo e corpore proinpsit. c Obsidione urbem Martino orar.te solutam, Atque ipsum donasse Deum popUlumque'duceinqu< Mox patuit manifesta li.,es, seriemque probavit Ipse dies, eadem hora fuit, nihil ordine verso, Invitunique boslein lallere poena coegit (sici. ' Ut Balaam cupiens Domini maledicere plebem . Extorquente Dco eceium benedixit ovantem. Haud alio peuilusque ipso reruni ordine venit Nuntius, illam urbem lanta obsidione solutam, Prxcipitern Rbodanum molli quem ponte subegit, Etjunxilgeminasconnexo tramiie ripas, Ut siccum prxberet iter, qur., puppibus' inslat, Desuper et presso nulans via pendet in amne. ' Hanc quoque pixsenti sociatus sancte palrono- Eripis, et cogis trepMum tua vota fateri D Qux nollet douata tibi, reus aslat, et Euro Ocior admissa optatx specularia cxdis Hxc qnoque discussis patefecit calculus horis, Ipso ut res docuit, completa et prodita puncto. Jam vero erga omnes curatio quanta medeias Non medicante manu, non succo allaia saiubri, Nec ferri perpessa aciem, nec gramlnis haustiim, Ulcere necraplum resoluti sulpbnris ignem, Sed verbo medicanle fluens, recleque probata Prxcipiti virtute fidesqux eominus aslans Omnibus, invital, trepidat duin sanat adeptus. Hic cieci ignoue stupuerunt munera lucis, raculit Martini , c. 2, ubi bxc et sequentia omnia gesta nanat, sumpta e.\ iibro Paulini SCyt0 ut ins« inet testalur. ' ' ° 3i !0fi7 BEATl PAULINI Hic alacrem ctirsum vegetato corpore claudi, Hic nova collalse vocis disciimina surdi : Quod eausaj altulerint cladem, lot dona saluten' Uestitnunt, semper pccuis mimerosius astat Praesidium, prccsensque fngat tulela periclum. Experta est tantam paralytica virgfl medelam Afficiens miseros iongo mcerore parentcs. Namque omnem membrorum ustsm violenlia mo-bi Abslulerat, cuoclisque simul prxmortua nervis Exanimos penitus stralis rejecerat arlus, Et solo vivens gemitu spiramine fesso Et (latu exiguo stomachum quatiebat anhelum , Hajc sancti ad meritum manibus delala parentum Propter vicinum jacuit miseranda sepulcrum ; Alierno nunc ora riganl roranlia iletu, Inque vicetu effusn lacryraarum fluminc ceriant. Pemiovit sanctum clemeniia, vix levis arius Attigerat miseros benedicli taclus olivi, Exsiluere pedes, nervi sumpsere vigorem, Et valida oplalos senserunt brachia motus, Ereclseque manus digilis lusere solulis. Gaudia confestim miseri votiva uapessunl, Et vix tam trepidi credunt qux credere raalunt. Mutatur rursus facies meliore sereno El nova perspicui rapiunt miracula vultus. Attamen haud longa hoc merilum servavit ho- fnestas Qui nimc assiduis onerabant limina volis, Spondenles celerem post prrcmia lanta recursum, Alque inopum sumplum mox largilione levandum Munilice quos sanclus alit, vestitque sacerdos Consuetam devoius opem dum praestat egenis, Expensisque suis ditescil prompla voluntas. Auguis ut antiqui dirum rapuere venenum, Atque idera serpens qui quotulam suaserat Evam Hos quoque consiliis simili livore coegit. Neglectam calcarc lidem, dum prava volunias Consiliis addicta malis diversa volentum Paruil infelix foeda ad mendacia verbis, Immeuiot inspecti penilusque oblita favoris, idolicffs repelil vesano pectore rilus, Disposilum mulavil iler, vegelamque puellara Auctori vilie abripuit, tliroque latroni Dedidil, ingralus lidei, sed subdilus hosti. Verum ubi tarlarei feralia busla lyranni Eminus aspexil deceptai virgiuis error, Cencidit, et dono tanti spoliata patroni Addicla esl propriis eliso corpore inorbis, Donec sanalam dominanle priore puellam Wors raperet duplicaia tnalis, ct debita poenis, Quain melius laiiUe recolentein iloua medekc Ad vitam seternam vel pnesens viia vocasset, Jure ut evangelici meminissei creduia verbi Quo jussurn Domini sanatum muncre servum Peccatum vitare suuni, ne rursus in ipsum Pergeret, et culpam poena graviore piaret. Interdum injustos juslo terrore coegit Virtulem seitiire Dei; nam ssepe rebelles 8i nondumipraecepta regunt, vel verbera cogunt. Cuiii snbito pavefacta melu graviore (sic) PETRICORDIF.NSIS 10C8 A Auxiliatores paleretur Gallia Chunos, Nam socium vix ferre queas qui durior hosie Exsiet, et annexum foedus leritate repellai. Horum vmus stimulis furiosi d.-emonis aclus irrupit sacrani Doinini prcedo improbus redent, inde altare Dci gressu lemerare profano Aiisiis, et intuilu furialia vota secutus, Abripuit sanclara tumulo vellente coronam Qure meritum sancti propler conjuncia docebai, EfDgians illam quam Christo judice sumpsit Fulgenlem astrigera cceli sublimis in arce, Sed sensere oculi culpam, quod imntia cordis Lumina perspectam voluerunt condere prccdam. lntuitu peccavii ovans, nec eernere quivit Qurc rapuit, liquitque oculos, subtracta volupias, m Obsessos gemuit visus quasi nocte ditirna, Et circumfusre qumrens solatia lucis Vicinum doluit lenebris densiscere solem. Quid stupet aspectum suhiia caligioe elausum? Jam tunc crecus erat male cum rapienda videbat. Verum nbi quccrenli criinen delexil amico, Et percontanti nudavit gesla sodali, Prregressum seu nocte diuem cogente seculus Dissimili petiil benedicla altaria volo, Eriomilus jam clade sua, propiorquc saluli Coitfessus couimissa reus, seque ipse salubri Ju licio daranare volens, meruisse videtur Hinc veniara, quori se pcenam meruisse fatetur. Compensatpleclenria riolor, perversa reformat. Amissa ut capiat, sumii sna, qurc tulil, olTert. Mens perversa habuii pcenam, conversa raertelara. ^ Ast alius ccedem sitiens violentior ira Dremone Xcrvidior qui capto iu corpore clausus Tartareo miserum furiosus jure premebat, Percolil obsessnm funesto a drcmone corpus, Hospite tain diro lanto crudelior hoslis Sanguineumque ensem perfosso in peciore mersii. Verttm persistens insania vel furor idem Spumantem gladiuin rorantem et sangtiinc dexiram Vertit in actoretn sceleris vix crcde perael.i, Et latcbras lanti sceleris mucronc rtsolvit Ac facinus raale conceptum per visccra qurerit. Quam cito juiiicium velox vindicta probavTt . Et se cum tali admisso propera uliio jnnxii. Ncc quisquatn dura isia puiel, cum pauca liniorera Signa acuunt, pcena exleirel, formido mcdela esl. D Ornatuin sanctis altaribus addere gauilens Cenaiini populus slndio propcrabat ovantum. Veruin cum pulcbras molitio lania columnas Tenlaret sancti Iransferre ad limina templi: Quidam tam properis crccalo cirde rcbcll.ms Obvius ire patsl vel talia corpia morari Insiinctu impulsusfuriosi drcmonis audel : Insuper uxori minilans quod lletibusejus Explettim pensaret optis, cum forlc propinquo Rure habilans qu;csita operi insiiunicitia dedisscl. Nec mora , ei in parvi vada per luceniia rivi • Prsecipili dejeclus equo, non repperil uMas Qure. posseut pronum corpu< demergere Ivmphas. Wcrgendus qurcsivit aqttas tenuique flucnto 1069 DE VJTA s Incubuit moriens, quas presseral hausit arenas ; Naufragium sine puppe rapit, sine flumine gurges Agtioscunt elementa Deum, nil casibus in.ie Mentiri licuit quod jussio sola peregit. Non ilias cerle Iaerymas tua funera llenti Prrcmissae movere nitnse . sed plangit, ut ant<- Ominis exosi vates ventura canebas. ■ Praceedis nostras jam non prohibendo columnas, Nec rapis ornatum templo, rapiende sepulcro. Sed populus majore fide devotus et instans Prsecipuum celcravit opus, virtute probata Judiciunie.nic.iit, praesens devotio crevit. Jam posito terrore legens correcta perielis , Munera prascipoi numsrsbis blanda patroi.i ' Et post perctnsuin vieto serpente venenuni ■ Neelarei primum succo gaudebis olivi ; Quod quoties sancti vicinia jiincta sepulcr: Cominus excepii, Mnmavii vera liquorem Gralia. et advexit properas feslina medelas. Perlalum obiulerat felix antistes olivum Incunctante liide qnod spiritus ille rigaret, Et nova contigui perfunderet aura fa"oris', Perpeluus DoirTmi non solum nomine cultor, Et praegressa pii sectans exempla magistri. ' Hunc ciini vellet opem veneratus ferre saluti Exuerlumque bonum cunctis adbibere medelis Abrasus propere beoedicto e marmore pulvis ' Adm.xtus sancto vires dupiicavit olivo Ut sic resperso virtos geminata liquori Augeret contacta fideni, sociala salutem. Verum ubi vei modicam sensit vicinia micain, Cratia contaclum velox suspeudit olivum, Et tumor cxunda.is elTerbuit, auxit abundai.s Copia quod coram prolato munere crevit. Ceisioroie suo diflusio claustra rigavit. Et tamen exundans non fecit gratia damnum Et subjccta fluens, etsemperplona repletis, Non maculat unquam madidas I.tec gloria vesles Majorem hrec retinei.t inspecta Siloa niiorem, Qure totum testanlur opus, non abluat ullus Quac virtus tanto indicio perscripia notavit Nec clausa est laus ista loco, seciata fideles Gratia sublimes titulos et inaera misii. Ipsa; etiam sancti meritum sensere procellre, Grandinis et tcrror densatis nubibus haisit ' Vasiandisque locis clementior ira pepercit. Quidam confidens veram se ferre salutem, 5i quidquam e san.ti licuisset iimine lempli \d propriam deferre domum, benedicta salubris ^ongaudens fanmlus suscepit praemia cera. ixperta est gavisa (ides quoii pectorc toto >enserii auxilimn : spes exspectata revixit, Svasit prolectus ager jacula illa liquoris iaxea, et aslriclre glacialia verbera lymplia», Lc fructus satione legens qute condita tcrnc Ixlendii. patuios votiva ad legmina ramos. nduiluin stupuil vicinia cuncta favorem :t patuit veris vinus jam coguita signis. Non ego centenis possem h:cc prreconia iingms luncta loqui , aul tanlas virtntum cvolvere palmas : MARTINI LIB. VI. ,07fl A Nec mibi mendacis pulsanda oracula Phcebi, Nec conlictarum plectra exspeclandasororum. Nos altei repleat tantre ad prreconia laudis Spiritus, et nostro det verba et gaudia cordi. Ut verum canlare queam , mea Musa, paironus Me foveat, vegeletque nieum sua gratia sensum .' Ne vinear splendorc operis, neu lumine tanto Obrutusinslabiles oculos a luce reneciam, Perspicuoque canam celsa ei eoeleslia sensu. Crede Deo, lecture, pio qurc credere nobis Ambigis, ctCbristo cuncta lucc proclivia nosccs Quac dedit, et sancti litulis accrescere jussii. Obsequium solc.nne pio deferre quotan.iis Assuevit populus , reducis cum circulus anni Instaurat renovans sanciae mysteria Paschaj; U luvilat proprirc veneratio plurima cellre Qux tam praccipuo patuii fida hospita sancio, Angelico possessa viro, prona ora niadesciint Flelibus, etlacrymis sancti vestigia qurerunt, Qure loca contigeril psallens, qurc presserit orans. Ilinc nieminisse volunl iu quo libaverit escas Immensa exiguo laxans jejunia gustu, Ccelesli auxilio excubiis qtire cella qiiieteni Foverit , atque brevem membris largita soporem Sublimem vigili recrearit imagine nienlem. Huc populum congaudei ovans perducere pastor. Transfretat exceplum numerosis puppibus agmen Et fructus sub classe htent : huc sexus et celas Omiiis adest, vacure resident custodibus rcdes Etcunctisaltemafides penetralibus astat. £ Inlerea infuso niortis vei criminis auctor Invidiae iivore stiae, conatibus islis Obvius ire parat, naveftique aggressus onustam Fluclibus in mediis vastoque in gurgite mersit, Involvens alto simul oinnia rapta profundo, lmplicitumque trahens decursu fiuminis agmen. Quamcladem exspeclabalovans, quanioque triumpl.o Optat;e numerabat funera morlis (sic), Divulsos rapiens nutricum a pectore parvos, Dispergensque vagas super invia crerula clades? Asl alio cernens nexu cervice gravata Mergere depressum quod strinxerat nlna cadaver Hos madida jam veste trahi, sed «uacrere cccium ' Lumine ct infusas velinurmnre pellere lymphas. Inierea consors Mariini in nomine clamor D Auxilium coelesle ciel, proslernitur omne Vulgus, et himiei.les lletti perfundit arenas. Debebat tam kela dies specialia n.cestis Caudia , et eximium solemni in tempore munus. Adfuit iu mediis confeslim initior undis Spiritus, etdirae rapuit jura improba moni. Supendit vaga membra liquorsolidata saluti, Lymphrc artus subvexit aquis, non icta natalu Nec pern.utatis sulcaia et saucia palmis, Immotum gestavil omis ripisque revexi!,' Gaudia el advectam numeraftint Ireta salutem. Agnovil nat.im genitrix, infantia n.atri Hresit et amplexu genitor sua pignora fovil Frater, maier, hcrus, famulus, malrona, propiuquus Collato coiere gra.lu, gratesque ressltans 1071 Vox cecinil, sanctisque Deum laudavit iu hymiiis. Vix audet quisquam confestim credere visis. Consulit et dubio trepidantia lumina voto, Nec fracla esl terrore fides, properalurad amnem; Ocius inslaurai vegelas nova gratia vires, Non habilum mutare placet, cum vestibus hisdem Exsullant, madidoque lides non algel amictu. Sic ripa ulterior tanto gavisa trinmpho, Canlemus Domino laeta et credula, dixit (sic), Prreda illaesa canit, submersus praedo remansit. Ecce iterum Dominus scissi Jordanis hialu Divisum patefecil iter , populumque per amnem Pr«gressae jussit se jungeie cominus arcce, Ad fonlem remeans vcrtit sua flumina gurges, Et sistens cursum refluus properavil ad orium, li.f.c loca calcalis populus protrivit arenis Navita qux trepidus , remo veloque cueurrit. Quas lerrae, poniique vias non nominis hujus Gloria pernici penelravit concila sallu , jEquoreas egressa vias, et pervia naulis, Vasli dorsa maris validis abrepta procellis ? Puppis in ignolum longe delaia profundum Exlra hominum classisque vias lorpwe ligatuiu Turbinis impuUu praeceps irruperat aequor. Egressum spes nulla dabat. Nam glule liquoris Immola absistens ponlus lalmlaia lencbat Obsidione maris cupienlcs voia procellac. Verum nulla daturmiseris exire potestas Naufragium lam segnc tenei sine molibus ullis Quae nalat in pelago non enalat , haeret in undis DelcsUinda quies ponlus quod sustinet obsial, Nec vehit impulsu puppem, nec sorbel hialu. Eflugii via nulla palet, nain seivat in undis Fluclibus astrictam torpens custodia praedam. Spes est una Deus, solus quaccunque creavil, Et regit, itnperium servant elemenla creantis, Ad iiututu Domini raptim commota quiescunt, Insuetos molus propere lorpentia discunl, Disposiiisque prius rebus dal jussio lcgcm. Quidaiti rumorcm scnsu meliorc secutus Mailini titulos fama vulgaiite pcr orbcm Compercral, plenaque piis miracula gestis, Hic cogente malo solam raiiL. esse salulcm Ad vemm clamare Deum, sic fffrlc precalus, Ad ccelum visus lacrymaruin Conte rigaio; Erigil, aiquc oculis cordis peneiralia jungens Aspice, ait, miseros spes una et verasalulis, Marthii miserere Deus, qui tanla per illiini Sparsisli in populis divini signa favoris, Et mcriliim virtute probans exiendere terras iussisii lilulos eiiam trans aequora claros. lle suis solvat vel laxct vincula puppis Suffragiis, cogat divisas cedere lymphas, BEATI PAUUNl PETRICORDIENSIS 107 A Et lantuui (luctuni rarescere gurgite ponti. Nccmora, et allapsi propere vis maxima venii Expulit arreptam discisso gurgite navem, El vexil facili super invia caerula flatn, Moxque exoptata porius statione relovil , Nomine Martini veclus simul atque revectus. Assiduaqiie fide dona exorala canentes, Quis taiidem lucc sensu capial; quis carmme piugat Qttis numerare queat , quis promerc? vincituromnc Ingenium, cohibent pressas praconia linguas. Attamen inferior tilulis quos gloria comit, Quae comperu tnihi toties vel scripta relegi Cum fari ut dignum est , nequeam, vel langere nilar. Quidam de sanclo repeiens sua limina teraplo Praesidium domui credens afferre salulis u Deluleral secum sanclam ad penetralia ceram, Fidens quod tanti benedictio jnncta patroni Tam justae fidci meritis virtulis ades>el. Et jain tempus erat prodi docuincnla favoris. Forte per elapsum serpens' incaulius ignem Flauraia vorax vires augens per pabula ligni Urgebal jani clade domum. Vapor undique in auras Plurimus undantem glomerabal lurbirv.; molem , Arida sorbebat rapiens alque obvia lambens, Etsolas linquens de tanta clade ravillas. Nec spes eflugit propius llagrante periclo. Sepserat incumbens pi opter penetralia terror, El tam contiguam vicina pericula pnedam. Ad sanclum rediere preces, clamore tideli Poscilur, alque iterant crebrae nomina voces (sir), Ipse herus ac< ensre rutilanlia Iumina cerae Unguine felici blandam fundentia luceni I rsetrepida vclox rapit ad penetralia dexlra, Atque inter mcdias statuens flagrantia flammas lgnis praesidiis ingenlem reppulit ignem. Hacsit lurbo furens, vastator prolinus hostis Tergadedit, rabiemque ignis scintilla fugavit. Nou ita si totos jecissent nubila ninibos Desuper inlusco possenl prodesse procelte. Aut si cerlanter rapuissent flumina coelus, Qnilibel ha?c quirent exhauslo flumine fontes Tam celeri praestare bOno quam vera potestas Ignis prxtrepidans refugii sua pabula ceras Allerosque favos consors jialura pavcscit. Virlute interimil flaminam quam lumine nulrit Neciare pers;>ieuo redolens pinguedo liquores. Haec paucis ausus propcre percurrcre verbis Signavi indoclus populo relegenda lidcli, Firmavere lumiilem lam giandia gandia vocem, Quae qnarris descripla parum mirabere gesta , Sufucit ut carmen temnens praeconia laudis Nil morli licuisse, palam ciim vita probclur. Perpetuum uibs Turonum Marlino antisliie gaudci i D EPISTOLA B. PAULINI AD PERPETUUM EPISCOPUM. Domino sancio uc beafistimo patrono Perpeluo epi- scopo Pardinus. lterato asina; ora teseraslis qui inihi loquendi fnlu- ciam pnvsliiisiis, cuin objecla ore iu eo loco vere- cundius sileiuio conlicescercm quam imperita ver- bositatc garrirem. Scd qiwcril de suflragii assidui ,0'5 DE VISITATIONE NEPOTULI SUI CARMEN. 107i s.iggesi.one : votum loquendo prodidere, domine A suum meorun, ferant l.iuras,qui ad remedium Tm- sancte ac bealissime, specialis apud Doininum patrono conversalionis angelica; et apostolica; dignilatis. Ego conscientia perurgente credideram etiam boc fuisse nimium quod potueras notare temerarium , ut id illam virtutum tam perspicuam claritatem qtiasi illuminandus accederem, lucemque tam claram tene- braruni mearum nube restringerem. Sed benigne de liis quae scripserain sentiendo duplicatis audaciam jussione , ut etiamnum illi parietes consecrati ver- becillitatis imbuimur.Verstis perdominissimummeutn diaconum sicut prxcepislis , emisi , quos pagina in pariete reserata susciperel, etiam illis de vi- sitalione Nepotuli mei memor tanti favoris adjectis , quem charta inscripta virlulibus, el manu bealitudi- ftis veslree subscriplj sanaverat. Veslra prxslabit oratio ut crcdulilas crescat auxiliis, et quaj adipisci cupimus, scribere quia permiltimur, adeamus. INCIPIT VERSUS PAULINI DE VISITATIONE NEPOTULI SUI. * Quani modicam stillam quanto torTcnte rependis , Sancte Deus, licel ipsa hujus vel guttula roris Atetam sterili data sit vel pnestita cordi. Non bis obsequiis tam largum llumen egebat, Et tenuis levibus foliis qui decidit humor Tam profluo augmento faceret dum labitur amm Cum magis ad ramos de rupi surgeret humor, Dnm virens fundit nebularum stamina gurges, Conliguumque rapil sitiens vicinia frigus Inque haec gutta meas teligit tam prodiga fauces , Tangeris ut marmorsolidi crystalla fluenti. Quantum ha:c sola mihi ferret patientia donu» Ut nullam incideret felix audacia culpam. Nunc vero his etiam duplicarel graiia signis Ut nullo te One canam, venerande sacerdos, Non finituropus quo susciter, addita crescunt, Quaj meminisse jutet virtus. dum proditurastal, Tune meas visus lacrymas, tu tletibus illis Fers miseratus opem, le vilsc altissimus auctor Exorante gravis cohibet lamenta senectae. Ipsa salus vitam revehit : dejecerat aegrum £l pene exaniinem morbi vis tanta nepotem, Conjunctamque eidem nubendi lege puellara, Ut vix jam tenui spirarent corpora ilatu , Nec possel solers tactus deprendere venas Subtracti pulsus filo languente lalenles. Me quoque submotum pietas areebat ab omni Oflicio :' exosam vitabant luinina lucem, Dum poena estquodcunqne vident. Spes unapavenlis Cor tetigit juvenis, causam mandare palrono, Indulti et toties proprii meminisse lavoris. Nuper contigerat perlectam evolvere chartam Quae tanli ad nosmet meriti pervenerat, index Iunumera ulmiris fulgerel gratia signis, Queis Dominus veri meritum testatus amici, Ornabat sanctum per dona immensa sepulcrum. Haeo signa antistes dextra signaverat alma Pekpetous, tanti gavisus laude magislrr. Hanc igitur chartam vix linguaj murmure parvo,. incunclante fide spes r.on incerta poposcil. Exanimi juveni vircs liducia fandi Prastitit, et fessam laxavjl gralia linguam. • Ui versHs valde corrupti eraot ia velere codioc* B Ergo inler medios quos febris moverat ignes Virlutum palmas slomacbo conjunxii anhelo , Et rapuit recolendo fidem qu;e scripsit in ipsis Condita visceribus quidquid conclifsa legebat Pagina , et ad volum velox medicina cucurrit. Exiluit jussus tanta ad miracula sudor , Crevit et ad numernm tanti quoque muneris ordo Ut scribendo lidem faciem quam scripta retentam : Non tam pernici suspendunl succina saltu Feslucam feni vicini glute vaporis, Quam citus ad chartam madefacti corporis humor Mandato celebrante redit, s.x-pe vila reverlens AITectu quajsivit avum, quasi nuntia lanti Muneris, et reliquis jussit me jungere signis Quam prcesenlit opem, lali mandanda patrono est C Causa rei, assistit propior cleiiienlia sanctis Et culpae offensam relevat tutela favoris. Nec mora commoditas numerum prsegressa dierum Qua sxpe ignaros spes dinumerala felellit Auxiliisorantisadesl, nec claudilur ullis Gralia vera locis, nec vires terminns arctat QuasDeusaccumulat, propler curatio langit Qua Salvator adest : lam longe abjuncta sepulcio Cellula suscepitquod mensalienta poposcit", Atque ipsa est ingressa locum, quo credita puncta, Ille xger, leiliumque pavensuxoris amatae, Fit medicus, suadelque lidem miltendQsalutem. Toscit et illa toris quidqnid persenserat isle. Est certamen opem relinere, el quxrere partam, Hfc possessa timet dimiltere , iila probatis jj Se quoque salvari festinat credula signis , Siquedureinquevicesamboorani,aniboretentant(siV), Atque luerens nni pietas succurril ulrique. Grates, sancte, libi dum spiritus hos reget artus Mens et lingua canel, nunc respice cxlera clemens Membradomus, celeris revehc.s fomenta salutis El tibi commissam propior solare seneciam, Optata induigens propere, vel prxstita servans. D£ ORANTIBUS. Quisquesolo acclinis mersisti in pulvere vultum : Humidaqux iltesaj pressisti lumina lerra;. Attollens oculos, trepido miracula visu Coiicipc, el cximio causam comniitte palrono, 1075 Nulta polest tanlas complecli pagina latidcs Ouanquam ipsa liis tilulis cajmenta et saxa noienlur. Terrenum non elaudil opus quod regia cccli Suscipit, el rutilis inscribunl sidera geinmis, Martini si quairis opem trans aslra resurgens Tange polum, angelicmn scrutaius iu «ttiere catum, llluc conjiinctmn Donrino perquire palrontrni Sectantem a-lerni seniper vcsitgia Uegis. Si dubilas, ingesla oeulis miracola ccrne Oueis fauiuli iiieriluiii verus Salvalor Iionorat. Accedes retnfuis iuler tot millia leslis, AMOEN! t076 A Dum narranda vides, solcrs el visa relexis. 1 ii sanctis quidquid signa\it pagina libris iusiaiiral renovaitle Deo, quo iimuere gaudent Crccus, claudus, iunps, furiosus, anxius, ager, Debilis, oppressus, captivus, mecstus, egenus. Oinnis aposlolicis gandel ctiralio signis. Qui llens adfuerit. kettts redil, omnia cedunt Nubila, quod merilum turbat medieina sercuat. Kxpete prresidiuit), noit frustra baec litnina pnlsas. Iu cunclum pergei piclas tam prodiga niunduiii. EXEUNTE ST.Ctl.O QUINTO. AMCENUS. ENCHIRIDION VETERIS ET NOVI TESTAMENTT. DE VETERE TESTAMENTO ADAM F.T EVA. Eva coliintba fuil tuiii candida, nigra deiude Facta, per anguinum inale suada fraude vencnuni Tinxil et innocutim maculis sordeulibus Adam. Dat nudis licuina draco mox tegmina victor. ABF.t. CT CAIN. Fralrum sacra Deus itiitu tlistaute duorum Jtstimat accipieus viva, el terrena refulans : Kusliciis invidia pastoiem sternit; in Abel Forma animse cxprimitur, caro noslra in mnnce 'Cain. ARCA MOE. Nuntia uiitvii jam decrcscentis ad arcam Ore ccluinba refert ramuni viridanlis olivre : Corvus enim ingluvie per fue la cadavcra captus Hajscrat, illa dal:r, revcbit nova gaudia pacis. ILEX MAHIin.E. ISospilium lioc Domini esl, ilex ubi frondea Muri- [bwc Armentale senis protexit culinen, in ista rlisil Sarra casa, sobolis sibi gaudia sera Ferri, et decrepitum sic credere posse marittmi. MONI MENTliM SAR.E. Abrabain inercatur agruin, quo conderet ossa Conjugis, inlenis quoniam pcregrina nioralur Jttstilia atque lides : hoc illnd millibtis emptiim Spekeum, sanctse requies ubi paria f.ivillx cst. SOMNICM rlUBAOMS. Bis septem spicx, vaccaJ totidem, Pbaraoni F*er somnum visx; porleiidunt dispare forma Uheris, atque famis duo pcr septennia lempus Instare, hoc solvit palriarcha, interprete Chnsio. JOSKPK A FRATRIBIJS AGNITUS. Venditus insidiis fralriim ptter ipse vicissim Cratera in fratris sacco clam piaecipit abdi Ulque reos furti Jusepli lenel, auctio fallax Proditur, agnoscunt fratrcm, vanique pudescu«l. \C.MS IN IURO. Sentibus itivolil.ms Dcus igncns ore corusco H Compellal juvenem, pecoris tnnc forte magitiruin llle capil jtissus virgam, lil vipera virga, Solvit vincla pedum, properat 1'haraonis ad arcem. ITF.R PIR M\RE. Tutus agit vir juslus iter, vel per maie magnum, Ecce Dei famulis scissim, freta Rubra dehiscunt, Cttm peccatores rabidos eadem frela mergant, Obruilur Pharao, paluit via libera Mosi. MOSF.S ACCIPIT I.EGF.M. Fumat montis apcx diviui&ignibus, in quo Scripla decem verbis saxorum pagiiw Mosi Tradilur, ille suos suscepta lege reTisit, Forma sed his viluli soius Deus, el Deus aurum. MANNA F.T COTCRNICES. Panibus angelicis albenl tcnloria pairum, C Certa liiles facli, tenct urecus attreus exin Servatum manna : ingratis veni allcra nubes, Alque avidos caritis satura congesta coturnis. SF.RPENS .1 NF.IS IN EREMO. Fervebat via sicca eremi serpenlibus atris, Jamque venenati per livida vnlnera morsus Carpebant popiilum, sed prudens a»re poliluui Dux cruce suspendit, qoi virus tempcret anguem. LAf.US DESERTI AMARFS. Aspera gaslata popttlo sitiente lafluna Tristilicos latices stagnanti felle lenebal ; Moses sanctus ail : Ligimm dale. gurgilem in isttitr Conjicite, in dulces verleninr amara sapores. FONTKS DUODKCIB LT PALM.E SF.PTIAC.INTA. Devenere viri, Mosi duce, sex tibi fontes, j. Et sex forle alii, vilreo de rore rigabant, Septenas decies palmas, qoas mysticus Helym Lucus, aposlolictim i.umeium libris qnoqnc pinxil. LAPIDES DIODECIM IN JORDAMi. In fonlem reftuo Jordanis gurgile fertur, Dnni calcanda Dei populis vada sicca relinqi il, Testes bisseui lapides, quos «liiiuiiic in ipso Constilucre patres, ad rormam discipuloruni. DOMLS RIU. Procubuit SSierico, sola aslani alria Knab, 1077 llospita sanclorum meretrix, lanta est lidei vis; Incolumi secura domo spectabile soccum Ignibus adversis in signum sanguinis offert. SAMSO.NIS LEO. Invictum virtnte eoroa: leo frangere Samson Aggreditur, necatille feram.seii ab ore leonis Mella fluunt, maxilf.i asinx fonieiti vomit ultro Stullilia ettundat lymphis/duleedine virtus. SAMSOJHSVULPRS. Ter centum yulpes Samson capit, ignibus armat, Pone faces caudis circumligat, in sata mittit Allophylum segetesque cremat ; quae callida vulpes Nunc heresis lammas vitiorum spargit in agros., DAVID t-ASTOR. David parvus eral, fratrum illiinus, et modo Jesse Cura gregis, citharam formans ad ovile palemum, Inde ad delicias regis ; mox iiorrida bella Conseril, et lunda sternit stridente Goiiam. DAYID KEX. Regia ntirifici fulgent insignia David, Sceptrum, oleum. cornu. diadema, et purpura , et [ara. Omnia conveniunl Christo, eliiai»ysratque corona, Virga poteslatis, eornu crucis, allar, olivum. S. DIFICATIO TEMPLL /Editicat tempium sapientia per Salomonis Obsequium, regina Auslri grave congcrit aiirum. Tempus adest, quo lemplum hominis sub pectore [Christns ^dilicet, quod Gaza colentum barhara liilet, FILH PRQPflETARIiM. Forte prophelarum nati dum ligna recidunt Fluminis in ripa, cecidit discussa bipennis, Gurgitesubmersum est ferruro, sed mox leve iiguuui injecium stagnis feirum revocabile fecit. CAPTIVITAS ISRAEL. Gens Hebrceoium pe«eamine capia frequenli, Fleveral exsilium dinc Babylonis ad amnes.: Tum patrios cantar&modos pnecepla recusat, Organaquein. ramis salicis suspendit amarae. DOHUS E/.tC!ll,£ REGIS. Hic bonus Ezechias meruit tef quiaque per annos Prsescriptum proferre diem, Lsgemquc obeundi Tendere, lot gradibus quot vespera texerat unda Lumine perfusis, docuil soi versusin ortum. DE NOVO TESTAMENTO. GABRIEL ET MAIUA . Adventante Deo descendit ntmtius ilto Gabriel Patris ex solio, sedemque repente Intrat virgineam ; Sanctus te Spiritus, inqui», Impiebii, Maria ; Christum paries, sacra virgo. CIVITAS RETHLEEM. Sancla Bethlem capiil est orbis, quse prptulit ie- [sum Orbis principium, capul ipsum priiieipiorum; Urbs hominem Cbristum gemiit, qui Christus agebal Ante Dcus, quam sol fierel. quam tdcifer essei. MAGORCIK MIJNERA. "lie preliosa magi snb virginis nberc Cinislo ENCHIRIDION VETERIS ET NOVI TESTAMENTl. 1078 A Dona ferunt puero, myrrhxque, et thuris, et auri. Miratur genitrix, tot casli ventris honores, Seque Denm genmsse, honiinem, regemque supre- [mum. ANGELI AD PASTORES. Peivigiies paslorum oculos vis luminis implet Angelici, natum celebrans e virgine Chrislum Inveniunt tectnm pannis, pnesepe jacenti Cuna erat; exsullant alacres, etnumen adorant. INFANTUM IN BETIILEEM C.EDES. Inipius innumeris infantum rxdihus hosiis Perlurit Herodes, dum Chrislum quserit in iliis. Fum.ant lacteolo parvorum sanguine cunre, Vtilneribusque madent calidis pia pectora matrum. CHRISTUS l.N JORDANE BAPTIZATUB. B Perfundit tluvio, pastus Baptista locustis Silvarumque fueis, e''. amiclus veste cameli : Tinxerat et Christum, sed Spiritus xtliere missus Testatur linetum qm tinctis crimina donct. PINNA TF.MPLl. Excidio templi veteris slat priifia supersles, Structus enim iapide ex illo manel aiigelus usque In sxclum saecli.quem sprerunl xdificanles ; Nunc caput est templi , et lapidum compago novo- [ru-n. VINUM EX AQUA FACTUM. Foeder3 conjugii celebrabanl auspiee coslti, Forte Galiteis deeranl jam vina ministris, Christus vasa jubet properanter aquaria lympbis Impleri, inde meri veleris perfunditur unda. £ PISCI.NA SILOA. >> Morborum medicina lalex, quem spiritus oris Eruclat variis, fusam ratione latenlis, Siloam vocant, sputis ubi cnllila cxci Luniina Saivator jussit de fonte Iavari. C-EDES JMNMS. Pwemia saltatrix poscit funebria virgo Joannis caput, abscisstim qtiod lance reportat IncesUe in gremium malris ; fert regia donum Psaltria, respersis manibiis desanguine justo. CHP.ISTUS PER MARE AMBULAT. It mare per medium Dominus, fluctusque liquentes, Calce terens, jubet instabili descendere cymba Discipulum ; sed mortalis trepidatio plantas Mergit, al ille manum regit, et vestigia finnat. D.€MON MISSUS IN PORC0S. Vincla sepulcrali sub carcere ferrea daimon Fregerat : erumpit, pedibusque advolvitur lesu; Ast hominem Dominus sibi vindicat, et jubet hostcrsi Porcorum furiare gregesac perfreta mergi. QUINQIJE PANES ET 6B0 MSCES. Quinqsie Deus panes fregit piscesque gemellos, His hominum large saturavitmillia quinque; Iiupleiiturminimo micarum iVagmine corbes Bisseni, ajternse lanla est opulenlia mensic. LAZARUS SLSCITATUS. Conscius insignis iacti locus in Belhania, Viuit ab inferua le, Lazare, sede reversnm. Apparel fraclis seissum foribus monumentum, Unde putrescenlis redierunt membra sepuiii. 1079 AMGfcM VH LEONTIUM EPJSCOPUM ACROSTICHJS. 108o ACEft sanguINis. A Sancloium populus supcrns siroul ivit ad oras. Campus Acheldemacac sceleris mercede nefandi Venditus, exsequias recipit tuinulatus humandas. Sanguinis hoc pretium est Chrisli , Juda eminus [arclat lnfelix colium laqueo, pro crimine tanlo. DOMUS CAIPHA.'. Impia blasphemix cecidlt domus alta Caiptue ln qua pulsala esi alapis facies sacra Christi. Hic peccatores manet exitus, obruta quorum Vita ruinosis tumulis sine 6ne jacebit. COLCMNA AD QWA« CHRISTUS EST FLAGELLATUS. Vincliis in bis Doroinus stelit xdibus atque eolumnis Annexus. tergum daret ul servire flagellis. Perstal adhuc, teinplum gerit vcneranda columna, Nosque docel cunclis immunes vivere flagris. PASMO SALVATORIS. Trajeclus per utrumquc latus, laticero atque cruo- [rem Cbristusagit; sanguis, vicloria, lympha, lavacrumest. Tunc duo discordant crucibus hinc inde latrones Coniigiiis : negat ille Deum, fert iste coronam. SRPGLCROM CBRISTI. Christum noa tenuit saxum, non claustra sepulcri, Mors illi devicta jacet, calcavit abyssum. Seque detlit multis lactuque oculisque probanduin. NdNS OLIVETI. Montis oliviferi Christus de vertice sursum Ad Patrem rediit, signans vestigia pacis. Frondibus xternis prxpinguis liqoitur hirawr, Qui probat infusum terris de cbrismale donum. PASSIO STEPHANI. Primus init Slephanus mercedem sanguinis, imbri Afflictus lapidum,Chrislum lanieu ille cruentus Inler utrumque nefas mercatus acerba doloris ; Nunc age conslanler, repara virtutis honorem, Et tibi tc revoca, trepidum ne noxia frangant, Gloria ne pereat, neu prospera lubrica perdanl; g Utere more tuo, le deinde redisce magister, Fortis aihlH.r animo, sanclns non obmit error. Acrius insequilur hostem manus 1-1.1 dolore, Plagaque fixa solet mcnles armare viriles, Atque pudore recens rrescit de vulnere virtus, Ac dalur aniiigero victoria vulnere crebro. Fraterno alloquio sic angelus explicat ore, Tanla est cura Dei Martinum avellere lapsu. Ulterius syitodo neque se permiscuit insons Virlutisqne six dainnis nova lucra paravit. vEGYPTIUS DEUM MARTINT INVOCANS, TEMPESTATIS PERICCLUM EFFUGIT. Navita cum quidam Tyrrhenum currerel xquor, Fert iter ad Romam, qui velilicante volatu Turbinis impaliens oritur violenlia venli, Exiliunt fluctus, feriunt cava vela rudenies. Nutat pinusiners, rapitantur signa chiruscis, Lenisct anlcnnx coeuntia cornua frendent, Aiits inops, stupidns resilit de puppe magisler. Stant, undc armatura cailit, fragor xquoris urget. Prora bihit ; dum naula vomit, perit ars, jaeel usus, Spes fugit, ira premit, rapilur lux, morsque minalur Casihns in dubiis, cerli vergente salute. Dum trepidant omnes, i£gyptius hxc ait unus, Quin ct dum Christi cbarismata senserat exsors : Martini Deus, eripe nos ' Moi dira procella Corruit, et pelagi tumor altus ad ima rescdit. Sternitur unda rati, liquidi stelit arca campi, Alque immota loci jacuerunt murmura ponii. Gurgilis oplati trabe curritur xquor amicum, Littoris ora legunt flabris daia vela secundis, Atque petcns porlum, vada compiet nauta celeiisraa» Sic hcne pro mcrilis famulo dat Christus honoret, Cujus eunte lide tcrras, mare, sidera supplct. IN LEONTIUM EPISCOPUM REDDITUM BURDEGALENSI ECCLKSI.e ACROSTICHIS. Agnoscat omne sxctilum Anlistitt-m Leontiuni, Burdcgalcnse prxmium, Dono superno redditum. Bilingnis ore callido, Crimen fovebal invitluro, Ferens acerbum iiunliuin, llunc jam sepukro condilum. Ce'are se non perlulit, Qui triste funus edidii, Et si nocere desiit, lnsana vila prodiil. D Deceptus arte noxia Cassata deflet crimina, Dura quxpulabat tristia, Conversa sunl in gaudia. Exerapla sxva protulit, Calcauda cunclo tempore, Ut jam sibi conscriberel Decreta vivo antistite. Fucala res hxc eontigit Vitanda easlo pcctore, Superstile ut prxsuineret. Tost fata quod vix defuit. im Graval sacerdos ordinem Qui episcopatum sic pelii, PnEcepla qui compleciitur Kugit iionoris atnbitum. Hoc si cui sil debitom Coactus ascendat gradtim, «oii se pelente callide, Sed dante Christi muncre. Ineptus cst quis ipse se Pncferre vult Ecclesiie : Nam rem sacratapi sumere Eleclio divina sit. Carus saccrdos ordinem Hilarius non ambiit, Marlinus iilud effugit, Gregorius vix sustuiit. Leges refutanl ambiluni, Invasor oranis pellitur, Qiiod respuunt prxtoria. Vitet nefas Ecclesia. Maligna erant certamina, De sede non tamen sua , Qute nec pati desideral, Non inferal mens improba. Nec Iongiore tempore Versatur in hoc murmure , Dum cogitant succedere, Rcdit sacerdos qui fuit. Orante plebe prolinus, Dum nemo credit, redditur, Qucc conlluunt post tristia Majora sunt ha:c gaudia. Plausu favebat civilas, Coi reddita est felicitas DttKPANIUS FLORUS. Orbata quein defleveraf, Partem recepit anxia. Quem vix putabat rcddiium Praeventa voto prospero, Res mira i|uando cernilur Solet stupere visio. Recolligit reclor gregem, Errorecaptum seniila\ Pastoris arce cognita G&visa sunl ovilia. Sumpsil gradum quo temporc Regressus est : eo die, Quis non superno inuneic Hoc contigisse pr.edicet ? Tanlum nec antepr.cmium Plebi fuil, cum faclus est, I.aiiaia quantum tui.c fuit Quando recepit prccsulem. Venite, cives, plamlite, El vota volisaddilc ; Quo facta sunt niiracula, Sprvent euin cuelestia. Cbristus sereno luinine Circumvolet, quem reddidil, Ut trina crescat gratia, Mercede, vita, gloria. Immn cancudo concrepet, Quisquis Deo non invidet, Laus ejus est, qui pncsulem De mortis ore relranit. Zelante lido peclore, Jam vera dici non pudel, Hxcparva nobilissimo Papac damus Leonlio. 103? EODEM TEMHORE. SECUNDINUS HIBERNUSJPISCOPUS. HYMNCJS IN LAUDEM S. PATRICH ADHDC VIVBNTIS /Hunc hvmniim videsis Patrologke noslr* (umo LUI, CqI„ 837.) KXEUNTE S^CDLO' QUARTO. DREPANIUS FLORUS. NOTITIA. (Ex Biblioili. Palrum I.ug agris. Te peeorum mitis grex inclyie per^onet, et le. Vis etiam resonei rabidarum torva ierarum. Ilunc homimim omne gcnus poilens ratione polcnti lnnumeris recinat linguis, bunc ipsa resu.ltet Israclilaiuui uiniium plubscava Tonauti. Vosque sacerdoles, quos nobile geririen Aarou Ediriii, ct sacro Levitse Sanguine cieli, Quos proprji lempli voltiil Deus esse minislros, Usrpetuas supero laudes persolvite Regi. Spiritus hunc animxque ciant per sxela pioruin, El saucti aiqtie humiies pura pielate frequentem. Hunc Anania sacer suniino sustollat honore, Azariasque simul reverendo prxdieel ore, Et Misael pulchro sanclus collaudet arnore £ Qui se de medio fornacis turbine lutos Erutt, et venli rorantis llamine fovit, Cum rapidis cineti canereut Ijoec carmiua tlammfs, Vimque suam oblitus sanctos nori Ia;deret ignis. Kes mira, et nullis abolenda iu sxcula sa^lis, Nou caro, non vestis, non verticis ipse capiilus Ardorem sensil pkeum flammxve vaporem : Qtiiu Ixli atque alacres, ipso poscenie tyranno , Egressi in laudes veri domuere prolana Ora Dei, quo psallenii ni.rantia vultu, llorrore ingenli tiemuerunt Iwrbara corda. liunc et nos igilur summhm sanclum.qi.ic panen- Uem, Cuai nalo imniensi statuit qui culiinna coeli : i^umque sacro llalu, viiiulum auclore polentum, jj Laudibiis assiduis digno exsultemus honore. Te, Domine, acternus ccclorum praedicat axis, T.e laudat coeli sacrosariclo cxercitus oro, Glorilicatque ingens cunctariun machina rcrum, Extollit, metuii, ciamat, beneilicii, adoral. HVMNUS AD MICIIALLEM AliCIIANGElOJM. Clarent angclici subiunia lesla djei, Allaltira pia; dona beala aiiimx, Hunc etenini Michael, auitc coelestis aiumuus Conspicuo uobis consecrat ore diem, Dignatus Pelri Pauiiqut: i.ivisere sedem, Imperiumquc fovens inclyta Roma luum, Qiii proceres inter pia inojiua iuce toruscos , Egregio viillii splenduit orhc novo : Cum Dcus cxpulsis luccin depromerci umbris, 1087 DRKPANH FLORI 4088 Coaileret et slabilcm noclc rticnte iliem. Hic vati eximio, placidi Jordanis ad undain Secastris Domini prodidit esse ducem, Cum sacro in campo stricto consisterel ense, Subrueretque piis impia septa tubis , Dejiciens scptem victrici fulmine.gentes, Sacralisque Deo mystica regna ferens : Hunc Cabriel solum auxilium sibi ferre falelur, Ad piacoeleslis castra luenda Dei, Admissas rcferens Danielis in atria cocli, Qnas sancto impastns fuderal ore preces. Hunc oculis meniis, intcr myrleta, bealus, Zacbarias roseo sidere vidit equo, Tendentera niveas templa ad coelcstia planlas, Proque Dei adectu plebe rogare pio. A Orgia Tbebanus vel agil nocturna Citheron, Nil babet insanum strepitu, nil thure vaporum, Sanguiue nil madidum, nil cursibus iminoderaluni. Nox sacris operanda tuis tantum prece pura, Simplicibus votis manibusque celsa supinis, Te colimus nalumque luum, quem cuncta tuentein, Kt libi consortem verbo genilore creasti , Ignea quem celsi linquenlem moenia coeli, Visurumque suas hominis sub imagine (erras, Intacto prxgnans utro dedil innuba mater, Hunc ut pcr totam possiinus dicere noclem, Inferimus claros sanctis altaribus ignes. Vestibus inmuneris tereli circumllua gyro, /Equoream cobibet formalrix cera papyrum, Cera domus mellis : jam cxlera turba colenlum Qualuor ex gemino ruerent cum monle quadrigx, B Njgrantes tenuat vario splendore tenebras, Disparibus raptae prxcipitanler equis , Dum rnfi, aique nigri, nivei, variique jogales. Perlustrant cuncti jugera vasla soli ; Atque Dei summo referunt exacta ministro, Principis et pendenl ad pia jussa soi : Qiii spem dejectis spondens, solalia moestis Spiritui vatis sic reboare jubet. Hierusalem Dominus larga pietate reviset, Alque ille xtemo jum sit ul aula !><■■». Quam tantus numerus hoininomque gregumqnc [replevit Nulliusut muri cingier orbe qocat : Sed Deus htnc ignis jugi mimimine cinget, Consumcns hostes, lumen et imus agcns ; Hic sub line etiam cum serpeus ille vetostus Intulerit Chrislo prxlia cassa Deo, Coeleslem cupiens telis exscindere sedcm, Et populum sacrum carpere dente fcro, Consurget loto coelcstis turbine pugnx, Flammarumque globis caslra nefanda preuiel Tum populus Christi pcrfecla pace fruelur, Semper et angelic:i concinel ore niclos. DE CEREO PASCHALI. Alme Deos rerom, coeli custodia cujus Legibus xlcrnis verligiue concita jogi Volvitur, immeusi socialis machina mundi : Te coeluin, el quidquid coeli legit aureos ombn, Te choros astrorom, le sol et meustroa luoa , Te nimbi et nebulx, verrentesque xquora venti, Te lucis noclisque vices, te quatuor anni Tempora, Iransciiisis in se redcuntia rivis ; Te terra, el quidquid terras ambiiqne legilque, Te frela, le curvis crrantia fluniina ripis, Te properi fontes, te jussse slare paludcs, Te pronx pecudes, sortitxque alta volucres, Te muti pisces, le virosi serpentcs, Pro se quisquc tremunt : age rcrum maxinie recior Sidereas acies oculorum blanda tucnlum Ad famulos dcmilte tuos, vulluque serenus Aspice coiislructam tanta in mysleria plebeui, llnum qux irino celebrant sub nominc iiumcii. Non sic Idxis simulanliir Dindynia Callis, Attica ncc Gi aiis nuribns vigilatur Ele.usis, Ubertal stupas, fervct discordia coucors, Ut iIiiiii sacra pio peraguntur mvslica ritu, .Kimila sidereis vigilenl funalia flammis. Hxc tibi nempe tui patris indiscrela propago , Hulta lucemicans, lerra nox splendet in omni. Nox claro mage clara die : gens nulla nivali L'sque adeo subjecta polo esl, quam frigore pigrani Sidus et xlernx premit incleinentia bruni.i', Qux te Christe negel rulilum : qua flanvmeus orbem Sol agit, occidui quxmela secynda diei est, Et qua prima patet redilurx janua lucis ; Tu coleris, dum flnis erit, dum terra manebit, Vertetur eu?lum, vertenlur mensibos anni, Semper bonos nomeuque tuum laudesque canenltir. C DREPANIUS MODUINO AUGUSTODINENSI EPISCOPO. ExhorlaUo adlegenda tacra rolumina. Solvo pater profluas hilari de pcclore grales, Quod resenis Floro labra benigua luo. Lk queis prxdulcis distillat gratia mellis, Aubrosiusque liquor pectora noslra fovel Audieras crebro Dmuini pia dicta jubenlis, Os ego, si pandas, exsaliabo luum. Coeleslem sitiens traxisli in viscera flaluin, Unde modo suavis efflat et almus odor. Haosisli placidas Jesu de fontibus undas, Unde meam recreas doctor abun.le siliin. Sic rngo divinis flagrent tua peclnra flammis, Quas patribus Christus misit ab arce poli. D Cum veheroens subito sonuisset ab xtherc flalus, Fulsissetque omni vcrtice lingua rubens : Queisque duo valide fervebant corda virorum, Quos voluil media Cbrislus adirevja, Myslica sacrorura reserans oracula vatum, Ore uno et cunclos se cecinisse docens. Crcde, pater, multo gaudent inea viscera moiu , Et Ixtante aninia vix iuea liugua silel : Quod me non nicritum lanlo dignaris aniorc, Tainque pio affaris carminc, lainque sarro ; Quod non Assyrii violatur fluininis uudis, Nec sordescil aquis, lurbide Nile, tuis; Sed liquido polius Jordauis raanat ab aninc, Quo pulcher Christi kcliGcatur agcr. Jani iiuiic Castalii siccctur fonlis arena. 1089 Aoniumquc nenius fislula nutla sonel : Laurus Apollineae marcescat denique silvx , Curaque suis baccis alba ligustra cadani ; Viclrices Ciiristi vigeant per sxcula palma: , Quas olli exsultans turba canora dedit, Paciferos scindens oleac de vertice ramos , Atque sacram sternens veste nilenle viain, Quae Dominum portans maisuelce pullus asellac ; Poneret innocuns moiliter ille pedes. Si placidi fonlis vitalein quxrimus undani En "Silox nobis vena salubris adest, Quse naturales potis est abolere lenebras, Atque diem cecis reddere luminibus. Si montes collesque juvanl, tanclique poelae, Ecce Sionis apex rocenia sacra feret. In lauiies Christi Thabor exsultal, et Hermoa, Libanus aeriisplaudii et ipse cedris, Carraelus sacer est Elioe fulmine pollens, Vertice sublimi fert holocausta Dei, Nomiue qui duplici Sina vocitatur et Horeb, Legiferum nobis monstrat et ipse senem, Flammea cornuto vibrantem lumina vultu, Gestautemque sacris jura superna tablis. Job prius heroo sua carmine bella retexil, Divina David personat ipse lyra. Qui loquar insigni tumidum Solomona cothurno, Qui thalamos Christi psallit etEcclesias? Hos, reverende pater, pleno sectentur amore, Hinc sensus nostri verbaque cuncla fluant. Auclorem pia lingua srum canal alque resultel, Auctorem proprium raens pia concelebret ; Chrislicote sermo Christum ciat ore iideli ; Hoc dignum , hoc justum esl ; suave , salubre , [piiini. DREPANIUS AMICO. Pro suscepla sui defensione gratiimtm aclio, 0 quam suavis odor vestri de pectoris aula , Exilit, o Chrisli fraler amore polens. Mulcenlur sensus, mulcentur viscera tota , Obleetatque omnem coelica vis auimum, Non ita vernali vitis sub sidere flagrat, Palmite cura keio gemmeus exit honor ; Nec sic camporum redolet nova gratia lundens Canditla puniceis lilia mixta rosis : Hoc et floriferaj vincuntur miiuera silvse. Pomorumque omnis exuperatur odor. Diligis et pariter praesens, et diligis absens, Nec variat caslum callida fraus animum, Sive hosles, seu sint cari sine labe sodales : Nos tua corda fovent, nos tua lingua canit. Istis grata refers, illos ralione refellis, Diversisque armis diinicat ur,us anior, Et superat quoniam v<--ax dilectio viclrix , Semper iu seternuni clara Iropluea feret. Solis alra odiis, votisque actisque malignis , Turbine prxcipiti jure ruina venit. At sincerus amor, ceu lux xlerna coruscat : Necceditienebris, sed lenebrosa lugai. B HYMNI. 1090 A Quid? quod crebro etiam mitiis pki verba saluiis, Pluribus et donis hicque domique oueras? Hic est verus amor, liasc est affectio munda, Hoc patris et Chrisli munus ubique pium. Talia diftundit per mentes dona pudicas, Sedibus aslheriis spiritus ille lluens. Antiqui nunc orsa senis juvat ore referre, ; Luraine qui caplus, mente serenus, ail, Sic mea nunc redolet proles velul inclyta rura, Munera divino quae beuedicta cluant; Det tibi cunclipolens eu;li de rore salubri, Pinguibus eque arvis munera larga satis : Scilicet egregios ajlerni frairis acervos. Exundans oleura, vinaque pulchra nimis, His verbispersolvo libens tibi, care patrone, Perpetuas grates, vota beniyna simuJ. Nam decet, et pulchra prorsus raliorie recurrit, Divinis dictis munera diva cani. Sis felix coeptum servans per soecula amorem, Acceptus celso semper amice Deo. DREPANIUS VULFINO, CRAHMATICO ADRELIANENSI. Hortalio ad rescribendum. Annuus excurrit revolutis mensibus orbis. Quod tua vox nostris auribus insonuit, Tam nitidis chartis, tam r laris cnlta figuris, Ut specimen cordis pagina pulchra darei : Sic liquidas puteus promndit largifer undas, Et rapidus rapido fervor ab igne salil. Sic rutilus rutilum vomit et carbunculus ignem, Puraque fert durus vina venusta calix. Ex olerc pulchro pulcher quoque vcrlice fructui Carpitur, atque liquor pulchrior inde fluit ; Seil mihi mellifluum rapuit sors iovida carmen, Et dulcem pateram fregit iniqua manus. Frigida ceu si quis silienti pocula demat, Vel lamido gratas vertat ab ore dapes : Proque dolore venit misero quod sa:pe verebar , Et metus ille nieus re manilestus adesl. Conlicuit cithara; quondam vox oplim i noslr.e , El lyra dulciraodos pressit amica sonos Quid rogofraler agis tam longa silentia scrvans? Quove tibi noslri tam cito pulsus amoi? Cerle lanla lua; tum florida carmina musa' Haud parva ut pateant indiguere mora. Vix tamen excursos excussit vis tua versus, Dum volucres apices sic revolare jubes. Justa igitur cceplis, et scribe, et scripla repo^ • Sic elenim dulcis crescere suevit amor. Sermo ligat raentes, permulcet peclora sermo, Absentes sociat, scissaque conciliat : Sic animse David Jonalhae mens pulchra coiixsit, Nec patris horrcndis dejicienda niinis. Vox etenim prudens, ceu fervida succina flagial, Et rapit altaclu corda modesta suo. Prome precor solitos mellito gutture canius, El releva i.osiram dultis auiice sitjm. D 1091 AUCTORIS INCF.BTl CAP.MEN DE LAUDIBUS DOMISI. 105?2 AUCTOR INCERTUS. CARMEN DE LAUDIBUS DOMINI. Quis queritur sera vinuiis dote jttvari ? Quis promissa Dei lento procedere passu? Quis line humano metitur judicis uruam Perpetui, lardumque pulat quod sxcula debent Accelerarc dieni meritis qui pr:emia reddat? Nobilis ingenti teslalur gloria facto. Nam qua stagnanti pKejabitur agmine ripas Tardus Arar, pigrumque Diuvix explicat amnem Qua fratrum Kheno progignitur Hedua pubes. Conjugium memini summa pietate tideque Lex divina tamen meritum cumulabat amoris. Et votum ambobus, sodiim pnecedevc morle, Mccrorique pio curam mand.ire sepulcri , Sed prior uxorem decrctipagina legit. Tunc vir sollicitus largo jubet ore cavari, Post niortem iiunl quic membris hospita saxa : Suscipere veniens, xlernaque focdera jungis(»ii.), Utqu.is vivenles tenuisset leclulus idcm, Post pneeepla Dei, busliim coimnune levaret. Sensit vota sui conjuux pnesaga inariti, Kagnaque lemporibus tribuit miracula caslis. Nam cum defunctis jungantur bracbia membris , Et repelita nianiis constringat vincula. trunco , Me quibus 1111111311* complentur muncra vilx, Accidal informis lluitatio dissociatis. Immensum dlctu, quo lempore vita peracla t^t. Jungendus socix prospecta sede maritus. Poslquam morte viri reserata cst janua Ixti, llorrendumque larcm jam ltix ingrala retexit : Deprensa esl Ixvam proiendens femina palinam, Invilans socium geslu viventis amoris. Quis dedit afTeclimi tumuloVqtiis vincula soJ\'il ? Unde sepulta videt venturx eonjiigis umbram ? Tu facis luec, tti Cbrisle Deus, lua signa moventor, Paulalinique doces sopita resurgerc meinbra • Tu queni venturum saneli cecinere propbetx. Incorrupta Dei soboles, rcclorque regentis, Quo sine nil magnum, genitor deliberat ingens. Cujus ad imperium cerlis msre couslitil oris, Ncc licet immenso lerris excurrere ponlo, Planaque montnnos includunt littora fluctus, Qui vario slabilem dotasti munere terram, In nostros usns, largus pielate paiema : Te vale mortales committiint semina suleis (*ic), Kl noviis arenti proeedit cespile partus ; Tu manare jnbes fecundo neclare vitcs , Tu gralos epuiis honiinuin. medicosque sahui Arboribus succos, tu tnidis dulcia mella. Tu scrvire jtibes homini genns omne aiiimanlum, Instiper et grav bii* lucos rurvescere pomis. Atqne IIOVOS r"'!ilus 1111II0 de scmiiie nasci ; A Tu varios arfines noslro prodesse labori, Ei renovare sacris benedictum fonlibus xvuiu. Te duce velivolis patuextuU xquora rostris, Divisosque fretis Iusbrarv.it navita portus. Tu postquana certis stint 3cta elementa liguris, Ne torpere rudi coelestis macbina vultu Inciperet, vario signaiti niunere iiumduiu : Et quidquid coelo radial, lua dextera linxil. His auiam Domini placuii contcxere signis. Jam freta ne nullis agecentur inhospiia terris , Assiduuinque alaeer muneraret navita porlum : Crebra satis lumido deflgitur insula ponto, Nec lamen insano meluit circumdata fluetu, Exiguoque /retis innitcns orbe resislit, Teduce conlidens, cujns venerabile pjcliun B Nexum lege pari summumque imurnque perxqual , Nec sinit impositos quoqttam transcendere fines. Ac ne plana nimis teilus vel nuda jaceret, Vitibus aptandos jussisti assurgere colles Grandibus, ei iargos umhracula texere lucos. Tum ne vaslus agst si.'vis torpeiilibus liorror, lunumeros loctus proceris tu sallihus addis : Ineola oo ncniorl , neu tlcsit prsoli peteiiii, T irn Volucrcs multas, tum milie examina vocum Mortali harmonia lucis resonare canoris : Sic annum placuit variis intexere formis, Kt vicc jucunda morlalibus addere fructiin) : Neu semper prolixa dies nimis ureret orbem, Neti brevis inusturo rapcret nascentibus igneiu. Ac ne perpetuo quateret labor omnia nisti , r Dat requiom fcssis bominum nox roscida curis : Utque hiimana salus securum dueeretxvum, Spouie salulares de cespite surgiiis herbse, llas Paleripse serit nuiii, non vomerc div'. Nk;i ego ferrato legerer si viscera muro Ferrea vox liiigu.eqiie forenl mihi mille canenli Muncra cuncta qttcam vcslrx pielalis obire. Scd paler ille luiis seerela in sede iocatus, Nec ciiiqnam visa facilis, cunclisque tremendus, Te niisit dominuni lerris vitxque magistrunr. El quisquis naliim justo venerattir honore, Ainbohns sua vota dical Vitamqiic perennem Tu casti reclique lenax, et fieciere leges Post crimen facilis,si quem vecordia prxceps Dcpitlil a vobis prxscripto limite vitx. Te genitor nosirsi, palercnlur ut ora lueri, Indtiit humana facie membrisque caducis. Quis teniaret cnini Iragiles allollere visns, Si (alem trepidis voluisscl sislere lerris , Qnalis esingenli cum torques fulmina dexir.i. Piu'sertitnqne jnbes dirccta pavescere pien.un : I), «003 1NDICES IN Vel cum placatus, can.pis silientibus imbres Dividis, et dubias sulcis producis aristas. Ne lamen insignem res uulla ostenderet ortum, Virgine conciperis, aon sulficil esse pudicam. Nec quoe nupta queat Doniino conjungere fratrem Ne procul ex ulero eontagio turpis abesset. Mox nbi processu felix matiuuit aitas, Indociles animos monitis servare palernis Aggrederis, rectamque viam labentihus oflers, Atque ut missa Deo penitus prsecepta paterent, Imperium tu morti adimis, morboque soluto Desperata jubes apprendere munia vitse, Restituisque diem caecis, et ne quid inausum Restaret penitus, quo perlidus error obiret, Indicis sensum tumulis, et condita pridem Membra jubes iterum superasconsurgere in auras, Agnoscuntque suum dilccta cadavera nomen. At poslquam legem sectator idoneus hausii, Ul se mortali coelestis spiritus anla Exueiet, legi iutenlum quo cuncta doceres Prosummo loleranda Deo, recteque perennem Contemptu mortis sibi quemque assumere vitam : Sic coinpleta ferens geniloris jussa, redisti S. PAULINl OPERA. im A Ad summi secrela poii, qua lucidus setber Pigra vetat proprio succendere nubila ccelo ; Alque ut certa foret pereuntis copia turbee, Quaj pracepta Dei miserantis auribus arcet, Nec nova defunetoB jampridem jura tenerent : Carceris inferni feralia, libcra nobis, Innumeramque jubes tenebiis emcrgere plebem, His tantum clausis, quos impia vita nolarit ; Et loca pcenarum veniuris dividls umbris, Qua: tibi non credant vel qua> se credere flngant. Sanclc Deus stimmique Dei venerabile pignus, Ad cujus nomen violenta inorle fugata;, Pecloribus propriis alienaque peclora nactae , Exclamant pallentque anima;, jussieque recedunt, Sicul multa prius de le miracula produnt, B Cum terram ccr-lumque inter suspeiisa teaentur, Obstricto per le quia nit permiltilur hosti. At nunc tu Dominum meritis, pietate parentem, Imperio facilem, vivendi lege niagistrum, Edictisque parem, qure lex tibi condita sancit : Victorem laHumque pares mihi Conslaniinum , Hoc iuelius foetu, ierris nihil ante.dedisti , Nec dabis : exaequenl utinam sua pignora patrenv. S. PAULINI EPISTOLARUM ORDO NOTUS CDM ANTEA VULGATO COMPARATUS. Ordo Orrfo anlea HOVUS vulgalus. i. fi. u. 23. 111. 45. IV. iii. • Huc primutn aduila. V. 1. VI. 42. • Jltic rimum adscita. VII. 46. Pars 1 . VIII. 46. 1'ars 2. IX. 29. X. 15. XI. 5. XII. 21. XIU. 57. XIV 18. XV. 25. XVI. 58. XVII. 13. XVIII. 28. XIX. 17 XX. 16. XXI. 24. XXII. 7. • Uuc piimum adsctta. XXIII. It XXIV. 2. XXV. 39. XXVI. 40. XXVII. XXVIII. Ad Severum, 1. xxix. Ad Amanduiu, 8. xxx. Ad Alypium, 10. xxxi. Ad Augiisiiniun, 13. xxmi. Ad Paulinum Auijusini, xxvn, r.xxiu. 16. C xxxiv. Ad Severum, 20. xxxv. Ad Auguslinum, 30. xxxvi. Ad PantinumetThcras Auav- xxxyu. Stini, xxxi, 5*. jxxvm. Ad Koinanianum, 36. xxxix. Ad Lieeuiiuni, 37. xl. Ad Amandum, 45. xli. Ad DelphiRimi, 46. xlh. Ad Severum, 48. xlih. Ad Amanduni, 58. xcivi Ad Pammacliium, 65. xlv. Ad Delpliiniiui, 82. Ad Amanduui, 8! Ad Jo\ium, 87. Ad Severnro, 94. Ad Victricium, 97. Ad Dpipi,iuurn, 101. Ad Delpliiuuin, i07/': Ad Aniynduin, 111. Ad Severum, 115. Ad Paulinnm Sulp. Seven, 1 16. Ad Severum, 117. Aii Severurn, 1 17. Ad Severum, 148. Ad Miiiieun|ueindam, 162. i. Anpend. AdSeljusiianuiiieremiiain, 160. u. Appetid. 14 9. 10. 8. 11. 12. 33. 34. 19. 20. 27. 29. 30. 26. Pars 1 . 26. Pars 2. 32. 35. 51. . 44. * Huc primum adscita xlvi. 47. xlvh. 48. xlviii. Fragm. Huc xlix. 36. l. 45. ' Huc primum adscita. i.i. Uuc primum accedit. D"'- S». Ad Severum, 168 Ad Severum, 171. Ad Severui», 175. Ad Severum, 185. Ad Severum, 189. Ad Severum, 194 Ad Aie:hium,2l2. Sermo rie C.azopliylacio, 213. Ad Delpliiniim, 219. Ad Aiiiai.dum, 220. Ad Viclriciuni, 222. Ad Aprum, 2J7. Ail Aprum el Aroandam, 234. Ad Sanctum et Amandum, 238. Ad SancLum et Ainandum, 248 Acl Florentlum, 230. Ad Dcsiderium, 253. Ad Aprum ct Amandani, 257. Ad Augustinum, 264. . AdPiwtmumel Theras. Attgu stini xcv, 26ri. Ad RurJinum, 274. Ad Huiliiuim, 275. primum accedil, 2"6. Ad Macarium, 277. Ad Augiislinuin, 287. Ad Paiitimim Auuvstini, cxm 297. Ad Kucherium et Gsllam, 313. 1'assio S. Genesii Arelat.. 514. IX APPF.NDICE. 4f; 50. Ad Marcellam, 721. Ad Cetanciam, 727. S. PAULIM EPISTOLARUM ORDO ANTKA VDLGATUS AD NOVUM REDTTCTUS. Onlo anlcn Ordo 5. j XX 111. j Ad Sevprivn, 11." Vui.jOtUS. novns 4. ) Ad Severuin, 117. V. Ad Sevrrum, 20. S. XI. Ad Severuui, 48, XXIV. Ad Sevcrimi, 148. 6. I. Ad Severum, 1. 10S5 7. 8. ». 10. II. 12. 15. U. 15. 1(5. 17. 18. I». 10. 31. 82. 23. 21. •5. 24). n. If. 29. IND.CES 1N S. PAULIW OPERA. XIII- Ad Severum, 115. XXX. AdSeverura, 185. XXVIII. Acl Severum, 171. XXIX. Ad Severum, 175. XXXI. Ad Severum, 189. XXXII. Ad Severum, 194. • XVI. Ad Severum, 91. XXVII. Ad Sevcruin, 168. X. Ad Delpbtnum, 46. XX. Ad Delpliinum, tOt. XIX. Ad Delpliinuio, 107. xiv. Ad Delphinum. 82. XXXV. Ad Delpbinum. 819. xxxvi. Ad Ainauduui, 820. XII. Ad Aniandum, 58. IX. Ad Ainanduin, 43. 11. Ad Amanduin, 8. XXI. Ad Anvjndum, 111. XV. Ad Amanduui, 8i. XL Cl XLI. Ad Sanctum ct AinanJnm,238, 218. XXXVU. Ad Viclricium, 222, XVIII. Ad Viclricium, 94. XVXVIIl. Ad AprniiL, 227. B 50. XXXII. 31. XLIV. 32. XLII. 35. XXXIII. 54. XXXIV. 35. XLlll. 33. XLIX. 57- XIII. 38. XVI. 39. XXV. 40. xxvi. 41. IV. 42. VI. 45. L. 44. XLV. 45. III. 46. ) VIII. 47. ILVI. 48. XLVII, 49. Append. i 50. .4(lf) II. 51. Lll. 1096 AJ Aprum ei AaianJam, 2oi. Ad Anrum el Amandain, 257. Ad Florentiom, 250. Ad Alelliium. 212. Sermo de Gazopbylacio, 213. Ad Desiderium, 253. Ad Macarium, 277. Ad Pamaiatbium, 65. Ad Jovium, 87. Ad Mililem quemdam, 162. Ad Sebasiianum eremitam.lbV Ad Augustinum, 13. Ad Augusliuum, 50. Ad Au„'iisti.-ium, 287. Ad Augusliuum, 264. Ad Alyp um, 10. Ad Romamanum. 57. Ad Liceutiuin, 43. Ad Ruffinura, 274. Ad Kuninuui, 275. Ad Karcellam, '21. Ad Celanciam, 727. Passio S. Gencsii AreUt., 51*. INDEX ALPHABETICUS EORUM AD QUOS DATjE SUNT S. PAULINI EPISTOLjE. Numeru* primut epistolam designal, nller columnam. X Lelhio, epistola, xxxn , 212 Alypio, iii, 10. Amandae, xixn, 234; xliv, 257. Amando, ii, 8; ii, 45; xn, 58; xv, 84; xxi, 13; xixvi, »20. Amindo alteri, xl, 258; xu. 2iR. Apro, xxxvtti,23i. Kidem el Amandsc, xini,227; xuv, 257. Augusliuo, iv, 2CI; vi. 50; xlv, 13; l, 287. Autiusiiui Paulino, ' xivu, 16; " cxlix, 297. Bidem et Thera.ia7, ' imi, 52; * xcxv, 26S. CttanciiT, in Append., 727. Del,*iuo, x, 4«; Iiv, 82; xix, 101; XX, 107; xnv, ii9. Desulerio, xuv, 257. Eocfierio et Gallae, u, 313. r tTor illio, xui.250. C.allae, u, 315. Jnvio, xvi, 87. Licenlo, vm, 57 Macario, xlix, 277. Murcetlrt, m Append. i, 721. Milili euidam, xxv, 162. ranunacbio, xiii, 65. Roiiuuiaiio, vn, 3'j. Itulliuo, xlvi, 274; xivn, 275. Saucto t-t Aiuando, il, 25;H xl', 248. Sebastiano eremila?, xxvi, 166. Severo, i, I; v. 20; xi, 48; xvn, 94; xxn, 115; xiiu, Hjj xnv, 118 ; xxvn, 168 ; iimii, lt>5 ; xnx, 175 ; "i, 171, xxii, 1S9; xixii, 491. Sereri Pau ino, 1 1«. Victricio, xvln, 97; xxivn, 222. S. PAULINI EPISTOLARUM INDEX JUXTA ORDINEM LITTERARUM DIGESTU5. Accepimus lilteras sancix afleelionis tuae. De.'p/ii/io: x, *»• „ _, ■ Ad le brevem episiolam jam diu ante. De.irierw, iliii, 255. Aliis redilus de palrimoniis. Avro et Amando?. xixu, Mi .• • Audi ergo fl i legem palris lui. Ltcenuo. viu, 57. llcato Apostolo diclum est. Severo. xxx, 185. Ileucdijam Domino i» omni lempore. Serero. ixvii, 168.- UeueJic us Domiuus Deus nosler. Eucherio el GalUe. u, 515. Itenedic us esl Dooiiuus Deus Israel. Sebaslitno ereiui- fti\ xxvi, 166. Ureves sanctae afleelionis tuae. Delpluno. ixxv 819, Carilas Chrisli qii.t- urgel nos. Angusmio. iv, 13. C*m luteras ii.em. ' xxxi. Augusliui Paultno et Ther.i- Sta;,52. . ... Cuni vos [raire noslrt conjunctissunt. xcv. Augustiul Pauliuo et TheraS ae, 5W9. Deo g alias ii.ri odorein gralis. Alelhio. xxxm, 212. De paur.is, cjii.i; liunc jam ad navvni. Augustino. L, 287. DnlcissiiiiUiu ori* \estri gustum. AinaaUo xxxvi, 220. Kpisiolas, quas per nosirum illum. Sciero. xx», 115. Kl iuviuudo le et exspeclando. Serero. xvn, 94. Klsi ij;iiotiis lilii sim facie. Uititi cuiaatn. xxv, 162. Klfi iucerliuii nnln fccil liluis Ccrcalis. Rulfiiio. ilvii, 375. Kicepimus Carilaiu»l>-ni in g.iudio. Ammido. xv, 8i. El cxcusanduiii puliisli, liater dileclissime. Sereio v, St) kispcclabamnsul aroa sitiens. I)c/)*/ii;io, xn, 101. Katcor imiariiue. Antundo. m, !«. 1'iliis uoslris l'o , iliiiiiiiani et ThenJio. Joeio. ivi, 87. Kraler Viclor iuier alias. Sfivro. xxin, 194. II .i... tilii adbuc .iii.pnd diceie. Seteio. xxiv, 148. Haec esl vera caritas. Attipto m, 10. Jamdiiduiii frater ju l.hrislo Domuio. Augustnio. vi, 50. ln Doiiiiiiii Jrsu (linsto seuliu. Seiwo X', 48. lnimuJeratam, ut arguiiuus. Sereio ixix, 175 Inserlis bis versictilis paleus ptgiua Serero. xxxu, 191. I. rtinnii in Di.niino visiuios nos tlorentio. ilh, i .0. Laetati suuius iu ns quae per Cardamiiem. Detjiino. xiv. 82. Laeialu.*snm in iis qua- scripsisli Apro. xxwiu, 227. D I e»;iiiiu> iu teri;o epistolae Sanctn ci Antiindo. xl , 2i8. Luccrua semier csl pcdibus nieis. Au;nsuno. ilv, 264. nagnam humituali nostrtv pducittm Maivelke. i in App., 721. Noo frustra, dilectissimi. Seniw de G zsplivlacio. ixxiv, 21-v O bone vir et bone (ruter. ' xxvn. Augustiui Paulino, 16. Omnllius leinpus, el leuipus omni ibi. Saitcto el Anttiu- do. il, 23«. Opera Domini praedcarc. tfnrarta.vux, 277. Oportcbal ipiidcm nos. Uelpltuio. x>, 107. Voslnuum omnes coquos tuos. Sulpicii Seven Paulino, 116. 1'nst i.empus accepimus lit eras. .tn:.;iu! .. u, 8. Pridie qiiam bas darennis. Noi/ianiaNu. v u, 36. 1'roprium al-iue inJigenaui ium»io S Oeuesii Aretal. l i, 311. (.luain dulcia. faiicibus iueis elo |uil tua. Seceio. I, 1. 0'iantuni Iuteihgn. Ainando. ix, 45. Quid extorqucs ul le plu^ ameuius'* Scvero. X.MU, li 7. 1097 Ouis , daret mlhl fbntem liiterarum tuarum? Apro el Attiaiiuce. xliv, 257. I^iulino ^/erw"''°"e tom frospe.a. 'cxl.i. Augustini Ouod optanlilms alio,uandiu. Yklricio. xvni. 97. lledit a ine tibi Victnr. Severo. xxvm 171. Sicutaqua frigida silienli. Viclricio. ixxv:i 222. INDICES IN S. PAULLNI OPERA. 1092 Si enim hos vldeas. xlviii, 276. Vel tireves nobis ab unanimilale tua liitere. RuMno xi.u, 274. " Keiiis Scripiurat celebrala tententla est. Celancia: n in App., v27. Volucrem pedibns. et levem cursu. Amwido. xxi 111 Ut hutienus tacemti lempus. Pammachio. im, tj.n. S. PAULINI POEMATUM ORDO NOVUS CUM ANTEA VULGATO COMPARATUS. Typothetarum oscitanlia suo loco ponerentur Oriio nOTiis. VI. VII. VIII. IX. x XI. XII. XIII. XIV. XV. Ordo anlea vulgatus. 2 32. 3. 6. /5= ^vaSaasttstsritflKss- - i/«c adscitum. Hucadsc tmn. Huc adscitum. 9. tO, 12. II. «6. 17. 18. 19. Ad Gcslidium, 327. Ad Gestid um, 328. De Regibus ex Suelonio col- lerlis carm. Iragm:, 329. Ad Deum malulina Precatio 3ol). Ad Deum ali.i Precalio, 551. De S. Johanne Baptista, 334. Psalmus i versibus explicalus 3(6. Psaluius ii. 3t8. Psalmus cixvvi, 349. Ad Paulinum Ausonii , xxm. 352. ' Ad Paulinum Ausonii , xxiv, Ad Paulinum Ausonii, xiv, Ad Ausonium, 362 Ad Ausonium, 376 S. Kelicis Nalal i, 378 S. Felicis Nalal. u, 3K0 S. Felicis Natal. m, 382. S. Felicis Nalal. iv. 387 XVI. 20. XVII. 30. XVIIl. 51. xix. Huc anscUuiH. XX, 22. XXI. 13. XXII. u, XXIII. 23. XXIV. 24. XXV. 23. XXVI. Huc aitscitum. XXVII. XXVIII. xxix. xxx. Nunc pri- mum ac- cedunl ex intego. 13. xxxi. •iVune pririt. acccdit S. Frlicis Natal. v, 401. Ad Nieeiam redeuntem In Da- ciam, 113. S. Felicis Natal. vi, 426. Ad Joviuiii, 551 S. Feliris Natal. vr, 5.18. Ad Cviherium de Natifragio Marii iaui, >j(;i), Ad Jnliaiium et lam Epiihala- uiium. 602. S. Fel cis Nalal. viu, 608. S. Felicis Nalal. ix, 623. S. Felieis Nalat. x, 616. De Nolana basiliia S. Fehcls a so aucta, 638. S. Feliris Nalal. xi, 447. S. Felicis Natal. xu, (9i>. [S. Felicis Naial. xiu, 513. Ad Pneumalium ei Fidelem d« Obiin Celsi, 65s. Ad Ainoniuin, 6'J3. . Append. Append. I.N APPEND.T.E. 31. Ad conjiigem i:\horbiio, 715. Huc adscttum De Nomiiie Jesu. 751 S. PAULINI POEMATUM ORDO ANTEA VDLGATDS AD NOVDM REDUCTUS. (trdo anlra vulgatitt Ordo novus 4. 3. 6. 7. 8. 9. II. 12. 13 11. 13 ii. IV. v. VI. VI'. VIII. n. XXI. XXII. xxxii. Ad Gestidium, 327. Ad Gestidium, 528. Ad Ueum malutina Precatio 330. Ad Deum alia Precaiio, 331. De S. Johamie Bjptista, 334. Psalmus l, 516. Psalmus ii, 318. Psalmus cxxxvi. 3(9. » Ad Ausonium, 362. I Ad Ausonium, 362. Ad Ausonium, 37ii. Ad Ausonium, 376. Ail Cyttae-rium . de naurragio Martiuiani, 569. Ad Juliauuiii et lam Enithala- mium, 602. Ad Pneumatium et Fideleir. de Obitu f.el.si pueri, 658. 16. 17. 18. 19. 20. 91. 22. 23. 14. !5. 26. 27. 28. 30. 31. 52. XII. XIII. XIV. xv. xvi. XVIII. XX. XXIII. Xllv. XXV. XXVII. XXVIII. XXIX. XVI. i App. S. Felicis Natal. i, 57«. S. Felicis Natal. n, 380. S. Felicis Natal. lit, 581. S. Fel ci> N'3lal. iv, 387. S. FeJicis Natal. v, 401. S. Feliris Natal. vt, 426. S. Felicis Naul. vu, 558. S. Feliris Natal. iiii (iOS. Ad Nicetam.S. FelicisNalal. i\. 623. S. Felwis Nalal. x, 64S. S. Felicis Natal. xi, 447. S. Felicis Natal. xu, 490. S. Kelicis Natal. xm, 515. Ad Niceiam redeuutem in Da- ciam, 415. Ad Coniugem Bxhor:alio , in Apnend.. 745. De Regibns ex Suetonio, poe malis fragmeiituiu, 329. ORDO ALPHABETICUS~ EORUM AD QUOS DATA SUNT S. PAULINI POEMATA. Numerus primus poema designat, alter cotumnam. Ausonio, poema x, 362 ; xi, 376. AuwntiPaulwo, * xxm. 352 ; • xxIV, 537; xxv 359 Coniugi, i, w Appen^., 743. ' * oa- Cyilieno de Naulra.-io Martiniani, xxi, »69 peo,iv,330; v, 331. "TO' AM • Jl'- S78; J,n- 38°; *"■ 382; xv, 387 ; xvi 40 ; xvfli,4|6; xx,5i8; xx,„, 008; xxiv, 623 - xxv' 6*6; xxvii, 648 ; xxv,„, S58 ; vx,x, 490 xxT 513 ' Fuleli, xxxii, 638. ' '"•*"> 5K1- Patrol. LXI. Geslidio, i, 327 ; u, 3^8 las. xxu, 602. Jesu Nomini, u, inAppend., 751. S. Johanni Baptists, vi, 334. Jovk», xix, 351. Julijiioet la?, xxii, 602. Niccue, x»ii, 413 ; xxiv, 653. Cneumatio et Fideli, xxsn, 658, 35 1099 INDICES IN S. P.\ll.INI OPERA. 4100 S. PAULiM POEMATUM INDEX JUXTA ORDINEM LITTERARUM DIGESTDS Aire. iam precor. Conjugi. Carmen 1 tn 4pp , i lo- „nn_rota mi/it.DeS.FeliceNalal. iv. Carm nxv,o8<. .ImIC puer. Pneunvalio ei Fideli. Carmen xxx, bss. Beaius ille. Psalmus i. Carmon vn, 316. r«nd///a pai. De S. Felire Nai_. xm.Urinen xxix.olS. Cimcordcsanimw. Juliano et lae Carmen xxn, (*)-. Confimtala. Ausonio. Carnien xi, 376. Cw aenlcs frenmere. Psalmus n. Carmen viu, o«$. Dicutimus. * 23 .iusonii fWmo, 332. £cre rtfex. De S. Felice Nalal. vm. Carmen xim. 608. Eurdpamque. De Regib. ex Suelonio, poemalis lr.ig. Cariuea iii, 329. , _ Fe'ix /ioj merilo De S. Felice Natal. n. Carmen xui, 580. _ „„, ■lam milii polliceor. Javio. Carmen xix, o3I. Jamne abis. Nieeiae. Carmen xvu, 41o. Inclileconfessor. De S. Felicc Nalal. i Carmen xu. o78 /,, ueleri «oM*. De S. Felice Natal. x. Carmen x v bW. £ex mi/ii. De S- Felice Natal. vi. Carni n xvm, «6. lux festasncris De Nomine Jestt. Carmen u m App., «'m-iiniam/iii. C>Hierio. Carmen xxi, 569. Nascere. Nicelae, de S. Kelice N-ial. ix. Carmen xxn, 623. Omnipotens Geivlor icrwn. Ad Deum matuliua PrecatiO- Carmen iv, 35n. Omnipolens qiem. Ad Deum alia Precalio. Carmen t, 351. _ Ptirws enl. De Rasilici S. Folicis aucta. C.rmen x.xvi, 638- Paunerh u( placeal. (iesti.ljn. Cannon n, .,_<. Proxima i-,»-t noslrae. ' 2V liisonit PnuLtno, 532. Qnaria r,d I. Ausonio Caru.en i, 563. Ouirta lilii. " 23 Ausonii Pauiiiw, 539._ Srrirnuis. i'sa'mus cxxxti. Carmen :x.5l9. S/poe huni. De S. Felice N.val. xu. Carmen xxvm, 489. Sidera si caio. De S. FeliceNal.il. ii. Carmeu xivu, 447- Sume igilw. f.ostnlio. Carm n i. 32. . Swnme poler rerum. De S. Jbbaune Baplista. Carmen "'Temnora Imporibus. De S. Felice Na al. v. Carmen xvi. 401- ., , rcnif fe^la dies. De S. Felice Nalal. m. Carmen xiv, 382 rer avibus vces. De S. Felice Nalal. vu. Carmen xx, 558 SYLLABUS CODICUM AD QUOS RECOGNITA SUNT S. PAULINI OPERA. MANLSCIUPri CODICKS. Bahtb. — Belgicus rodox a Bjrtliio colalus. in qun ex- stanlS. Paulmi pneinala 18 el -0. Belg. — Belgicus alier a Cauclno coilaius codex episto- launn el carniimiiii S. Paulini. Big — Bigntian:c bihliolheca? colicesduo 600 annorum, in quiims exstant epistols iioveni S. Paufliii ad S A.«gu- slinum, el S Augnslini ad S. Paulinuic. Bigolianus alter, in quo halietur epislola 4 S. Paulini ad Augusliniitn, et responsum S. Auguslini ad Paulmuin ; estque .lOauno- C„UN. — Cluniacensis, in quo exslant fpistols 40, 41 el '' c rot —Cathedralis Ecclesiae Rolonagensis I.eciiona- rius colox, in qno habelur epstolas 18 ad Vicin. iiini Ko- lumaiiensem episcopnm pars media. Ge5m — S. Germani a Pr.uis Pans. dno 900 annnrum peruelusti codices, lilteris Saxonicis exarali <|ui dece.n r)e S Felice Nalalitia carmina conlineni, el Ode i ail ^ice- tam ex quibns mulla rtepravala el mutila p.mendanlur ei iesi'imunltir, AUer ejusdem abliatue co le\ 800 aiinomm, in quo habotur pnoma exhorlaloriuiii ad C^njugem. Jou — Domini Claudii Jolii proecoiuoris Ecclesue Pari- sioiiMS codex 500 aiinoriini, iu qun poemi e\hortatonnm a.l Coniugem. Aller 5!0 annorum, in quo sunl epislol* a.l Marcollam et ad Celanclam. Irr,n — Lugdunensis colox a Vmeto oollaius, in All- sonii ad S. Pauliiuun. _.."■: ... M Rotund — Collegwl» ecdesise S. Mana3 do Ito uuda Rotomas. I.eclionariuscodox in quo habeli.r episloiaj 18 ad Viciriciiim rXolomagensem etiiscopum pars media. Nol — Nolanus, iu quo iinl episiola? 10 et 41. Poelm. — Poolmanni, in quo oxsiant ad S. I .lulinnm Aiisoini carniina. . «eg — Regiae bibliotlicce 8(» annorum co lex epi lola- rtim et poematum S. Paulini, et carminuin Aiisonu ad S. Paulinnm. . , „ _ . . ... Vat — Vaticanns codex epislolaruni S. Paulini. Alu dno, in quibus exsiant cpislol.e 23 el 2 i. Alu ilem ijuuluor, m quiluis epislols 5, *, 6, 7, 8 et 30. V1CT _s Vicloris Parisiensis codices duo 300 anno- rum, iu qiiibns sunl episloln 8S el 26, el du» ad Marcel- tam et ad Celanciam. F.iiisl.m abbatias duo alu 500 annu- riiin, in quibus habettir ad Conjugcin poama oxhortato- ^"v?.». — Viennunsis codex ep s olarum S. Paulini opti- nne IIPIX. Voss. — Vosslanus in Anglla, in quo exsiant carmen 24 Ausouii ad S. Pauliuum. el S. Paulini poema 10 ad Auso- nium. LDITI CODICES. Bad. — B.idii AscensiL, tvp s Parisi s anno lb'16, operum S. Pauliiii Nolani edilio prin a. Baiitu — Barlliii Eineiidalioncs et illuslrationes ex li- lins lv Vdvcrsariorum Couiuientariorum. Francofuni, an- no 1618. . ,.,-., Bened — RB. PP Benedictmoruni ilira, hbcr F.pislola- ru n S A.isMisiini, in quo exstanl S. Paulini ad S. Augusu- niim 0|.isU.l:e 5. 4, 6, 7, 8, 43, 50, et S. Aiiguslini ad S. Paulinum 2", 31. 95 et 149. Parisiis, anno I6<9. D ||, T. _ Kreviarium Ho nmageuso i i Ibl., an. 1 101, in quo hahoiur epistolae 18 ad Viciricium parsinedia, Cui fl. — Chilllelii cnra, Paulinus illusiralus, Uivione, anno 1664, in qno epis'ola- 15. 33. 31, 40, 42 el 51 . Erasji. F.ras-ni cina recons lus liber Lpisiolarum S. Hi ■roiiyint, in quo sunt euisloUe S. Paulini 2,'i et -t:,, el Jua3 ad Marcoll.ui et ad CoUnciain, Lugdiui, : pud Gry- pli uni, anno riiO. ..,.-. Gmv. — Cravii cura. operinn S. Panlini Nolani, lolo- n;a?, apnd Malernuol Cholinum, anno 13f,0. rjnij,. — Crinaei, operum S. Pauliiti Nolani, 'lomo I Or- Ihoiloxographwnm, B s le-e, auno 1560. Latin. — l.alinii Vilerhten-is in S. Paulini Nolani cpi- scopi opera ol.servaliones el Correclioiies. Rom.-e. I.i igd. — 1 ii„'.liuions s edilio ra minum S. Paulini ad Au^ouium, et Ausonii a I S. Pauhnum, apud heredes llu- gonis a Porla anno 1003, M Vict. — Manam Vicloris tura, Libor Episiolarum s. HierOBvmi, In quo esl epislnla ad Celauciam, Parisiis, an uo 1609. _ „. Moc — Mogunlina editio eoislolamm P. Hieronjrrfu, nbi epistola; 25 e: ad Marcellam, anno 1470. Poblm. — 1'oelmaiiiu cura, codices duo, alier poeniatnm S. Pauliui Nolani, Anluerpii', apud Christophoruui Planli num, ann i 1560. Alier caraunu.ii Ausonii ad S. Paulinum, auuo 1568. , , _ , . , _ Po-c — Ponceli /c Pvetu' tvpis. I iber Episiolariim S. Hieronvnii, in quo exsiant S. Paolini epislol» 2S et 2b. el du-e. a Paulini ad Ansoniuin Epistoljruiti liber, cimi aonpialioni- bus, Biirili{>ala>, Zf uil Simonem MilLingium, aiiuo 1375. INDEX EPISTOLARUM PROUT COLLAT-E SDNT AD MSS. ET EDITOS CODICES. ■d.t. Er, Crav., Mog., Ponc, Hom., lt< sv. et Schot. EPISTOL* I. AD SEVERIM. Reeensita est ad mss. codiees Reg , Vat., Vicn., et ail edit. Bad , Grav.., Grin., Rosv. et.Scliol. II. AB A«1M) ». Emendata esl ad eosdem mss. el ediios eodices. _ IU- AB ALTPIDM. l-ollaia estcu.Ti mss codiribusepistolarum S. 4u°uslini Bigotiams du.ibus, Valio; 4, el edit. S. Augusuui Heue- uicl. (.ruv. et Rosv. IV. AB AUGUSTISUM. t.nenriala est juxu mss. ircs B|g„ Yat. i, Epislolarum .:. Al'i " ' ,eL ,;dU" ,ie"ed< aU "ISS- « editos codices guareolares codatam, et Grav. AUGUSTISI ad piulisum. 27 (al 32) prmumfadsciu: ^ "^ ^ ^ * ad ^ M H"c „ . V. AD SEVHIOM. Lasligata est ad mss. codices. Eele , Kerr \ u Vi*n et M ftlte. Bad , t.rav, Grm, Rosv^SchS; et Lali :, ' ~ ., VI- AO AUGUSTISUM. ^cmfiuK: tres et B!g- * Vat- 3- ct ad edii- Ce- ' «UGUSTISI »D PAIILISUBF.TTHEnASIAM, XXXI lAL XXXIV) Keceusiu est ad Mss. 2 Big. et ad edil. Bened. '' ., VII. AD KOMANIASUM. Me.idis pitrgaU est ad lldem inis, codicum 2 Big, Vat. t, el edit. Bened, Grav, et Rosv. * , VIII. AD LUJESTUM. Ad ei sdem mss. et editos codices collata. D II- AD AMASDOM. e,",'W.«l ad. ««*. codices Keg, Vat, Vien. et ad euit. jjjd, t.rav, Gnn., Rosv. et Sclio, ., »■ AD DELPMINCM. hmendata est ad eosdem mss. el edilos cod.ces. XI. AD SEVCBBM. tum nsdem mss. et editis eoJicibuscollata. XII. AD AMASDSM. Castigau est ad eosdem mss. et edilos codices. XIII. AD PAMMACBIUM. Mendis multis purgata est ad lidem mss. codicum Re •■ ta", t"; et l'dU- Ba*.u'''«!-GTav,Grin,JlqST'et sehol. landem mton suo ad integrnm. restituta est. XIV. AD DELPHINUM. edii^itad3" rS adH mss> c2'',ices Keg- Vat- Vien- el ad euu. uad, Grav, Rosv. elSchot. XV. AD AMASDUM. Ad eosdcm mss. et editos codices emendata. XVI. AD JOVIUM. Correcta est admss. eodicesRelg.,lies< Vat Vieu et »d edit. BaH, Grav, Gnn , Itos.. et Schoi. ' ' „ XVII. AD SEVEBCM. Rw.«SchotCI,IB "'"' K?g' 6l edU' J}ad-'-Grav-. Grin-. XVIII. AD VICTRICIUM. EmendaU esljuxla mss. codices Reg, Vat , Vien ac laxia Leciionaria mss. cathedratis EoclesisB Roromagensis et S. Mari* de Roliimia Roto.nag. Breviarion, Roiomaij U91 et juxla edit. Bad, Grav, Griu, Kosv. ei Schot. XIX- A» DELPHISUM, Goiiala est ad mss. Reg, Vat. et Vlen, et ad edil. Bad urav, Griu, Rqsv. etScliot. . XV. AD DtLPHIHUM. CastigaU est ad eosdem mss. ct ed.tos codices. XXI. AD AMA5D0M. (.um iisdem mss. ei editis colicihiis cellata. XXII. AD SEVF.KUM. RecensiU es^ ad eosdem ouices ucs, et editos. * SBlPlfiil SEVEBi AD PAUUKCM, . Hnc alscila ex tonio S Spicitegij Aehenani , ubi nri- muiu edua fuitex ms. collceUomano. XX II. AD SEVEHUU. Miiltismendispurgataeslad a,)em mss. colicum Rel"., Sclml I "' eledil' B:'d"' Gr*V" ar'0' Uosv' et XXIV. AB EUMDEM. Ad mss. et editos codices eos ieni castigata, prsier Belg. , XXV. AD MILIYEM OUEMDAM. t^o.lata a.u mss. codices VaticanosS efVict, unum, ct ad XXVI. AB SEBASTIANUM EBF.MITAM Recognita esl ad mss. coriices. Val. et Vict,, et ad edil Er, Grav, Ponc, Rom, Kosv, Scliot. et al. XXVII. AD SEVERUM. Recensita est ad mss. Iteg. et edit. Bad, Grav. (,.in itosv. ei Schot. ' IX VIII. 40 EI MDJM. Collata est r.,m mss. codicihns Heg, Vat, Vien. el edit. Had, Grav., t.rin, Rnsv. et Schol. XXIX. AD BCMDKH. CastigaU est ad eosdem codices, et |ra?ierea ad mi. XXX. AD EUMDEM. Reco-nita est ad codices supra notalos in epistola xxu. VXXI. AD ECMDEM CollaU est ad eosdem co.!ic^.s. XXXU. AD FUMDEJI. Cnrrecia est juxiamss. et ediios codices suuradesioni- los iii epist. xxix. ' c VXXin. AD ALLTHIIM. Receusita est ad mss, .«.liees Reg , Vat Vien et id edit. B.d. ChdB, Gr.iv., C.rin., Bn*v. et Scnu. d XXXIV. DE GA70PHYLACI0 ROMILU. Castigau est ad eosdem mss. et cdilus c, dice XXXV ADDiLPHISUH. Collau est cum mss. Iteg. et Vien, et edii. Bad.. Grav., Grm, Rosv. et Schot. * XXXVI. AD AMAADIM. Reco?niu est ad eosdem m.ss. et . diios codices ct rsv., Schol. et Vinel V. AD DEOM ALIA PRECATIO. Correctum est juxta ediliouis Bad., Grav. Grin., 1 oelm., Rosv. et Scbol. VI. DE S. 10HANNE B PTISTA. r.ollatum est cum edit. Lugd. et Rosv VII. PSLMOS I. RecogDilum est ad ms. Reg. et edit. Bad., Grav., Grin., Poe'm., Rosv. et Schot. viii- psaliius n. Cnllstiim est ad eosdem ms. el editos codices. IX. PSALMTJS CCXXXVI. Rcutnsitum est ad codices supra notntns. * AOSONIl AD PAOLINOH, XXIU. CollalumSsl cum mss. Lusd. Poelm., Reg.. et cum eilil. Bad., Gra*., Lugd , Poelm., Schot., Toll. et Viuet. ' AOSONII ADPACI.INIM, XXIV. easligalum est »d eosdern mss. . I edilos codices , et praHerea ad nis. Voss. ' ABSOMI AD PM LIMM, XXV. Emcndaliim est admss. rodi cs Liigd., Marimg , Reg , p adedil. Bad Grav., Lugd., Poclin.^ Schot., toll. el Vinet. X. AD AUSOMUM Mendis quamplurimis purgatmn estadQdem mss codi- runi l.ugd., Reg., Vos-=., el edit. Bad., Grav., Lugd., Pnelm., Rosv., Schot. et Vinet. XI. AD AIS INICM. Casligatnm "St ad mss Lugd., Reg., el ad editos Ba I., R av. Lugd., Poelm., Rosv., Scliot. et Vinet. XII. NATAL. : S. PEI.ICIS. Recensitum est ad ms. Germ. notaluin, 510, el ail edit. Ilad., Grav , Gnn., Poelin., Rosv. et Schot, XIII. NATAL. II S. FELICIS. Emendatum est ad eosdem codices , ct auctum ope m*. Germ. XIV. NATAl III S. PELICIS. Ad eosdem codices castigatum, et anctum ope ejusdem m>. Germ. XV. NATAL. IV S. PF.LICIS. Mendis purgatmn esl ad lidem 2 ms^. codicinn Germ. el ad edit. Bad.,'Grav., Grin., Poelm., \\< sv. et Schot. XVI. NATAL. V S. rELICIS. Correctun est ad eosdem oss. el edilos codices. XVII. AB NICETAM REDECNTEM IN DACIAM. Mnliis mendis onrgaliim esl ad lidt-m mss. csdicum Germ. n. 481 e.t Reg., ac edit. Bad., Grav. Grin.. Poelm., Rosv. etSchot. Aucumope ms codicis Germ. XVIII NATAL. VI S. FELICIS. Casligaium est ad mss. 2 Gerni., Barth l.eladedil Ba I , Grlv., Grin., Poelm , Rosv. et ScboL XIX. AD JflVICM. E nendatiim est ad mss. codii es Belg , Reg., Vat, Vien, et ad edil. Bad., Grav., Grin., Rosv. et Schot. XX. NITAL. VII. S. FELCIS. Correctnm est ad mss. Belg., Germ., n. 540, M i Barth , el ad edit. Pad.. Grav Grin., Poeiin , Rosv. et Schot. Au- cluni ope codicis nrs. Germ. XM. AD CITERIOM. CnUalum ad ms. Reg. el edit. Bad.,Grav., Grin., Poelm., Rosv. et Schot. XXII. AD JILI NLM ET IIM. Edilum olim ex veleri ins. codice Belgic. in edit SchoL XXII'. NATIL. VIII S. FEIICIs: Rerogniium est ad ms. Germ. n. SIO, ct ad edit. Bad., Grai ., Grin., Poelm., Rosv. et Schot. m XXIV. NAT L. IX S. FELICIS, AD NICETAM. CsstiKatum est ad ms. Germ. n. 481 , et ad eosdem co- dices editos. XXV. NATAL. X S. FELICIS. Ad eosdem ms. et editoscodices c llauim. XX\l. DE NOLANA BASILICA S. Ft LICIS ACCTA. ExscripUim ex eadem Imsilica, el edilum a Sirmondoad Sidonium lib iv, epist. 1«. Huc primum adscituin. XXVII, XXMll, XXIX , XXX ET XXXI NATAI . S. FELICIS. Ex Dungaln in Auclario BibiioLhecaB Palrum ed. Paris. 1GI0, t»m. II, ct edil. Rosv. XX .".II. DE obitb celsi, ad PNE'MATICM et fidelem. Correcttim est juxta n.ss. Bel;.. Reg., et edit- Bad , Grav., Grin., Poelin., Ro5v. et Scliol. IX APPENDICE. POEMA I. AD CONJCGEM EXBORTATIO. Cist galuni est ad mss. codices Germ. I, Jol. I, VicL t. II. DE NOMINE JESO. Ex nis c.idice Cartusiie prope Argentoratumin Germanli ediliim est a Barlhio Adversar. '.ommentar. lib. xxxiv c:ip. I. Hin: primum adsciium INDEX \OCUM QUARUM INSOLITA SIGMFICATIO. Abigere, positum |>ro ravere. P. 59l ^/iraftiiH.secuuda producU. P. Blu. b5U, b»-. Abscidare, pro abicindere. K. i, 4S, &3. Abscisio, E. 122. lS".^i.E.62,224,28-pl0.Ap7l7 Abvsui. secnnda correpla, locn oIji/smis. P.Wl. Ateubiiiis, id est mensa scm rec/iwUoritiiB. K. <*. Aerii pruceres, Itosles, ndcm qui iJivmoiiet. L. Ibb l . 589 Mtermmi, pro in tetermim. P. 60G C86. AqUare, |.ro fmpenter aqere. P. 588. 4ma/ec, secunda producta. P. 011. Ambilio, loco nmtims. A. 7i/. Atnliilus, pro pomjia et hoiiore. L. 1J3. Anmis pro cantharo. E. 20o. Amiihim, id esi om/dt»./". I • bb.>. Antiqms* teius terpens, ide.u qul dmbolns. E.99; \ . 593; A. Voi. Aposioica sedes, pro episcovili. E 10. 102, »3. Iposlnlns. iJcm q"1 s- fauins. K. 155; M alitx passiis tpsis, /i(l«ris concha major. E. 2 2 irecus. E. 204. Armitausa, saguin mtlitare. b. y., , 115. Asinus, pro corpore. P. 111. Astula, E. 189; P. 20r>,GM. .4tMiim, GalUce painis. I- 73. ivarilia, idem quod (ieSKlertum. E. 2b6. Aiursiis, id est remofiis. P- 5i_0- Auia, |.ro paradiso, c/9, b»4 B Babvlonis filia, pro Roma. E. '.84, 276. Beare, prp beatnm diccre. E.-U3, »»• lleiiediclam, idem qnol t>enediet,o. t. -53. Burieus, id est asinus. E.183. Caccabata. id est denigrata. B. i<>2 CamelltS, lem. gen. E. 176. __ Cwitlmris, Gallice MsstN. h. .>, 205- 1103 INDICES IN S. PAULINI OPEKA. Capere, pro posse, capax esse. P. 549, 577, 665. Cuvus, idem quod wnns. P. 600, 604. C dar , i I est oliscurilas. K. 69. Ccclere, pro discedere. P. 4^6, 145. Sic saepe apud P»u- iintim simplex pro composilo. Celeusma, clamor symplioniacus naularum cum porlui suui proximi. E. 65. Cerhas ovrum. E. 135. Chrislus, idem quod unt lus. P. 628. Coepiscopus, ideni qtn coadiulor episcopi. E. 36. Combinare, pro convivere. E. 51. Comilari viam. A. 733. Commeatus, est temporis spalium. E. 48, 70. 277, 203. Commembralus. E. 264. Conc/ia. E. 203. Condilur arlus exaninws, Gra=cismns. E. 199. Confessor , qui aliquid pro Christo passus, Iraniiuillam tnortem obieral. E. 101. Consncerdoles, pro suffraqaneis episeopis. E. 106. Conliger, Gallice batcleur , farceur. P. 563. Con/ra, pro prop -. P. 1 18. Contiibulalus, pro coulriio E. 240,263, 283, 88.. Coomnipetens. E. 223. Coram, pro prcesens. P. 379, 380. Corona, pro dignitale ccclesiaslka. E. 11, 81 Co»to, idem quod uaw. P. 593. Crispus, id est caperalus. P. 683. Crumillus. E. 120. Cubiculum, idem nuod orntorittm. E. 103. Cu6i/e, pro cubiculo, P. 406. Curlatinus. E. 113. D Defectio, pro /0111«. E. 214. Deficere, pro mori. P. 599. IHalrilus, Gallice percia jour. E. 204. *uifliE, /bssa de flumine. E. 531. Discrelio, idem quod discrimen. E. 291. Discrelus, id est ditiersK?. E. 280. Disskere, pro separare, removere. E. 236. Domina?dius, id esl dominus «?d s. E. 25. Domnicns, idemquod senus Domini. E. 110. Domrius, idem qui domiuus E. 94. flomu. pro domo. E. 124, 128. Domus pani-, pro Bethlem m. P. 593. Vonare, pro condonare. E. 309; P. 670. Durare, pro indurare. P. 342. E JJc/esta, i rima corrcpla. E 198 ; P. 593, 605, C06, 662 Eleazar, pro Lazaro. E. 76, 216; I'. 686. Emere, cum sexlocasu. E. 142. Erimn.', secuuda longa. P. 423. Exspectare, pro speclare ; et exspeclator, pro tpectulore. t. 32, 193. Eulogia, id est panis iienetlkius. E. 12, 30. J?jc copia, G.illice d'abontlance E. 92. £a-*er, pro «jlranra. E. 49 ; P. 377, 585, 597, 616. F Fttf.i, Memquod Parfic. P. 556. FaiMiicm, pro lampadeoleo ornalu. E. 2i8 Ferrum dnmni, id est /errum dnimiosum. P. 592. Fertere, secunda correpla. P. 649. Fidei, secunda producta. P. 339, 390, 392, 402, 403 419 «15, 01 «, C68, 078. Fccnerare, cum accusativo. E 1 17, 21 1, 215; A. 8S9. Frenerari. idem quod mutumn ceci pere. E. 141 Fores in snig. pro rwrla. E. 174, 201 ; P. t,50 633 Fraqtle, iil esi (rtiqilias P. 399, 669. Frucli/icare, active. E. 48. Fruqum itrva, id rst «riiB frnqifera. P. 393. Fulgere, secumla correpta. P. 395. Funtji, cuin accusativo. P. 3)5, (161; A. 952. Funus eicussum, id cst moi tuus excilalus. E. 193 G Gazophqliiauin, Gallice lionc. E. 2'3. Gratificua, pro eo qui qratia* aqit. P. 661 H Babere, pro habilare. P. 3611. Humile, idem quod humilil-tx. P. 590. I Ignisarbiler, pro ignepurgittorii. P. 346. Jr/ni sapiens, idem K. 668; .4. 720. Illusus, Gallioe, eon^. E. 230. lmtotesrere, cum accusaiivo, Gallice finYe connaiire. E 1!3. n. 2. /»s/ar, id cst inmqo seu exemplttm P. 432; 599 ' / itegralm. F. 23. Interim, pro haiemts K. 291. Inlertisits, idem qiod intisus. f 652 11446 J>e, pro mori. P. 664. 'Israel, secunda producU. P. 616, 652. J Jesws, pro Josnc. P. 612. Jocundus, pro jocundo. E 25. Juslum, pro iustilta. P. 387. L Lassare, pro /asjaii. E. 28; P. 67u. Limina, proade sacra seu ecclesia. P. 142, 143. /. ogos, id est sermones. P. 584. Lonqum, pro diu. K. 179 ; P. 686. Longum lemporis, Gallice/ongueurdu lemps. P. 371. Luceinnria decotio, id est oMcium vespertinarum pre cutn. A. 798. Lucidus, pro candido. P. 431. Lttmen . pro die. P. 674. iuxuites, Gallice racine, ou brar.cltes d'arbre. E. 154 £irt»ia, pro ji/nca. P. 660. M Magister, id est S. rWus aposlolus. E. 124, 128, tSi 145, 1K5, 188, 210, 224, 219 ; P. 409, 679, 684; A. 717 739,741. ttalus, pro diabolo. E. 133 ; P. 403 , A. 966. Maria V ., seeunihcorrepta. P 337, 605. Mater, pro qualibet femiua eliam improle. P. 336. Metanius, pro Melania. E. 174, 178, 189,203,260. Memoria, pro lumalo sepulcrali. E. 205. Mtitsii. idem. P. 642, Merra, pro ngua amara. E. 222 ; P. 41 1. Melallum, pro marmore el /apide. P. 637". Melari, pro tliverlere. P. 628. Meiuioriurn. A. 912. Ministerium sucruin, id estvasa et ornamenta ecclesin titca, E. 205. Munerari. pro munerare. E. 77. Musivo Uludere, ideiu quod musivodepingere. E. 205. N JV utclus, pro uaclus, a nrmciacor , legitur in velusli>si- mismss. P. 582, 414, 384, 587,661. Natalis, idem quoJ dies /esfus. P. 382. Nebrol, pro Nembrotli. E. 45, 233. Nemus, pro nrtore seu fruciu. E. 186; P. 61S. Nigellalum. E. 50. Nimve, secunda producla. P. 556,611. ATitJC habitui iil est neo\Atgii. E. 198. Nheus, pro, de marmore albo. P. 647. Nudum, idem quod nndilas. P. 380. Numerus, id est popu/us. P. 409, 409, 612. O Oderimus, secunda producta. P. 145. Onmimedens. P. 659. Omnipurens, P. 508. Omnts, id est ihleger. P. 674. Operari, pro eteemostinam dure. E, 72. Operatio, pro eleemosyna. E. 140, 183. Operosa fides, pro /Sde nitw operifrus 6o>t»5 . P. 587. Operlum, idem quod oriertmenlKin. P. 561. Orexis, avidilas, seu c.oi appeknlia. E. 119. Orsn, pro procemio. P. 563. P Pagina saxi, id est ter decalogi sculpla in duabus labu!) lapideis. P. 341. Paqinaius, idem quod compagmatus. P. 581. Pants, pro Eucharislia. E. 51. Ptipgrus in lampadibus adhihila. P. 385. Ptiriicipare, pro parlicipem facere. K. 146. Pnttper anxius seu ma?s(t(s, idem qui pa3tlt(e»is. E. 242, Penlapolis. id est arbes guinque ieceiidio consumptat. E. 78, P. 616. Penlateuchus, pro quinque iibris. E 13. Perfrui, cum accusativo. P. 664. Piqitoru, pro /i/iis. P. 530, 433, 607, 684, 686. Pillealus, id est piffcipims. P. 422. Plebes, numero singulari. P. 333. P/eZis, ideni quod numeruj. P, 572, 574. Polerimus, penultima producta. P. 196. Poiionatus. E. 245. Pueia, pro nova seu recenli. P. 157. P««es, seu pi/pis pro pupilla. P. 564. R Hecoqnilionis dies, id est dies ear/remi judicii. li. 48, 103,231. Hefeclio , idem qucd /iop(isitius. E. 104. Idem i;ood bitptislerium. E. 195. Regenerutio, id est baplismus. E 117. Heflia seu rea/no. pro porla pra:cipua. E. 72. Repascere E 961. 1107 INDICFS 1N S. PAILINI OPERA. 1108 fleirac/flre/pro recolere seu rerolvere. I'.Gl 1; A. 731, 742. He etatii, |irn Auoca/upsi. E, 10'J. /(/i iiinHi usperi K. 47. ttolmr, |no quercu. I*. 373, 5,8t. rt«(/ s, id esl KoiHS. recens. E 198 ; I*. 632. S Sacrainenlum, i lem qimd mt/sierium seu sacrum secre- luat. K. 1 ■;.', 288. 294, 295, 500. 511 ; P. 623. Samts, id e.si mttgicns. A 732. Snwtiioquus. l\ 610. Sapiras ignis, pru imir purgatorii. E. 173; A. 720. Srriis, | ru rafde. E. 166. Sctnmna Sd est /ocus ;bs«'s indusus, ubi gladiatores Cer- laliant. E. 161. Scliolaslica! litlerte, id esl lntmamora litlertr. E. 171. Schotaslicus sermo, i>ro humuaa etoquen.ia. E. 238. Scrtjpulus, iJ esi scrupiilus. r ■ i*9. Setlere |>ro placere. P. 562, 6'.) Setlere pro siiii. P. 573. Siqitum Domiii, id es'. simitcKCrueis. E. 203. Sovriare. P. 593, 626. So/n, Meni qiioU so/ea\ E. 1 13. Stjlium, id esl /imen. E. 73; P. 636. .s<7is in nwwifms, salti/ius, id est sofu* irl moidifjtrs P. 501, 401. Soloniou, p o Sn/omon. E. 21 et alibi passim. Spttrsa roris. pfo rore. E. 33. Speries, l.allice fuce ile bdtimeiit. A. 914. Sphonilijlus, oslreorum genus. P. 328. Slatus, pro s/«l»ra. P. 563. Subiium, pro sndiio. P. 665 Substnuii, idem quod bona, dhilice. P. 42K, Su erfuo. E. 7P. Svffragii, secuud.i brevi. P. 573, 686; A. 747 Testimoniitm, idem quod re.itamen/um. A 752. Tlwlus.lesludo orbiculata, Callice dome. E. 73, 161. Trabttle, ligoum qi.cd trausit per rolas. P. 658. Tremulum, pro irc mnle. P. 360. Tricliorum.E. 202 U Uniiicore, pro wiire, tuifonem facere. E. 124. Urbicus, id esl Ifcmiuuus. E. 23. V Vaniloquas . P. 037. Yas unima:, iJ e>l corpus. P. 676, Kuslurri, u^er moii excullus. E. 233. Vemlere. cum sexlo rasu. E. 141. Vertex pro Christo. P. 418, 599. et atbi passirtl. Kerfr, pro reverli, retlire. A. 732. resii/nS ager, cui fructus insunt. P G74. Vestiqium el les/igia, idem quod pedes. E. 141,157; P. 630, 660. Fitiere, cum acrusativo. P. 608, 683. Vhestere. E. t39. Yutnerata carilcnis. E. 143. Z Z'ibulus et ZatWas, idem qui diabolus. E. 6. 12o INDEX PERSONARUM ET RERUM MKMORABILIUM. E. Epislolas designat, P. Pocmuta, A. Amiendicem, V. Viiam e: segrj. Ai.riuclo Chrislus.P.liOt.A. 919,940. Inniiiiierisiinpe- ratoinin, A. 9:o. Insep'ilcri«, ifrirf l's abusi haeretio, ibid. A littera irihus virsiscontexUTriardismjsteriumsignai, P. 481. Abcl occisus, Cliri.sli lypns, E. 229. Ei sublato 8elh iu s:mci.i generalione snbsliluitur, E. 5'. AbellaurbsCampaiii», P. M4 La>idatura Paulino, Md. Sancii cujusilam sepuUrum, i'i>iiJ. Laudalur a Paulmo, P. 518. .. Abn^galio sni potior quain externa omuia reliiiqneie, E. 217. Abrahani palriarclra ilives el perfecln-, E. 149. Pere- Ifrinans. Christi iv|>us, E. 229. Treoentis fauuilis quatunr reg.-s superans iuvstice tictoriani Chrisliani hnttniiis de qualuor hnslibns r porlamlam desig;iavit, E IG9.'A. 897, Angelis hospilio iv > eptis pedes la al, E. U>. Ejus caeca OliedieiilUquam Oi-o s;ral .1, E. 181. Ibiomodo amicus Dei laclus, E. 77. 78. Ciir Sarain nxiifeni suani flevii, )r.. 67. In ejns sepulturam ajjrum emendo q iid nobis inuueril, L. 68. Absal.m, sen AI»'s'alon, cnnia camtis sui gravalus, pec- caioriim poiidus relere.is, E. I2'J. DefuncluS cur a pitre iugealnr, E. 6 I. Absis. alla is roficlia major, K. 2(1-2, A. 906. Absides et coiiclne, ide.111, ibhl Vari:e in lemplis, A 9iMi. Ahslineiilia esl adjiunenium, non perfeciio sanrtiiiti*, A. 739. Qualis rnmmendelnr, A. ibid. Omnilms virtutibus opitulalur. A. 710. Abnli, id esl uon nli cmisiimme, V,. 64. A. 8.9, v . 1 .11. Arceplio persoiiaruin a reliitinni: raiholica proscripta, Acus evanjtelica, fldes et verbnm rrneis, h. I16. Adam, 1.11 lieceplus fueri , P. 332, A. 929. Peceando si- mililudinen) Dei perdidil, non iluagiiieiii, E. 156, A 89'i. Illius peecaliim meniisoculos liiuocenti* clansit, eiiui- qmaii aperuil, E. IN6. Ailam secundns, C.lir.slns, P. 672. \illiaruie pei' aiiiorem Deo, niagni laboris opos, E. 134 . ,. /liditui snnl Osliarn, quorum ordo antiquissinms nl Lc- elesia, P. 474. /Egynlioriiin Dii inniiinerl, V. V3V. Ipsonim mimeii pro- priuni J.ipHer Aminiui, P. 151. Eorum snperslilioin sacris Is.acis, P. «5 ci ietji/. Adonis est Tliamnus, E. 190, A. 903. Ejus fano profa- nala Belhlrtlienl abHadriauo imperatore, K. ibtd. Adotnre. 111 ScriplWis Pt apud Palre», idem qu»d /1. .10- rure, P. 62S, I6i; A. 914. Ai>ui*\us inip., lide lUnnustlS. Aifversa Siepe lioiuinibuS cur eveniaui, E. 91. Adidationis Tiiium nomine humililalis el bcnevolemia se pallial, A. 776. Adulalorum asseMalionps viam virlutis leiilanliliui nox>a», ac proiude caven.lsp, i id. iGdilicaliO templi sprrilalis in auinia egrejie a Paulinc commeodalur, E 211, 212. iEmLlDS episropus, P I07. Pater |a? nxoris Juliani, P. 7/)id. (Juomo-Jo dictus a Paulino Memoris paler el fraler. Ibid. JCquiparet idem qirnd nar Ml, A. 924. MteMho diciur anad audil Mitlo, proverbium, E. 37, A. 877. Eias iuvenilis nemini lardioris coiiversionis aJ Detim debel esse oct-asio, E. 165. Alllic ionisbonuni, A 717. ifricairi episcopl pe liiier.s et rlericos a s« misscf Punliniim sahiUnt, E. 23, A. 875. Agabus himinetiieu» fuinetu ei a|>osu>li Pauli (^assioneni prawlici , E. 291. Agaparuin usus penes antlqunsChr s'iiiins, P. 5H2 Ager cordis noslrl ipiomodo co-'enilus, E. 236. 237 Acilis lilleiarum Paulilli ad Atigusthiutn delalor, E. 52. Aginnitm, rivitas a Burdi^al.i ei Sauleuibus nori Ioiicb disians, P. 554. Agitator Israelis, D.-ns, P 59G, A. 9tJ. Agni, receus bti liztti, A 9ll8. I ideles, ibd. Agni el lnedi, jusloriiin et leprobaiuin hieroglvpl.icun, E ivtl, »07. A-nus pasclialis in velrri legp, Chrisii ivpus, P. 610. Ilem in puiu is, E 2n5, 2il7 ; A. '.'1)8. Ouinqiie fontca einille.is iii inysiei >um quinque viilueriiii) Chrisli, ibut. Agricola catestis, Dpus Paler,':. 236. Agricol*; mai lyns rtli qure iu basibca S. Felicis repo- sil.T, P. 63S. Alariius qun lempore R >ni3m everleril, P. -H 1. Alktbios, lloientii Cadurceiisis episcopi fraler. E. 212, V 121, Cili Preibyler, V 121. Il vlr ei ndilissiuras l»u- dalus al> Hieronymo . iliirf. A PjuIhio lamiiuam lidei et reliaionis, cusios K 2"6, V. 85. Caiiurceosis e| isco- IHIS, E. 212. 276, A. 918. I.ilieris suis Paiiliiinm mire ro- fleit, E. 212. Allia, si 11 Appia soror Philonioius, P. 509,515. i/inr/aiiteHSis vicus, A. 887. Alinqonum, oppidiini e domini» Paulini, E. 63. 107, A. 887, 888, V. 3. Ibi ejiisdein suiiiplibus conslrucla a Dtd- plriop eeclesia, E. 107, V. 54, 6.3. Ejusdem cl rici d.cti Atiuqoneuse*, E. 63, V. .34. Alite- vnlanles insiar crucis, P. 599, A. 943. Vllophvla iiin'ier San^oneiu declpiens, ujsticc carinei» dcnotai, P, 383. 1109 LNDICCS IK S. PAULIiNI OPERA. 1H0 Altare un cum olim m ecc'esii-<, A. 906. Altari» et t'm- tila in sanclorum solennilalihus jam olim vel s nmaln P. ,o83, A. 951, 932. liicliora, K. 202, .4. 906, <107. Altarihiis sacrisnemo propinqiei acct-nstis igue cupiditaliscarporea?, E. 262. lis reliquice sauetorum iuclusae, P. 637 el seqq., A.905. Allaria antiquilus martynim reliqiiiis nmiiita, P. 471. Aharia aniiquitus velu ciausa, P. 485. Altaria cnicibus amiquo more onialianiur, P. 483. Allaria priorihus Ecclesia? lemporibus plura erant iu lemplis, non uiuiin t-iuiuiii, P. 4-71. Alvpics aLi Ambrosio ad fidem couvetsus, et ad sacerdo- lium consecratus, E. II, 12, V. 8. Cantale cum Paulino coniuactissiinus, E. 9, 10, II. l.ibros quinqtie S. August. coiiLra Maiiirliajns Paulino cumiiinuical. E. lll, II. Ad euiu scribit liueras, E. 33, 36. Eusehii Ca?saririisis Chronieo i ab eo reeipit, E. 10, 11. UpggCttr a Paulinu ut vilsesuae hisioriam ;.d ipsuni mitlal, E. 10. Hanc scriliit ei Paulltio mitlit Aiigiittinus, E. 19. Amaleeh aqiia? ca?c»lor. P. 641, A.947. Occisus peccata occidenda signilical, P. 5b9. Vietus osieudil quid apud Denm possint oratione*, P. 611. •Aman palibulo, qtiod Mardochapo paraverat, a[i|ieiisus, declaral quid apud Deuni possinl preees, P. 611. Amaniia Aprj conjtix, E 231, 237, A.920, V. 132. Viruin n doincs.icis ciiris e.t civilibus ne.gotiis liherai. E. 239 el neqq.,\. 152. Conliueuiiam proiitelur, E 234, 239 elseqq. , V. 151. Yalde lamlalur a Paiilino, iiriil. Amandus Burdegaleusis presbyter, E. 7. V. 10. A pue- ritia Cliristo nulilans, E. 64. El sacns Litieris enutntus, ibid. Innocenl ;e hapl smaiis c nservalor, ibiitt iiuim sua- vis in scribendis U t-eris, E. 221). S. Pauliiu calecbista et palriniiS. E. 9. 48, V. 10. Delpliiui su eessor in episcnn-ilu Burdegal.-usi, E 7,276. FiJei et religiouis cus os, E. 273, V. 8o„. Amandus alter Paulino scril i , F. 2 9. 2 8 V. 43, 4* Litteras arcipita Pau'fno. E. 258, 2i8, V. 43^46. Qui ejus precihus se eommendat, K. 139. AmbiLto hig&jjili. E. 39. Ambhosiiis a populo episcopns eligilu", V. 31, 131. Aly- pium Mrdi< I uii haptizat; E. 12, V. 8. El sacerdotem cou- secral, E. ibid Paulinum ad liilem invital, E. ibid., V. 8. Peramaiiler ac honorilice excipil Florenlue, E. I, V. 30. Sacerdoiio initiatum clerosuo vult adscribere, E. 12, V.8, 30. Maxiuie ddigi!, E. ibid. Scnbi adyersus quosdaiu con- tfindeut:»s de Plalouis . hhris Clirislurn profecisse, E. 33. SS. manvruin 1'rolasii elGervasii cor|iora nr erut, E. 207. Ilein S. Nazarii mailyris, P. 638, V. 55. Cnjus reliqnias mitlit Paulruo, ibid. Sunplii ianmn sihi designat iu sede successorem. V. 50. In it lui quiescil, P. 651. Ambkosics alter, inimusciili et litterarum Paulini ad Hie- rouymum. delalnr, A. 770, V. 45. Aiubrosii Mediolaui pasons latides, P. 459. Qttotempnre is oralionem de B.isdi is rec larii, i iri. Quando ah impe- r trice Jnstina vexatits mka ulo ejus furorem repressii, P. 408. Id< ni SS. Gervasii et 1'roiasii manyruiii repertnr, P. .08. Ameii. Hujus vocis usus in priiiiitiva Ecclesia qualis fue- lit. P. 449. Amicilia familiarilaiis humanas qnam fragilis, E. 138. f.lirisii, lbrti< nt mors, ibid. C.iriulis uullaiu liabel anmii requlein, E. 163. Spintalis non , ut seeularis tempore iuelieiida, E. 66. De plenn iutipit , i rta per Cbrtstum, ibid. Amicus bouiis, medicina cordts, E. 96. Amiiinu Jupiler proprinm apud lEgypliosiwmen, P.451. Amuis basilicam S. Felicis infestans, ineritis ejus a!io ileduclus, P. 622. Ainor sui, iniqua dilectio, E. 217. Fonim quilms sine Cliristo placetur, tiinendiis, E. 228, 229. A geiililihus in siinnlacro ut Deus colilur, E. 87. Ana Hispanix lluvius me.nmahilis, Fmerila tiansiens. P. 554. Anastasics pnpa, Paulini amanlissiiniis, E. 106. Eum i«I intalem siiiiin invilal, E. ibid , A 886, S87, V. 57, 63. f. iinpaniu? episcojus commei.MJat, ibid. liomaui veiiientem heuigne excipit, E. 106. AsonEAS aposlolus Palris maityrio offcclus, P. 057. Ibi- ile n septilLus, P. 659. A Coiistantino Consianiinopol m Iransfertur, P.ibid. Ijus relquiae iu basilica S. Feiicis iisservala?, P. 637. Itein iu Fun laaa a Paulm.i exstructa. E. 207. Andreas Palris marlyrium consummav t. P. 480. Idem apud Patras Achais tuutulatn*, P, 431. III us et I imoiliei c.rporum trauslnio in uilieni Constantinopoliiaiiam, P. /J68. Ipsius leliquis? una cnm Lnc e ossibus ConstaiUiiwpolirn de AcUaia trauslata?, P. 431. Angeli navem gubernant, E. 278. An corpora aut Itn- guam liaheant. Angelus una no:'le. E. 18 >. Millia Assvriorum ex castris Sennichefib prosternii, P. 614- Zartiariae nuntiat S. Joan- nis Bapt. ronceptum el ualivilalem, nomen imponil, et t lius vitaj seriem pandit, P. 339 ei seqq. Mariae Chri- stuin, P. 339. S. Felicem a vinculis et carcere iiberal. P. 596. Aliiciaiia familia, V. 1.2. Auiina virgo debet esse et secunda, quomodo, E. 548. Vi tulibus oruala, Deo halntaculum gralissimum, A. 737. Ejus cura corpori non postponenda, E. 167. Non famiha-, A. 739. Eam quomodo debeamus perdere, E. 117, 247. Ejuspassioiiihusegregieaccommodat Paulinus verhaJoelis deeruca, locusla, brucho, et rubigine, E. 236 «ijg/. Ejus sobrieiatem nerat corporis dislensio, E. 291. lllius reinedia^ corporis atlliclioues, A. 725. Veslimemum, jejur iiiiim i|uo ab omiiibiis vetitis absiinemus. E. 176. Vila, virtus Dei; inors, virtnlis adopcrtio, E. 169. Mors vila hujus niundi aiuica, E. 62 Qua csec latc. Hlnminetur, E. 131, 152. Peccaiis premitur, E. 131. Mortilicatioue mem- hroiimi ad coalestia evhiuir. E.6I. Posl mortem eliaiii in viia acioruin recoiilalir, P. 578 Coipori in resurreclionn rcsilueiui', P. 42^, 429. Immortalis, P. 42S. Apud inft-roi ipionrdo a?teriiuui niorialur, E. 217. Aiiiinain demonul I' atris Paulinus commendat precibus Delphini et Aniandi. E. 219, 220. Auiiiise ipia? dicautur abi- tes uigras et bona?, E. 154. Nosirarum patron: sunl pauperes, E. 72. Defunctnrum bn- nis supeislitiiiii operibus ei precibus iuvantur, E. 67, 72. 70.80,219,221). Auimorum conjunclio potior corporum conjuiictioiie , Animus ut ager colendus, E, 231, 235. Anna? Sainnelis nialri Melania assiuiilalur, E. 181. Au.iai vidua? Marcella, A.727. Annuli Chri.-liaiioruin qua ligura signaudi, A.909, 910. Annulus Potycraiis lyram in pala liabens, A^ 910. Aiuiocluas ossa S. Lucse evangelista? asscrvata, P. 6S8. A. 949. Apeb, ad quem scribit Paulinus, E. 227. 214, 238. A for« ac Iribiiuali ad Clirilum transit, E. 228, 253, V. 130, 131. A Panlino adversus mundi perseciiliones munitur, V. 232, 23i, V. 133, 134. A populo ad saccrdoiium provectus, K. 233, V. 131. Iu soliiudiiieni se rccipit, non otium srcian", sed majoribus Ecclesia? uiililaiibus se pneparans, E. ibid., V. 132 Adomesticis curis et ciyilibus negoliis liberaiur ali uxure, E. 260 et seqq., V. 131 Qiiain suavis in scribendii' lilteris, E. 238 el seqq. An Tullensis episcopus? 129, 130. Inter saiitlos relatus, V. 134 Apis , celebre uu.neii apud -tlgyptios bovis specie , P. 45. ArOLLNAius error, Chrislum lanlummijdo cori us siue aiiima ex D. Virgine suscepisse assereutis, a Victricio re- fulatnr, E. 223i Apnllinem invocare, poelis faiiiiliare, P. 565. Apologiam Tlieodosii inip. instinctu Endelechii scrihit Paulinus, E. 175, V. 44. Mitlit Severo, ibid. Et Hierouymo, A. 773, V.ol. Apoplioreluin, sculella. E. 30. Donum e convivio ai.ferri solituui, A. 875. Iu miinerum edilione, ibid ln triiiniphis principum et maguis volis, ibid. Ain.u).un£»u; seu i-Mit* nrdinari, quid, A 870. Aposloli siinl mnules Dti, E. 43. Pedes verbi Dei, E. 98. De reSurrectioue vacillanlfs a Christo conflruiali, P. 671. Spiri u sancto pleni omni nn linguis loquunlur, P. 626, A. 9(3. A Pauliuo ad S. Felicis natalem concelebrandum imitaniur, P. 630. Illorum solennitatem celebraturus Ro- mam quolannis proliciscitur Pauliuus, E. 95, 106, 198, 199, 2'i4, 261, V. 41. Mein irias visilal, itiJ. Appii via. E. 187, P. aiS. Apolh Pylliius oraculo i -laruv, P. 455. Aqna? in canlharis ad i.igressum tem| um, E. 203, A. 8S2, 885, 916. Apud Grascos bened.clae iii vigilia Epipha- nia-, A. 916. Ex iis plelw lavabatur antequam ollicia divina peragerenl, ibid. Quare, A. 883, 916. Iude fontes et can- lliari eliainniim anl ■ p a?cipuas ecclesias, A. ibid. Hiuo quoqne aqua lustralis et benedicta in januis seu veslibulii tcfiiplorum, A. ibil. Aquffiductus Nolanus a Paulino instnictus, P. 543, 544 Aquilarum ptilli parentes pra- senio impluines pasciuit, P. 596. Eosdem reuatis jam plumis volare docenl, ibid. Aranca?, lela iis quibus Chrisius adest, niurus esi P. 405. Ai ca Noe, Ecclesia? tvpus, E. 282, 2S3, A. 910. Aica in lemplis, Gazopbylacium, tronc. A. 918. Ahciielais vidua nobilis el sancta, S. Felici cara, P. ilft Arcta via salutis explicata, E. 246. Arcus, area, alrium, seu veslibulum lcmpli, E. 204, 6 IIM lNDlCES IN S. PAUUM OPERA. lill y 13- iicm purlieus ecclesbe, ibid. lu eo cousislebaul pcein- leutes pubiicl, X.ibid. Qiiihusiu ecelesiis Galibe eliamiium vige.r liaec sancta consuetiido, A. 916. Argonautarum iiaveni modo adliuc in cceio videri fabu- lautiir Etlinici, K. 282. Arianorum | crserulio tempore Valeotis imp. in catholi- cus exarsit, K. 182. Anu haresls iuitio Evangelii S. Joannis praecisa, E. 111. Arma lide, iiuu fldes aroijs indigel, P. 613. Armatura mililis Chrisliani, E. 6. if/.i>^j Kraliani imp., V. 3. Praefectus fjall annn et Italiae prclorio, ibid. Cou- ■ul Romauus, V. 5. Paiiliiuim miie laudal el Ciceroni ac Virgilio adsequ l, P. 376, V. i. Jain couversum aii poesiii revocat, V, 23. Acriter oppugnai, V. 23, 2i. Tlierasiam vocal T.inaquileiii, V. 23 An Cln isl anus liieril? V. 5, 23. Ejus el Paulini parenlis quanla amici.ia conjuncii, V. 3. n Baby'011, confusio, P. 390. Ejus Olia. caro, ibid. Bubtf- lonis /Uia, tlicta a Paulino homa, E. I8i. 276, A. 900. Baptisma peccala delel, el hoininein rennval, E. 198, P. 344. Perseciitionis tcmpure expelenti S. Geoesio cur sla- tim non collauim, E. 316. Illtnl suscip eniiuui Cliristiano- rum votmn, E. 128. Baptisnii 8. Johauuis Baptistx effe- ctus, P. 5H. Baptismal s fonlis basilica? S. 1'elicis descriplio, E. 19^, 199. llaptislerium a Sulpicio Severo evstrtictum, E. 193 Pi- Kturis S. Marliui et Panlini exoroalnm, E. 195, 198, 200. Inscripliouibus Paulini illustraluin, E. 196, 1.17. Ba ti>ie- ria et canbaii anle lempla, E. 216, A. 882, 883, 916, 917. Baroa, navigii genus, P. 572, A. 939. Barcino Hispauiae civitas percelobris, E. 371, P. 572. Ibiilem vi mtiltiludiiis correplus presbileralu imliatur Paulinus, E. 7,12. Basilic.i Aliiijjonensis, E. 107, V. 51, R5. Euiid.ma, E. Jut3, 207, V. 76. S. Eoliois, psrttcula S. crucis ab inct ndio jirasaervala, P. 656. A Paulino aucla, P. 6i6 ei uun., V. 74, 75 Ejus struclura grapltioe descripta, E. 205 et teqq., P. 616 el seqq., V. 65, 72 el seqq. Basilicae Urieniem spectames, K. 201, V. 73. Iis ex- slruendis sanclos jain cujlo a-lscripios celebrat P.iul uus, E. 203 cl seqq., P. 957 et s.q /., V. 65 el seqq. Basiliis Capii3nae Ecolesia; presb>ler, K. 82, 85, V. 51. Vir saitclissimus, E. 81, V. 51. E prn,iia domoevsul, E. 82, V. 5i. Per Patilini interveulum iilius possessioue ite- runi gaudel, E. 65. 82, 83, V. 5i. B.>ssci,i, Sulpicii Severi socrus, E. 23. 29| A. 872. A Therasia acoipit particulaoi S. crucis, E. 189. Beala essot ih.su a condilio si aque Deo ac hominibus vel di>plicere timeremus, curareiiiiis placere, K. 75. Be.ili post restirreolioiiem iu corporibus jam spirituali- bus Ueuni lingtiis e.t vocibus Ijiidituri, E. 2J8, 275, 280. Beati anle extremum judicium visio .e Dei potiutittir, P. 542. Qtiae s t hac de re Pauliiu seuteniia, ibid. Bellerophonti se niiims recle assimilati.m ab Ausouio osleinlii Paulinus, P. 389. Uellum inter bomiiieiu et Deum per Christum abolelur, E. 62. Helli leuqiore, S. Felicisopem implorat PaiiliHus, P. 610, 614, 616. Non bostis limen lus; setl Deus, P. 610. Cui dibenius filere, uon arms, P. 610, 611. Beoediclionis rilns aotiquus, inauum capiti alicujus be- uediceudi imponere, P. 401 . BEttEoiCTUS diacouus, E. 166, V. 8. Verbl Dei praedica- lor, E. KiH, 167. V. 68 1'rater Sebastiani eremiia», E. 166, V. 68. Ipsi ad vitam alli.e pnpuli, P. 3"0. B.iothia, seu Ac ai.i s pulc um Luca?, C 431. Boua Ecclesix servauda et amplianda, A. 893. Ccftlettia lerrenis auleponemla, K. 182. Kidolibus post li .nc vilaiu a Chnsio proiinssj eogilare, admodum deleclabile, E. 80. Bona opera iucepisse nnn sulticil , sed per.ei isse lau- daiidum, A. 711, 742. Al salulem necessaria, A. 728. Eo- rum siiidinm coiumeiidat mnrtis incerlitudo, E. 257. lis rrelo vis iiilerlur, K. 21*i, 216. Ul bona pravcipiuutur, ila inala prohibeuiur, A. 729 Bomifjicics episcopus in Africa, E- 297. Bomfaciis presbvter, cr miue accusalus, ab Augusliuo ad S. Kebcis Nolaui sepnlrrum millilur purgandus, V 79. Boves a [iiribai sbacti rusiioo S. Felicls meriiis resli- luunlur, P. 433 el seqi , V. 57. Brevitas cotnis esl, P. *50. Brucluis, ruliigo, eruoa et locusta ?. Joele receusila, passionibus «niiuc accoimnodantur, E. 236, 237. Burdictis, banlo, burdus, bmicus, quid, A. 771. Hula insetleiis Melan a nobilis Nea|iolim iogreditur, E. I85. Hurdiqaa Gabi.e civilas perci lebris iu Aquitania , P. 5''l. Ab Aginno et Santoiiilius nou lon^e distaus, P. 353. Ibi nalus Paulloiis, A. 957, V. 2. Bnrdigali, clarissima ci.itas Aquitanix, Pauliui pairia, P. 538. C Cici a f brisio illuminati, P. 569, A. 888. Caecitas Samsoois quoinoilo oplauda, E. I3I, 132. !lla etiam, qua jni iuitas uon videtur, E. 187. i aeciiale pucilur earnilev deco lare lentjus Victnoium, E. 101, \. 122. Ccel^slia speranlcs, lerrena spernunl, P. 5."i8, A. 747, 71«. Mpec oredend.i, illa videnda, P. 673. Cl ublinranlur, quitl agoinlum, K. 275. C.Tluni oimiibiis (lalel, E. 81. Precibus Eli t clausum el re Iiisuiii , P 615. Ci luin iiiior elementa receosetur, V. diss. 4i'i2. Ctrsaica Aiiriutla Hispatiiecitilascelebris, P. 571. Calagmrts fivi as Hispani;e , I*. 570. Calainiua civilas Indi», ubi Tliomas tiiarlyriu» bjssus, P 550. Calix in Aquaeluolibus, P. 515. Calippiamis Sulpit ii Seven presbyler, V. 120. C.lpe ntons in ettreiuis Hispauii liuibus, I*. 576. 1115 INOiCES UN S. PAULLM OPKRA. 1114 i et quo- i«h+.-, »11 -4»+,t Fccli. ixxvin legenduiu, A. 879_ Campania a liolhis vasiata, V. 8'J. Hujus proviucia» epi- •copi iu P.iulinum propensissiini, E. 26. Cainpani aiuiqui us Os. i appellali, P. 469. C.ancolli adsanclorulri tumnlos, P. 337. Cuieelli cirea allare, P. 645, A. 947. Candelalira septena, E. 25, A. N72. Cindete in samtorum suleiuiitatilius accensaa in eccle- liis, P. 585. 656, A. 952, 938(, 941. Candelabra in sacrisaedibns, P. 472. ^ Candelw ^uomodo antiquitiis lum ab elhnicis. tum a Cbristiauis eirormarentur, P. 472. CiNDiDtAHus, stalura pusillus, E. 222. Lillerarum Viclri- cii ad Paulimmi delator , ibid. Kjus celerilas a Pauliuo comineii.iatur, ibid. Candidati non polerant aecedere ad comilia eum tunica. P. 480, 481. Canes quoniam vere .licenii, K. 75, E. 301. Sic vocati a Christo in Evaugelio f.euiiles, K. 290. Nuiu -lui alii sic appellandi, E. 291, 301. Canthari oribus inambusque lavandis in lemplorum ln- gressu, K. 71, 205, A. 882. 883, 916, 917, V. 74. Canlhara ceroatrata , P. 476. Canthari nomeii iu ritualibus Ambrosiaos Ecclesiae per- ilurat , P. 476. Canthari species lucernas, P. 476. Capelhe iii ecclesiis, unde, E. 201, A. 915. Cap.llos Ghrislo eipandere debent Christiani, roodo, E. 155, 134, A. 914. Vide Conra. Caplivi ut redimaulur, Paiiliiiuspecuniamtradlt, A. 793, V. 90. An ot se ipsam? V. 139 el seqq. Cardamas olim iuimus, E. 104, V. 56. Vino dedilns K. B, 104, V. 56. S. Paulini servus, E. 84, 102, 1 II, V. 56. Ali ipso Paulmo tradilus Ainando Biu degalensi, K. 84, 102, 111, V. 56. Ouo magistro omnino mulatus, E 84, 102. Fit Mbriiis, E. 84, 112, V.56. Clericu», K. 84, 111, V. 56. Eiorcista djemoniis lerribilis, E. 102, 1 I3,"V. 56, 64. Uxo- ratus, E. 83, V. 56. Lilterarum Delphini et Aimmdi ad Pauliuum d.lalor, E. 81,82, 103, 105, 117,112, V. 5S, 84. Paulini ad eosdem el ad Yeiieriiiui Mediulan., E. M, 82, 101, 102, 109, V. E6. Quam v. lux in perlerendis litle- ris, quaimis senex, E. 109 cl seqq., V. 50. A Paulino per- amaiiier excptus, E. 87, V. 56. Ac Deluhho et Amando commendatus, E. 102, 112, In ejus cunlioenti . comiter lu- dit P.mlinus, E. 4*, 85, V. 56. Cariias est Evangelii pleniludo, E. 21, 56, 155. Chrisli, quahs? E. 46. Ejus imnatio , et arns ad eam .-limuli, E. 146 et seqq. Ea nihil imperiosius , E. 9 Kortis ut mors, E. 859, 287. Evangeticam morle u ohire nos docet, E. 266. Spirilalis, non ul secularis, tempons spalio melienda, E. 15. Proii i i perlicienda in Chrisio, E. 118. Caritalis per- reclae verum indicium. E. 20. Cannan Paulini de flguris S Martini cl sui ipsius in ba- ptislerio a Severo exstructo depictis. E. 196. Aliud de lia- plisierioa Severo exslructo, E. 197. De basili aru.u ab eodem Severo erectarnm pictura, ibid. De reliquiisiS. Clari presbyleri, K. 198, 199. De particula S. crucis uua cnm reliipnismarlyrum altaribusinclusa,E. 201. De iisdem mariyrum reliquiis, E. 203. Allud quo Licentium exuorta- lur ut einieniplo seculo se dedicel Chrislo, E. 58. Carnalis inurmitas, virtulisspiriloalis maleria, E. 168. Carnifex Viclririum decollare tentans caecilate punitur. E. 199. K Caro Christi, olla succen?a , quaivi vidit Jeremias pro- pheia, peccata adurens et consuinens , K 12). Terrena cu'le libns conjiingil, E. 82. Caro filia esl Bahylonis, maler peccali, P. 550. Allophyla inulier Samsooeni decipiens, I'. 5»7. Carnis lesurreclio- uem Christus et verbo docuit et exemplo probavit, E. 81. farpere aliquem salyiice, poetjrum est, nou parenlum, P. 572. K.anoj, jun tura manus cum cubito, et fruclns. E. 79, A. b8 1. Caslitas jejunio fovenda, P. 590. Ei inimica est corporis disiensio, E. 193. Eam Jaudaus Paulus apostolus , non prohibet conjngia, E. 19. Ejus iier ardnuiii , sed magna prsniia, A. 743. Quanto quis caslior membris tauto viva- cior senslbus, E. 255. Castitas et pudiciiia sacerdotalis, P. 532. Casus quidsiguificet.E. 87. Iu res humanas nihil po- test, tbid. K Catechunienus Christianorum incomniodis non ahViiur E. 21. ' Caten-B miraeulose decidunt ex manibus Victricii iain pleciendjs E. 99. S. Folicis ioprcerati, P. 5!)7. falhblica religio personannn3cceptionem ignnrat, A. 16. Cedar apud Hebrajos ohsciritalemsignificat, E. 69, 184. Cslahcu nobilis_ iiiatrona iuslruilur quomoilo luler ho nores, divitias et inatri oonii one a, vilara «uam sancte et rehgiose ducal, A. 728 etseqq. Ad Scripluraa sac»ai leciio- iieni inciiaiur, A. 734. Incoiisullo viro castilaleoa Deo to- vel, A;741. Celeusma uaularum et calcaolium torcular. P 4t7 A 956, V. 191. ' ' Celscs puer Pneumalii et Fidelis filins, P. 665, 180 Paulmi coguatus, P. ibid., V. 1. Octennisdociliiate'inge- nii clarus, P. 666. C>uo morbo obierit, ibid. Panegyrico a Pauliuo ornatur, P. 665 et seqq. Centuntceitas felioiler appellil Marlinianus , P. 582 • A. 939. ' Centurio evangelicus, qui Judseis synagogam asdificaral a f.hristo exaudilus, catholicis ecclesias erigentibus ajter- nae mercedis cerlain spem subminislrat, E. 207, 208. Clreaus Kuffino a Paulino coiijmendatur, E. 276. ' Cerei oocte (lieuuo iu ecclesiis accensi. P. 385 $3' A. 932, 938, 944. ' ' Cereis labulis, seu ceris imprimere, E. 316. Cera, seu ceris piugere, A. 901. Cereos pingeudi mos anliquitus in Ecclcsia, qui adhuo dural, P. 465. fervispiriluales quomodo efficiamur, E. 43. Cetus. ultor et cuslos J.ma;, E. 283, A. 924. Cltatcedo, an Ca'xliedo? A.945. Chatcidicum, id est Chalcedonium, P. 637, A. 915. Chrisiiaui per Chrislutti jugo priscae legis liberati, P. K92. Soliilli nolitiaiii veri Dei habenl, P. 330. Omnesiu qnodam naufragioservati, P. 573,574. Defuncli cur mimu plangendi, P. 679. Tempore belli non annis, se I Deo hdere monentur, P. 611, 612 Eorurn esl Deuui invoeare, noii A|K>lliuem, vel Mus s, P. 530. Ex genlibus- vocn.do- ruin typus Ephrem, E. 144. Eorum comivia qualia essa delieant, P. C'J2. Conjugium quale, P. 601 et seqq. Fre- qucuiia et pietas naialem S. Feliciscelebraniium. P. 383, 384. Olim lavabaut manus aute foi es leinploruni ut inter- na; puritaiisadinonerentur, E. 205, A. 882, 883, 91«. Al>. sentes et ignoli qua ratione aliis Chrislianis prajseotes di- «anlur el noti, E. 30. Cbrislianus perlectionis amans, Christum debet seqni E. 161. Non ex solo panu vivit, sed e.i fide, E. 55. Fiden sme operibus habens inlideli est proiimus.E. 222. A gen tile non lide tantum, sed et vita dilTerre debet, A. 73: Chrlstiauum esse, pietalis est argumentutn, P. 35). Cbristds (iguralus per Abelem occisom, E. 229. Per Abraham peregrinanteni, E. 22). Per Isaac immolan.luni E. 181, 229. Per Josepii vemtituin, E. 22J. Per Noe irril sum, i id. Per Moy-en expositnm et fugalum, ibid. I'er agnum paschalem, P.611. Per leonem qui vicit, ibid Per caiulnin leonis.E. 129. PerSamsonem, E.125. Per Jonam, E. 284. Per Sainarilem evangeliciim, E. 125. Per Davi- dem, E. III, 112 Est Adam secundu;, P. 672. Sacerdos et hostia, K. 51. Agnus et pastor, E. 51, 252, 253..0vem humei is suis ad nvile reponans, E. 52, A. 877, 878. Ciijm imago olim in sacris callcibus eipressa, A. ibid. In piclu- ris agno dcsignatus, E 201, 205, A. 908. Panis uius et veriis, quem piger uperaiius manducare non potes', E.52. Vitis vera, E. 238. Fons, P. 185. Piscis aquas viva?, E. 69 A. 880. Passer soIitariu>, E. 244, 245. Vila, P. 678. Vivj- fi ans et occidens, E. 2il, 242. Ignis consumens, E. 172. Caecos illuminans, et videntes esecans, E. 188. Petra, E. 202. A. 912. Cui tenelli ciiminum felus iliirJenayP. 330. Relu«rnm pauperum, A. 726. Humilibus, E 42. Fttndamen- luin cirle'tis Hierusalem, turris et porla, t. !72. Civiias E. 172 Alpha et », P. 662, A. 949. 950. Omnium lideliiiin capul, P. 419, 599. Finis legis, E. 65, 291, P. 590, 677. Propheianim, E. 292. Juguin priscae legis a uolns aier- lens, P. 591. Novacula saluiiferne seclionis, E. 123. Mar- garita evangelica honorum onuiium profusione coni|.araii- da, E. 138. Kjus varia epitheta, P. 364. Pro nobis homo factus.in hominis ortu nihii cum reliquis hominibiis com- mune hahuil, E. 127. Per similitudiuem caruis peccaiij pro nobis peccatum faclu3, E. 224. Formatn «ervi susci- piens, hominein liberlati restituit, P.382, 669. Hinc gloiiae suae nos faciens participes, E. 16, 56 Ouomodo utruniqno se.xuin sanctificaverit, E. 123. Deom inter ct homineni me diator, P 351. Solus humano generi peccali labe iulecto subvenire poluit, E. 56. Qua ratione id praestilern, ibid. Ouantopere munduindileserit, P. 669. Noslrarn dilectin- neni pro sua repetens, E. 147. iucarnalioue sua terreni ccelest.bus iionjungit, E. 79. Manus et sa|iientia Patris, cmnium fons, E. 49. Deum 3e simul et hominem praebet, P. 689. A nativilate caecos iltumibans, P. 568. Cordium in- spector viduain duo minula oHereiileui reliquis omnibns pratfert, P.%28, 455. Faslidiosos paiiperura exemplo suo redarguit, P. 683, 684. In quoiibet paupere reperitur, E. 209, 214. Helicitur, E. 217 ci :eqq., 261. Liigiiur, nasci- lur, faneratur, E. Ii9, A. 889. Neinini sua regna clmuit !H5 INOiCES h> S. iAUl.INI OPERA. 1116 K. 80. !a Evnngelio omnes «d et.im sngnstam quae ducn aJ viiam convocl,.4.753. Joawiem Bapt &iam ralde couiineu- tist P. "53 1" uno Lararo lolius generis liumaui peccaU deplorat, P. 1-1, 422. 0""'= fructus m ticuinea d«si ierave- rit qaam postea uuledicio exarefeoit, E. 235, 236. Cur ante lernpus in ea frucluS q ia'sierit*E..256. Nouiina sua aposlolissiiiscomuiunical, K. 146. Cur co um pedes lavaus suOTiioulaveril? K. 142, A. 891. Cbirograptiuni nionis quom .do aboleverit, E. 127. Peccaluin destruxerit, E. S9. Crucis |ia ilmlo alfigi vplufe ex nierj iu geuus buinanum pielate, non necessilaie coactns, E. 103. Jam moni proxi- muspielatem iu pareittes exemplo suo c metidat, fc,. V)», 199. Propria pnieilate atiiutam posuit, ibii. Cur selaiilo- ftere exiuaniverit, E.57,58. iu cruce diabolum nondivina viitnte, sed bumaua iiilirinitaie superavil, E 217. In ejus sanguinis preto non fuit Jiults proditor, E. Utl, 141. Ma- gnoemil, non vendit, E. 141, A. 894. Qiiomode mortem superavrriU P. 669, 671/. Nou sibi passus esl, aul resur- rexit, sed liominibus, A. 740 Propria poiestaie aniinain suam resumpsit, K. 103. A mormis resurgeus resui rect o- nem corporiim fore dcclar.n, P. 532. Eam verbo docel, et exemplo proiial, E. 78. \ului-rasua Thunias aposlnlo de resuirectioiiis veiitaie dubiUnti palpanda e.\biliel, JM'71. ]n extremo judlcio omuibus condigna (irEmia rep.iilel, 1». 375. St;ni cuidam maris tenipest.its jacUlo in uavi gu- bernaculo assidensapparei, K. 2-12. En udem solalur et reficit, ibiil. Ejus |>ass o el resiirreruo ',,'ii I uos docean', £. 60. lllios humi ilas poliss.iuum a SS. 1'elru et Panlo Cliristianis unilanda proponiiur,E. 60, A. 733. Ejus latides uulcbemiii* recen-iue, K. 2''2. Illius vita el actus nobl» suut eonversationis el inoru.u exetnpl ir, K. 339. Kjus sa- crain imliliam miliii cui 'am coinniendat Pauliuus, K. 16.5 el seqq Idius consiha spcruenies inuiiilaiiaruni sollicitudi- nuin vorucibiis absorbentur, A.905. Ejusamon' llagranti- Iws nec labor, nec vuluptas ollieit, A. 747. lllius viriule diatmli fallacias evadimus. P. 390. Kumiiem muudojam ab iniiioia suis odio et de.peciui liiissn, variis exemplis a Pau- lino ostenditur, E. 229, 230. Ejus jue exemplo claritalei» generis eliam in sanclis laudabilem esse, E. lSO.Eunidem iiivucat Paulinus S. Kelii is Nalalein diem votivo carmiue exornaas, P. 538,339, Ki pecunias ad jsuram dire mcri- toriiim, E. zU. A, 889,893. i.idmn servire. Iiberlas uicra, K. 38. Ilic ei servieiililnis anc-rua praenra reposita^ P. 573. Kuni imilari coiiantibus diuiue spernenda), A. 727. Kuni sequentihii-, et qusa minidi hu.us sunl deserentiOus, qu:e prwnia proposila, P. 363. Cluislus dcsigiialus pet aj Mipeist.ins undo qualunr fonles inauant, i«l esi qualuor lliuii pnratisi, vel quatuor Evaugelia, K. 202, A.Dli tlliri- ttum de libris Platouis piofecisse, ipudjui asseverarunl, q os relellit Anbrosius, E. 34. laiituininuilo corpus siue aiiiiua ex diva Virgine susceuisse Apolliuans docuil. E. 226. Quisti c upusiii allari sub cruce coiupnsiUiiii, npu iu ordin.Mmaginum, E. 201. A. 903, 911. Sciv.ilum iu lurri aurca seu argeutea, A. 903. In columba, A. 9;i9, 911. Ciirisii iiomeii sores, qui? A. 883. Kloria» eorum purpiirsr. B. 101. A. 883. Coiilirmalioiiissjcr.nneiilum, P. 392, A. 914. Confnsio diela Ilabylo , i'. 330. Conjiyes ofBcii sui commonet PjiiIihus, P. 601, fiOS. C.onjug s .4 ri olini | osiea sororis Aman l;e ihddstria a Piu- linocelen aur, qua res domeslicas procurans, oiiuio viro ad iliii3P uxoris, E. 69. (;onslanua Paulmi jam couversi acriler ab Ausonio on- pugnalur, P. 338 ct scrjo. Con-laiitiinis n iii iuagis sua quam Helenje mairissme lide merint in er priucipes Chrisli.mos primaliini, E. 191, A. 905. Ueliquiis SS. Andreae, Lucae ei TimotlieiConsUn- linopolimcui' iraiistulerit, P. 6:^9. Au Coustautius? P.ti59, A 04.) Constanliiiopolis a ConsUntiiio secund», el nova Romfi ui-la, P. 4 9. Coiislanliiopolilaiiiis i>pisco|ius pist Houuuuin prlvile- gia bouoris Oblinuil, 478. Constautini cura iu vcneraiiune ossium aposlolorum , 469. Coiistiiiliuus et alii pii impp. leges conlrn pnganos siiiieruut, 463. Consul in Colonia Astigitan», 321 . Harcinoi.ensi, 321. Cuiisueudo viltorum noliis vijm virtutum asperam red- dil. A 732. ('."neiiipiiohiimanoruiiijudicioruui, Paulini virius, V; 23. Cooteinptuiii uiiiudj l.icentlo prosa et carminu persua- dereconilur Paulunis, K. 3oe( seijj. Ceiitiuiiitiaii vovere nou jiuiest mulier absque coasensu viri, A. 741, 742. ControversiiB quondam inrejiiraiido ad iuavlynimseivil- cra OTncepiu linir' soliue , \ . 80 Cnnversio ad Dcum :eutis llorenlis cius.i non diflerenda, E. 101. Pauliiii t|iubus debeatur, V. 8. Kjus nietM Deus, V. 9, tO.Qui inoiusiu ia fuennt, V 21 fl seqq. Sulpicii Se^eri niajori mirandL' quaui 1'auliiii fa la ab i, 9U Paulino o^ieinlilur. E. 20.22. Convivia C.hristianorum qualia esse debeanl, P. 603, ('."pliiiuis sLercoris in Ev:mgel<" sterili llciilnei' ap. osi- tus luiiniliutis iililitalem indicat, K. 170, 264. Cor purum Dco acceptius, quam externa oniuia derelm- quere. K. 154. Omni vigilautia in via S|.iritus observan- duin, E. 217, A. 744. Ouaiitoquisinundiorcordp, tantoci- pacior Cluisli <'st, E. 2 i5. Corona, dignilas ecclcsiastica ct pouliucalis, E. 11,83, A. 871. Per hnnc salulabanliir episropl, ibid. (ornnim ilesi.lerauti < erlan.lum, 1'.. 2(14. Cor. us Chrisli iu allari sub crucc cbni|iosiluni, non m 1U7 or.Ii.ie imaginum, fi. 201, A.. 30«, 007. J„ tnrri anm, s u ?^F,eji!^ as^rvatuju et appensmn, A.*)6. ln coltanfci, A. S>09, 910. torpus.vas et vestis at.iuix-, P. 676, A. 80V,, pau)jni ileluncli uiveo candore resple,i,ie„s A.WSO, V 94 ,'orpo- iis atfbcuooes, aniuiae remedia , A. 719. Ejus inortitiealio Inimditalis indic.um, E. 60. Jil us distens.o cauilali >>,ii iiiica, fc. 2J0. fcjusabsliiiemiaspirims roboraior P 590 l..o esurire praeslat quam spiritu, K. 67. Corporu.V, resur- rectKXiiialise.it, E. 267 , *ii8, I'. 674,-673, A. 769 770 Corpora au aopli aabeaiil, £ 267, 26X Corpora sanclorum cepulcns coijduntur, uon u.eriia, P.427 el senq. S.ib al- Corvus inScriptnris aliqsaixlo peccati, aliquando en>- l.sformam exprimit. E. 134, 135. Sie eoior ejus niiquan.to iii sjnctis, aliquiwlo II. inipijs expressus ibid ^S,S,u|:ersi ^usdemque sui,eru"uo oeo ** Cr atiira nulla dicenda mula, E. 88. CrelaTili epUcopattisel seputcrum, 45t. i reta Kegnum, sepulcrumq.ie Jo-.is, 452. Crmes. Clirls:i sout sancti, E. 140. Criues, irfrfe Coma Crun.ilus, £. 121, A 890, 891. ' Crux Cnrftu niorlem sube.it, P. 573. Illi sceptra sub- miltuiit reges.et principes, P. 581 APai.lino plurimisoii- coiniis exlollliur et a.loralur, P. 662. Au super sidera - ol- Iocala, aut . colloranila, P. 662, A. 766,767. Crucilixi M cruas vinuteCl.ristiaui liomiuishosipssupe.anuir, K. 162 163. S. crncis lis?iium munimeiilum p.-3eseutis, titulus et pignus anecnje saluiis, E. 189, P. 417, A. 934. A Jud«.s lerrie inlussuni, qtio pac o a (oiisiantiiii mnlre Helenn i„- veutuin et agrittum. E. 192, 193. Ati eifeoopo Hierosoly- mnauoasservatur, et qiioiajmis iu Pascliale populo sdu- ran._li.in exlnbe.br, E.19S. Et peregriuis eodetoiiouis eriro vciiiennbus, ibid. Ijuolidie ex eo demilur, etlauiee i,f^,t inmint, r, h. 194, A. 9 6. Ejtis particiilam aureo mblmllo iii.-lusami.niti Sulpicio Severo Panluu.s, E. i89 (90 El quwe liirf lola ejus virlus eiiam in uiinima ejusuVin pariicnla, h _-9, 1.94, 288 Ejns partfcol* ad q„„t..li,„am li.telatna (ileliu.iscircuiiilerri Nolits, E. I9i 288 A 926 l-.iusi3iiiculanicendi.im exs ioclutn, P 639 631 V.ii.x *ft*4^tmS^-,!"^6^> A 9?2- Coronata m vert.ce, E. Z03, A. 9(1. Iride, globc .seu circulo, E. 2<:2 A. 91« An- leima ,n i.a.i. P.4i7, A. 930. Looo tutche in uavibus, A. &'; ^ t T^, pa. ^. A- 93i- 953' *'" - '~' Cruces am iquitus iu altaribi.s collocab.iiitiir 4R5 Crnces c..rona circiimdals pingi sulebaut, P 486 Criic.s.Jcscripiio, P. 473. •Jei„se|,elieiidi mos, ibid. Cupidi ates viriutem tidei subntrvaut , E. 153. Earimi Hlecebrre nobis Loiopbagi sunt et Sircna?. E 93 ^ ^..^.,.,.,«^,,„^.^„5 l>aulious, (|uid ue ea senserit, Curtis, quid, K. 8&9. ' Cvphianos marlvr Carthagine quiescil, Pi 660. „,!_?W!f «W!i"0 lltterasaccipitite HBafraglo Mani- . aui.P 569ffScw.iV. 66. Et de f.lii iPsi„s° Cvtl erii «li.em sub s<*vero deodicrat, erudiiioue, P. 586 « \e qq ' . ■ ,■■ AbrJi * «ssumblns, lilius vero Isaac, P. 586 et Sa- ur, i . o8N, .^90. V.lia deprecatur, P. 587, 588 589 Knm veinjilo Josepii in,Ejypio romitarat, P. 586 595 kok' ii, eumd u, osc,4. „, aliis imitWo,-, v'ov. Vt!, «eu aquilajpulloassimilal, P. 597,598. r.mi.uem o' Oact a Niceta ad fidem conversi, P 421 l)»oucii,s a Paulir.o lilleris convenitui" E 63 l_>a?iiion liominisrp.lenipiioni w« ■ i.ieL P 67t/ r ." ei.cti P 38-t rl'llcis st'l"'k'""<' « obsessiscr,,,,- P m ' PMJcippc ctrca diem PjH$ ,,a aitm, D*,.ion Delpl.iciis nato Oirisio obuiun.it 453 n.ewonii,.i ciiliusa quii.us i..„p„. vci,t„s mi. D.,gou, Ofins-veiiter; i.piid Pli.lisix-ns c.dl.is, 461. quS! V 'm. U,"!ersalfrra '"wwiioim perpetuotor- ccdishumilitate laiS^anJ ^Wffi^ «... prosierneus. arist, ,|e diiiiolo .rim.q^a!, f %pTe 109 lln Dilect,s.s„„„m |ilia„, Slll,m defunctii in % o' Absalonem vero kmeuiis l.r,*eque«squM- m ^1"- Defmsor, loco ,d,or, A. 896 6lSfetrrT'',SLeP'SC0|jnSS' Mar,ini Tur,'"u««s»» e1«^»i ^e- De linctormn aiiliria precbns et bnnis oi.enp.us super- stilumjuvantur. E. 67, 72, 76, 80, 220, 221 Seiulcr " rns S. Scruptura, exemplis assena, E. 68. Jiixta niarivrum &$:%m' A 758' 7b9' v- !l Eos C^~ ■DELr-niM-s Itnrdegalensis episcopus F. 43 V 78 Pa,i- ,„7 v 4 c« U "r ,ie condila AW ibiJ- si*iw.2SbS COlunba, h. 2t»3, A. 903. (,, n, uimis suis » |„m.s, E. ;,;1 ei sqq. Opus ejus A L mincm niuure.E. -33. ll.iui pl:..-ii...., melius vo,is hUita- !?,„ , '■ v n!,b ",',. lofosimiversilalis Creaiione mira t>m, ttl "\ ' I n,(,',ll""S cu""s ProT:",a: ^saris n.ilits ,,rcr- ferendus, E. Ii3c(.^9. Fjns mandatorum observatio .1,1 vitam sancte tr.-ins eudam adsp.rantilius cumprimis neces- sana, A 727. IHius confe-siosiuc tidei etjusiitwe operibut a,is;,lutem ronsequepdaro inv:,li,la. ibid. Pulcra eiu^ d- co!!"?.' ,~\,56?:|^-,'ei" Dei BRi- '•' 331. Ejusden, invo- c.i io, P. 031,332 Viie Chrislus. f III seiviens ne.nipj ci subjectus t .64. El adliaerens naturam et seipsumlacillin,» superal, 1 . 50g. Sirp.il, siudio servicndum ei, quo anle se- culo servitum, E. 231. £i non serviens variis idololatria, erioribns imiiyat,,,., £. ^ym Semp-rei lidendum, non arir„.s t . 610,611. Omnia ei scnti.e el vivere, excmplu piscsJonanidpgluiientis ,t ilerum in terrain evomemi» adstr.utiir, P. 417. Eum omnia relicere qua; ab inilio le- <-it, exemplis nstetwlitiir, E S8. Eum agno-centes, bomi- nes vocant,,', E. 2t4. Non agnosceiues , juuienlis cotiipa- rarii.ur, t. 2in. tum nec lionorant ne,- liment qui mandau ems nnn observi.nl, A. 729. E„m lonlem bonorum onuiuni ueiqo „bi m C risto vidct, P. 364. Di.ibo.iis, serpcns aiitiq.us, E. 99, P. 392, A. 8Jtl, 88ii Homiins l.osils, L. 136 Ejus defensor quomodo. E. 154, h.mi. Aova, tila |.eslifera3 sectiouis, E.122. Inlei itu sui>- jugat^ raruis ftjgatur, E. 13. Nostris viliis nos oppo?„»i, !, ",, • U05' f,S1"" ae,i,,s " ^" 'iuar" uomopunitus, K. 146 "■ Oiversiinode Melani.T uer Hierosolvmitannm impe-' dire couatur E. 171, 182. In cruce ChVisli non divj„;, liriute, sed hnmana inlirniitale superalus e.si E 24« Hiimili.aie superalu-, E. 230. Eleemosyuis perimUiir, E.* 1,1 Klo ™m""D"s "oceat, nildl iiiteulatum relinquii, E. -18, .13. Ab lioo inibus vittote Clirisli snperaliir, J*. S»0 rton taii, corporum qu.im auimorum perdition, iidviat 1119 INDICES 1* S. PAULINI OPEHA. ittt Diaconl ln Galliis tempore Pauliui verbi Dei praecunes, i. 167 168, V.70. Diatoiiicum, sacrislia in qn.i vasaet oniamenla ecclesia- slica servahamur, A. 915, 91 i. Quid praeterca, A. 914. Diaconissarium anliquaruiii vestigia remanent in Am- hrosiinia; ritibus Ecclesiat, 49i. Quaeiiain essenl in autiquis Ecclestis, ibid. Dii /Egyptioruni innumeri, 455. Dies miraculo aul imsterio aliquo nobilitali, quolanuis celebriori fesiivilale eoluutur, P. 623. Dilectio mutua, disciputorum Cbrisli Hgnum, E. 19, 148. Vera plurimum potest. A. 717 Christiana, hum na fortior, et perppiua esse debel, E. 313. Dileclioueni sui lauuim exigit Cbristus pro Uno redempliouis nostrae uegotio, E. 147. Diogeniamjs Albigae episcopus, K. i76, V . 86. Vir maxima? lidn el | iclaiis, iliid. Disctphnae amans Paulinus, allamen beniguus, A. 958, 959, V. 94. Diunaudi ratio aperiendo sacram Scripluram, A. 897. Div nae Provideutiae cunaa subjaceut, E. 85 et sei;q ., P. 553 el seqq. Dives epulo in'erm ignibus totus immersus, cur solius lingu;p relrigerium poslulaveril, E. 76. EJus el Lazari evaugelici anlilbeses, P. 183. Diviles seculi sunt egenles Dei. E. 5. Quinam veri ? £. 4. Paupe ibus suiil subsiantia alimonia?, ei panpcres divitihns maleria justitiae, E 209. llloruin bouo Deus pau- iieres lecil.E. 216. Divites quales et qualcs pauperesdi- ligat Deus, E. 76, 77. Divitum pcccalorum nomiua cur iu saeris Scnpluris stippressa, E. 77. lllorura corda cur sor- riida, A. 726. llli mterius, pauperes exlerius sorde. I, P. »83. Divitias rrlni'pi.TC esl Cliristiaui mililis riidinienluin, E. 131. lllae noii < ulpah les, sed bomines iis ahuluutur, E. 77, 78. liscaruisse liil proderit, sed vitiis, E. 247. 0"a- lcs expeiends, E. 217, 218. Eas sapiemiam sectantibus noxiasesse eliam genliles quidam philosopbi sensere. E. «2. Earum pailicula, E. 164. lis iiiliianlium quanla vaniias, A. 723. Clinsiiini imiiari connniibus spernenda*, A, 72li. Nou ihjicirnd.e, sed cn lo reponeuda;, A. 871. 1 s n.n lijrndum, A. 7 .6, 7 17. Paulini fuere perainplae, V. 3. Docendi qui?E. 3. Dolor, gaudium, spes, nielus, sunt quaiuor principalia vilioruiii incentiva, K. 237. Mmhispiedefuncti> supeifluus, et vivis hoxius, E. 70,71.Kx pieiaiis affeclione procedens, •itimam inslar gladii pertransit, E 2')5, 296. D lurum hu- )us vitse solameu praesenlissiniiuii esi resurreciio, P. G"2. Dominmrfius, sic diclus S. Felix a Paulii.o, tamquam do- miniis aedis, E. 25, A. 874. Domiiiis duobus nemo servire polesl, E. 40, 163. Domiuium l.uminis in reliu.ua anhnalia, ne homini li.il el ilionis causa, variis adversitatihus esl obuoxium, K. 91. Domm i Kuiii )' suppedilat Pauhno Chronicou Eusehii Caesariensis Alviu tt aiisinit teudum , E. 10,11. Domtis quidam prospecloi hasiiic.e S Felicis officiens, iniraculose Dammis ahsuiiipla, E. 1 .7 el seqq. DouTtSTABUM exterminatorent fore Auguslinuni Pauli- nus exoptat, E. 36. Diirmire icur tlical Apostolus morluos in f.hristo, E. 70. Dormire. circa sepulera ad snninia capfanda, A. 895. Du p nioleiitps, qiiarum una assiiniitur, aliera relinqui- lur, Svnngu^oB et Ecclesii lypus, E. 51. Dungalus sciipsit adversus Claiidium Taurin , A. 790. Ejusde Paulino elogia, ibid. Dungalus qnis fnerii, et quando scrip-ieril, proleg. el pag. 4i7. F.jusd lip.siis, iid. IhsiMiis Engoli^niensisepisoopus, E. 279. Yirniaximae lidei el pietalis, ibid. E Ebroniaqiis, oppidnni e dpiniuio Paulinl, E. 57, A. 878, V. 3. libi silum, A 87K, V. 4, SS. Ibi vulgo coininorahaltir Paulimis, E. 57, V. 3. Ab eo para lisi causa reliiiqiilur, E. 57, V. 3. Ebniicmms Iracttis tlistiiiclus a Nervirano, A. 883, 886. Ecclcsia, Clnisli sponsa, lideliuiii maler, p. 12 .. Qunsi vidua legis Christo nupsil, E 122 Ejus ex geulibus vocan- ilae lypus, peccalrix Cbi isti pedes l.iios et unclos lergens, E- 140. Typus illins, Arca Nop, E. 28'i. F.jus lilii cur nrc eelatem rlicaiitar Imbpra uiii! sejiiini, P. 00 ;. Eccleshi JJolaiii tenipote Mavimi episcopi persecutio liem passa, P. ".91 Ecclesiip p' ^Mia^'og;e tvpus suul dtra nH.leiiles, qua- riiin iii. i assuiiiilur Pl allera reliuq limr, E. 51. Ecclesia- niin bhricas .p.iiiaiii impe.lire coneiilur. E ;'0 Knslnc ii.iliiic.iiiirs, prseparani "silil lil m'lis.iiidusioiies, E. 109. RtTlesianiiii ilciicaiijioH uios autitp us, 471. KdicUi tnorie itli-i iciitloiuiii ceiis impressa; E. 519. ii.irr, el abies, et palmee fi uclus, A. 893. Eleazar lilius Aaron patri in sacerdodo juccessil, K. 264. Eleemosyna a Paulino pradicalur et commeudalur, E. 72 el seqq. Exemplo Lazari et divilis epulonis evange- lici, E. 74, P. 683. Eis pauperihus largiri quam utiletE. 208 el seaq., A. 894. Quam bene eam largiebalur S. Felix, P. 411. Il:a daemonum insidias et laqueos evadimus, E. 219, 220. Elias propbeta usus fuit cilicio, E. 287, A. 924. Ignen curru raplus, P. 392, A. 929. Ipsi similem fulurum S. Joannem Uaplistam Zacnarix praedicit angplus, P. 337. Iu ptecibussuisccelum claudilelaperit, P. 615. Elisabeih maler S. Joannis BaptislaB qualis fuerit, P. 53ti. In senio mirsculose concipit, P. 537, 338. B. Hariae se imisenli laela occurrit, ibid. Elogia SS. Patrum de S. Paul.no Nolano, A. 775 usqu» ad789. E/uso, ElusiOj I Iwa, i.rbs, E. 7, A. 870. Quanlum distet a Barcinone, ibtd. Endelechios rhetor, A. 899. Esdelechxs Sa^ctcs Paulino auctor fuit ut Theodosio Panegyricum scriberet, E. 175, A. 89'.). An idem cum Saucto ad quem scripsit Paulinus epistolas xl el xli, V. 46. Enoch vivus translatus, P. 332. Eplirem lilius Jacob palriarchn, Clirislianorum ex gen- libus votandorum typns, E. 145. Epbrem episcopns Hierosolymilanus S. crucem serral, et quotannis in Paschate adorand.m populo proponil, E. 194. Idein peregriuis Hierosolymam devotionis ergo vc- nie.iilibiis p aeslat, ibid. Penes ipsum solum est aliquid de ea cnidaiii commuuicare, ibid. Ephesinae Dianae lemplnm, 454. Ephesuscivilas, nbi Jn.-inms ocrubuil, 450 Epiphanie Christi lesliviias raaxirae anliqua, P. 143, A.5/43, V. 72. Episropi Campaniae in Paulinum propensissimi, E. 26. Necnou Afri, ibid. Vocanlur p scaiores honiinum, K. 253, 254. Episcopus quafis fuent Paulinus, A. 755 et seqq., V. 89. 94). Epistols Paulini quauli Oerent ah AuKUStino, E. 15, 16, E- 52. Illaruni indicem consci ipserunl Sanctus et Aman dus, E. 250 Ep slulas B. Pauli aposloli nesciens servavit e naufragio Martiniatius, P. 879, 580 Kasdein servassc Marliniauum cuiii sociis credibile, P. 580. Epita; liiiini S. Clari a Paulmo conscriplum, Severo mis- sum, K. 200, 201. Epitlialainiuni Paitlinl in Julianum cpiscopi Memori* (iliiiui ei Jam uxirem ejus, P. 602, A. 733, 756. Epulae ad se|mlcra martvnim, P. 611, A.761. Epulouis evangeliii el Eleazari cveuiplo uiisericordiam in piuiperesconiniendat Paulinus, E. 76, P. 684. Epiiluin omnihus Homae in basilici S. Pelri pauperibus I ro deluuciae uvprissuae auinu praebuit Pamiuachius, E. 7 1 et seqq. Kruca, liKiisla, bruchns el ruhigoa Joele commemorala, egregie passiouibus aniinie a Paulioo accommodamur, E. 227. HS. Ksiher hisioria in porlicu hasilicae S. Felics depicta, P. 6i7. ElhniCJe erudilionis niirus coutemptor Paulinus, V. 6, 11. hlhnicorum hominum dicla cum veniae petilione adducil Paulinus, E 115. lllorum sernioiis coinilas, non doclrinas deliranienia siispicienda, E. 90. Kthnicismus qnando et quomodo confossus. 440. Kv;t \iro ohediendo conjtigii moleslias superavit, P. 605. Evangelica lex veteris legis lenebras dispulit. P. 676. Evangclistae in piclura basilica? Paulini quatuor fonlibus e pelra | romaiiantihus denolati, E. 201, A. 912. Evang. lium S. Joannis cur supcicas/esle vocet Pauli- nus. K. III. EjUS iniiium magnifice a Paulino dcscrihilur, A. 769 el seqq. Iloc uno onines adversus et deiiatem et humanitittem lairantes hserelici refutaii, K. 110, 111. E\ange.lii praecoucs diaconi in Galliis lempore Paulini, E. 1 7, 168, V. 70. Eucharisua, dicia Euloqia, A. 814. Panis, E. 30, A 815, 81'.!. In panc etvino ii.Halis -vmtolo uistituu, A. !<13. An niiuiihus ad saliitein necessariaS A. 892. Puens recens baptizatis olimsuh vini spccie dala, A. 892, 893. !u eccle- si s etiam aniiquilnsservatn, E. 199, A. 903. In allari Buh criice, A. 9115, 911. I ti lurri aure.a seu argenlea, A 905 Jtein incolnnibi. A. 909,911. Fotiirnuiscinn conjuge (ialhs el filia in insul«m I.erum se renpii, K. 313, 314, V.93. Scribil ad Paulmuiu, U.5I5, Mi INDICES IN S. PAULliM OPERA. «22 V. 95. A qno lilteras accipil, ibid. Quosdam e suis ad Pau- linuni Yisilandum millit, ibid. Fil Lugdnnensis Kcclesicc aolistes, V. 92. Valerianum propinquuiu suum Paulini exemplo ad perfectiouern bortatur, A. 783. Ejus testnno- uium de Paulini Openbus, ibid. Eulogiae adamicosmitii solitae, E. 12, 15, 30,37, A. 812, 814, V. 43. Quo:uplicis generis, A. 814, V. 45. Hoc voca- bulo donata Eucbarislia, A. 814. Sic dictus panis bene- diclus dominicis in ecclesia < u ul<> distribui solitus, A. 814. Eyodics ab Aiypio ad Paulinum missus, E. 1 1. Evodius Africanus eiiseopus Paulinum Nolae visit.it , V. 82. ErjpHEMi-E virginis et martvrisreliquiae in basilica S. Fe- licis reposilse, P. 638, V. 75. Eusebii Caesariensis Cbronicon Alypio transmittit Pau'i- nus.E. 10, tl. Eosebios litterarum Paulini ad Hieronvmum delator, A. 776. Ecstocbhjm soror Paulinae uxoris Pammachii, E. 81. Exraecare fonlem, P. 644, A. 762. Exhorlatio pulcherrima ad viiam haoc sancte pieque tiansigendain, A. 743 <'.' seqq. Exsuperio presbytero Sanemarium ab Amando commen- dari optut Paulinus, E. 63. Exsbverics episcopus Tolosanus, E.276.V. 86.Virniaxi- maehdei et pijlatts, i/>ibid Eaiuclem el falum cui phltosoplii qiiidain rcrum hiunaiiarum gub' rnaiiopem trariebant, nihi! esse oslendil Pauliiius, E.«7 cl seqq. Ide>n variis exemplis ex S. Scriplura Jesumteqi}., A. »18. GblasiVs mouachus Leritieusis subS. Honoralo, L. ot^. Ad S. Patiliiiuin niissus ab eodem Houorsio lunc presby- tcro, E. ibid. Geueris claritateni etiam io sanelis laudabilem esse, exempiis Joannis Baplisla» et Chiisti ostetidit Pauluius, E. 170. I.kmesiiw eivls Arebtensis, E. 5IS, A. 0». Injuvenlu- tis floro. uiililire nomen dat, E. 3t!J; A. 028. Llcdi>lori-of- lit-io fiin).'ilur,«t>i(/. Sacnlega persccutionis edi> t:i eic pere ileirectan», alijeclis ante pedes jitilicis cereis lal.ults, Itt- gt, E.31S Perseculkineni declinaus vari» looa olieirat, iliid. Perseciitionis periculum imminere animadveiteiKi ba|iti7ari .> |iei t, E.316. Pcn nssorem fugierts in Khoda- inim velnt in alteruin Jord.mem iuysice inuudandus tusilii, E. 516. Jutn (lunieiiUausgressus, captte tru.ocalus mailyr i palmam asse.quilur, E. 317, A. 92M. Passi.titis e,us locns mlracnllsclaiusa tideiihus geniuia l.rtin condecomiir , E. 516, 317. Eus reliqiitte ex allera fluvtt i ai te IransUlaj, E. 517. Passlonis ejtis acta describil Paulinux, K. 516, 517. Gexesh alii vatii, A. 928. Gknnami intlev operrtm Paulim, A. 784. flenies Dei latides iocuturas, m asitu Balaam liumano »ermn>v» loquente pranhguratas, E. b8. Gentllis a Cbristiann unn laiilum tide debet, sed etiam vita disliugui, A. 731 Gcntdes arlilraiili.r faia viias-el res liominiHn nero, E. 88. puoiilain sibi dens et idoto linxcrc el coluere, ibid. A Christo iti Evangelio vneaniup canes, E.29I. Gcnliles an solo natnrae lunune bo uim alnmod paltare dicantur, S22. Eoriini sa. r» a qmbus tmpp. vettta, 465. Ochmaiws 3 populotid episc.oi aliiiu |iro»ecius, E. 1S8. Gerva'|i cnrpus » S. Ambrosio inveiituui, h. 20ti. E|us reliquie Eundis in basilica » Pauluio exstructa allari ir.- clusaj, ibid. Cr.sTin^s licedulas »|fquot una cnm r:.rmine pauicilalcin c rum ejcusanto n Paiilino accipit, P. 3i8. Eiilec.i rum carmine niittil osliea, P. 3:0. CelflP * Nicel» ad hdem conversi, P. til. Gladius doloris quomodo pcrlransiil animam V. Maria?, E. 2'«, A. 027. Glad.ns spirilus in sarris Litterts vooatur verbum Dcl. K. 9. 90. Glorlafenslestis prtenilnm vietorlbuseotiferenrlum,E.9L (iwisTiei inilioKvaniiclii S Joannis refc. aii, h. ill GoUii Italiatn vastant, P. 607 el seqq. Eorum exorritm fusus, et rex pornindem nueremptus preeihus saiiriuniin, P. 661, A. 706. Gothi in ItMlia vitnl annn |0">, ?'.!3. Gr.nla divina \irttiiii ambulantibiM q«»m necessaris. E. IMelsnq yuiil sii, P (wl, 672. E iis llhertas lefi» au- «torit .li pr.vforenda, E. I">l. Kjus «flicicia, V. 8, . iilani a l»eo [«ecatur 1'tnjlinus qm peccata vitel, P. 331, 35i. Graliinrln Patilini itt beiieinerenle», V. 8. Gra»ri /Egvptiorinn rlllhns infecli, tti!. Eorum Ins.nna circa artiriiltiin de S|iiritu saneto, 4?>9. C.Mooaic* Turx»ien»ls aperioudo sacram Scri|>liir3in iitleUenit atlversarium l.eud.isten submergendutn, A. 807. II llMiMANfS imperntor, ul passionisClirlsti meineriam ftv- "erminet, tti nHinle Csbana» Jovls simnlacrum eollecal, K. 100 Et llellilelicni Adonidis fano profanat, ibid. llariisiiirinn ve&tes, et ftiror, 161. Hehromagum 1'sulini r^tria, b20. Hedera caput redinntum iu Dionvsiacis, i63. H=erclici adversus l^linsli et Deilateni et liumauitaten» lalraules tnitio Eva.igcli ,lo iunis lefulaiilur. E. 115. yuoino lo a B. Patiio, Coioss, n, 18, dieantwr non L>itere cafntl, E. 292. llariuonia mundi, P. 62:i. A. 914. Ejus modulator Dctis, ibitt. Helets.v Coiistanlini maler. rieii filio ctmregnans Atl- gus a, E. 191. Loca sancta ab Hadriann iinp. idolis profay nata expurgal, ei basilicisornat, E ibid., A. 90t>. Ciirisli crucetn qiioniodn invenent, el ijuo paclo agttoveiit, ibid. H>p,aclius sacris Scripturis aperlis iiileliexil sibi itl Al- bania bteniindiim, A. 89i. Ilerinacei qimincdu se 3iiversus insfqiienles rouuianl, E. iL Spiriluala» quomotlo efliciamm, ititii, Hkrhivs nater S. FeiieSs Syrus fuii, P. 300. HERsitASlrater S. Fe icis mundo tleuilus. diversa piaue a 5. Eelice sectatur, P. 590. Esau assimiiatnr, ibid. Herodes regali vcste superbiens divinitus punilur. P. 6DI. Herodias saltatrix qua ratiune S. Joaiuu liaptisia» ne- cem irilulerit, ifcirf . llibena Hispanue flnvius in mare Tyrriieuum influeiis, P. 372. Hienvs quorumiian fugam opprimat, E. 45. Hierapolis nrb» IMiryyi:e, ubi Philippus st pullus, 450. IIierowvjiijs Paulinmn cl Tlierasiani docel qtiomodo se gerere debeaut, A- 774, V. 6, 21. Ad eutndem strihil, A 77t, 773, 77t». Al> ips> acctpil liltcras >t iiiunuscula, A 776, V, U Tlicoilosn Panejiyritsim, A 774, \ . 52. Ilouo- riQce exciptl ati ipso eoiBtneudatiun Vi^ilaniium, V. »2. Cmn qun in conlrovcrsiam venii, ibid. E|us libro adversi.s ipsum etl.to rcspottdet, t/'id. Julianuin P.uiliiu exeinplo aij perfecliunein horlalur, A. 775. Ejus de Paubno eloginm, A. 774,775,776. Hierolbeca, seu turris sacra in qua corpus Domioi ser. vaittni, A. 906. Hierusalem dicla a Paulino filia Sion, E. 181. 1'ispama; eivitates uli ,uot ouumucalx, P. 571. !bt post bapiis iutti altqiiattdtu BOWnwaim Paulitius, E.06, P. 371, V. 2S, 27. liiio; sol Gra?cis an ab F.lia proplteta dii tus, A. 929. ilieoi cltigiii reorobnrutri et iuslorum hicroglvphicum, E. 07. llnltiCcrnes a Judith discoliaur, P. 615, Ilomo in Genest quandoqiie dicitnr imago Dei, quando- qnc similiuiiloliei.E. ia3, Post lapsum luusa Deo quam diaboius piiiiilus. I„ 146, li7. IVr Atjam cuiisirictuS quo- moto per Ohristom selvatur, E. 2V|. Ntsi se Deo tra-rat, dialiolo se vendit, E. 110. Ejus tera requies iu quibuscon. sislat, E 282,283. Casierts i.iiiiiulilius taiioue .'.omiiialur, E. 90. Ne indc wperbiat.diversirnQile a.iveisuatibus exor- cclur, /..■t.i. I'rt> oiiuiilius Utm spnilii .libus qiiain ctirpora lilnij tlouis Deo lacgiion quo l riqteiid l praiter S" gratiiis iiuii lialift, K. 02. U''i seevilitnn dccltuatis i liuiraeria er- ri.nun vor':cilii:i st». rb. tur, E. 93, A. 908. Vero Deo adbaireos, Wtlflram rl sciiis.ir» superarc polesl, P. 53.S. i ,.i pore el a.uii a ciin conslet.ih»! lifi etiam < ibo altsndus I. itiU Gnt pr:t i flimtt-. .■Tfalmis ill evir..iiio juiln i. tlic re.MiscUaudos , P. ti7ri, 677. Christiaui pauis tst li,lcs, E. iiti Humhiis exlerioris ruina, usi iiuerioris rfsucrctHin, et coutra, E. 190. Homiiicn: imilarr l>ci opits est E 2.".2. De liutninu iiitirit i c M ttxbei inru pulcliirfHi,' stnh.l PsiiOimis ad Sfverum, K. 188 tii sgqq. lloNt.r. iti- |ires|iyier, nbbas nmn.isiertj Lnrinensia, E 313, 511. V. 03. Nol.tin rehgiosos ml Pnuliiiuui visiun.liiti niiliit ciun littcris, l . 315, '» . 95. Ad eci;!«n« Arclat. n.i .1 : rti[ialtnii .■issiimptu*. V. 05, llouorii Augusti reus. ,';I4. ilo-ns iilius Isiilis, 45ii. Hnrtiil.uus divtus Spirilus sanclus, £. 23». ilt.rlus (piuii.l.m, ulii iiiiiic S. FbIi is Iwsilic», K. il?-, 163, Hostis StcO lempure non tiniendiis, isil Prns, P.6I0. itiiiii»uaiuiici.i|.:ie'lvi:iisii'|iili iscienb, t'.."i75 •>'*eqq. Eortim cruitcinptio, S. Pauliid tirliis, V. 21 lliimantini gem.s pecratl labe. Infectum, a Clirislo soto sanari ,kmi»u , K. 59. Humiivs exaltari, exemplo Jtmepli nsleiiditnr; P. S9L II». Chriftus lefugittm est, L. 44 Hutnilis corde, cor Cliristt CM, K, 121. Ittiiuiiiias esl e»(>hiiius sterroris Ue sierih ferldem »r- liorrni fnctens, E. 176, 263. Ljus indicium est corporis morfllr.itio, E. 62. Hac polisninimn imilatuteii Cbrisli efli- rimur, B. 61. Eadfin tliaboins siipcratun, E. 230. Apmi l>.'iiui qnid possit, eiemplo publicani evangelici ostendt- M25 lur, h. 2J0. F.st custos virlutum, ».737. Kos non Deo soliini, scd eliani liouiiniJ)iis gralos faiii, A. 7:-17. Siinnlau si sil, detr.statala, ibiii. Kjus rnaleria.ni iiiidequaque caput Paulintis, Y. ISetseqq. Hiucevpliealiotieui bciiedictiouuiii pairlarchantm a- Desi.ierin sihi proposilam deihrial, el ticiilneie iiialedictiotifin a Doiniuo ifrpgajam exponit, E. TnS^tseqn, llem S. Kelix episcnpatuin Nolaniiiii decliual, P. 410. iliiiiuluas qii.edani mala , et superbia boua. E. 62, 03. , i , <- I U /Emilii episcopi (ilia, P. 607, 608, A 944, 913'. Uxor Juliani lihi Memoris, l>. 007, A. 944. Epnhalamio a S. I'au- lirm oruatur, P. i 02. Idola eiijjuntur ab IJadriano imperatore in locisnalivi- latis et pas.ionis Clinsti, E. 19 l, 191 A gentihbus qunndam escogiiirta et djvino hounre culta, E. 88. Ad SS. reliquia- nmi pisesetitiatn obmiiiesctiut, P. 662. Iriololatras perstriugit Paiilinos.E. 40. Idololatrire eausa, Dcriieglectiis, E 91. Jdololatna! inleoiperantia, 461. Ignis coiisumeas et illnrmnaus Deus. E. 109. AUenns Hei.i. est avantia, eoni-iipis.'eii(ia'ociiloiuiu. cupidiiales el illecebrajsertrlarcs, ibii. Alienum Doimno arceudere qui- nam dicautur ? E. 263. yuem Curiilus venit iniitere iu lerram, setisus nostros II umin I, elvifia exitnt, f£ 265. Dictus iii sa fis Scripturis verbuin Dei. K. 218. Post hanc vitam opus onmscnrusqiie probabil, P 5ib. Juxia hasili- rain S. Frlicis domiiin quand un depascens, parucula S. rrircis exsiinttis, P 649, 630 el sctm. Ignis purgatoni. e! 172, P.68K. * e I. H. siguuin, 18. Ei nominis Jesu, A. 898. Iterda Hispaiiia? civilas, P. 371. IniagoDt»i ur Adani sola remati-lt, E. 133. A. 897. Chrisli ovem Immens -gestamis in culieihus sacris. A. 877,878. it petr*1 itisisteutis uudc qnaluor Quvii uianaul, E. 203, A. 912. Necuon agai specje olim expressa, E. 203, A. 908. CofiimDse agnum perlimdeiitis. M est ^piriius saucti Cliri- stum . E. 207, A. 920. Aj;nonim vel lideles vei recens baptintos desigirat, A. 90S. Iitiagines sanclorum lempore Paulini etiam huinans forma effigi.iue, E, 20. A. 91 1, Et in velis lemptorum depiciie, A. 932. . Imugiuem Paiiliul postulans Severus, a Panlino de rtileridre huniine posiula- tum inier|Tetante ingctnose eluditur. E. 180, 187 el&eqq V. 73. Immuniias Ecclesiarum. 474. Et quo spatio comprehen- derelur imperaturani coneess.. 474. Itnpli non resurgent judieandi, sed pnniendi, P. 346. Impluviuui, qua? pars ecclesiaa? P. 646, A.916. lncarn3tio Verbi.sapientia; hujusmundi stultitia, E. 160. Illuis mysterium quomodo geutibtis pra?dicaver t Victricius^ E. 97, 98, 226. Eam credere, pretiuni est margaritseevau- gelica?, K 160. Ejus locus basilica a S. Helena honesiatiji E. 188, A. 904. ' Incendium S. Felieis meritis eistiuctum, P. 621. 622. Virtute S. crucis. P.6i9, 6*>0. Incendio absnmilur domus quieilam prospectni hasilicse S. Felicis ofhcieus, nou siue mir3culo, P. 622, V. 70. Inebriari a.l solbfietalem, E. 83, A. 884. rnTer-jri pttnai imn tantum ('abulis poeiarum cipressa?. sed ei F.vangelio ass nie, P. 6H1, 082,683. Inlidelesmortiii pjjngendi, l'.67t). Intideliumdemeutiam S. Felicein pei-sequemium prrsti ingit Pauiiuus, p. 3H2. Inlideli proxinius est Cliristianus qui (iuetn sine otieribus habet, f.,222, A. 752. Ingenium 1'aulim mire su.ive ac beuignuin, V. s. Inimicum diligere, vmdicla cielestis esl, E. 1SS 162 Inimici hominis varii. E. 1S7. Spiniuales et in.isibiles su- perare nos Christus doiuit, K. 221. Viriote cfucis el cru- citixi su(ierantiir, E. 262, 263. Iniquitas est impio gloria, E 13i. ftdversfls palrdcihia saiiclonim non lautuni potes!, quanlum iustilia i>™ ucccx. loriJUB defendeii.lis t. 61,63 V fnnocens quts vere dnatuc, A. 750. Innocenlia saucte vivere desiderantibus in pi imjs ueces- saria, jfcirf, Inscriptioues el picturas basilicarum suanmi trnnsmutrt Severo Pauliints, K. 202 ct s eodein Severo exslructo deiJictis apponendas, E 193, 196. Insidia; diemoniiui maxima cautela vitatulae, E. 217. Intercessio sancinruni, P. Otti. lu iriciino Coa, in culiicuio iiu'a. veius a?nii/ma decla- fatum. 460. Iuvidia el odium mnlloriim pecciiorum scminj, A. 73i) rraesentLi fovetur, absentia vern tolljtur, E. 2'j, Invocatio sarictnrum, P. 579, "80, 685, 686. Ira Oei ex miserrcnrdia est. K 1X0. Ea lein, qua unus in eiern: luin aliurum puaiiur, pie as esl K. loci. INDICES IN S. PAULINI OPErLV M26 Isaac immolandiis, Chrisli tv|rtis, E. 181, «29. Isaias yesliiiiiiduxiii iiiuiium didiiis tpirenam niinctur V. 602. Kjus valiciiiiiini de Joaniie Itaplisla, P. 34M. Isidis et SerapiJis sacerdotes et cullores cum capitibiis rasis. 4"i6. Jsrael cl Israehta, videus Denm. E. 2*1. b-iaeline, ne inaiid.itnrum.Dei obliviseerpntur.Jn flrnbriis veMiiiientiirum cum cocco hvachilJiini coloris iiMgma cir- ciimferebant, Jler terra marique prosperum sibl exoiitat Paulimis S. tel cis sepulcrum visitaluros, P. 379. Ithain.il lilius Aaron in sacerdotio i,atn succe^sit, E 2 d liiWs Cliristus, A. 880, 881. J Jeoli patnarcha, faciill.iiibns et impedimeiitis omniom praeiiiissi., cuiii Deoci.luctaiis, Christi mihti imitaiidns, t. 1)2. FaijioJans, Chnsli tvpus, I-:. 229. Hioreiu suam deluiiitam hunorilice sepeliens qiud prophetice innuerii, Jaiiua? eiclesiarum orastiJS velis, P. 586, 426. Scrtn et Ilorib.is, p. 386, A. 932. '",«-' i J^oiRllIS el Marl>nl's Paulino morilmndu apparent A. 9oS. ' ' Jejunium, quoahomnibiis velilisabstjnemus csi an ma? \e»iimeiiniin, E. 176. Ouadragesiinijla qumiindu a Paulino ohservaiuni. E. 85. Vigibarum, P. 362. Corpdris animiin sagmat, h. h7. Est ailpuiCiiliim, non perfeciio saniTiiaris, A. /;8. (Juale hiudeliir, idid. Omnibus onmhro virlutibus opilulal.ur, A.779. I.aslitateni lovet, P. 3t)0. Jerusulem, vide Hierumlem. Jesc iiuinen ab omu |>us adorandnm, A. 752 735 0'rimta miracnl i eiiiderit, A. 75£ ■Joannes hapiista usus fuit cilickt, E. 174,175 A.-923 Ejus exemplo ostriid:! P.iulitius clarilatem generis etiaiti tii saiirti.s laudabilem e-se. K. 179. Cannine a Paultno ce- lebraiur, P. 336 et seqi;. Nomen «-r a D»o iinpositiHn P 337' Kjus \ice s,.r!em ancelus Zachari* pPajdicit, ibid ' et seqa ln uieromairis piM[ihelat. P. 339. rMasritnr, P. ibid. No,' mine ei imponend.. iter n atrem cl proi iuniios controver- siam exnrtam sedal paler. P. 3H). Inlaiiiia ejus gravis et seria lOid, Pnerilia ejtis qtiatis fneril, j»irf. Jam proveciior soliiudiiiem pmt, P. 341. Victus n vestitus ejns raiio, itnd. Lt in Joidane tiaptizet, solitudinem de.ielinquere minetur, P. 311 , 342. Circa Jor danein |jra?die:flis in coileni haptizai, :/)irf. 1) ■ ,-o Isaia? prophetse vaficiniiim, P. 5i3, Ejusdem elogiiini Christi ore probanun, iiiiri Ejus reliquia in basilica S. Felicis reposiia?, P. (38. Joannes evangelica velocitate illa qna Peirnm ad se- piilcriini Chrisli pra?eucurrit, velocitatem spiritalem .mi ra?ierosevaiigelisiassnpera pnefigiiravit,- R. Iln. Delpar» Virgini a Chrisio movieule reliclus in solalium, illam pitF ter Chrislum iil os nec liahnisse nec hahere demoiislrat F. 29(j Poslremus Evangelium scrip^ii, ibid. EiJiesl quie' si it, P. 639 Joannes episcopns Hierosolvmilaiius partem lignl san- cta; crucis Pauhno IranMmliit, E 190. JoASjii episcim.o Neapolilano Paulinus jam bestus ao- paret, A. 962, V. 9:i. v Joannes apostol :s oramlo Diana? Ephes na? silentium imprsiiit, 451. I phesi nccuhuil, 450. Jnb propheta, ilwes ei-pf.t ecfHs, K. 1S2 J33. Humili- tatis u ililiiem suo exenipln ostendit, E. 179. Cur tot el mala eveneriiit.sapienter e\poui: Paiilinns. K. 8'>. (Juo- modo de diabolo triuniplnim retulerii, E. 77. Teniatus I iclura in pnriicu basilir.-oS.Felieis rejinrseritamr, P.647! Jnnas a cetn devoralus, et terlio die vivus iit lerrani ejeclus. Chrisli palientis et resurgentis tvpns; 1". 283 I oque Deum, non faium, reriiin ouiiiiUm guherii .tnreiii esse .ostendit. P. 336, 537. Eidem in mari periclitanti a«- siinijaiur Marliniaiii.s. P. 575, ?,76. Joirfanis popu! i Israet Iran-itum frabeiis a Psnrirj' descciptns, tt in porticihus basiiica? S: Feh.cis lieiiiclus I'. 6U. Joscpli ah Arimaihia cnrpra rcliqviisiJivHibus in Ev»n- gelin nomiiiettir, E. 78. Josepb palriarchs reli. la veste femi mm fusienti assi niilalnr Marliiiianns naufr.'giis, P. 57(i. Ei.lem iri .Cgvptun vendito assiniilaiur lilius Cyilierii Deo dicatus. p pjj; Joseph pairiarclia ah iCgypiiorum superstil. Serapi.ien: cnversiis. ,431. Josue Diw listis solom jussu sisiens. nsienibt Deoomnfa Btihjacere, non falo, P. .556. Quomudo Jericho superarerit, Jov jtiiNDS opcra conjugii sequabat couttiieiiti», A. 741. Jovis simiilacnun iu mnnte Calvaria» rollocat Hadrlanu. iiut> ut passioiiis Cliristi meiiioriatn externTnet, E. t90 V905, «Wi. Juvns S. Pauliui cognatus, P. JJS7 Ccncre, digni!atibu< nsr IND1CF.S IN S. PAULINl OPF.RA. 1128 el .illerarum srientia canssimus, E 92, 94, V. 59. Cuni liubusdam philosoph.s fionniillarnni renirn humanarurn gulieriialioncni Fati el Forluna? iiecrssilati adscrihens, a 1'aulinn docetur divinae Proiideiilia: cuncta subjacere, E. S.'> el seqq., V. 39. Ab eod.m admonelur ul reliclis philo- sophorum scripiis ad S. Scripluroe leclionem se conferat, E. 81, P.533, 53iff s«flg.,V.61. Judas traditor in Mariuro Clirisluui ungentem cnmmoiior, perliiliain.suain prodimr, E. 110, I 41 . Ab ipso cur Lhristus osculum susceperit? E. 138. Non fuit iu prelto sangiiinis Chn-sii, E. 141. Judas, Tk'a5. Pelagiano errore iuleclus, et »cer Augustini impugnalor, ioirf. Episcopus ob hsercsim Pelagianam sede sua pulsus, V. 9.'. Jupiler Ammon proprium apud .Egyptios numen, 431. Crela pu'sus, Tiio Evangelium pra?dicante, ibid. Creta» rei, ibique sepultus, el ab ethnicis iuler deos rclatus, 452. Juramentis abstinendum, A. 880. Justinus preshyter in vico Sexciacensi quiescit, V. t22. Ad ejus lurnuluir. plurima tiunl miraeua, ittiil. Justitia pro peccatorlbus defendindis fortior quam ini- quitas advcrsus palrocinia sancmrnm. E. 61. 65. Jnslilia pranenla neminem remis-ioreui efliciat, A.7tl. Eju» ju- gum eicutieus, nmmbus iuliiuis ervit, E. 662. Jus i.ta imperatrix lnore plena in Anibrosium, vi, P. 562 et seqq. Lampades etiam Paulini tcmporibus ad lalus aliaris ruspendetiintiir, P. 474. LebbajuS.Tlia daais et Judas syn'mvma. E. 45:1. Lampius Barrinoiieusis episiopus Paulinum s?cerdotio luiti.t, E. II, V. 27. Lasxiviam deprecatnr Paullnns, P. 328. Lalro ciim Cnrisio crtifclllins in l hrismin credens, sa- lutem assequilur, E, 17 i, 17 . Ejus litles la datur, A. 774, V. 13, 16. lanah, mutuilm dare, A. 934. Laud itores suoscas igal Paulinns.E. 240, V, 88, 46, 17. Laus propria operu n Paulini qua? sii. A. 774, 775, 777, 788, 797. V. 4. .5. 6. Laurtis propriae roiilt nrpior Paiiliiius, E.240. LaudrsMel niae fuse prosequitur, E. 180, 263.266, V. Hi. Ejusqne iilii unici jam defunrti, E. 265, 266, V. 85. Laudes houuniiiii coiilemnal, qui ver» landabilis esse de- siderat, A. 737. Eas refonnuial Paul niis. V. "8. Iisque sibi attribntis ad Iiiimilitateiu ulitur, E. 10. 21, J43 Lazari el Epulonis cvjngelici i-ntitheses, P. 683. L"nqn, oppiduui e doniinio 1'anlinl, A. 886, V. *. Lex evangellca veteris lcgis t^nebr.is discussi', P. 67S, 679. File mi.ior, B. 161. Peccaii rainos prsefriiigit, ibid. Legis ausler.tati iibertas gratia? pra?fercnila, K. 131. Ejus observationi eliam bona oper.i superaddenda, E. 224. Le\ f t prophela» hoe ■uno praecepio coniinenuir : ilmn a qiuc- eumque rullis »1 •faiunl it»ws kominei. hiec el eos faciie illis, A. 734. Quod non polueie, a Kilio Dei peragitur. P. 668. Liheraliias Pammachii in panperes mire a Paulino pra?- riicatu^! E. 72 el beqocet id Paulimts Protoplastortim et Rebecca; exeinpo, P. 604. Ei nimium dedhia quid minelur Isaias, P. 605. M Mir.AEius quis' A. 923. Ruftini amirus. A. 9 ". A Pan- lino rogalur ut Secnndiniaiittm a qtiorumdam honiinttni imiortunitate tueaiur, E. i77, 286, 87. Ma rina vir^o, S. tircgorii Nysseni soror, parliculam S. crucis collo gcslabal, A. 026. Mala uli proliibentur, ita bonfl prrecipiuntur. A. 7.9. Mala proximorum audila oblivioni irade.nda, P. 57!. Male.Jitlionem ficulnea? a Domino irrogaiam sapienler exponit Pauliniis, E. 255. 56. M.masse, Juda?orum tvpus, E. 145. Mandata Dei qui non nbservant, illum nec honorant, nec timeut, A. 729. Ea Deus hoinini servanda imperal, ul lntieat csusas renntnerandi , tni.i. Eoium observaiin omnibU'1 lnjuncla, A. 739. Illorum duo sunt gpnera : iiuiiiii prnhibens mala , alleriiiu pr.-eripiens bona, itnri. Ka non solnni memoria? trtdeni.i, sed eliam opere adiniplfntla, A. 751. Impossibilia ea e^se qni bl.iteraiit. a Pauiiao re- prehemlnnlur, i id. Makkhfi*; veri Crealoris ncgator et lalsi couflrlor, m» li.illo Evangelii S. Johannis obteritur, E. 111 NuDtiai condemnat, A 742. -.«puai Mannus, A 720. Manus e nube protensa D-um Palrem desjgnal A 908 Manum dare ad invicem salulantes ct abeu.ites anti, mi ne'4 i^we5^ * 939- El t3,,ili ^'ed^~,,nnmpr _J5_* ."^ ?f . lril)ulationes arf studia pieiaiis magnopere rrofe ,t A. 717. Sanctis viduis Judith et Anns. a Pau|,,,o assm.itatur, A. 727. Ejus Vitae Epitome, V 137 Mtnrjxunoscoosiil, avusS. Melanias, E. 179 A 909 F«n"»l?"cDrT Ieg'S et ^'"S^ii discernens', iniiio t»angelu S. Johannis exslinguiiur, E. 110 111 Mabcos Alexandris quiescil, P 659 ' crUmTtius,X«lriffi PaSl°r iWde'n marlyrlum et SPPul- _.___■.. Ru_r'"n_ Isr3eHl''-opoPiilotr)n<.tt.u.n pr*bens et 3fPi'?N5bS0rbl'l',s' rerum omni»m gnbernalionein Deo "on lali. adscnhendam esse convincil P 556 Mare sanclae mense, quid ' P. 639,' A. 946 Mama Virgn ab ang. !o Gabriele St-lulatur, et maier Filii Pfi futura praed.cilur, P. 330. Elisabetb cogiiatam invisit. m Jolianni aCbrislo mori. nie in ma,re_, delegTta quod F "kf Sl1?:Ch.r"lum nechabuerit nec habea.fosteDdH, h. &>. tjus am i ani quando juxta Siineonis pra_diciion_n giadius perlransierit, E. 9t, -.93. v «uicnonem f_T__riti__ jii i) v. „- ______ i. _. . . LNWCtS l.N S. PAULl.M OPERA. 1150 vari«_ cursn a Paulino dcacrtpUe, P. .46, 427. Mattu«us apudParlhosquiescll P 639 Maitha?! evangeljzatio et obitus, 481. Ejiis o 3j In civf- Utem Nadda.erem Parthu .ranslala, ibid. Evangeliuu Heliraica lingua cons, ripsit, tbid. ' 330 "iUa Pauli"' ad l)e,,m l»recatio, p. 330. Alia, P. rXitt rs p ^wr^ uva ^osfh^; rciociiiaiur, I . 393 3%. Cur persecutores declinaverit S FelMaperit P. 598. Abeode.nS. Felice hume s , , . alus, femiuae emdamcommendaiur, ibid. Eumdem S i _v licem benedicit, P. 399. Se..e_ inonlur P 406 Medici medicinaj contrarii, 560. ill.m ,'.Cin!E el medicamentoruir, inceriitudo; et conira lliam et haec quenmonise, 300. «-ouirj Medicus et medicina vera quse sit 500 Medulli, populus, A. 938. Melawa. ob virtulem dicts Melanius, K m 402 A 9i2 Sangu.i.e uncta Paulino. V. 2. A quo sanm v^atur _.__.' l ?"an«lo Hierosolyma redierii, E. 183 ihi 2o7___ V Ua%pr0SeaUit"r P«««»s.E. 179 _.'«£' _o_, zob, V. 179. E eonsu ibos orta K »5 A qnn a ei'stiiem comoiiiiit, E. 181. OuomodoAnn^ domum iustiiuere, P. 602 ej s?o, Maritus ;s ,'i cnr?^.? Sa.m»elis malri assi.nilelur, E. 180 Eiusiier j?»™ ? ooiestatem n„n haK„. a ,„ s^.'. 'l".s s«> wpor» m.tanum impedire diversin^de conatur dia«h,f £7«!" 182 Calhol.cos ab Arianis fugatos fovens qmSSim^ E. 182. Qmnque m,llia inouacliorum lempore Ari ,Sr, * ' secolwnisper triduum suis panibits iS E im fPfi ^roso.vmitano Wm^adXln^^eZt TX |t,mva1,eodemA„g„sti,lo et pSu&fiiJd^rS Melotes, E. 286, A. 921. Melus, A. 924. pouestatem non KX^SKelK tlus, A. 741 . Uvorem dil.gat, P. 604. Maroja'ica! tl.erma} celebres, P. 372 Marrac^cs Severi domesticus. E. 6 . Eiusdem ad P.,. n.ens pereunlium cla„,orib„s exciuiur, P.574 Pr^en jem monem quornodo evaserii, P. 375. joseph JS feminam fugienti assimilatur, ibid. Porlui vicinus exc 1? Ep,stolasque lt. Pauli apoSt„li penes se reperu^ ™ .ratur' 1 .577. Mass,l,,m appellil, P. S78. Cur iterum licei nw fc e"r{;aeSSv,";iInpi ^TT^' P' "9- «X Ipel^em pergens, a mu4o quo vehebatur l»s„s excu.U„? P. Mi . Peramanter a S. PauJino Noto excipitur P bi3; ■SS 5KTM TfftSariw! sub «TafeS"™- e ,o' wffjisKfaaa E. Pauhnum ocutottntem.TVs^V T TIulS P Sm SrBPiusT"ronis "^'at". E. 94 'l„ Gallia n, &i f* 1.660. Paul.no morihnndo apparct 4 9H8 Fh?J "v ?. ' » Severo scriraam F tiQ «ao u^ !• « ' ^J"5 ' ,t3"l o!.fer[,"T.eo1,CODU,qUO ^^ in Ga"ia'-1oruerit et «epucra Roma» visitat Paol I nnafk 92 -6t" v T„moriasel ser,„lcr,s cur filjum suum mor.uum inlulori. P,,di , T' P fioJf FLPa,,!',n° ""«""""O^Hh fli..s dicaturet fraler rfiOb.tjus hlio Juli.no epithalamium scribW l-JZZl Memorias apostolorum et marlvrum vimOnaCh0S S6 ve'na.,fragoSsim„. Mensa in tempiis, aliare, P 643 A 761 .•-,,„ , , • trmtc, A.9-I8. Mensa Pauli'„i ^ttpSiST^W Pauperum quo aucto, e et cur in atr is dom^"n 23, 3*' nalur, E. 213. aomus Don.mi po- Meropics, prxnomen Paulini.E. 239 MEnovtp,-, apertissacriscod.cibus, i.*ellevi< sihi ,„., ex lium, A. 897. ' ""-eiieMi biDi inslara MetNtorium, quid?A 914 Metus, spes, gaudium, dolor, sunt cwatuor „„„„■ ,. Miorum incentiva, E. 39. qva.uor pnncpalia Miles quidam egregie a Paulino mbnelur ut a nr.r gsans ad sacram Chnsti mililiam ?ra„seat, E.^ Mililis Chrisiiani armatura, E. 5 Miiium pro milliari, seu mijle passibus, 547 omM„emCot"J^7Zlir,l3Ca,1lralT'^ uisc.bi.s «.i.iaiic ™lj..« j_j_.7. £"iarum oblivionem, P. 577. Cbnstl cru.e subacta P. 669, 670, 672. Mors puerorum et lacrymas me- retur et gaudium, P. 668, fttl9. Paulini totum pene orbem commovit secun.la, est viia prfinarum, E. 230 Morl.s in- certitudo bonorum operum sludium rommondal. K. _j/. Morti cnritas Christi sequiparatur, E. 210 988. Mortem lu cllam cordis noslri quando millamns, L. «t Moriem evangelicam obire nes sola docel ca. nas, b. 266. Mortilicatione membrorum anima 3d cceleslia cvelntur, F H2 "Morluus Htaclu S. cr.icis suscitalus dubiulionem in inventione ejusdem cum crucibus ljlroi.um oborlam lolUl, Mortui quomodo resurrecluri sint incorrupti, E. 249. Jn Chrisio qui obicruul, cur dormire dicaniur ab aposiolo, h. 71.Complures Hierosolyrois post Chnsti passionen. re- 8UMoysiic3?'virgaiinagoru.udracones vorauli assimilatur S Felix P. 619. 'Moyses exposilus et fugalus, Chrisi typus, E. 229. Quo consilio Deo populum Israelilicum delere eiHMiiM c Hl.ro vita? abolilionein proposuent, E. 61. I ro populo orans exaudilur, P.616. Mulier ahsque consensu viri conlinentia? votum emi lere noi. nwest. Mulier quxdam S. Felicem in cisierna lalr-ii- femK el latehras rjus ignorat. P. 408, .409. Corvo EUai 1 et Habacuc Danielem pascenlibus assiroilaiur, ifu t Mul.eris probas et sapientis encomi.im, E. 69. Mulieris eapul cstvir.Mulieres Ghrislian« , pulchemma instituno, C' Mulicres quales capilli decoanl . E. 733. lis non crisi atis fronemcocperiebanl, E. 134. Teclo capite orare j»ben- ur ll quare, E. 133. 151. Cur ii. Ecclesia docere nrobi- heantur, Md Viros suos in honore habeant, quomodo se orn"re rJebeaut, P. 602. 603. Mulicrum omi rohnum apud Judsos, non g.gncre liberos, P. 541, A. 92». 1 Mundus, hoi.inis hostis. E. 155. Chrisliim Oirisliqne imitatores iam ab inilio despecl.11 et odw uabet, h. 139, «30 Prooler homiucm condi.us, eidem omn.mo.lan. tun. corpora.iter tum spirilualiler proficiendi maieriam submi- n^lrat F *K. Lniversus in humanos usus a Deo craatus E 00 Eumdesereniibus et Christum sequenlibus qus prsmia proposita, P. 565. Quantopew eum Deus dilexe- rit P 668 Fuaiendus ui coelum assequamur P. 657 «.indiloUuscrealio et gubernatio Deo adscr.ben,. , I.. M ' BtalSSS 1 evadere conantibus Clyssis astutia est imitanda E 90. Ejus cautempium et morlem in cordibus nostr?soperaturcariias,E. IfiS.Ejus contemptam I ice.pt.o lum plommn carmine pc-rsuadere «W*««J^«™^ metseqq. Ejns tristitia la?iis omnibijs prreferen. ia, P. bM. Miindolesipere optat Paulinus ul ChyKto.ap.at . SI 4. I„ eo mundi vililsnon snr.iescore b . .vbMe. ,1 • »J- Musas invocare poet.s lan.il.a.e, P. ob... Lhr.sl.JU.s nuj sunt inTorandSc, sod Deus, P. ibid. Mulun. nihil in nalura, P. 561. Mvoparo, navicula, praecipue piralarum, brigannnuro, E. 288, A. 923. N Nab.Khrxlonosor cur ntonsa coma leoueiii, uncls un«ui- bus yulturem, ei pabiiin boiem reluler.t, E. 150 Regnum peccan.ioan.iilens, el poeniiendorecjpieiis.factusCUrislia- nis exemplum, tftirf. Nad.1a.erciv.tas in Parthiasiia, quo MatlhEiossa trans- lala, 411. Narbo urbs Galliae, E. 7, 50, V. 4. ibi possessiones ha- Luit Paulinus, E. 50, V. 4. Natales S. Felicis millit Sevcre Paulinus, E. 173. Naialis, dies anniver^aria conse.ratk.iies ponlificl&.E. 106, A. 887. Natalis calbedrs S. PetTi ubique celebratus, ibid. _ ,. T\'alalitium carmen quotannis S. Fclicl pangii Paulmus, ibid. Natales Marlyrum quid siul, P. 518. Nalales Paulmi quot sint, et quanriosci ipti lu proleg. Nalivilatis suae diei male.licere an liceat, P. 519 Nativilaiis Chrisli festivilas maxime anti.iua, P. 623, A. 943, V. 71. Nalura nulla dicenda mvl», E. 86. Naufragi periclitantis oratio, E. 2SI . Naurragi meritis S. Fel.cis a morte s;rvali, P. 621 . Naulrag.rum bonn fiij-us sint, A. 925. Naufragium Martiniani pulcberrime deseribit Paul nus. P 569 usque ad 3.5. lo hoc neminem Cririsnane.um periisse asserit, P. 586. Idem extremo judicio assimilat, P. 587. Pauli apostoli mvslice explicalum, E- 283. Navis, Ecdesia? typus; A. 910. Spir.talis muudi huji^ fl.ictibns supernaiautis pulcherrima desT.plio, E. 157, 138. Qua senex quidam, a Deo ^ictor nominatus, vebeba- tur miraculose adii.odum a naufrapo scrva.ia, K. 283 Arca? Noe assimilata, E. 282. El navi Jona?, iliid. Non uno mari jactata, E. 2S1. Vigesimo tertio demum d.e ib Uo- nlam appulsa, armalis mililibus plcna conspicilur, K. 282. A procuratore Postbumiani orcupaiur, E. 288. Navis per.t pra?|OStera solli.iludine Therasia;, A. 786, V. 16. Naram Argoi.autarum adhuc in cuelo videri fal.ulantur elbnici.h. 28J. El draconis Epidanro vecliicem veneranlur, itnd. Na- ves in sacris Scripiuris celebrata?, qua?, ibid. Nauia Martiii.annm vehens n3\ero suani penre seol.ei.s semctipsum demerg.t, P. ;"3. Nautica oflieia spirilualiter explicala, A. 923. NAZAnu reliqul^ Fundis in basilica a Paulino cond.la al- t.ri inclusa?, P. 638, V. 54. Eas a S Ambrosio accepias ... basilica S. Feliris repouit Paulinus, ibid. .V"a;w/i., Nola? vic.na, E. 183 Noinesis a genlilibus ut dea in simulacro colitur t.. »a. Necessilas Uem, E. 88. Ouomodo depicta Wd. Neophyli vestibus albis induli per ocio dies, b. 199. a. 904. lis olim dalum lac et vinum, A. 892, 893. Neni qui. A. 883, 886. lllornm aposlolus victncius. E. 99, A: 883. Nervicwn liltus. A. 894, 8. 5. Nervicamu iracms et limes, . ltem bcylhas, t.ct»s et l)a- cos P 4'0 423 E Dacia S. Fe.licis reliqu.as venera- lurus Nolani venit, P. 653. Ad Nalalem S. Felic.s oc- currens S. Paulinum maxima Irelma allicit, I . Mi, t>^-, 8S5. Verus Israelilas cur dictus . P. 418. Jacob patr itfetae, tres virgas Pecori cocunti objicient., ass roilatur, 4is, w. Fjus iu Daeiam redilus carmine a Paul.no illusiralus, 1 412. Nigellatum, quid ? E. 30. Ninive Dei jussu exilio a.ldi.-la, et paeniUM serval:-. Dcum nou fatum , rerum omnium gut.crualorein cssc ostendit, P. 441. Servata, oralion s virtulem cnmmendai, ViiliitW exemplo suo docent po?nileulia; etflcaciam, E l,Nobililaseliam in sanctis laudabilis est, quod exemplis lohannis RaDlista? el Chrisli ostendit Paulmus. t. l/.L Pra? ClirisU larnulatu spcrnenda, E. 40. Nobiliias vcra est claruni esse virtulibus, A. 738. Noe diluvu lempore solus servatus in .....vers.tatis per- empue seminarium, ChrisU iie.iemntons hgura, h 0.1 a Olioirrlsus, Chrisli lypus, E. 539. Hda urbs celebris in Campanh, eaq.ie marrtimi, ». 52 jSeapoU vicina. E. IW. Oclo leucas a wPua disuns.P. i!33 »83 g Kelleis sepulcro «lara, P.-S86 587 et seaa A Co 'his capla, A. 780, V. 90 "'' ; Nolaiue Basilic* a PauHno exstrnclse deserifofifl E 204 etteqq. Eloruatus jnfeioS.Ketioj; P 3S7 Soia prostibuhim Veneris -hi.bn.l, 460. Sjcris S. Feliri, eiler a Paulioo argui ur, #>irf. 47«o'ana basilioa quibus reliquiis sanctorum decorata, P. Nolana lasrivi» in proverftiuin transliita P 469 ftomlna sua apcwolis dccfir. Christus, E. 146 A 891? Tii ferMni,?r,Z<""imi',a refsuPP,f™ i«M fcljflStfi». leruntur, com supprimafitiir, E. 76 rjoliila spirflsli,- cbrrjorali pnfi.reren.la. E. Id2,;t33 P«,1La»u saluj'ffT sectionis uobis Clirisius ek, E. '&. Pestifera» vero (fiabolus, ibid. nil°VSi'iPiUi:5li intellecl11 «Jicituf passio CI.Tisli, E. 141. Ilem lioe praisens saEieuiuni ibid Nuteria ih Vmhc a, 47).. Nuceria fa*«6Dt«ju»< qoa- est rijjMncfum. 378. Nuptiae apud Christianos qiiaiilcr celebhjwte P 601 iNyclicora fl nyclicorax, aves, qute? E #42 IVicato- rem pojuileoteln mysticc designaut, ibid. n OjieJi.enlia ca?M quam Deu ftrata, E. 181 (JKS^h! in "m" mbmm "***" lw?re! 339d ■!ie''"'cra saneloru™ '«"' soliu»mniira«iin i!- ■linufp^TO1 P3lriie fiU al' Auso"!o ^ectaiii diluit Pau- Ob.3eqitisiiu.ab amore gratius est quam a meiu,,A. 940. UDs^sm ad b. i-ehns s«s|iulcrum. liberalt, P.:559,'560 Horu.n nsnnulli m aiuim lollnntur, P. 560. A 957 Alii pedibus sursum ver>is in aera libraut.ir, l\ 560 A ,J38 Nectamen.vesiaslnfaciemrelaps^iojii i.rtV,m^I"0n,es Prav0,um uominum perfeclinnis ii.sii- lulum seclantilms spsr-nend.-e, E. iet seqa teqq trettaU>res Pa"tur P»ulJB'«s, a; despicit, V. 22 el piSwtot>Ef8S.iUhUS P»^" «•!'»« 'vwMto eam de- Occidimur et viviticamur a Cliristo E ^if ">{•> Octoeoiu n, A. 9(,7. ■ ' Oculi pulcira descri,tio, P. 5G4. re~ ".."^W ^hl"^- Pelb: n.stieo cuidan, restaurat, p. g?,2 g. jiarl s pauimrii A. -lU Odium el invjdia ni.iltorum popcatorum semiua A 730 «eSioVr itf Mf3 ,s uYom '^r""ad,ii ''auliuu"; KimTI§4.'nbUS V'rS'S com|losilu,n Tria*s mysterium si- Opes noH abjicien.l.T, sed calo •reponendse A. 870 mV £% °"us.c,«u«l»e.PO«ihaBO vit.„n ignis probab.,', E. cat cravi.er' V Mi *P"* i'°"Um ,.ad 0CU'",n °Perans P^- .'jdend F'4i v0peral,0naODSCTvalioniL,'gftsuPer- i,Jdend.i, E. 221. Vun ccelo i;ifei,i;u, ,E. 215. 2l£ Ad sj- IWpm s,„,i necessaria, A. 728. lUofom fomes rk ftjei M41, Ul,.rnm Pra;m,a a Chrislo post banc vitam lidelibus pi-nniissacogitar«, Otleciabile, E. 80. Upera n.iseriror, i, p ^mmendat Pa„li„„s, X« «^. n,is T^^eraLur une ,r «IpasctuiChrislus, E 113,^889,893 ' g ^Opera Paul.ni cur la.m pauca .«ste.u, E. 253, P. 615 et Operarii unitatis, qui, A. 8)5. Operari, misericordiam exbibere, ibo, A..774, 879. Paulmam tixorem suam defiuictam multis wcrymis et eleemosynis prosequi'ur, E 66 el seqq., V. oo. l ro ea omiubus Koma; pat.peribus in basilica S. Pelrj cpulum prabet, E. 72. Ejtis iu paupcres inuuilicenUa, E. Panegyiricus de Obilu Celsi piieri ad Piieumatium .et Hdelem parentes scnplus a Paulmo, P. 603. Item Thoo. dosn imp-;rat',ris, E. 174, A. 899, V 40. Panicinm el Panicum, A. 890.' Panis hominis christiahi est fides, E 56. El verbum Dei u-71 ^a,,la l.enpdictns in ecr.lesiis populo dislnl.ulus A fi,,.' A^'ns^osUbid. Aquo distribuendus? Hnd. Vi.iii.iis .' jbid. Oua forma recipien.his? ibid. Ouo temore» •bul. Pjihs, pro Eucharistia, E. 30, A. 875, 876. Panis pro eulogia , iiiter amico in uniiatis svmbolum olimmis- • r7?- .A ''""'«nounus Augus ino,"E. 13. Cnus Alv- fil' ,'■ ^c1 V'.2' V- 43- [B a,,J '''' ' ■«""« soliditas .cont,- nereiur, E. ,2> A. 872_ |Jnus Soyero C[]m scule|la ^ monastica. paupertalis indice, E. 29 A. 874. Panes Muin- >ine Kemaniano el Licenlio. E. 57, V. 43 I apa Urbicns. quis, E 26, A. 773. Ouiyis episcopus obm popa dictus, E. 7. ^^Papyrus incereis ct lampaditus adbibita, P. 386, A. Par, socius, E 98, 206, A. 885. Paradisus, iorus ante templum, Callice pmiis, A.8 2 J aramenla altaris ande, A. 903. P..ries valli inter nos el Deum s-parans est peccaluni. !■- oi. yuomodo ilum Cl.rislus des:ruxerit, E 61 6i Parra. P;, 376, A. 930. ' Parthiiriorus marlyrii Maillijei, 431. loleti^E isTigl missima; c'"c,s idem nuod '"'^» 1'asrha? fes'iviias'quam antiqua, P. 623, A. 758, V. 71 I aschisiis S. Victricis diaconus, JSote hosp lalilalis graiia diulius retenlusa Paulino excusalnr E 97. V 120 bjus . vinutes eniimerala? , E, 96, 101, V. 126 'ijrso lieregrinationis sua; tomili pristinam smilatem me- inisb. hehcis intervenienlilMis impelrat, E.98, V. 126. E„m baptizat i„ lecto, ibid. Ad Victricium defert Patilini epislolam. ibtd. ri^r?e,riS°'itfr'U„S,.in sacra Scriplura mysli e Cl.rislum ^esi^uai, e, 2i,i( 2lo |lcm peccaloreul ponmenieHi, E. Passio Christi quomoio nox dicalnr, E. 140. fju d nos ?0S* ,?• ','2' Ri"s v,ni Samson morieus pisefiguravit, E. i-i. Ljus Joeoni Helena Co.istanlini niaicr e\oi uat, E . fassionibiis aninw praeclare accommodat Paulinus verba Joelisde eruoa. locosla. brucho. el rubigiue, E 230. 237 Pasti crines, P. 58S, 630. A. 939, 9i3 1 astor ovem liumeris suis ad ovile reporlans Christos, l. 5*. A. 8/7,8/8. Pastorum munia, E. 9 272 275 I aler spirilualis, qui aiium baptizal, A. 883. ,Jalr* ,,rllS A.hai.e, ub, Andreas marlyrio coronatus. P. 450. Nobilissimus fuit, U>id. Natus iu Oallia P 52* Kuptias cum Therasia oontraxit P. ;;->') Patria etgcnus Paulini, A. 707, 798, V. 2, 3. Patri,, ohhvionem sibi a'. Ausonto o»;iectai„ diluit iMuliuiis P II5?> INDICES 1N S. PAUL.INI OPF.KA. 1150 Ralriarvhtt ot propl.el.e ud ?. Fe4i is Natalem coueele- Iranduro a Paiihuo iti i anlur, I'. 65U. Patroui dic.i ehrislianis Sancii lulelarcs, E 26, A. 87 >■ „ -„.. Pvimenlum ejclesiaruui lloribas aspersim, P. m; A. 952. „ , 1'aula, miler Paulinae moris Pammacbii, E. 81. Paulina, Paule lilij, Pammachii usor, E. 81, V. 56. Hauc ilefunctain rnullis lacrvmis el eleemosynis proseqni- Inr Paininacuius, E. 06 e: seqq ,V.56. Ejusdem encou:ium, Paijlijii duo rousules sub Conslanlino, V.2. Quibus Ar.i- cii co^nomen, V. 3. ■ - PAui.iNcspalTrS. Paulini, qui et Powrtt», V . 3. Burgt ad Garuninam conditor, tfrtd lialliarnm pra-torio prseie.-ius, ibid. Et ipse Cbrislianus. E. 65, V. 3. Filiosbabuit el i 1 am, E. 218, 219, V. 3. Diu vixit, V. 3. Murtuus sepelitor Bur- diyala?] E. 6S, V. 3. Ad ejus t.imnluiii unuin e. liberlis suis iiuuilS. PauliDusriliusulEcclPsiaBservial, ibid. lvus uxor, S. Paulini nialer, Clinsii.ua, E 63, V. 3. Moriua sepelitnr Burdinalae, iM. Ad ejus lu i.ulnm ui.uin e suis liberlis miuilS. Pau'inus tilius ul Eocestae sernal, Paolinls, qut et Pomics Meropics, E. 2"8, V I. E* Senaioria lamil a, tum paterno lum ma.erno genere oriu3, A. 775, 961, V. 1 Melaniae senlons arliius. E. 178, V. I. Piieumalii et Celsi, P 6S6. V. 1. Ac Jovii, P. 537. Ex Am- cia lam.li.i, V. 2. 1'atre Pontio Pauliiio, ibitl. Burni ad l.a- rumnam conditnro. jiid Galliarum i isiorio prtefeclo, i/Jid. El Chrisliano, E. 63, V. 3. Ann.i 353. Burdl*alae nalus, A. 937, V. 3. Kratrem habuil qui vi am serularem egit, E. 219, 2:0, V. 3. Acsornremcni plures de m m.li conlemplu enisiolasdeiiit, V. 3. El palrimoniiim perampluin, A. 771, 775, 781, 782, 783, 781, 786, V. 5, 4 Ehromagi et Fiindis in o'|pi Os c doiuinio suo oommoralus, E, 57, 201, V. 3 l. Magislrum habuil Ausonium Gallttm, V. 4. Po.-la tmt e - cellens, P. 59', 591. Necnon praecl.rus orator, A. /73, 77i> V. 4. Ingenium habuit m.re suave a^ benignum, P. S8L V. 8. |(. scribeadis lilleris hibriset gratus, V.55. Hu- t.iilis, idirf. Cleme ts, E. 289, A. 960, V. 8. Ofueiosus, t|> d. Bene do nmnibiisexisliiuaiis, tbid. Liber 1 1 admoneiidii aoiicis, E. 272, 273. Gratus in officiosos, V. 8. Primo m lori slrVpitu el secularihus rebus oocupalus, E. 22, V. 7. Ad au.plissintos hnnnriim gradtisprovectus csla» Ausomn, v 4 5 Senaior, E.121, A. 771, V.7. Etcon-ul lactuse^t, ieid.'Non ordiiiarius, V. 7. Sed suffecus mortuo \alenti, V. 7. Cum pttirimis amiciliam consiilo.it, V.7, 26. SS. Mar- tinum Turon. et Viaricium Rolomag. Vienna? videl, E. 101, V. 9. Ooulo laborans ah eodeni Marlino sanalur, A. 782' 783 V. 9. Thei asiam in matrinionium ducil, V. 9, 17, 50, 31, 33, 16«, 181, 23», 238, 250. 2 8, 271, P. 667 607 A 786 V. 67. Qnomodo in seculo cmiversilus, ot>3, sbl, 579 Va'riis iaboribus et serumnis, S. Fel cisqu ■ [- V. 10. Quwn do Ibl se ges- seril V II, 12, 13 «' seqq. Ex cuiijuire ibidom stts. ii.it iilinm q i post rcUvmn ab ortu diem inortuus Cotnpluti se- nelltur suslaSS. mirlyrum o.oriora, P. 6*<5, 686, V. II luani Die liauc lilii oibilalent tule It, ibid. Se loium Deo rtlcat et cotweeral, K. 13, U. P. 361 36B «5 . PMri.T, se- natui, secnlo, el Musis valedi it, P. 362 363, 365, 566, A. • 774, 775, V. I i. Monasticain vii.un amplectilnr, A. 1 (•>, V. U Ciim Tlierasia conjuge conliiientiain proiilelnr, E. ■'. A T7;i 78" 971 V. .6, 16. Prsedia v.Ji.lit, et pe.u.iam pa„por'ibus 'ero^i, E, 22, 56, 150, 208, 217, P. 53... A. ta.pto.re «&. 1*9,206, 243, P. 57«, A 773 783, "Mi \ 15 16 \ SS lcclesiePatribnsxeleliralur, A 7io iiwue ad 789, ei 957 «rf 96"., V. :0. 21, 22. A vir s secola- rZsc^.lem;.il..r, E.2'.i8. A 773, V. 22. i5. Ejusoou- s iiniia P SB5rt«e.O., V. 23,20- Acriler ab Ausomo op- pignaiur lillers. V.54. 23. Qnie fajenieDi-o quariop.>st anuosolum redite fiiorunt. p»M. « r\ 563 Ausonlu aino- ron, et reveren.i m cnntes.ai.ir, P. 565, V . B. Bui ^que- rr-l.is rortiter roi.lal. P. S.i> el ««...V. Z\ 26._ U>.oris Tl ijti rehs r.irlil.-r roiiUit. P. !>.<■> ei seqq , >■ £.' ■'V-', M t honormn defen*., P. 362, Mi h .1«.» liberrlmc co«IUetur relms ac icvbi», P. o63 ($•';?•, >• 25, 26 Stri.-tissiniam jungli cum Su'picio Severo imici- tiam, E.50, V. 21,25. Barcinone vi multili.dinis correptus, vi stibiia adstricUis, mulliludine strangulante tompulsus, per vim iiiOan.mala; plebis, 1 r. sbyter ordinalur invit. s, E. 6, 8, 1», V. 2S. A Lampio Baroinonenbi i-pis opo.E.ll, V. 28. Anno 393 die dominira Nativitalis Chrisli, E. 6, V. 28, 44. Ea tamen conditione quod Barcinouensi Ecclesia? non alligare.ur, E. 5, V. 28. Statueral enim N0I33 ad S. Felicem se recipere, E. 6. P. 375. El ibidem a?ditui oBicio fungi, E. 6, P. 375, V. 28. Barcinone aliquandiu moratnr, E. 6, V. 27. Expnnit sacerdolii dignilalem et onus, E. 6,8. Quauta piotate lllnd susceperil ac tractaril, E. 6, 7, 8, 1 i, V. 28, 2». De sua ad sacerdolium promolione scnbil Sul- picio Severo, E. 6, V. 50. Amando Burdegalensi, E. 8, V. 5(1. Alypio, E. 10. Enriin.que precibus se nmltum comoien- dat.tliM. S.JpiciumSeverummuuil adversus profanoru.n opprobria, E. 2 el seqq. Docelquibusinsliluli ralio r^dd u- da sii, E. 2«/ seqq. Eumsevocat a patna, E. 6. Ad Npla- i.um sicessun. invilans, V. 28, 30. Pi imum S. Felicis ; Na- lalitiuni carmen in Hispama scribit, P. 375, V. 29. Inde in It I am venil, V. 51. A S. Ambrosio amanter excipiiur, E. 10, V. 51. HonoriBce a populo Bomano et proceribus viris, V. 31, "2. Male a Slricio Komano ponlilice et^ quibusdam Romai.se Ecclesis cleric s leloiypia duclis, E. 25, 26, V. 31, 49. Maiurata ab Urbe diseessione Nol.im venil, E. 26. Quam illic viUm in^liluerit, E. 29, 85, 114, 121 el stqq. In canendis Dei I udibus assduus, A. 958, V. 93. Quain amans pauperlalis, volunlarls corporis offllc.alinnis, soli- tudiniselsilenlii, E. 29 5t>, 258. Ell.nicie erudilinnis mtrus conlempior, E. 1 12, P. 563. Imporlunas con.upisceulis carnis mol.stias patitur. E. 15i, 135. Detim tn ocat. E. 153 187, 188, V. 57. lte'ormidal lattdes, E. 240. L udalo- res'suoscasligat, liid., V. 38, 46, 47. Seipsuin oespiet, E. 29 61, 103, 104, 118, 170. 173, P. 654, 681, V. 57, 39. Se putat indignum qui Scripltiramsacram eiponal E. 255, 276, V. 39. Quam p us in sanclos, E. 95, 94, 107, !96, 199, 23l' 265 V 42 55. Eorum sacras memorias qioiaonis Rom* vi'sita., E. 95, 107, 1%. 199, 254, 26.3, 272 V 42. Qiiam pius in sanclum patronu-n hellcem, t. 2b, 9fa, 175, 203, P. 387 , 561 , 64 1, V . 41 , 42, 47. Ejus l»lenliain adver- sus da-monei ostendit, P. 584 el seqq, 558, 665 Hiinc car- innibiisredtlilillusriorem. E. 174, P. 577,380, 581,3^7, 400. 425, 557, 608, 622. 645, 657, t;62, 663. 66b, V. 29. 12 17 54 57 63, 70, 71. 83,84, 83, 153, 160 el seqq. Ba- silicarum m ,gnt!:centia, P. 203, 20S, V. 66. ]5. 74. 75^ ^76. Auctorilate ei suiclitale sua, E. 26, 183, P. 414, 622, 036, 613. V. 5^. 71, 72. 80, 81. Ejus genus el or g.nem des n- hi I». 3K8.389 et seqq. Miracnla, P. 433, 437, 438, 439. 620 618 el seqq. 664. Amiclliam jungil cuiu Aiigusttno et aliis n Afrtca sanclis, E 910, 16, 30. Munuscula el luteras mii 'ilHI.Tonvmo, A. 774. V. 44. Iheodosii Pauegyricutd crlebral K "l7i 173, V. 43. Amicilia iiuclus r..im Sauct > et Aniando la co, E. 138 «1 seqq., V. 16. Hem cum E.idele- chi», E. 174, V. 46. In morbiim inc.dil, E. 23, V.4/.Ab Arr.ca' et Campaniae episcopis invisitur, E. 26. I11 mlrmi- tatibi.s gluriatur, E. 23, V. 48. Vigihniium cn... Htterisel muiiusculbi mlllil «i Sulpicium Severum. E. 23. V 48. ItoinaiiiaiiiTm cum libris el litleris excipit missum ab Angu- stino V 31. Qni l.ioe;:tium ti commendal, V. 50. Huic respondci Paulinu», E. 30, V. 50. Ejus |iolesUs in da-n,o- nes V 50. Aitgnslini ad episcopatum promotioneni lillerts accipil V. 51 . Hao. de re suum singnlare gau.ltum testalur Konianiano, V. 51, 52. Ad quem cum eulngii» lilleras et ad lilium l.icenlium miitil.V. 31,52. Item V gilantium cum Panegyri.-o Theodosii el litloris ad Hieronyiimui, V . 52. Ab eo posiulat rationem vivendi monaslice, ibid. Hi.nisalem proll. isri rtesideral, ibid. Delphino el Amando ItUeras .scri- t,it V 53 51. Ab Ambrosio Mediolanensi episco|iO S. Na- rarii relitpiias, P.638, V.54. Et a Sulplcio Severo \itani S. Marliui Turonensis eoiscopi cum lillens aocipit, t. 55, V 51. Agit apud Amandum pro Sanen.aru, ui m Ecolesia casa horinl.in. acoipial unde victum -uum procurel, t. 65, V A3 Vitn Basiiio Capuaii:e ecclesia; presojtero illatam arcel E. Ki 83 81, V. 53. Et. idem domum reslitni impe- trat, Jdid. liac de oausn Daducio scribit, E 63 \\ 53. El SS D.llihlno et Amandn, E. 82, 85. V. 55. 56. Pamma- cliium de niorle «xoris Pauliiia? consolutur, K. 66 et seqq., V 56 57. EnDelphinisegriludinecaptalbumililalwmaie- viam E 81 82. V.67. Amicitia junrtus rum 'I horidto et Posliiumi.no, E. 168, P. 501,66:1,682, V. 58.60. Eosapud so amantissime escipil. ibid. Per eosilem miltil llllerM IMI ■lovium snnm cogiialiini, E. 86, P. »'.«l>i,';*,i™' .l.ger Sulpici.m. Severum ad se mvilat, E. 94, V . 0-. I as- ohasiumS ticlricii Bnion.agensis episcopi diaeonnm apud se luimanissime excipit, E 97, V. 15. Diut.us apud se re- l.n.um Victrtcio exciisal. ihirt. Per i(>siiiii \i. trioio m tlit litleras revercutiie plenas, E. 96 et *qt].. V b>. AU Ana- stasio pspa atl annivcrtariani consecrallouis suae oommi-- 11.0 aliouem ii.utaltir, E. 106, V. 61. «liTOaymi Cl buiiu H37 amic uam cobi, V. 61. Deljhino gaudiu it suum teslalurde Almgoneusi basilica sumptibus suis exstructa, E. 107, V «6. Mariini.inum nanlragum apud se bumanissime excipit, P. 95, 96, V. 66. Illius naurragii liistoiiamdescribilCyliie- rio, I". 570 et $eqq., V. 66. Quem landat quod (ilium suum Sulpi, io Severo educamjmn trariideril, E. 108 a seqq., V. 67. Victnrem Severi coiuitem peramanter excipit Pauli- nus, E. IIS, V. 67. Per eumdem Severomiilitplu.es epi- solas, E. 115, 117, 185, V. 68. Horialur niiliteni ut seculo al,reuuntiel, E. 16">et seqt}., V. 60, Sebastiano eremiiaj et Heoedlcto diacooo de plelaie gramlatur, E. IC7, 168, V 69lpsorum precibusse el Therasiam uxorcmeoiiimeudal, b. 167, 169, V. 69. lu S. Eelicis proteclione confiditdum lu Ilaiiam grsssaiiltir Golui, P. 608, V. 70. Marlyrii le»i- derio ilagrat, P. 613, V. 71. A INiceta Dacon.m episcopo Invis tur, P. 627, 631, V. 1i. A Melania, E. 179, V. 72 4 Suipieio Severo de quiliusdam hUtorix iocis dilficilioribus consullus senlentiam di.-ere recusat, E. 174. 176, V 73 Eidera imaginem ipsius pos ulanli negat, E. 186. 187 ei seqq., V. 75. Cum lunica deagnorum vellere et Theodosii paiiegynco per Vicioieni qq , P. 616 el se0 V 79. Alettin, V.cuicii, Apri, Augustini, Sancti et Amandi, severi, Uesidcniac Horentii !i teras acciut E ^ll «*-> 228, 238, 249, 252, 23 i, 253, 238, V. 78, 79, 811, 8t.7bs respondet, ibtd. Facit translat oucm iiecogaiii num Cle- meotis Roinaiii, fi. 274. Patri.ircharuiu duodeci n benedi- clionum exphcalionem a Kulfiiio impelrat pro Dosideno 2o5, 2/6. h. 84. Publicolam unicum Me!ani» lilium uior- luum audat, E. 213, 266, V. f5. Et ipsam Helaniam, ibirt o- v ,' P'5? "•■ Ac lllllril<"os Galliie episcopos, E. 276, V cS ,,° Eeclesiaecrea ur episcopus, E. 285,397, V 87 ca. Qua ral.oiid in episCopali munere se gesserit, \ gsf et s qq., V. 88, 8 I. Virlutibus cgregiis ornat .s, ibtk Disci- plwa? auia is, benignus tainen, A. 958, 959 V. 8« Facul- lalibi.s sacris qiiomodo u>us, A. 787, »60, V. 8 '. Val»ium naulragum, q.iem Macario eommeudai, apud se ext-ipi buin "issimeE. 2S3, V 90 Paulinnm presbyte, ,i,„, f. at^. v. 91. Alieruui i em Paulmum laicuin, E. 312 V 91 ». Auui sliu adversus Pel gianos epistolam reopil.' v'9l Aap, 0 captiyo vcarium se Iradideril? V. 1 iO el "eqq. Njhii ro.,1. paimir „, ^oias vaslatione, A. 780, V. 90. Ad couVi- 111X1, Kaveunam in* ila ur ab imperatore ut Ron.an* Eccle- Z* SSS; comP?',:". v- 92- Q"a,,ta existima.io e us apuj 2Sr7 el ',,:os ?rimos iMd- Per Can iwi«H» «S i- pd l.breiu August.n, de Cura gerenda pro mortuit, V 95 «us K 0T3" esuTa^pleraS et-leg^0S *"W i>a"'': nus t. ol5, 31i, V.93. Per eos nsdem lespomlei ifcid UaviSS,mo latens dolore gravatus, A. 938, V. 91 A SS bymmacbo et Acyndino visilatur, A. 957, V. 91 Cun, iis «fl elecsn um suiiu. offert Deo sacrilicium. A. 938, \?n torre Z ' J ^mmunion^ revoci a sacri, mysteriis ex- Zl IL'M- E' ai'Karea'SS. MariiiHisTuroi.uii, ,-t ijnut fius Bc.event. ep,sc., ,b,d. Exsupeiamius episcopus et iEEnSZ S,l"JS Pr,° P^enbuseimiliuiua geinum l*,rf.0»od presbytero Postliuu.ianodalcred loribus dislri.' buenduin A. 938, V. 94, 95. Matntinam psalm, d " , e „ ,Tt H r rCC Ul' A 93*' V' 93" aeri^ suis paeem I™ Md ?omorI!«'He ceJlnla ejns i.err* molu wnniMiiV tts 7«1 «^"v0,!» rvddil 2i lan- aan" Chi"'i «« «*t iis 18, A. 939, \. 93. Niveo caiiriore vultus eiusel tnn.m ZRT*Sfiti&. v- '«■ l'dS3ai 3C ^^ nis cnnvenf. ,1 *« 1! , e us «xseauias ""3 ciim Cfi istia- A 937 Vu-; 'Kh ,N°le '", bl,8i,ici«S. Felicis sepelitur, s" k^,'iL' 93-.EJus «orpus Romam transljiom in ecclesia S Bartbolomaji asserv;,t„r. y. <,G. Ab eo ad coelos evwa- Rnltal iSf ''•■■? ft.eal'oiil«"'S episooi ,,s. A. 961 V 96 Paul ni elfigies baptisler 0 a Severo exstriict - Vr, i,.i-'. !,' ...scnpnminus ,b eodem Paulinn^rnna l % ^ Vifa' olim ,ecla in Gresoni M sole-i„iie 1 li» 7. . a nsnca exstant. quia plurima Srui« y i^/f^ e/Jas BiagnanonscripsenT V 99 l"(-ru"t- v- ,:>3 "-''?;- Cur ^K^omm^y ^.rese.istoi.sde contemptu muSriS ^ Paul" ..fc.«5: vfnl8- Pj"!iHi 6,,iSCOPi ^0'3"* do,ne- P*wwos laiciu qiadam fortunas calamitaie presitisaraid S. Paufinum se recipit, E. 313, v. -2, 91. ,/ro „« Si- fNDICES IN S. PAfLLNI OPEIU. «ir^ ciwd.a quaiil s l)eo ageret gratias, ibid Canis Augiislino ouem sajpe ad Chrlslianam \hatn iiiforuun,!.,,,, i-vusniobal b. 313, V. 91 Ab ipso salutaiur, E. 18, V. 91 PjlUlihos Biterreusis episcopus, V. 3. Pauunus discipiilu-, S. Auilirosii Mediol. cujns Vit.ira scripsii, V. 2. Ipsi iuhc diacmio accusante Coel.-sii.i^ in concilio Cartbagiuensi damnalus, ibtl. Paulinus ci\is Komaiius, P 382, V. 67. Martiniammi naulragiim a, ud se beuigne excipn, ibid. Ei sua vcsta donai, ibitt PAUunusaller, 0,111 scripsit quasdam boiuilias circ. ■. n,e- dlum iju uti secul), V. 2. PaDlikos Peiri.ordius, qui S. Mirlini Vitain carm 11« complexiis esl, A. 783, V. 3. Paul,»us. Au.sonii ne,os, cujus eislat poema qnodaam eucliarisncon, V. 3. Paulus apostolus c„r infe>tum sibi seinper habueri! an- gelum Saiaiia;, sli.nulum carnis su:e? .4. 718. Omiies ad viam augiislam qua; ducit ad vitjm tonvoca', A. 731. Rou ob solain castilaiein corpus suiim caqigavii. A 739. Casli- latetii laudans cnujugi, nn. proliibet, E. 18. Mailinianuiii episloias suas e tiaufragin servaiitem cum sociis a prauseiiti mortis periculo libprasse cred tur, I*. 380. pAutus episcopus Nolanus, E. 2U3, A. 917. Paolus a, oslolus oralioue sua Pythonis expuUor P 434 Pauperis oralio nubes penetral, E. 73. Paupens sepull turam prandio suo prajferens Tobias, arcliangeli voce lau- ' aiur, b. 67. Pauperes divitibus snnl maieria jusliii» et divites paupenbus snb lan ia alimonia?. E. 209 Suut aui- ",'aSu.m,,"0i,irarum patroni, E. 72. (Juales diligat Deus? £• 'b, 77. Illos eontemiiere quani grave sit crimen, E. 78. Rorum retectione Cliristus relicitur, £. 79, 211, 213 Eo» tecil ])eus liouo divitum, E 216. y, omodo se liliisque ne- gleclis, pro benefactoribjjs suis orent. E. 219. Eos Deo corrii esse, exemplo senis a naulragio servali 0 ten lilur t. 281. Eorum inop.a benefacienrii malei iam subminisirak b. lt>8. Eorum relugiuiii Chrislus, A. 726. Eoruui pars est quod divitinus superlluii, E. 187. Eos qui snemiiiit, exeu,- plo Chrisu se humiliauiis redarguuuiu,-, ,bid. Ils eleemc- syoas largiri qnaiii utile, E. 208 et /.eqq. Illis subvenienilum «jsse, exemplo Lazan et diviiis epulonis evangelici osten- dHur, E. 73, 7b, P. 683. Pauperibus omiiiluis Knma- ju basilua S. 1'eUi epnlumprsbuil Pam .1 achiusprodeluiici» uxorissuaa anima, E. 72 « seqq. Paupertas Paulini mira- 17 »'J ,S^' "• 5i- PaupTUtis evan^el.caj praestantia. t-5,S7. Ejus sectatores ccelum roanet, P.386 Eius auu- lor msignis S. Felu, P. 411. ., Pauperes fX reditibus ecclesiarum nutriri soiebant , Paupertas scala cocii, P. 33*. Pai aurum obriium, A. 891. Peccator Samsoni pulcherrime comparatur E 12* el seqq. £t iumento molenti, E. 121, 123 Pcenitens apiissime pellicanus et nyclicorax sive nyclicora dicitur, E 212 213 fct passer solilarius, E. 216. Kon desperet A 7*3*74»' lerra est quain 1 serpens, id cst diabolus, eomedere iu- E 243 Peccatores ab Apostolo tenebree vocantur. „-wec.<;:"-.rix muV,er inla8° fc-ccleslSBChristi, E. 138, A. 893. Vide Muber peccairix. Peccatum Adami .nemis oc los innoceulia; clausil et itiiquitat. apen.ii E. 186, 187. Peccatum ist paries vatl, separans inter Deum et homin.s, E 61. Quomodo id (.bristus deslruxeru, E. 61, 62. Ejus one.a quam gravia, E. h*. E;us pondus coma Ab,a!.,nis desienatur F 131 Onomodo vocetur opu. senile, E. 43. Euglendum ess- •salomon monet. P. 635. Ejus «ia facilis et prona, P 628* Peccata eleernosyuis superantur, E. 76. Illis anima imp»i- catur et prem,lur,E. T,2 I» nunc moriendum, ne postea Pjeais vivamus E. 218. ilSo,„„, blaudimenta nobislLoto- 8SS?*4iSp?i"' £- D1- 0n"lia ^ esse cti\,m Stoici, A. 73). Et:am minima cavenda , ne paublim 6?n- damus, tbtd. V.riatis speoiem quaj menliunlur, sen.per ' F tnsT.T', A-/»oS,u!j3'Jt'sm0 de,en!ur el P'«nilentia, 1. 1.18 1 . 3il, 0li. Hlorum miliis non obsisiere peiqu.ni penculosum, P. 331 332 Eademvero perimere glorioC ibid Ea ilaogere, Clmsiianmn esl, P. 681. Variie illorui, species siintcordisrndera etspiuie, P.656. Eorum oMiium radix est avarilia, ibid. * 'Rto^Ln™ C.ur,s[0 a,'' usuram dare. '"erilorium, K. 2!\ a, h»9, 89a. Imo ntiiius quan, .Jomi rccondere E 213 tamsapientiajstudiosisnoxiam esse eliamgemilesqiiid m plu osopk, sensere, E 91. Ejus ewclio pro sepul.t, a cor porum destabilis. A. '.it3. Pedes sibi a Victore lavari, apostolico exemplo, pe mii tit Paulinns, E 120 ■ Pedes liospiiiiaig lavandi ritus eiemplo Abialiami c( Chnsti probalur, E 143. i tssi INDJCES LN S. PAUMNl O.PERA, UiO Pedes verbi Dei vocan.ur anosloli, el apostolici v iri , E. 99. Pegasius Petragorius episcopns, E. 278, V. 86. Vir ota- ximae fidei et pietatis, ibid. Pellicanus avis /Egyptia a Paulioo descrlbilur, E. 212, 2 13. Peccalorem pcenilentem myslice desiguat, ibid. Pentateiiclnis Moysis in porlicibus basilicae S. Felieis picluris expressus, P. 640. Peutaieuchus Angusiini, et P utapolis, vide V. 194. Penlecostes solemuitas qtiam anti'|U3, P. G25, A. 945, V. 71. Pera de tita, proverbium, E. 73, A. 881. Peregt inationes ad loca sancta Hierusalem, E. 2s7. El ad SS. apostoionini et marlyrurn reliquias jam olim iii usu fuisse exemplis Pauliui el Severi ostenditur, E. 94, 103, 190, 199, 254, V. 42. Pzhegrinus diaconns Ecclesiae Hip onensis, convs in via Urbaiii episcoi i quando episcopatus possessinnem adeptus est, E. 513. Perfeclionis inslitutum ob pravoruni liominnTiobtrecla- tiones non dimillendur», E. 2, 3. Illnd se> tauleS,' profanis snscepti operis raiionent non reddant, E. 3 et seqq. In quo debeant gra i" sinapis assimilari, E, 3. Pericula quanta in mund i degentibus, E. 173. Persecutio Arianorum tempore Valentis imp. in callio- licos exarsit, E. 182. Nolae in Cbristianos excilala, P. 391. Perseveranlia viam virlulis ingredieolibus necessaria, E. 241-. Item ad salotem consequendaiii, A. 743, 744. Persis in Pnrthia rqllor.alur, P. 481. Personarum acceplio religioni callio!i<-T ignota, A.738- Apuxl Denm loiuin oon babet, P. 585. Personre insignes utriusque sexns, quibus Paulinus car- men Nalalis decimi ler.ii recitavil, P. 508. Personse iriplicis generis in veleribus Ecclesus preC3U- tes. Senes, inopes, et canse matres, P. 404. Petra vncalur Chris'.ns, E. 202, A. 913. Pelrus et Paulus apostoli cur a Deo Rom;e destinali, P. 450. Petrus et Pauius rur Komae sepulti, P. 639, 6'0. Pliarisseus Cbrisli invilalor, nec raput nec pe les Chrisli ungens, Synagogse typus, E. 159. Ejus et pecca ricis mu- lieris ani theses, E. 144. Pharis.eus evangelitus Ibrameu acus, cni se publicanus inseruerat, cur intrare non potue- ril, E. 173, 180. Ejus exemplo osteudilur superbcs i Deo repelil, E. 2 9. Pharissei limbrias suas amplilicantes a Christo redarguuniur, A. 734. Phas, A. 892. Phallus et virilia peurs autiqiios synonyma, P. 4o2. Pharocanlhaia quid sinl, P. 176. Philippus apnslol.is Hierapoli Phrygiae sepullus, P. 451. Philisl i i Dagonis cultores, P. 462. Philippus in Phrygia quiescit, P. 639. Phllosopbi quidani aliquarum rerum humanarmn gu' er- n&tionem FatQ el Forlunae tradentes a Paulino refuCaotnr, E. 88. Cur verum Deum intelligere non mercanior. E. 93. Cur a Paulino dcanlur lanlum limzuas insruere, P. 361. PhiSosophoruin hujus seculi est licloruin assertione hicem Verilatis obscurare, E. 60. Eorum facundiam, sed nou va- nain sapientiam laudat Paulinns, E. 93. Photisus Chrisium solum homineni esse dicens inilio Evangelii S. Johannis exploditur, E. 115. Picem tangens inquinalur ab ea, E. 69. Pielurse S. Marlini et Paulini baptislerio a Severo con- dilo appicta?, ab eodem Paulino inscriptionibusillustrarftur, E. 193, 200. Basilicanini suarnm iransmiliuulur Severo a Paulino, E. 201, 202. To'ius Pentaleuchi Moysis liisioriain repraescotantes in port ribus basilicr S. Felicis visunlii' , P. 640. Cur eas fieri curaveiit, Pauliuus aperil, P. 641. Pictursc libri sunl idiotarum, ibid. Pieias in parenles nobis exempln Christi morienlis com- mendatur, E. 2J5, 296. A Christano abessc non debei, P. 565. Pinea Ueda in nup iis usilataapud antiqoos, P. 525. Piuianus Paulini lilius spnlualis, P. 525 Idem vir il- lusirisquo lempore vixerit, P. 520, 521. Pini morbiis Thseda, P. 323. ' Pinus arbor semper virescens, P. 524, 523. ln tutela Cybeles, P. 433. Pin^ere cera seu ceiis picturani, A. 910. Piscalores honiimuii episcopi, E. 233. Nonnulli navem illam in quascnex qiulam a Deo Victor appellalus solus vebpbatur, armalis militibus stlpatam conspiciuut, E. 281. Eunidcni ab eodem recepli el rclecli in porttiin deducunl, ibid. Piscisaquffivivae.Cliristus. K.72, A.880.-A sus Clirisius pavsus, A 880. Pisiis oliui annulis iiisiulplus in meinoriam l hristi vel bafilismi, il'id. Plucitum Dei uielius esl votis huinani", E. 7 1 . Pi.ato.his pUilosophi error fata v US et res lia.i.iiium rnere arbiirjniis, E. 90. Pheumatius paier Celsi pueri a Pauliun paoegyTico or- uati, V. 666,686.. fudium ad Lerlium, PUech-sur-le-Len, urbs ia linihus Tolosaoae diuecesis, V. 27. Podium Paulini, ie Piiy-Pau- lin , locus Burdigalaj qui Paulmi doniiciUum fuisse credi^ tur, V. 3. Pcenft inferorurn perpetuaj, P..G83«/ seqq. Poenileutia Davidis peecaloribus iniitauda, P. C8I. Poj- nUenlise efficucia Kinivitarum.exempk) probalur, E. 178. Ea peccala post ba-ptismum conlracta delenlur,'-E, 1^9, P. 311 . 5i^. Eius dnuum expeteutis ad Chrislum oratio P. 6X1,682. Pceuiieo apud veteres l.atmos, P. 549. Poela excellens fuil Pauljmis; P. 590, 591, V. 5. Poetae cur a Punlino dicanlur lanlum lingiius inslruere, V. 36i. Apollinein et Musas invocare soliii, P. 563. Illorum fabiiHs inferoruoi lormema expressa, P. 682, 6S3. PonJus pubiicuni, A. 891. Postius, pr3?oomeu Paulini, P. 553, V. 53. Portae ecelesiarum cancellata?, A. 956. Ornalae vclis, P. 386, 426. Serlis el Horibiis. P. 5s6_\. 932: Po ticus basilicaB S. Felicis pulclieiTiniis pictunsa Pau- lino exornata, P. 646, A. 947. Causain hujus lacli reddit. P. 642. Poss dius Cal.amensis episcopus vadeua ad iuiperalorem pro causa Ecclesije sna;, E. 272, V. 8o. Paulinum et 1 e- rasiam invisit, ibid. lisiue defen jitter;is Aiigusiiiii, ibid. Poslerilatem sibi el suis relicein precalur Paulinus, P. 530. Posthumiasus presbyler. S. Paulini domesiicus, V. 82. Posthujiiinus S. Paulini aniicus. V. 58. Hieronym» n«- lus qiiem BcthJeliPiii conveneral, ibid. Ex Aquitaiiia erituir dus, i!id. 1'atriam relinquit et Nolain venit, ii>i4. A Se^ vero inissus ail Paulinum, V. 82. A quo peramanler exei- pitnr, V. 58. Ilem a Sulpicio Severo, V. 70, 82. Oui euui illo diulogos confecit, V. 71 , 82. Delaioi epislol. rmn Se- veri :. 388, 36). Iteliqui.-e «aiiclorum per orbemdilfusajj P. 657. 618. 039. Ad dedtcandam novam ecelesiam. neeessaria? , E. 200 A. 905, V. 75. Illas altaribus includendi rilus amiuuus E 200, P. 638, 639, A. 903* V. 75. Conslaiilinopo im a Con- slantino translite, P. 658. Johan.ds Baplistaj, Andreas Tliom-e, Luca?, Vrtaiis, Agricolde, Procuii. Euuhemis, Na- earii in basilica S. Felieis repositae, P. 037, 638. Floribtis nrnatae, A. 852. Eas colligendo oroandoque eeiebrat Paii- linus, E. 106, P. 64i et seqq. Qaasdana oaHegtt Jaeobus ut apud eas sepeliretur, A. 769. RelKmia; sanetorum aDec tlesliriataa pro custodis pro- vineiarum et civitatuni, P. 447. In leclicis olim coiluca- hantur quatulo transferebantur , B. 409. Propugna.-ii! ,1 el lurres pegnorum, P. 468. Remigii Ithemensis episcopi sanctitalis, conliHenlise ao atasis tcsliR:oniuio., P. 526. Requies vera honiiuis in quilius consislat, E. 283. IIkstitctos Paulini domeslicus, E. 30. Resurreclio mortuorum Christi redivivi exeroido com- probatur, E. 80, P. 334, 671. Dolorum et laborum praiseu lis vilas solamen est prssentissimum, P. 071, 672. Divei- simode in ccelo aeque ac in lerra adumbrata, i\ 672. Qun- uiodo fulura sit piilchre ostenditur, P.673, 674, A. 767, 708. Ezechielis prophetx lestimouio confirmalur, P. C75. Ilem Christi Salvatoris, eam non verbo tanlum, sed et fa- cio manifestaulis, P. 675, 676. Damnaloru n*quali< tutura, P. 685. Resurreclio Christi quid nos doceat, E. 62. Ejus locus hasilica decoralur a S. lielena, E: 192. Illius erun parlicipes fuluri, qui se hic niOrtificaveriiil, E. 268. Rhetores cur a Pauliuo dicanttw tantum liuguait in slruere, P. 364. Rhodauutn trajicit S. Genesius percussorem fugiens i.i coque myotice baplizatur, E. 31D. Riphiet populi a Niceta conversi,-P. 420. Ifonia, dicta a PauHno Babylohis Hlia, E. 184, 278, A. 900. Quotannis ab ipso visitalur, E. 92. 106,190, 199 231, 263, 273, V. 42 A Gothis vastalur, V. 90. Komanianus Alypii coguatus, E. 19. Magtia ueeesshu- tliuo Augusiino conjunclus, E. 35. Ab ipo commendatus Paulino, E. 71. Scripta Augustini sludiose servahal, E. 5i. Littens gratulutoriis a Pauliuo intelligit Augustii'uui Valerio Ecclesiae Hippouensis episcopo daiutn esse collf- gam, E. 56. Ejus nomen in libro de vera Re igine, E. 17. Romanus clerus iu Paulinum iuiquior et invidus E ^b A. 873. " ' Komanls Ittlcrarutii Paulini ad Auguslinum delator E. 32. Rolomigus civitas metropolitana ad Sequanam Norman- i)i«e caput, V. 149. Viclrieio episropo inclarescii, E. 9<. Maxime commend tur a Paulino, ibid. Et Hieroiolymis as- similatur, ibid. Rubigo, bruchit'!, eruca ct ioruMa a loele recensii.i egregie a Paulino passionibus aniinaj acconiinodaiitur K 256, 237. ' ' Rudera anitnae amoveudi sunt peccala, P. 636. KoFFisrjs presbyter s nt tus , el Grieee juxta ac I.alitn doctus, E. 174. Paulmo carissi nus, E. 212, V. 61. Et A11- guslino, V. 61. In Orieniem peregriualur, E. 242. Contro. versiam habet curo Hieronymo, V. 61. Auno 397 exeuuiu in Occidentem reversus, ibid. Rotnse per auuum commo- ralur, ibid. Aquileiam pelit, bid. Et inde Komam redit : eum rogal Paulinus ut se in Grascis rtoceai, E. 275 Itrm ul benedictiones 2 Patii.ircharum exphcet, E. 273 270 Et sex in transitn visitet, E. 278. Kufpinus diaconnsdelator episKdje 1 19 Augustiui ad Pait liniim, E. 299. ' Ruslicatio cur a Salomone dicalur ab Altissim) creala E. 235. ' Rlsticos CUromonteasis episcopus, V. 86, 87. S. Vene- raudi successor, it/itt. Ruslicus quidam ahaclos a furibtis hoves lugeits acer- bissmie, meri is S. Kelicis eosdem reiipit , uuaque visum iinniis Uciyntisdebitilalum, P. 433 usque ad 553, V. 58. lluth historia myst ce quid designet, P. 642. S Sabbatum quorumnam fugam opprimat, E 43. ,. S,i1ELL" Waspbemia initio Evangelii Johamus evacoata* E. 113. Sabnos, Sulpicii Severi cognalus F. 93 V. 62 Pera- maiiter a Paulino Roms excipilur, ibid. Sacerdolium invitus cogilur siiscipere Panlinus, E. 6 8, 10, V. 28. Quanta pietate illud susceperit ac tracurn! 1' . 6, 7, 8, 14, V. 28, 29. Eiu» onus, E. 6, 8, 9. Ejus vicli- ma et sacerdos, Christus, E. 53. Ulius amiquitas sei tem dierum prajlaia, P. 409. Ad sacejcaotium a pnimlo adacii Ambrosius, Aper, Paulinus et Germanus, V". 132, 13*3 >acerdotiiiTt omnium hostiai Chrisius; et sacerdotes hoslias Chris o, E. 33. Sacerdotes Isidis et Serapidis rasa capi a gestabant P 436. ' Sacerdotis nomen solis episcopis olim tribuehatur, P. Sacerdotium semper ptifiicurn, P. 534. Saerificium Dco de nobis ipsis immoiandum, E. 52. Sa- crtficia veteris legis allegoricse exposita, ibid. Sacrum in Vigiliis quiejejtinabanlur olim espere cele- bralum. P. 561. Salutis nostrae medicamcntum unde Christus eonfecerii E. 223. Samarites evangelicus Christus, E. 126. Samson crine servalo invictus, ahs isso vero captivus peccatoris typus, E. 125. Sed moriens, plures hostes in- terimens quain vivns, Christi Salvaloris, ibid. Lenneni in- te.rliciens, Jud.eurum figura. E 1 _>7. Corporeos ocnlos aiiniit, nonsp.riulos K. ifj. Ejus coma fortiludineiB de- II 43 iignaliat, E. 130: Ejus mrjra et «ecitas quomodo optamlae, E. 151, 132. Moriens, millia aliqliol hostium interimens. quid mystice significel, P. 589. Ejus quaedam gesta lau- danda et imitand.i, quaedam autein improbanda et fugienda 1'. 588 et seqq. ■ ' Samuelis exemplum ut sequatur Cvlherii lilius, optat Paulinus, I*. .588, 590. Ejus coina sani lificationero deuo- taliat, E. 130. Saneiilatis primus gradus, quotide virtuti sludere, P. 627. Secundus , diebus sallem festis illam exercere, ibid. Sancii cur dicantur ahieles nigrae bon:e, E. 134. Dicun- lur crines ChTisti, E. 130. Eorum carnalis infirmilas dupli- cem utilitatem operalur, E. 167. Sunl mor.tes Dei, E. 4i. Eorum iu coeih cum IVo regnaoliuin gorta, eorum corda templuni sunt Dei, A. 737. Christo ad judicium venienti obviani occurrent, P. 37?, 599. Eorum gesla nobis spirituaiiter sunt imitanda, P. 591. Eorum postuui- versale.ro re.surrectionem felicitas, P. 684, 683. Illos csse invocandos ut pro oobis orenl. exemplo Paulini asse.riiur, P. 378^379, 685, 686. Eos pro peccatoribus orarc, variis oxempli-i ostenditur, P. 616. Eurura cnrpora tumnlis oc- cuilantur, doii merit i, P. 427 el seqq Illoom reiiquia; ad "ovi templi dcdieaiioiicm nece,saria?, E. 200, A. 905, V. *5. Aniiquiliis altaribus inclusaB, E. 200, P. 637, 638, A. 915, V. 75. N.>n tanlum mirarula palrat.t ubi inlegra eorum corpora habenlur, sed etiam ulii vel minima corpo- ris par-icula asservatur, P 638. Eorum merita perpeluo celebraniur, P. 657. Eorum corporibtis teira, ut ccelum stellis ornatur, P. 638. Ibi prscipue in homines lienefici, ubi corpora eorum quicscunt, ibid. llles qualiler Pauinus coluerit, E. 202 et seqq , P. «41 el seqq., V. 66 et seqq. Sanclorum anliqua veneralio, P. 467. Sanctus eliam ame conversionim Paulino fam.liaritate r.oiijiinctus, E. 239, V. 46. Hy.nnos Chris:ianos a se com- positos ei !em niiuit, E. 218, V. 16. An idcm cuin sanclo Endelechio, V. 46. Sanctus Endeiecbius Panlino audor fuil ul Tlipodosii panegyricum s. ril.eret, E. 175, A. 899, V. 46 An idem ac Sanctus cni scripsit Paulinus epislolas 40 et 4t, V. 46. SASEvunu-s liit.rarum Paulini ud Amamlum Uelator, E. 65. A Paulino liberlate donatus A:ii3ndo commendalur ibid. Sanguinis Chr sti pretium noo fuit i ro Juda prorfi ore. E. 159, 140. Sapieutia coeleslis undccunquf captanda, E. 141. 112. Sapienlia orns, esi virgo fatua, E. 250. El Deo slul ilia E. 228. ' Sapor menlis in scrmone guslaor, E. 46. Sara prolne uxoris exemplar, P. 605. Vocabal Abraham d.imiiiiiin suum. A. 728. Satvrice aliquemcarpere, poetiumesl, non parenlurn, Sanl snperbum myslice denotal,!5. 590. Snxa in passione Ctrisli dlsropla rujus rei nos ac'nio- neant. E. 189. Scliismatici el Judiei nautr.gio pereunl, Chrisliani s r- vatis, P. 574. Scriptornm Gcnlilium sormonis comitas, non doctrina; deliratnenta suspicientla, E. 99. ScripUrum suorum quan) negligcns fu< ri' Paulinus, E. 34o, Scri, turartttnd vnarumobscnriuitcsexeirilationisnostraB causa Deus esse volnit, E. 312. In iis explirandis mulue iuveniuntur senteniiae qti e admillendae si sanj» lidei do- cirinapque concordeut, E. 512 Scripttiram sacram aperire ad volnnlalein Dei exqilireadam, A. 897. Aiiweno et ver- nanti eatnpo assiinilatur, A. 731. Ejus leclio niaxiimiui viani \ rtuiis ambulantibus prsestat auxiiium, ibid. Quein decent, P. 579. Ejus lcctionem Jovio persuadere conatur Paitlmns, E. 90, 92. Scupi. (ltii, P. 420, A. 95&. Scu clla buxea a Paulino ad Severum missa. E. 29, V. 49. XajlhfS a Nicela ad lident conversi, P 421. Scyplitts vassacrtttn, aJ quem usnm. P. 476. Skbastianus eremita, F. 166, V. 69. In Aquilania, V. 69. Oralioni ei j junio vacans, E. 167, V. 6:1. A Paul;no landi- datur, E. 166. A 58. An idem cum co cujus meminii Sul- picius Scvcrus iu lib. Dialog., V. 69 Aut eu;us episl. 248 nieminil Augustilius, V. 69. Illius p ecibus se commen- dant Paulinus et Therasia, E. 166. 168, V. 69. Secessns a I medilaudum, E. 253, A. 919. Apri, ibid. Paulini. E. 21, P. 363. V. 10, II, 30. Gregorii Nazianzeni, 919. Augustini, ibid. Seculiim hoc quon*i 'o nox dicalur, E. 110. Sec.usdinunis in Sardinii naufraitiain passus, E. 2T9. Macario a Paulino conimendalnr ul illuiu ab l.o.niiiuui iin- pi.ilunit ite luuatur, E 287, 288. Sejttr precibus U>l ab iti.-endiosciv.it i, P. 616. fXDlcES IN S. PALLIM OPERA 1144 Senec us venerabilts qu* diealu*, 1'. 69. Senex quidam, quem Deus Viclorem nominavil mir.i- culose adinoJum ex naufragto servatus, E 278 « seaa Ejus feliciUilem depraniicai Pau'inus. E. 2-14. Israeli Moysi, et JaUanni evangelista; assim.latur, ibid. Ouil.us meritis tot beoeOciis a Deo pra-veniri obtinuerit E. =>84 285. ' " * Senior, id-esl presbyer, E. 8, A. 870. Sennacherib rei Assyriornm HicrosohTnitaDje civilati excidmm minHaos divinilus fu^atiir, P. 614. Sensus bomnis feneslra: suitl per qnas et mors et vita ingreditur, E. 249. Sepeliendi mos iu ecclesiis, unde? E. 203, A. 919. St- peliri apud martyres, velerum religio, P. 686, A. 951, Sepulcrum S. Felicls ubi situm, P. 429, 430. Quinq e amplissimis basilicis ornatum, P. 431. Miraculis clirinn, P. i&iJ. et seqq. Sepulcra apostolorum et marivrum R. ma» quotannis visilal Paulinus, E. 93, 97, 196, 199 261 V 42. Sanctorum miracuiisclara, P. 423. Floribus ornala', *J SepullnrsB defunctorum religio variis sacrs Scr pturse exemplis asserla, E. 68. Serapisin locomJosepbi patriarcbae ab/Cxyptinrumsii- perstilione conversus, P. 453. Eius leomlum quando di- rutum, P. 456. Sermo viri menlis index, E 67, 252. Servire Deo, libertas est, E. 40. SeTviendum Deo ct divinis eo siudio et aSecxu quo ante secula el humanisscrvilum, E. 231. Servus esl quicunque peccato deditus, E, 43. Selh in sancla generatioue Abeli substituitur, 'E% 53. Sevebinus presbyler au idem cum Sulpirio Severo, V. 121. Ad ejus sepulcr..m Gunt miracula, ilnrf. Severus Milevitanus episcopus litleris Paulinum salulat, E. 33. Sevehus, qui el Solbods, S. Pauliui .amicu<, presbyter Primuliac nsisin Aquiunia, E. I, A. 8:9. Niliobrigibus, A. 869. Habuit rJassulam nomiue, E. 22. 27, A. 871. Elosione et Primuliaci degens, A. 86*9. Paulini exeni- plomundo rcniimiat , E. 2, 141. Fit S. Manini Turo- nensis discipulus, V. 120. PosNessiones siias dat Fcile- siie, E. 149, A.'895. B 'nornm su rnin rtd lus paupenbus dislnbiiil, E. 2. A Paulino regina? Austri prelerlur , E. 19. Eum maji.ri miraculo conversom quam se Paulinus denionstrat, E. K9eJ seqq. Vull tciihere apologiam pro se ac Paulino adversus qunsd.un ol treclatores. E. 3, 4. Litteris suis a-grotantcm Paulinum recre .t, E. 2i, V 48. Sludiosissime a Pauliuo invitalur, E.6, 7, V. 27,28, 48, 49. Panem sillgineum et sculellam buveam ab eodem accipit, E. 29, 47. ()uod se PaMllni servum scripsera;, ab eodeni Pauliuo corripitur, E 29. Sanctis Job, Ahr.iliae el l.o: an- nurneratur. E. 1 19. i"0 Ob scriptam S. Marlini Viiam, E. 120, A. 889. lieatusa Paulinoappellatnr. E. 53. Imagtnem Paulini postulans, a Paulino d homine interiore pnsiu- lalnm inierprcl.nte epre.ie eludilur E. 185 el seqq. P..u- lino miltn cmpiuin, E. 116, 1!8 et seqq. Ejus car: as a Paulino landatur, E. 117, 118, A. 870. AnnaUs scrihit. fc. 171. Apud Pritiiuilacum hasilicam condit, E. 188. Ad illani rile dedicandam necessarias san- lorum relquias a Pauliuo desiderat, iliiJ. Particnlam ligni sancla? crucis ali eodem accipil, E. 189. V. 72, 73. Inier ilnas basilicas a se exslrurlas ba,.iisterium condit, E. 193. Sacpins S. Maiti- num Turonis visiuu, E. 95. Erudiemlum acclpil Cylherii lilium Heo dicaium, P. 586 et seqq., V. 61. Poslhumianum ac Thendiuin a Paulino misos humanissime eicipit, V. 7 K An fuer.l Biluricensis episcnpus, V. 120. An idem cum Severino prseredeiili, V. 120 An sauctus, V, 121. An celebrata ejus (esUvttls, V. 121, 122. Et quo die?i/nrf. Sever-s Endelechius, E, 174. Quis? A. 899. Auci.r fuil Panliiio ut Theodosii panegvricum scnberet. E. 171. Sibi haieat, lormula luqneudi l'auliu.> familiaris, E. 115, 231. A. 888. Siclus rcgius, i.l est pon lcs public im, E. 131, A. 891. Sigma, el ejus ligura, P. iv2. Silvia pluritnorum ex Oricnle marlyruni reliquias Se- vero ad dedicaii .nem uov* basilic.e nrb.uiltit, E. 188. Simplicianus i i episcopalu Mediolancnsi ab Aiuliicsio successor dcsignaius, V. 51. Simplicilaii colum palet A. 916. Simplicius Vienuensis rpiscopus, E. .277, V. Si. Vir maviina; fidei et pietatiS, ivid. Sinapis grano assimilari debenl Chrisliani, E '.. Sireux' nobis sunt omues lemporailum rerum spe.ies, E. 9f. Sibiciis papa invidus Paulino, E .5, 28. (."nare, A.8M, V.31,52. Anno598. Moiilur, V. 57. Sisara UiilUiab du\ a fcuiiiia i.ilciiniilur, P. '"15. PjIo l a «Irxus, itid. IU5 CSDICES IN S. PAULIM OPKRA. IMG Soleoniui * Chrislianornm a Paulino recensita?, P. 623 626, A. 943, V. 71. Sanctorum auliqnilus pervitilio cele- biata?. P.642. Solium locus excelsior qno sanctorum rorpora condun- lnr, E. 73, A. 881. Et limen ecclesiae, E. 73, P. 636. A. 881,944. Soltiin ecclesiae floiibus aspersum lu solemuiialibus P. 386, A. 932. .-oaiANos litterarum Severi ad Paulinuin delator, E. 113, 1 14. A Paulino laudalur, ibid. Spectacula cder,-, E! 75, A. 881. Speculum nieiilis est viri sermo, E, 278, E. 67, 232. Si-es la cus, Crimiue accusalos, ab Augusliuo ad S. Feli- cisNolani sepulcrum miltil r purgandus, V. 80. Spes, metus, gauoWi, dolor, sunt quatuor nrincipalia viiioruin incemiva, E. 238. Spes a genulibus lanquam Dea in simulacro cujitur E. 90. In Deo posila noii confuii- det, A. 719. • Spinae linirusm nequ >m arcenles, et fidem prxservan- les, utiles, E. 46. (Jue .vero verbuia siifibeaut, inutiles, ibid. Spin;e diattoltrm .afceoles, verbuin Dei, E. 230, Spiuaj eor is, pecca a, P. 633. Spiriti.les et iiivisibites inimicos superare nos Christus docuit, E 223. Spihtus samtusin picluris columba designaius. E. 202, A. 909, 910. Diclus hortulanus, E. 237. Tguis specie in apostolos descendeus, eis oruiiium linguis loqui dedil. P. «26, A. 943. • * -» ' S| onsae apud CUristianos qualiter ornandse, P. 603, 604, 603. Potestatem sui co.pori*. non babent, A. 741. Stellarum motns et ordines rebus bumauis nullam oeces- sitalem imponunt, E. 88. Sterilitas anliqtulus pr> btosi, P. 342, A. 929. S oicoitm error, pevcata omuia esse paria assereulhim. A. 730. Suetonius regum hi&toriam srrililt, P. 328. Eani melriee redilit Paulinus, P. 32s, A. 792, 793, V. 8. Suggillaia, parleseirca oculoscouiusa; el lividae, A.896. Suiipsius cognitio unde oriatur, E. 41, 92. Siilpicius. Vide Severus. Snm n qui ' sil, P. 502. Supellc* Pauliui bumilit tem spiraus, E. 29. Superbia sancta est, omuia qtise mundi siml contemnere, K. 62. Superbia estbo orum i muium uperum d sslpatrii B. .90. Hunii '«utl tero in novo wdilicic Uup.iigi cnVavc Thadda?i sepulcrum variis opinioulbas controvrrsum , Tliaddxus, Lebbans el Jndai synonyma P. 451 Thamnus est Adonis, A. 903. Tbeasius in Af ica episcopus Pauiinum Noia? visitat v . 81 . ' Theodosii imp. Apologiam iostinrtu rndelechii scrin«it Paulinus, eanique Severo misit, E. 176, A. 899, V. 45 Theiiam» S. Paulino desponrluus Compliiti sepeluur, r. t83, bSb, V. 7. Pra-dia vendit, el pecumain natineritius rrogat, A. 775, V. 6. 7. 15, 16. Ejus nimia soll„,iud,na Pcri! "io'.*' A 785, V- L l6- Coiitinentlam proliteiur E. fb, A. 781,971, V. 6, 11. ttobiiium teminarum contuberuia oeclinal, V. 6. Contenta modica veste, ibitt. Pa pefe et simpliri cibo, V. 7. Ab Ausonio per cbntemlum Tanaquil oicta, V . 24. Ejus hooor a Paulino dcfensus, P S69 V 7 "fi. Nolain Tenit cum Marito, V. 6. Ouam illic v laui 'inslitue- rrt,V.!3. Quaiili fieret Ambrosio,A,775. Hieronvmo V 6 Augustino, E. 16, V. 6, 7. Illius nomine j.lures >rr i'i ,■' ei rescripte episiola, E. 9, 30, 31, 166, 231, 239, 25», 263, 269. Ante Paullnum morilur, V. 93, 94. ' Therasia S. Paulini conjux, P. 529. Ejus patria, ibid. uasiititis impulsu in lori separaiionem co seniit P.5*5 ■1. il,?,B,Dros Paulini amicns, V. 58. E* At|uitania 'oriunthis W a. I alnam reiinqnil el Nolam venit, ibid. Ubi a Pjulina peramanter eicipitur, ibid. Litterarum Severi ad Panli„um oelator, tbid. Paulini ad Severum a qno Imnnaissiiiie ex- cipitur, V. 70. Item ad Jovium, E. 84, V. 70. Cui coin- meiidaiur, ibid. Redit Nolam et dicat se S. Kelici, P. .'65 »-58, 70. De oculo periclilans opem S. Feliris imnUai n J'TlJ£' P' m ""*ue ad 5:0- V ?8- A rwKoo lauda. tur, y. 5t»5. Theridios aller, Paiilino carissimus, P £i82, V 67 Komas com.iioratus, ibid. el V. 58 Paulmum Nolse vis 1J1 ibid !" eJ<« domo eicipitur Hr.mae Mariiiiianns naulri^us.,' Tolus in ecclesi», quid ? P. 632. A« 918. iBoi.AS apo-lolus cognofti ne Drlvmus, P. 638, A 913 Ue Lbnsti resurrec ione dubiiat, P 658, 1.71. Quare»n>»tf' A Lbristo reprehei.ditur, P. 638. Coiilinnatur P ' jbid Apudlndos quiescit, P. «39. Ejus rehquia; In tas.ii.-a s" Felicis reposita?, ibid. Thomas in Iud a martyr.:o coroi s, P. 451. Eiu ossa Edessam translala. ibid. '1'oi'oius monacbus Lei inensis sul> S. Hon rato, E 519 AdS. Paulinum m ssus Nolam al. codem HoiiirJlo iun« presbylero, E. 313. ^ Tiniere Deum, mera securitas, P. 61 1, 612 v V!Sor.Dei ren,'slr3S'PerQuasmorsingredtur,«b3truii ™* a- Avariliam el libdmetn eut-rmi„at, E. 231 Tii.OTH£us in Asia sepulius, a I onslaiilino Cons aniinc- polim iransfertur, P. 65J. I' T'p0ifie' el Aadrese «Ofporum translalio Constanlinopo. t> Vi?C?e!? Eval)ee!i" " pra?dicante,lupiier illinc pulsus Jr'' ls Cr^';E episcopus. ubi sepultn--, P. 451. Titls in Creta qniescit, ibid. Tobi .s exeui. lo suo delimctos biiiliaudi curain nobia rommendat, E. 68. In porticu basili x S. Feliiis dei.ic us. r. 6i7. Tonsoris miuisterium Victor PauMno exhibet, E. 123 Tor'e"s '" wclesiim S. Felicis irruens alio ded.icilur, Trabaljbus clavis transtixa mariyrum cori.ora, P. 638 A. 945. ' Tracheli, .4. 929. Traiisenua, qnid? E. 202, A. 914. Treceoti Geileonis socii, crucis ius:gne, E. 163, A. F97 Trecciiti et o.- wlicim Anrabse socii, idem, ibid. Trecenti cubiti Arca>, idem, ibd. Irecentidcuini, Jolun. xu. idem tbid ' ' Tria Fat>, locus RomaB, P. 556, A. 937. Tribulalio laude ulilior, E. 5. Ejns boimin, A.717. Tncora altaria, E. 20 >, A. 906, 307. Tiichoimn et Trj- chorium, ibid. Thikitatis SS mysterium qnom do in hasilic» a Paulimi ereeia deplrtnm, E. J03. Ouoiiiodo exprmsuni 10 lei-.iplis, A. 908, 909. Quomodo illiid genlinus pr* iraverit Vicirt» cius, E. 225. Ejus mvsleriwn in trilms pjintms, A. 872. Trislia in lioc mondo I*im praferend.i, P. 682. Tn-liua quxdam salutaris, qusedam no\ia, E. 70. Trilorinm, A. 907. Tropa?um et irophaeum promiscue nsilaltim, P. 485. Trtmcis srnsibus, E. 43, A. 884 l'u'uuli sauitoruiu arjeutcis lamiois circuoMlali, P. 538 INDICES 1N S. PAULINl OPERA. 1157 Tunicse vulgaris penes aniiquos Homanos descrfplio, !'. «0. Tunica armorum, Galliue cuile iVarmes, A.887. Tunicam c velleribus aguoruin coutexiam millit PauliuusSevero ul imioceiiii, E. 190, V. 72,73. Turoimm urbs reliquiis S. Martini ceieiins, a sevcro devoliob s ergo ssspius frequentala, B 93. T urris in qua Eucbarislia servabalur, ex impuri diaconi manibus elapsa et ad a.'lare evolans, A. 905. Tvciucos Victi icii ad Patilinnni nunlius, E. 97, A. 884, V. 125. S. Victricii vilam Paulioo noiam fai il, ibid. Ulyssis asiuiia sajculi llujus fluctus evadere conantibus imitanda, E. 90, 91. Unguento qual: Christum uugere deh.ul Christiaul, E. 114, A. 895. Umim dicitur non lantnm de singubrl corpore, scd ellam de mullnrum uuanimilale, E. 51. Ubamus litterarum Delphini aJPaul num poitior, E. 104 V. 65. 015 ii sui a gligens, ibid. A Paulini aiguitur apud Delpliinum, ibid. Ubanios presbyler Paulini epfscopatum et otnium oVscr - bit, A. 957^ 960, 901 . An idem cum super Ori, y: 97. Ubbanu< cjiiscopus S. Auguslini amicus, E. 316. Irbic. s papa, qnis?E.2t>, A. 863. Ubmjs catechuinpous Ecclesias Rotomagensis , E. 96 1'ascliasii, diacoui Victricii, pefegrinaiiouis comes Nol.-e upud Paulimitri in m rbum incidil, ifrtrf. 1n lecto ifaidem a Pascbasio dtacono baplizatu'r,.i(iirf. Mcrllis S. Felfcis sanl- lati reslituitur, ibid. Utica urbs celebris Afric», P. 459. Uxor qualis esse debeat, P. 602 ei seqq , A. 739 el seqq Erga maritum, P. 605, A. 740. Sui corporis poteslatem non habel, A.741. Proba a Paulino descrhpla, P. 393 el seqq. Lxorem probam defuuctam lugenlis consolatio, E. 69, 70. y Valens imp. Arianoru u faulor Ecclcsiam Dei perscqui- tnr. E. 182. V ilentinuncs cpiscopus S. Mailiuo puellie Camultbus sarianli adesl, V. 121. Valebius Ecclesiac Hippouensis episcqjiii Augusiinuin collegam aciipit, E. 33, 36. Valerius' Poplicola inter primos Rbnia! cnnsnles, P. 521. Yacus qui el Vicion miracnl"secx na ifra^ii.sertai.ir, K. 278« seqq, V. 90. Ejus felidi.a ein a%*dliSK Pau- litm«, E. 286. fsraeli, Moysl. t. .lolinmi eVaiteeirste assf, inilalu ibiil .Quibus meriiis a l)co loi bcnellciis praeve- nni oliiimeril B. 281, 283 Ma<-arih commend.itur a Pauiiin, B. 278,. V. 90. Vas aqiiit: tienerfirlJe iri ingressu lcmptorum, Unde ? Vas Oclilia amabal Paulinus. 1 1 quare", E. 29. V. 51. Yasales arenosl, P. 372, A. 930. Vascoili i iu 'ulios sillus nruba non obesse ostendit Pau- li ijis, P. 570,37I. Velrtlii tcmpli in pas 1 ne Cliristi sfjisiim . ujns rci nos admotieal E. 2s8, P. 679. Velnni gro ,.arameiitu ahuri» lu ewlesil (1 il-.irdnnis. A. 9 5. Velaad limina icmporuiii, 1' ."86, 426, A. 9:.!, 932, 936. Ilem i« te.uip is, ibid. S..H- rtbrum iinaginibus Insigiiita/A. 93?. Venebamios ArvenieiMs senatov, V. 8fi. mi t.laromo i- lensis episcopus, E. 276. S. Artemit s.icccssor, V . 86. Vir maxim:c lidci el pietalis, E.276.V. 86. M> rilur 21 i)ec'mb , V. 86. 1'lri sepulttis? ffrid. Plurftha':ad ejos «lepulcrniu edunlnr miracul ,_ibid. Ejus reliquia; in eccU siani S. SV- Ijrii translawc, tbirf. Vencrariour, A. 903. .Venehics Meiliilancusis episcopus, E. 106. Sini|.linain snccessor, V. 65. SiiUm ciga Panfrnim aiiHimn» lilteiis raanifesut, E. 106, V.6">. Ab ipso Paulino littcras accipn, VeneveuMim pro Bcne eiilum, P.':302. Venus in iiisula C.oocnUa, V. '466. VerbOmqnomoilb «l caro^faetiim, E. III. Verttiim Dei est vems et VivenS •panis, E. 8 (jwaius quamloque in sacris Uueri^ appellslur, E. 8. QMiidqjjfie if;nis iiid. Verba Dei iioj ^V.JiTa (liabiiltini vel se; tnipnu. sunt vel snicul». E 45; 'Verbl Dl I '(Hpfones diacodi in Ciillits tenipvire Pa.iliui; K. 186, 189, V.-69. Verisdescriplio. P. 557 . Veriiatis affi.iiib est sapienice plcntttt.lo, K. 229 Verines ati veri in inferno ftrturl » P: 685;' A'. 768. Vcrsus C3nrrinns niiraCiiis, A- 88B. Vespertinuin Officium, A. 958.' Vestimeinuin animai cst jejuililim illud quo ab omnllms vctitis abstiiicmiis, P. 175. . , Vestinis asperitas EU.ii ei Johannis Baplistte ex^mpo ccminciilata, E 173, 283, A.9-'l. 1148 Vestiutn laxtii Cbrisiunis viiandus, P. 603. Docel id Paulinus proloplaslorum et Rebeccs evemplo, P. 604. -Ei iiiiuinm deditjs qusenam niinettir Isaias, P. 604. Vt-suvius raous, 1*. 478. Vktustinos ab Augustiuo Nolam peregrinaturus mil itur, Panliuoque coromendatur, E. 34. Viae du» a Salvalore in Evangelio noininalae, eariinique antillieses, A. 731. Via diviiis el via Cbrisli, P. 536. Viae olm Strabe appellabaolur, unde llalicum uunicn jlrnrfa, P. 504. Victiina sacerdotii sui el sacerdos rclnus su r.drisius, E. 53. VictOb olim gladio circumcinclus, E. 162, 163, V. 67. S Martini Tnron.filiusspiritualis, K. 118, V. 67. In soliln- ilinecbmes Snlpicii Severi, ibirf. A quo utcoqiius miltitur aparaiis, K. 116, 119, 120, V.68. Toosor egregius, E. 123, V. 68. Et summe oflicio^us, E. 118, V: 68. Delalor impiger lilleraruni Se^eri ad Pauli- num, E. 116, V. 67, 80, 82. Paulini ad Severum, E. 116, 148, V. tS, 80, 82. Ad Aietliium, E 211, V. 78, 7'j. El Alelliii ad Paolinum, tb ii decrelalem epislolam rj>: disciplina nmnim, V. 127 129. ynam snllrapa iei* episcopis nolani raccret, V. 128. Vicius el voslitus S. Johannis aotUta; in solitudinc de- gcn is, P. 312. Vi.lna ilnn ininma io t".a;opliylao«ini ii.ilt- ns a t.iirislo laudala bciicliceiiliain in paupeies conimeud.it, E. 17, P. 428, 43 V Viennnc convcni Panlinus VI tniiutii, i.. 101, V. 1*4. VigiUfutia liam spiritns anibtilantibns quam ne.cssaria, K. 247. rtcm ad sarot.-m conscqueii 'am, A. 743. Yic ianThs felrf^c apiul P»' Iinuin tliu lalioral, R. 24, V 48. I iitcrarum Paulini ad Sul|. Sevcrnm delator, tMrf. El a.l Hieronymnm, V. W, 5> Cui i Paulmo pluriinum com- meiidahir V:4J8. Ab Hieionviiio ttoiiorilicc ac^ pcramantcr eici|Hlur, ci alinuandlB1 apud eoin m3net, V. 52 Siai a t ar'tif-«'i Johantiis Hi.TosnKniiiai.i e.l BuUiili contra Hie o- iiyiuuHi itri.l) Veniam i elit aii Hioronjino, ifcid. Rl aputl eiun «nvenit praiiam. Uiirf: Kx i'aliestina mGalliasrev r- siis I briim coi.lra H.crOHvniuiii cdil, iuid. Ind> adversus li lid Vigilia. saniloru.i) lem(iorc 1'atikni quoaiodocelebral:.'. t\ 3W Jejiiniiini, ibid. Vinccrc el vinci iu cerlan.iuc spiritali «qiie nec l rium, K. 167. ViNCENT.i.sinllispania quicscit, P. 660. VinceliliusniaHvr m Htspania, P. 159. «'incufa maiins Viciricii jani morle plcclendi consirm gcnlij miraculosc snlvnnlur, K lOtJ, V. 23. VindicUim non cipetcns pravius*» Pomino vindicalur, K 95. Vinun.' ^ tnlianncs Haptista iion bibB, P. 57.7 Viuuin rcccm baptiiatis olun datum, A. b;J!, 895. Et Ucle iiu»- 1143 ORDO RERUM QU.E 1N HOC TOMO CONTINENTUR. «50 tum, ibid. lis ilem con-;ecratuiri loco Eucharl»U.e eothibi- tum olim, ibid. Vioienlii Deo grata esi qua regnuni ccelorum invadilur, E. 164. Vir sui corporis potestatem non habet, .4. 742. Virgas tres a Jacob patriarcha pecoribus coeunlibus ob- j 'Ctae, myslice c-xpiieat», P. 655. Virgiiius a Pauiiuo citalur. sed cum veniae petitione. E. 115. v Virgioes sapientes et fatuse evangelic.-e quid mysllce «gniticent, E. 2i9 ei seqq. Virgiues in coelo faiuibarins f>eo ailiseresceut, E. 393. Virginitatein puerorum vel puellarum Deo dedi^andi mos antiquus Chrislianoum, P. 535. Virilia iu [siacis et Orgiis nefando ritu culta, I' 462. Virisus litteras Severi Paulmo defert, E 113. 111. V. 66, 67. Virtos ia infirniilale qucmodo perfieiatur, E. 27, 28. Vir tutis spiritualis materia est carnalis intirmitas, E. 168. Ejus via ardu i, P. 629. Virlutum incitamenta infirmis sunt lurtium iniirmitatres, E. 82. Ka-rum viam nobis asperajn facit viliorum consuetudo, A. 731. Vita aeterna quomodo aequirenda, E.271. Prsesens sper- nenda utfuluram asse •namiH', P. 657. Hujus mundi ami£a, imirs aninrire est, E. 62. Vita et ntors eui |ue in oianu lin- guse, E. 76. Vita S. Marlini Turon. a Sulp. Severo seripla, E. 1 19, A. 889. Paulini olini leeta in Gregorii Magui so- lonnilatibus, A. 790. Vitse uumatia; brevius, A. 747. .Vi- lam mulare, perssepe laudabile, Pt 375. Vitalis mirlvrisieliauiae iu Basilica S. Felicisrepositae, P.&58. Vitia virtutem iiuiunuir ac menliunliir, A. 737. Itlorum consueludo nobis vlam virtutum asperam eflicit, A. 73f. Illoruin blaiidimenta nobis Lolopliagi sunl et Sirenav. E. 90. Vitis vera vocalur Deus Filius, E. 238. Vivere muodo, inarsest, E. 42. Deo viia, ibid. Et man- data ejus observare, A. 729. Vjyilicainiir et occidimur a Chrislo, E. 211, 242. AoluulasDei noafacile noseitur, V. 80i Ejus iuvesii- ganda: ratio pe.r aperlioneni Lbri olmi usurpata, A» 897, 898 Volunlas boua supra legem esl, E. 160. Voluptas luxus 1 1 avariiia, malorum cmnium fontes, P. 342. VotumChristiaiii m baplismate, E. 130. Domino redden- duro.A 745. Volis liumanis meliusest Dei placituw, E. 71. Vox Deum Palrem designans, E. 203, A. 908. X Xeuium, E. 383, 586, A. 923. r f*irc!dEM, livHum facio, propriuni alhletarum verbum, E. 158, A. 893, 89rt. riav an Lsv psalmo xvi legendum? A. 926, 927. Zibulus, diabolus, E. 6, A. 869. Zabulon habitaculum fortiiudinis, vel fltixns noctis, A. 869. Zacbarias paler S. Johannis Baplistsr- qualis fuerit. P, 336, 337. Angeli dictis minus credeus mutus eflicilur, P. 538. Saper aomine fllio imponendo consiiltus, Jojianueui scribit, el liaguaa ejus yiricul.m solvitur. P. 341. Zelus I riesenlia accendilur, absjntia vero frigescit, ' 24. ORDO RERUM QUJE IN HOC TOMO CONTINENTUR. Epistola dedieatoria. 9 Frsefatio. 11 Aitera prsefatio, parisiensis edilionis. 13: VITA S. PAULI.NI e.vipsius scriptis ac veteruoi monu- luenlis concinnata. 15 Caput primcm. — S. Paulini orlus, familia et opes. De rariis Paulinis. Ibid. C.Ai>. II. — De Paulini studiis et eruditione. De Ausonio lilius pr*ceplore. 18 Cjp. III. — Therasiam in mal.rimuiiium ducit pauliuus. Consulalu et amplissirnis uouoribus decoratur. Cum pluri- iBisamiciliam constiluit. 21 Cap. IV.— yuomodo.in sseculo conversalus Paulinus. Variis laboribus et aerumnis. S. Eelieis quoque et aliorum eanclorum precibus ad Deuin convertilur. 23 Cap. V. — In Hispaniam secedil Pauiinus, ut aniudo abrenuntiet Quo tenipore fuerii baptismoioitiatus. 25 Cap. VI. — Quomedo slatirn posl seeessum in Hispauiam »e gesserit Paulinus. De (ilio ejus morluo. 27 Cap. VII. — Paulinus totuni se Deo dicat et consecrat, ac monasticani vitam amplecliluc. 29 Cap. VIII. — Praedia vendit, et pecuniam pauperibus erogat. "0 Cap. IX. — In bonorum abdicatione Paulini homilitas. 53 Cap. X. — De Paulini. conversione el paupertate SS. Patrum elugia. 37 Cap. XI. — Proceres et sseculares viri Pauli lum impru- dentem dicunt. Ule reposita su)i ludibrja constanter et fur- litev sustinet. 39 Cap. X41. -r- Paulinum tanqii3m leviter immulatum jn- cusat Ausonius, et expostulat cuni eode. iaiermissione lit- lerarnn. Amorera et teverentiam ei contestatur Paujir nus. 4^ Cap. X!1I. — Ausonii querelas tortiter refutat Pauli- nus. 45 C\p. XIV. — Juncllssima Pauliui cum Severo necessi- Indo. 41 Cav. XV. — Barcinone P.iulinus prestrjteratii iniliatur Invttns. 46^ Cap. XVI. — SuFpicium Severum ad Notauum secessum Inviiat Paulinus. De sua ad sacordotium promoliune Amando scribit. 48 Cap. XVII. — Inltaliam veiiilPauliaus. A S Amhrosio amanter et honcrifice excipilur, niale a Siricio pontifice. 49 Cap. XVIII. — Nola>. consistil Paulinus. Quam illic v'\-> lam institiieril. 51 Cap. XiXi — Quisfuerlt paupertatis, voluatarise corpo- ris a-Slictelionis, sojitudinis et afenl.ii amar iti Pauliao- De «Ids litteris judiciuni g. Auguitiai. 93 Cap. XX. — Importunas concupisrient s carnis molestia patitur Paulinus, Deum invocat el seipsum di'spicit. 5'i Cap. XXI. —- Se puiat iudignum qui sacram Scripluram cxponat. gfj Cap. XXII. — Paulini pietas ergi sanrios, vl pr.fcipue in S. Felicem. (juotannis ad caora aposloloruin cprpora co- ram venerauda Bnniam peiit. 60 Cap. XXIII. — Pauliuus amiciliam jungit cum Augusliuo et aliis io Afriea san tis. (j paniculam sanclissima: crucis, rrucis iuieui* sul.- iteciens hi^tociam, 545 E ist. XXXII. — Expnslulat ttim Scn-ro a quo ciun S. Manino ad s.crum forilem d' pirlus ucri:. Millit versus iUscriliemlos. 1:, -,, i.rnu a se S. Feliris basilicaiu deso-ibii. 330 Epist. XXXIII. — Scrtbit Alcibio qtii a) quid cperii. a Patilmo |opos«-eraf, et dicil se iiuuus iduneuui qui ejus ^aleal saliare desiderium. . , • 313 Epist. XXXIV. — Serroo de Gazophylncia. Sli Ertsr. XXXV. — Pauliuus coiuuieudat Delphini preril.u* animam fratris sui cl seipsu 11. 5U0 Epist. XXXVI.— Am.uiili precibus aoimain sui fralris p| si|.»um cnumendat. 351 Epist. XXXVII. — Dolet per sua prcraia farium ut Viclncius, cuui Romam yenisset, a.l se 11011 penenent Laudat hominem de aposioliro evangclizandi muuere .ie- que l' lera-is ad.ersarimum vexaliunibus. 353 Epist. XXXVIII. — Comroendal insiguem Apri a foro a,: tr.li.iuali ad C ri-Uiin Iransitum, vanaque ipsi inoiiils sup- pedital. 5o7 Epist. XX XIX. — /tprum doi el q' omodo ager cordis 'it colendus : ubi et verba Jnelis de eruca, locusla, brucho et rublgine ad quatuor animx inssionea irali t. 363 Ep.st. XI.. — Sanrtiis et Amaiidiis data ad Paulj uim rpisiola magnos in eutn 'audrs eougesserunt. Ilic eisre- spondetis acres ad perlerlionc 1. siiiuulos sulnlit. 367 Kiist. XLI. — Paulinus a S.nclo pra-ni uiilus fner l ut faculam suain rlligentcr, diim leiiipiis c*t, nppararel. Pa- r.ilii.l-iiu de quin ;uc Mig iiibiis prulcnlil us el quinque fa> luisc-.cnrrit 377 F.pist. XIII. — l.a tnlur se adc|itum IToreiilii, Cadur- censis cpiscopi, auiiciliiin : illum couimcndat, ejusque prc- cAs evposcil. 379 Epist. XLIII. — Exrusat Viclcrem quod .serius sil re» versus. 1'roposilam sibi a Desiderio presbyleio explra- ! 1 .1.01,1 beuedictiouum Patriarrliaruui ad Ipsuuunet rejicit. 382 Epist. XLIV.rr Laudat *Pri litlera», siniulque Amandie olim conjugis Apri, )am sororis, industriara cclelrat. 585 Epist. XLV.v Auguslino graltas agcns )iro lihro v« I rpistola ab ipso recepta , prosequi ur lamles Melaiiia» se- Uions, et uinrl ejus tilii Pub icoke uuper d.fuu ti. 39.1 Episr. XLVI. — Pclil diceri t.racas interas a RiiOiii". Fatelur se nan rerte ( lemenlem «ertisse Postul .1 ew - siii' nein vqr»iruli II rapilrs xlk Re.neseos. 597 Epist. XI.VII. — H11I1.10 1 erealcnt ct.ir.uicnd.it Petii iq Ir.iUMtu visilari. Jinat «53 Laudal illu»lri*siinos saculi sui epi»"o 598 Emst. XLVIII. pH. Epist XLIX. — Dcscribil ingenlia miracula per qu;e seuex Valgi.is, posiea Viclornoniii.alus, ex iiaiilragii. ser- tulns est. Maranam rogat, ut euiiideni jam et ( atronum ejus Secuudii.nBum ab bom num in.poriuiiiiate tuealur, 399 K,P^T- \-~ Augnstino proponit qu.-rsliones aliquol, de psalmis, de Aposiolo, de Evaugelio. 408 K,isr. I.I. — Eu.beiineKiall* in insi.la l.ero degenti- Mi.scnbii in tesiimoniiim animi et amoris, ei e„s muliis IjimYus exlollit. 417 VaRiantes lect onfs in Paulinf Nolani epislolas. 419 OPKRUM PARS POSTERIOR. - POEMATA. Poema ir.mum. — Dum adbuc degeret in sae.i.l . Pauli- tnis, best.li > volucres uiillii. 4— Poema II. — la sa?culo' adhuc agens Geslidio mitlil o-trea. ,-,% Poema III. — pe rejdhus ex Suetonio collectis. Ibid IoemaIV. — Paulo posl suam a sa?ci.lo conversionem' l.ac iii oranone Iionestos n.ores a Deo postnlat, ac fel.cem tuoi et sius de| recalor posterilalem. 439 Porma V. — Varia Del auribuia enumerat.el erat-sm a J^o precaiur qua peccata vitet, ul Dei judi io securus ©ccurrst. uui Poema VI. — De S. Jo.inne Baptista. 4J2 Poema V II. — Parapbra is psalmi 1. 449 Poema VIII. — Pa.apb.asis psalmi 11. 450 Poema IX. — Parapbrasis psalmi cxxxv. 431 - Epislota Ausonii ad Paulinum. — Paulino in Hisnania dejje.ili s ribit Ausonius, ejusque conversionem t ibuit a.u.iii leviali. Lxposiulat cum illo de iniermissione lil e- raru.n, eumiiue ad se invilat. 435 • „ fc'P's(°'a !l Ausouiiad Paulinum. — Iierum de sile.itio PaulH. querilu-, et »i„lat» aniiciti* cr.men in ejus uxo- reni Tlmrasiam reliindit. ' ,£■£ Epistola IV A sonii ad Paulinian. — Nihil respondente rcul.noAiisooiuslmioconqueriturepislnla scripta anno 592, qus excidit. Qua. lam haoc . d eum scribit de eodem argiimeiitn. , r... Poema X. - • Qualuor episiolas Ausonii quartum iam an- num agens inH.spauia Panlinus receperat quarum pr n.ie lertiae q„a> inlercidit, et i.uartaj respondet boc carmine! Poema XI — Secundas Ausonii epist-.Iaa respondet. 461 I oema XII.— In eo carmine, quod scripsil in Hispania I Jauuarii d.e, ani.o 391, paulo anleq.iam Ni.b.n. pele- r. , auxil.um S Feliois in.plorat, ut a.l ejus lumulum in- ii.iuinis pervenire possit. .;., JJjwnU«.WdpilteV qnod ejus s.uilio sMyos Nolam Pen encr.l ; et de.cribit ,.o,,Uli to..cUrs„m ad S. rehos mmuliiin in feslo illmsdie 4^5 _.„°rf"* ■ S- Feli.ei.s l,ole'"i"» adversus dsemones osleud, , ejusquf- apud Deuin ii.terctssio.ieia in,|,lorat. M,10?A•XV'"!,• ?*£cis, ^",,seto,igine:r,de.c,il,ii,*e{ sa.ic a ejus nsiinta in Lcclesia. 46* ,P°.E*U vv!i~Sc Ft!""iS l'isl°ri»n> nroseq.iilur. 476 «£l^j.i£ Nnls occurrerjl- 8beu"len' -afi >f lJ™*' Xv,,f ~De mor e, septdcro, acm:raculisS.Fe- Muralorii in 'tres Saiales sequmtes proleqomena 5m Joa>ims Mmgareilu m Satalitia Pautinicarmina prwfa- Poema XlX.-Carmen x. in S. Felicero. w Muratorn m S. Panlim Natalem duodecimum pra-faljo. Poema Xy.-Carmen x„ ir, S. Felice n. ,%?} fatio " "" S- P"Ul "' N"taiem llecim'"" '"'""« Vrt- K0ES,A H';-Cfr men *»• in S. Felicem. ^l 1 oema XXII.-.lov,„m d.cet Providenti* divina» o.in a KlM ere, l.lum vero et fortunam nihil rsse Mlum ad Scnpturae s.nrje lertionem horlatiir «n- Poema XXIII.-Ohsessos a dssiuone Iiberat S Feliv riler.diooc.ilum resiituil • nu Poema XXIV.-De naufiagi0 Martinianiscrihil ad fvthe riu.n, quem U.dat q„od n ium suun, Sulpir.oSevero i. sm" liien uin tradiderit. I"'» eveioinsli- Poe«a XXV.-Jnlianom Memoris episroni filium el I m •Incet Paul,n,.sq„o„,od„ i„ matrimonin se g^ree dXan? quomodn dom.im ins itucre etc c- ' Poema XXVI.-G.4hta Itaham vasantibus Pai.limKS..' S._l;,l,,,spro,ect,o,...c„ lit. Ali,Ula ,j , miracul!, e,.u- 1W XXVII.- D, »lcn,Btt.us Cl.rirtl«,oruui fjju ORDO IIERUM {iVJE IH MOt TOMO CONTINEXTOR. 115* 3f ''' Sk Kice,am Daiorum episcopum a I feMum S Felicis Ue.u Nolam s,cundo venie.uen, „11 ls laudibos excq i . Poema XXVIII —VeteresS. Felic.s basilicasnovis :.di- uciis auget, novani cum ,baplistcrio conslruil, ea-que pl turis et epigrammalil.us ornat. gt;5 Poema XXIX.— Ue Nolana basilica S. Fel.ds a se atiota. Poema XXX.— De S. Fel.ce Naialitii carminisx, fr g- mentum a Bmnio in soo parisitnsi ed.tione editi.nt. Ibid. Poema XXX!.— De S. Fel.ce Natalitii x.u Iraamenluiii ab eodem Bmnio edmim. ^74 Poema XXXII,— De S. Felice carmeo xiv fragmenlnm. Poema XXXIII.— De S Felioe carmen xv tragmentum. Poema XXXIV.-De S. Fehce Nalilitlum carmen. In- ceru fraginentum. g^g Poeua XXXV.— De oWtu Olsi imeri panegyricus. 67U POEMA OLTIMUM. ggj In S. Paulini poemala rarianes tmimes 7. o APPENDIXOPERUM S. PaLLINI. t 7 Emstola pbima.— Auctor agit . ...arlyn.m N;,i„lil,„.. «,9 diiur VX-^nte..i,a Pauliui de elen.eutis , er, e„- Dissert XXI.-De rruce Nolana. 2S perdM*sHI' iXII-SP,cil'-,gi»»' ex operibus S. P.uliui S £miB_r^ *" °Pi:j,il'"s s- Paulii.i deperditis. «3 NOI.F. et olwervali „,es variorum in S. Piuliui „p,.r, 85_ CLAVDWS MARIUS VICTGK. fS?!A,RU '" Genfisim- MT hl IS I OL A de perversis suae .■eh.t s mo. ih„s T^ MKROBaUDKS scholasticus Nol.li;.. UKMENdeCUiisio. ,?** USa ORDO RETUJM QVM 1N HOC TOMO CONTINENTUR S OMENTIUS 1156 Prolegomenon. COMMONITORIUM. S. AUSPICIUS EPISTOLA S. Auspicii, episcopi Tullensis, ad Arlio gastem, comitem Treverorum. PAULINUS PETRICORDIHNSIS. Frolegomen.i. DE VJTA S. M.4RTINI libri sex. EPISTOLA ad Perpetuum episcopum. CARMEN de wsilatione nepotulisui. AMOESUS. ENCHIRIOION Veteris et Novi Teslamenti. 1005 CARMLN de ,/Egyptio iemueslatis periculum efTtigienle, 973 postguam Deum Mailini iiivoeassel. 1079 977 ACKOSTICHIS iu Leontium episcopum Burdigaleosi __ Ecclesiae redditum. Ibid, SECUNBINUS. HYMNUSin boc tomo memorams, edilus aulem lomo LIII, coi. 837. iOsl DREPAN US FLORUS. Notitia. Ibid. PSALMI ET HYIflNL 1083 AUCTOR INCERTUS. CARMEN de laudibus Domini. 1091 107SS indices. 1093 1607' 1*9 iOTt 1073 EMENDANDA. Col.671, siclegendum vidctur litulns pocmafis XXX:DeS. Feliee c f apoyn; w-r.tp... — 'i;?' airaii «... Suo-tao-Triptov ev uitm 9ti;. — . . TTCrtoVyv £*rj... y.'xi b.'/i:>v '/.'jtrv. — Col. 880 ; Tw oi p&iyoirwCbi yir.ii .. o-JVfJTeu^uEvot,-. .. r) -t-payutpot;. — .... eV «zfwv jrtfi^eor).... — zniyyapa. ■ — Toiyjjipov... rpiyopo ... Tptyopia. — Col. 882 : .... apyvpa;. — Col. 883 re)e!a... t.\ipa... Tr, yluyri.., h/v... -zt; r; — anaajTcouivojv.... jr/soo-wira.... J.rifev roTe... ev^j- Xe^... — e7r'exetvou.... au.otf utviyeveTo... avir.tf ■■•^: rcof..: e,ui«; — Col. 885 f'o8c....TOtc afleotf.». — o"/rjuaTt Trerrotrjuevov. .. — Col. 886 p) . — Col } 87 : ... -ruir/s/yy ttjov »>'.... — Col. 889 : .... eyf.aa..... o/v t« uiou... airo ^0).OU... — ... wf o.v eirj... — ■ yalytot zar ypji7''- ruTiipyavuha. T£T«ui.vvf. — Col. 890 : .... re- ptOTepac, w;... v.uSapa; yevv.iutvwv.... — — '/./.tcum-i. — ]L&a~zp •/■up y.phvu;... — Col. 893: revejfli) Toiv.v exx)wta.... iy.u.i-:v... xetutva.... — Col. 89i — ez)tAuuevot..,. — ">a/avtje;v. — Col. 895 : ... exoYOio-ac. — Col. 899 : "Esttc '/'/{■ aor.tpti opyavov ziiv ipyavuv. — ... otxorrerji». — Col. 900 : h Miriaats. — 'i)a-xp... -'t/viM( — (' !. 902 :" . — Col. 903 : ... uitVt. — oisiv. — i/w». — ^ioL FINIS TOMI SKXAGESIMI PRIMI. •o -o o • w iH O 'v> h •H •P 1-3 3A. -POfcf mbkks nii li wffl IHI msm mws mfa ■iv'v sM wti«w. •/•,. 'V.- / :)."■•. i'^-':--:'::--:i:,-'i:.!v ■;:... aH •■'■". . SBffL Sffifl ■MlflHM ■ '. ■■' ms& i: .!v't.«:,11. a$ - E98 M .'■■■ i'.'. . . r .,,,'.':.: i'& ¥>■'■ W m 1 T» ,.,:•.,'■ ,1 ■ •.Bijilidftjnljl rM6M \. V :' ••■•-v1 "■i'--i.'i m